Instytut Pamięci Narodowej

MŁODZIEŻOWE ORGANIZACJE ANTYKOMUNISTYCZNE W PŁOCKU 1948-1953

Jacek Pawłowicz

POLSKI ZWIĄZEK POWSTAŃCZY

Powstał w Płocku w kwietniu 1945 r. jako lokalna, antykomunistyczna inicjatywa byłych żołnierzy Armii Krajowej oraz
młodzieży gimnazjalnej. Obejmował swoim działaniem samo miasto Płock oraz najbliższe gminy.

Komendantem PZP był Marceli Kowalski "Okrzeja", w skład sztabu wchodzili: Jan Tomczak "Maks" (zastępca
komendanta), Jerzy Pełka "Żbik", Adam Nuszkiewicz "Nusek", Stanisław Byttner "Grot", Aleksander Chabowski
"Lampart".

Organizacja podzielona była na 7 drużyn liczących od 5 do 10 żołnierzy. Przeprowadzili kilka akcji rozbrojeniowych i
porządkowych skierowanych przeciw członkom PPR i funkcjonariuszom aparatu bezpieczeństwa. Jedną z
najważniejszych była próba wysadzenia, stojącego w Płocku pomnika wdzięczności Armii Czerwonej. Podłożony przez
Stanisława Pestę "Lwa" ładunek okazał się jednak zbyt słaby.

Poza działalnością zbrojną organizacja prowadziła działalność propagandową, wydając drukowany przez Lesława
Woyno "Murzyna", Wiesława Pawlaka "Izy" i Jerzego Szewczyka "Lota", "Biuletyn Informacyjny".

W styczniu 1946 r. PZP nawiązał kontakt z warszawską strukturą Zrzeszenia WiN, który ze względu na aresztowanie
członków sztabu PZP oraz większość żołnierzy, nie został rozwinięty.

Przeprowadzona w lutym 1946 r. przez PUBP w Płocku akcja rozbicia Związku doprowadziła do aresztowania 27
żołnierzy, z których 22 skazano na wyroki od dożywocia do 1 roku więzienia.

Marceli Kowalski "Okrzeja" zmarł w więzieniu w Płocku 22 września 1948 r.

"ORLĘTA"

Młodzieżowa organizacja "Orlęta" powstała w Płocku, jesienią 1948 r., w kilka tygodni po rozbiciu 11 Grupy Operacyjnej
NSZ. Inicjatorem powstania, i jednocześnie komendantem był Andrzej Jędrzejewski "Jerzy", "Pułkownik".

Celem organizacji było zwalczanie narzuconego Polsce ustroju komunistycznego poprzez drukowanie i kolportowanie
ulotek wzywających do oporu społecznego oraz przygotowywanie się do walki z "nowym okupantem" (w tym celu
gromadzono także broń).

Drukowane przez Bronisławę Sumińską i Danutę Dąbrowską ulotki, w formie odezwy gen. Władysława Andersa,
kolportowane były m.in. na terenie Borowiczek[1].

Organizacja była niezależną inicjatywą młodzieży płockiej i nie posiadała kontaktu z ukrywającymi się żołnierzami NSZ,
NZW lub ROAK.

UB zlikwidowało działalność "Orląt" na przełomie 1949 i 1950 r. [2] Członkowie organizacji sądzeni przez Wojskowy Sąd
Rejonowy w Warszawie zostali skazani na długoletnie wyroki więzienia[3].

Strony 1/3
 Instytut Pamięci Narodowej

DZIECI ZIEMI PŁOCKIEJ

Organizacja powstała w marcu 1953 r., z inicjatywy uczniów gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego w Płocku,
Wojciecha Mieczysława Rydzewskiego i Wiesława Nowakowskiego. W jej skład wchodzili uczniowie płockich szkół
średnich. Liczyła ok. 15 osób.

W pierwszym okresie istnienia organizacji, działalność jej członków ograniczała się do uczestniczenia w zebraniach,
dyskutowania o najnowszej historii Polski, słuchania Radia Wolna Europa i BBC. Na przełomie 1953 i 1954 r. utworzona
została dowodzona przez Wojciecha Rydzewskiego struktura organizacyjna. W jej skład weszły trzy sekcje:
"Małachowianki" - dowodzona przez Lecha Lisickiego, "Specjalna" - dowodzona przez Wiesława Nowakowskiego (pełnił
jednocześnie funkcję zastępcy Rydzewskiego) i "Miejska" - dowodzona przez Zbigniewa Szadkowskiego.

Głównym celem organizacji "Dzieci Ziemi Płockiej" było prowadzenie antykomunistycznej propagandy. Jej członkowie
drukowali i rozrzucali na ulicach Płocka ulotki wzywające do oporu wobec władz komunistycznych. W przededniu świąt
1 maja i 22 lipca 1954 r. przeprowadzili akcję malowania antykomunistycznych napisów na murach. W celu zdobycia
broni przeprowadzili kilka nieudanych prób rozbrojenia funkcjonariuszy MO.

Organizacja została zlikwidowana przez UB we wrześniu 1954r. Ośmiu jej członków: Wojciech Rydzewski, Zbigniew
Szadkowski, Wiesław Nowakowski, Jerzy Zdancewicz, Lech Lisicki, Zbigniew Wójcik, Wiesław Frede, Wiesław
Jachimiuk, sądzeni przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazani zostali na wyroki od 1 do 6 lat więzienia[4].

"Dzieci Ziemi Płockiej" były ostatnią organizacją antykomunistyczną jaka została zlikwidowana na Mazowszu Zachodnim
w latach terroru stalinowskiego.

[1] Treść jednej z ulotek podaje szef PUBP w Płocku w piśmie z 7 kwietnia 1949 r., L.Dz. AF-1782/49, kierowanym do
naczelnika Wudziału V WUBP w Warszawie:

ODEZWA NACZELNEGO WODZA ARMII KRAJOWEJ

RODACY !

Wybija godzinaw której będziemy mogli pomścić krzywdy zadane nam przez bolszewickich siepaczy, odwiecznych
wrogów Rzeczypospolitej.

RODACY !

Gdy wybije stosowna chwila chwytajcie za broń!!!

Pamiętajcie iż obecny ustrój RP jest sprawowany przez zwolenników Bolszewizmu, który coraz więcej zalewa nasz
kraj!!!

Strony 2/3
 Instytut Pamięci Narodowej

MATKI - OJCOWIE

Synowie Wasi są poza granicami kraju Ojczystego nie są zdrajcami lecz bojownikami o wolność kraju.

III WOJNA ŚWIATOWA

Przyjdzie czas w którym wojna światowa zasłoni horyzonty Europy nie po to by przynieść milionowe zyski handlarzom
śmierci lecz by uchronić świat, zwłaszcza Europę przed zalewem Bolszewizmu!!!

WSTĘPUJCIE W SZEREGI ARMII KRAJOWEJ, KTÓRA JEST WYZWOLICIELKĄ NASZEJ OJCZYZNY!!!

Londyn 1 stycznia 1949 r.

Naczelny Wódz Wojsk Polskich

Generał

Władysław Anders

[2] Według zachowanych materiałów archiwalnych organizacja "Orlęta" liczyła ok. 9 członków z których 5 stanęło przed
sądem. Zdekonspirowana została w związku z prowadzoną przez MBP grą operacyjną mającą na celu wciągnięci do
tzw. V Komendy WiN, Bronisława Jędrzejewskiego, ojca Andrzeja. Częstym gościem w Płocku był wówczas prowokator
UB Stefan Sieńko.

[3] Akta sprawy Andrzeja Jędrzejewskiego i Bronisławy Sumińskiej oraz innych.

[4] Akta sprawy Mieczysława Wojciecha Rydzewskiego, sygn. Sr. 358/54.

Strony 3/3