kutuphaneci - eskikitaplarim.

com

'
POETIKA

REMZI
KITABEVI '
REMZi KiTABEVi
Dizgi, ve Cilt: EVRiM MATBAACILIK LTD.
S. Mescit S. 3 - istanbul, 1987
A.RiSTOTELES

eviren:
TUNALI

ANKARA CADDESI, 93 1 S T A N B U l

A) Genel 'Blm: Blm 1-6.
l. z. Blm l.
2. trleri, birbirlerin-
den olan
a) Ara Blm 1.
b) Konu Blm 2.
c) Taklit Blm 3.
B) zel Blm: Blm 6-26.
Tragedya, ile Blm 6-22.
a) yk (Mythos). Blm 6-14.
b) Karakterler. Blm 15.
c) ile episod'lar, ile
zm. Blm 16-18.
d) Blm 19.
e) Dil. Blm 19-22.
2. Epos. Blm 23-24.
3. ile zmleri. Blm 25.
4. epos ile
Blm 26.
NSZ
Poetika, Aristoteles'den elimize eksik, yle ki
kimi blmleri paralar halinde bir kitap ol-
makla birlikte, tarihinin sanat ola-
ilk, ilk kadar da nemli bir
eserdir. Geri, Aristoteles'den nce Platon'un
gerek Byk Hippias, Symposion, Phaidros gerekse
Politeia sanat ile gzellik zeri-
ne nemli gryoruz. An-
cak, bu onun idealist felsefe-
sinin daha ok bir gzel-
metafizik karakterini nk
Platon'a gre, var iindir ki, bu
ideadan pay alan (methexis) nesnelerin sanat eser-
lerinin sz

Aristoteles'in
ise, byle metafizik bir karakter
maz. Genel felsefesinde (to on)'
(transcendent) bulunan bir
kabul etmezse
2
, sanat da, sanat
eserinin bir gzellik kabul et-
mez. Aristoteles'e gre, gzellik var
iin gzel nesnelerle sanat eserleri bir
tersine sanat eserleri var ol-
iindir ki, gzellik sz aabili-
1
Pla1on, Symp. 211 a.
2
Aristoteles, Metph. I, VI, XII.
8

yoruz, gzel nesneler iindir ki, nesnelerin
sz aabiliyoruz. Aristoteles'in
metafizik, bir gzellik
(Platon'da gibi), daha ok bir "jouna-ma-
teria (morphehyle) kompositum"u olan tek tek sa-
nat eserleridir. Aristoteles iin
gereken tersine
tek tek sanat eserlerinin bir
sanat eseri denen "ontik btn"dr. Sanat eseri, on-
tik bir btn'dr. Sanat eserinin bir "ontik b-
tn" olarak belirlenimi, bu ontik btn' belir-
leyen kategori'lerin artik bir metafizik-
le de, daha ok bir ontoloji, bir sanat on-
tolojisi ile ilgilidir. Bunun iin Aristoteles
modern deyimiyle estetik'inin temel karakteri,
onun bir ontoloji, bir sanat ontolojisi
Ne ki, Aristoteles bu sanat ontolo-
jisini sonuna kadar bir de-
, ona sistemli olarak tam biimini
tir. Belki de poetika (estetik) iin bu, byk bir
yle ki, Aristoteles
teki felsefe disiplinlerinde, "Prote Philo-
sophia"da, sistema-
tik'i, poetika da an-
cak on sekizinci ortalannda bir
felsefe disiplini olarak kurulan estetik (A. Baumgar-
ten, Aesthetica sive theoria liberalium artium, 1750
-58), daha Aristoteles gibi bir
eliyle ve herhalde estetik'in
bugnknden ok olurdu.

9
Aristoteles, genel bir poetika (es-
tetik) ile de, daha ok edebiyat
da dil Bunlar da bize stelik
eksik olarak bulunuyor. Ama bu eksiklik
iinde onun ancak sonuna kadar gt-
rp yle var ki,
gunumuz estetik'i, zellikle ontolojik estetik
iin nemi byktr. nk, sanat eseri, gnmz
sanat ontolojisi iin gibi
3
, Aristoteles'in sa-
nat ontolojisi iin de antik ve kategorial bir
biitn'diir
4
Bunlar bu iten bir
Aristoteles'in sanat eserinin
ne kategoriler, bugn bile sa-
nat eserlerine uygulanabilir. te yandan onun tra-
gedya zerine Horatius'un
"Ars geerek 17. Boileau'
sunu (L'art poetique) Aristoteles'in
genel olarak drama zerine syledikleri de tiyatro
tarihi ok ilgi ekicidir.
Aristoteles'in sanat g-
estetik tarihi ynnden ok
nemli olan bir eserdir. yle ki, gnmzn este-
tikisi bile ondan birok yararlanabilir.
btn bu nedenler, bu nemli eseri Trkeye
evirmemiz zerinde etkili oldular. bu
3
integral ,bir estetik olarak ontolojik este-
ti-k, Felsefe Arkivi, cilt III, 3, Istanbul, 1957.
4
ile ilgi iinde Aristoteles
Atatrk niversitesi 1959-1960.
10

eviri, Burada kendisine
Almanca eviriler, Alfred
Gudeman, "Aristoteles ber die Dichtkunst", Phi-
losophische Bibliothek B and: 1, Leip-
zig, 1887. Olof Gigon, Von der Dichtkunst, Die
Bibliothek der alten Welt Zrich,
1950. Bir de bunlarla zere, T. Twi-
ning'in "Aristotle's Poetics, Rhetoric", Every Man's
Library No. 901, yeni 1955, evi-
risinden
eski Yunanca ve
nemli yine eski Yunanca
evirimizde, anlam onun ola-
bizi
gelince, < .... >
Aristoteles'in eksik ifadeleri; ( )
Almancaya evirenin iin metne
ifadeleri; [ ] ise, bizim anla-
daha iin ifadeleri
gsteriyor.
Genel olarak bu gibi eserleri evirmenin g-
ile tehlikelerini, bu olanlar
bilirler. Bu szler, "Poetika" iin de
Ama unutmamak gerekir ki, btn bu
glkler ile tehlikelere bu gibi a-
hep bir iyi niyet eder. Bu ba-
evirimizde bulunacak yer-
lerin de, evirenin iyi niyetine
Erzurum, 28 1960 smail
BLM
1. zerinde konu, U47 a
ilkin genel olarak ne oldu-
sonra trleri ile bu trlerin teker
teker ne sonra da bir bir
olabilmesi iin, onda konunun (yk=mythos)
ne bundan bir
rin blmlerinin ile zellikleri, ve da-
ha bu konusu iine girebilen her Bunu
da yukardaki gre yapmak istiyoruz.
2. O halde epos, tragedya, komedya, dithram-
bos ile flt, kitara byk bir
btn bunlar genel olarak taklittir (mimesis).
3. Ancak geen bu sanatlar,
dan birbirlerinden Taklit etmede
lan ara taklit edilen nesneler
dan, taklit
4. bir yetisi, isterse
dayanan bir olsun, sanatlar renkler ve
figrler taklit eder. sanatlar ise ses
taklit eder; buna gre de btn ge-
en sanatlarda genel olarak takl!t, ya ritm, ya sz
ya da harmoni yle ki,
bu ya ya da birlikte rne-
flt ve kitara, kaval (syrinx)
dinden olan sanatlar sadece harmoni ve ritm'i kul-
12

dans ise harmoni olmadan
ritm'i nk, dans edenler, ritmik beden
hareketleri karakter zelliklerini, tutku-
ve hareketleri taklit ederler.
5. sz kullanan ve bunu da
1447 b ya da olarak yapan da da, ya birok
ller olarak ya da bir tek l
sanat biiminin kadar hibir
nk, bir bir Sophron ile Xenarkhos'un
taklitlerini, Sokratik te yandan da
(jambik) trimetre yahut elejik ve bu herhangi
bir lsndeki taklitleri ifade edecek ortak
bir ada sahip Ancak, genel olarak
de lsne gre, bir b-
lm elejik ozan bir blm ise ep ik ozan
olarak fakat bu adlan-
taklit biimine gre de, kul-
ortak lsne gre bir ad-
Hatta, kimi zaman yahut bi-
limlerine bir konuyu halinde dile
getirenlere de ozan verilmeye oysaki
Homeros ve Empedokles ll
yazmaktan hibir ortak yan yoktur. Homeros,
olarak ozan diye Fakat buna kar-
Empedokles'in daha ok bilgini olarak
gerekir. ozan tak-
litlerinde llerini olarak kul-
olanlar iin de
Khairemon "Kentauros"unda bunu bu
birbirinden ok ller

13
Bu konular zerine sylediklerimizi yeter buluyoruz.
6. O halde birka sanat daha var ki, bunlar
btn bu geen taklit
Ritm'i, melodi'yi ve lsn. Bu sanatlar,
dithtrambos nomen tiagedya ve komedya'
Fakat bu sanatlar da kendi tekrar
ynden birbirlerinden ikisi; bu
!it sona dek tragedya :ve
komedya ise belli blmlerde
lar. Btn bunlar, taklit
ynnden
BLM
1. O halde taklit edenler eylemde
taklit ettiklerine gre, buradan zorunlu 1448 a
olarak sonu Eylemde bulunanlar ya iyi ya
da ktdrler; insanlar, karakter iyi ya
da kt birbirlerinden
gre, btn ahlaksal zelliklerimiz dnp do-'
sonunda bu iyi-kt
2. Buna gre ya ortalama insandan
daha iyi ya da daha kt olanlan yahut da ortalama
eylemlerini taklit ederler. res-
samlarda da buluyoruz: Polygnotos daha iyileri; .
Pauson daha ktleri, Dionysios ise
olan taklit etmeye
3. Bundan da geen tak-
litlerden [sanatlardan] her biri, birbirinden
olan [iyi, ve kt] eylemleri taklit
14

etmesi tekinden yine bu
gsterir. Dansta gibi, flt ve kitara
da bu grlebilir,
de ve da. Homeros daha
iyi karakterleri, Kleophon uygun karakterle-
ri ve ilk kez parodie yazan Thasos'lu Hege-
mon ile "Deliade" Nikokhares ise daha kt
karakterleri taklit bu
dithrambos'lar ve nomenlerde de grlebilir.
Kyklop, ... yahut'Timotheos'un ve
Philoxenes'in onu taklit ettikleri gibi betimlenebilir-
di. Tragedya ve komedya bir
ne bu noktada bulunur; nk komedya, ortalama-
dan daha kt karakterleri, tragedya ise ortalama-
dan daha iyi olan karakterleri taklit etmek isterler.
NC BLM
1. (Yukarda ele olan) taklit
bir ncs daha Bu, tek tek nesne-
lerin taklit nk, taklit ara-
nesneler olarak taklit edilebilirler.
Bu da bir yandan hikaye etme yoluyla; hikaye etme
ise, ya Homeros'un gibi bir
ya da kendi zerine hibir rol al-
madan yine kendi yrt-
lr. Ote yandan da taklit edilen btn
etkinlik ve eylem iinde gsterme yoluyla olur.
Bunlar daha da gibi, taklit et-

15
menin birbirinden Bu da
taklidin ara, taklidin nesneler
ve taklidin
2. Bu sylenenlere gre, bir Sophok-
les'in H omeros ile yer gerekir,
nk her ikisi de soylu karakterleri taklit ederler;
te yandan, Sophokles'in Aristophanes'le
da yer gerekir. nk her ikisi de etkinlik
ve bir dramatik eylem iinde bulunan tak-
lit ederler.
3. Bunun iin bu gibi "dra-
ma" olarak isterler; nk bu gibi
eylem halinde bulunan (drontas)
taklit ederler ..
4. Bundan. tr tragedya ile ko-
ne srerler. Megara'
ise, sylerler. Grek
demokratik ynetimleri-
nin etkisi sylerken, Si-
cilya da iin Epik-
harmos'u gsterirler; bu ozan, ozan Khionides ve
Magnes'den ok nce
iin sz-
ckler ne srerler. Bu szckler
("kyler" gelen) "komai"
ise "demoi" anlama ge-
lir. Sonra buna bir de eklerler: "komdiant"
"komazein" (Dionysos ken-
dinden geme) tersi-
ne, [kyleri] 1448 b
16

nk oyuncular, kentlerde hibir ilgi
Bundan ey-
lem iin "dran" fakat
bunun iin "prattein" kul-
iddia ederler. Kimi Peleponez'li Doria'
lrlar da kendilerinin
ne srerler < ... >. Taklidin bu
ve trleri zerine sylediklerimizle
yeteri kadar oluyoruz.
DRDNC BLM
1. genel olarak insan do-
temellenen iki temel neden'e borlu gibi g-
rnyor. Bunlardan birisi taklit itepi'si olup, insan-
larda insanlar, btn teki
lardan zellikle taklit etmeye yetili olma-
ve ilk bilgilerini de taklit yoluyla elde
ederler. btn taklit rnleri
duyulan ki, bu, insan iin karakteris-
tiktir. Sanat bu-
nu nk, gereklikte bak-
bir nesne zellikle bir resim
haline bu kez ona r-
tiksinti ve cesetle.rin re-
simlerinde gibi. Bunun nedeni,
derin bu
ca filozoflara tm insanlara Ancak
bu geicidir.

17
2. Bir resme bakan, bu resmin neyi betimledi-
gereklikteki bu ya da kimsenin resmi ol-
bundan tr de resme
bakar. Fakat resmin ilgili nesne tesa-
dfen daha nceden o zaman taklit
olan bu resim, byle bir taklit olarak bakan-
da bir duygusu tersine, tek-
nik yetkinlik, renk yahut bu tr herhangi bir ne-
denden tr bir
3. O halde taklit itepisi, insanlarda
tan var ve harmoni ile ritm'in
-nk lnn, ritm'in bir tr
duygular iin de oldu-
gre, oldum bunlar yetili
olan ve bu yeriyi insanlar, il-
kin uzun uzun

denemeler'den
hareket ederek
4. karakterlerine uygun
olarak iki yn zira, ve soylu karak-
terli ozanlar, ahlaka iyi ve soylu iyi ve soy-
lu eylemlerini taklit ederler; karakterli
ise, eylem-
lerini taklit ederler. Birinciler bunu ilkin hymnos'
lar ve vg halde, ikinciler,
yazmakla Homeros nce-
si ait byle alayh hibir
ozan syleyemeyiz; bununla birlikte, o dnem-
1

p 2
18

lerde de byle birok tah-
min ediyoruz. Ancak, Homeros'dan beri bu
gsterebiliriz, Homeros'un ''Mar-
gites"i ve buna benzer '
5. Bu trnde ona uygun bir
ls de Jambik l. Bu lnn
bugn bile onun kknn iambizon
syler; bu da alay et-
mek gelir. Buna gre, eski bir
bir ise epik
6. Homeros, ahlaksai iyiyi konu olarak
mede (yani trnde) gerek bir ozan
gibi (nk o, ok gzel
makla zamanda dramatik eylemleri
de te yandan kk ala-
1449 a de, gln koroed-
temel biimlerini de ilk olarak o
ile tragedya iin birer r-
nekse, Margites'i de komedya iin bir rnektir.
7, Ama tragedya ile komedya
1
sonra ozanlar, gre, ya bu tre ya da
teki tre bylece de jambik yeri-
ne komedya, epos yerine de tragedya n-
k bu yeni biimleri, eskilerinden [jambos ve
epos] daha ve stn tutuluyordu.
8. Acaba tragedya, hem kendi hem de
sahnede yeterince ge-
midir? Bu, bir soru olup, bunu
yeri Fakat herhalde tra-
gedya, komedya gibi uzun uzun

19
lan denemelerinden ve gerekten de tra-
gedya, dithyrambos koro'sundan, komedya ise, phal-
los Bu phallos
bugn bile birok kentte okunur.
9. Bylece tragedya, her bir
biim
Birbirini kovalayan birok
lerden sonra da zne en uygun biimi bularak bugn-
k elde oldu. Aiskhylos, sa-
birden ikiye gibi, koronun
da azaltarak rol dialog'a Sop-
hokles, oyuncu e gibi, sahne
dekorasyonu'nu da tragedya'ya soktu. (Bir ge-
da) dar evreli ykden uygun
olan bir ykye < ... >
Dil de kendisinden satyr oyununun
kaba dilinden kurtulduktan sonra ancak
ve lsnde de (trokhaik)
tetrametre'nin yerini (jambik) trimetre
tetrametre nk tragik
satyr oyununa ve dansa Fakat (tragik) stil
ona uygun bir l-
s de ortaya nk, btn l-
ler jambik l, tonuna en uy-
gun Gndelik iinde jam-
bik (trimetre'leri) bunun
gsterir. Hexametre'yi ise pek ender olarak,
o da gndelik tonunu
yoruz. Bundan nemli olan,
fakat bir
20

geri kalan br gelince, bunlar pek nemli
teker teker sz konusu yapmak yo-
rucu bir olur.
BLM
1. Komedya, daha nce de gibi, or-
talamadan daha olan karakterlerin taklididir;
bununla birlikte komedya, her kt olan de
taklit etmez; tersine, gln taklit eder; bu
da soylu bir nk, gln
z, soylu ve kusur'a Fa-
kat bu kusur, hi bir hi bir etkide bu-
lunmaz. ki komik bir maskenin, irkin ve ku-
surlu olmakla birlikte, asla veren bir ifadesi
yoktur.
2. bu de-
yapanlar bizce bilinmektedirler. Oysa,
komedyada bunlar Bunttn ne-
deni, hi kimsenin koroedyaya nem ve-
rerek onunla Ancak, sonra-
Arkhon
1
koroedyaya bir koro izin
1449 b verir; (daha nce) bu gnlller Ancak
komedya, belli bir sanat biimini elde ettikten son-
ki, komedya bizce bilinen .
1
Arkihon vali gelir; burada kastedilen, Ati-
dokuz valisinden birincisidir.

21
adlar Bununla birlikte, maskeleri ya da
prolog'u koroedyaya sokan, art-
ve daha bu yenilikleri yap'anlar kimlerdir
bilmiyoruz. Komedya iin ilk kez ykler yazan-
lar _Epikharmos ve Phormis olup, bu yenilik onlarla
birlikte o halde Sicilya'dan oluyor.
ozanlardan ilk kez Krates, alay etme [jam-
bik] biimini genel yani eylem-
leri
3. Epos, ll (vezinli) szlerle ko
. taklit etmesi tragedyaya benzer;
fakat ly ve yk biimini da
tragedyadan bir da [zamanla
ilgili} uzunluk ynndendir. nk, tragedya yk-
y, ve geen
iinde tamamlamaya yahut da pek az bunun
Oysa, epos zaman ynnden
Epos ve tragedya bir
ka da, o halde burada bulunur. Bununla bir-
likte, tragedya da epos
gibi hareket
Epos ve blmlere
gelince: Bunlardan kimisi her ikisinde de
kimisi de tragedyaya zglr. Bu yzden
bir iyi ya da kt yapan bilen bir
kimse, zamanda epos'u bu ynden
lir. nk, epik sahip her traged-
ya'da fakat tragedya'da bulunan her
ep ik sahip
22

ALTINCI BLM
1. Epos'u, yani hexametre lsyle
taklidi ve daha sonra ele almak,
ise dek sylenenlere da-
yanarak onun ortaya koymakla daha ya-
grmek istiyoruz.
2. O halde tragedya, ahlaksal
ve sonu olan, belli bir bulunan
bir eylemin taklididir; sanata bir
dili iine her blm iin zel aralar
eylemde bulunan temsil edilir. Bu
tragedya, salt bir yk [mythos]
devi, ve korku
ruhu tutkulardan temizlemektir" (kat-
harsis). "Sanata dil" deyince, har-
moqiyi, yani ve lsn i!ne olan bir
dili "Her blm iin. zel aralar kulla-
deyince de, kimi blmlerde lnn,
kimi blmlerde ise zamanda mzik ile
< ... >.
3. Tragedya denen bu taklit, eylem halindeki
gre, zorunlu olarak ilk plan-
da gz nnde gereken deko-
ration'dur; nitekim, dekoration, bir
sidir. Bundan sonra mzik ve dil gelir. Bunlar, tak-
lidin kendileriyle Burada dil de-
yince, szcklerin lye (vezin) bir d-
zenini, mzik deyince de herkesin bununla


23
4. Tragedya, bir eylemin taklididir. Bu eylem,
karakter ve belli bir zellikte
gereken eylem halindeki temsil edii-
gre, -nk, bu iki etkeni e eylemler belli 1450 a
bir zellik o halde karakter ve
ce, tragik eylemin iki etkeni olarak ortaya
eylemlerinde bu iki etkene uyarak erekleri-
ne ya da
5. O halde, bir eylemin yk'dr
(mythos). yk deyince, rgsn; karak-
ter deyince, eylemde bulunan kendisi
nundan bir zellik deyin-
ce de kendisiyle bir ya
da genel bir hakikate ifade verdikleri
rum.
6. Buna gre de bir ol-
ortaya Bu belli bir
tr olarak nitelendirirler. Bunlar: yk (mythos),
karakterler, dil, dekaration ve mzik'tir.
Bunlardan ikisi (dil ve mzik), taklit bi-
risi (dekoration) taklit ve geri kalan de
(yk, karakter ve taklit nesnelerini
sahip btn
tragedya de-
tersine btn tragedya ozanlari nk,
her tragedya, dekoration'a, karakterlere, bir ykye,
dile, ve
7. Bu en nemlisi,
[uygun bir birb-irleriyle
nk, tragedya, tersine ey-
24

lemlerinin, mutluluk ve felaket iinde geen bir ha
taklididir. Mutluluk ve felaket, eyleme daya-
son ise, eylemdir, yoksa ey-
olan bir Karakter
dan biz ya ya da bu zellikteyiz; eylem
dan ise ya mutluyuzdur, ya da mutlu O
halde tragedya eylemde bulunan or-
taya koyarken karakterleri taklit gtmez.
Tersine onlar, eylemlerden tril karakterleri de bir-
likte ortaya koyarlar. Bylece; eylemlerin ve yk-
nn, son syleye
f?iliriz. Son erek ise btn erekler en nem-
lisidir.
8. Bundan karaktere dayanmayan tra-
gedya halde, bir yks olmayan [eyleme
dayanmayan] tragedya olamaz. yeni
(tek tek) karak,ter izgilerinin belirtil-
ve genellikle byle birok
ozan Ressamlar da Zeuxis'in Polyg-
notos byledir. Polygnotos, iyi bir
karakter buna Zeuxis'in
bundan yoksundur.
9. Bundan bir ozan, karakterleri belir-
ten onlara uygun bir dilsel ve d-
iinde birbiri bununla da
bizim tragedya nne devi yerine ge-
olmaz. Btn bu geen ynnden
olan, fakat bir yks (mythos) bulunan ve
[uygun ve dayanan bir

25
tragedya, brnden ok daha stn olan bir tra-

10. Daha bunlara, kendileriyle
en byk etkiyi aralar da Bu ara-
larla ben, peripetie'Ieri (baht ve
(anagnorisis) kastedi>'orum; bunlar da yknn

ll. [yknn, birbirlerine
en olay da He-
nz acemi olan ozanlar dilsel karakterleri
belirtmede, uygun bir rgsn
da ok daha nce sert istekleri-
ni yerine getirebilirler. Bu, hemen hemen en eski
iin de O halde tra-
temeli ve zamanda ruhu ykdr
(mythos).
12. yklerden sonra ikinci olarak karakter-
ler gelir. Burada resim tragedyayla
gryoruz. Bir ressam bir tabioyu en g- 1450 b
zel renklerle bezesin; byle bir tablonun
ona bakanda duygusu, hibir
zaman tek renkli bir izginin bir
resmin derecesinde olamaz
1
n-
k tragedya, bir eylemin taklidi gre, ey-
lemde bulunan taklit edecektir.
1
Resim ile bu gerek
Stich evirisinde, gerekse daha yukarda
yks ile teki elemanlar

26

13. nc olarak gelir.
ler deyince, ve uygun
olan syleme ile yetisini
zaman bu, politik ve retorik'in devini
turur. Zira, eski ozanlar, devlet
gibi ozanlar ise sylevci gi-
bi
14. Karakter'e gelince: Karakter, belli bir is-
tem ynnn bunun iin
elde etmek ya da bir bulun-
dialog partilerinden tragedyalarda
karakter ifadesi yoktur. ise, bir var
yahut var kendileriyle
ve bu arada dile getirdikleri
lerdir.
15. drdncs dil'
dir. Dil deyince, daha nce gibi
1
szck-
ler bir
bu isterse biiminde olsun.
16. Tragedya aralar
geri kalan en nemlisi mzik'tir;
Dekoration ise, en ok etki Fakat deko-
ration, kuramsal en az bir
olup, onun bir i yoktur. Sah-
nede temsil edilmeden ve oyuncular oy-
nanmadan da etkiye
lir. Bundan sahneye sa-
daha ok rejisrlk ilgilendirir.

BLM
27
1. bu belirlemelerden sonra, ilkin olay-
rlmesi zerinde is-
tiyoruz. nkii, daha nce de gibi, bu,
tragedyada hem en gelen hem de en nemli
olan O halde bizim iin bilinen
Tragedya, olan bir eyle-
min taklididir; bu eylemin belli bir
nk, hibir byk-
olmayan btn'ler de Bir btn ise, ba-
ve sonu olan herhangi bir
yin zorunlu sonucu olmayan Ondan sonra
ise zorunlu olarak bir gelir. Son ise tersine, bir
sonra zorunlu olarak gelmesi gereken
ve gerekten de gelen Ne var ki, sonun ar-
hibir gelmez. Son olarak orta ise, bir
sonra gelen ve kendinden sonra da bir
Sonu olarak da
syleyebiliriz: ykterin (mythos) ne
olabilir, ne de sonu, ter-
sine, ve son, yukarda onlar
belirlemelere uygun
2. Bundan "gzel" ister bir var-
isterse belli paralardan bir nesne ol-
sun, sadece iine uygun dzenini
gstermez. zamanda onun olmayan
bir de nk gzel, dzene ve
Bundan tr ne ok kk bir
gzel olabilir, nk-
28

yacak kadar kk ne
1451 a de ok byk bir gzel olabilir. Zira o, bir kez-
de kavranamaz; bakanda birlik ve
yamaz; 10.000 Stadien'lik bir uzun-
lukta byle olurdu. (Gzel olabilmek iin)
maddl nesnelerin ve gzn
kolayca bir byklkte olma-
gerekiyorsa, yknn de (mythos)
gcnn .kolayca belH bir

3. yknn gelince: Onu sahne-
de oynama ve seyircilerin kavrama gc
konusu iine gir-
mez. yz gerekiyorsa,
o zaman bunlar bir da
gibi, su saatine (klepsydra) gre temsil edilirdi. Fa-
kat znden ise
Kavranabilir uzunlukta olan bir yk (mythos) dai-
ma daha stndr. Kural olarak bunu anlata-
biliriz: En uygun uzanluk, bir eylemin

ya da . zorunluluk gre
felaketten ya da mutluluktan
felakete iine olay-
lar erevesi iinde gsterebilen uzunluktur.
1
Yunanca gelen "eikos"


BLM
29
1. Kimilerinin ne srdkleri gibi, yk, bir
tek kahraman evresinde dnyorsa, o yk bir-
likli nk, bir
geebilir ve bunlardan birlikli hi-
bir tek bir
birok eylem ve bunlardan da birlikli bir ey-
lem ortaya
2. Bunun iin bir Herakles1er, bir Theseus1ar
ve bunlara benzer olan btn_ ozan-
lar, bana gibi geliyorlar. nk
onlar, Herakles belli bir gre, bunun
ykye de bir birlik
3. Buna Homeros, alanlarda
her en iyi burada da
yle grnyor ki olan yolu Bu-
nu da ister sonradan elde bir yeti, isterse
olan bir yetiyle olsun. nk, Ho-
meros, Odysseus
ken, onun geen btn ii-
ne sokmuyor. Parnas'da Troia
seferi iin asker deli
yahut zorunluluk gre birbirlerini
izleyen olaylardan Homeros, Odysseia
daha ok yukarda
gibi, birlikli bir eylem evresinde kuruyor.
da gryoruz.
Odyss. 19, 394-466.
30 .

4. Btn teki taklide dayanan betimlemelerde
taklit, belli ve birlikli bir nesnenin taklidi ise,
yk de bir eylemin taklidi
gre, biriikTi ve bir eylemin taklidi ol-
da, onlardan birinin ye-
rinin ya da halinde btn'
n ortadan bir
iine nk, yahut
fark edilmeyen bir bir btn'n (temel)
olamaz.
DOKUZUNCU BLM
1. dek sylenenlerden sonu
yor: devi, gerekten olan tersi-
ne, olabilir olan yani ya da zorunluluk
gre olan
2. Tarih ve ozan, biri teki
1451 b iin birbirlerinden n-
k, Herodotos'un haline
Bununla birlikte, ister
isterse biiminde olsun, Herodotos'un
bir tarih daha ok noktada bulu-
nur: Tarihi daha ok gerekten ozansa ola-
bilir
3. Bunun iin tarih oranla daha
felsefi gibi, daha stn olarak da
rilebilir. iink daha ok genel tarihse tek
Genel olan deyince de, ya da

31
zorunluluk gre, belli zellikteki bir
nin byle ya da byle ya da
le eylemde Ozan,
ad verirken daima bunu gz nnde bulundurarak
seer. Tek olan deyince de, bir Alkibiades
ya da geldi, bunu
4. Komedyada bu daha olarak dile gel-
Ozanlar ilkin yahut zorunluluk ya-
gre yky Sonra, bu yk-
ye uygun olarak da geen
lar. Oysa, jambos belli tarihsel
rin konusu yaparlar.
5. Buna tragedya'da ozanlar, gelenek-
le gelen adiara Bunun nedeni, olabilir
zamanda bulunur.
Gerekte bir ise, kolay
. kolay Ama gerekten olan bir ola-
nk
gerekte Bununla birlikte, birok tra-
gedyalarda durum hemen hemen Onlarda
bir ya da iki ad bulunur, btn geri ka-
lan adlar ise Kimi tragedyalarda
ise hibir ada rastlanmaz,
Agathon'un Anthos (iek) ol-
bu tragedyada adlar gibi olaylar da uy-
Ama, bundan tr de onun
duygusu, hi de daha az gte bir
ma
6. Bunun iin gelenekle gelen ve
genel olarak ele konulara her ne
32

olursa olsun gerekir. By-
le bir konuya her ne olursa olsun
maya gln olur. nk, bir
pek az insan iin bununla birlikte, onun
zevk, herkes iindir.
7. Bu sylenenlerden sonu Ozan.
gcn lden ( vezin) daha ok ykde gsterme-
lidir. nk ozan, taklit etmesinden tr bir ozan-
Taklidin konusunuysa, eylemler
Bunun sonucu olarak ozan, gerekten taklit
ederse, bundan tr de onun daha az bir
ozan gerekmez. nk, gerekten olan
ler gre
hibir engel olamaz. bu anlamda
ozan taklit eder.
8. Btn ykler ve eylemler epi-
sod'lara dayananlar en ktleridir. Episod'lara da-
yanan yk deyince, iinde birbirlerini
yahut zorunluluk gre kovalama-
ykleri Bu gibi ykler, gsz
ozanlarca nk onlar, daha iyisini
mazlar. azanlar ise bu gibi ykleri,
gz nnde yazarlar. nk
bu ozanlar, oynanmak iin
yky, gerekenden ok daha fazla
1452 a (olaylal'ln bozmak zorunda

9. Burada ele konu, bir eylemin tak-
Iicle dayanan betimlemesidir; bu eylem, ta-
bir eylem zamanda kor-

33
ku ve da kap-
sar. Bunlar ise her nce, beklenme-
dik bir anda birbirlerini ortaya
karlar. Bylece de meydana gelir ki, bu,
en etkili bir de
ortaya o zaman
onun etkisi ok daha byk olur. Salt da-
yanan olaylar en ok olan,
zamanda erekli gibi grnen
Argos'da Mytis'in heykeli Mytis'in lmnden su-
lu olan adam ona bakarken stne ldrr.
Byle bir olay, hi de gibi bir izienim
Bunun iin bu yk-
ler, sanat ynnden daha (gzeldir).
ONUNCU BLM
1. yknn kimisi kimisiyse
nk ykler, ya da kar-
olan eylemlerin taklididirler. yk de-
yince, daha nceki belirlernemize gre, baht
(peripetie) ve (anagnorisis) olmadan srekli
ve birlikli bir iinde ortaya yky
yorum. yk deyince de, baht
ve zamanda birlikte
ykleri
2. Bu her ikisi de yknn rgsnden
yani, bu (peripetie) ve
ma, (anagnorisis) ya da zorunluluk
P 3
34

na gre, daha nce meydana olaylardan
nk olaylar, birbirlerinden mi
yoksa birbirlerini mi Bunlar
byk
BLM
1. Peripetie, eylemlerin tam ter-
sine dnmesidir. Bu da bize gre, ya da zo
runluluk uygun olarak Bylece.
Oidipus'da oban, sevindirici bir haber ver-
mek, onu annesiyle ilgili korkulardan kurtarmak
iin Oidipus'a gelir. Ama, Oidipus'un r-
ten rty da tam tersi
bir etki yapar. Lynkeus'da da l-
me gtrlr; Danaos, ldrmek iin onun
dan gider. Ama, tersine dnmesiyle Danaos
lr, Lynkeus ise kurtulur.
2. Anagnorisis da
gibi, bilgisizlikten bilgiye Bu da,
mutluluk ya da felaket iin
rin ya ya da gtrr. Sa-
nat ynnden gzel zamanda peri-
petic ile birlikte yukarda Oidi-
pus gibi.
3. daha da var-
hem hem de il-
gili olarak yukarda biimde bi-
rinin bir da biline-

35
bilir. Fakat yk, yani eylemler iin en nemli ta-
ilk Bu bir
ma ve peripetie, ya ya da kor- 1452 b
ku. bu gibi eylemleri taklit etmesi ge-
rekir. Bundan mutluluk ve fe-
laketi de yine bu gibi
4. O halde (dar belli ki-
ortaya gre, burada iki ola-
sz konusu olabilir; ya birisi
tekinin kim nceden bilinir, ya da her ikisi
mektubunu gnderir-
ken Grestes gibi. Fakat,_ Oresc
. tes'in iin,
bir gereklidir.
S. Peripetie ve bylece yknn iki
nc ise, veren eylem'dir (pat-
has). iki grdkten sonra geriye nc
veren eylem,
verici bir eylemdir. sahnede seyircinin
gz nnde ldrmeler, maddi halleri, yarala-
malar ve daha bu gibi.
BLM
1. nitel (i) olarak kav-
gereken blmlerini yukarda bulu-
nuyoruz. Nice! blmlere, yani ii-
ne blmlere gelince: Bunlar, prolog, episod'
lar, exodos, koro Koro da ken-
36

di iinde parados ve stasimon diye ikiye Bu
tm dramalarda Ama, tragedyaya
zg olan blmler ise, sahne (aria'lar) ve
[sahnede koro ile oyuncular
olarak sylenen
2. Prolog, koro gelmeden nceki
btn blmdr. Episod, iki tam koro
kalan btn blm. Exodos, ar-
hibir koro btn blm.
Koro parados, btn koronun top-
lu olarak ilk stasimon, anapaeste ve
trochaeus'u bulunmayan koro son olarak
kommos, sahnede bulunan btn koroyla
birlikte syledikleri bir nitel (i)
olarak gereken blmlerini daha
nce bulunuyoruz. Nice! blmlere ge
!ince, bunlar da hemen yukarda
ONNC BLM
1. Buraya kadar sylenenlere dayanarak,
di sorular zerinde gereki-
yor: Tragik yknn dzenlenmesinde erek ne olma-
Bu iin nelerden
Tragedya devini
2. karma-
Tragedya, korku ve
eylemleri taklit etmelidir. Bu, tragedya
denen Buna gre de tra-

37
gedya Ne erdemli ki-
mutluluktan felakete olarak gsterme-
li; nk byle bir hal, korku ve tersi-
ne fke ne de kt fela-
ketten olarak gstermeli; nkii
byle bir asla tragik nk, tragedya-
hibir yerine getirmez ne ahlaksal tat- 1453 a
min, ne ne de korku Bundan
ka, ok kt olan birinin mutluluktan felakete
olarak gsterilmemesi gerekir. Byle bir olay
her ne kadar adalet duygusunu tatmin ederse de,
korku ve duygusu nk
halde bir kimse
duyulur. Korku da, ekenle kendi ara-
bir benzerlik O halde
kt olan birinin mutluluktan felakete
ne korku, ne de
3. Ancak, geriye bir Bu ki-
yukardaki her iki tipin bulunur: Ne
taksal yeti, ne adalet ne de ktlk ve
ahlak ynnden Tersine o,
herhangi bir sula olan bir kimsedir, Oidi-
pus ve Theyestes; o br kah-
gibi byk bir onura sahiptir, mutlu bir
srer.
4. Buradan zorunlu olarak sonu Ki-
milerine gre, iyi bir yknn ift so-
nutan ok, tek bir sonucu baht d-
de felaketten tersine mutlu-
luktan felakete dnme H dir. Bu da ahlaksal ktlk-
38

ten tr de, yukarda bildirilen zellikten, ya-
ni ktden ok, iyi olan bir bir
sutan tr olur. Edebiyat tarihinin ge-
de bunu nk, ozan-
lar, her mythik konuyu halde,
tragedyalar, sadece birka ailenin
geenleri konu olarak bir Alkmeon'
un, bir Oidipus'un, bir Orestes'in, bir Meleagros'un,
bir Thyestes'in, Telephos ve daha bu gibi kor-
kun ve br k_ah-

5. Bu biimde olan bir ykden, sa-
nat uygun en gzel tragedya Bun-
dan tr Euripides'i, tragedyaya bu biimi
ve felaketle son buluyor diye
bu nk bu
biim, daha nce gibi olan
biimdir. Bunun en kesin Bu gibi
lar sahneye konur ve iyi de oyuanacak olursa,
tragik etkisi en byk ol-
grlr: Bundan tr, Euripides,
ynlerden daima vgye bulunmasa da,
trajik etki ynnden btn teki azanlara stndr.
6. ikinci olarak, sonucu
ift ykler gelir ki, kimilerine gre,
en gelmeleri gerekir. Odysseia'da
gibi. Bu ift sonucu olan
iyiler iin ktler iin ve birbirlerine
sonularla son bulurlar. Tiyatro seyircisinin
yerde, bu biim daha stn tutulur. Bu

39
biim ykleri yneten, ho-
gitmek Ama, bylesi
zevk, vermesi gereken zevk de-
O, daha ok koroedyaya zg bir zevktir. Ko-
medyada yknn iinde birbirleri-
ne 'olan Drestes ve Aigisthos
gibi, sonunda dost olurlar ve hibiri tekisinin eliy-
le lmez.
ONORDNC BLM
1. Korku ve ya sahne dekorasyonu 1453 b
ya da onlar rg-
snden, Bu ikincisi daha s-
tn olup iyi yknn rgs o
kilde ki, onu sahnede grme-
den de, ykde geen dinlemekle ve bu
olaylar nedeniyle korku ve uyanabilmelidir.
Oidipus yksn dinleyenlerde
sahne dekorasyonu byle bir etkiye
sanat pek yoktur. nk byle bir et-
kiye iin, ykye olmayan tiyatro
Ancak, sahne dekorasyonu
korku ve de,
gstermek isteyen da tragedyayla hibir or-
tak yoktur. nk, tragedyadan her zevk
vermesi istenemez. Ondan beklenen zevk, tragedya-
(zne) zevktir. O halde ortaya:
taklit korku ve
40

madan zevk duygusunu
ne gre, bu zevk duygusunu etkiyi y-
knn kendi iinde
2. Hangi korku, hangileri de
ma olaylar olarak
bunu istiyoruz. Zorunlu olarak bu gibi
eylemler ya birbiriyle akraba olan, ya da birbirleri-
ne olan yahut da birbirlerine ne akraba, ne
de olan meydana gelirler.
Bir ister bunu gerek-
ten isterse sadece bunun niyetine ol-
sun, byle bir eylem, duygusunun
ne kopku ne de duygusu
birbirleriyle ne akraba, ne de olan
meydana gelen eylemler iin de. sy-
leyebiliriz.
3. Ancak byle verici bir eylem, birbirle-
riyle akraba [dost] olan
anne ya
da anneyi ldrr yahut da bu niyeti besler ya
da bu bir yaparsa, bu eylemler, tra-
gereken eylemlerdir.
4. Gelenekle gelen z bozulma-
Klytaimnestra, Drestes'in eliyle lr.
Eriphyle de Alkmeon'un. Bununla birlikte,
bunlara katacak yeni bir ve gelenek-
le gelen ustaca de gerekir.
Ustaca zaman, bununla tam
olarak istiyoruz. Yani eylem (1), eski
kim

41
ve bilenleri betimlemeye belirebi-
lir, Euripides'in z l-
drrken betimlemesi gibi.
5. Daha durumlar da Kor-
kun eylem (2), kim
dan (3) her ne kadar korkun eylem, (kur-
kim bilinmeden da, eylem
sonra [ldrlenle] olan
nilir, Sophokles'in Oidipus'unda gi-
bi. Fakat bu dramda korkun dram ere-
vesinin Oysa, korkun eylemin, dram
erevesinde bir rnek ise;
Alkmeon'u yahut Odysseus'da Telegonos'tur.
Bundan (4) bir durum daha Korkun
eylemi yapmak niyetinde olan, kim ol-
eylemi yapmadan nce Bu
bir durum yoktur ..
nk, zorunlu olarak eylem ya ya da
ya [kurban] bilinerek ya-
ya da bilinmeyerek.
6. Bu (yukarda gsterilen olanaklar)
en ldrmeye niyet et-
mek, ama bu niyeti Byle bir
eylem, tiksinti trajik onda
ca veren yan da eksiktir. Bunun iin hibir ozan
byle bir durumu yahut da bunu ok 1454 a
ender olarak Antigone'de Hai-
mon'un Kreon tutumu byledir.
7. Trajik etki ynnden ikinci olanak,
korkun eylemin, [kurban]
42

Ancak, bunun daha stn, eylem
sonra meydana durumdur. n-
k, byle bir halde ortadan kalkar.
da en kesin etki yapar.
8. Bunlar en etkili, sonuncusudur (4.
olanak). Kresphontes'de Merope, z
nu ldrmek niyetindedir, ama ldrme eylemini
yapmadan (nce) onu da
geneia, erkek ldrmeyi (ama l-
drmeden nce) onu Helle'de de anne-
sini (ldrmeden nce)
9. Bundan tr tragedyalar, yukarda sylen-
gibi, pek az ailenin geen ko-
nu olarak nk, ozanlar konu ararken kendi
becerilerinden ok, ykler-
de bu gibi yaratmaya Byle-
ce de daima bu gibi korkun
ailelere Olayla-
rgs ve yknn zorunlu olarak sahip
gereken zellikler bu
yeterince oluyoruz.
BLM
1. Karakteriere gelince, dik;-
kat etmesi gereken drt Birinci,
zamanda da en nemli zellik, karakterlerin ahlak
iyi Yukarda sy-
gibi, bir ve eylemi ne

43
trden olursa olsun, belli bir istem yonunu gste-
riyorsa, o karakteri Bu istem yn,
ahlak iyi ise, o karakteri ahlak
-iyidir. Byle bir karakter her insan t-
rnde Bir ahlak iyi ola-
gibi, bir kle de iyi olabilir, her
ne kadar kle de tm
bir da.
2. zellik, uygunluk'tur. cesa-
ret gibi zg bir karakter, iin hi de
uygun nk genellikle byle bir karakte-
re (cesaret)
3. nc zellik Bu, yukarda
bir karakterin ahlak iyi,
uygun btnyle
ka olan bir zelliktir.
4. Drdnc zellik, bir karakterin
Bctimlenilecek karakter olmayan bir ka-
rakter ise, byle betimlenilmesi gerekiyorsa, onun
olarak betimlenitmelidir.
5. Bir i dayanmayan kt bir ka-
rakter iin rnek, Grestes'de Menelaos'tur. Uygun
olmayan bir karakter iin rnek, Skylla'da Oidipus'
un ile Melanippe'nin
< bir rnek, ... >
son olarak olmayan karaktere bir rnek,
higeneia Auliste'dir, nk iin) yalvaran
higeneia, daha sonraki gnl fe-
da eden) hi benzemez.
6. Karakterlerin betimlenmesindc de, yk-
44

nn rlmesinde gibi, zorunluluk ya da ola-
dikkate bir
belli zellikteki karakterden belli ve ey-
lemler zorunluluklayada
bir bir zorunlu olarak izlemesi
gibi.
1454 b 7. Buna gre ki, yknn zm de,
karakterlerden Medea'da
1
ve

sefere gibi olay-
lara mdahale ederek ile
nk, Deus ex machina, daha ok dram erevesi-
nin kalan olaylar iin bu
olaylar, bir ol-
sunlar, isterse kehanete ve bildiriye gerek-
sinme duyulan olsunlar. nk, biz
her grp bildiklerini kabul ederiz.
8. Ancak tragedyada olmayan [akla ay-
olan, olmayan] hibir
Byle bir o zaman bu, traged-
Sophokles'in Oidipus'unda
gibi.
9. O halde tragedya, ortalama insandan daha
iyi olan taklidi gre,
taklit ederken iyi portre rnek olarak
gerekir. nk; portre portre-
sini kimselerin ortaya koymak-
1
Eurip. Medea 1310 ff.
2
Homer Ilias 2, 155 ff.
3
Deus ex machina yoluyla

45
la ve onlara benzer bir resim yapmakla, on-
daha gzel olarak resmederler
Bylece taklit edici 'ozan da,
ya da bu gibi karakteriere sa-
hip btn bu tutkulara kar-
ahlak stn insanlar olarak
ifade etmelidir. Homeros'un, buyruk Akhil-
leus'u iyi, ama sertlik bir insan olarak betim-
lemesi gibi.
10. Btn bunlara tragedya dikkat et-
melidir; bir de, trajik zorunlulukla bulu-
nan sahnedeki etkisine. nk da
Bununla birlikte, daha nce
olan bunlar zerinde yete-
rince

ONALTlNCI BLM
1. (anagnorisis) ne nce
trlerine gelince,
bunlardan ilki, en az sanatsal Ozanlar da
aresiz onu Bu, ni-
yoluyla Bu kimisi (a)
"topraktan ta-
ya da Karkinos'un Thyestes'inde
1
Aristoteles :bununla "Ozanlar'' kaste
diyor.
46

gibi Kimisi (b) sonradan
bunlar da, ya bedene olur,
yara izleri gibi, ya da ne-sneler, olur, rne-
kolyeler ve Tyro'da olarak
tekne gibi. Ancak, bu da az ya
da ok Odysseus
yara iziyle stninesi
tarzda, domuz tarzda ta-
Ancak, dayana_rak
malar pek az ustaca olan genellikle
btn bu trden olan hep by-
ledir. Bununla birlikte peripetie'den (baht
[ Odysseus'un
stninesi gi
bi], daha iyidirler.
2. tr tamnma, yersiz olarak
ve bundan tr de ustaca olma
yan bir phigeneia' da phi-
geneia, Orestes'i bu yolla ise mek-
tup buna Orestes, eza-
ona syler,
Bundan tr bu biimi, yu-
karda nk, Drestes
pekala birka sahip
olabilirdi. Bu bir rnek de,
Sophokles'in Tereus'unda sesidir".
3. nc tr bir be-
1455 a lirir. olan rne-
Dikalogenes'in Kyprier'lerinde gibi. n-
k (kahraman), resmi grnce gz tuta

47
maz. Yine Alkinoos da
gryoruz; Ddysseus, kitara Troia
ait olan bir dinleyip btn
gz koyuverir.
4. Drdnc tr bir
ye dayanan Kheophoren'Ierde
gibi: Gelen, (Elektra'ya) benzer;
ona benzeyen biri, Drestes'den hi kimse ola-
maz. O halde gelen Drestes'dir. Sofist Polydos'da
da biimde olur. B-
yk bir Drestes bir bu-
lunur: kurban o halde ben
de kurban edilmeliyim! Theodektes'in
Tydeus'unda da gryoruz: bulmak iin
geldim, de kendim lme gidiyorum!
kilde Phiniden'lerde: vaktiyle terk
yeri grnce, hemen buradan kendi
nk
burada [terk yerde] lmek iin be-
Bir tr daha Bu, birinin
ortaya ((Yan-
haberci Ddysseus gibi].
Burada Ddysseus'tan hi kimse
dan ozan Ama, da-
ha nce halde Ddysseus'un
1
Bu cmlede "ozan" ile mythos'lar
Homeros mu, yoksa Haberci Odysseus"
bilinmeyen
madan
48

sylemesi, bir Ancak, bunu,
onun germek suretiyle]
sylemesi, bir olur'.
5. Btn bu en iyisi, olay-
ortaya
Bu tmyle sonunda umul-
mayan bir belirmesiyle ortaya Sophok-
/es'in Oidipus ve Euripides'in Tauris'te
gibi. nk, phigeneia'mn
bir mektup gndermek istemesi tamamen
Bu gibi hibir uydurma (kolye,
vb. gibi) ihtiya gstermezler. Bu
den sonra [sanat ynnden] ikinci olarak
gelir.
BLM
1. yknn gerek dzenlenmesinde, gerekse
dil ynnden ozan, olabildi-
gz nnde san-
ki gerekten meydana gelirken onlarla birliktey-
1
"<Burada" kelimesi ile blm, Almanca.
ve evirilerinde gibi
birbirlerini de pek Bunun nedeni,
ve eksik ileri geliyor. geen evi-
riler, bundan tr bu blm bir
en yerlerinden biri oian bu e-
virirken daha uygun. bulduk.

49
tasarlarsa, o zaman uygun
bulabilir ve pek az Karkinos'a
bir yergi de bunu Bir
(Amphiaraos), < ... > Ozan,
durumu somut olarak gz nnde
dan, byle bir gznden ve tem-
sil tam bir nk, seyirci-
ler zerinde kt bir etki
2. Bundan sonra ozan, lde,
sahnede oynayacak
eylem ve yazarken] kendisi ya-
parak, [anlatmak ruh hallerini an-
denetlemeli. nk, heyecan
kendini sz konusu
olan] ruh hallerinde ortaya koyabiten ozanlar, en
biri, bir
en bir betim-
leyecektir, fkeli de, Bunun iin
kendinden. -kolayca- geebi/en daha
ok, stn yetili nk birincilerin
hibir ve l ikinciler
kolayca taklit etmesini bilirler.
3. Bundan ozan, gelenekle gelen konu- 1455 b
yu da kendi da, ilkin genel bir
plan iinde dzenlemelidir. episod'larla bu-
nu Genel bir plan deyince ne an-
somut olarak gsterelim:
Bir bakire sunak zerine
kurban edilecek. Ama onu kurban edecek-
terin ellerinden bir biimde kaar kay-
P 4
so

bolur ve

kurban edilme t-
resinin bir lkeye gtrlr. ya-
kurban edilmesi yneten rabibelik
grevi ona verilir
2
Bir zaman sonra da erkek kar-
Drestes bu lkeye gelir. Ancak,

belli
bir nedenden ve belli ereklerle
4
ona o lkeye gitme-
sini bundan tr de onun bu lkeye
nemli
olan yan, onun (Orestes) gelmesi, ve
kurban edilmek istenmesidir. Fakat bu
ma meydana gelir, ister bu Euripides'
in
5
biimde, isterse Pollyeidos'un
gibi olsun; Pollyeidos, Drestes'e uygun ola-
rak szleri syletir: de-
onun da kurban edilmesi gereklidir. Buradan da '
sonra onun olanak bu genel
plan, byle dzenlenip kahramanlara verilecek adlar
sonra ona episod'lar ka-
Bu episod'larda da dikkat edilmesi gereken
nokta, konuya uygun rne-
Drestes'in delilik ki,
8
onun yakalan-
yol aar; sonra da
(ruhsal) olur
7

1
Artemis.
z Eur. lphig. Taur, 20 ff.
3
Apollo.
4
Eur. lphig. Taur. 77 ff. 912 ff. 952 ff.
s kitap c. 16, 2.
a kitap 274 ff.
7 kitap 1130 ff.

51
4. Drama'Iarda episod'lar ok bir
Epos ise buna episod'lar-
la Bylece Odysseus'un yks de
pek uzun Bir adam yurdun-
dan uzak bir Tand ko-
ve sonunda btn yitirip tek
bu arada yurdundaki evinde ise durum
Evi ve yavuklularca talan edilir,
Btn bu sonra o [Odys-
seus], yurduna dner; birka kendini
tepeler, kendi de kurtulur. Odysseus
yksnn budur, geri kalanlar ise
episod
BLM
1. Her tragedya bir bir de zm'den
kimi da iinde
bulunan olaylar, btn geri
kalan olaylar ise, zm. deyince,
mutluluk yahut felakete baht dn-
iin blme dek uzanan olaylar
rgsn zm deyince de, bu baht d-
sonuna dek olan blm
Bylece, Theodektes'in Lynkeus'unda
iine olaylardan nce olan her o-
1
Poseidon 912 ff. 952 ff.
52

bundan son-
ra beliren her hep girer. zm ise,
sonuna ka-
dar olan blm
2. drt blm varsa,
drt tr de tragedya 1)
1456 a tragedya ki bu, peripetie yahut
2) bir eylemi kapsayan patetik tragedya: Aias
ve gibi.. 3) Karakter betimlemesi-
ne dayanan ethik tragedyalar: Phitiotinen ve Peleus
gibi. 4) tragedya ki
bu, son iki tragedyayla kendini iinde gste-
rir, Phorkiden, Prometheus ile Hades'de ge-
en tragedyalar gibi. En iyisi, bir btn bu
tragedya trlerine egemen Ama, bu ol-
muyorsa, o zaman ve en nemlilerini kulla-
nabilmelidir. Gnmzde zellikle azanlara bu yn-
den yneltiliyor. her trn-
de iyi azanlar gre, gnmzde her
azandan kendi trnde tekilere stn iste-
nir.
3. yky anlatan iki tragedya birbiriy-
le grlemez. Fakat onlar ve -
zmlere sahip olurlarsa, olarak grlebilirler.
Birok ozan, halde, -
zmde gsteremez. Ancak, zorunlu olan, her
ikisinin de ve zm] bir uygunluk iinde

4. Bundan yukarda
gibi, ozan epik olarak

53
yi daima, Epik deyince
malzeme ok bir ko-
m.idur. biri da iine
btn malzemeyi isterse, buradan
epik bir ierik ortaya Eps'ta tek tek blm-
ler, btn iinde uygun bir uzunluk
elde edebilirler. Oysa, dram'da byle bir deneme,
beklemenin tam tersi bir sonu Euripides
ve Kleophon gibi sadece blmleri de,
btn yahut Aiskhylos gibi bir
blmn de, btn Niobe
bunu Ya o ozan-
lar ya da kay-
Agathon da bir bu noktada

5. Peripetie'lerde ve eylemleri ele alma-
da ozan bir etkiye ve is-
de budur. Byle bir. etki trajik'tir
ve bununla da adalet duygusu tatmin edi-
Iir.Sisyphos gibi fakat kt bir insan al-
buna < ... > gibi cesaretli, fakat
adaletsiz bir insan yenilirse, byle [traj,ik] bir etki
Ancak, bu da anlam-
daki uygundur: "Birok olmayan
yin meydana gelmesi de
6. Bundan ozan, koro'yu da, oyuncular-
dan gibi kabul etmelidir. Koro, btn ta-
mamlayan bir (organik) para Euripides'
de gibi de, Sophokles'de gibi
dramatik eyleme Birok (ozanda) koro
54

ait tragedyayla ilgisi.
herhangi bir tragedyayla olan ilgiden daha bir
ilgi Bunun iin bu gibi ozanlar, Embolima
. denen, yerlerden koro'ya
okuturlar. Bu yntemi de ilk kez Agatlion
tur. O halde koro'ya yerlerden
syletmekle, bir dramdan bir dialog
bir dram'a aktarmak, yle ki btn
bir episod'u aktarmak ne fark
ONDOKUZUNCU BLM
1. btn bu grdk-
ten sonra, geriye dilsel ile

zerinde gelince.
yeri retorik zerine kitaplar olma-
nk bu retorik denen
iine girerler. alana.
1456 b akla dayanan sz ortaya konan her
gibi, ve rtme, korku,
la daha bu ve bun-
dan bytlp kltlmesi de gi-
rer. olarak ortaya ey-
lemlerle korkun. yahut nemli ya da
olan bir [yani iste
1
Eski Yunanca "dianoia" olup
diye Trkeye evirmeyi bulduk. i.

55
nirse, o zaman eylemler iin de [szde
hareket etmek gerekir. Ancak,
bu ikisi [eylem ve sz] [bu
fark var: Eylemlerde sz olmadan
da bulurlar; buna szde ise, onlar,
olarak yine
szn rndr. Aksi halde, szn
olmadan gn o za-
man devi neden ibaret
2. Dilsel giren gelince:
Bunlardan ilki, biimlerinin (cmle
leri, kipler) bilgisi ise da-
ha ok konusunu r-
emir nedir, arzu yahut yk ya da tehdit ya-
hut da soru ve nedir? Daha bu
ler. bilinmesinden yahut bilinmemesinden
tr nemli bir yergide bulunu-
lamaz. Protagoras, Homeros rica etmek is-
yerde "Musa'lar, bana terennm
edin!"
1
szleriyle emrediyor der. Protagoras'
Homeros'da bu nokta olarak
kabul edilebilir! nk, Protagoras'a gre, birinden
bir isternek yahut istememek bir
emirdir.
1
Ilias, 1, 1.
56

BLM
1. iine blm-
ler girer: Harf, hece, isim, fiil,
hal (flexion) ve cmle. Harf, daha sesiere ay-
bir sestir. Fakat her sesiere bl-
nemeyen ses de harf Tersine bir sesin harf
olabilmesi iin, onun bir ses btnnn par-
gerekir. nk da daha
ka sesiere blnemeyen sesleri ancak, bun-
lardan hibirini harf olarak Harf-
ler, vokal'Ier, sessiz harfZere (muta) ve
vokal'Iere (liquida) Bir vokal, dilin du-
daklara ya da dokunumu olmadan
bilir olan bir sestir. A ve O gibi. vokal, dilin
dudaklara ve dokunumuyla ve
lebilir olan bir sestir; R ve S gibi. Sessiz
harfler de geri dilin dudak ve dokunumuyla
seslerdir. Fakat kendi ton'suzdurlar,
ancak vokal'ler ve vokal'lerle oku-
nabilirler; G ve D gibi. Btn bu sesler,
tekrar kendi
meydana yere, ve
(spiritus as per ve }enis), uzunluk ve
ykseklik ve yahut ykseklik ile
derinlik gre Ancak btn bun-
teker teker metrik
girer.
2. Hece, ve bir sestir. Bir
sessiz harf (muta) yahut vokal (Jiquida) ile

57
bir vokal'in meydana gelir. nk,
G+R, A hibir hece Ne
var ki, bunlara b!r A olursa, o zaman bir
hece meydana olur: GRA. Bununla birlikte
bu konular zerinde metrik'in
3. olan bir ses bt- 1457 a
ndr, men (=geri), etoi (=gerekten), de
(fakat), yahut bir sesin ses btnlerin-
den tek bir ses meydana getirme yetisine sa-
hip olan bir ses btndr.
4. bir ses b-
tndr; bu ses btn, bir cmlenin yahut
sonunu yahut da tek tek blmlerini gsterir, rne-
amphi peri zerine)
vb. bir ses btn olup, bir
olup birok seslerden meydana gelen bir se-
se ne engel olur ne de onu meydana getirir ve cm
lenin hem hem de
5. ve zaman ynnden
olan bir ses btndr. Bu btnden
hibir kendi bir yoktur.
nk, isimlerde, kendi
olarak Theo-
doros isminde doros'un
hibir gibi.
6. Fiil, ve zaman belirlemesi-
ne sahip olan birsesbtndr. Bunun da hibir par-
1
Bu yeni cmle ile ikinci bir ta-

58

isimde gibi kendi
dir. nk, insan yahut beyaz, hibir "hangi za-
bildirmez; buna "o gidiyor" ya da
"o gitti", "o gidecek", ve
bildirir.
7. ekim, isim ya .da fiille ilgilidir.
bir ismi "kimin (genetivus)" ve "kime (dativus)"
ynnden yahut tekil ya da ynnden belirler;
insan, insanlar gibi. Fiilde ise,
tarz ve biimini (kip ve cmle biimini) gste-
rir, soru ve emir gibi. Gitti mi? ya da, git!
gibi.
8. Cmle, ve . bir ses btn
olup, bunun kendi da an-
olabilirler. Her cmle fijl ve isimlerden mey-
dana Fiil olmadan da bir cmle ku-
rulabilir, gibP. Ama, bu-
nunla birlikte, cmle daima bir iine
Giderken, Kleon, Kleonun
gibi.
9. Cmlenin birlik, iki olan
bir birliktir: Ya bu birlik
gib: tek bir bildirir, ya da birok tek
gsterir ki, bu anlamda btn iliada bir
cmleden ibarettir.
1
bir

BLM
1. 1 sim ya ya da
isim deyince, kendi paralardan mey-
dana olan isimleri G
(yer) gibi. isim deyince, ya olmakla
birlikte, isim iinde olmayan bir
szckle bir szckten, ya da birok an-
szckten meydana olan isimleri
rum. isimler , drt hatta daha ok
szcklerden olabilirler; zengin bir dilde
byle birok Hermokai- 1457 b
koxantbos gibi.
2. Her szck ya ortak olarak bir
szcktr, ya bir sz-
cktr ya da bir mecaz veya bir ss sz-
yahut yeni bir szck veya
veya yahut da bir szcktr.
3. Ortak olarak bir szck deyin-
ce, herkesin bir Ya-
szck deyince, bir
Ancak, bir ve szck hem
bir szck, hem de herkesin ortak
bir szck olabilir, iin de-
Sigynon genel
bir szcktr, bizdeyse bir
szcktr. Tersine dory bizde genel kulla-
bir szcktr. bir sz-
ck tr.
4. Mecaz (metaphoria) bir kendi zel
60

bir anlam verilmesidir. Bu
da, (1) cinsin tre verilmesi, (2) trn
cinse verilmesi yahut (3) bir trn anla-
bir tre verilmesiyle yahut da son ola-
rak (4) bir gre olur. Birincisine 'rnek (1):
"Gemim burada duruyor"
1
Demirlemek,
bir trdr. (2) trden cinse rnek: "Evet, binbir iyi

Odysseus. Burada da "binbir"

3
, "ok"
un bir trdr. (3) bir cinsin bir trnden bir
ka trne rnek: onun ruhunu [kuyudan
su ekercesine] ekerek'J4 "bklmez kese
rek". nk, burada su ekmeye kesrnek diyor, kes-
meye de ekmek diyor. nk, her ikisi belli bir ek-
silterek [aphelein]. gre mecaz
(4): Drt yelik bir diziden, ikinci (B), birin
ciye drdnenn (D) neye (C) davran-
gibi buna ben diyorum. Son
ra ikincinin (B) yerine drdnc (D), ya da drdn-
enn (D) yerine ikinci yle ki, zaman
zaman bir yerine olan bir
yerine ilgi iinde de ka-
( + A veya + bununla anlatmak is-
Kadeh (B) ile Dionysos (A)
daki ilgi, kalkan (D) ile Ares (C) ilgi
1
Homer, Odyss, s. 185. 24, 308.
2
Ilias 2, 272.
3
Empedokles, 138. 143 D.
4
Timotheos, 22 Wilam.

61
gibidir. O halde kadeh (B), Dionysos'un
(A + D) ve kalkan (D) Ares'in kadehidir
1
(B + C)
diyebiliriz. Yahut: (D) hayatla (C) ilgisi,
(B) gn (A) ile olan ilgisine benzer. Bu-
na gre de (B), gnn olarak
(D + A) yahut da (Empedokles'in gibi)
(D) (B + C) ya da
denebilir. mecazlarda ye iin
belli bir isim bulunmaz. Fakat' yine de
Tohum serpmenin ek-
mektir, serpilmesi iin zel bir ad
yoktur. Fakat (serpil-
mesi) (B) (A) ilgisi, ekmenin (D) tohumla
(C) ilgisi gibidir. Bundan tr ozan syler:
ekiyor".
(D+ A).
O halde bu tarz bir mecaz, bir tarzda da
nesnenin sy-
lenir. Fakat ona ait olan zellik reddedilir.
kalkan, bir kadeh olarak fakat Ares'in
kadehi olarak de, tersine kadeh" ola-
rak.
5. <Ss ... >.
6. Yeni bir szck, daha nce hi
kimse bir szck olup,
ozan ilk kez dil hazinesine rne-
birka szck bu tarzda meydana g-
1
Empedokles. 152 D.
62

rnyor: Boynuzlar yerine ernyges (srgn'lee) ve
rahip yerine de areter (ibadet eden).
1458 a 7. ve szcklere gelince:
Bir szckte bulunan bir vokal'in daha
ok ya da o bir hece
la szck meydana gelir. szckten
bir para szck meydana ge-
lir. rnek poleos (kent) ve <pe-
leos> yerine po!eos; ve <peleidou> yerine Peleos
ve peleittdeo; szck iin rnek: Krithe
(arpa) yerine kri; doma (ev) yerine do ve sonra
"Her kisinin oldu" opsis,
bu ops olarak), [yani olarak kul-

8. szck ise; bir bir
gibi fakat teki ye-
rine yeni bir para meydana gelir. rne-
dexiteron (daha yerine dexion
9. bir erkek, bir
bir da ikisinin (nesnel). Erkek isim-
ler, N .R. ve S sesleriyle son bulan isimler gi-
bi, Xi (ksi) ve Psi gibi seslerle
son bulan isimlerdir. isimler ise, daima uzun
vokal'lerle, Eta ve Omega (e ve o) ve uza-
vokal'ler da A ile son bulan sz-
cklerdir. O halde, erkek ve isimterin son bul-
seslerin birbirine nk, Ksi
ve Psi's'yle hesaba Hibir isim sessiz harf
1
Bitkilerde grlen filiz!enme

63
(muta) ile son bulmaz. bir vokal'
le de son bulmaz; i ile isim son bulur:
me/i (bal), k6mmi (bitki .zsuyu) ile peperi (baha-
rat). Y () ile isim son bulur: Yani, dory
rak), py (hayvan srs), napy (hardal), go'ny
(diz) ve asty (kent). Nesnel isimler ise, N ve S gibi
harflerle son bulurlar, dendron ve
genos (cins) gibi.
BLM
1. Dilsel gelince: Bir dilsel
olur, buna olmazsa, o iyi bir dilsel
en dil, herkesin ortak ola-
rak szckleri kullanan dildir. Fakat by-
le herkes iin ortak olan szckleri kullanan dil,
zamanda da berabe-
rinde getirir. Byle bir dile rnek, Klephon ve Sthe-
nelos'un szcklerin
bir dil, gndelik ve kaba olmaktan kurtulur,
ycelir. szck deyince, yaban-
szckleri zamanda
szckleri ve genel olarak da gndelik dilin
kalan
2. Ama, bir ozan da btn bu gibi
deyimlerle yazmak isterse, o zaman bu
ok g bir dil, bir bilmece dili olur.
Ozan bu kez mecaztarla yazarsa, bu da
bir bilmece, szckietle yazarsa, yine ania-
(barbarca) bir dilsel olur. Bilmece-
64

nin znde ise, bir gerekten sz
zamanda zerinde bir
de Herkesin ortak olarak sz-
ckler dzeninde, zerinde
cekleri durum yoktur, fakat mecazlarda bu olabilir.
"Bir adam grdm, birini lehimliyordu"
1
;
daha buna benzer gibi. sz-
cklerden ise, yukarda gibi bir
... >. Bundan tr bu biimler,
yani szckler, mecazlar, .ss szckleri ve
daha bu olan yukarda bulu-
nan deyimler, belli bir iinde
byle bir iinde
gndelik dilden ve onun
olur. Herkesin ortak olarak sz-
cklerin da, dile [dil iin zorun-
lu olan bir]
1458 b 3. Bundan da te, uzatmalar, ve
dilsel gndelik dile
sizin hibir yolda etkili olmazlar. Bu
deyimierin herkesin
olan Buna
olan da [dilin]
olur.
4. Bundan tr bu yoldan gidenleri [yani,
btn bu deyimierin sert
bir dille yeren ve ozanla (Homeros) bunun iin alay
eden Eukleides'
1
Bu bilmecede vantuz -kastediliyor.

65
in gibi. O diyordu:
"Birinin vokal'leri gibi
yazmak kolay bir olurdu". Bu
uzatmalada da alay ediyordu:
"Epichc'tr /en!/ don Mara/ thnader hadi/ zonta"
1
(Aepichareni ben Maraton'a yrrken grdm).
"Ouk an/, eramen/os ton-keinon/elle/bron"
(Onun otu iin hemen hemen

lsz (vezinsiz) olarak uzat-
malarla) bu kullanmak gln bir et-
ki yapar .. bir lyle kullanmak,
dilinin btn iin ortak bir (n
dur). Biri da szckleri ve
deyimierin teki gldr-
cii bir etkiye lsz (vezinsiz) ola-
rak kullanmak istese, bu, sadece (yukardaki uzat-
malarda gibi) gtn bir olur.
5. Bu gibi olarak
dili iin ok byk bir nemi
Herkesin ortak olarak szckler lye
(vezne) sokulursa, bu nemli grlebilir.
szcklerde, mecazlar ve deyimierin te-
ki yerine herkesin
deyimler ortaya
1
v gsteriyor.
66

Euripides ve Aiskhylos jambik
trimetreyle Euri-
pides, Aiskhylos'dan olarak bir sz-
herkesin bir sz-
ck yerine bir szck Bu haliyle
de onun tekininkinden daha stn bir etki
yapar. Aiskhylos'un ise grnr.
Aiskhylos, Philoktetes'inde diyor:
etini yiyen kanser
Euripides, "yiyen" yerine "ziyafet e-
ken" deyimini

"Nun de m'enn oligos te kai outidans kai
aeikes"
1
(Fakat ise byle bir cce, irkin
bir herkesin ortak szcklerle
sylenirse:
'
1
Nun de m'en mikr te kai astheniko kai
aeides"
(Fakat byle bir kk, ve irkin

"dlphron t'aikelion katatheis oligen te
zan"2
1
Hom. Odyss. 9, 515.
2
Hom. Odyss. 20, 259.

67
basit bir seki ve nne kck bir ma-
sa koydu) yerine:
"diphron mochtharn. kataheis mikran te trape-
zan"
kt bir seki ve nne bir masa
koydu)
Son olarak da:
"P.iones bosin"
1
kkryordu)
yerine:
"P.iones krazousin"

denilirse.
6. Ariprades de tragedya alay edi-
yordu. nk ozanlar, gndelik dilde hi kimsenin
deyimleri
"Apo domaton evlerclen)" yerine,
"domtztn apo (evlerderz (su" yerine "set-
hen (seninki)"; "autn" yerine "eg denin (fakat
ben onu)" ve "peri Akhilleos'' yerine Akhilles peri
( Akhilleos daha bu deyimler. 1459 a
Btn bu gibi deyimler, herkesin ortak olarak kul-
szcklerden iin, dile, gndelik
olmayan bir zellik katarlar. Ama, bunu bu
[Ariphrades] bilmiyordu.
Ho m. Ilias, 17, 265.
68

7. O halde nemli olan, bu
dan her birini, bir hem szck-
leri ve hem de szckleri uygun bir tarzda
kullanmaksa, o zaman usta
olmak, en nemlisidir. nk, bu,
gibi, bir (yaratma) yetisinin r de ha-
mecazlar bulmak demek, benzer-
likler iin keskin bir sahip olmak demektir de
ondan.
8. Szck szckler,
en ok dithyrambos szckler, en
ok epos'a mecazlar da, en
ok jambik trimetre'ye (tragedya'ya) uygundurlar.
Epos'da btn bu geen tarzlar
Jambik ttimetre'de (tragedya'da) ise buna
tragedya tonunu taklit
olan szckler O
halde herkesin ortak szckler, mecaz ve
ss szckleri.
Tragedya denen eylem iinde taklit
btn bu sylediklerimizi bu konuda yeterli
buluyoruz.
YiRMiNC BLM
1. yks olan, birlikli bir l (vezin) ile
taklide gelince: yk burada da,
tragedyalarda gibi dramatik olarak kurulma-
yani, yknn birlikli ve tam bir

69
gibi kendi zne uygun bir zevk duygusu yaratabil-
mesi iin, birlik/i bir btn ve kendi iin-
de bulunan, bir bir bir de
olan bir eylem gemesi gerekir.
2. O halde ki, bu kompozisyonlar (ya-
ni, e pik tarihsel betimlemelere benzemezler.
nk, tarihsel betimlemeler, zorunlulukla bir bir-
Iikti eylemin de, bir tek zatnan
blmnn amalarlar. Bu zaman b-
lm iindeyse birinin geen her sa-
dkerler. bu olaylar birbiriyle ge.
bir ilgi iinde bulunurlar,
Salamin deniz ' Si-
cilya'da zamanda Fa-
kat bunlar hibir ortak yan [ilgi] yoktur.
Bylece de birbirinin hemen gelen zaman-
larda hibir ilgi bir olay te-
kini kovalar. Ama, epik buna
byle hareket ederler.
3. Bundan tr, daha nce gibi
Homeros, bu da teki ozanlal'la
vgye grnyor. nk Homeros,
btn (Troia) sonuna kadar. na-
betimlemeyi nk,
byle bir kavranamayacak .kadar byk.
bir olurdu; yahut Homeros, yknn evresi y-
nnden kendini bu kez de
iine tr ok kar-
olurdu. Ancak, Homeros bu durum
da (Troia belli bir ve
70

olaylardan episod'lar haline getiriyor.
Gemi KatalogV ve teki episod'lar gibi ki, bunlar-
la H omeros
4. teki (epik) azanlar ise btina bir
bir birok de bir ey-
lemi ele Kypria'lar ve Kk
Iliada gibi. Bunun iin iliada ve
Odysseia'da birer yahut en ok tra-
gedya halde, Kypria'dan birok tragedya
Kk iliada'dan ise tragedya.dan daha
1459 b ok Philoktetes,
Neoptolemos, Eurpylos, Odysseus Dilenci, Lakonia'
Yurda zamanda
Sinon ve Troerin'ler).
BLM
Bundan epos,
trleri gsterir; bir epos da ya ya-
ya ya ahlaksal (karakter betimler), ya
pathetik olabilir; mzik ve dekorasyanun
onlann de nk, epos'un da
peripetie'ye (baht sahnelerine, ka-
rakterlere ve pathos'a olaylara)
Son olarak da epos, ve dilsel anlatim
kullanmak
1
Hom. Uias, 2, 479-779.

71
2. Btn bu geen Homeros, hem
ilk, hem de tam olarak nk, onun
her iki epos'u da bu uygun olarak
Bunlardan pathetik, Odysseia ise
bununla birlikte btnyle
Daha bunlara, Ho-
meros'un dils.el ile ynnden b-
tn (teki epik ozanlara) de
3. Kompozisyon'a gelince: Epos ve tragedya,
uzunluk ve l (vezin) birbirlerinden
Uzunluk yukarda
olan l yeterdir: ve son kavranabilir
Bir yandan epik eski
epos'lardan daha te yandan bir epos, uzun-
luk bir gnde oynanmak iin
olan olsay-
o zaman byle bir i;il epos'a da
4. Konusunu epik
rin ok yarayan bir tragedya'da,
zamanda olarak] meydana gelen
betimlemek ozan iin Tersine,
tragedya sahnede hareket halindeki
oynanan tek bir betimleyebilir. Buna
yksel bir taklit olarak epos'da, olarak
meydana gelen birok olay betimlenebilir; bu za-
olaylar birbirleriyle iten o za-
man betimlenilebilmesiyle bir byklk
elde eder. Bylelikle, epos'un burada bir
var; bu sonucu olarak betimlemenin
grkemi, dinleyicilerde beliren ruhsal
72
PO
likler ve birok episod'Iarla ortaya
tekdze olan, ok abuk
iin birok
na yol aar.
5. l'ye (vezin) gelince: Heraik l (hexa-
metre), denemelerin gre, epos'a en uy-
gun bir ldr. Epos, bundan herhangi bir
lyle, hatta bir lyle bile
istense, epos'a uygun grlecektir.
nk, heraik l (hexametre), btn ller ara-
en ve en dengeli bundan tr
de mecazlar ve szckler en bu l-
yle nk yksel [epos], teki
trlerinden daha ok bu deyimlerle
J am b ik trimetre ve trokherik tetrametre, daha ok
betimlemesine, ikinciyse daha ok dan-
1460 a sa Fakat epos'da ller
olursa, bu en uygunsuzu olur. Khaire-
mon'un gibi. Bundan tr de uzun
bir (epik) kompozisyonu heraik (hexametre) l-
den bir lyle yazan henz hi kimse
Tersine, daha nce de gibi epos'
un epos'u bu ly ona uygun bir
l olarak semeye
6. Homeros, vlme-
ye btn ozanlar o, ne
bilmesi da yine
vlmeye Ozan, kendi olabildi-
az nk o, kendi konu-
bir takliti olmaktan O halde,

73
teki hep kendi
bu yzden de pek az taklit etme-
lerine ve bunu da pek ender olarak
H omeros bir sonra hemen er-
kek ya da yahut da bir figr' ortaya
btn bu da karakter zellik-
lerinden yoksun olarak tersine en temel bir
karakter
7. Tragedya'da betimlenmelidir.
Epik buna akla olan betimle-
nir. akla olana da-
nk, epos'da kahramanlar, [tragedya'da ol-
gibi] sahnede seyircinin gznn nnde hare-
ket etmezler. Hektar'un [Akhilleus'u] ko-
sahnede gsterilmek istense ok g-
ln bir etki bir yanda hareketsiz durup
kovalamaya adamlar, te yanda
red yapan biri
2
Buna epos'da byle
bir fark edilmeden nk
bir duygusu
duygusu i:in btn ykiiclerin
bunun gsterir.
8. Bundan Homeros, teki ozanlara ak-
la de
tir. Bu bir (syllogism) nk
Hias, 22, 198 ff.
z Ilias, 22, 205.
74

.insanlar, B (ikinci ncl), A'dan (birinci nc!)
sonra geliyorsa, o zaman B (ikinci nc!) ise,
(birinci ncl) da
Fakat bu bir nk, A de-
ona yle bir B ki, bu B,
ru bir halde zorunlulukla Bu
B'nin bilinirse, o zaman buradan
da halde] so-
nucunu Bunun iin bir rnek, Odysseus'un
sahnesindeki < ... >.
9: Son olarak, olmayan


stn Ancak, btn yk
de, akla olan olaylar zerine kurulamaz. Ter-
sine, genellikle yk, akla hi-
bir Fakat bundan
o zaman bu akla olan
hi olmazsa yknn (eylem) nedensel
gerekir. Laios'un bil-
meyen Oidipus'da gibi. Fakat bu akla
olay erevesi iinde gememelidir,
Elekira'da Phythik oyunlar haber yahut
1
kelimesinin Eski Yunanca "a dyna-
tos"tur. Aristoteles, bununla insan gcn
kelimesinin Grekesi de kelimesi olup Aris-
toteles, bununla da, olabilir, olan Yu-
kardaki ifadeleri o halde Greke sylersek: "A
dynatos-eikos, dynatos-apithanos'a stn


75
Mysern'lerde Tegea'dan Mysien'e kadar susarak y-
adam gibi. Bundan tr [bu akla olay-
lar olmadan] yknn ortadan syleyen
iddia ise glntr. O halde daha en b-
tn yky byle akla olaylar zerine kurma-
Fakat bu gibi akla yk iine
olursa, o zaman bunlar akla gibi
de Odysseia'da 1460 b
gemiden sahnesinde geen ve olmayan
bir ozan
- bunlara Fakat ozan (Homeros), bu
akla olan zelliklerle rtmesini
biliyor.
10. daha az etkili yani karak-
ter betimlemeleriyle ynnden pek par-
lak olmayan blmlerde ozan, dilsel zel
bir ilgiyle ele te yandan ise parlak bir
stil, hem karakter betimlemelerini, hem de
celeri glgeleyebilir.
BLM
1. [poetik] sorunlar (d-
ve zmleri, bu ve e-
zerine tutmak istiyor. nk, ozan
ressam yahut herhangi biim verici gi-
bi taklit edici bir betimleyicidir. Buna gre de aza-
olanaktan belli birini zorunlulukla taklit
76

etmesi gerekir. Yani, ya (1) nesneleri idiyseler
yahut ya da (2) nesneleri, mythos'lara ya-
hut insanlarm gre yahut
da (3) nesneleri, gerekiyorsa, o
de betimlemelidir. Bunlar, dil taklit edi-
lir. Bu da ya herkesin szck
ler ya szckler, ya mecazlar,
ya da dilinin sahip deyimie-
rin geri olur. nk, ozan bu gibi
. deyimleri zgrdr.
2. Buna daha da Btn sanatlarda
ile bir ve anlatmaz,
politika'da (devlet da ol-
gibi. da iki trl
Biri, z'yle ilgilidir, tekiyse sadece
bir
3. Bir ozan bir olarak taklit etmek
jsterse, ama, tr (bu
mazsa), buradaki zyle ilgili
Buna ozan, konusunu ola-
rak kavrayamaz, iki
la bir betimlerse, ya da gibi bir
sanata olan byle bir taklit ederse, o za-
man bu zyle ilgili bir
detildir. bu kalkarak
sorunlarda ortaya iddia ve -
(zmeye)
4. ilkin kendisiyle ilgili iddia ve
ele betimlen-
[Bu, betimlenmesi] geri

77
Fakat, bununla
sa, o zaman bu betim-
lenmesiyle, ister dile blm, is-
terse blmler daha bir etki
(yani, daha ahlaksal oluyorsa),
Hektar'un
gibi. Ancak, bu ilgili uya-
rak daha iyi yahut derecede iyi olarak
varsa, o zaman bu grlemez, by-
le bir olanak var olduka yapmamak ge-
rekir.
5. Bundan nemli olan, acaba
zyle mi ilgilidir, yoksa ait]
bir sorusudur. nk, oza-
boynuzsuz bilmemesi,
onu, ustaca taklit edememeye gre daha az
6. Betimlemenin
bir yolda rtlebilir: Belki
de betimleme, gerekelle uygu1idur, Sophokles'
in gibi. Sophokles,
gibi Euripides ise, gibi.
7. Fakat bu ikisinden hibirinin sz konusu
bir hal varsa, o zaman kamu
tannlara efsanelerde
gibi. nk, belki bu efsaneler ne
ne de gerekten daha iyiye (ideal'e) uygundurlar.
Tersine, onlar tutum, Xe- 1461 a
Pindaros, Olymp. 3, 52.
78

nophanes'in tutumdur
1
< ... >.
bir kez onlar, byle (diye verile-
bilir).
8. Kimi betimlemeler de yine gereklikten da-
ha iyi unygundurlar;
silahlar zerine olan
gibi:
"Fakat zerinde dimdik
duruyordu'
12
: Bu, vaktiyle bir treydi,
gibi.
9. Sz konusu olan bir szn, bir eyle-
min ahlak ynnden iyi yahut iyi o
zaman gereken o sz yahut
eylemi tek almak, onun soylu bir sz m, ey-
lem mi, yoksa bir sz yahur eylem mi oldu-
Tersine zamanda ko-
yahut eylemde bulunan de dikkate
Onlar kime ne zaman, ne-
den tr ve eylemde bulunuyorlar? Aca-
ha bu yksek
bir iyi mi meydana geliyor yoksa bir ktlkten mi
korunuluyor? Btn bunlar da dikkate
10. iddia ve dilsel
zerinde gzlemlerle rtlmelidir;
1
Xenophanes 34. D. gelince, Tan-
nlar bilen ne ne de bilen biri

2
Hom. Ilias 10, 152 f.

79
bir szck nce"
1
Belki
de ozan (Homeros) oureas
de "bekileri" kastediyor. Dolan da Ho-
meros diyor: irkin"
2
Bununla da
ozan, ll olmayan bir bedeni de, irkin bir
yz kasteder. Bununla birlikte, Giritliler eueides
(gzel euprosopon (yzce
gzel) Hundan "Saf
( zroteron)"
3
, yani iin ya-
gibi, de, ter-
sine "daha abuk gelir.
11. bir da mecaz olarak sylen-

hepsi svari ve
Btn gece uyudular".
Ama, hemen bunun da:
"Gzlerini Troia zaman nias'
nnde... Kaval ve flt seslerinin insan
na duyar'
14
Yukardaki "hep-
si" "birok" yerine mecaz olarak sylen-
nk "hepsi", "okluk"un bir trdr.
buna

da yine me-
caz olarak nk burada
ok iyi bilinen bir kastetmektedir.
1
Ili as, 1, 150.
2
Ilias. 10, 316.
3
Ilias, 9, 202.
4
Ilias, 10-11-13.
5
Ilias, 18, 389, Odyss. 5, 275.
80
POETiKA
12. Bundan iddia ve de,
prosodie'ye diliyle dayanarak
rtlr. Thasos'lu
da gibi:
"Biz (didomen) ona fakat"
1
ve
"Bir

13. Bir iddia da noktalama ile
Empedokles'in szlerin-
de gibi:
birdenbire, eskiden lmsz olanlar
bir kez lml grnyor. Eskiden salt olanlar,
di

14. Bir iddia da, bir amphibolie'nin .
(ift kabulyle
"Gecenin daha byk bir

nk daha byk (plei) ift
15. Bir blm de dilin gnliik
dayanarak zlrler:
Buna gre deyimler:
"Yeni kalay dolak"
5
, demircil er de
diye
Yine gre, btn
1
2, 15.
2 Ili as, 23, 328.
3
Empedok. 35, 14 f. D. (13 240).
4
Ilias, 10, 252 ff.
5
Ilias, 21, 592.
81
ikiler diye ve da bunun-
la ilgili olarak
Ganymedes
"Zeus'e sun"\
her ne kadar imiyorlarsa da. Bunun-
la birlikte bu rnek mecaz olarak da
16. Bundan bir szck bir
iine grnyorsa, o zaman bu o
cmle iinde
lidir,
"Demir orada engellendi"
2
"orada engellendi" ka an-

17. Acaba bu, anlamda yoksa en ok 1461 b
anlamda Yani, Glaukon'
un kimi ynteminin ter-
sine. Bu temelsiz ha-
reket ediyorlar ve kendi bildiklerine bir
verdikten sonra, bu zerine
lerde bulunuyorlar. Sonra da ozan, nceden
bu yolda d-
-nk ozan, syle-
o zaman
zerine olan byle Onun La-
hareket edilir. Buna
gre de, Telemarkhos'un Isparta'ya onun-
1
Ilias, 6, 341.
2
Ilins, 20, 272.
82

la olamaz. Fakat belki
de durum, gibidir.
Onlara gre, Odysseus, lkesinden bir
evlenir. Bu
Buna gre de bu sorun, anlamadan

18. Genel olarak olan", ya
kaba stne dayanarak ya
da olan kamu dayanarak
nk, olan ola-
olmayan bir stn tu-
Zeuxis'in kimselerin
gerekte var o zaman bunlar,
uygun olan, yani stnde (ideal) olan
nk ideal, stndr.
19. Akla olan de kamu
ne dayanarak Bu onlar, hem
gsterilebilir, hem de zaman zaman ak-
la gsterilebilir. nk,
olarak ortaya da ola-

20. gibi grnen bir gerekte
olup diyalektik'te rtme-
lerde Acaba gibi
grnen .gerekten midir? Byle bir il-
gi ve biim iinde mi yle ki, zm-
ler, ya kendi szleriyle ya da bir yo-
rumla ortaya konur.
21. Buna hibir zorunluluk
halde, ozan akla olan bir zamanda

83
kt karakteri o zaman onu
bundan tr yermek, olur. Euripides'in akla
Aigeus'da, kt karakteri de Orestes
Menelaos'da gibi.
22. [ve o halde
ne srlyor, yani ya olan,
ya akla olan, ya ahlaksal ktlk, ya
ya da son olarak ynnden. zm-
ler de [yani, bu iddia ile rti.ilmeleri
de] yukarda zmler olup bunlar da
ca on iki tanedir.
YIRMIALTINCI BLM
1. O halde bir soru ortaya
lir: Acaba epos mu, yoksa tragedya daha stn
bir Daha az kaba olan bir taklit, daha ay-
bir okuyucuyu tutar; Byle bir taklit, ka-
ba bir taklitden daha stndr. yleyse her tak-
lit inanan bir taklit, kaba olarak gr-
necektir. Sanki yoluyla
olmadan seyirciler temsilden hibir an-
oyuncular sahnede srekli ha-
reketler iindedirler. "Diskos" temsil ediliyorsa, k-
t bir yuvartanma hareketine
Yok, [flt] alacaklarsa, koro teye
beriye itekJerler.
2. Tragedya, o halde daha
gen tarza uyan bir
84
POETIKA
Mynniskos, Kallipides'i ok
oynamasmdan tr Kallias
1
diye
1462 a Pindaros'un n de yine buna benzer bir ndr. O
halde eski oyuncular, bu gen oyuncular
bir tutum btn tragik epik
sanat tutumu da byledir. Kimilerinin
gre epik sanat, gznn nnde
grmeye olmayan daha bir okuyucuyu
halde, tragik sanat daha dzey-
de bulunan bir seyirciye ynelir. Buna gre de tra-
gik sanat daha kaba bir sanatsa, o zaman ki
tragedya epos'un daha
bulunur.
3. Ancak, byle bir yergi ilkin
de oyuncunun
Rapsod da hareketleriyle
maya olabilir. Sosistratos'un
da Musa Opus'lu .yap-
- gibi. olarak: Her beden hareketi
de, byle bir beden hareketinden bir
olmayan dans da sanat olarak reddedilemeyece-
gre, irkin Tersine, usta ol-
mayan hareketleri irkindir. Vaktiyle
Kallipides'in bu gibi, de
soylu taklit etmek yetisine sahip ol-
iin yediiyorlar.
1
Burada bir kelime oyunu var. Kallias, kelime an-
maymun demektir, fakat zamanda kul-
bir zel da.
.
85
4. nc olarak tragedya, sahnede aynanma-
dan da devini epos gibi yapaf;>ilir. nk tra-
gedya metniyle (text) etkide bulunabilir. O
halde ynlerden epos'a stnl-
varsa, bunun yukardaki tu-
gerekir.
5. O halde, tragedya, epos'a stndr, nk
tragedya, epik sahip her sahiptir;
nk, o da ly (vezin) kullanabilir. Bun-
dan . da mzik ile dekorasyondan da nemli
derecede pay bu mzik ve dekorasyonla da ok
bir duygusu Tragedya bu et-
kiyi hem metniyle, hem de eserin sahnede oynanma-
elde eder.
6. Bundan tragedya taklit edici betim- 1462 b
leme olarak daha dar bir ev-
resi iinde nk, olan, uzun
bir sre iine olandan daha etki yapar.
Burada .geliyor: Biri da Sophokles'in
Oidipus'unu iine sok-
< ... >.
7. Son olarak: Epik taklit edici bir betimle-
me olarak daha az bi:rliklidir. Her be-
timlemeden birok bu
Bunun iin epos biriikti
bir yk (eylem) ele [o zaman iki ola-
sz konusu olur]: yk ok
o zaman ok olur. Yok, yk, bir
epos o zaman da ok da-
olur. Bununla sylemek istiyorum: Epos,
86

birok eylemler zerine Iliada
ve Odysseia gibi. Kendi . . bir
olan bu eylemler, epos'un blmlerini
turur. Onun (Homeros'un) bu geen in-
en- iyi tarzda olup
de belirli bir eylemin betimlemesidirler.
8. Buna gre tragedya btn bu zellikler y-
nnden (epos'a) stnse,
da bir sahip oluyorsa,
trlerinin bir de
tersine yukarda olan
malan gre-, o halde olarak or-
taya Tragedya, daha iyi
epos'a bir stnlk
9. O halde tragedya ve epos, ne .ol-
trleri ve bu ve bir-
birlerinden yahut
nedenleri, onlara
iddia ve bir de rtlmeleri (-
zmleri) syleyeceklerimiz burada sona eri-
yor.
ADLAR VE
Agathon (447-400 M..) 9, S.
18, 4. S. 6. Aristoteles tara-
ok stn olarak de-
bir tragedya
Tragedya
ilk zafer
(417-416 M..), Platon'un
Symposion diyalog'u
nun temel motiv'idir. Bu za
fer onuruna verilen
de Agathon da sevgi zeri-
ne ka-
Tragedya'lanndaki li-
rizm sebebiyle, Atina
ok sevilen bir

Aias 18, 2. So
.phokles'in elimize
Aias
ka, Aiskhylos'un, Karkinos'
un, Theodektes'in, . Astyda-
ve Latin azan-
da
mythos Ak-
hilleos'un ele geir-
mek iin mcadele-
de Odysseus, yener.
Bu yenilgi Aias'a o kadar
gelir ki, znt-
snden bu
anda delice ya-
par. Sonra ge-
. !ince
Aigeus, 2S, 21. Euripides'in
bir
Aigisthos, 13, 6.
yavuklusu olup,
onun
Agamemnon'u ldrr. Son-
ra Agamemnon'un .
Orestes ldr
!r. (Bk. Aiskhylos, Aga-
memnon, Khoephoren; So-
phokles ve Euripides: Elek-
tra) .
Aiskhylos (S2S-456), 4, 9. 18,
4, 22, 4. nl tragedya
Aristoteles, Poetika'
onu pek dikkate al'
gibi, tri-
logik da bilmezlik-
ten geliyor. Kheo-
phoren, Myser, Niobe, Phi-
loktetes, Phorkiden, Pro-
metheos.
88

Akhilleos, 15, 9. Homeres'un
Oqysseia epos'unun
biri.
Alkibiades, 9, 3. dev
Jet ve kumandan.
450 Atina'da
404 ldrl-
Perildes'in evinde
genlik
Sokrates evresinde geir-
(Bk. Platon, Sym-
posion), ok yetenekli fa-
kat karakterli bir in-
san. emperyalist
ve yenilgilere s-

Alkinoos, 16, 3. Odysseia'da
geen bir mythos.
Alkmeon, 13, 4. 14, 4. 5. Ana-
Eriphyle'yi ldrr. ok
bir tragedya konu-
sudur. Sophokles, Euripi-
des, Agathon, Nikomakhos,
Theodektes. ve Asty.damas
ele
ve Madde
14, 5'de sz konusu olan
o:
lup, bundan elimize hibir

Amphiaraos, 17, Mythos'a
gre, ve
Eriphyle'nin Bu
ad, bir not olarak text'e
zira, Poetika'
Sryani ve Arapa e-
virilerinde bu szck yok-
tur.
Anthos, 9, 5. Szck
iektir. Agathon'un bir tra-

olup, Anthos ola-
rak
Antigone, 14, 6. Sophokles'in
ok nl bir
Burada sz konusu edilen
sahnede, Antigene'nin ni-
olan Haimon, baba-
ldrmeye
eder, fakat
darbesinden kurtulur.
Ares, 21, 4. Greklerin

Argas, 2, 3. Greke text'te bu
noktada bir v-ar ve
da pek
kesin Burada bir ek
var ve bu ek, bir
(ozan veya
bilinmiyor.
Ariphrades, 22, 6. Trajik ve
stili zerine bir
bun-
dan daha fazla bir bil-
miyoruz.
(450-385), 3, 2.
nl komedya Aris-
ADLAR VE
89
toteles
daki tarz, "eski koruedya"
pek
gsterir. Aristophanes ise,
"eski
si!cisidir. "Bulutlar"
Sokrates'i

Arkhon, 5, 2. Dokuz Atina
valisinden birincisi.
Astydamas, 14, 5. M.. 400
240 tra-
gedya fakat btn
bunlardan bize 18
Burada sz ko-
nusu olan ise
hibir
Danaos, 11, 1. Bk. Lynkeus.
Dikaiogenes, 16, 3. Tragedya
ve dithyrambos olup,
Agathon'un Kyp-
rierler
bir de Medea
Kyprierler'de kahra-
Teukros sa-
Telamon'un
lmnden sorura Sa-
lamis'e dner. Sz konusu
edilen sahnesi de
orada geer.
Diskos, 26, 1. Flt iin bes-
bir mzik par-
olsa gerek.
Dionysios, 2, 2. Kolophon'lu
bir ressam olup, Polygno-
tos'un ve
daima onunla
Polygnotos'a oranla
daha az Polyno-
tos'un idealist
Dionysios realist-
tir.
21, 4.
Mithyrambos 1, 2. Diony-
sos okunan
Dithyrambos
onun tutku-
lu, ve
dramatik bir
olup, Aristoteles'e g-
re,_ tragedya, bu trn-
den
Elektra, 16, 4. 24, 9. Sophok-
Ies'in bir Mythos'a
gre, Drestes'in
ve Klytaimnestra ile Aga-
memoon'un
1, 5. 21, 4. 25,
13. M..
Sicilya'da
bir hekim ve filozof.
bir epos
olup ,bundan .kalan para-
lar bugn elimizde
yor. "Ozan zerine (Peri
Poethos)" eserinde Aris-
toteles, onun homerik di-
90

!ini zellikle ver. Empe-
dokles, arkhe'sini
(anamadde) drt eleman-
da bulunJUr: Toprak, su,
hava ve Bu drt ana-
madde, erbaa ola-
rak dininin an-

Epikharmos, 3, 4. 5, 2.
ya-
En nl Grek ko-
medya biridir.
Krastos'da (Sicilya)
Megara'da ve Syragu-
sa'da faaliyette
tur. Bu geen
Doria kolonisi
iin,
kendilerinin olduk-
iddia ederler.
pek ok para kal-
olmakla birlikte, bu
paralar kk kk par-

Eriphyle, 14, 4. Mythos'.a g-
re, Alkmeon'un annesi
olup, ld-
rlr.
Eukleides 22, 4. Tah-
min gre, Atina'
nl (vali)
ve AtHka alfabesinde
yapanla
Euripides (485-407-6), 13, 4.
14, 4. 16, 5. 17, 3. 18, 4. 6.
22, 5. 25, 6. 21.. biiyk
tragedya en gen-
cidir. Aristoteles,
sebebiy-
le onu yerer.
Eurypylos, 23, 4. Mythos'a
gre, Telephos'un
olup, Neoptolemos
dan Bk.
da, Kk
Ganymedes, 25, 15. Olympos'
da tannlara nektar sunan
saki.
Glaukon, 25. 17. Bir gramer-
ci. Fakat, adda
bunun
hangi Glaukon bi
Hnmiyor.
Hades, 18, 2.
Haimon, 14, 6. Bk.
Hegemon, 2, 3. Thasos'lu
olup, son-

bir parodie ve koroed-
ya Kendisinden
uzun bir fr.agment
(21 hexametre ve iki tri
metre). Son
birisi olan "Grgant'lar Sava
Sicilya
ADLAR VE
91
yenilgisinin Atina'ya
gn, Atina'da
du (M.. 413).
Hektor, 24, 7. 25, 4.
nl
Helle, 14, 8. ok bir
bir tra-
o denli
ki, Aristo-
teles, eserin
sylemekle yetiniyor,
zikretmeye l-
zum grmyor.
Herakleis, 8, 2. Herakles
Kinaithon, Pei-
sandros ve Herodotes'in
olan Panyasis
ozanlar Fakat,
bu epos'lardan hemen he-
men elimize hibir ge-

Homeros, 1, 5. 2, 3. 3, 2. 4,
4. 6. 8, 2. 3. 1, 9. 23, 3. 24,
2. 6. 8. 25, 10. Sekizinci

kabul edilen byk destan
. nl epos'u:
Odysseia ve
Herodotes, 9, 2. yz-
tarihin baba-
diye byk
ve nl tarihi.
ikadios, 25, 17. Gya Odys-
seus'un
Homeros'a gre ise,
ile yal-
burada
4, 6. 8, 3. 15, 7. 20, 9.
26, 6. 7. Homeres'un nl
epos'u. Aristoteles, onun
Odysseia ile birlikte, tra-
gedya iin bir rnek
syler.
olarak, 25, 10.
anakkale bu
lunan Troia.
iliada, kk, 23, 4. Home-
ros "Epik Kyklos"a
ait bir epos'tur. Her ne ka-
dar bunun
olarak Lesbos'lu Leskhes
kabul de, Aristo-
teles'e gre ise, anonim
tbir
phigeneia, kahraman olarak,
11, 4. 9. 15, 5. 16, 2.
Aulis'de, 15, 5.
iphigeneia Tauris'de, 14, 9.
16, 2. 5. 17, 3.
ixion 18, 2.
mythos'unun drama-
tize edilmesiyle meydana'
tragedyalar: Aiskhy-
los, Sophokles, Euripides,
Kallistratos ve Timesitheus'
un
92
.
Kalias, 26, 2.
Kallipides, 26, 2. 3.
Karkinos, 16, 1. 17, 1. Aris
toteles'in olan bir
160
gedya ve ll traged-
ya
23, 2.
Kephalonia, 25, 17.
Khairemon, 1, 5. 24, 5. Aris-
toteles'den daha b:r
olup, okunmak ze-
re dramlar olan bir
Bu dramlar ara-
smda Odysseus"
da yer
3, 4. En eski
komedya olup,
ilk za-
fer, 487 rastlar. Aris-
toteles onun
gorunen
komedyalar ise sahteydi.
Khoephoren, 16, 4. Aiskhylos"
un bir Bk. Kly-
taimnestra.
Kleon, Kleon'un 20, 8.
rnek olarak veriliyor.
Kleophon, 2, 4. 18, 4. 22,

pek bir
tragedya Sokratik bir
dialog'un da olarak
zikredilir. Eserlerinde kaba
karakterleri kal-
maz, Aristoteles'in Poetika'
22, 1. maddesinde
ret gibi, zaman-
da kaba ve ba-
bir dil de

Klytaimnestra, 14, 4. Grek
mythos figr olup, Hele-
na'nm ildz ve
Agamemnon'un
Mythos'a gre, Klytaim
nestra, yavuklusu
ile birlikte Agamem
non'u ldrr. Ores-
tes, Phorkis'de Kral Strop-
hos'un bydk-
ten sonra yurda dner ve
yar
annesi Klytaim-
ve yavuklusu Aigis
thos'u ldrr. Bu mythos,
birok tragedya'ya konu
Aiskhylos: Aga-
Khoephoren, Eu
meniden ki, bu , "Tri
logia
eder.
Sophokles: Elekra.
Euripides: Elektra,
Tauris'de, Orestes.
Krates, 5, 2. bir ko-
medya "Eski ko-
ADLAR VE
93

zaferini 449'da elde eder.
ba-
ve yine bunlardan
'paralar elimize
Kreon, 14, 6. bk. Antigone.
Kresphontes, 18, 8. Euripides'
in en ok dram'la
.birisidir, Plutark a-
kadar etkisi
tur {Lessing, Hamburgische
Dramaturgie, 37-50).
Kypria, 23, 4. Homeres son-
anonim olarak
ta bir epos. Daha
Herodates bile, bunun Ho-
meros'a ait sy-
ise bu
Stasimos ve-
ya Hegesionos'a
tur. Epos, Troia
n
Laios, 24, 9. Bk. Oidipus (So-
phokles). Oidipus'un baba-
olup, Oidipus
bilinmeden ldrlr.
Lakonia, 25, 17.
23, 4. Troia
palladium'unun Odysseus
edilmesi;
Odysseus'un, di-
lenci
Helena
(Sophokles'in
Lynkeus, 11, l. 18, 1. Theo-
dckte;'in biri-
si gibi, Danaos
mylhos'unun da
Bu mythos'da, Danaos'
un elli bir
tanesi, Hypermnestra, baba-
lm emrinden ko-
Lynkeus'u
Bu, Danaos'u fena halde
onu ldrmek iin
harekete geer, fakat Da-
naos'un bu ok sert hare-
keti, Argjve'leri harekete
geirir, Danaos ldrlr
ve Lynkeus kurtulur.
Magnes, 3, 4. Khionides'le
beraber en eski Attika ko-
medya On iki ke-
re

bize Aristoteles'
in, Magnes'in diye
komedyalar,
sahteydiler.
Margites, 4, 4. 6. Homeres'un
kaba bir epyllion'u olup,
vezin, hexametre ile jambik
Irimetre
Burada, "birok bilen,
fakat hepsi
de kt olan bir
bir tarzda tasvir
eder. Aristoteles, bu
komedya iin rnek oldu-
94

eder
4, 6).
Medea, 14, 4. 15, 7. Euripi-
des'in
Welanippe. 15, 5. Euripides'
in Sz konusu olan
Melanippe, Po-
seidon'a gizlice
bir
ve
ve bunun ok oldu-
syleyerek
kendisini savunur.
'vleleagros, 13, 4. "Kalydonda
mythos fi.
gr. A
(Althaia)
ldrr ve

bir
Meleagros'un
bu ve
sner snmez o da
gen lr.
Menelaos, 15, 5. 25, 21. Euri-
Grestes tra-


Merope, 14, 8. Euripides'in

dan.
Mitys veya Mitios, 9, 9. Bu
bir mythos olup,
Aristoteles'den ok sonra
da
Mnasitheos, Opus'lu, 2, 3.
burada geen bir

Mynniskos, 26, 2. Aiskhylos
un son kah-
raman rollerini bir
aktr.
Myser, 24, 9. Aiskhylos'un
elimize bir tra-
olup,
Herakles'in Telephos'
tur. Telephos, bir kan su-
undan temizleninceye ka-
dar susmaya mahkum edil-
Bu mythos'u, So-
phokles, Agathon, Niko-
makhos ve Euripides de
Fakat, burada
kastedilen, Aiskhylos'un ya-

Neoptolemos, 23, 4. Akhil-
leusun Bk. K-
k
Nikokhares, 2, 3. Deliade
kaba-komik bir epos'un
burada
ediliyor. Eski komed-
ve Aristo-
phanes'in temsilcisi ol-
komedya

ADLAR VE
95
Odysseia, 4, 6. 8, 3. 24, 9. 26,
6. Homeres'un nl epos'u.
Aristoteles, ile birlik-
te onun tragedya iin rnek
syler.
Odysseus, 8, 3. 16, 1. 3. 4. 17,
4. Homeres'un Odysseia
nl kahra-

Odysseus ve yay, 16, 4. 21, 4.
Odysseus, Dilenci, 23, 4. Bk.
Kk
Odysseus, 14, 5. So-
phokles'in bir
- fakat ondan hibir

Oidipus, 11, 1. 2. 12, 6. 13,
4. 14, 4. 15, 8. 16, 5. 24,
9. 26, 6. 7. Sophokles'in n-
l
Oidipus.
Orestes, ll, 4. 16, 2. 17, 3.
Agamemnon ile Klytaim-
Bk. Kly-
taimnestra. Euripides'in bir
olarak,
15, 5. 25, 21. Eurupides'in


Pauson, 2, 2.
ci ikinci
bir karikatr res:
Komedya
Ari:stophanes, onu hicvet-
gibi, Aristoteles de,
genlere, onun resimle-
rinden
ler. Resimleri, halk
dan
Peleus, 18, 2. Sophokles'in
bir Mythos'a
gre, Peleus, Akhilleus'un
ihtiyar
Aiskhylos da bir Peleus
olup, Aristoteles bu-
rada onu da ola-
bilir.
4, 8. Bakkhus
-dionysos kltne dahil bir

Philoktetes, 22, 5. 23, 4. Ais-
khylos'un bir
olup, elimize
Bununla birlikte konusunu,
elimize bulunan So-
phokles'in ve Euripides'inki
biliyoruz.
Philoxenos (435-380), 2, 3.
bir dithyrambos
Kythera'da
Syrakusa'da Dionysios

Ephesos'da Yirmi
drt dithyrambos
en olan "Kyklop"
tur. Bu Philoxenos,
96

Kyklop maskesi
tyran Dionysios'la alay et-
ve onun ma-
den srgn edil-
Kyklop'undan pek az
Timotheos'
un addaki dythram-
bos'una, kt karakterleri
taban ta-
bana .
Phiniden, 16, 4. Bu ok
aile kim ol-
hilinmiyor,
de, burada
maya yneiten olaylar da
b ilinmiyor.
Phorkiden, 18, 2. Aiskhylos'
un, konusu bilinmeyen bir
Bununla bir-
likte, bu dranun kahrama-
Perseus
Phormis, 5, 2. ko-
medya olup, Epikhar-
mos'la
(M.. 6. orta-

Phthiotinnen, 18, 2. Sophok-
les'de gibi, bu
da koro'ya gre
bilinmeyen
bir tragedya.
Pyhtik oyunlar, 24, 9.
Pindaros, 26, 2.
Poly(e)idos, Sojist, 16, 4. 17,
3. ok ender rastlanan bir
ad. Tauris'de
drr.mati<k
olarak bir epos'
tur.
Polygnotos, 2, 2. 6, 8. En eski
ve en nl Grek ressamla-
olup, resim okulu
idealisttir. Thasos'lu ressam
En
nemli Plataia'
da, Atina ve Delphi'de
(458-447) Delphi'
deki Pausanias,
btn tasvir.
Aristoteles, Polyg-
notos'u bir
(Politika) etnograf olarak
da eder.
Prometheus, 18, 2. Aiskhylos'
un Fakat bu-
rada elimize bulu-
nan Prometheus mu, yoksa
elimize olan "-
Prometheus" mu
kastediliyor, belli
Sinon, 23, 4. Sophokles tara-
Bk.
da ve Kk
Skylla, 15, 5. 26, 1. Odysseia'
da tasvir edilen serveni
ele alan Timotheos'un bir
dithyrambos'u. Tehlike
ADLAR VE
97
de bulunan Odysseus'un
erkeke ve
karakterine uy-
gun Flt alan,
elde
etmek iin hareket-
leri gz nne koyabilmek
iin, koro giysisini
berisinden eker,

Sokratik 1, 5.
Aristotcles burada
Platon'un
teder. Bu
daima Sokrates'tedir.
Sokrates
de bu trl
Aiskhines, An
thistenes, Xenophon ve
Phaidon'un. Fakat
gibi, burada
dan bunlar
da en sanatkarane olan Pla
ton'un kaste-
dilmektedir.
Sophokles (497-6-406-5), 3, 2.
4, 9. 14, 4. 15. 8. 16, 2. 18,
6. 25, 6. 26, 6. Aristoteles'e
gre, en mkemmel ve en
stn tragedya n-
l eserleri: Elektra, Oidi-
pus, Antigone, vb.
1, 5. M.. 500
Syrakusa'da
p7
mimus denen, hayat- .
tan dramatik sahne-
leri ritmik bir nesirle yaz-
ma trnde
ve darik-Sicilya di-
yalektik'i. He
Platon'un ok
bir
"kalan patalar, bize,
bir
fikir veriyor.
Sosistratos, 26, 3.
burada geen bir rapsod.
Herhalde Aristoteles'den da
ha olan bir
Sthenelos, 22, 1. stili
Aristoteles tara-
alay bir tra
gedya
Sysyphos, 18, 5. Aiolos'un
ok fakat kt
bir insan tipini temsil eder.
Zeus'a bir ha-
inlik bilinen ce-
zaya Bu ce-
za,, durup dinlenmeden bir
bir
Doru-
gelince, kaya, kendi

B)l son-
dek srp gidecek
tir. Sysyphos'un devi, ka
Bu, ok
98

bir mythos figr-
dr. Aiskhylos, Sophokles,
Euripides Bun-
lardan hangisinde onun al-
bilmiyoruz. a-
ve
filozoflanndan Albert Ca-
mus da, "Le Mythe de
Sisyphe"de figr mo-
dern bir ynden ele
Tegea, 24, 9. Arkadia'da bir
kent, Telephod'un y'urciu
(mythos'a gre).
Telegonos, 14,- 4.
Odysseus'un o-
lup, Kirke'yle Odysseus'un

aramaya gnderi-
lir. gelen Telego-
nos, bilmeyerek
Odysseus'u ldrr.
Telemakhos, 25, 17. Odysseus
ile Penelope'nin
Odysseia'da, B. 3-4, 619.
Telemakhos'un, hak-
bilgi toplamak iin
Isparta'ya Mkaye
eder.
Telephos, 13, 4. ok
bir mythos olup, ba-
geenler
dram konusu olarak
Aiskhylos, Sophok-
!es, Euripides, Agathon, Ni-
komakhos, ro-
phon
Tereus, 16, 2. Mythos'a gre,
Tereus, Prokhe'nin
eder ve
bir
diye de dilini keser.
Fakat, gelenleri
bir halinde dokur,- bu,
sesi - " ve bunu
ablalan, Tereus'un
ldrmekle
cn
olurlar.
Theodektes, 16, 4. 18, 1.
rates'in ve Platon'un genial
Aristoteles'in dos-
tu, hatip ve ok ve-
rilen bir tragedya El-
liden fazla tragedya
olup, yedi kez tragedya ya-

Theodoros, 20, 5. rnek ola-
rak geiyor.
Theseis, 8, 2. Theseus epos'
Zopyros (6.
Diphi!os (5.
ozanlar gibi,
bir de belirleneme-
yen -anonim bir Theseus
epos'u
Theyestes, 13, 3. 4. Trajik et-
ki zengin olan
ADLAR VE
99
Pelopiden mythos'unun
dramatize edilen kahra
biri.
Timotheos, 2, 3.
besteci, dithyrambos ve
nomos olup, M..
400
"Persliler" nomos'un-
dan olduka nemli bir
1902
tur. Kyklop bir dit-
hyrambos'u da ve
idealist bir tarzda

Troia 16, 3. 23, 3.
Tydeus, 4. Burada
lan mythos, tamamen bilgi-
mizin bulunuyor.
Tyro, 16, 1. Tyro, Poseidon'a
gizlice ikizler ve
bir tekne iinde
terkeder. Fakat ikizler, kur-
olunca, an-
neleriyle an-
neleri, daima yanla-

den Bunun zerine
Salmoneos ve vey
anneler Sidero'dan
annele-
rinin onlara reva
korkun hareketin cn
annelerinden.
mythos.'u, Astydamos (gen-
ci) ve Karkinos da drama
tize
Xenarkhos, 1, 5. M.. 400
ozan Soph-
ron'un bu-
rada, mimus'lar ola-
rak ediliyor.
Xenophanes, 25, 7. Klophon'
!udur, (570-479)
ve Elea fel-
sefe okulunun
Polyteizm'in
Zeus, 25. 13.
Zeuxis, 6; 7. 25, 18. M.. 425
Gney
en b-
yk birisi-
dir. Aristoteles'e gre,
Zeuxis de, Polygnotos gibi
idealize edici bir
Polygnotos'un daha
ok karakter zellikleri gs-
terdikleri halde, Zeuxis'in
ok tipik ola-

KAVRAM
Akla 25-21.
szck, 22, 1.
Amphibolie, (ift
25,
Anagnorisis, 6, 10, 1.
Szck de-
mektir.
11, 2. 3. 4.
1. 2. 3. 4. 5.
12, 2.
ritminde olan bir vezin.
Artikel, 20, 4.
20, 3.
Cmle, 20, 8.
szck, 21, 8.
Dilsel 20, 1. 22,
Domuz
ve zm, 1.
1.
Dianoia olarak
yoruz.
Elejik, 1, 5.
mahiyetinde olan
Embolima, 6.
Epeosodien, 1.
12, 2.
Episode, 4-9. 9-8.
4. 4.
Episode'ler, (12, 2. ve 6.),
temsildeki sahneler
na geliyor;
da ise, bir piyeste, konu ve
hareketle olmayan
ilaveler geliyor.
Epos, 2. 5, 3. 26, 1. 4. 5. 7.
3.
23, 1.
Epos ve tarihi tasvir (betim-
leme) 23, 2.
Epos'un 23, 3.
Epos ve tragedya, 23, 1. 2. :$.
4. 24, -2. 3. 4. 7. 26, 2.
3. 4. 5. 6. 7. 8.
Epos ve vezin (l) 24, 5.
Exodos, 1.
2.
Flexion, 20,
102
20, 7. Szck, 21, 2.
Flt ve kitara, 1, 2. 3, 4.
Bunlar, lirik trleri ola-
rak
Gemi 23, 3.
Harf, 20, 1.
Hece, 20, 2.
Hermokaikoxanthos, 21,
rnek olara:k geiyor.
Hexametre, 24, 5.
23, 4.
Bk. ve Kk
Interpunktion, 25,
20, 5, 21, 9.
21,
fambik trimetre, 1, 5.
Aristoteles'e gre, dramatik
dialog iin en olan .
bir vezindir.
Karakterler, 15,
Katharsis, 6, 2.
Szck temiz-
lenmedir. Aristoteles, tra-
katharsis,
temizlenme, tutkulardan
diye gsterir. Ve
bylece, psiko-
lojik olarak temellendirmek
ister.
4, 8.
Komedyamn 5,

likler, 5, 2.
Koro, 18, 6.
Korku ve 6, 2. 14, 1. 2.
Maraton, 22, 4.
Mekhanik, 15, 7.
Mekhanik burada
"Deus ex machina" anla-
Bir
irreal bir

nedeni bilinmeden oluver-
mesidir.
21, 4.
Mimesis, 2, 3.
(Bu deyim, en
temel biri
olup, antik karakte-
rize eder. Aristoteles,
(taklit) deyince, oir
real objenin taklidini
de, idealize edici bir faali-
yeti kasteder. Bunun iin

ile
Aristoteles Es-
tetik 1983,
Ki\ \'RAM
103
Grek Estetik'i 1983.
Mimesis objesi, 2, 1. 2. 3.
3, 1. 2. 3.
Nomos, 1, 6. 2. 3. 10.
Apollon klt
iinde. sadece bir koro
Szck, kanun an-
gelir.
bir ozan Timo-
theos olup, nomos, onda

Kendisinden kalan ve pek
bir bulunan
"Persli" nomos
bize olduka
bir fikir vermektedir.
9, 9. 14, 7.
veya zorunluluk, 7,
3. 9,
Grekesi
olup, "tabii" yel-
meMedir. o halde ol-
tabii, mmkn olan
demektir. dillere
"eikos" veya
zorunluluk gibi iki szckle
birden Bunun
sebebi, tabii
daha olarak
belirtmektir. nk tabii
aksi
gre, zorunlu anla-
da iinde
Bunun iin biz de
ve zorunJu di-
ye iki szckle evirmeyi
uygun bulduk.
Parados, 12, 1.
12, 2.
Pathetik tragedya, 18, 2.
Pathos, ll, 5.
Peripetie, 6, 10, 10, t.
Dram'da
dnmesini
ll, 1.
Poetik problemler, 25, 1.
Prolog, 12, 1.
12, 2.
Proportion, 21, 4.
Portre 15, 9.
Sessiz harf (muta), 20, 1.
Sicilya'da 23, 2.
23, 4.
Spirutus asper ve {enis, 20, 1.
Stasimon, 12, 1.
12; 2.
Ss 21, 5.

Tarih ve ozan, 9, 2. 3.
104

(syllogisme), 16, 4. 5.
24, 8.
Troerinnen, 23. 4.
Euripides
tir. Bk. ve Kk

Tragedya, 6, 2.
3, 4.
4, 8.
Tragedya ile epos'un benzer-
likleri, 5, 3. 4.
zaman ynnden
5, 3.
kompozisyonu,
12, 2.
Tragedyanm i
6, 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 13.
bir ola-
rak yk, 6, 9. 10. ll. 7,
2. ll, 2. 3. 4. 5. 13,
2. 3. 4. 5.
ibir ola-
rak karakterler, 6, 12. 15,
2. 3. 4. 5.
Tragedyada ykomenin z-
m ve karakterler, 15, 7.
bir ola-
rak 6, 13. 19, 1.
bir ola
rak dil, 6, 2. 15. 19, 2. 20,
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 21,
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 22,
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
T
mzik ve dekorasyon, 6, 16.
Tragedya ile resim ara-
mnda
6, 12, 15, 9.

12, 2.
18, 2.
Trokhaeik tetrametre, 4, 9.
12, 2.
ve sz-
ck, 21, 7.
Vokal, 20, 1.
vokal .(liquida), 20,
Yeni bir szck,
21, 6.
Yurda 23, 4.
Bk. ve Kk
r/