Akademia Grniczo - Hutnicza im.

Stanisawa Staszica w Krakowie

PROJEKT NR 2

ZAAWANSOWANE PROBLEMY GEOTECHNICZNE

Wstpna propozycja obudowy tunelu komunikacyjnego zlokalizowanego na niewielkiej gbokoci

Projekt sprawdzaa: mgr in. Agnieszka Stopkowicz

Projekt wykonaa: Kamila Mioch

Spis treci
1. CEL PROJEKTU...................................................................................................................................... 2 2. DANE DO PROJEKTU (zestaw nr 1) ...................................................................................................... 2 3. ZAOENIA PROJEKTOWE.................................................................................................................... 3 3.1. ETAPY DRENIA TUNELU ............................................................................................................ 3 3.2. OBUDOWA WSTPNA I OSTATECZNA .......................................................................................... 5 4. ANALIZA SYMULACJI NUMERYCZNEJ................................................................................................... 6 5. PROCES MODELOWANIA NUMERYCZNEGO DLA ODWZOROWANIA PRZEBIEGU DRENIA TUNELU ............................................................................................................................................................... 13 6. WPYW WYKONANIA TUNELU NA POWIERZCHNIE TERENU ............................................................ 14

1. CEL PROJEKTU
Celem projektu jest przeprowadzenie symulacji numerycznej dla oceny statecznoci projektowanego tunelu, dostarczenie informacji dla projektanta o siach wewntrznych i deformacjach obudowy. Do przeprowadzenia oblicze wykorzystano program Phase2 8.0.

2. DANE DO PROJEKTU (zestaw nr 1)

o wymiary tunelu: szeroko: s = 6,1 [m], wysoko: h = 5,6 [m], o gboko stropu tunelu: H = 15,5 [m], o nachylenie spka uwarstwienia: = 19 [], o zaoenia: nachylenie spka uwarstwienia liczone zgodnie z ruchem wskazwek zegara, spkania s otwarte na kontakcie z wyrobiskiem oraz powierzchni terenu, kontakt masywu skalnego z obudow: 2/3 kta tarcia masywu, o rozstaw spka uwarstwienia: r1 = 2,03 [m], o rozstaw spka ciosowych: r2 = 1,87 [m].

Rys. 1. Geometria.

o waciwoci orodka: Tab. 1. Parametry mechaniczne skay i spka. PARAMETR Modu sprystoci E Wspczynnik Poissona Ciar objtociowy Spjno c Kt tarcia kn=ks Wytrzymao na jednoosiowe rozciganie Rr JEDNOSTKA MPa kN/m3 kPa stopie MPa/m kPa SPKANIA UWARSTWIENIA CIOSOWE 10,25 9,1 110 0,25 20,25 210 SKAA 215 0,33 22 40,2 20,1 20,1

3. ZAOENIA PROJEKTOWE
3.1. ETAPY DRENIA TUNELU
Koncepcja budowy tunelu wedug NATM (Nowa Austriacka Metoda Budowy Tuneli) wymaga denia do wykorzystania moliwie w jak najwikszym stopniu efektu samononoci grotworu w ktrym prowadzone jest wyrobisko. Zasadniczym elementem tunelu jest otaczajcy grotwr i dlatego naley w taki sposb wykonywa wyom, aby w miar moliwoci utrzyma pierwotn wytrzymao ska otaczajcych tunel, a po wykonaniu wyomu nie dopuci do rozlunienia ska, powstania szczelin, spka. Aby ograniczy do minimum stref zniszczenia zaleca si dry tunel za pomoc kombajnu lub tarczy wiertniczej. Podczas drenia tunelu w przodku wykonywane s nastpujce prace: urabianie czoa przodka tunelu, zakadanie obudowy wstpnej, usuwanie urobionej skay. Drenie tunelu wykonuje si etapami, dzielc go na czci. Przodek tunelu moe by urabiany w sposb konwencjonalny przodkiem ustpliwym lub z wykorzystaniem sztolni pilotowej. W projekcie natomiast zastosowano stosunkowo now metod wyprzedzajcego drenia wyrobisk ociosowych. W metodzie tej na pocztku drone s i obudowywane wyrobiska ociosowe. Obudowa tych wyrobisk stanowi podpor dla obudowy kaloty, ktra jest nastpnie wykonywana. Na kocu naley zrealizowa ostatni cz spgow. Ten sposb urabiania jest znacznie droszy i wolniejszy ni metoda drenia przodkiem ustpliwym i stosuje si go w przypadku wystpowania ska o niskich parametrach wytrzymaociowych.

Kolejne etapy drenia tunelu:

Rys. 2. Etapy drenia tunelu: a) faza I, b) faza II, c) faza III, d) faza IV, e) faza V, f) faza VI.

3.2. OBUDOWA WSTPNA I OSTATECZNA

Projektujc obudow dla tunelu spord wielu czynnikw naley wzi pod uwag przede wszystkim dwa: bezpieczestwo i ekonomi. Obudowa powinna spenia warunki bezpieczestwa zarwno podczas jej wykonywania, jaki i pniej w czasie eksploatacji oraz powinna by w miar tania (dotyczy to kosztu zakupu, wykonania i eksploatacji). Obudow tymczasow stosuj si, aby zabezpieczy stateczno w rejonie przodka tunelu podczas jego wykonywania. W nieduej odlegoci od czoa przodka zakada si obudow ostateczn. W trakcie zabudowywania obudowy ostatecznej obudowa tymczasowa jest rozbierana. Obudowa wstpna jest zakadana dla zapewnienia statecznoci tunelu podczas jego wykonywania na odcinku od czoa przodka a do miejsca zaoenia obudowy ostatecznej. Nie jest ona rozbierana przed zaoeniem obudowy ostatecznej, lecz stanowi jej istotn cz. Na t obudow dziaaj obcienia i deformacje pochodzce od masywu skalnego. Obcienia te zmieniaj si wraz z postpem przodka tunelu (podczas kadego kroku postpu p rzodka do momentu zaoenia nastpnego odcinka obudowy wstpnej wzrastaj obcienia na istniejc ju obudow wstpn). Z tego wzgldu w optymalnej odlegoci od czoa przodka powinna by zaoona obudowa ostateczna. Obudowa ostateczna ma zapewni stateczno tunelu przez cay przewidziany czas jego istnienia i pozwoli na penienie zasadniczych funkcji, dla ktrych wykonano ten tunel. Obudowa wstpna i tymczasowa skada si z kotew linowych i powoki ze zbrojonego betonu natryskowego. Waciwoci kotew linowych: dugo kotwy Lk = 6 m na obwodzie; wytrzymao na rozciganie (odpowiada sile), Rrk = 100 kN; rednica otworu do = 30 mm, rednica kotwy dk = 22 mm; Dla powoki betonu natryskowego przyjto nastpujce parametry: grubo dw1 = 0,3m dla powoki na obwodzie tunelu; grubo dw2 = 0,2m w powokach tymczasowych wewntrz wyrobiska, oddzielajcych fazy drenia; modu sprystoci Eow =5000 MPa dla powoki wieo zainstalowanej w analizowanej fazie drenia; Eow = 10000 MPa dla czci powok wykonanych w poprzednich fazach drenia;

Waciwoci dla obudowy ostatecznej : grubo doo = 0,5m; modu sprystoci Eoo = 30 000 MPa; ciar objtociowy oo = 26 kN/m3;

4. ANALIZA SYMULACJI NUMERYCZNEJ

Dla analizy mechanizmw wsppracy obudowy z masywem skalnym rozpatrzono problem obudowy tunelu o wysokoci 5,6 m i szerokoci 6,1 m, ktrego strop zlokalizowany jest na gbokoci 15,5 m. Problem rozpatrzono w paskim stanie odksztacenia. Po wykonaniu kilkunastu symulacji numerycznych z zastosowaniem programu Phase 2 okrelono ostateczne parametry obudowy zapewniajce stateczno wyrobiska. Czynniki wpywajce na warunki utrzymania statecznoci projektowanego tunelu mona podzieli na naturalne (rodzaj ska, wasnoci ska, tektonika masywu, zagroenia naturalne, warunki hydrogeologiczne) oraz grnicze (gboko, gabaryty wyrobiska, ksztat wyrobiska, rodzaj obudowy, technologia drenia, okres istnienia, koncentracja napre, odprenia, zmiany wasnoci ska). Wymienione czynniki wskazuj na moliwo ich wystpowania w rnych ukadach i kombinacjach. Podstawowymi danymi przyjmowanymi w procesie doboru obudowy s informacje o budowie geologicznej grotworu. Wasnoci ska mog ulega zmianie w ujciu czasowym. Prowadzenie w rejonie tunelu robt powoduje tworzenie si pl napre i przemieszcze, ktre wywoywa mog przekroczenie w skaach stanu granicznego i w efekcie trwae zmiany wasnoci ska. Analizujc budow geologiczn grotworu jako czynnika wpywajcego na zoono warunkw utrzymania statecznoci wyrobisk korytarzowych, naley uwzgldni rwnie tektonik masywu. Na warunki utrzymania statecznoci wyrobisk, obok warunkw naturalnych, znaczcy wpyw maj warunki grnicze. Wyrobiska korytarzowe zlokalizowane w polach eksploatacyjnych naraone s na wpywy krawdzi eksploatacyjnych, czynnego frontu eksploatacyjnego czy wstrzsw grotworu. Wymienione czynniki powoduj wystpowanie stref koncentracji napre i pl zwikszonych przemieszcze tworzcych lokalnie zmienne warunki utrzymania statecznoci wyrobisk. Poniej przedstawiono rysunki przemieszcze cakowitych dla III, VI i VII etapu wykonywania tunelu.

Rys. 3. Przemieszczenia cakowite (faza 3). Max=12 [cm].

6

Rys. 4. Przemieszczenia cakowite (faza 6). Max=27 [cm].

Rys. 5. Przemieszczenia cakowite (faza 7). Max=29 [cm]. Dla prawidowego projektowania parametrw torkretu (betonu natryskowego) istotna jest wiedza o moliwych mechanizmach jego zniszczenia. Mechanizmy te mog zachodzi przy zaoeniu, e torkret jest zastosowany razem z kotwiami. W przypadku utraty kontaktu pomidzy warstw torkretu i konturem wyrobiska moe wystpowa zniszczenie warstwy torkretu na skutek wystpowania napre normalnych (ciskajcych i rozcigajcych) pochodzcych od zginania. Zniszczenie torkretu w przypadku odspojenia moe take wynika z oddziaywania napre cinajcych. Zniszczenie warstwy betonu natryskowego jest take moliwe w razie zachowania dobrego przylegania(braku odspojenia) do konturu wyrobiska. Tutaj mog wystpi trzy mechanizmy zniszczenia. W pierwszym z nich zniszczenie moe nastpowa na skutek czystego cinania, a w drugim na skutek rozcigania i wreszcie w trzecim na skutek ciskania. Poniej dla porwnania przedstawiono rysunki si osiowych oraz momentw zginajcych w elementach obudowy powokowej w fazach drenia: III, V i VII.
7

Rys. 6. Siy osiowe w elementach obudowy powokowej (faza 3).

Rys. 7. Siy osiowe w elementach obudowy powokowej (faza 5).

Rys. 8. Siy osiowe w elementach obudowy powokowej (faza 7).

8

Rys. 9. Momenty zginajce w elementach obudowy powokowej (faza 3).

Rys. 10. Momenty zginajce w elementach obudowy powokowej (faza 5).

Rys. 11. Momenty zginajce w elementach obudowy powokowej (faza 7).

9

Na podstawie przeprowadzonych oblicze mona stwierdzi, e w miar wzrostu moduu Younga betonu natryskowego rosn wartoci normalnych napre ciskajcych w elementach belkowych. Ponad to w miar wzrostu gruboci betonu natryskowego malej wartoci napre ciskajcych w elementach belkowych. Dla analizowanego przypadku istnieje pewna optymalna grubo warstwy betonu natryskowego zapewniajca stateczno wyrobiska. Elementy belkowe do dobrze mog symulowa wspprac torkretu z masywem skalnym otaczajcym tunel. Analiza napre normalnych wystpujcych w elementach belkowych symulujcych beton natryskowy pozwala na dobranie jego parametrw wytrzymaociowych i odksztaceniowych. Z przeprowadzonych oblicze wynika, e obudowa ostateczna tunelu powinna skada sie z warstwy 0,5 m betonu natryskowego oraz kotwi linowych o dugoci 6 m mocowanych na caej dugoci. Na poniszych rysunkach przedstawiono wektory przemieszcze cakowitych, zasig stref uplastycznienia w otoczeniu tunelu oraz siy osiowe w kotwiach linowych w poszczeglnych fazach drenia.

Rys. 12. Wektory przemieszcze cakowitych oraz zasig stref uplastycznienia (faza 3).

10

Rys. 13. Wektory przemieszcze cakowitych oraz zasig stref uplastycznienia (faza 5).

Rys. 14. Wektory przemieszcze cakowitych oraz zasig stref uplastycznienia (faza 7).

11

Rys. 15. Siy osiowe w kotwiach (faza 3).

Rys. 16. Siy osiowe w kotwiach (faza 5).

12

Rys. 17. Siy osiowe w kotwiach (faza 7). Maksymalne przemieszczenia pionowe stropu tunelu s rwne okoo 16 cm, za przemieszczenia pionowe w spgu okoo 6 cm. Przemieszczenia poziome ociosw s znacznie wiksze i osigaj maksymalne wartoci rwne 29 cm. Strefy uplastycznienia maj stosunkowo najmniejszy zasig w stropie wyrobiska (co jest zasuga przyjtych warunkw brzegowych). Maksymalne siy osiowe wystpuj w kotwiach zlokalizowanych w ociosi e tunelu i osigaj one okoo 95% nonoci kotwi. Siy osiowe w kotwiach stropowych s mniejsze i wynosz okoo 54% nonoci kotwi.

5. PROCES MODELOWANIA NUMERYCZNEGO DLA ODWZOROWANIA PRZEBIEGU DRENIA TUNELU

Zastosowanie metod numerycznych pozwala na uwzgldnienie znacznie wikszej liczby czynnikw decydujcych o przemieszczeniach masywu skalnego w otoczeniu dronego tunelu zarwno czynnikw fizyko-mechanicznych, jak i zwizanych z samym procesem i technologi drenia. Jednake pojawiaj si liczne problemy tzn. dobr waciwego modelu geomechanicznego, przyjcie poprawnych wartoci masywu skalnego, zaoenie odpowiednich warunkw brzegowych. Te czynniki maj znaczcy wpyw na jakociowe, a zwaszcza ilociowe wyniki oblicze stanu przemieszczenia, naprenia, wytzenia (co pozwala okreli wielko i zasig stref spka). W skaach i gruntach plastycznych o niskich parametrach wytrzymaociowych zwykle korzysta si z modelu sprysto plastycznego. Ponad to w przypadku wykonywania tunelu etapami dla uzyskania prawidowych wynikw w obliczeniach naley je uwzgldni, a nie modelowa tunel jakby wykonywany by jednoetapowo, bowiem prowadzi to do bdnych wynikw.
13

W sprysto-plastycznym modelu masywu skalnego moliwe jest przeledzenie rozwoju stref plastycznych i zwizanych z tym przemieszcze masywu skalnego. Wielko oraz zasig stref plastycznych zaley w duej mierze od przyjtych wartoci parametrw masywu skalnego oraz gbokoci zalegania tunelu. Wraz ze wzrostem gbokoci wykonania tunelu ronie zasig stref plastycznych w jego otoczeniu. Zwikszanie rednicy wyrobiska rwnie powoduje wzrost ekstremalnych wartoci poszczeglnych skadowych odksztace plastycznych oraz ich zasigu, co przy maej gbokoci moe prowadzi do utraty statecznoci tunelu.

6. WPYW WYKONANIA TUNELU NA POWIERZCHNIE TERENU

Podczas drenia tunelu nastpuje naruszenie pierwotnej struktury masywu skalnego, co powoduje zmiany zachodzce w warstwach gruntowych, skalnych oraz w wodach gruntowych. Te zmiany przejawiaj si w postaci osiadania powierzchni terenu i przemieszcze warstw nadkadowych tunelu. W wyniku drenia tunelu nastpuje: spadek poziomu wd gruntowych oraz osiadanie spowodowane wybraniem gruntu lub skay podczas drenia tunelu. Zasadniczy wpyw na charakter i wielko deformacji powierzchni terenu maj: - wasnoci masywu skalnego wystpujce w rejonie dronego tunelu, - ksztat, wymiary tunelu i gboko posadowienia tunelu, - dusze nieplanowane postoje podczas drenia, -zmiany prdkoci drenia tunelu spowodowane napotkaniem nie spodziewanych przeszkd, - wpyw obiektw znajdujcych si na powierzchni na przemieszczenia tunelu, - czas drenia tunelu. W przypadku drenia tunelu poprzez dzielenie przekroju tunelu na czci w pobliu przodka zakada si obudow wstpn, a nastpnie w pewnej odlegoci od czoa przodka dronego tunelu wykonuje si ostateczn obudow tunelu. Gwnym zadaniem obudowy wstpnej jest dziaanie aktywne na otaczajcy masyw skalny. Wywouje ona cinienie (od obudowy), ktre zapobiega rozwarstwieniom, spkaniom i rozlunieniom masywu skalnego oraz zabezpiecza przed opadem ska do tunelu. Jednake obudowa ta w niewielkim stopniu przeciwdziaa przemieszczeniom masywu skalnego i powierzchni terenu. Dopiero po zaoeniu obudowy ostatecznej przemieszczenia konturu wyrobiska i masywu skalnego praktycznie ustaj. Z tego powodu zasadnicza cz przemieszcze konturu wyrobiska i masywu skalnego zachodzi w rejonie czoa przodka i obudowie wstpnej.

14