TEHNIKO VELEUILITE U ZAGREBU

STRUNI STUDIJ INFORMATIKE

Tomislav Turkalj JMBAG: 0246042063

Long Term Evolution (LTE) tehnologija

Mobilne komunikacije

Zagreb, prosinac 2013.

Sadraj Uvod ........................................................................................................................... 1 Povijest razvoja i openito o standardu ...................................................................... 2 Znaajke ..................................................................................................................... 4 Glasovni pozivi ........................................................................................................... 5 Podrani ureaji .......................................................................................................... 7 Frekvencijski pojasi .................................................................................................... 7 Patenti ........................................................................................................................ 7

Uvod
LTE (Long Term Evolution) je standard beine komunikacije za prijenos podataka velikim brzinama koji se uglavnom koristi kod mobilnih ureaja i podatkovih terminala. Standard je baziran na GSM/EDGE i UMTS/HSPA mrenim tehnologijama. Velike brzine i kapacitet postiu se unaprijeenim radijskim i mrenim sueljima. Standard je razvijan od strane 3GPP(3rd Generation Pertnership Project) organizacije i detaljno je opisan u 8. verziji dokumentacije(Release 8) sa manjim nadopunama opisanim u 9. verziji dokumentacije(Release 9). Prvu javno dostupnu LTE mreu u svijetu pokrenuo je telekomunikacijaski operater TeliaSonara u Oslu i Stockholmu 14. Prosinca 2009. godine. U Sjevernoj Americi Verizon Wireless je pokrenuo prvu LTE mreu 2010. godine, a 2012. Airtel u Indiji. Predvia se da e LTE biti globalni standard za mobilne komunikacije iako se u razliitim zemljama koriste razliite LTE frekvencije i pojasevi, tako da e samo viepojasni mobilni ureaji biti u mogunosti koristiti LTE mree u svim zemljama u kojima se koristi. Iako se LTE navodi kao 4G beini servis on ne ispunjava sve tehnike zahtjeve koje je 3GPP konzorcij naveo kao novu generaciju standarda. Zbog pristiska trita i razvoja i velikih napredaka koje donose WIMAX, HSPA+ i LTE tehnologija je odlueno da se te tehnologije mogu nazvati 4G tehnologijama. Da bi se razlikovale LTE Advanced i WIMAX-Advanced od trenutnih 4G tehnologija one se nazivaju True 4G.

Povijest razvoja i openito o standardu

LTE je standard beine komunikacije koji je evoluirao iz GSM i UMTS standarda. Cilj LTE-a je poveati kapacitet i brzinu beinog prijenosa podataka koristei nove DSP(Digital Signal Processing) tehnike i modulacije. Sljedei cilj je redizajn i pojednostavljenje mrene arhitekture koja se bazira na IP (Internet Protocol) sustavu sa smanjenom latencijom prijenosa u usporedbi sa 3G arhitekturom. LTE beino suelje nije kompatibilno sa 2G i 3G mreama, zbog ega mora radili na razliitom spektru frekvencija.

LTE je predloen on strane Japanskog teleoperatera NTT DoCoMo 2004. godine, a razvoj novog standarda je slubeno zapoet 2005. godine. U petom mjesecu 2007. godine stvoren je globalni savez izmeu prodavaa i operatera sa ciljem razvoja i promocije novog standarda kako bi se osigurala brza globalna implementacija nove tehnologije. LTE standard je zavren u prosincu 2008. godine i prva javno dostupna mrea je pokrenuta od strane TeliaSonera operatera u Oslu i
Samsung LTE modem

Stockholmu. Prvi mobilni telefon sa podranim LTE-om bio je

Samsung SCH-R900, a prvi smarthphone Samsung Galaxy Indulge. U poetku, CDMA operateri su planirali razvijate konkurentne standarde UMB i WIMAX, ali nakon nekog vremena odluili su prijei na LTE. Evolucija LTE-a je LTE Advanced koji je standardiziran u treem mjesecu 2011. godine, a dostupnost servisa predviena je za 2013. godinu.

Uvoenje LTE tehnologije od 26. lipnja 2013. godine.

Drave sa komercijalnom LTE uslugom Drave koje trenutno uvode ili planiraju komercijalnu LTE uslugu Drave sa privremenim LTE sustavima

LTE omoguuje downlink brzine do 300 Mbit/s, uplink brzine do 75 Mbit/s i latenciju prijenosa do 5 milisekundi. LTE je u mogunosti podrati mobilne prijenose pri velikim brzinama te podrava multicast i broadcast streamove. LTE podrava skalabilnu mrenu propustivost, od 1.5 MHz do 20MHz, te podrava duplexiranje po frekvenciji (FDD) i po vremenu (TDD). Arhitektura bazirana na IP mrenoj arhitekturi, nazvana Evolved Packet Core(EPC) i dizajnirana kao zamjena za GPRS Core Network, podrava prijenos podataka prema odailjakim tornjevima preko starijih mrenih tehnologija kao to su GSM, UMTS i CDMA2000. Zbog jednostavnije arhitekture radni trokovi su manji.

Znaajke
Veina LTE standarda adresira nadogradnju 3G UMTS tehnologije na 4G tehnologiju. Veliki dio posla odnosi se na pojednostavljenje arhitekture sustava, zato to se prelazi sa postojee UMTS na IP arhitekturu. E-UTRA je zrano suelje LTE-a. Glavne karakteristike tog suelja su: Download brzine do 300 Mbit/s i upload do 75 Mbit/s, ovisno o kategoriji opreme. Svi terminali podravaju spektar od 20 MHz. Niska latencija prijenosa (manje od 5ms u optimalnim uvijetima) i uspostave veze. Vea podrka za terminale u pokretu pri velikim b rzinama, od 350 km/s do 500 km/s, ovisno o frekvencijskom pojasu. Koristi se OFDMA (Orthogonal frequency-division multiple access) za downlink i SC-FDMA (Single-carrier FDMA) za uplink kako bi se smanjila potronja energije. Podrka za sve frekvencijske pojase trenutno koritene od strane IMT sustava. Poveana fleksibilnost frekvencijskog spektra, standardizirane irine elija su: 1.4 MHz, 3 MHz, 5 MHz, 10 MHz, 15 MHz i 20 MHz. Podrka za veliinu elija od femtoelija i picoelija do makroelija radijusa 100 km. U niim frekvencijskim pojasevima koji se koriste u ruralnim sredinama optimalna veliina elije je 5 km. U gradskim i urbanim sredinama koriste se vii frekvencijski pojasi (2.6 GHz u EU) i u tom sluaju veliina elije moe biti 1 km ili ak i manje. Podrava najmanje 200 aktivnih klijenata u svakoj eliji od 5 MHz. Pojednostavljena aritektura: mrena strana se sastoji samo od eNodeB -a. Packet-switched radijsko suelje. Podrka MBSFN (Multicast-Broadcast Single Frequency Network). Time je omogueno koritenje mobilne televizije preko LTE-a. To je konkurent DVB-H televiziji. 4

Glasovni pozivi
LTE standard podrava packet switching u IP mrei. Glasovni pozivi u GSM, UMTS i CDMA2000 bazirani su na circuit switchingu, tako da telekomunikacijski operateri moraju prilagoditi trenutne mree.

Mrene interkonekcije LTE CSFB prema GSM/UMTS-u

Koriste se tri razliita naina prilagodbe: Voice over LTE (VoLTE) Ovo rjeenje bazirano je na IP Multimedia Susytem (IMS) mrei, sa specifinim profilima za kontrolu glasovnih servisa na LTE-u definiranim u GSMA-u. Ovo rjeenje rezultira dostavljanjem glasovne usluge preko LTE nositelja podataka. To osigurava neovisnost o circuit switched glasovnoj mrei. Circuit-switched fallback (CSFB) Kod ovog rjeenja koristi se podatkovni servis LTE-a, a kada se uspostavlja ili prihvaa glasovni poziv, prelazi se na circuit switched domenu. Zbog ovog rjeenja operateri moraju samo nadograditi MSC bez IMS-a, zbog ega mogu brzo omoguiti uslugu. Nedostatak je dua uspostava poziva. Simultaneous voice and LTE (SVLTE) Kod ovog rjeenja telefon radi paralelno u LTE i circuit switched modovima, gdje LTE prua podatkovne servise, a circuit switched glasovne servise. Ovo 5

rjeenje u potpunosti ovisi o telefonu, zbog ega nema potrebe za posebnim zahtjevima za prilagodbu mree ili IMS-a. Nedostatak je visoka cijena telefona i visoka potronja energije.

Dodatan nain pruanja LTE usluge glasovnih poziva je koritenje over-the-top servisa, pomou aplikacija kao to su Skype i Google Talk. Pruanje usluga glasovnih poziva je i dalje najvei izvor prihoda operatera tako da predaja te usluge over-the-top servisima nije oekivana. Veina glavnih zagovaratelja LTE-a preferira i promie VoLTE. Manjak softverske podrke kod poetnih LTE ureaja i glavnih mrenih ureaja dovelo je do broja operatera koji zagovaraju uvoenje VoLGA (Voice over LTE Generic Access) kao poetnog rjeenja. Ideja je bila koristiti sline principe kao GAN (Generic Access Network, jos poznata kao UMA ili Unlicensed Mobile Access), koja definira protokole preko kojih mobilni ureaj moe obavljati glasovne pozive preko korisnikove privatne internet mree, obino preko wireless LAN-a. VoLGA nije nikad dobio veliku podrku zato to VoLTE (IMS) obeava puno veu fleksibilnost servisa, unato cijeni nadograde cijele infrastrukture glasovnih poziva. VoLTE takoer zahtjeva Single Radio Voice Call Continuity (SRVCC) da bi mogao obaviti predaju posla na 3G mreu u sluaju loeg LTE signala. Dok se industrija standardizirala za VoLTE, potranja za glasovnim pozivima je dovela LTE operatere do uvoenja CSFB-a kao privremeno rjeenje. Kod uspostave ili primanja glasovnog poziva, LTE ureaji e se prebaciti na staru 2G ili 3G mreu za vrijeme trajanja poziva. Da bi omoguio kompatibilnost, 3GPP zahtjeva AMR-NB codec (uski pojas), ali preporueni glasovni codec za VoLTE je Adaptive Multi-Rate Wideband, jo poznat kao HD Voice. Ovaj codec je obavezan u 3GPP mreama koje podravaju 16 kHz sampling. Fraunhofer Society je preddloilo i demonstriralo Full-HD Voice, implementaciju AACELD-a (Advanced Audo Coding Enhanced Low Delay) codec za LTE ureaje. Dok su prijanji codeci za glasovne pozive pdravali jedino frekvencije od 3.5 kHz do 7 kHz, Full-HD Voice podrava cijeli glasovni spektar frekvencija od 20 Hz d o 20 kHz. Za uspostavu i primanje Full-HD poziva oba ureaja moraju podravati tu uslugu. 6

Podrani ureaji
iOS ureaji 4G LTE mrea podrana je na iPhone 5, iPhone 5s, iPhone 5c, iPad (4. generacija), iPad Mini i iPad Air ureajima Android ureaji 4G LTE mrea podraan je na Samsung Galaxy S4, Samsung Galaxy S3, Samsung Galaxy S2 HD LTE, Samsung Galaxy Note 2, Samsung Galaxy Note 3, HTC One, LG G2, Nexus 5, Nexus 7, Sony Xperia Z i na drugim Android ureajima.

Frekvencijski pojasi
LTE standard pokriva vie razliitih pojasa, koji su oznaeni frekvencijom i brojem pojasa. U Sjevernoj Americi koriste se 700, 800, 1900, 1700/2100 i 2600 MHz (Rogers Communication, Bell Canada) frekvencije (sa pojasima pod brojevima 4, 7, 12, 13, 17 i 25); 2500 MHz u Junoj Americi; 800, 900, 1800, 2600 MHz u Europi (sa pojasima pod brojevima 3, 7, 20); 1800 i 2600 MHz u Aziji ( sa pojasima 1, 3, 5, 7, 8, 11, 13 i 40); i 1800 MHz u Australiji i Novom Zelandu (pojasi 3 i 40). Kao rezultat, postoji mgunost da ureaji iz jedne drave nee raditi u drugoj. Korisnicima treba viepojasni ureaj za roaming.

Patenti
Prema ETSI-u ( European Telecommunications Standards Institutue) 50 tvrtki je objavilo, od oujka 2012. godine, posjedovanje bitnih patentata koji pokrivaju LTE standard. ETSI nije proveo istrage o istinitosti objava, tako da bilo koja analiza bitnih LTE patenata treba uzeti u obzir vie od ETSI objava.