Sadraj

Uvod............................................................................................2
Statstk podac za Sansk Most.................................................3
Geografsk pooa|.......................................................................4
Stanovntvo................................................................................5
Prvreda.......................................................................................7
Znamentost prrodne |epote.................................................10
Hstor|a Sanskog Mosta.............................................................12
Re|ef kmatsk usov Sanskog Mosta.....................................16
Hdrograf|a................................................................................19
Turzam......................................................................................21
Soc|ana probematka..............................................................22
Zak|uak...................................................................................23
Lteratura...................................................................................24
Miljenje o radu
Sanski Most
Uvod
Sanski Most |e grad sredte stomene
opcne u s|everozapadno| Bosn Hercegovn.
Naaz se na r|ec San u regonu Bosanske
Kra|ne zmedu Pr|edora K|ua. Sansk Most
admnstratvno prpada Unsko-sanskom
kantonu Federac|e Bosne Hercegovne.
Opcna Sansk Most se dake, naaz u ravnc
okrueno| pannama medu ko|ma |e |edna od vech u BH -
Grme (1605 n/m Crn Vrh) ko| se protee 70 km srednom
Bosanske Kra|ne, u don r|eka Sane, Zdene, Bhe drugh.
Sveukupna okona Sanskog Mosta nazva se |o sanska
dona. Kako |e Federac|a Bosne Hercegovne trenutno
pod|e|ena na kantone, Sansk Most |e sm|esten u Unsko-
Sanskom kantonu. Sansk Most - grad cv|eca prrodne |epote
e na devet r|eka od ko|h |e na|veca na|dua r|eka Sana po
ko|o| sam grad nos me.
Ustnu, podru|e Sanskog Mosta |e bogato vodotokovma,
mneranm vodama krakm vrema.
2
Statistiki podaci za Sanski
Most
SJEVERNA GEOGRAFSKA IRINA
44 i 46'
ISTONA GEOGRAFSKA D!INA
"6 i 4#'
NADMORSKA VISINA
"$% &
NAJVIA TEM'ERATRA
4"($ ) *+$,+-,".$+,/,0
NAJNI!A TEM'ERATRA
12+(2 ) *"-,+#,".$6,/,0
SREDNJA GODINJA TEM'ERATRA
S, MOST
"+(# )
NAJVII SNIJEG SANSKOM MOST
" & *2","#,".6.,/,0
NAJVE3A 4R5INA VJETRA
#% &6s i7i "+# k&68
*4,+#,".$6,/0
NAJNI!I VODOSTAJ RIJEKE SANE
"+6 9&, 7:;to( ".#+,/,
NAJVII VODOSTAJ RIJEKE SANE
$#+ 9&, ".$$, /,
SREDNJA KO<IINA 'ADAVINA OKO
"+++ &&
VA5DNI 'RITISAK
-44 && *no=&a7an -6+
&&0 i7i
..6 &i7i> *no=&a7an
"+"2 &i7i>0
Geografski poloaj
Obuhvata povrnu od
781,17 km
2
, to predstav|a
79,40% od c|eovte
tertor|e opcne ko|a |e pr|e
rata znosa 984 km
2
.
Sansk Most sa
okonom naaz se u
sredn|em toku r|eke Sane, sa osoncem na pannu Grme na
zapadu panne Mue Behremagncu na stoku. Podru|e
opcne Sansk Most ma r|eku Sanu osam r|eca; Sancu,
Dabar, Zdenu, Bhu, Ma|dansku R|eku, |apru, Sasnku Kozcu,
te nekoko krach ponornca.
Na sanskom podru|u ma nekoko |akh krakh vrea ko|a
su stovremeno zvor r|eca; Sanko vreo, Dabarsko vreo
vreo Zdene. U seu Ida, podno panne Mue, ma |a zvor
radoaktvne sumporne vode sa
znaa|nm |ekovtm svo|stvma. Na
svom podru|u ma nekoko vech
pecna medu ko|ma su
Hrustovaka Dabarska. Zbog
otvorenost done Sane prema
s|everu ovo podru|e |e pod
utca|em sredn|oevropske kme.

Dabarska peina
Stanovnitvo
Prodor Turaka u ove kra|eve zazvao |e veke prom|ene u
sastavu stanovntva, te ntenzvn|e nase|avan|e musmanskog
stanovntva u ove kra|eve, us|edo |e u 18-tom v|eku
povaen|em Turaka z Lke |o nekh podru|a Hrvatske.
Tursko carstvo |e zm|eno demografsku kartu sanske opcne
tako to |e do stanovntva potura t|. prevea na samsku
v|eru. Dokaz tog obrta su mnoge porodce ko|e nose srpska
prezmena a hrvatska. Nase|avan|e hrcanskog stanovntva
|e naroto ntenzvno poovnom 19. v|eka, a |o ve nakon
austro-ugarske okupac|e Bosne Hercegovne pos|e 1878.
godne. Tada doaz do veceg pom|eran|a Srba Hrvata z sea u
veca nase|a (paanke, varoce), ko|a su do poovne 19. v|eka
ba sk|uvo musmanska. Tokom zadn|eg rata od 1992 do
1995 god zm|en|vana |e demografska karta nekoko
puta.Sadasn|e stan|e |e u veko| suprotnost s popsom z 1991
godne, a u korst musmanskog v|a.
Prema |ednom popsu stanovntva z 1910. godne kotar
Sansk Most |e mo 38.422 stanovnka, a prema naconano|
struktur na ovom podru|u su v|e: Musman, Srb, Hrvat,
pansk |evre| te |edan evangesta.
Samo Sansk Most |e prema popsu stanovntva mao
1914. godne 2.234 stanovnka, od toga 1.249 Musmana, 679
Srba, 249 Hrvata, 41 pansk |evre|a, 1 evangestu 14 |evre|a.
Prema tome tertor|a danan|e sanske opcne ( ran|e
sreza ) 1931. godne |e maa 50.671 stanovnka, a poetkom
1941. godne 65.880 stanovnka.
Po pos|edn|em subenom popsu stanovntva z 1991.
godne, opcna Sansk Most maa |e 60.307 stanovnka,
rasporedenh u 75 nase|a. Pos|e potpsvan|a Daytonskog
mrovnog sporazuma, na|vec do opcne Sansk Most uao |e u
sastav Federac|e BH. U sastav Repubke Srpske ua su
nase|ena m|esta: Batkovc, Budmc |apra, Duge N|ve,
Garevca, Haovc, Hazc, Marn, Otra Luka, Ovan|ska Usorc,
te d|eov nase|enh m|esta: Don|a Kozca, Gorn|a Kozca,
Gorn|a Tramon|a, Hadrovc, Koprvna, Mrka|, Podvdaa,
Sasna, Satna, Stara R|eka, Skr|evta Trnova. Od ovog
podru|a formrana |e opcna Otra Luka.
Na9iona7ni sasta? stano?ni@t?a 1 oABina Sanski
Most( AoAis "..",
ukupno: 60.307
Bon|ac - 28.136 (46,65%)
Srb - 25.363 (42,05%)
Hrvat - 4.322 (7,16%)
|ugosaven - 1.247 (2,06%)
osta, neopred|e|en nepoznato - 1.239 (2,08%)
Prema podacma z 1998 godne Sansk Most |e mao oko
70.000 stanovnka. U ova| bro| se uraunava|u prot|erana ca
z bn|h gradova.
Sanski Most danas
Privreda
Sansk Most |e pr|e rata bo sredte drvene ndustr|e
(Spad Sana). Kompetna ndustr|a pr|e rata sad ne rad |e u
procesu prvatzac|e. Pored Spada, tu |e rudnk mrkog ug|a
Kamengrad, Tvornca Spo|nca Famos, fabrka keramkh
poca Sanakeram td. Sve te fabrke sada ne rade. U
sadan|em perodu na|vec koektv su cgana Sponum,
tvornca pastne stoar|e Enkom, m|ekara Cap|anka, te
nekoko gradevnskh frm. Trgovna turzam predstav|a|u
znatan udo u prvrednom razvo|u. VF supermarket, Intereks, te
uskoro bhacka Ima ma|u svo|e supermarkete u Sanskom
Mostu. Tokom |etnog peroda Sansk Most |e pun |ud z BH ko|
doaze na godn|e odmore a ve u zapadno| s|everno| Evrop,
te on unose vek kapta na podru|e Sanskog Mosta.
Geoprometn pooa|, prrodn resurs kuturno-hstor|sko
nas|ede su faktor ko| su gra znaa|n uogu u ekonomskom
razvo|u Opcne Sansk Most u perodu 1953 - 1990. godne.
Prrodne druge vr|ednost ko|ma |e opcna raspoagaa nsu
naaost u puno| m|er vaorzovane, to |e u navedenom
perodu mao za pos|edcu man| prvredn rast od moguceg. Do
1990. godne podgnut su znaa|n prvredn vanprvredn
kapactet, uk|uu|uc urbanu ostau nfrastrukturu. Izgradena
|e sodna podoga za razvo| Opcne. Rat u BH prouzrokovao |e
ne samo razaran|a otecen|a dugo stvaranh mater|anh
prvrednh dobara, nego |e prouzrokovao prom|enu mnogh
odnosa tokova kako u prvrednom, tako drutvenom votu.
Na podru|u Opcne 1990. godne bo |e 9705 zaposenh ca od
ega u prvred 8168, a u vanprvred 1537, dok |e kra|em 2004.
godne bo 5232 zaposenh ca od ega 4611 u prvred 621 u
vanprvred, to zna da |e trenutno dupo man| bro| zaposenh
u odnosu na pr|eratn perod. Na|vec bro| zaposenh bo |e u
ndustr| trgovn ko|e su mae k|un znaa| kao zgraden
resurs u prvred Opcne. Pored ovh d|eatnost znaa|nu uogu u
prvred Sanskog Mosta ma|u |o umarstvo, saobraca| veze
gradevnarstvo.
'o7:oA=i?=;Ca
Zem|te |e osnovn prrodn ogranen teko obnov|v
resurs ko| za|edno sa vodom, zrakom vm sv|etom san|ava
ekosstem Sanskog Mosta. Prmarna funkc|a zem|ta |e
prozvodn|a hrane srovna. Medutm, zem|te se korst za
druge nam|ene kao to su: zgradn|a nase|a, zgradn|a
ndustr|skh pogona, zgradn|a saobraca|nca, ekspatac|a
raznh srovna, kamenoom, odagan|e otpada s.
Opcna raspoae sa 31.679 ha po|oprvrednog zem|ta,
od ega 23.958 ha otpada na orance bate, 7.068 ha na vade
653 ha vocn|aka. Raspoove po|oprvredne povrne po osob
na podru|u Opcne mogo b zadovo|t krter|e, a kvatet
zem|ta n|e zadovo|ava|uc. Zem|n katastar n|e revdran
vec punh 100 godna, pa se znatne povrne naputenog
zem|ta, zbog eroz|e, |o uv|ek kn|e kao obradve. To
potvrdu|u povrne pod ugarma 12 ha neobradenh oranca
14.407 ha. Zem|na potka |e obradena kroz vec bro| zakona:
Zakon o po|oprvrednom zem|tu, Zakon o prostornom
ureden|u, Zakon o rudarstvu, Zakon o prem|eru katastru,
Zakon o nas|edvan|u movne dr.
Sao>=aBa:
Opcna Sansk Most ma povo|an geoprometn pooa| ko|
n|e u dovo|no| m|er vaorzovan. Na podru|u Opcne ma 24.80
km magstranh puteva, 88.10 km regonanh, 291.90 km
okanh 404.80 kategorsanh puteva. Na osnovu ovh
pokazate|a moe se konstatrat da |e putna mrea nedovo|no
razv|ena, a pokazate| kao to su rna puta, kvatet koovoza,
uspon, pregednost, zaobaznce nase|a s. su |o nepovo|n|
u odnosu na pros|ek BH. U pos|edn|h 10 godna nago |e
porastao bro| automoba ko| su na|ece star| od 15 godna,
tako da |e probem saobraca| u kretan|u mrovan|u.
Posto|ec parkng prostor ne zadovo|ava|u bro|
automoba, a saobraca|ne navke vozaa potovan|e
saobraca|nh propsa nsu na zadovo|ava|ucem nvou.
Sanski P! ponovo " povoj"
Znamenitosti i prirodne
ljepote
Sansk Most |e podru|e veoma nteresatne stor|e. Na
podru|u ove optne posto|e ob|e|a z rmskog peroda,
sredn|ov|ekovnh utvrden|a (Kamengrad), spomenc z turskog
peroda (Musaa) te spomenc z drugog sv|etskog rata
(Koranca, K|evc, Sun|ar).
U Sanskom Mostu rad nekoko osnovnh koa (4 na
gradskom podru|u), te nekoko u sema sa svo|m podrunm
koama. Sredn|okosko obrazovan|e se vr u sansko|
Gmnaz|, M|eovto| sredn|o| ko te Po|oprvredno| ko.
Ban|a Ida, nedaeko od Sanskog Mosta, poznato |e
|este termane vode. Sa temperaturom ko|a doste 32
stepena korst se u |een|u raznh stomanh obo|en|a, a
pogodna |e za rekreac|u. Ban|sk okatet sadr dva man|a
bazena sa mneranom vodom, restoran pouomp|sk bazen
sa tuevma. U skor|e vr|eme Ban|a Ida ce prerast u
zdravstveno - rekreatvn centar Sanska Ida, sa pratecm
ob|ektma, ko| ce zadovo|t potrebe tursta a pac|enata.
Govorec o vodenom bogatstvu Sanskog Mosta, nemoguce |e
zostavt u Evrop |ednstvene vodopade na r|ec Bh, vsoke 72
metra. Po vsn estn udara prua|u nesvakdan| aroban
przor za sva ua. Od predhstor|skh okateta, na|znaa|n| su
Hrustovaka Dabarska pecna.
Pecna Hrustovaa |edna |e straena dokazano |e da
raspoae sa zvanrednm naazma keramkog mater|aa, ko|
|e svrstava u vuedosku kuturu. Od gradte|skog nas|eda
znaa|no |e pomenut Hamza-begovu dam|u, zgradenu 1557
godne kamengradsku musau.
Sem uoba|enh usuga nocen|a shrane, hote Sanus u
Sanskom Mostu, svo|m gostma nud nz sportskh ostah
rekreatvnh sadra|a.
Opcento prroda |e bogato obdara ova| kra|, pogodan za
uvan|e u strastvenom rboovu, ovu dugm osv|eava|ucm
etn|ama. Sansk Most |e saobraca|na veza za gradove Pr|edor,
K|u, Bosanska Krupa.
Sren|e grada ne predstav|a probem |er |e sanska dona
|ako prostrana.
#istorija Sanskog Mosta
S obzrom na povo|an geografsk pooa| kmu, podru|e
sanske opcne bo |e nase|eno u predhstor|. Na to upucu|u
bro|na naazta - gradine kako h narod nazva. Predhstor|a za
ovo podru|e |e vr|eme pr|e doaska Rm|ana u ove kra|eve
ovadavan|e n|ma. Do sada otkrven spomenc drug naaz u
ovom podru|u nsu da podatke o toponom| stanovntvu
ovoga kra|a. Medutm, antk zvor ukazu|u na to da su u don
r|eke Sane Vrbasa v|e Maze|, Irsko peme. Oko 820 godne
spomn|e se mao nase|e po menu Mren t|. uka Mren. Iz toga
nase|a se razvo grad po menu Sansk Most a ta| razvo| |e
sporo tekao.
O ranom sredn|em v|eku pa sve do 13. v|eka, o ovom kao
o ostam okonm podru|ma, nema nkakvh tragova, to ne
zna da ona nsu ba
nase|ena.
Na|star| do sada
pronaden dokument ko|
govor o ovm kra|evma |e
Lstna Bee IV od 20. |ua
1244. godne. U tom
dokumentu, uz Usoru So,
spomn|u se za vadavne Mat|e Nnosava ov kra|ev.
Dosadan| radov hstorara, putopsaca drugh, a na
osnovu pronadenh d|eomno pubcranh dokumenata,
ukazu|u na to da |e ovo podru|e, na|pr|e kratko vr|eme,
prpadao Hrvatsko|, a potom sredn|ov|ekovno| bosansko| drav.
Dana$nja Prijedorska "lica %
&'()
Prema |ednom dokumentu od 30. marta 1304. godne
stanovntvo u "Don|m kra|ma" |e bo patarenske
v|erospov|est, zbog ega |e doo do sukoba zmedu
bosanskog Bana Madena (katoka) Knezova Hrvatnca
(patarena).
U Lstn Bee IV od 20. |ua 1244. godne prv put se
spomn|u upe: sanska, dubka, mrenska vrbaka, ko|e ne
Don|e kra|eve. U |ednom dokumentu z 1258. godne spomn|e
se sansk upan (knez) Mhao, a prema drugom dokumentu od
15. marta 1264. godne ta| sansk upan proda|e zem|u "kraa"
opat| Topusko|.
Poovnom 13. v|eka u nasovu bosanskog bana spomn|u
se Don| kra|. On su na|pr|e zahvata kra|eve |un|e od
podru|a danan|eg Sanskog Mosta, a su se potom pror na
podru|e sredn|eg toka r|eke Sane.
Prema |ednom dokumentu z 1334. godne Sana |e maa
crkven dstnkt vezan uz zagrebaku bskup|u.
U borbama ugarsko-hrvatskog kra|a Sgsmunda protv
bosanske hrvatske vastee upa Sana |e doa u ruke Kra|a
Sgsmunda. On |u |e 1413. godne oduzeo od vo|vode Hrvo|a
pokono knezovma Baga|skm. Zato |e vo|voda Hrvo|e 1415.
godne nastavo borbu protv Sgsmunda za|edno sa Turcma.
Sva do sad navedena dokumenta nedvosmseno
potvrdu|u da |e posto|ao grad Zana (Sana), da |e posto|aa upa
Zana (Sana), a poto su sredn|ov|ekovne upe nose me prema
gavnom gradu upe to zna da |e gavn grad upe Sana bo
grad Sana.
Hstor|a sanskog podru|a u prva tr v|eka turske
vadavne |e veoma mao straena. Ono to |e poznato, vezano
|e sk|uvo za tvrdavu nase|e Kamengrad, a neto kasn|e
tvrdavu nase|e Star Ma|dan. Kad su Turc zauze Kamengrad,
on |e postao s|edte stomene nah|e, ko|a |e obuhvataa do
nekadan|e sanske upe.
Kad su Turc 1565. godne zauze Krupu, u n|u |e prea
vecna kamengradske posade, a Kamengrad gub onu uogu
moc kakvu |e mao do tada.
Da su uporedo posto|ae nah|e Sana nah|a Kamengrad,
potvrdu|u dva turska deftera. Prema ovm propsma zaz da
nah|a Kamengrad zahvata podru|e zapadno, s|everno |uno
od Kamengrada, neto tertor|e stono od n|ega; Pobr|e|e
neka sea na desno| oba r|eke Sane, a |uno od danan|eg
Sanskog Mosta: Tomnu, K|evo Cap|e.
Nah|a Sana zahvata sea sa obadv|e strane r|eke Sane a
s|everno od danan|eg Sanskog Mosta: Otru Luku, Sasnu,
Stratnsku Carakovo.
Takvh gradova kua bo |e na sanskom podru|u.
Poznat| gradov su: Kamengrad, Mren, Kamak, Vakup (Sansk
Most), Star Ma|dan |apra, a kue: Mramova kua (Tomna),
Cerca kua (Brdar), Kua u Lpnku, Kua u Kamengradu, Kua u
Starom Ma|danu.
*"rnia +"a, izgra-ena za vrije.e /"stro%Ugarske &'0(
Austro-Ugarska |e zapoea okupac|u Bosne Hercegovne
29. |ua 1878. godne. U Bosansko| kra|n su vodene na|ece
zavrne borbe. Nakon zauzeca K|ua 8. septembra us|edo |e
zauzman|e Sanskog Mosta, Starog Ma|dana Kamengrada.
Doaskom na ove prostore Austro-Ugarska |e provea
novu admnstratvnu pod|eu na kotare ( srezove) okruge.
Za vr|eme posto|an|a Kra|evne SHS od 1. decembra
1918. godne, odnosno Kra|evne |ugosav|e od 6. |anuara
1929. godne Sansk Most |e bo sredte sreza. Od 1929. do
1941. godne srez Sansk Most |e u sastavu vrbaske banovne.
U toku II sv|etskog rata na ovm podru|ma doo |e do
masovn|eg odzva stanovntva ko|e |e stao u odbranu zem|e.
Od znaa|n|h dogada|a zdva|amo Drugo zas|edan|e ZAVNOBIH-
a u Sanskom Mostu ( 30.6.-2.7.1944. godne ).
Prema statstkm podatcma na podru|u opcne Sansk
Most u toku II Sv|etskog rata bo |e 3605 rtava.
1eljef i kli.atski "slovi
Sanskog Mosta
Opcna Sansk Most po svom konfgurac|skom sastavu
spada u red brdsko-pannskh podru|a sa man|m d|eom
podnh ravnca ko|e se proteu ugavnom donom r|eke Sane.
Morfooke karakterstke re|efa ne zastup|enost terena
razth nagba. Ravne povrne bag nagb zastup|en su u
don r|eke Sane krako po|e Luc, bago nagnute nagnute
strane domnra|u u vm vsnskm zonama.
Podru|e Sanskog Mosta |e u pogedu re|efa dosta
heterogeno, spres|ecano bro|nm vodotocma, breu|cma
obroncma panna, to |e znaa|no utcao na kmu ovog kra|a.
Podru|e ko|e se korst za po|oprvrednu prozvodn|u , su pak
u ovom pogedu perspektvan, vezane su za vodotoke
ravnarsk do ko| se protee od |uga prema s|everu uz r|eku
Sanu. U ovm podru|ma vada um|ereno kontnentana kma. U
podru|u veg re|efa, obroncma pannsk masva, |av|a se
kontnentana kma.
Iz meteorookh podataka za perod 1951-1990. godne,
moe se vd|et da |e podru|e Sanskog Mosta bogato sa
padavnama, kao da |e raspored padavna veoma dobar.
Pros|ek padavna za perod od 40 godna znos |e
1.104mm, to predstav|a reatvno vsoku sumu vodenog taoga
u toku godne. Ovo podru|e karaktere humdna kma sa
reatvno vekm knm faktorom.
Kona padavna ko|a se u toku godne dob|e za
podru|e Sanskog Mosta |e ravnom|erno rasporedeno po svm
godn|m dobma, to se moe vd|et z s|edech podataka.
zma 235 mm
pro|ece 327 mm
|eto 289 mm
|esen 265 mm
Ovakav raspored padavna po godn|m dobma moe
zadovo|t potrebe svh vocarskh kutura. Medutm, raspored
padavna po po|ednm m|esecma |e neravnom|eran, pa se u
toku vegetac|e esto |av|a|u oskudce u toku |etn m|esec.
Vegodn| pros|ec padavna, temperatura, kn faktora, oznaka kme u
S. Mostu
M|esec
Pros|ene
padavne u
mm/m
Pros|ene
temperature
C
Kn faktor Oznaka kme
|anuar 67 - 1,3 51,53 Perhumdna
Februar 68 1,7 40,00 Perhumdna
Mart 69 6,9 10,00 Humdna
Apr 98 10,6 9,24 Humdna
Ma| 121 15,1 8,01 Humdna
|un 128 18,7 6,84 Humdna
|u 93 20,6 4,51 Semardna
August 81 20,0 4,05 Semardna
Septembar 92 15,8 6,13 Semardna
Oktobar 116 11,9 9,74 Humdna
Novembar 90 5,8 15,51 Perhumdna
Decembar 81 2,2 36,81 Perhumdna
Ukupno: 1104 10,3 107,28 Humdna
Podru|e Sanskog Mosta, naaz se pod utca|em um|ereno
kontnentane kme.
L|eta su topa, a na|top| m|esec |u, sa sredn|m
vr|ednostma temperatura zmedu 20C 22C.
Sredn|e godn|e temperature vazduha su reatvno vsoke
znose od 10,2C do 11,4C. Izraena su koeban|a
temperature u pro|ece |esen, pa kasn pro|etn ran |esen|
mrazev mogu mat negatvne pos|edce po us|ev.
Sredn|e mnmane vr|ednost temperatura vazduha su
na|ne u |anuaru znose - 5C - 6C.
Vro vsoke sredn|e maksmane vr|ednost temperatura u
|uu augustu su zmedu 27C 30C. Ovo pokazu|e da su
godn|a koeban|a temperatura veka.
Vegodn| podac ukazu|u da podru|e Sanskog Mosta
ma povo|an temperaturn rem. Uoava se da u toku
vegetac|e ne doaz do znatn|eg pada temperatura.
Sto se te sn|ega u nm pred|ema sn|en prekrva
tra|e 40-60 dana, dok u pannskom po|asu do 90 dana.
Pros|ena vsna sn|ega znos 30-40cm.
Kada se sve ovo uzme u obzr moemo rec da |e kma
podru|a Sanskog Mosta sa um|erenom vanocu, um|erenom
temperaturom, znatnm osunavan|em, bez ou|nh v|etrova, u
osnov povo|na za po|oprvrednu prozvodn|u.
#idrografija
Na rem podru|u Opcne Sansk Most mrea vodotoka |e
vro rarena pa se esto za Sansk Most kae grad na devet
r|eka. R|eka Sana sa svo|m prtokama: Kozcom, K|evskom
r|ekom, Sancom, Dabrom, Bhom, Zdenom, Sasnom
Ma|danuom predstav|a znaa|no vodno bogatstvo podru|a
Opcne. Osm r|enh tokova na |unom |ugostonom podru|u
Sanskog Mosta po|av|u|u se termane termomnerane vode.
Ove vode su su samo d|emno straene u perodu 1978-1982.
godne, a su vec ta stravan|a pokazaa n|hovu |ekovtost
mogucnost korten|a. Na|ve |e straeno podru|e Sanske
Ide ko|a se naaz 13 km od grada, uzvodno uz r|eku Sanu.
Okosncu snabd|evan|a Sanskog Mosta vodom za pce n
zvorte Zdena ko|e |e ocrano 2 km s|everozapadno od centra
grada predstav|a krako vreo r|ece Zdene ko|a prote kroz
grad. Ouvan|e dobrog kvateta vode sa zvorta Zdene |e od
presudnog znaa|a za obezb|eden|e urednog snabd|evan|a za
preko 300.000 stanovnka kvatetnom vodom za pce. Iako |e
uraden pro|ekt za zattu zvorta Zdene nsu poduzmane
dovo|ne m|ere da se zvorte sv zatte.
Rzk od popave na podru|u Opcne Sansk Most |e dosta
vsok. Zadn|h dvadesetak godna po statstc, nsu se |av
zrazto vsok vaov vekh voda, to |e doneke doveo do
ohrabren|a za prazak r|ekama, pa ak zgradn|u ob|ekata na
obaama vodotoka. Medutm, tokom |esen 2003 pro|eca 2004.
godne doo |e do po|ave vekh voda to |e rezutrao
z|evan|em vecne r|enh tokova na podru|u Opcne, kao
porast nvoa podzemnh voda, te su u po|ednm gradskm
nase|ma popav|ene veke zem|ne povrne, kao stamben
prvredn ob|ekt. Na urbanom podru|u posto| opasnost od
z|evan|a vode z nza man|h vodotoka Zdene, Bhe
Radnovca, ugavnom bu|nog karaktera ko| nema|u u
potpunost regusana korta. Bespravna nepanska s|ea uma
bez obnove poum|avan|a doprnose stvaran|u erozonh
podru|a ko|a prouzroku|u stvaran|e bu|nh vodotoka u knm
perodma.
Rijeka Sana
2"riza.
Za podru|e Opcne Sansk Most turzam ma vek znaa|
kako u korten|u prrodnog stvorenog potenc|aa, tako u
stvaran|u to kvatetn|eg amb|enta c|eog prostora Opcne. U
razvo|u turstke prvrede treba se or|entrat na man| bro|
okateta to na odredenm kordorma ko| su koncentrran
donom r|eke Sane, Sance, Dabra panne Grme. Razvo|
turzma podrazum|eva stovremeno zattu svh vodotoka od
zagaden|a, ntenzvno porb|avan|e, organzovan rboov, zattu
obnav|an|e uma, uzgo| dv|a organzovan ov,
ozeen|avan|e svh prostora, naroto uz saobraca|nce,
modernzac|u saobraca|nca podzan|e opceg nvoa komunane
hg|ene na podru|u Opcne. U narednom produ neophodno |e
zradt Strateg|u razvo|a turzma Opcne obzrom da ovo
podru|e ma sve prrodne, a d|emno zgradene, sm|eta|ne
kapactete predspozc|e za razvo| turzma.
Socijalna proble.atika
Sa stanovta soc|ane probematke stanovntvo u Opcn
Sansk Most moguce |e razvrstat u 4 osnovne soc|ane grupe:
1) zb|ega rase|ena ca,
2) mad, radno sposobn, a nezaposen,
3) egzstenc|ano ugroen (radno sposobn, a nezaposen,
nvad, samohrane ma|ke, penzoner)
4) man|a skupna ko|a ma soc|anu ekonomsku
sgurnost. Evdentna |e veka stopa nezaposenost, kao porast
nezaposenost. Drutvena dogadan|a mogucnost
organzran|a drutvenh manfestac|a su ogranen. Posto|e
osobe zaduene za sportske kuturne manfestac|e, a se one
zbog ekonomske stuac|e r|etko organzra|u. U gradu b trebao
da posto| popran bro| udruen|a gradana ko| b sa
mnmanm sredstvma mogucnostma mog organzrat neke
dogada|e. Takoder, nerazv|ena |e atetka, sv sportov na vod
(pvan|e, |edren|e, vesan|e, ron|en|e, vaterpoo), kao
ndvduan pannsk zmsk sportov. Za navedene sportove
nema adekvatne sportske nfrastrukture, to |e uzrok
navedenom stan|u. Veku prepreku usp|en|em radu udruen|a
predstav|a nedostatak adekvatnog drutvenog prostora za rad,
kao ekonomske mogucnost.
*aklj"ak
Na kra|u moemo zak|ut da Sansk Most ma zuzetno
dobar geografsk pooa|, sobzrom da na|vec do tertor|e
zauzma|u r|eke, ume ravnarsk podn pred|e ko| prua|u
ogromne mogucnost za razvo| po|oprvrede stoarstva.
Zbog svo|h prrodnh |epota Sansk Most ma ogromne
kapactete za razvo| turzma gd|e b se uz maa uagan|a u ova|
prvredn segment mog postc zavdn rezutat.
Nedostatak prozvodnh kapacteta veka nezaposenost
stanovntva prepreka su breg razvo|a grada a mogucnost
bo|eg perspektvn|eg vota n|egovh stanovnka.
Probem ovoga grada |e takode nerazv|ena ekooka
sv|est zdravstvena prosv|ecenost svh struktura stanovnka:
gradana, posovnog sektora, |avnog sektora, organa vast.
3iterat"ra
1. D. Bokan: Edc|a Sanskog Mosta, Sara|evo, 1979. god.
2. geografska enckoped|a
3. Internet
www. wkpeda.org/wk/Sansk_Most
www.bhne.nfo/sansk-most