Miejsce na logo awarii (styl LOGO)

Dr in. Dariusz Sobala, d.sobala@prz.edu.pl Mgr in. Maciej Kulpa, kulpa@prz.edu.pl Dr hab. in. Tomasz Siwowski, prof. PRz, siwowski@prz.edu.pl Politechnika Rzeszowska

NAPRAWA STALOWYCH DWIGARW GWNYCH WIADUKTU METOD PROSTOWANIA TERMICZNEGO PO AWARII W TRAKCIE BUDOWY
REPAIR OF VIADUCTS STEEL GIRDERS BY HEAT STRAIGHTENING AFTER THE FAILURE DURING CONSTRUCTION
Streszczenie W referacie przedstawiono zrealizowan napraw plastycznie zdeformowanych stalowych dwigarw walcowanych metod prostowania termicznego. Naprawiane dwigary gwne wiaduktu ulegy deformacji w wyniku awarii jaka miaa miejsce w trakcie budowy. Zastosowana metoda naprawy i zrealizowane procedury kontrolne pozwoliy na przywrcenie pierwotnego stanu uszkodzonym dwigarom i ponowne ich wbudowanie w przso wiaduktu drogowego. Abstract This paper presents a realized repair of plastic deformed steel rolled beams using heat straightening method. Repaired steel girders were deformed due to accident that occurred during construction. The method used in repair and control procedures carried out made it possible to restore the original characteristics of the damaged beams and re-assembly into a road viaduct span.

1.

Wprowadzenie

W trakcie budowy wiaduktu WD-13 w cigu drogi ekspresowej S-7 na odcinku stanowicym obwodnic Kielc doszo w czerwcu 2012 roku do awarii, w wyniku ktrej uszkodzeniu, po upadku ze znacznej wysokoci, ulegy 4 dwigary gwne stalowe wykonane z ksztatownikw walcowanych typu HL 1000x748x35220 ze stali S355J2+M. W tego typu sytuacji typow decyzj jest zastpienie uszkodzonych dwigarw nowymi, pozbawionymi uszkodze. W omawianym przypadku okazao si to zadaniem trudnym do realizacji w praktyce. Dwigary byy nietypowe i wykonane ze stali o zmodyfikowanych cechach, co oznaczao w praktyce ponowne ich wywalcowanie na zamwienie. Czas oczekiwania na produkcj i dostaw dwigarw by nie do zaakceptowania na budowie, ktrej harmonogram by bardzo napity. Poza tym nie bez znaczenia byy koszty zwizane z zakupem i wytworzeniem nowych dwigarw. W zwizku z powyszym wykonawca konstrukcji stalowej i montau podj prb naprawy dwigarw stosunkowo rzadko wykorzystywan metod prostowania termicznego. Nadzr budowy zaakceptowa propozycj wykonawcy warunkujc ewentualne dopuszczenie dwigarw po naprawie do ponownego wbudowania wykazaniem, e naprawa bya skuteczna i nie wpyna negatywnie na naprawiane elementy. W zwizku z brakiem krajowych regulacji normowych dla metody prostowania termicznego elementw stalowych dodatkowym wymogiem nadzoru budowy byo sprawowanie nadzoru naukowego nad

napraw przez jedn z instytucji naukowo-badawczych. Sprawowanie nadzoru naukowego nad napraw uszkodzonych dwigarw powierzono ostatecznie Zakadowi Drg i Mostw Politechniki Rzeszowskiej. Nadzr naukowy nad napraw obejmowa w tym przypadku: ocen moliwoci i oglnych zasad naprawy poszczeglnych uszkodze dwigarw metodami zaproponowanymi przez wykonawc; ocen i ewentualn korekt programu naprawy opracowanego przez wykonawc; opracowanie programu niezbdnych pomiarw i bada towarzyszcych naprawie umoliwiajcych jej prawidowe udokumentowanie oraz ocen skutecznoci; sprawowanie bezporedniego nadzoru nad pracami i ocen zgodnoci przebiegu naprawy z zaakceptowanym programem oraz kocow analiz wynikw pomiarw i bada oraz ocen skuteczno naprawy, tj. stopnia przywrcenia uszkodzonym dwigarom charakterystyk umoliwiajcy ich ponowny monta i wbudowanie w przso obiektu WD-13. Referat przedstawia przyjte zasady, sposb i przebieg naprawy oraz ocen jej skutecznoci, co ostatecznie umoliwio ponownie zamontowane i wbudowane dwigarw w przso nowego wiaduktu. 2. Awaria, uszkodzenia dwigarw i decyzje podjte bezporednio po awarii

Uszkodzone dwigary to ksztatowniki walcowane typu HL 1000x748x35220 ze stali S355J2+M. Stal dwigarw zgodnie z PN-EN 10025-2 charakteryzuje si nastpujcymi parametrami: skad chemiczny - maks. C=0,22%, Mn=1,60%, Si=0,55%, P=0,025%, S=0,025%, rwnowanik wgla - 0,45 dla g<40mm, 0,47 dla 40<g<150mm, 0,49 dl g>150mm, gdzie g jest gruboci elementu, wasnoci mechaniczne - stal cakowicie uspokojona, jakociowa, o granicy plastycznoci od 355 do 265MPa oraz wytrzymao na rozciganie od 450-680MPa dla gruboci blach do 400mm, charakteryzujca si wysok cigliwoci (charakterystyki dotycz stali bez obrbki termomechanicznej). Do awarii doszo midzy zmianami roboczymi. Autorzy referatu nie zajmowali si wyjanianiem bezporednich jej przyczyn. Identyczne dwigary (scalone przed montaem w wytwrni z trzech docinkw dwuteownikw o dugociach ok. 10m + 15,2m + 10m) zostay wczeniej wielokrotnie zmontowane w ten sam sposb w oddanym do uytku rwnolegym obiekcie w cigu ssiedniej jezdni drogi ekspresowej S-7. Do montau dwigarw, ktre ulegy awarii, wykorzystano dwig i prefabrykowane podpory montaowe zwieczone oczepami z dwuteownikw. Dwigary, ze wzgldu na ksztat poprzecznicy podporowej ucigajcej, opieray si na oczepach stalowych za porednictwem stosunkowo wysokich stokw montaowych (fot. 1a). Po upadku z rusztowa dwigary znajdoway si w pozycji bocznej na terenie, czciowo na poprzednio upadajcych dwigarach oraz elementach podpr montaowych (fot. 1a-c). W czasie upadku dwigary uderzay wzajemnie o siebie oraz o liczne elementy wyposaenia placu budowy (uszkodziy m.in. dwig uywany do ich montau). Na dwigary upady rwnie elementy podpr montaowych. Dugie elementy dwigarw pod wpywem upadku ze znacznej wysokoci, zginania w trakcie i po awarii (gwnie w kierunku sabszej osi rwnolegej do osi rodnika), pracy pod obcieniem ciarem wasnym i innymi elementami w warunkach przypadkowego i relatywnie duego rozstawu punktw podparcia zlokalizowanych na rnych poziomach oraz uderze kolejnych dwigarw i elementw podpr montaowych doznay deformacji plastycznych oraz uszkodze lokalnych (deformacji, wgniece, ubytkw materiau oraz wyamania drobnych elementw). Uszkodzenia obejmoway dwigary gwne, sworznie i uchwyty montaowe pod deskowanie pyty.

Dwigary, ktre ulegy awarii w caoci zostay podniesione, ustawione w pozycji pionowej na placu budowy (fot. 1d), rozcite w miejscu spawanych stykw warsztatowych i przewiezione do wytwrni w celu oceny ich stanu oraz przeprowadzenia naprawy. Niektre elementy transportowe zostay poddane oczyszczeniu z powok malarskich. Na tym etapie do nadzoru naukowego nad procesem naprawy dwigarw wczony zosta zesp Politechniki Rzeszowskiej.

a)

b)

c)

d)
Fot. 1. Dwigary bezporednio po awarii (a, b i c) oraz przygotowane do rozcicia i transportu (d)

3.

Metody i procedura naprawy

Metody naprawy zaproponowane przez wykonawc musiay umoliwia napraw deformacji dwigarw walcowanych i uszkodze lokalnych powstaych w trakcie awarii, pozostawa w zasigu technologicznym i ekonomicznym wykonawcy przy ewentualnych nieznacznych zakupach inwestycyjnych oraz by stosunkowo proste i szybkie w realizacji. Dla nadzoru naukowego rwnie istotne bya moliwo penej kontroli zaproponowanych metod w zakresie efektw naprawy oraz ewentualnych skutkw ubocznych. Wykonawca przedstawi program naprawy, ktry podlega opiniowaniu nadzoru naukowego. Program proponowa wykonanie naprawy zasadniczych uszkodze (deformacji) dwigarw metod prostowania termicznego. Drobne uszkodzenia (wgniecenia) zaproponowano naprawi przez napawanie, a uszkodzone drobne elementy, takie jak sworznie i uchwyty montaowe, planowano wymieni. Nadzr naukowy wprowadzi do programu naprawy liczne zmiany i uzupenienia, m.in.: uaktualni spis dokumentw odniesienia (norm), a tym samym stosowanych procedur i metod kontroli,

wprowadzi program pomiarw i bada obejmujcy inwentaryzacje geodezyjne, badania stref uszkodze (deformacji) i stref naprawy oraz stref ssiadujcych metod wizualn, ultradwikow i magnetyczno-proszkow w celu wykrycia wszystkich uszkodze przed, w trakcie i po naprawie, a take kontrol procesu prostowania w zakresie temperatury, czasu, miejsc i wielokrotnoci nagrzewania. Ustalono, e pozostae czynnoci technologiczne po naprawie, takie jak powtrne scalanie dwigarw, zabezpieczenie antykorozyjne, transport i monta, bd odbywa si zgodnie z wymaganiami kontraktu (poza zakresem nadzoru naukowego). Najwikszy wkad merytoryczny nadzoru naukowego do procesu naprawy dotyczy doboru parametrw technologicznych dla metody prostowania termicznego. W Polsce brak jest przepisw i standardowych procedur pozwalajcych na ich wdroenie w przypadku omawianej naprawy. Std powstaa potrzeba opracowania i wdroenia procedur indywidualnych oraz oceny ich skutecznoci dla potrzeb tej konkretnej naprawy nietypowych dwigarw walcowanych. Prostowanie termiczne to proces likwidowania deformacji elementu metalowego za pomoc nagrzewania rdem ciepa (np. pomieniem) [1]. Nagrzewnie to proces dostarczania energii cieplnej do prostowanego elementu, np. przy uyciu palnika. Nagrzewanie wywouje zwykle gradient temperatury, czyli rnic temperatury na gruboci, szerokoci lub wysokoci elementu. W wyniku lokalnego nagrzewania powierzchni prostowanego elementu jego czci nienagrzane otaczajce obszar nagrzany nie pozwalaj materiaowi swobodnie si rozszerza. W dostatecznie wysokiej temperaturze powstaj odksztacenia plastyczne takie jak w przypadku rozszerzania swobodnego, zmniejszone o odksztacenia spryste. Po usuniciu rda ciepa odksztacenia plastyczne pozostaj. Skuteczno prostowania termicznego zaley od wielu czynnikw, takich jak: parametry technologiczne (m.in. temperatura nagrzewania i stygnicia, moc cieplna palnikw, pochylenie i odlego dyszy palnika, prdko przesuwania palnika), wasnoci mechaniczne i cieplno-fizyczne materiau prostowanego elementu (m.in. granica plastycznoci, wspczynnik przewodnictwa cieplnego, cigliwo, twardo), charakterystyka geometryczna prostowanego elementu, sposb nagrzewania (klinowe, pasmowe/liniowe, punktowe oraz ich kolejno) oraz reakcja elementu na przyoone ciepo (m.in. naprenia pocztkowe, wspomaganie nagrzewania oddziaywaniem mechanicznym, wizy wewntrzne prostowanego elementu/przekroju, wielokrotno nagrzewania, wpyw hartowania). Podczas procesu prostowania termicznego (nagrzewania) zmieniane s waciwoci mechaniczne i cieplno-fizyczne materiau, ale w procesie stygnicia wracaj one z reguy do stanu pierwotnego. W miar przyrostu temperatury elementu malej wspczynnik przewodzenia ciepa, wspczynnik sprystoci podunej i granica plastycznoci, a rosn wspczynnik konwekcji, wspczynnik emisji, wspczynnik rozszerzalnoci termicznej oraz ciepo waciwe. Prostowanie dwigarw jest, tak jak w omawianym przypadku, realizowane przy uyciu palnikw z mieszank acetylenowo-tlenow, ktra spala si w temperaturze 2750-3300C. Wysoka temperatura spalania pozwala atwiej kontrolowa proces prostowania. Wykorzystywane palniki powinny mie odpowiedni moc ciepln. W omawianej naprawie wykorzystano palniki o mocy 45kW. W przypadku niewielkich deformacji, z jakimi mielimy do czynienia w tym przypadku, do prostowania termicznego wykorzystuje si technik nagrzewania liniowego. Nagrzewanie odbywa si po wypukej stronie dwigara, ktra docelowo ma ulec skrceniu. Technika ta jest czsto wykorzystywana do nadawania dwigarom stalowym podniesienia wykonawczego. Dopuszczalna maksymalna temperatura nagrzania jak przyjto ostatecznie dla stali S355J2+M to 650C. W praktyce widoczne odksztacenia termiczne wystpuj dopiero przy temperaturze 370C, a po przekroczeniu temperatury 768C zniszczeniu ulega powierzchnia elementu. Zatem przyjty zakres temperatury roboczej w przedziale 370-650C naley uzna

za prawidowy, umoliwiajcy skuteczn napraw deformacji dwigara bez istotnego wpywu na waciwoci materiau dwigarw po naprawie. Po nagrzaniu stosuje si zwykle samoistne stygnicie stali. Przypieszanie procesu stygnicia moe prowadzi do negatywnych zjawisk w materiale, polegajcych na zahartowaniu stali, chocia zwiksza to zwykle skuteczno procesu prostowania. W omawianej naprawie stosowano stygnicie samoistne. Czas nagrzewania jest jednym z najwaniejszych parametrw procesu prostowania termicznego. Nie ma jednak wyranego zwizku midzy czasem nagrzewania a uzyskiwanym odksztaceniem elementu [1]. Czas powinien by na tyle dugi, aby powsta odpowiedni gradient temperatury na gruboci blachy oraz wystarczajco krtki, aby uzyska odpowiedni rozkad temperatury na powierzchni. Przy tego typu naprawach zwykle stosuje si wspomaganie mechaniczne procesu prostowania termicznego. W przypadku omawianej naprawy, ze wzgldu na znaczne gabaryty prostowanych elementw, nie stosowano wspomagania mechanicznego prostowania poza wykorzystaniem ciaru wasnego dwigarw. Dla stali S355J2+M warto maksymalnych nadajcych si do prostowania deformacji wyznacza si ograniczajc od dou promie krzywizny prostowanych elementw Rmin = b/0,0517242 [1], gdzie b jest szerokoci w paszczynie wygicia. W przypadku naprawianych dwigarw przy odksztaceniach z paszczyzny pionowej Rmin = 8059 mm, a pomierzone promienie deformacji byy znacznie wiksze, co jednoznacznie kwalifikowao dwigary do naprawy przez prostowanie termiczne. Jak wynikao z analizy dostpnego pimiennictwa wpyw prostowania termicznego na waciwoci dwigarw mostowych jest nastpujcy [2, 3, 4]: jeden cykl prostowania termicznego prowadzi do niewielkiego spadku moduu sprystoci i cigliwo, ale rwnoczenie nastpuje podwyszenie granicy plastycznoci i wytrzymaoci na rozciganie. Warto stosunku Re/Rm wzrasta z ok. 68% przed prostowaniem termicznym do 78% po jednym cyklu prostowania termicznego; pierwsze dwa cykle prostowania nie maja wpywu na wytrzymao zmczeniow, trzeci i kolejne cykle prostowania termicznego (wielokrotna naprawa uszkodzonego elementu) znacznie zmniejszaj wytrzymao zmczeniow stali prostowanej termicznie; zgodnie z zalecaniami przepisw amerykaskich [3, 4] naprawa wielokrotnie zdeformowanych elementw metod prostowania termiczne powinna by ograniczona do maksymalnie dwch cykli po kolejnym uszkodzeniu zdeformowany element naley wymieni; prostowanie termiczne nie wpywa na nono dwigarw, ktre zdolne s do przenoszenia analogicznych obcie jak te, ktre nie zostay poddane prostowaniu. Warto podkreli, e cytowane wyej publikacje odnosz si do elementw, ktre poddawane s wielokrotnym uszkodzeniom i kolejnym cyklom prostowania termicznego, a ich uszkodzenia maj zdecydowanie wikszy zakres ni w przypadku omawianych dwigarw. W oparciu o dostpne informacje prawidowo zastosowana metoda prostowania termicznego wraz z innymi metodami napraw lokalnych (tj. spawaniem, napawaniem, wymian drobnych elementw) moga zosta wykorzystana do skutecznej naprawy zdeformowanych w wyniku awarii dwigarw bez istotnego wpywu na ich cechy materiaowe. 4. Naprawa dwigarw

Napraw we wasnym zakresie przeprowadzi wykonawca. Swoj baz sprztow musia jedynie uzupeni o planiki wikszej mocy. Przed przystpieniem do naprawy oczyszczono dwigary z powok antykorozyjnych w stopniu umoliwiajcym jej realizacj. Wstpna inwentaryzacja uszkodze w podobnych przypadkach powinna odbywa si przed oczyszczeniem dwigarw z powok malarskich (zdecydowanie atwiej jest wwczas

zlokalizowa miejsca ewentualnych uszkodze materiaowych, ktre - jeli wystpuj pokrywaj si najczciej z uszkodzeniami powok), jednak ze wzgldu na zbyt pne wczenie nadzoru naukowego w proces naprawy tego etapu inwentaryzacji nie zrealizowano. Efektem tego byo dokonanie wikszej liczby napraw ni wynikao to bezporednio z inwentaryzacji uszkodze przeprowadzonej przed napraw (w jej trakcie odnajdowano kolejne uszkodzenia). Napraw deformacji dwigarw podzielono i zrealizowano w trzech gwnych, nastpujcych po sobie etapach oddzielnie dla kadego z naprawianych odcinkw dwigarw. Etap 1 obejmowa pomiary i badania majce na celu ocen stanu technicznego odcinkw dwigarw po awarii oraz okrelenie niezbdnego zakresu naprawy. Byy to: inwentaryzacja geometryczna, ktra w odniesieniu do dwigarw walcowanych obejmowaa pomiar geodezyjny wygicia w poziomie pasw grnych i dolnych od paszczyzny pionowej, wygicia dwigara w paszczynie pionowej oraz wygicia pek w przekroju poprzecznym dwigara w stosunku do paszczyzny poziomej (prostopadej do paszczyzny rodnika), a w odniesieniu do sworzni pochylenie przekraczajce 30, czyli odpowiadajce maksymalnemu pochyleniu dopuszczalnemu przy badaniach mocowania sworzni; badania wizualne stanu pocze sworzni i uchwytw montaowych uszkodzenia poczenia kwalifikoway elementy do wymiany oraz stanu materiau dwigarw wraz z inwentaryzacj uszkodze 100% powierzchni wg PN-EN 13018, PN-EN 13927 i PN-ISO 3058. badania stanu materiau dwigarw metod magnetyczno-proszkow wg PN-EN ISO 9934-1, PN-EN ISO 9934-2, PN-EN ISO 9934-3, PN-EN ISO 3059 oraz ultradwikow wg PN-EN 583-1, PNEN583-2, PNEN583-5 , PN-EN 10160 na: - ok. 40% losowo wybranej powierzchni dwigarw (fot. 3); - 100% powierzchni dwigarw zlokalizowanej w odlegoci 0,5m od zinwentaryzowanych uszkodze. Zrealizowane pomiary i badania naley uzna za standardowe i znormalizowane. Wyniki przeprowadzonych pomiarw i bada stanowiy podstaw do porwnania z wymaganiami odpowiednich norm oraz zakwalifikowania poszczeglnych odcinkw dwigarw do naprawy uszkodze lokalnych lub/i prostowania metod termiczn, a elementw sworzni i uchwytw montaowych do wymiany zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 10163-3 (tab. 1).

a)

b) Fot. 2. Przykadowe uszkodzenia dwigarw: a) deformacja dwigara, wyamane lub pogite uchwyty montaowe oraz sworznie, b) lokalne wgniecenie krawdzi pasa dolnego

Etap 2 obejmowa przeprowadzenie napraw w zakresie adekwatnym do zinwentaryzowanych uszkodze i przeprowadzonej kwalifikacji (tab. 1). Naprawy polegay na: wymianie uszkodzonych sworzni i uchwytw montaowych (fot. 2a) na nowe; naprawie uszkodze lokalnych (niewielkich wgniece lub niecigoci np. fot. 2b) przez wyszlifowanie, nacicie, napawanie materiau oraz ponowne wyszlifowanie; prostowaniu termicznym dwigarw wraz ze sporzdzeniem karty naprawy dokumentujcej miejsca, czas i temperatur grzania naprawianego elementu (rys. 1 i fot. 3). Na podstawie przeprowadzonych w toku caej naprawy pomiarw i bada stwierdzono istnienie i naprawiono 87 uszkodze miejscowych, 30 lokalnych ubytkw materiau oraz wymieniono 509 uszkodzonych sworzni i 105 uszkodzonych uchwytw montaowych oraz wyprostowano termicznie cztery (na dwanacie) rodkowe odcinki dwigarw walcowanych. Zrealizowane naprawy mona uzna za standardowe (napawanie, wymiana elementw) za wyjtkiem prostowania termicznego, ktrego przydatno, procedury przeprowadzenia oraz ocena skutecznoci i wpywu na stan techniczny naprawianych elementw wymaga praktycznie kadorazowo indywidualnego podejcia. W programie naprawy wykonawcy proces prostowania termicznego zosta opisany oglnie ze wzgldu na brak niezbdnych danych na temat koniecznego zakresu naprawy. Dane te zostay zgromadzone w etapie 1 naprawy (po przeprowadzeniu pomiarw i bada), a sam parametry procesu byy ustalane indywidualnie (rys. 1 i tab. 2) dla kadego uszkodzenia wg okrelonych przez nadzr naukowy zasad ramowych podanych w programie wykonawcy.

Rys. 1. Przykadowy schemat nagrzewania w trakcie prostowania termicznego dla pojedynczego elementu

a)

b) Fot. 3. Prostowanie termiczne: a) wspomagane ciarem wasnym dwigara, b) bez wspomagania dwigar w pozycji pionowej

Etap 3 obejmowa pomiary i badania majce na celu ocen skutecznoci naprawy i stanu technicznego odcinkw dwigarw po naprawie, tj. inwentaryzacj geometryczn elementw poddanych naprawie metod prostowania termicznego, badania stanu materiau dwigarw

metod wizualn wg ww. norm 100% powierzchni poddanej naprawie - oraz metod magnetyczno-proszkow (np. rys. 2) oraz ultradwikow wg ww. norm na 100% powierzchni dwigarw zlokalizowanej w odlegoci do 0,5m od miejsca naprawy.
Tabela 1. Zestawienie wynikw bada (liczba wykrytych uszkodze) i pomiarw geodezyjnych wykonanych przed napraw (jasne pola) i po naprawie (ciemne pola) wraz z zaleconym zakresem naprawy Badania Element Pomiary geodezyjne VT MT UT MU UL US UM PG PD SG WP NL PT D2 [szt.] [mm] 2 2 1 1 1 1 4 4 3 0 2 0 39 0 4 0 0 0 0 0 1A 0 0 3 0 1 0 6 0 21 0 0 0 36 12 38 12 11 11 6 6 1AB + 1 0 2 0 39 0 4 0 0 0 0 0 3 3 7 7 3 3 3 3 1B 8 8 8 8 1 1 5 5 2 0 1 0 51 0 2 0 0 0 0 0 2A 0 0 8 0 4 0 9 0 15 0 0 0 56 9 60 9 3 9 6 6 2AB + 2 0 4 0 72 0 9 0 0 0 0 0 5 5 8 8 1 1 6 6 2B + 5 5 3 3 4 4 5 5 4 0 0 0 64 0 4 0 0 0 0 0 3A 4 0 1 0 16 0 14 0 4 0 0 0 39 8 37 9 2 3 6 6 3AB + 5 5 7 7 1 1 5 5 4 0 4 0 48 0 13 0 0 0 0 0 3B 8 8 8 8 1 1 5 5 2 0 2 0 70 0 10 0 0 0 0 0 4A 2 0 1 0 57 0 17 0 22 0 0 0 113 10 114 8 2 0 4 6 4AB + 4 4 7 7 2 2 3 3 1 0 2 0 48 0 13 0 0 0 0 0 4B 0 0 0 0 0 0 10/15 10/15 6.5 Maks. Element: np. 1A i 1B oznaczaj skrajne elementy dwigara nr 1, a 1AB oznacza element rodkowy tego dwigara Badania: VT wizualne, MT magnetyczno-proszkowe, UT ultradwikowe, Opis uszkodze: MU miejscowe uszkodzenia; UL ubytki lokalne materiau; US uszkodzenia sworzni; UM uszkodzenia uchwytw montaowych Pomiary geodezyjne: PG maksymalna deformacja dwigara w paszczynie poziomej na poziomie pasa grnego; PD maksymalna deformacja dwigara w paszczynie poziomej na poziomie pasa dolnego SG - maksymalna deformacja dwigara w paszczynie pionowej w odniesieniu do projektowanej WP maksymalna skono pek dwigara Zalecenia: NL naprawy lokalne; PT prostowanie termiczne 10/15* - oznacza 10mm dla elementw skrajnych i 15mm dla elementw rodkowych lecz nie wicej ni 35mm dla caego dwigara po ponownym zespawaniu. Zalecenia

Wyniki pomiarw i bada przeprowadzonych po naprawie stanowiy podstaw do ponownego porwnania z wymaganiami odpowiednich norm (m.in. PN-EN 10163-3) (tab. 1). Napraw uznano za skuteczn, jeeli wszystkie parametry geometryczne mieciy si w tolerancjach produkcyjnych dla nowych dwigarw, a wszystkie wyniki bada materiaowych wykazyway brak uszkodze. Pozytywne wyniki porwnania wiadczce o skutecznoci przeprowadzonej naprawy wraz z wynikami analizy procesu ewentualnego prostowania termicznego stanowiy podstaw do zakwalifikowania poszczeglnych odcinkw do ponownego scalenia i zabezpieczenia antykorozyjnego w oparciu o procedury obowizujce na kontrakcie.

Rys. 2. Przykadowy schemat rozmieszczenia obszarw poddanych badaniom metod magnetycznoproszkow dla pojedynczego elementu Tabela 2. Parametry zrealizowanego procesu prostowania termicznego Element D2 1AB 2AB 3AB 4AB Dopuszczalne Min. 5 5 6 735 Czasy grzania [min] Maks. Cakowity 18 116 14 238 20 295 1202 312 Temperatury grzania [C] Min. Maks. 400 463 400 468 400 515 400 493 350 650

5.

Podsumowanie i wnioski

Pomiarom, badaniom i naprawie zgodnie z programem wykonawcy uzupenionym przez nadzr naukowy poddano elementy powstae w wyniku przecicia dwigarw w miejscu wczeniej wykonanych stykw warsztatowych. W trakcie awarii w dwigarach wystpiy uszkodzenia o charakterze mechanicznym: deformacje (gwnie boczne z paszczyzny pionowej) o charakterze plastycznym oraz uszkodzenia lokalne powstae w wyniku uderze bezporednich, ktre zostay zidentyfikowane i zinwentaryzowane w trakcie pomiarw geometrii dwigarw, bada wizualnych, magnetycznoproszkowych i ultradwikowych. Zakres i wielko uszkodze sklasyfikowano jako stosunkowo niewielki i pozwalajcy na skuteczne przeprowadzenie naprawy dwigarw. Istotne deformacje, przekraczajce tolerancje produkcyjne, wystpiy wycznie w odcinkach rodkowych dwigarw i wymagay naprawy metod prostowania termicznego. Na pozostaych odcinkach deformacje, jeli wystpiy, mieciy si w tolerancjach produkcyjnych. Typowym naprawom lokalnym polegajcym na uzupenianiu ubytkw i uszkodze przez napawanie poddano wszystkie elementy. Nadmiernie zdeformowane lub/i uszkodzone sworznie i uchwyty montaowe wymieniono na nowe. Naprawa metod prostowania termicznego i naprawy lokalne okazay si tanie, skuteczne i szybkie, a ich przeprowadzenie nie spowodowao powstania nowych uszkodze. Naprawione dwigary speniaj wymagania waciwych norm pod wzgldem geometrycznym i materiaowym i mogy zosta ponownie scalone, zabezpieczone antykorozyjnie oraz wbudowane. W celu ochrony przed ewentualnym zagroeniem uderzeniem w trakcie uytkowania (dopiero kilkukrotna naprawa przez prostowanie termiczne wpywa negatywnie na waciwoci naprawianych elementw) dwigary po naprawie zalecono zamontowa w przekroju poprzecznym od strony osi drogi.

Istotna w caym procesie naprawy bya rola nadzoru naukowego, ktry sprawdza i opiniowa przedkadane przez Wykonawc dokumentacje projektowe (program naprawy), nadzorowa bezporednio prowadzenie nietypowych robt naprawczych oraz wykona analiz wynikw pomiarw i bada oraz oceni skutki naprawy przeprowadzonej nieznormalizowan metod prostowania termicznego. Metod prostowania termicznego wykorzystano w nietypowym zakresie do skutecznej, stosunkowo taniej i szybkiej naprawy masywnych dwigarw walcowanych o znacznych gabarytach i stosunkowo niewielkich deformacji. Pimiennictwo 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Zobel H.: Vademecum biecego utrzymania i odnowy drogowych obiektw mostowych. Tom 6. Mosty stalowe. Rozdzia 6.11. Prostowanie termiczne elementw. GDDP. Warszawa 1994. CTC & Associates LLC, WisDOT Research & Library Unit: Effect of Heat Straightening on Girders Subjected to Multiple Repairs. WHRP Structures TOC. December 22, 2009 US Department of Transportation: Guide for Heat-Straightening of Damaged Steel Bridge Members. FHWA 2011 Connor R.J., Urban M.J., Kaufmann E.J.: Heat-Straightening Repair of Damaged Steel Bridge Girders: Fatigue and Fracture Performance. NCHRP. Report 604 PN-EN 10034. Dwuteowniki I i H ze stali konstrukcyjnej. Dopuszczalne odchyki wymiarowe i odchyki ksztatu PN-EN 10160. Badanie ultradwikowe wyrobw stalowych paskich gruboci rwnej lub wikszej ni 6 mm (metoda echa) PN-EN 10163-3. Wymagania dotyczce stanu powierzchni przy dostawie stalowych blach grubych, blach uniwersalnych i ksztatownikw walcowanych na gorco. Cz 3: Ksztatowniki PN-EN 13018. Badania nieniszczce. Badania wizualne. Zasady oglne. PN-EN 13927 Badania nieniszczce. Badania wizualne. Wyposaenie PN-EN 583-1. Badania nieniszczce. Badania ultradwikowe. Cz 1: Zasady oglne PN-EN ISO 3059. Badania nieniszczce. Badania penetracyjne i badania magnetycznoproszkowe. Warunki obserwacji. PN-EN ISO 9934-1, Badania nieniszczce. Badanie magnetyczno-proszkowe. Cz 1: Zasady oglne PN-EN ISO 9934-2. Badania nieniszczce. Badanie magnetyczno-proszkowe. Cz 2: rodki wykrywajce PN-EN ISO 9934-3. Badania nieniszczce. Badanie magnetyczno-proszkowe. Cz 3: Aparatura PN-EN 583-2. Badania nieniszczce. Badania ultradwikowe. Cz 2: Nastawianie czuoci i zakresu obserwacji PN-EN 583-5. Badania nieniszczce. Badania ultradwikowe. Cz 5: Charakteryzowanie i wymiarowanie niecigoci. PN-ISO 3058. Badania nieniszczce. Przyrzdy pomocnicze do bada wizualnych. Dobr lup o maych powikszeniach

10