AKADEMIA GRNICZO HUTNICZA

IM. STANISAWA STASZICA

Wydzia inynierii Metali i Informatyki Przemysowej

INKRUSTACJA
Autorzy:
Jan Mrz
Micha Paosz

Krakw 2008
Inkrustacja jest to jedna z technik zdobniczych wyrobw. Polega na wykonaniu wzorw

na powierzchni przedmiotw z innych materiaw np. metali, koci, masy perowej czy
kolorowych kamieni oraz na wyciciu w zdobionym przedmiocie za pomoc rylca rowka
rozszerzajcego si w gb zdobionego wyrobu. W wycity rowek wkada si zoty lub
srebrny drut nastpnie rozklepuje si go a do wyrwnania z powierzchni. W
metaloplastyce metod t wykorzystywano do ozdabiania przedmiotw z brzu lub stali za
pomoc metali szlachetnych. Bardzo czsto metod t posugiwano si przy dekorowaniu
przedmiotw codziennego uytku, wyrobw artystycznych a przede wszystkim przy
ozdabianiu rnych elementw uzbrojenia.
Historia
Technika inkrustacji rozwina si z tzw. chryzografii. Terminem tym w staroytnej Grecji
nazywano specyficzny sposb inkrustacji wyrobu z brzu zotem i srebrem. Najstarsze
przykady chryzografii pochodz z okresu kultury kretesko-mykeskiej i staroytnego
Egiptu, jest ni brzowa statuetka egipskiej krlowej Karomamy. Znane s take kinday
z brzu inkrustowane zotem, przechowywane w zbiorach muzeum w Kairze, krzeso z
brzu inkrustowane srebrem w muzeum w Neapolu, a take przedmioty z brzu
znalezione podczas odkrywania Pompei, zdobione t sam technik.
Od IX i X w. zotymi i srebrnymi wzorami inkrustuje si take wyroby ze stali. Swj
najwyszy rozkwit technika zdobienia stali przez inkrustowanie zotem osigna w XII w.
Technik t stosowano w tym okresie na Rusi, w Bizancjum, Syrii, Iranie, Chinach, Japonii
oraz w Kaukazie i redniowiecznej Europie. Ponowny rozkwit osiga technika inkrustacji
zotem w XVI i XVII w., czego dowodem s liczne zabytki elementw uzbrojenia: mieczy,
kindaw, tarczy, puklerzy, hemw, a pniej take strzelb, pistoletw itp.,
przechowywane w Kremlowskiej Zbrojowni.

Sposoby inkrustacji
1.Nakadanie wgbne polega na wykonaniu wgbnego rysunku na powierzchni
ozdabianego przedmiotu za pomoc grawerowania, nastpnie podcina si boczne cianki
rysunku w gb materiau. Podcicie wykonuje si po to, aby wbijane w pniejszej
operacji elementy wzoru nie wysuway si z rowka. Wbijanie elementy wzoru do
przygotowanych wczeniej wgbie wykonuje si przy uyciu motka do momentu
wyrwnania z powierzchni. Wyodrbnia si dwie odmiany tej metody w zalenoci od
narzdzia , jakim zosta wygrawerowany rysunek. Mianowicie rysunek moe zosta
wycity za pomoc rylca lub duta. Gboko rowka powinna by rwna 1-1,5 mm.

-Rysunek wycity rylcem

Rysunki grawerowane rylcem s bardzo wyraziste, bez lokalnych skaz i wiernie oddaj
kontur wzoru. Po wygrawerowaniu wzoru, cile z ksztatem wycitego wgbienia
przygotowuje si oddzielne, wycinane ze zota, srebra lub ich stopw fragmenty wzoru. Po
przygotowaniu oddzielnych fragmentw kompozycji (rne zawijasy, licie, litery, itp.),
kady z elementw wzoru wkada si w przygotowane dla niego wgbienie i wbija za
pomoc specjalnego niewielkiego motka a do wyrwnania z powierzchni.

-Rysunek wycity za pomoc duta

Technika ta z punktu widzenia uzyskiwanego efektu kocowego niewiele rni si od
poprzednio omwionej, ale jest znacznie atwiejsza. Wykonanie rysunku w twardej stali
metod dutowania jest atwiejsza i mniej pracochonna ni za pomoc rylca, ale dutowany
rysunek zawsze jest w jakim stopniu uproszczony. Jego kontury s niezbyt wyrane a
czsto kanciaste. Aby wyeliminowa nieestetyczny wygld wydutowanego wzoru, metal
zdobicy nie wbija si a do wyrwnania z powierzchni ta, pozostawia si pewien
nadmiar wysokoci, a czasem szerokoci zaginajc go bokiem do styku z powierzchni. W
efekcie zoto jakby naciekao w niektrych miejscach na to zmikczajc kanciasto
wydutowanego rysunku i poprawiajc czysto linii.

2.Nakadanie powierzchniowe jest to nabijanie polegajce na wykonaniu w

powierzchni wyrobu za pomoc duta lub punktaka wgbie w ksztacie siatki, powstaj
punkty lub kanaliki rozmieszczone wedug rysunku. W metodzie tej nie wykonuje si
wgbnego konturu rysunku jak miao to miejsce przy inkrustacji waciwej a tylko unosi
krawdzie linii lub punktw z pomoc specjalnych dut. Po wykonaniu dutowania na
powierzchni wyrobu nakada si elementy wzoru a nastpnie z pomoc motka wklepuje
si je w nacicia. W metodzie tej mona wyrni nastpujce odmiany: nakadanie
(nabijanie) paskw, drutu, folii lub blachy oraz nakadanie z powlekaniem.

-Nakadanie paskw
Jest to najdawniejsza technika nabijania, stosowana w czasach , gdy nie opanowano
jeszcze wycigania drutw a tylko wyklepywano cienkie paseczki odcite od rozkutej
blachy ze zota lub srebra. Szeroko i grubo takich prostoktnych w przekroju
wsteczek wynosia 0,2-0,3 mm. Przygotowanie w ten sposb tak cienkich nici, jest
bardzo trudna a mimo to za pomoc tej techniki uzyskiwano nieoczekiwanie efekty.

-Nakadanie drutu
Technika stosowana od XVI w. (od chwili opanowania umiejtnoci wycigania drutu),
rni si od poprzedniej nie tylko sposobem wykonania drutu, ale take sposobem jego
naoenia na rysunek. Technika ta nie wymaga przygotowania fragmentw wzorw przed
nakadaniem rysunku. Drut nakada si bezporednio ze szpulki i odcina dopiero po
nabiciu okrelonego fragmentu rysunku. Po zamocowaniu koca drutu uderzeniem motka
w zadziorach naci, drut ukada si wzdu linii zaznaczonego naciciami rysunku i
przymocowuje do naci za pomoc specjalnego duta nabijajc drut motkiem na caej
dugoci, punkt po punkcie.

-Nakadanie folii i blachy

W metodzie tej, podobnie jak podczas inkrustacji, wycina si cay lub fragmenty wzoru z
blachy ale nie przygotowuje si wgbie mocujcych w podou, a nakada i nabija na
powierzchni najeon naciciami i zadziorami. W celu zwikszenia pewnoci mocowania
po nabiciu motkiem,dodatkowo dobija si wzr do podoa za pomoc stpionego duta.
Wgbienia pozostajce po dobiciu dutem nadaj caej pracy swoisty wygld.

-Nakadanie z powlekaniem
Sposb stosowany wwczas, gdy chcemy ukry fragmenty lub cae rzdy oddzielnych linii
drutu i nada rysunkowi zwarty, cigy wygld. W tym celu na relief wykonany z drutu
nanosi si amalgamat zota uzyskujc wraenie, e rysunek wykonany zosta pdzlem.
Amalgamat naley nakada na linie rysunku bardzo precyzyjnie, po czym cay wyrb
podgrza w celu odparowania rtci. Zabieg ten mone by powtrzony kilkakrotnie a do
uzyskania reliefu o danej wysokoci i ksztacie.
Narzdzia do inkrustacji: rylc, punktak, duto
Bibliografia:
http://portalwiedzy.onet.pl/60260,,,,inkrustacja,haslo.html
http://www.galeriatybetanska.pl/szuka/inkrustacja.html
Jan Siczak Leksykon kunictwa i metaloplastyki