UNIVERZITET U SARAJEVU FAKULTET SA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

ODSJEK: Komunikacije SMJER: Komunikacijske tehnologije PREDMET: Raunarstvo i Informatika

HISTORIJAT RAUNARA -seminarski rad -

Kandidat: Mirza Rizvo Broj indexa:6867

Mentor: Ermin Muharemovi, asis.

Sarajevo, Oktobar 2013.godine

Sadraj

Sadraj...............................................................................................................................2 Uvod..................................................................................................................................3 1. Historijski razvoj raunara............................................................................................4 1.1 Prahistorija raunara......................................................................................4 1.2 Generacijski razvoj raunara..........................................................................7 1.2.1 Prva generacija raunara.................................................................7 1.2.2 Druga generacija raunara..............................................................9 1.2.3 Trea generacija raunara.............................................................10 1.2.4 etvrta generacija raunara...........................................................11

Zakljuak.........................................................................................................................13 Bibliografija.....................................................................................................................14

Uvod

Od davnina ljudi imaju potrebu za raunanjem, te obradom razliitih podataka. Kao rezultat te potrebe javljaju se maine koje omoguavaju ljudima lake izvravanje razliitih funkcija. Te maine se nazivaju raunari. Semantiki, raunar je rije koja je nastala od glagola raunati i oznaava ureaj koji se koristi za unos i obradu podataka, te za dobijanje rezultata pri toj obradi. U IX se javilo mnotvo novih otkria u oblasti matematike i fizike, koje nisu mogle biti kvalificirane zbog kvantiteta rezultata raunanja. Razvoj nauke i tehnike, u prvom planu elektronike i njenih komponenti uslovio je razvoj raunara. Otkrivanje elemenata kao to su elektronske cijevi i tranzistori imalo je za posljedicu razvoj novih generacija elektronskih raunara. Pojava elektronskih raunara umnogome je je doprinijela tehnolokom i informativnom razvoju civilizacije. Abakus(Abacus) je najstarije poznato sredstvo za raunanje, starosti od oko 2500 godina koje se koristilo u ranijim civilizacijama. I danas se koristi u nekim azijskim kulturama. U 17. stoljeu se javlja prvi oblik mehanikoh, automatskog ureaja koji je izgubljen, a sastavio ga je Viljem ikard(Wilhelm Shickard). Nekoliko godina poslije Blejz Paskal(Blaise Pascal) je konstruirao mainu koja je mogla izvoditi operacije sabiranja i oduzimanja, a tek krajem 17. stoljea javlja se maina koja je mogla izvoditi sve etiri raunske operacije, a konstruirao ju je Viljem Lajbnic(Wilhem Leibniz). Princip svih ovih maina zasnivao se na zupanicima, slino kao kod satnih mehanizama, Za daljnji razvoj raunara zasluan je arls Bebid(Charles Babbage) koji se smatra ocem raunara te je uveo koncept maine koja odgovara dananjim raunarima.

1. Historijski razvoj raunara 1.1 Prahistorija raunara Ne raunajui razna raunska pomagala, koji su se pojavili u Starom vijeku, moemo rei da je prvu raunsku mainu(sl. 1.1) napravio francuski matematiar i fiziar Blez Paskal 1642. godine. On je tada imao 19 godina, a spomenuti poduhvat je izveo da bi pomogao svom ocu koji je imao zanimanje poreznika.

Slika 1.1

Trideset godina kasnije njemaki matematiar Lajbniz je konstruirao mainu(sl 1.2) koja je mogla iizvoditi sve etiri raunske operacije, za razliku od Paskalove. I ova maina nije donijela nikakvu inovaciju, ali predstavlja ekvivalent dananjeg kalkulatora.

Slika 1.2

Na ovom polju se nije deavalo nita narednih 150 godina dok profesor matematike na Univerzitetu u Kembridu arls Bebid(1792-1871), nije izumio diferencijalnu mainu(sl. 1.3). Ova, takoer mehanika, maina je takoer mogla samo da sabira i oduzima, a koristila se u svrhu prorauna tablica u navigaciji. Novost ove maine predstavljena je u rjeenju izlaza. Rezultati su unoeni ba bakarnu plou pomou elinih kalupa. Ovaj metod je nagovijestio kasniju upotrebu optikih diskova.

Slika 1.3

Mada je diferencna maina radila prilino dobro, Bebid se nije zadovoljavao raunskim sredstvom koje je moglo da izvrava samo jedan algoritam. Ubrzo je poeo da troi, za ono vrijeme, sve vee i vee sume sopstvenog kao i veliku svotu vladinog novca, na projekat i konstrukciju nasljednika diferencne maine kojeg je nazvao analitika maina(sl 1.4). Analitika maina se moe smatrati prvim mehanikim programskim raunarom. Sastojala se od etiri dijela: memorije, jedinice za iraunavanje i ulazne i izlazne jedinice zasnovane na principu buene kartice. Memorija je bila kapaciteta od 1000 rijei od po 50 decimalnih cifara i sluila je za pohranjivanje promjenjljivih i rezultata.

Velika prednos u odnosu an diferencijalnu, analitika maina je bila openamjenska. Funkcije su se itale sa kartica, i izvravale. Upisivanje razliitih programa na buene kartice je omoguavalo razliita izraunavanja. .

Slika 1.4

Nakon mehanikih maini, prvi elektroniki raunari se vezuju za tridesete godine XX vijeka. Prvi veliki korak je nainio njemaki student Konrad Zuse koji je napravio niz automatski raunarskih maina zasnovanih na tehnologiji elektromagnetnih releja1. Neto kasnije su Don Atanasov i Dord Stibic projektovali kalkulatore. Anastasovljeva maina je bila napredna i koristila je binarnu artimetiku i imala kondenzatore kao memorijeske elemente koji su se povremeno osvjeavali radi sprjeavanja curenja elektriciteta. Savremeni RAM ipovi rade na ovom principu. Dok su Zuse, Stibic i Atanasov projektovali automatske kalkulatore, j e d a n m l a d i p o i m e n u H a u a r d E j k e n ( H o w a r d A i k e n ) s e m u i o r u n o , vrei sloena numerika izraunavanja tokom svog rada na doktorskoj disertaciji na Harvardu. Poto je odbranio disertaciju shvatio je vanost mogunosti raunanja pomou maina. Otiao je u biblioteku i tamo otkrio Bebidov rad. Odluio je da napravi mainu op e namjene na bazi releja, umjesto mehanikih 6

zupanika zbog kojih Bebid i nije uspeo. Njegova prva maina, Mark I, zavrena je 1944. godine na Harvardu. Imala je 72 rij ei memorije od po 23 decimalne cifre, i ciklus instrukcije od 6 sekundi. Za ulazi izlaz su koriene buene papirne trake. U vrijeme kada je Ejken dovrio sljedeu mainu Mark II, elektromagnetni releji bili su prevazieni. Poela je era elektronike i era elektronskih digitalnih raunar podijeljenih i nekoliko generacija.

1.2 Generacijski razvoj raunara 1.2.1 Prva generacija raunara(1946-1959) Motivi za ubrzani rad na elektronskim raunarima bio je drugi svjetski rat. Prvi takav primjerak bio je ENIGMA, koji je sluio za deifriranje poruka njemakih operativaca. U Britaniji je napravljen elektronski raunar COLOSSUS, na koji je britanska vlada uvela embargo, te samim tim je ostao u tajnosti i nije doprinijeo razvoj drugih raunara. Naunik Mokli je dao prijedlog za pravljenje novog raunara koji je prihvaen 1943. godine, te je sa svojim postdiplomcem Ekertom poeo realizovati ideju zvanu ENIAC(Electronic Numerical Integrator and Computer)(sl.1.5). Ova maina se sastojala od 18000 vakuumskih cijevi i 1500 releja. ENIAC je bio teak oko trideset tona i zauzimao je povrinu odbojkakog igralita. Kvario se u prosjeku svakih sedam minuta. Maina je zavrena 1946., kada je ve bilo prekasno, ali su dvojica naunika drali predavanja s ciljem objanjenja svog rada.

Slika 1.5

Prvi naredni raunar bio je EDSAC napravljen 1949.godine an Univerzitetu Kembrid. Njegov autor bio je Moris Vilks. Ovaj raunar je vrijedan spomena zato jer je to prvio raunar sa zapamenim programom. Slijedili su JOHNIAC, napravljen u firmi Rand Corporation, ILLIAC-Univerzitet u Illinoisu, MANIAC-Los Alamos labaratorija i WEIZAC sa Vajcmanovog instituta u Izraelu. U meuvremenu, jedan od uesnika ENIAC prijekta Don fon Nojman je otiao na Prinstonov Institut za napredne studije i poeo razvijati vlastitu veziju EDVAC-a, koju je anzvao IAS maina. Fon Nojman je zakljuio da je programiranje raunara pomo u velikog broja prekidaa i kablova sporo i teko, i da je b o l j e p r o g r a m predstaviti u digitalnom obliku u memoriji raunara. On je takoe shvatio j e , u m j e s t o d e c i m a l n e a r i t m e t i k e k o j u j e k o r i s t i o E N I A C , b o l j e k o r i s t i t i binarnu aritmetiku (s obzirom da je kod ENIAC-a svaka cifra predstavljana sa po deset vakuumskih cevi od kojih je uvijek samo jedna bila upaljena).Njegov arhitekturni princip, poznat kao fon Nojmanova(sl 1.6) maina, primenjen je kod prvog raunara sa zapamenim programom EDSAC, i jo uvek jeosnova za gotovo sve raunare i do dananjih dana.Ova arhitektura, kao i IAS maina koju je fon Nojman izradio u saradnji s H e r m a n o m Goldtajnom (Herman Goldstine), imala je ogroman uticaj na dalji razvoj raunara.

Slika 1.6

Pretea savremene CPU(Central processing Unit) bio je interne 40-bitni akumulator. Za vrijeme svih ovih inovacija IBM je bio mala kompanija za proizvodnju buaa kartica i za mehaniko sortiranje kartica. Oni su 1953.godine proizveli svoj prvi raunar 701. To je bila prva u seriji maina koje e kroz deset godina postati dominatni na tritu. Tri godine kasnije proizveden je 704, a godine 1958 proizveden je posljednji raunar sa vakuumskim cijevima-maina sa oznakom 709.

1.2.2

Druga generacija raunara(1959-1964)

Prvi tranzistorizovan raunar napravljen je u Linkolnovoj laboratorijina MIT-u. To je bila 16-bitna maina poput Whirlwind I. Nazvan je TX0( T r a n s i s t o r i z e d e X p e r i m e n t a l c o m p u t e r 0 ) a n a m i j e n j e n j e b i o s a m o k a o ureaj za testiranje jae maine TX-2. TX-2 nije predstavljao bogznata, ali j e j e d a n o d i n i n j e r a k o j i j e r a d i o u l a b o r a t o r i j i , K e n e t O l s e n ( K e n n e t h Olsen), 1957. godine formirao kasnije uvenu kompaniju DEC i proizvodio komercijalne raunare nalik na TX-0. To se dogaalo etiri godine p r e pojave PDP-1 raunara, prije svega jer su glavni dioniari kompanije DEC smatrali da jo ne postoji trite raunara. Stoga je ova k o m p a n i j a u poetku uglavnom proizvodila mala tampana kola. PDP1 je pojavio 1961.godine i imao je upola slabije performanse od IBM 7090, nasljednika IBM 709 i najbreg raunara tog doba. Meutim PDP1 je kotao 120,000$, dok je IBM 7090 kotao milione dolara. Ovom serijom je zapoela proizvodnja miniraunara. Nekoliko godina kasnije Dec je izbacio PDP8 koji je 1-bitna maina koja je kota sve 16000$. Glavna odlika ovog raunara je bila jedinstvena magistrala zvana omnibus, te je ovaj princip prihvaen kod svih miniraunara, a DEC je prodao oko 50 hiljada primjeraka. IBM firma je prozivodila poslovno orijentisane maine oznake 1401, te je dostigla vrhunac zarade. Godine 1964 novoosnovana firma CDC proizvela je novi mode 6600 koja je za red veliine bila bra od tada monog IBM 7094. Joe jedan raunar iz ove generacije vrijedan spomena je Burroughs B5000 koji je imao izraen softverski sistem za prevod jezika.

1.2.3

Trea generacija raunara(1965-1970/80)

Prva inovacija tree generacije raunara jeste pojava MSI(Medium Scale of Integration) (sl. 1.7)kola koja su dozvoljavala da nekoliko tranzistora bude na jednom ipu. Godine 1971 dolazi do proizvodnje integrisanih kola velikog stepena integriranosti sa vie stotina tranzistora na jednom ipu.

Slika 1.7

Zahvaljujui ovim pronalascima raunari su postali manji i bri. U vrijeme tree generacije se javlja veliki problem u vodeoj firmi IBM. Razlog tome su dva modela 7094 i 1401 koja nisu bila kompaktibilna, jer su imali razliite namjene.Novi proizvod IBM Sytem/360(sl. 1.8) je bio sinteza dva preanja uspjeha, zasnovan na integrisanim kolima, projektovan i za naunu i za poslovnu upotrebu.

Slika 1.8

Takoer je i nainjen veliki pomak uproizvodnji miniraunara kada je DEC proizveo PDP-11, 16-bitnog nasljedniga PDP-8. Zbog izuzetno povoljnog odnosa cijene/performanse ovaj raunar je doivo veliku uspjeh. Ovu generaciju raunara uopeno odlikuje pojava koncepta ke memorije i virtuelne memorije kao i koncept dijeljenja procesorskog vremena. U ovom razdoblju se pojavio i prvi mikroprocesor (1971) to e imati velikog znaaja za razvoj raunarske tehnike. U

10

ovom razdoblju je inapravljen i prvi superraunar Cray-1. (sl. 1.9)

Slika 1.9

1.2.4

etvrta generacija raunara(1980-)

Glavna odlika ove generacije raunara jeste mogunost da svaki pojedinac ima sopstveni raunar, a do toga je dovela konkurencija i sve nia cijena raunara. Raunari su se mogli koristiti u razliite svrhe, a na to je utjecalo veliina, preformanse i oblasti primjene raunara. Najniu klasu ine personalni raunari. To su sto n e m a i n e zasnovane na mikroprocesorima, tj. procesorima izvedenim na jednom ipu, a obino su namjenjene samo jednoj osobi za korienje u kancelariji,u edukaciji ili za kunu upotrebu. Miniraunari s ekoriste u realnom vremenu za kontrolu vazdunog saobraaja ili kontrolu fabrika. Supermini raunari je u sutini veoma veliki raunar zasnovan na 32-bitnom procesoru sa nekoliko desetina MB memorije. Stvarna razlika izmeu supermini raunara i velikog raunara je u ulazno-izlaznim mogunostima i aplikacijama koji se koriste. Na vrhu se nalaze superraunari. Ove maine su napravlje tako da s emaksimizira broj FLOPS-ova(Floating Point operations Per Second). Sve ispod 1giglaflops se ne moe smatrati superraunarom. Imaju visoko postavljenu arhitekturu radi postizanja brzina, a efikasni su samo kada se primjenjuju na mali opseg poslova.

11

U nnovijoj literature se spominje i peta generacija raunara koja je jo u razvoju, te nema iru primjenu. Nju odlikuje masovni paralelizam te usmjerenje odreenim problemima. Postojana je na tritu,a li nije sigurno kada e i da li e zamijeniti postojeu generaciju raunara.

Zakljuak

Historijski pratei razvoj ovjeanstva i ljudske pottrebe za napredovanjem, uvijek se tragalo za novim stvarima koje bi ovjeku olakale ivot na neki nain. Uslovljen potrebom ovjek pronalazi rjeenje, mainu zvanu raunar. Od Abakusa do dana dananjeg veliki vbroj promjena se dogodio pri razvoju ove grane tehnologije, te je ova grana svakoj ponaosob grani nauke dala osnovu za razvoj nakon stagniranja.

Savremeni ivot je teko zamisliti bez raunara, kao osnovnog dijela komunikacije, edukacije, poslovanja te jo mnogih drugih dijelova ivota. Nastavljajui tragom predaka, ljudi razvijaju sposobnosti korienja raunara te i njohovo razvijanje to bi nam u nekom buduem vremenu moglo donijeti oblik ivota koje je za stepen vii od ovdanjeg, takoer, istaknuti generalno rjeenja za ovjeanska pitanja i probleme. Linno mislim da stvaranje mehanizma poput ovog je nuno bilo, rodilo s eiz ovjekove potrebe, danas u veini primjera slui kao olakanje obinom ovjeku.

12

Bibliografija

1.http://www.scribd.com/doc/16868/Istorija-Racunara-? 2.www.wikipedia.org 3.http://www.elfak.ni.ac.yu/phptest/new/html/informacije/vesti/resenja/mps/poglavlja/st ojcev/digitalna%20elektronika/Glava1.pdf 4. http://hr.wikipedia.org/wiki/Glavna_stranica

13