Trịnh Công Sơn - Một người thơ ca, Một cõi đi về

MUÅC LUÅC
Lúâi ngoã 2
1. MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA
Vùn Cao - Trõnh Cöng Sún Ngûúâi Thú Ca 6

Bûãu YÁ - Trõnh Cöng Sún Keã Du Ca 8
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Haânh Tinh Yïu Thûúng 15
Cuãa Hoaâng Tûã Beá
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Chuát Thiïn Thu Coân Maäi... 19
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Haåt Buåi Vaâ Tia Saáng 21
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Cùn Nhaâ Cuãa Nhûäng Gaä Lang Thang 25
Trêìn Hûäu Luåc - Trõnh Cöng Sún Toã Tònh Vúái Cuöåc Söëng 31
Phan Haång - "Coäi Ài Vïì" Cuãa Trõnh Cöng Sún 35
Khaánh Ly - Bïn Àúâi Hiu Quaånh 38
Khaánh Ly - Xin Cho Möåt Àúâi... 43
Nguyïîn Troång Taåo - Chuyïån Laå Trong Tònh Sûã Trõnh Cöng Sún 44
Phaåm Duy - Àeåp Nhû Tranh Trûâu Tûúång 47
Thaái Baá Vên - Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn 51
Thïë Uyïn - Cuöåc Haânh Trònh Laâm Ngûúâi Viïåt Nam 54
Qua Trõnh Cöng Sún
Nguyïîn Thuåy Kha - Trõnh Cöng Sún Vaâ Tûå Khuác Múái 61
Nguyïîn Thuåy Kha - Möåt Coäi Êm Thanh 63
Nguyïîn Duy - Ngaây Sau Soãi Àaá 66
Nguyïîn Thõ Minh Thaái - Trõnh Cöng Sún-Höìng Nhung: 72
Súám vaâ Muöån, Xanh vaâ Chñn
M. Nguyïîn - Ngûúâi Haãi Ngoaåi Noái Vïì Trõnh Cöng Sún 75
Hoaâng Long - “Huyïìn Thoaåi Meå” Cuãa Trõnh Cöng Sún 80
Höì Thõ Haãi Êu - “Àïí Gioá Cuöën Ài...” 83
Nguyïîn Quang Saáng - Paris, Tiïëng Haát Trõnh Cöng Sún 86
Nhêåt Lïå - Trõnh Cöng Sún Vaâ Tiïìm Thûác 96
"Thên Phêån Mong Manh"
Anh Ngoåc - Ngûúâi Haát Rong Cuãa Thïë Kyã Hai Mûúi 108
Nguyïîn Troång Taåo - Diïîm Xûa (Cho Trõnh Cöng Sún) 110
Lêm Thõ Myä Daå - Giêëc Nguã Cuãa Cêy Àaân 111
2. PHAÁC THAÃO CHÊN DUNG TÖI
Phaác Thaão Chên Dung Töi 113

Nhêåt Kyá ÚÃ Tuöíi 30 115
Cuöåc Söëng Khöng Thïí Thiïëu Tònh Yïu 117
Viïët Vaâ Thúã 118
Vùn Tûå 119
Sûå Vêåt, Con Ngûúâi 121
Huyïn Naáo vaâ Tônh Lùång 123
Möåt Coäi Ài Vïì 125
Höìi ÛÁc 127
Giêëc Mú Haå Trùæng 129
Caát Buåi 131
Nhúá Vïì Möåt Baâi Haát 133
Ngaây Vùn Cao Trúã Laåi 136
Trong Êm Nhaåc, Vùn Cao Sang Troång Nhû Möåt Öng Hoaâng 138
Tònh Yïu Vaâ Tiïëng Haát 140
Tin Vaâo Niïìm Tuyïåt Voång 141
Baãn Tònh Ca úã Laåi Vúái Ai? 143
Àïí Bùæt Àêìu Möåt Höìi ÛÁc 145
Kiïëp Sau Töi Vêîn Laâ Ngûúâi Nghïå Sô... (Traã lúâi phoãng vêën) 147
Töi Àaä Têån Hûúãng Nhûäng Tònh Caãm Nhên Loaåi (Traã lúâi phoãng 152
vêën)
Töi Luön Söëng Vúái Hiïån Taåi (Traã lúâi phoãng vêën) 155
Êm Nhaåc Muâa Xuên Tònh Yïu (Traã lúâi phoãng vêën) 157
Chûä Taâi Chûä Mïånh Cuäng Laâ Bïí Dêu 159
Chuá Löå (Truyïån ngùæn) 162
Töi Àaä Mú Thêëy Chuyïën Ài Cuãa Mònh 168
3. BIÏËT ÀÊU NGUÖÌN CÖÅI
Bïn Àúâi Hiu Quaånh 170

Nghe Nhûäng Taân Phai 171
Ru Ta Ngêåm Nguâi 172
Lúâi Thiïn Thu Goåi 174
Caát Buåi 177
Möåt Coäi Ài Vïì 178
Chiïëc Laá Thu Phai 180
Biïët Àêu Nguöìn Cöåi 182
Àïí Gioá Cuöën Ài 184
Coã Xoát Xa Àûa 186
Nhû Tiïëng Thúã Daâi 187
Phöi pha 188
Lúâi Buöìn Thaánh 190
Dêëu Chên Àõa Àaâng 191
Möåt Ngaây Nhû Moåi Ngaây 193
Gêìn Nhû Niïìm Tuyïåt Voång 195
Xa Dêëu Mùåt Trúâi 196
Troå 198
Tûâng Ngaây Qua 199
Phuác Êm Buöìn 200
Vêîn Nhúá Cuöåc Àúâi 201
Höm Nay Töi Nghe 202
Ngêîu Nhiïn 203
Cuäng Seä Chòm Tröi 204
Töi Úi Àûâng Tuyïåt Voång 205
Röìi Nhû Àaá Ngêy Ngö 206
Nhû Möåt Lúâi Chia Tay 207
Yïu Dêëu Tan Theo 208
Lùång Leä Núi Naây 209
Ru Àúâi Àaä Mêët 211
Naây Em Coá Nhúá 212
Ru Àúâi Ài Nheá! 213
Chòm Dûúái Cún Mûa 214
Vêîn Coá Em Bïn Àúâi 215
Vûúân Xûa 216
Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn 217
Àúâi Goåi Em Biïët Bao Lêìn 219
Xin Traã Núå Ngûúâi 220
Con Mùæt Coân Laåi 221
Coân Ai Vúái Ai 222
Em Ài Trong Chiïìu 223
Tònh Nhúá 224
Mûa Höìng 226
Tuöíi Àaá Buöìn 227
Tònh Xa 229
Goåi Tïn Böën Muâa 230
Tûúãng Rùçng Àaä Quïn 232
Tònh Sêìu 233
Nùæng Thuãy Tinh 236
Biïín Nhúá 237
Diïîm Xûa 240
Nhòn Nhûäng Muâa Thu Ài 241
Nhûäng Con Mùæt Trêìn Gian 243
Haå Trùæng 245
Coân Tuöíi Naâo Cho Em 246
Böën Muâa Thay Laá 247
Àaåi Baác Ru Àïm 248
Nguå Ngön Muâa Àöng 250
Huyïìn Thoaåi Meå 252
4. MÖÅT COÄI ÀI VÏÌ
Nguyïîn Khoa Àiïìm - Sûå Thêåt Cuãa Cuöåc Ra Ài 255

Trêìn Ninh Höì - Lûä Thûá Vúái Con Ngûúâi 256
Minh Quöëc Lï - Daå Khuác 258
Hoaâng Trêìn Cûúng - Trêìm Caãm 259
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Vônh Biïåt Àiïåu Blue Buöìn 260
Nguyïîn Troång Taåo - Trõnh Cöng Sún Ngûúâi Tònh Vônh Cûãu 262
Lyá Quyá Chung - Vúái Vö Vaân Tiïëc Thûúng, 265
Sún Rúâi Khoãi Cuöåc Àúâi Naây...
Àöî Quang Haånh - Sún Àaä "Boã Ta Àûáng Bïn Trúâi Kia" 267
Trêìn Vùn Khï - Thûúng Tiïëc Trõnh Cöng Sún 269
Phaåm Tuyïn - Lúâi Chia Buöìn Tûâ Haâ Nöåi 271
Thanh Tuâng - Anh Àaä Vùæt Kiïåt Tònh Yïu Cho Àúâi... 273
Nguyïîn Quang Saáng - Êu Cuäng Laâ "Möåt Coäi Ài Vïì" 276
Anh Ngoåc - Àõnh Mïånh Bùæt Anh Phaãi Yïu Thûúng 278
Phaåm Tiïën Duêåt - Nhúá Tiïëc Trõnh Cöng Sún 282
Haâ Vùn - Höìn Xaác Vö Thûúâng 284
Nguyïîn Troång Taåo - Vônh Biïåt Àúâi Vïì Coäi Thïnh Thang 285
Nguyïîn Thuåy Kha - Vaâi Kyã Niïåm Nhoã Vïì Trõnh Cöng Sún 287
MT-LT - Nhûäng Ngûúâi Baån Nhúá Trõnh Cöng Sún 289
Ngö Minh - Huïë Khoác Trõnh Cöng Sún 292
Hoaâng Bònh Thi - Huïë Tiïîn Àûa Trõnh Cöng Sún 294
Phaåm Thuåc - Em Gaái Cuãa Trõnh Cöng Sún Noái Vïì Anh 296
Khaánh Ly - Öng Laâ Cuãa Têët Caã Moåi Ngûúâi 298
Höìng Nhung - Ru Ngûúâi Ngöìi Maäi Cuâng Töi 299
Maånh Haâ - Nguyïîn Minh - Cêu Haát Theo Töi Nhû Vïët Thûúng 301
Têm Thú - Nhêåt Kyá Ngûúâi Hêm Möå 304
Àöî Trung Quên - Trõnh Cöng Sún Vaâ Boáng Maát Ngûúâi Meå 306
Lï Minh Quöëc - Höåi Ngöå Giûäa Hû Khöng 308
Hoaâng Bònh Thi - Nhûäng Heån Hoâ Tûâ Nay Kheáp Laåi 311
Trêìn Thanh Haâ - Ca Haát Khöng Moãi Mïåt Vïì Phêån Ngûúâi 313
Àöî Minh Tuêën - Möåt Thiïìn Sû Du Ca 316
Yïn Ba - Phöë Trõnh 318
Phoá Àûác Phûúng - Möåt Diïån Maåo Àùåc Biïåt 321
Cuãa Nïìn Êm Nhaåc Viïåt Nam
Nguyïîn Duy - Huyïìn Thoaåi Caát Buåi 322
Trõnh Cung - Noái Vïì Trõnh Cöng Sún 323
Nguyïîn Phûúác Nguyïn - Àùçng Kia Goác Phöë Bïn Kia Àúâi... 328
Nguyïîn Troång Taåo - Möëi Tònh Àêìu Cuãa Töi Vúái 332
"Öng Hoaâng Tònh Ca" Trõnh Cöng Sún
Phaåm Thiïn Maåc - Möåt Lêìn Gùåp Trõnh Cöng Sún 335
Phaåm Duy - Noái Vïì Nhaåc Trõnh Cöng Sún 337
Baåch Mai - Nghe Anh Haát "Ra Àöìng Giûäa Ngoå" 339
Tûâ Huy - Chaåm Àïën Trõnh Cöng Sún 342
Àöî Trung Quên - Trùm Nùm, Möåt Coäi Ài Vïì 343
Thanh Thaão - "Coäi Nhaåc" Trõnh Cöng Sún 345
Nguyïîn Thuåy Kha - Àiïìu Phaãi Tin Trong Ngaây “Caá Thaáng Tû” 347
Nam Dao - Nhû Caánh Vaåc Bay 349
Höìng Àùng - Sún Úi, Vônh Biïåt! 356
Bûãu YÁ - Khoác Trõnh Cöng Sún 357
Chu Sún - Troån Àúâi Ca Haát Vïì Tònh Yïu 360
Phan Haång - Trõnh Cöng Sún Söëng Vúái Möåt Têëm Loâng 362
Nguyïîn Vùn Thoå - Nhúá Trõnh Cöng Sún 364
Quöëc Baão - Chuyïån Àuâa Cuöëi Cuâng 367
Trõnh Thanh Thuãy - Lêìn Haânh Hûúng Cuöëi 369
Trûúng Quang Luåc - Nhaåc Sô Trõnh Cöng Sún vaâ Tuöíi Thú 371
Buâi Chiïën - Nhûäng Ngaây Cuöëi Cuâng Cuãa Nhaåc Sô 374
Trõnh Cöng Sún ÚÃ Bïånh Viïån Chúå Rêîy
Nguyïîn Quang Saáng - Êu Cuäng Laâ "Möåt Coäi Ài Vïì" 376
Diïîm Chi - Phan Vuä - Àïm Cuöëi Vúái Trõnh Cöng Sún 378
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng - Lúâi Cuöëi Cuâng Cho Phêån Ngûúâi 381
Trõnh Cöng Sún
Möåt ngûúâi thú ca
Möåt coäi ài vïì
Nguyïîn Troång Taåo – Nguyïîn Thuåy Kha – Àoaân Tûã Huyïën
Sûu têìm vaâ biïn soaån
NHAÂ XUÊËT BAÃN ÊM NHAÅC

TRUNG TÊM VÙN HOÁA NGÖN NGÛÄ ÀÖNG TÊY
TRUNG TÊM VÙN HOAÁ NGÖN NGÛÄ ÀÖNG TÊY 2
Lúâi ngoã
Coá thïí noái Trõnh Cöng Sún laâ möåt taâi danh Viïåt Nam thïë kyã XX. Öng laâ hiïån
tûúång àùåc biïåt trong laâng tên nhaåc nûúác nhaâ vúái söë lûúång cöng chuáng hêm möå
hiïëm coá suöët hún 40 nùm qua kïí tûâ khi öng cöng böë ca khuác àêìu tiïn Ûúát mi vaâo
nùm 1959. Suöët trong cuöåc “chiïën tranh Viïåt Nam”, haâng trùm baãn nhaåc tònh vaâ
nhaåc phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àûúåc haát lïn úã miïìn Nam, vaâ àùåc biïåt laâ
tûâ sau chiïën thùæng lõch sûã xuên 1975 thöëng nhêët nûúác nhaâ, êm nhaåc cuãa öng àaä
chinh phuåc haâng triïåu, triïåu con tim yïu nhaåc trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi. Chñnh vò
vêåy maâ tin Trõnh Cöng Sún qua àúâi àaä laâm chêën àöång loâng ngûúâi tûâng yïu nhaåc,
yïu thú, yïu tranh vaâ yïu caách söëng cuãa öng. Haâng nghòn voâng hoa viïëng, haâng
nghòn baâi viïët tiïëc thûúng vaâ ghi nhêån nhûäng cöëng hiïën lúán lao cuãa öng àaä noái lïn
àiïìu àoá.
Chuáng töi, nhûäng ngûúâi mïën möå, nhûäng ngûúâi baån vaâ cuäng laâ àöìng nghiïåp
cuãa öng, trong niïìm xuác àöång chên thaânh àaä cuâng nhau sûu têìm laåi nhûäng baâi
viïët vïì öng, nhûäng trûúác taác cuãa öng nhùçm lûu giûä kyã niïåm vïì ngûúâi nghïå sô lúán,
möåt thiïn taâi àaä tûâng coá mùåt trïn chöën trêìn gian naây. Vaâ àïí tûúãng nhúá öng,
chuáng töi xin choån laåi möåt phêìn nhoã trong böå sûu têåp Trõnh Cöng Sún, laâm thaânh
cuöën saách Trõnh Cöng Sún Möåt Ngûúâi Thú Ca Möåt Coäi Ài Vïì. Cuöën saách àûúåc chia
laâm böën phêìn: phêìn 1 göìm nhûäng baâi viïët vïì Trõ nh Cöng Sún trûúác khi öng mêët;
phêìn 2 têåp húåp möåt söë baâi viïët cuãa öng vïì cuöåc àúâi vaâ nghïå thuêåt; phêìn 3 giúái
thiïåu 63 baâi thú (ûáng vúái 63 nùm öng úã troå coäi trêìn) ruát tûâ caác ca khuác Trõnh Cöng
Sún; vaâ phêìn 4 - Möåt Coäi Ài Vïì - têåp húåp möåt phêìn naâo baâi viïët vïì öng sau khi
öng qua àúâi. Ngoaâi ra, cuöën saách giúái thiïåu möåt söë hònh aãnh tû liïåu vïì öng, tranh
veä vaâ baãn nhaåc cuãa öng.
Thúâi gian àïí laâm nïn cuöën saách naây quaá vöåi, tû liïåu àûúåc têåp húåp tûâ nhiïìu
nguöìn, bïì böån, viïåc sùæp xïëp, choån lûåa vaâ biïn têåp chûa thêåt sûå kô caâng, möåt söë baâi
TRÕNH CÖNG SÚN – MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA – MÖÅT COÄI ÀI VÏÌ 3
chó coá thïí trñch àoaån, möåt söë baâi chuáng töi biïët laâ coá nhûng chûa sûu têìm àûúåc,
chuáng töi cuäng khöng kõp liïn laåc vúái nhûäng ngûúâi úã xa coá goáp mùåt trong cuöën
saách naây, vò vêåy chùæc chùæn seä khöng traánh khoãi nhûäng thiïëu soát àaáng tiïëc. Nhûng
vò tònh yïu Trõnh Cöng Sún, nhoám biïn soaån xin cuái àêìu cêìu mong baån beâ böën
phûúng àaåi xaá, vaâ hy voång seä nhêån àûúåc nhûäng lúâi chó giaáo ên tònh. Cuäng vò tònh
yïu Trõnh Cöng Sún, chuáng töi xin àûúåc xem cuöën saách naây laâ möåt neán têm nhang
tûúãng nhúá linh höìn ngûúâi nghïå sô àaä mang àïën cho con ngûúâi “nhûäng giêëc mú àúâi
hû aão”.
Haâ Nöåi, 22-4-2001

Nhaâ biïn soaån
TRÕNH CÖNG SÚN
(1939 – 2001)
1. MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA

Vùn Cao
Trõnh Cöng Sún - Ngûúâi Thú Ca
Töi goåi Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi thú ca (Chantre) búãi úã Sún, nhaåc vaâ thú
quyïån vaâo nhau àïën àöå khoá phên àõnh caái naâo laâ chñnh, caái naâo laâ phuå. Vaâ búãi Sún
àaä haát vïì quï hûúng àêët nûúác bùçng caã têëm loâng cuãa möåt àûáa con biïët vui têån cuâng
nhûäng niïìm vui vaâ àau têån cuâng nhûäng nöîi àau cuãa Töí quöëc meå hiïìn.
Maäi hún möåt nùm sau ngaây 30 thaáng 4, chuáng töi múái thêåt sûå mùåt nhòn mùåt,
tay cêìm tay lêìn àêìu, nhûng töi coá caãm giaác nhû chuáng töi àaä laâ baån cuãa nhau tûâ
bao giúâ, mùåc duâ giûäa töi vaâ Sún coân caã möåt thïë hïå àïåm. Noái caách naâo àoá, töi àaä gùåp
Sún tûâ nhûäng ngaây àêët nûúác coân chia hai miïìn vaâ coân chòm trong khoái lûãa. Töi
muöën nhùæc àïën úã àêy möåt kyã niïåm khöng thïí quïn úã nhaâ möåt ngûúâi baån treã. Àïm
êëy lêìn àêìu tiïn töi nghe (cuäng coá nghôa laâ gùåp) Trõnh Cöng Sún... Nhûäng baån treã
haát cho töi nghe gêìn suöët àïm haâng loaåt ca khuác Trõnh Cöng Sún (khöng biïët hoå
hoåc úã àêu?), haát say sûa àïën nöîi àûát caã dêy cuãa cêy àaân ghi-ta duy nhêët trong nhaâ.
Trong êm nhaåc cuãa Sún, ta khöng thêëy dêëu vïët cuãa êm nhaåc cöí àiïín theo cêëu
truác baác hoåc phûúng Têy. Sún viïët höìn nhiïn nhû thïí caãm xuác nhaåc thú tûå noá traâo
ra. Noái nhû nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát, möåt ngûúâi baån giaâ cuãa töi, "Trõnh Cöng
Sún viïët dïî nhû lêëy chûä tûâ trong tuái ra". Caái quyïën ruä cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún
coá leä laâ chñnh úã chöî àoá, úã chöî khöng àõnh taåo ra möåt trûúâng phaái naâo, möåt triïët hoåc
naâo, maâ vêîn thêëm vaâo loâng ngûúâi nhû suöëi tûúái. Vúái nhûäng lúâi, yá àeåp vaâ àöåc àaáo
àïën bêët ngúâ hön phöëi cuâng möåt kïët cêëu àùåc biïåt nhû möåt hònh thûác cuãa dên ca
hêìu nhû khöng thay àöíi, Trõnh Cöng Sún àaä chinh phuåc haâng triïåu con tim,
khöng chó úã trong nûúác, maâ úã caã bïn ngoaâi biïn giúái. Vaâ nïëu töi khöng lêìm thò dêëu
êën cuãa Sún àaä ñt nhiïìu in trïn caác taác phêím cuãa möåt söë nhaåc sô thúâi kyâ sau 1975.
Coá leä cuäng khöng cêìn nghe laåi nûäa, duâ bêy giúâ vaâ sau naây Sún coá in thïm, möåt lêìn
laâ àuã, tûâ caái àïm chiïën tranh êëy, töi biïët mònh àaä gùåp möåt têm höìn chõ em xeã chia
Möåt coäi ài vïì. Vaâ töi viïët lúâi baåt naây cho têåp nhaåc cuãa Sún nhû giûä möåt lúâi heån
thêìm chûa ngoã, lúâi heån cuãa möåt tri êm vúái tri êm...
Àêy laâ lúâi baåt cho têåp saách Trõnh Cöng Sún.
Tuyïín têåp nhûäng baâi ca khöng nùm thaáng.
Nxb Êm nhaåc 1995. Àêìu àïì do chuáng töi àùåt (BT).
Bûãu YÁ
Trõnh Cöng Sún - Keã Du Ca
Tûâ lêu lùæm Trõnh Cöng Sún àûúåc giúái aái möå trao tùång danh hiïåu laâ keã du ca
vïì tònh yïu, quï hûúng vaâ thên phêån.
Anh lúán lïn bùçng tuöíi chiïën tranh àûát röìi laåi nöëi, chiïën tranh dai dùèng vaâ
cuâng khùæp àïën nöîi àûáng úã toaå àöå naâo trïn àêët nûúác cuäng thêëy vaâ söëng trong chiïën
tranh, tûâ àoá ngûúâi chiïën sô dêën thên tûå àïì ra caách thïë söëng vaâ haânh àöång phuâ húåp
vúái súã nguyïån maâ vêîn àaåt hiïåu quaã mong muöën. Thïë àûáng trûúác nay úã miïìn Nam
cuãa anh, töëi thiïíu, khöng haåi cho uy tñn vaâ sûå nghiïåp cuãa anh. Lõch sûã àêët nûúác
lêåt hùèn sang möåt chûúng khaác, trûúác sau anh vêîn an nhiïn ("Àöi khi möåt ngûúâi
dûúâng nhû chúâ àúåi thêåt ra àang ngöìi thaãnh thúi", Tûå tònh khuác), hay ñt nhêët anh
giûä an nhiïn cho nghïå thuêåt cuãa mònh. Anh ài vaâo nhaåc, anh bûúác xuöëng àûúâng, y
nhû ngûúâi ta hñt thúã. Vaâ noái nhû thïë, khöng coá nghôa anh phoá mùåc àúâi, maâ coá
nghôa laâ anh gieo tröìng vaâo nhûäng luöëng àaä tûå àaâo sùén, khöng phaãi ngoaái lui,
khöng cêìn xoaá ài laâm laåi. Nay nhaåc vaâ lúâi cuãa anh, nïëu coá chuyïín àöíi chùèng qua
vò têm höìn àïën tuöíi àöíi muâa. Cêìn noái thïm rùçng caái an nhiïn laâ moán quaâ lûu chuã
cuãa àúâi, sau khi khöí chuã àaä hoaân traã cho ngûúâi - ngûúâi tònh, ngûúâi baån, ngûúâi àúâi
- nhûäng hún thua, ngöå nhêån, thõ phi.
Nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún khöng tuyïìn laâ nhaåc, baâi haát khöng chó laâ baâi haát.
Möîi baâi laâ möåt truyïån ngùæn, möîi ca khuác laâ möåt chûúng khuác cuãa truyïån daâi
khöng coá kïët thuác, vêîn múã ra nhû möåt vïët thûúng, möåt vïët thûúng ngûúâi, möåt vïët
thûúng thúâi àaåi, vïët thûúng thiïët thên, phaãi cûu mang vaâ lûu truyïìn.
Nhûng khöng coá àoaån truyïån naâo kïët thuác coá hêåu nhû trong truyïån cöí tñch,
maâ ngûúåc laåi àoá laâ nhûäng loaåi Tònh sêìu, Tònh xa, Tònh vúi. Khöng coân laâ caái àeåp
cuãa àöëi xûáng, vuöng troân, thuãy chung. Búãi cuâng nhau tùæm göåi trong biïín bêëp bïnh
cuãa thúâi àaåi, con ngûúâi xoát xa khaám phaá ra caái àeåp chöng chïnh, caái ma lûåc cuãa
cheán àùæng. Àúâi daânh riïng cho keã naâo àaä lïn túái àónh buöìn vaâ xuöëng túái vûåc thùèm,
möåt àöi mùæt bïn trong àïí nhòn ra nhûäng veã àeåp cuãa mùåt àêët, cuãa nghõch lyá khiïën
cho y nhêån chên caái têët yïëu cuãa cö àún, caái haâo quang cuãa thêët baåi, caái quyïën ruä
cuãa triïìn döëc. Con ngûúâi sinh ra laâ àaä thua cuöåc, vêën àïì coân laåi cuãa con ngûúâi, vêën
àïì hoaân toaân nguyïn veån, laâ khoaác lïn sûå thua cuöåc êëy möåt gûúng mùåt ngûúâi do
tûâng caá nhên àùæp dêåp lêëy. Theo chiïìu hûúáng naây, ta seä muåc kñch haâng hiïn phö
baây toaân chên dung lêåp thïí: hoùåc thiïëu mùæt thûâa möi, hoùåc mùåt lêåt vaâo trong maâ
daå àïí ra ngoaâi.
Nguöìn caãm hûáng khúi maåch tûâ àoá, rêët dïî rúi vaâo chöî sûúát mûúát, ï chïì, rêët dïî
àûa túái traång thaái buöng thaã, quy haâng... laâ nhûäng gò nhiïìu ngûúâi tûâng quy naåp
cho ca khuác Trõnh Cöng Sún. Àaânh rùçng vaâi tònh caãm êëy khöng hoaân toaân vùæng
boáng, vaâ àêåm nhaåt khaác nhau tûâng núi, tûâng luác, nhûng nghiïîm nhiïn àûúåc biïën
chïë, vûúåt qua, àuã àïí ta nhêån ra àoá khöng coân laâ nhûäng tònh caãm hoaân caãnh maâ laâ
nhûäng tònh caãm baãn chêët cêìn àûúåc khùèng àõnh vaâ hoaá kiïëp thaânh àûác tin, àöång
lûåc phaãn khaáng nhûäng giúái haån cuãa con ngûúâi. Khöng nhûäng thïë maâ thöi, ta phaãi
nhùåt nhaånh nhûäng taân phai, toác trùæng, tan taânh theo gioåt mûa, haåt buåi, lùn loác
nhû hoân cuöåi, khöng ngaåc nhiïn trûúác nhûäng traáo trúã, lêåt loång, chêëp nhêån gûúm
giaáo, noåc àöåc, goåt tóa maâu mun cuãa àïm, vöëc buân soáng saánh, phaãi nêng niu nhûäng
vïët thûúng cuâng neát xanh xao, hao gêìy, caám ún nhûäng möëi tònh túi taã, phaãi
thûúng yïu nöîi chïët... dung naåp têët caã vaâo loâng vaâ bïån thaânh têëm aáo giaáp, thûá aáo
giaáp mùåc trong.
Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi khaát söëng. Anh muöën söëng nhiïìu núi cuâng möåt luác,
ngöìi núi naây, nhúá núi kia, muöën söëng gêëp àöi súå khöng àuã thò giúâ, lùæm luác khöng
phên biïåt ngaây vúái àïm. Anh thñch nhûäng chuyïën taâu xuyïn suöët, nhûäng chuyïën
xe àöî röìi laåi ài, anh thñch ruát ngùæn khöng gian giûäa rûâng vúái biïín, giûäa àoá anh tha
höì söëng vúái ghïình, baäi, luäng sêu vaâ nuái, thaáp, caánh àöìng, anh muöën ruát ngùæn thúâi
gian giûäa laå vúái quen vaâ xua tan nhûäng caánh dúi thuâ nghõch.
Hònh aãnh phöë phö mònh phên raäi trong ca khuác anh: phöë xûa (Khoái trúâi
mïnh möng), phöë heån (Khoái trúâi mïnh möng), phöë xön xao (Yïu dêëu tan theo),
phöë röång (Tûúãng rùçng àaä quïn), phöë thïnh thang (Quyânh hûúng), phöë cao nguyïn
(Lúâi thiïn thu goåi), phöë noå (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí), phöë xa laå (Bïn àúâi hiu
quaånh)... Phöë nhû laâ núi triïín laäm cuãa sûå söëng, möåt àaåi höåi àúâi, möåt núi têåp cû àuã
mêîu ngûúâi, möåt baäi thñ nghiïåm bao thïë thaái nhên tònh laâm thoaã loâng con ngûúâi
naâo muöën sûu têåp con ngûúâi. Do nhûäng hònh aãnh phöë xaá nhû thïë naây, coá ngûúâi
baão: Trõnh Cöng Sún thñch lui túái nhûäng núi àö höåi. Àiïìu naây àuáng möåt phêìn, búãi
leä: anh thñch nhûäng núi coá boáng daáng con ngûúâi, anh theâm tiïëng ngûúâi hún laâ coäi
vùæng lùång, nhûng àiïìu cêìn noái thïm, laâ: anh ûúác mú hònh aãnh xaä höåi àûúåc àö höåi
hoaá chûá khöng phaãi laâ sa maåc hoaá, vaâ àûúåc àö höåi hoaá thûúâng trûåc, sao cho ngaây
ngaây haâng cêy thùæp nïën lïn hai haâng, lïî laåt trïn têìng laá xanh, lïî laåt trïn tûâng neão
àûúâng, khùæp moåi nhaâ vaâ trong möîi con tim.
Trñ oác vaâ caãm xuác cuãa Trõnh Cöng Sún phuâ húåp vúái töíng húåp hún laâ phên
tñch, nghiïng vïì kïët húåp hún laâ phên chia. Hònh aãnh chiïëc cêìu àöëi vúái anh laâ möåt
lúâi múâi goåi cêët bûúác sang bïn kia, àöìng thúâi chuyïín biïën bïn kia thaânh bïn naây vaâ
ngûúåc laåi. Bùng qua cêìu laâ àïí söëng vúái bïn kia vaâ nhúá bïn naây. Trong nöîi söëng àaä
tûúång hònh nöîi nhúá. Ngûúâi ài trïn cêìu khöng nhûäng nhòn öm caã hai phña maâ coá
thïí nhòn cuát bùæt vúái nhûäng khuyãu söng thêëp thoaáng êín hiïån, cêëu taåo dêìn dêìn
trong têm khaãm caái dûå caãm lòa xa, mêët maát.
Tònh yïu. Quï hûúng. Thên phêån. Laâm sao noái vïì nhûäng vêën àïì naây bùçng lúâi
haát vaâ chuyïn chúã bùçng nhaåc, nhûäng ûu tû thûúâng trûåc cuãa moåi ngûúâi vaâ àûúåc
moåi ngûúâi ñt nhiïìu noái àïën? Trõnh Cöng Sún coá caách noái riïng, bùçng lúâi vaâ bùçng
nhaåc. Lúâi taách riïng, àoá laâ nhûäng àoaån thú hoùåc laâ truyïån thú têm sûå vïì gioåt mûa,
gioåt nùæng, vïì möåt vuâng biïín àêìy ùæp sûå vùæng mùåt... Nhaåc taách riïng coá khi nhuán
nhaãy nhû loaåi àöìng dao hay thanh bònh ca, coá khi laåi rêët thñch húåp vúái aánh àeân
maâu vaâ khoái thuöëc cuãa vuä trûúâng, cuäng coá khi doâng nhaåc Trõnh Cöng Sún gêìn guäi
vúái thaánh ca thanh thoaát...
Nhiïìu nhaåc sô viïët vïì tònh yïu vaâ quï hûúng.
Tònh yïu, vúái Trõnh Cöng Sún, laâ diïîm tònh. Trûúác hïët laâ phaãi àeåp, àeåp trong
tûâng lúâi böåi baåc, bûúác chên quay goát, trong dang dúã vaâ tan vúä. Seä khöng coá möëi
tònh raách rûúái hay nhêìy nhuåa, seä khöng coá möëi tònh than khoác lêm ly, seä khöng coá
luön caã àau khöí, hoùåc nïëu coá chùng nûäa thò àoá laâ möåt nöîi àau khöí àaä àaânh, daânh
sùén, vaâ cêìn àûúåc siïu sùæc nuöi dûúäng caái giöëng noâi tònh. Caái àeåp úã àêy laâ caái àeåp
siïu thûåc, tûác laâ ñt nhiïìu nhuöëm maâu sùæc yá chñ cuãa keã chuã trûúng vaâ àöìng thúâi
nhaåt búát hûúng võ cuãa thûúâng tònh. Tònh yïu lïn ngöi. Möåt àónh chiïm ngûúäng,
àuáng hún laâ möåt àiïím heån. Àöëi tûúång tònh yïu trúã thaânh yá niïåm. Trõnh Cöng Sún
nguyïån laâm keã haái löåc chûá khöng phaãi haái traái. Löåc noän vaâ luön caã löåc xoan ngoån
töë trúã trúâi. Tònh yïu àûúåc thùng hoa àïí trúã thaânh àiïím ngùæm. Noá vûúåt qua caái
riïng tû, võ kyã. Nhû Àûác Giaáo Hoaâng cuãa "aái tònh giaáo", ngûúâi nghïå sô lúán tiïëng hö
haâo moåi ngûúâi Haäy yïu nhau ài. Àêy laâ lúâi thêìn chuá múã cûãa àõa àaâng. Àêy múái
thêåt laâ tònh yïu cûáu röîi. Yïu trong möåt tònh yïu röång lúán, chung cuâng. Nhû möîi
giai àiïåu trong àaåi húåp têëu. Yïu nghôa laâ toaã saáng. Phêìn naâo giöëng nhû thuã phaáp
nhuöåm mêy nêíy trùng theo caách goåi cuãa Thaánh Thaán (veä mêy àeåp àïí laâm nöíi bêåt
trùng), Trõnh Cöng Sún ca ngúåi tònh yïu bùçng caách veä ra vuâng aãnh hûúãng cuãa tònh
yïu qua gioåt nùæng thuãy tinh, cêy cêìu, haåt mûa, haâng cêy chuåm àêìu vaâo nhau...
Khi veä ra aáo xûa löìng löång chùèng haån, taác giaã khöng veä vaåt aáo, maâ veä kyã niïåm, veä
khöng khñ vaâ húi haám cuãa aáo.
Àoá laâ nhûäng khöëi tònh núã ra trong khoái lûãa, nhû nhûäng caánh hoa xûúng röìng
giûäa khö cùçn gai goác. Boáng àen chiïën tranh caâng laâm cho tònh yïu thïm phêìn gêëp
gaäy.
Quï hûúng nöíi bêåt úã hai neát lúán: ngheâo vaâ chiïën tranh. Caái ngheâo cuãa quï
hûúng thò coá lùæm chuyïån àïí noái, àïí taã, àïí muãi loâng. Caái ngheâo coân laâ hêåu quaã cuãa
chiïën tranh. Dûát chiïën tranh laâ cûáu giaãi caái ngheâo. Vaâ chiïën tranh diïîn ra khöng
phaãi úã chiïën trûúâng, khöng phaãi do nhûäng ngûúâi cêìm suáng, noá diïîn ra úã baân troân,
úã trong àêìu oác nhûäng con ngûúâi mua baán chiïën tranh. Nhûäng baâi haát trong hai
têåp Ca khuác da vaâng vaâ Kinh Viïåt Nam, cuäng theo pheáp nhuöåm mêy nêíy trùng
nhû coá noái úã trïn, nhûng úã àêy àûúåc trûng duång nhûäng maâu sùæc hoaân toaân àiïn
àaão, khöng nhùçm miïu taã hay tûúâng thuêåt chiïën tranh, maâ veä ra nhûäng phoáng xaå
cuãa chiïën tranh. Do àoá, àïën khi chiïën tranh kïët liïîu, nhaåc anh vêîn töìn taåi, vò noá
vêîn coân cöng lûåc caãnh giaác. Hònh aãnh ngûúâi nö lïå da vaâng, vöën laâm phêåt yá nhûäng
ngûúâi quöëc gia chuã nghôa, laâ möåt löëi cûúäng tûâ àoaåt yá rêët kiïën hiïåu trong viïåc thiïët
lêåp àöëi thoaåi ban àêìu. Àêy laâ möåt bûúác luâi giûäa hai bûúác tiïën, gêìn nhû phûúng
saách tûå chuöët nhuåc cuãa con ngûúâi muöën àöëi phoá vúái tònh hònh àêët nûúác nguy kõch
àïën àöå chiïën tranh khöng àuã àïí tiïu diïåt chiïën tranh, vuä lûåc khöng àuã àïí tiïu
diïåt vuä lûåc, maâ trúá trïu thay phaãi coá nghïå thuêåt höî trúå vaâ nhêët thiïët laâ nghïå
thuêåt trong nghïå thuêåt. Lêåp trûúâng nhû thïë naây dïî hûáng lêëy buáa ròu dû luêån.
Ngay giûäa chiïën tranh, anh àaä veä ra thúâi buöíi sau chiïën tranh maâ con ngûúâi coá
quyïìn hûúãng thuå vaâ coá nghôa vuå tö böìi. Nhûäng dûå phoáng naây naãy núã trïn nïìn
taãng laâm bùçng nhûäng aám aãnh mêët maát, caái bêëp bïnh cuãa nhûäng gò hiïån coá, nöîi
bêët lûåc khöng yïu àûúåc böåi phêìn.
Giûäa möåt nïìn trúâi nhû vêåy, thên phêån con ngûúâi laâ möåt vêën naån. Ta nïn noái
ngay: àêy laâ möåt chuã àïì tû tûúãng, nïëu khöng muöën noái laâ triïët lyá. Chuã àïì àûúåc àïì
cêåp, phên tñch, lyá giaãi tûâ Àöng sang Têy, nhûng laâ do nhûäng nhaâ tû tûúãng, triïët
gia vaâ nhûäng nhaâ viïët vùn xuöi àïì xûúáng.
Giûäa coäi vö thûúâng, bõ thûúâng trûåc kòm keåp bùçng möåt nöîi khoá söëng, ngûúâi
nghïå sô trong nhûäng phuát xuêët thêìn tûå àöìng hoaá vúái caác vêåt thïí vaån thuâ trong àúâi
söëng: coá khi ta laâ muåc àöìng, laâ laá coã, cún gioá, coá khi laâ gioåt mûa tan giûäa trúâi, laâ
hoân cuöåi, con sêu. Nhûng trong khi coã suöët àúâi laâ coã, cuöåi troån kiïëp laâ cuöåi, thò con
ngûúâi möîi phuát möîi chûåc vong thên.
Trõnh Cöng Sún chùæp caánh cho tûúãng tûúång, vaâ tûúãng tûúång len loãi vaâo caác
höëc heãm cuãa àúâi söëng, khiïën cho anh súâ moá àïën sûå vêåt naâo laâ sûå vêåt êëy dûúâng nhû
búát thêåt vaâ trúã nïn lung linh bùçng möåt quêìng möång aão. Cho nïn anh ài trûúác
ngûúâi khaác möåt bûúác: ngaåc nhiïn trûúác ngûúâi khaác, mûâng reo hay tû lûå cuäng trûúác
ngûúâi khaác. Caái "coá" àang nùçm trong tay, anh àaä söëng vúái caái "mêët" noá röìi. Àoaá
hoa naâo ài qua loâng anh cuäng trúã thaânh àeåp hún veã àeåp thêåt vaâ àoaá hoa àûúng àöå
laåi nhuöëm veã naäo loâng cuãa heáo uáa.
Sûå söëng bûúác giêåt luâi möîi phuát giêy nhû hònh aãnh cuöën chiïëu. Trõnh Cöng
Sún quaã quyïët: Chó coá ta trong möåt àúâi vaâ dûát khoaát choån lûåa: Söëng. Söëng hïët
mònh. Khöng khêët heån, khöng chúâ àúåi, khöng uãy quyïìn. Anh vêng theo caái mïånh
lïånh "Haäy têån hûúãng ngaây höm nay" cuãa thi sô Horace maâ cöë caách vùån luâi thúâi
gian, söëng chong chong, thu ruát giêëc nguã, thoát ngûúâi trûúác caãnh tûúång “Thaânh
phöë nguã trûa” (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí), xem giêëc nguã nhû laâ möåt caái dúåm chïët:
“Höm nay thûác dêåy. Öi ngêín ngú töi” (Xa dêëu mùåt trúâi), tûå ru mònh bùçng caách Möîi
ngaây töi choån möåt niïìm vui vaâ rïu rao cuöåc àúâi àaáng söëng.
Phaãi öm cho hïët cuöåc àúâi nhõ nguyïn cöìm cöåm naây, bao göìm nhûäng cùåp
phaåm truâ khoá dung naåp nhau nhûng khoá thïí phên ly: söëng chïët (“Chïët tûâng ngaây
söëng tûâng ngaây”, Buöìn vui phuát giêy), buöìn vui (“Buöìn vui kia laâ möåt”, Nguyïåt
ca), haånh phuác khöí àau (“Haäy trao cho nhau haånh phuác lêîn thûúng àau”, Haäy yïu
nhau ài), tònh yïu mêåt ngoåt mêåt àùæng (Lùång leä núi naây)... caái mùåt phaãi traái cuãa sûå
vêåt sao maâ cêån kïì nhau àïën thïë, nhû àïm ngaây, nhêåt nguyïåt, nhû sum hoåp vúái
chia phöi. Khöí cho keã naâo chuã phên biïåt!
Phaãi quïn ài nhûäng aám aãnh cuãa tuöíi taác “Chêåp chúân lau trùæng trong tay”,
(Chiïëc laá thu phai) vaâ chuêín bõ tinh thêìn cho caái phuát sau röët cuãa àúâi ngûúâi:
...möåt trùm nùm sau maäi nguã yïn (Seä coân ai)
.. .mai kia chaâo cuöåc àúâi (Nhûäng con mùæt trêìn gian)
...möåt höm buöìn lïn nuái nùçm xuöëng (Tûå tònh khuác)
...möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi (Bïn àúâi hiu quaånh).
Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô àêìu tiïn viïët vïì thên phêån con ngûúâi. Àïí phuåc vuå
muåc tiïu êëy anh àaä sai sûã lúâi, nhaåc vaâ tû tûúãng kïët húåp thaânh möåt thïí thöëng nhêët vaâ
àaä thaânh àaåt trong cöng cuöåc thïí nghiïåm möåt doâng nhaåc vöën khöng dïî nhêåp caãnh
vaâo loâng quêìn chuáng trong buöíi àêìu. Coá thïí noái anh àaä khùèng àõnh thên phêån bùçng
thú vaâ bùçng nhaåc: àêy laâ sûå àoáng àinh maâu höìng cho con ngûúâi thúâi àaåi.
Cuâng möåt trêåt, ta coân chûáng kiïën möåt cöng cuöåc thïí nghiïåm cuãa tiïëng Viïåt trïn
nhûäng chùång àûúâng múái cuãa ngön ngûä vúái nhûäng kïët húåp tûâ ngûä taâi hoa, nhûäng goác
àöå thu hònh laå lêîm, nhûäng tri giaác daây dùån nhiïìu têìng, àöìng thúâi laâm saáng giaá
nhûäng sûå vêåt thöng thûúâng vaâ têìm thûúâng, khaã nùng tûúãng tûúång bay böíng.
Cuöëi nhûäng nùm 50 vaâ àêìu nhûäng nùm 60, xuêët hiïån möåt söë ca khuác vúái
nhan àïì nghe laå tai nhû Lúâi buöìn thaánh ca, Diïîm xûa, Tuöíi àaá buöìn, Vïët lùn
trêìm, Biïín nhúá, Dêëu chên àõa àaâng... Àoá laâ nhûäng cûãa ngoä vaâo khu vûúân siïu
thûåc àang röå lïn nhûäng sùæc hoa tûúi múái trong thúâi kyâ êëy: “loaâi sêu nguã quïn
trong toác chiïìu... thûúng cho ngûúâi röìi laånh luâng riïng... tiïëng haát vïì ru mònh
trong giêëc nguã vûâa... höm nay thûác dêåy khöng coân thêëy loaâi ngûúâi... haäy nghe àúâi
nghiïng... chiïìu àaä ài vaâo vûúân mùæt em... ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau...”.
Ngûúâi nhaåc sô naây àùåc biïåt sêu nùång vúái nhûäng tñnh tûâ: àúâi bïình böìng, möi
röì daåi, boáng lung linh, tiïëng haát lïnh àïnh, möåt voâng tiïìu tuyå, búâ coã non möång mõ,
phöë xaá thïnh thang, mùæt xanh xao, höìn xanh buöët, àïm thêìn thoaåi, caânh baäo
buâng... Nhûäng hònh dung tûâ naây cuâng chung möåt thïí thaái, hay coân goåi laâ àöìng võ
(isotopie) vaâ trúã ài trúã laåi hún möåt lêìn qua baâi haát. Trong söë naây, coá têìn söë xuêët
hiïån cao nhêët laâ: "mong manh" (tònh mong manh, gioá mong manh, coã laá mong
manh, söëng chïët mong manh, tay göëi mong manh, nuå cûúâi mong manh...) nhû thïí
laâ möåt aám aãnh lúán trong vuä truå quan vaâ nhên sinh quan cuãa nhaåc sô.
Lúâi trong ca khuác Trõnh Cöng Sún àaä taåo ra tïn tuöíi Trõnh Cöng Sún. Lúâi úã
àêy, nhû àaä noái, laâ truyïån thú, laâ hònh aãnh siïu thûåc, neát chêëm phaá, nhûäng hoa
gêëm cho soáng nhaåc vaâ coá nhûäng giêy laát cao àöå, lúâi àûúåc àùåc caách hoaá kiïëp thaânh
kinh. Kinh laâ nhûäng lúâi ûúác nguyïån nhùçm chuyïín hoaá thûåc taåi. Kinh laâ tinh tuáy
cuãa lúâi àûúåc kinh qua saãn xuêët, lùåp ài lùåp laåi àïí cuöëi cuâng kïët tinh dûúái hònh thûác
àún khiïët, cö àoång. Trong ca khuác Trõnh Cöng Sún, ta nhêån ra ngûúâi meå cêìu kinh
gúãi gùæm cho möåt Àêëng Vö Hònh, Siïu Nhiïn naâo chùng? Khöng, àêy laâ möåt loaåi
kinh do chñnh mònh phaát nguyïån, doáng tiïëng vaâ gúãi gùæm trúã laåi cho chñnh mònh
hay noái caách khaác, àêy laâ möåt loaåi têm kinh hay laâ möåt loaåi àöåc thoaåi nöåi têm tûå
khùèng àõnh. Cêu kinh coá caái sûác maånh cuãa àûác tin, hy voång, nêng cao con ngûúâi
lïn, keáo con ngûúâi ra khoãi thên phêån mònh, nhûng khöí nöîi! noá khöng phaãi laâ thûåc
Vùn Cao - Trõnh Cöng Sún 1992
taåi, cuäng khöng coá hy voång biïën thaânh thûåc taåi nöët. Thûåc ra, têët caã sûác maånh cuãa
cêìu nguyïån àïìu tñch tuå trong tû thïë chuêín bõ cêìu nguyïån keâm nhûäng àöång taác
àún giaãn têìm thûúâng. Ngûúâi meå cêìu nguyïån cho con úã chiïën trûúâng coá nghôa laâ
cêìu nguyïån cho mònh coá àuã sûác maånh àöëi phoá vúái tònh huöëng bêët trùæc, vaâ sûác
maånh êëy phaát sinh tûâ ngoån àeân thùæp thò múâ giûäa àïm khuya, chùèng haån; thiïëu nûä
cêìu nguyïån cho möëi tònh cuãa mònh úã búâ söng vaâ lúâi kinh naây seä laâm bùçng im lùång,
gioá trúâi vaâ kyã niïåm.
Trïn àêy laâ möåt söë caãm nghô Trõnh Cöng Sún, nhûäng caãm nghô vuån rúâi, thiïëu
thûâa khöng roä, vûâa chùæp nöëi vaâo nhûäng baâi viïët khaác, vûâa gúåi múã nhûäng baâi viïët
vïì sau chung quanh àïì taâi naây. Möåt àïì taâi taát khöng caån.
Huïë 8/1990
* Àêy laâ Lúâi tûåa cho têåp saách Trõnh Cöng Sún -
Tuyïín têåp nhûäng baâi ca khöng nùm thaáng
- NXB Êm Nhaåc - 1995.
Tïn baâi do chuáng töi àùåt. (BT)
Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng
Haânh Tinh Yïu Thûúng

Cuãa Hoaâng Tûã Beá
Khaác vúái Vùn Cao vaâ Phaåm Duy, Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi chùæm chuá cuái
xuöëng hiïån hûäu, vaâ bùçng kinh nghiïåm söëng cuãa chñnh baãn thên phaát hiïån hïët moåi
leä bêët haånh cuãa thên phêån con ngûúâi.
Sûå tûâ khûúác hy voång aão tûúãng; nhûäng àam mï vö ñch; têm traång lûu àêìy; nöîi
cö àún khöng cûáu vaän; nöîi lo êu trûúác vûåc thùèm; vên vên..., têët caã àoá laâ nhûäng vêën
àïì cöët loäi cuãa triïët hoåc hiïån sinh chêu Êu, cuäng cöët loäi nhû vêën àïì sinh laäo bïånh tûã
cuãa Phêåt giaáo chêu AÁ vïì phêån ngûúâi. Àaánh thûác búãi sûå tan vúä cuãa thïë giúái sau Àaåi
chiïën, triïët hiïån sinh trúã thaânh nhûäng moán ùn húåp gu cuãa con ngûúâi hiïån àaåi,
böîng nhiïn tòm thêëy baån tri kyã trong thïë hïå treã caác àö thõ miïìn Nam (cuäng nhû
Nhêåt Baãn) trong àoá coá tuöíi treã cuãa Trõnh Cöng Sún. Àùåc biïåt laâ caái chïët, möåt
phaåm truâ “kinh àiïín” cuãa triïët hiïån sinh (caái chïët laâ hoaân caãnh giúái haån àïí nhêån
biïët hiïån hûäu: “caái gò vêîn coân laâ cùn baãn àöëi diïån vúái caái chïët, laâ thuöåc vïì hiïån
hûäu”. K.Jaspers), hoaá thaânh aám aãnh coá sûác huát cuãa höë thùèm trong khaát voång söëng
cuãa tuöíi treã möåt thúâi bõ neám vaâo loâ lûãa cuãa cuöåc chiïën tranh taân khöëc...
Coá vaâi lêìn töi tòm àïën vúái Sún úã Blao, höìi êëy Sún laâm “trûúãng giaáo” cuãa möåt
ngöi trûúâng êëp chiïën lûúåc, chó àïí àûúåc hoaän quên dõch. Núi thõ trêën chiïën tranh
heo huát buöìn àoá, Sún vaâ töi möîi ngaây bùng qua möåt nghôa trang àêìy quaå àen,
buöíi chiïìu nghe tiïëng chuöng baáo tûã cuãa ngöi giaáo àûúâng nhoã, vaâ àïm ngöìi uöëng
caâ phï úã quaán Le Cap oral nghe laäo Têy giaâ nhaåi tiïëng con chim chiïën tranh
(Oiseau de guerre) kïu thï thiïët trong àïm sûúng, nhaåi theo kiïíu vuâng quï
Normandie cuãa laäo trong thïë chiïën: “Peâre, meâre, Freâres - tout est perdu”.
Àïm úã Blao, Sún thûúâng ra ngoaâi ài lang thang vaâ àïí àaánh lûâa keã laå vö nhaâ,
Sún duâng chiïëc drap trùæng truâm kñn cêy ghi ta trïn giûúâng, giaã vúâ ngûúâi nùçm
bïånh. Thïë àêëy! Tûâ àêy qua suöët thúâi tuöíi treã, Sún vêîn haát vïì cuöåc àúâi nhû möåt
“cún àau vuâi”.
Nhûäng nùm vaâo àúâi cuãa möåt taâi nùng, Trõnh Cöng Sún àaä khaám phaá ra êm
hûúãng La thûá dõu daâng cuãa doâng söng úã Huïë (Ûúát mi, Nùæng thuãy tinh...), nöîi cö
àún úã ghïình àaá eo biïín Quy Nhún (Biïín nhúá, Lúâi buöìn thaánh...) vaâ úã thõ trêën cao
nguyïn kia, laâ chiïën tranh vaâ caái chïët (Phuác Êm buöìn, Goåi tïn böën muâa, vaâ têët caã
trong Kinh Viïåt Nam).
Trong böëi caãnh cuãa cuöåc chiïën tranh quaá dûä dùçn vaâ keáo daâi, nöîi chïët laâ möåt
aám aãnh khöng rúâi trong têm caãm quï hûúng cuãa Trõnh Cöng Sún, nhû trong Tònh
ca cuãa ngûúâi mêët trñ chùèng haån: “Chïët tònh cúâ, chïët khöng heån hoâ, nùçm chïët nhû
mú...” Chñnh àiïìu naây àaä khiïën Sún trúã thaânh thêìn tûúång nghïå thuêåt cuãa tuöíi treã
möåt thúâi lûãa àaån, vaâ tïn tuöíi Trõnh Cöng Sún àûúåc biïët àïën giûäa nhûäng nghïå sô
phaãn chiïën cuãa thïë giúái, àöëi diïån vúái chñnh saách Myä úã Viïåt Nam.
Coân xa hún nûäa, nöîi aám aãnh kia àaä hùçn sêu trong khaát voång söëng cuãa têm
höìn Sún, nhû vïët maáu khöng têíy xoaá àûúåc trïn chiïëc chòa khoaá múã cûãa vaâo lêu
àaâi kinh dõ trong cöí tñch Con yïu rêu xanh: “Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi
(Bïn àúâi hiu quaånh) Mïåt quaá thên ta naây nùçm xuöëng vúái àêët muön àúâi (Ngêîu
nhiïn)... Rêët nhiïìu lêìn Sún “noái daåi miïång” theo kiïíu àoá, kïí caã khi àang thiïët tha
cuâng em: “Thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài. Töi phaãi ài, tay chia ly cuâng àúâi söëng” (Rúi lïå
ru ngûúâi)... Sûå nhaåy caãm thûúâng trûåc vïì tñnh hûäu haån cuãa àúâi ngûúâi àaä thuác àêíy
trêìm tû êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún tiïëp cêån vúái yá thûác Caát Buåi, vúái têm thûác
laäng du qua coäi àúâi vö thûúâng (Möåt coäi ài vïì), nöîi hoaâi niïåm vïì núi “nguyïn quaán”
vônh hùçng (Bïn àúâi hiu quaånh); tûâ àoá, vaâo cuöëi cuöåc haânh trònh cuãa phêån ngûúâi,
Sún reä hûúáng tòm vïì cöåi nguöìn minh triïët cuãa phûúng Àöng, nñu lêëy caái Têm cuãa
mònh àïí söëng vúái àöìng loaåi.
Con tinh yïu thûúng vö tònh chúåt goåi

Laåi thêëy trong ta hiïån boáng con ngûúâi.
(Möåt coäi ài vïì)
Àêy laâ sûå dõu daâng cuãa têm höìn Trõnh Cöng Sún; sûå dõu daâng thuöåc vïì baãn
chêët àaä khiïën cho ngûúâi naây trúã thaânh ngûúâi Meå vaâ ngûúâi kia laâ nghïå sô.
Töi vêîn giûä möåt hònh aãnh rêët xuác àöång vïì Sún höìi treã; thúâi Sún coân daåy hoåc úã
Blao, nghó heâ vïì Huïë, chuáng töi thûúâng ngöìi úã quaán caâ phï Thaânh Höåi. Höm êëy,
em beá gaái bûng baân lúä tay àaánh vúä taách caâ phï, laâm bêín aáo Sún. Baâ chuã quaán
chaåy àïën, hoaãng höët, giêån dûä, con beá ruám ngûúâi vò súå haäi. Sún àûáng dêåy che àoân
cho con beá, ön töìn noái vúái chuã quaán: “Chñnh töi laâm vúä, khöng phaãi löîi cuãa noá”. Vaâ
Sún thaãn nhiïn ruát tuái buâ tiïìn, cûúâi nhaáy mùæt vúái con beá röìi ài... Nhiïìu nùm sau,
töi gùåp laåi cö beá trïn rûâng, nay àaä lúán laâm giao liïn nöåi thaânh, ài dûå höåi nghõ
chiïën sô thi àua úã Khu. Beá nhùæc laåi vúái töi kyã niïåm àêìy tròu mïën vïì anh Sún àaä
têåp cho beá höìi úã quaán: “Öng tiïn vui, öng thûúâng hay noái döëi. Chöën thiïn àûúâng
khöng coá thaáng ngaây tröi”.
Loâng nhên aái nhu mò vaâ sûå bao dung khöng mùåc caã laâ cöët caách nghïå sô hùçng
coá úã Trõnh Cöng Sún, nhû laâ möåt giaãi phaáp cûáu vaän, àïí àöëi diïån vúái chiïën tranh,
thuâ hêån, vaâ nöîi gay gùæt cuãa thên phêån con ngûúâi:
Söëng trong àúâi söëng
Cêìn coá möåt têëm loâng
Àïí laâm gò em biïët khöng?
- Àïí gioá cuöën ài!
(Àïí gioá cuöën ài)
Àiïìu rêët laå, toaân nhûäng yá tûúãng triïët hoåc àa àoan kia, Trõnh Cöng Sún chó
choån möåt ngûúâi àïí noái vúái laâ Ngûúâi Tònh. Duâ noái vïì àiïìu gò ài nûäa, kïí caã vïì Caái
Chïët, moåi baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún àïìu laâ Tònh ca, vúái giai àiïåu dõu daâng vaâ
thaânh thûåc kyâ laå, vaâ vúái chêët liïåu cuãa nuå hoa têìm xuên maâ chaâng thi sô trong ca
dao àaä möåt lêìn haái vaâ dêng tùång. Khöng coá gò àïí nghi ngúâ, chñnh Trõnh Cöng Sún
àaä khùèng àõnh vïì àiïìu naây: "Chuáng ta laâm caách naâo nuöi dûúäng tònh yïu, àïí tònh
yïu coá thïí cûáu chuöåc thên phêån trïn cêy thêåp giaá àúâi”. Töi àaä nghe Khaánh Ly haát
Trõnh Cöng Sún tûâ nhûäng ngaây naâng coân laâ Lïå Mai úã phoâng traâ Àaâ Laåt. Cho túái
bêy giúâ, gêìn suöët möåt àúâi “nghe haát” - theo nghôa cuãa Nguyïîn Cöng Trûá - caãm
nhêån cuãa töi vêîn laâ thïë, rùçng vúái Sún, Khaánh Ly luön luön laâ gioång haát cuãa Ngûúâi
Tònh.
Taåi sao trong tûâng khoaãnh khùæc cuãa àúâi mònh, Trõnh Cöng Sún laåi choån
Ngûúâi Tònh àïí noái laåi moåi àiïìu? Coá leä thïë, búãi em sinh ra laâ àïí nuöi nêëng nöîi buöìn
cuãa àúâi töi. Cuäng búãi em laâ loaâi phuâ-du-toác-daâi àïí hiïíu töi trong moåi nöîi phuâ du,
nhû thú Ngö Kha: “Ngaây xûa töi lúä laâm ngûúâi tûúng tri”.
Vúái Sún, Ngûúâi Tònh laâ ngûúâi àöëi thoaåi cêìn thiïët, vaâ vò thïë trong Tònh ca
Trõnh Cöng Sún, ngûúâi noái khöng laâ “Anh” maâ laâ “Töi vaâ Em”. Hai tiïëng Anh-Em
ngoåt ngaâo àoá hònh nhû khöng thñch húåp vúái nhûäng àiïìu cay àùæng. Khöng thñch
húåp vúái nhiïìu thûá gai goác cuöåc àúâi, nhû thên phêån, caái chïët, vaâ nöîi tuyïåt voång:
“Vaâ nhû thïë, töi àang yïu thûúng cuöåc àúâi bùçng nöîi loâng tuyïåt voång”. (Tuyïín têåp
nhûäng baâi ca khöng nùm thaáng - 1995).
Àïën àêy thò moåi sûå àaä ngaä nguä, rùçng Tònh Ca Trõnh Cöng Sún chñnh laâ siïu
hònh hoåc, vaâ vò thïë khöng bao giúâ cuä.
Nùm thaáng tröi ài, bao nhiïu nûúác àaä chaãy dûúái chên nhûäng cêy cêìu nhûäng
ngûúâi yïu nhau àaä ài qua. Nhûäng Ngûúâi Àeåp möåt thúâi àaä thaânh thiïëu phuå, vaâ
nhûäng cö beá àaä lúán lïn thaânh thiïëu nûä. Vaâ têët caã vêîn haát Trõnh Cöng Sún nhû laâ
Tònh Ca cuãa höm nay, vêîn nhòn thêëy úã Trõnh Cöng Sún möåt gûúng mùåt Hoaâng tûã
sêìu muöån vaâ dõu daâng khöng hïì xa laå.
Huïë, 20-4-1995
(Nhaân àaâm - Ngûúâi ham chúi)
Chuát Thiïn Thu Coân Maäi1...
Ûúát mi, ca khuác àêìu tay nöíi tiïëng ngay khi múái ra mùæt cöng chuáng laâ möåt
baâi tònh ca buöìn, nùm êëy, Trõnh Cöng Sún vûâa múái bùæt àêìu thúâi hai mûúi tuöíi.
Hònh nhû àûúâng sinh mïånh trïn baân tay taâi hoa êëy coá möåt nhaánh reä vaâo tònh sûã,
vaâ qua ba mûúi nùm cho àïën nay, Trõnh Cöng Sún trúã thaânh ngûúâi tònh laäng du
cuãa nhiïìu thïë hïå.
Ngoaâi têët caã moåi àiïìu thûúâng noái, nghïå thuêåt coân laâ cöë gùæng miïåt maâi cuãa
con ngûúâi nhùçm thêëu suöët dûå baáo cuãa ngaây Lïî Tro trong Phuác Êm: tûâ Caát Buåi àaä
sinh ra, vaâ súám muöån ngûúâi cuäng àûúåc traã vïì Caát Buåi. Vúái Trõnh Cöng Sún, ngûúâi
tònh trûúác hïët laâ ngûúâi baån leã loi trong àúâi àïí cuâng chia xeã tin buöìn cuãa Phuác Êm,
àïí àûâng bao giúâ em quïn ài nöîi thiïët tha cuãa con chim di àaä àïí laåi dêëu chên trïn
soãi caát, vaâ con phuâ du àaä möåt lêìn cuâng em bay àöi qua khoái muâa haå.
Hònh nhû con ngûúâi thúâi nay àaä àaánh mêët caái caãm nhêån sêu thùèm cuãa ngûúâi
treâo nuái ngöìi nghó mïåt trïn búâ vûåc. Nöîi cö àún chñnh laâ vûåc thùèm linh höìn maâ
nghïå thuêåt cêìn àaåt túái, nhû àaåt túái chên thên cuãa mònh, àïí tûâ àêy biïët khûúác tûâ
moåi aão tûúãng cuöåc àúâi. Tònh ca Trõnh Cöng Sún cuöëi cuâng laåi laâ baâi kinh cêìu bïn
vûåc thùèm, lay àöång yá thûác vïì thên phêån úã bêët cûá ai mï muöåi àõnh tòm möåt chöî êín
tröën an toaân giûäa coäi àúâi.
Vaâ nhû thïë, tònh ca Trõnh Cöng Sún khöng hùèn chó laâ möåt böng höìng dêng
tùång - noá chûáa àûång têët caã têm traång lo êu cuãa con ngûúâi nhaåy caãm nhòn ra thïë
giúái hiïån àaåi.
1
Àêìu àïì do chuáng töi àùåt (BT)
Nhûng khoãi phaãi e ngaåi rùçng Trõnh Cöng Sún àõnh laâm triïët lyá thay vò êm
nhaåc. Àiïìu khiïën cho tònh ca Trõnh Cöng Sún söëng maäi trong loâng ngûúâi chñnh laâ
úã àêy. Duâ nhûäng trêìm tû cuãa taác giaã ài xa àïën àêu, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún vêîn
laâ möåt coäi riïng daânh cho tònh yïu: noá laâm tûúi laåi böng hoa àêìu tiïn maâ con
ngûúâi àaä haái, mang theo tûâ vûúân àõa àaâng, àaánh thûác caã trúâi möång mú tûúãng
chûâng àaä quaá xa trong àúâi ngûúâi, àïí àûa nhûäng ngûúâi tònh àïën úã möåt lêu àaâi cöí
xûa trong rûâng, ïm àïìm, giaãn dõ maâ cao sang laå thûúâng.
Nhûäng ngûúâi yïu nhau trïn àúâi vêîn tiïëp tuåc khiïu vuä cuâng vúái cêy àaân lyre
cuãa chaâng. Qua tiïëng haát Khaánh Ly sûúng khoái trêìn gian cûá bay ài, vaâ möåt chuát
thiïn thu coân maäi...
Àêy laâ Lúâi tûåa cho têåp nhaåc Em coân nhúá hay em àaä quïn
- Nxb Treã Thaânh phöë Höì Chñ Minh, 1991.
Àêìu àïì do chuáng töi àùåt. (BT)
Haåt Buåi Vaâ Tia Saáng
Nïëu noái "aãnh hûúãng" cuãa möåt àaåi gia cöí àiïín naâo àoá vúái nhaåc sô Trõnh Cöng
Sún, coá leä dïî thuyïët phuåc hún laâ aãnh hûúãng cuãa Phêåt giaáo.
Khöng phaãi laâ ngûúâi ham mï nghiïn cûáu àaåo Phêåt, àiïìu êëy thêåt laâ hiïín
nhiïn, nhûng Trõnh Cöng Sún àaä lúán lïn trong möåt thaânh phöë àêìy nhûäng ngöi
chuâa cöí, trong tiïëng chuöng thu khöng möîi chiïìu höm. aãnh hûúãng cuãa Phêåt giaáo
àöëi vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ möåt àiïìu khöng thïí traánh àûúåc. Nhû ta biïët, thïë
giúái cuãa Trõnh Cöng Sún laâ möåt voâng kheáp kñn, giöëng nhû möåt lêu àaâi bùçng àaá cöí
xûa, tônh mõch trong rûâng, trong àoá bùçng sûå nhaåy caãm cuãa möåt nghïå sô, Sún thu
nhêån hïët moåi biïën cöë cuãa kiïëp ngûúâi vaâ Sún lú àaäng ngöìi kyá tïn vaâo tûâng viïn àaá.
Gêìn nhû quaán xuyïën têët caã, êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún diïîn ra trong cung la
thûá, chuyïín taãi hïët caã biïën cöë cuãa möåt àúâi ngûúâi.
Möåt truyïìn thuyïët nhaâ Phêåt noái rùçng, vïì nöîi khöí cuãa kiïëp ngûúâi, kinh saách
Phêåt giaáo coá àïën haâng vaån cuöën, ruát goån laåi trong böën chûä Sinh, Laäo, Bïånh, Tûã.
Nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún cuäng àïì cêåp àïën nhûäng àiïìu êëy, duâ khöng coá yá thûác.
Sinh laâ möåt cuá nhaãy khúãi àêìu vaâo kiïëp luên höìi. Sinh tûå noá khöng phaãi laâ
möåt àiïìu àaáng buöìn, nhûng vò Sinh múã àêìu möåt quaá trònh goåi laâ Tûá Diïåu Àïë
(Sinh, Laäo, Bïånh, Tûã) nïn cuäng khöng phaãi laâ àiïìu àaáng ûúác muöën. Kinh Thaánh
truyïìn àaåt laåi yá nghôa cuãa ngaây lïî Nöel, tûác laâ ngaây sinh cuãa Chuáa, nïn goåi laâ tin
mûâng. Trõnh Cöng Sún thò goåi laâ Phuác Êm buöìn: “Tin buöìn tûâ ngaây meå cho mang
nùång kiïëp ngûúâi” (Goåi tïn böën muâa).
Àoåc Trõnh Cöng Sún, ta lêëy laâm ngaåc nhiïn khi bùæt gùåp caái nhòn buöìn baä cuãa
taác giaã vïì cuöåc àúâi. Buöìn baä vò trong cuöåc àúâi coân coá sùén möåt biïën cöë àaáng buöìn, laâ
sûå ra àúâi cuãa con ngûúâi. Ön Nhû Hêìu trong möåt taác phêím thêëm nhuêìn tû tûúãng
Phêåt giaáo cuäng cho rùçng: "Thaão naâo khi múái chön nhau. Àaä mang tiïëng khoác ban
àêìu maâ ra". Àiïìu êëy ngûúâi ta cuäng bùæt gùåp trong ngön ngûä Trõnh Cöng Sún: “Àïí
möåt mai töi vïì laâm caát buåi” (Ru ta ngêåm nguâi); “Ru baåc toác thöi” (Lúâi meå ru).
Lûu yá rùçng, thúâi àiïím cuãa chûä Sinh rêët ngùæn, tuöìng nhû con ngûúâi chûa coá
àêìy àuã yá thûác vïì sûå ra àúâi cuãa chñnh mònh. Nhaâ têm lyá hoåc hiïån àaåi Phaáp
Merleau Bonty coá noái rùçng ngûúâi ta khöng thïí sinh ra trûúác möåt phuát àïí biïët
mònh ra àúâi nhû thïë naâo...Vò thïë, êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún ñt khi noái trûåc tiïëp
vaâo sûå ra àúâi, maâ chó noái qua hònh aãnh haát ru vaâ möåt caách naâo àoá laâm dõu ài yá
nghôa gay gùæt cuãa sûå ra àúâi: “Tiïëng khoác ban àêìu coân àêu, coân àêu, coân àêu” (Lúâi
meå ru).
Nhûng Trõnh Cöng Sún cuäng nhanh choáng rúâi boã vêën àïì naây àïí sang àõa haåt
cuãa chûä Laäo... “Toác xanh mêëy muâa” (Phöi pha); “Con söng àêu coá ngúâ ngaây kia
trùng seä giaâ” (Biïët àêu nguöìn cöåi); “Tûâng tuöíi xuên àaä giaâ” (Phöi pha); “Chúåt möåt
chiïìu toác trùæng nhû vöi” (Caát buåi). Laäo hoaá laâ möåt quaá trònh bêët lûåc trûúác thên
thïí, trûúác vêåt chêët vaâ tinh thêìn. Thïë giúái àöíi khaác, vaâ töi cuäng suy nghô khaác, êëy
laâ vò töi àaä giaâ ài. Trõnh Cöng Sún àaä noái àïën chûä Laäo bùçng têët caã gioång buöìn naãn:
“Coá möåt baåc àêìu töi ài, töi ài” (Coá möåt ngaây nhû thïë).
Nïëu nhû Laäo laâ möåt sûå bêët lûåc trûúác cuöåc söëng, thò Bïånh laâ möåt tònh traång
suy thoaái vaâ mêët chêët lûúång cuãa cuöåc söëng, do sûå bêët lûåc taåo nïn. Thên thïí tiïìm
êín sùén nhûäng mêìm möëng cuãa bïånh, coá thïí coi con ngûúâi laâ möåt bïånh tiïìm thïí: vaâ
vò mang sùén mêìm bïånh nhû Trõnh Cöng Sún nïn tûå xem mònh êëp uã sùén möåt "mùåc
caãm lêm bïånh". Coá thïí noái con ngûúâi laâ möåt gaä mùæc bïånh trûúâng kyâ, nghôa laâ àïí
hoaåch àõnh cho bûúác ài cuãa mònh trong coäi luên höìi, con ngûúâi khöng coá àûúåc mêëy
khoaãnh khùæc biïíu hiïån sûå khoeã maånh, tñnh chñnh xaác hoùåc laâ sûå saáng suöët àaáng
tin cêåy: “Ngaây thu àöng phöë xûa nùçm bïånh” (Coá nghe àúâi nghiïng); “Chêåp chúân
lau trùæng trong tay” (Chiïëc laá thu phai); “Nghe bao nöîi àau trïn möåt baân tay” (Töi
àang lùæng nghe); “Ngaây thaáng tröi qua cún àau mõt muâ” (Hoa vaâng mêëy àöå).
Khöng quïn rùçng sûå haån chïë cuãa sûác khoeã baãn thên, nhûäng àïm thûác khuya
mêët nguã àaä gieo vaâo loâng taác giaã caái mùåc caãm noái trïn. Nhûng mùåt khaác, do möåt
quan niïåm coá tñnh chêët khöí haånh, Trõnh Cöng Sún àaä xem "lêm bïånh" chñnh laâ
baãn chêët cuöåc àúâi.
Àaáng buöìn nhêët laâ caái chïët (Tûã). Triïët hoåc phûúng Têy cho rùçng caái chïët
khöng thuöåc vïì àúâi ngûúâi: noá thuöåc vïì vuä truå, noá giöëng nhû bûác tûúâng trùæng,
trùæng nhúâ, phùèng lyâ vö nghôa (J.P.Sartre. Le Muer). Nhûng vúái phûúng Àöng caái
chïët thuöåc vïì àúâi ngûúâi. Noá gùm vaâo hûäu thïí, laâm röîng nhûäng hûäu thïí. Noá giöëng
nhû con sêu àuåc khoeát traái cêy vaâ laâm röîng dêìn ruöåt traái cêy. Vò mang sùén mùåc
caãm lêm bïånh nïn, theo Sún nghô, con ngûúâi ta coá thïí seä ài ra khoãi thïë giúái naây
luác naâo cuäng àûúåc: “Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi” (Bïn àúâi hiu quaånh);
“Möåt höm buöìn lïn nuái nùçm” (Tûå tònh khuác); “Thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài. Töi phaãi
ài, tay chia ly cuâng àúâi söëng” ( Rúi lïå ru ngûúâi); “Dûúái vaânh nöi moåc tûâng nêëm
möå” (àûa); “Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi” (Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi).
Caái chïët laâ têët yïëu, laâ bêët khaã khaáng àöëi vúái con ngûúâi. Coá chùng laâ giúâ àiïím
cuãa chuöng chiïu höìn. Hònh aãnh naây, àûúåc lùåp laåi muön nghòn lêìn, àaä khiïën cho
êm nhaåc Trõnh Cöng Sún göìm nhûäng lúâi tiïn àoaán xui xeão, vaâ möåt maâu nêu xaám
buöìn baä, mï hoùåc.
Cho àïën trûúác nùm 1975, Trõnh Cöng Sún àaä xêy dûång xong toaân böå möåt thïë
giúái vúái böën yïëu töë nguyïn thuãy cuãa nhaâ Phêåt laâ Sinh, Laäo, Bïånh, Tûã àïìu coá tñnh
hû vö. Nhûng Trõnh Cöng Sún àaä tòm caách hoaá giaãi chuáng, bùçng caách sûã duång möåt
baáu vêåt cuãa têm höìn, nûãa aão nûãa thêåt rêët laå: “Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm
loâng. Àïí laâm gò em biïët khöng?”
Chñnh àoá laâ caái têm. Caái têm thò khöng tòm kiïëm caái gò cho mònh, "Caái têm"
chó giöëng nhû têëm chiïëu àïí traãi ra cho thiïn haå ngöìi lïn. Kinh Phêåt coá noái rùçng
loâng töët úã àúâi giuáp àûúåc cho con ngûúâi, nhû möåt àöi haâi coã chó giuáp ngûúâi ài qua
möåt àoaån àûúâng. Nghô cho cuâng thò nhiïìu baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún, nhû baâi ÚÃ
troå, Àoáa hoa vö thûúâng, Möåt coäi ài vïì àïìu viïët vïì àïì taâi coá mang húi hûúáng triïët lyá
nhaâ Phêåt.
Chuyïån nhaâ Phêåt kïí rùçng, ngaây xûa, coá möåt con thùçn lùçn choån Nghiïåp... Biïët
mònh sùæp viïn tõch, võ sûå giaâ quyïët àõnh àoåc möåt biïën kinh sau cuâng cuãa àúâi mònh
àïí baây toã loâng ùn nùn höëi caãi. Nhûng biïën kinh cuãa öng àaä khöng bao giúâ thûåc
hiïån àûúåc, vò khi sùæp hïët baâi thò ngoån àeân chúåt tùæt, vaâ cêm bùåt hïët aánh saáng. Con
thùçn lùçn àaä boâ theo mùåt baân, lïn àôa àeân vaâ uöëng caån dêìu. Khaám phaá ra con thùçn
lùçn, võ sû giaâ mùæng noá laâ "nghiïåt suác", vaâ cêìm duâi chuöng àaánh chïët noá. Linh höìn
con thùçn lùçn bay vïì àõa nguåc. Diïm vûúng cho noá biïët laâ noá àûúåc tûå do lûåa choån
caách hoaá thên. Con thùçn lùçn khêín nguyïån rùçng xin àem noá àïën àaâi hoaân vuä vaâ
thiïu huãy thên thïí noá thaânh tro buåi. Möîi haåt buåi àûúåc tung ra khùæp böën phûúng
trúâi, seä hoaá thaânh möåt tia saáng, soi roåi vaâo chöën mï lêìm cuãa con ngûúâi.
Thuúã niïn thiïëu, vò hoaân caãnh riïng, gia àònh àaä gûãi Trõnh Cöng Sún vaâo
möåt ngöi chuâa. ÚÃ àoá, Trõnh Cöng Sún phaãi àûáng bïn võ sû giaâ chuâa Hiïëu Quang
àïí lêåt tûâng trang kinh cho sû phuå àoåc.
Con thùçn lùçn àaä choån nghiïåp tûâ thuúã êëy...

Cùn Nhaâ
Cuãa Nhûäng Gaä Lang Thang
Theo töi, ngûúâi ta khöng nïn dñnh lñu quaá nhiïìu àïën quaá khûá nhûng ngûúâi
ta cuäng khoá loâng àoaån tuyïåt vúái quaá khûá. Búãi vò, chùèng phaãi sao, quaá khûá laâ
nhûäng gò thên thuöåc nhêët cuãa têm höìn vaâ quaá khûá laâ" khu vûúân bñ mêåt" cuãa têm
höìn; coá thïí noái quaá khûá laâ taâi saãn quyá baáu coân laåi sau cuâng cuãa àúâi ngûúâi, maäi
maäi khöng thay àöíi. Àoá laâ lyá do taåi sao töi cûá khùng khùng úã laåi ngöi nhaâ naây khi
Sún àaä cuâng gia àònh doån vaâo söëng úã thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ giao cùn nhaâ úã
Huïë laåi cho töi.
Hònh nhû trong möîi goác àêìy boáng töëi cuãa cùn nhaâ naây, trïn chiïëc baân bùçng
göî möåc cuãa Sún àïí laåi, vaâ trong chiïëc ghïë laâm bùçng súåi mêy heo to maâ Cûúâng
thûúâng ngaây vêîn ngöìi veä, àïìu dêåy lïn muâi hûúng lùång leä cuãa tuöíi treã chuáng töi.
Höìi êëy gia àònh Sún söëng úã ngöi nhaâ naây, coân töi vaâ Àinh Cûúâng thò söëng chung úã
möåt cùn nhaâ thuï úã heãm Bïën Ngûå bïn kia söng. Töi quïn sao àûúåc hònh aãnh cuãa
Cûúâng thûúâng treo möåt caánh tay lïn cöí, böng bùng vaâ thuöëc àoã bùng kñn, giaã vúâ
laâm bõ thûúng àïí veä vïì chiïën tranh. Töi ngöìi chêëm baâi trûúác baân laâm viïåc, trong
cùn phoâng im lùång, trong khi bïn ngoaâi haâng raâo cheâ taâu xònh xõch möåt àoaân taâu
daâi xuöi Nam chúã theo nhûäng gûúng mùåt quen thuöåc úã lúáp hoåc, cöë nhoi ra bïn
ngoaâi cûãa söí nhû àïí noái lúâi vônh biïåt vúái töi. Vêng, chuáng töi lúán lïn bùçng tuöíi
chiïën tranh; vaâ àoá laâ nïìn taãng höåi hoaå sún dêìu cuãa Àinh Cûúâng, cuãa nhaåc phaãn
chiïën Trõnh Cöng Sún; vaâ cuãa tuöíi treã bi thaãm cuãa chuáng töi àang loanh quanh úã
thaânh phöë naây.
Buöíi töëi, Cûúâng vaâ töi thûúâng thaã böå qua nhaâ Sún úã phña bïn kia chiïëc cêìu
nhoã àïí cuâng Sún ài lang thang doåc söng Hûúng. Phña ngoaâi cùn nhaâ Sún àang
söëng laâ möåt haânh lang daâi, vaâ úã dûúái àûúâng, quaäng trûúác mùåt nhaâ coá nhûäng cêy
long naäo àaåi thuå chûâng thuöåc thïë hïå nhûäng cêy àêìu tiïn cuãa thaânh phöë coân laåi
sau nhûäng cún baäo. ÚÃ àêìu kia àûúâng, coá möåt cêy xaâ cûâ to lúán, vïì muâa thu laá vaâng
choái nguyïn caã cêy, giöëng y nhû möîi chiïëc laá àïìu àûúåc thúå kim hoaân àuác bùçng
vaâng. Phña cuöëi haânh lang laâ möåt doâng söng nhoã maâ chuáng töi thûúâng àûáng ngùæm
qua möîi cún mûa. Dûúái cún mûa, doâng söng phùèng lùång vaâ hònh nhû röång hún;
trïn mùåt nûúác trong xanh naây, thaánh thoát haâng ngaân gioåt mûa saáng choái, vaâ reo
ca nhû nhûäng phñm dûúng cêìm “Öi nhûäng doâng söng nhoã, lúâi heån thïì laâ nhûäng
cún mûa", nhû trong baâi haát cuãa Sún.
Têëm kñnh núi chiïëc cûãa lúán nhòn ra mùåt tiïìn nhaâ Sún àaä vúä tûâ lêu, Sún cuäng
lûúâi khöng gùæn laåi; gioá heo may bïn ngoaâi cûá thöíi thùèng vaâo nhaâ, nghe vùng vùèng
nhû tiïëng ngûúâi. Sau naây vïì söëng trong cùn nhaâ cuãa Sún, töi ngöìi viïët úã phoâng
sau, cûá nghe tiïëng ngûúâi ta goåi tïn mònh úã trûúác cûãa. Giúâ naây hai àûáa beá àïìu ài
hoåc, cùn nhaâ trúã nïn quaånh hiu laå luâng, töi thûúâng mong coá baån àïën chúi. Nghe
tiïëng goåi ngoaâi cûãa töi mûâng quaá, àùåt buát chaåy ra múã cûãa. Hoaá ra chó laâ tiïëng gioá
thöíi, mêëy chiïëc laá khö theo cún gioá chaåy daâi doåc haânh lang.
Cùn phoâng sau, do Sún tûå thiïët kïë, baây biïån laâm phoâng hoåc; töi thûúâng àïën
vaâo giúâ nghó, àïí daåy thïm cho caác em Sún. Phaãi thaânh thûåc noái rùçng vaâo höìi àoá úã
Huïë, höåi hoaå trûâu tûúång àang xa laå vúái cöng chuáng, nïn trong baån beâ, Cûúâng vêîn
àûúåc tön suâng nhû möåt ngûúâi thuöåc "Thïë kyã aánh saáng". Thónh thoaãng Cûúâng vaâo
Saâi Goân töí chûác triïín laäm. Coá lêìn, töi àang bêån daåy hoåc thò àûúåc vùn phoâng nhaâ
trûúâng chuyïín cho möåt têëm veá maáy bay. Àoá laâ têëm veá cuãa Cûúâng gûãi àïí ruã töi lïn
dûå cuöåc triïín laäm cuãa Cûúâng múã úã Àaâ Laåt. Töi coân nhúá àoá laâ möåt ngaây lïî Nö - en,
vaâ bûác tranh Thiïëu nûä trong maâu hoa anh àaâo cuãa Cûúâng àûúåc nhiïìu ngûúâi hoãi
mua, trong àoá Cûúâng veä möåt khuön mùåt thiïëu nûä tûâ khung cûãa söí cuãa möåt biïåt
thûå àang àùm àùæm cuái nhòn xuöëng möåt nuå hoa anh àaâo àêìu muâa. ÚÃ Huïë, Cûúâng
coá veä tùång töi bûác Cêìu say trong àoá, nhûäng neát veã nguïåch ngoaåc, chiïëc cêìu Trûúâng
Tiïìn nöíi bêåt trïn nïìn maâu gaåch vaâ möåt chêëm àeân maâu vaâng le loái trïn cao, nhû
möåt dêëu hiïåu cuãa yá thûác. Coá leä àoá laâ cún say cuãa chuáng töi trong nhûäng àïm lang
thang úã Huïë.
ÚÃã Huïë ài lang thang cuäng laâ möåt sinh hoaåt vùn hoáa. Cûúâng luön luön ùn vêån
àaâng hoaâng, luác naâo cuäng nhû múái, vaâ thûúâng sang phoâng töi goåi töi ài chúi. Töi
mùåc möåt chiïëc veát cuä cuãa anh Àöî cho, aáo khoaác vaâo daâi quaá nûãa vïë, dïåt bùçng súåi
len thö, coá leä laâ aáo anh Àöî thûúâng mùåc vaâo ban àïm, luác àûáng chúâ chõ Quyâ úã ga
taâu àiïån ngêìm úã Paris. Thónh thoaãng, chuáng töi coân coá Ngö Kha nhêåp boån; Ngö
Kha, vöën laâ thi sô khaá nöíi tiïëng bõ àöång viïn laâm sô quan quên àoaân I àoáng úã Àaâ
Nùéng. Thónh thoaãng Ngö Kha ra Huïë nghó pheáp vaâ cuâng ài lang thang vúái chuáng
töi.
Chuáng töi thûúâng ra khoãi nhaâ vaâo luác àïm àaä khuya, àûúâng phöë vùæng khöng
coá xe cöå, cuäng khöng coá ngûúâi. Chuáng töi thûúâng gheá vaâo cû xaá àaåi hoåc ruã anh Àöî
ài chúi; vaâo giúâ êëy chõ Quyâ àaä ài nguã, vaâ anh Àöî coân ngöìi möåt mònh, nhêëm nhaáp ly
caâ phï pha loaäng vaâ àoåc truyïån chûúãng Kim Dung. Chuáng töi coi cuöåc ài chúi bùæt
àêìu tûâ nhaâ Sún, luác êëy, moåi ngûúâi àaä àöng àuã. Chuáng töi ài theo àûúâng phöë doåc
söng Hûúng, keáo sang cêìu Trûúâng Tiïìn vaâ ngöìi úã möåt quaán caâ phï nöíi tiïëng thúâi
àoá. Àûúâng vùæng, hai haâng cêy muöëi bïn àûúâng nhû chuåm àêìu vaâo nhau thaânh
möåt caái voâm trïn àêìu, vaâ con àûúâng Lï Lúåi nhû daâi thïm ra dûúái aánh àeân àûúâng.
Thónh thoaãng trïn àûúâng phöë vùæng chuáng töi coá gùåp nhûäng ngûúâi phu queát àûúâng
chúã laá ruång trong nhûäng xe ba gaác vaâ àêíy ài caânh caåch trïn mùåt àûúâng. Ài bïn
Sún, töi haát thêìm nhûäng cêu haát cuãa Sún: "Àaåi baác àïm àïm döåi vaâo thaânh phöë.
Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi lùæng nghe". Coân Ngö Kha thò àoåc cho chuáng töi
nghe baâi thú múái laâm; Kha thñch ngêm thú dûúái nhûäng haâng cêy ban àïm, coân töi
thò thñch nghe hïët moåi caái ngoaâi giúâ daåy hoåc. Hònh nhû nhûäng luác àoá chuáng töi
múái nhêån thûác àûúåc rùçng con ngûúâi laâ möåt tûå do.
Töi nhúá cêu thú cuãa Ngö Kha laâm trong nhûäng cuöåc lang thang êëy:
Lêìn höìi sinh trïn con taâu cuöëi cuâng
Chung quanh anh phuâ sa caát àoã
Anh hoãi thêìm vïì àúâi mònh
Göî àaá coá buöìn khöng?
Trong nhûäng cuöåc lang thang naây, chuáng töi thûúâng gùåp Bñch. Bñch thûúâng
mùåc quêìn aáo Jean, àêìu caåo troåc, vûâa lang thang vûâa huyát saáo, möåt àiïåu nhaåc naâo
àoá àang thúâi thûúång trong giúái treã thaânh phöë. Bñch huyát saáo rêët hay, thûúâng tûâ xa
nghe tiïëng huyát saáo ngûúâi ta àaä biïët Bñch àang ài lïn. Coá lêìn, töi thêëy Bñch ài böå
ngang trûúác nhaâ Sún; khi Bñch bùæt àêìu huyát saáo thò ngûúâi ta àöí ra xem, àûáng kñn
hïët caã ban cöng cuãa ngöi chung cû àêìu cêìu.
Ngûúâi ta chïët möåt mònh nïn cuäng söëng möåt mònh. Tûâ àoá, chuáng töi xem nhaâ
úã chó laâ möåt núi taåm truá, möåt núi taåm dûâng chên úã coäi àúâi. Chuáng töi, caã ba ngûúâi
giöëng nhau, àïìu quan niïåm rùçng nghïå thuêåt chó laâ möåt caách thïë àöëi diïån vúái caái
chïët. Tûâ êëy vïì sau, ngûúâi ta khöng coân nghe tiïëng huyát saáo khuya khoùæt cuãa Bñch
nûäa. Coá leä vò caã thaânh phöë khöng ai coá thïí huyát saáo hay giöëng nhû Bñch, maâ Bñch
thò àaä bõ àiïìu ài quên dõch khöng biïët söëng chïët úã chiïën trûúâng naâo. Khùæp núi àïìu
khoái lûãa mõt muâ...
Trong nhûäng cuöåc ài chúi àïm höm nhû vêåy, Cûúâng rêët thñch dûâng laåi àoåc
möåt myä caãm naâo khöng biïët trïn nhûäng bûác tûúâng rïu phong, dûúái aánh àeân vaâng.
Theo ngoán tay cuãa Cûúâng, töi thêëy hiïån ra nhiïìu thûá hònh trïn nïìn gaåch cöí, khi
thò möåt mùåt ngûúâi nhòn nghiïng, khi thò con chim àang bay, thaãng hoùåc möåt vaâi
ngöi nhaâ thúâ hoang phïë trïn àöìi. Àoá chñnh laâ nguöìn caãm hûáng àñch thûåc cuãa
Cûúâng, vaâ thónh thoaãng, têët caã laåi hiïån ra trïn khung vaãi cuãa Cûúâng, dûúái möåt
maâu rïu xaám aãm àaåm vaâ sang troång, rêët àûúåc quêìn chuáng hêm möå trong caác
phoâng triïín laäm, tûâ àoá baån beâ goåi àuâa laâ tranh sún dêìu cuãa Àinh Cûúâng thuöåc
trûúâng phaái "rïu phong".
Coân Sún... Sau nhûäng ngaây àöng vui giûäa baån beâ, giûäa àaám con gaái bay lûúån
trong böå caánh rêët möët úã Saâi Goân, Sún laåi quay vïì vúái sûå tônh mõch cuãa muâa thu úã
Huïë. Vaâ têët caã khöëi lûúång êm nhaåc phaãn chiïën àöì söå kyá tïn Trõnh Cöng Sún àïìu
àûúåc viïët ra tûâ cùn phoâng naây. Nhaåc phaãn chiïën laâ rêët múái àöëi vúái quêìn chuáng caác
àö thõ miïìn Nam thúâi bêëy giúâ, trong àoá, àöëi diïån vúái cuöåc chiïën tranh dûä dùçn,
ngûúâi ta thêëy möåt khuön mùåt treã mïåt moãi, húâ hûäng, khöng biïët hy voång gò úã tûúng
lai...
Chuáng töi ài lang thang trong nhûäng àïm muâa haå, thúm ngaát muâi hûúng
ngoåc lan, trong nhûäng khu vûúân töëi, vaâ trïn trúâi nhiïìu mêy trùæng bay. Töi ûúác mú
têåp luêån vùn triïët hoåc cuãa töi seä àêìy ùæp hònh aãnh cuãa baån beâ, vaâ caái tûå do phuâ
phiïëm cuãa töi seä àûúåc viïët trïn nïìn trúâi xanh trong neát buát cuãa mêy trùæng. Qua
nhûäng cuöåc rong chúi trïn thaânh phöë mïën yïu, giöëng nhû nhûäng ngûúâi thúå thuãy
tinh, chuáng töi thöíi húi thúã cuãa mònh vaâo chêët nhûåa chai cuãa tû duy, àïí laâm hònh
thaânh úã àoá möåt thïë giúái lêëp laánh muön maâu dûúái aánh saáng nghïå thuêåt, möåt thïë
giúái tûâ khöng thaânh coá, tûâ khoaãng khùæc thaânh vônh cûãu, hoùåc nhû baâi haát cuãa
Sún "Ta nghe àúâi rêët mïnh möng. Trong chên ngûúâi bûúác chêìm chêåm".
Àïm êëy, chuáng töi laåi tiïîn àûa anh Àöî ài quên dõch. Caã anh Àöî vaâ Sún àïìu
bõ goåi lñnh vaâo möåt traåi quên naâo àoá úã Àaâ Nùéng vò tham gia möåt phong traâo àoâi
hoaâ bònh úã Saâi Goân. Sún àaä uöëng thuöëc xöí, àïí cú thïí mêët quaá nhiïìu nûúác, vaâ do
àoá àûúåc hoaän quên dõch. Sau khi ngöìi úã quaán caâ phï, chuáng töi vïì lang thang doåc
söng Bïën Ngûå. Anh Àöî xeá naát têëm giêëy goåi lñnh, vaâ nùçm lùn ra nguã dûúái göëc cêy
bïn àûúâng. Àêy laâ möåt con àûúâng ven söng coá thaãm coã daây, vaâ hûúng coã àïm
khuya thúm laå luâng laâm ngûúâi ta nghô àïën möåt nöîi bònh yïn naâo àoá khöng coá úã
àúâi. Khi anh Àöî nguã say, Ngö Kha ài nhùåt àêu àoá nhûäng caánh hoa phûúång vô
höìng àem raãi quanh ngûúâi anh, àïí khi anh nguã dêåy, coân laåi dêëu vïët möåt hònh
ngûúâi trïn mùåt coã. Chiïìu höm sau, chuáng töi àûa Sún vaâ anh Àöî vaâo traåi Cêy
Àiïåp úã Àaâ Nùéng. Khaác vúái tònh traång nheå cên cuãa Sún, anh Àöî bõ chêët àöåc trong
thuöëc xöí aãnh hûúãng àïën têm thêìn. Ngûúâi ta phaãi thaã àïí anh vïì, vò anh àaä mêët
hïët trñ nhúá, khöng duâng àûúåc vaâo viïåc binh. Trûúác ngaây lïn àûúâng, töi coá viïåc cêìn
phaãi lïn Àaâ Laåt, coá yá tòm thùm anh Àöî, àõnh noái vúái anh möåt àiïìu. Töi gùåp anh ài
thú thêín möåt mònh trong rûâng thöng, mùåt ngú ngêín nhû möåt ngûúâi àaä quïn hïët
moåi sûå úã àúâi.
Töi àaânh quay vïì Huïë möåt mònh vaâ cuäng khöng tiïån tûâ giaä anh luác ra ài.
Àïm êëy...
Con söng Hûúng tröi trong àïm töëi, ïm àïìm nhû möåt daãi luåa huyïìn. Ngay
trong thaânh phöë, thónh thoaãng ngûúâi ta vêîn gùåp möåt vaâi àaám lau sêåy um tuâm,
tûúãng nhû chöî buöåc thuyïìn cuãa ngûúâi kyã nûä bïën Têìm Dûúng xûa vaâ chaâng Tû Maä
khoác àúâi bùçng doâng nûúác mùæt maâu xanh, nïn bêy giúâ doâng nûúác söng Hûúng xanh
thùèm àïën laå luâng. Sau naây, trong nhûäng nùm ài xa chúåt nhúá vïì anh Àöî, khöng
hiïíu taåi sao trong têm trñ töi vêîn hiïån ra möåt hònh ngûúâi veä bùçng neát hoa nùçm im
trïn coã.
Möåt chiïìu, töi gùåp möåt ngûúâi giao liïn húåp phaáp thöng baáo vúái töi yá kiïën cuãa
Thaânh uãy noái rùçng Toaâ laänh sûå Myä úã Huïë àaä bõ thiïu huãy, thïë húåp phaáp cuãa töi vaâ
em trai töi àaä hïët; vaâ chuáng töi cêìn ruát "lïn xanh" àïí àûúåc an toaân, traánh sûå nguy
hiïím tûâ phña àõch. Ài hay khöng laâ tuyâ boån töi, nhûng phaãi traã lúâi ngay bêy giúâ àïí
töí chûác tiïån böë trñ àûúâng dêy. Töi àöìng yá laâ phaãi ài, trúâi àêët röång bao la maâ úã àêy
khöng coá möåt chöî dung thên cho anh em töi. Àaä hïët röìi nhûäng cuöåc lang thang vúái
baån beâ...
Tûâ chöî truá êín bïn kia söng Bïën Ngûå, töi sang ùn bûäa cúm chiïìu cuöëi cuâng
vúái nhaâ Sún. Töi vêîn duy trò nhûäng buöíi daåy keâm vúái em Sún giûäa nhûäng àúåt àêëu
tranh cuãa thaânh phöë. Vaâo giúâ hoåc, Thuãy, em cuãa Sún, noái vúái töi rùçng theo lúâi dùån
cuãa Ngö Kha, thò quên àöåi cuãa tûúáng Nguyïîn Cao Kyâ seä keáo àaåi quên ra Huïë àïí
àaân aáp cuöåc nöíi dêåy. Kha dùån töi haäy tòm möåt núi khaác, lïn Trûúâng Sún cuäng
àûúåc, taåm traánh luác tranh töëi tranh saáng cuãa cuöåc tiïën cöng. Theo tin tûác quên
baáo cuãa Kha nhêån tûâ àoaån Àaâ Nùéng, thò lûåc lûúång thuãy quên luåc chiïën cuãa Kyâ seä
chôa muäi nhoån vaâo nhûäng ngûúâi cuãa phong traâo maâ hoå cho laâ nguy hiïím, ngay tûâ
luác hoå àùåt chên àïën Huïë àïí traánh hêåu hoåa. Ngö Kha cuâng vúái chiïën àoaân ly khai
cuãa anh seä keáo daâi cuöåc cêìm cûå trïn àeâo Haãi Vên, àïí taåo àiïìu kiïån cho töi ài
thoaát. Sau àoá, àún võ cuãa Kha seä vïì baám Lùng Cö àaánh "du kñch". Kha hy voång ñt
lêu sau, Kha vaâ töi seä taái ngöå úã möåt hang àaá naâo àoá cuãa Trûúâng Sún.
Öi! Ngö Kha, thùçng baån khùèng khaái cuãa töi! Ngaây töi vïì Huïë, àûúåc tin Kha
àaä bõ àõch thuã tiïu sau Hiïåp àõnh Paris, loâng töi dêëy lïn möåt nöîi àau àúán chûa
tûâng thêëy. Laâm nhû thïí chiïën tranh vêîn chûa àuã aác liïåt àöëi vúái töi! Laâm nhû bêëy
nhiïu nùm khöí vêîn chûa àuã cho töi àaáng vúái tû caách thay mùåt nhûäng baån beâ taåi
ngöi nhaâ naây àïí àûáng vïì phña nhûäng ngûúâi khaáng chiïën.
Trong bûäa ùn, töi ngoã lúâi taåm biïåt gia àònh Sún vaâ nhúâ Sún chuyïín lúâi taåm
biïåt àïën cha meå töi; töi cêìu mong song thên cöë gùæng baão troång, mai möët àêët nûúác
hoaâ bònh, anh em töi laåi vïì...
Taåm biïåt nheá, nhûäng neão àûúâng lang thang töi ài suöët àúâi khöng hïët; taåm
biïåt doâng söng àeåp vaâ buöìn vaâ uïí oaãi nhû möåt thiïëu nûä àaâi trang; taåm biïåt con
chuöìn chuöìn àêåu lay lùæt trïn ngoån coã may ven söng; taåm biïåt thaânh phöë vúái
nhûäng ngöi chuâa yïn tônh nhû úã möåt coäi àúâi naâo khaác. Taåm biïåt ngöi nhaâ vúái tuöíi
treã vaâ nhûäng cuöåc lang thang trôu nùång phiïìn muöån cuãa chuáng töi; hïët chiïën
tranh töi seä vïì ngöìi àêy,thêåt lêu...
Huïë. 29.10.2000
Trêìn Hûäu Luåc
Trõnh Cöng Sún

Toã Tònh Vúái Cuöåc Söëng
"...Töi chó laâ tïn haát rong ài qua miïìn àêët naây àïí haát lïn linh caãm cuãa mònh
vïì nhûäng giêëc mú àúâi hû aão...". Trõnh Cöng Sún khöng chó daânh riïng cho nhaåc,
maâ coân caã cho tranh vaâ thú nûäa. ÚÃ möåt luác khaác, anh tûå baåch: "Möîi baâi haát cuãa töi
laâ möåt lúâi toã tònh vúái cuöåc söëng, möåt lúâi nhùæn nhuã thêìm kñn vïì nhûäng nöîi niïìm
tuyïåt voång, vaâ cuäng laâ möåt nöîi loâng tiïëc nuöëi khön nguöi àöëi vúái buöíi chia lòa (möåt
ngaây naâo àoá) cuâng mùåt àêët maâ töi àaä möåt thúâi chia xeã nhûäng buöìn vui cuâng moåi
ngûúâi". Vaâ coá lêìn "bõ" phoãng vêën, anh noái: "Töi chó viïët lúâi cho nhûäng baâi tònh
khuác cuãa töi. Búãi möåt leä àún giaãn laâ töi chó coá nhûäng möëi tònh laäng àaäng, sûúng
khoái, hoaân toaân khöng coá gò cuå thïí. Ngaây xûa dûúâng nhû caã thïë hïå cuãa töi laâ nhû
vêåy, yïu möåt maái toác, möåt daáng hònh, möîi ngaây chó cêìn nhòn thêëy mùåt nhau, thêëy
em qua khung cûãa söí laâ caã ngaây thêëy vui. Coá khi àaåp xe sau lûng em maâ em
khöng biïët mònh laâ ai, vêîn thêëy vui nhû thûúâng. Diïîm xûa cuäng laâ möåt loaåi tònh
yïu nhû vêåy... ÛÂ, kyâ laå vêåy. Khi àang yïu nhau, nghôa laâ àang maäi yïu, àang àùæm
say vúái haånh phuác. Chó àïën khi mêët maát, coân laåi möåt mònh, anh múái tûå àöëi diïån
vúái mònh maâ nhêån ra àiïìu trûúác nay anh khöng hïì nhòn thêëy. Cuäng khöng phaãi laâ
gùåm nhêëm nöîi àau, maâ laâ nhêån diïån nöîi àau...”.
Ngûúâi "haát rong" êëy cêët tiïëng haát: "Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng
söng nhoã", cuäng laâ luác yïu cuöåc söëng, yïu têët caã. Vaâ tûâ àoá caãm xuác thûåc sûå àaä àïën
vúái anh, àïën vúái Haäy cûá vui nhû moåi ngaây, Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui, ÚÃã troå,
Möåt coäi ài vïì, Àoaá hoa vö thûúâng, Huyïìn thoaåi meå, Quyânh hûúng, Töi tòm töi...
Vêng, tònh yïu thò vö cuâng.
Trong baâi haát Töi tòm töi, anh tûå hoãi "Töi laâ ai?" Cêu hoãi khöng chó riïng cho
mònh, maâ coân cho möåt vuâng àêët. Laâ ai? "Saâi Goân gaánh gioá trïn vai mûa lêìy löåi. Töi
tòm chêåp chuâng dêëu vïët hûúu nai". Laâ ai nûäa? "Trúã laåi hoaá kiïëp rong chúi giûäa núi
naây. Phöë phûúâng Saâi Goân nhúá nhúá quïn quïn". Vaâ ai nûäa? "Ài quanh töi tòm hònh
boáng xûa quen. Ài ài tòm em cho töi dêëu vïët boáng Phuâ Nam..." Cêu hoãi cûá lùåp ài
lùåp laåi, mònh àang söëng àêy nhûng mònh àaä laâ ai trong 300 nùm trûúác. Lúâi thú
trong giai àiïåu nhû thïë khöng phaãi chó múái coá trong baâi haát Töi tòm töi, maâ trûúác
àoá àaä xuêët hiïån trong nhiïìu baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún. Anh àaä rêët "thi sô", rong
chúi chûä nghôa nhû thïë trong thïë giúái êm nhaåc cuãa mònh. Möîi coäi ài vïì àïìu coá àïí
laåi dêëu êën. Trõnh Cöng Sún coá caách noái riïng, bùçng lúâi vaâ bùçng nhaåc, noái nhû nhaâ
vùn Bûãu yá "Lúâi taách riïng, àoá laâ nhûäng àoaån thú hoùåc laâ truyïån thú têm sûå vïì gioåt
mûa, gioåt nùæng, vïì möåt vuâng biïín àêìy ùæp sûå vùæng mùåt..." vaâ "Ta coân chûáng kiïën
möåt cöng cuöåc thïí nghiïåm cuãa tiïëng Viïåt trïn nhûäng chùång àûúâng múái cuãa ngön
ngûä vúái nhûäng kïët húåp tûâ ngûä taâi hoa, nhûäng goác àöå thu hònh laå lêîm, nhûäng tri
giaác daây daån nhiïìu têìng, khaã nùng tûúãng tûúång bay böíng".
Tûâ baâi haát Töi tòm töi trúã vïì hún 30 nùm trûúác, lúâi taách riïng vêîn laâ thú,
nhûäng cêu thú, àoaån thú taâi hoa vaâ lay àöång. Àoá laâ neát chêëm phaá, nhûäng hoa gêëm
cho soáng nhaåc. Coá thïí "nhùåt" ra nhûäng àoaån thú khaá hoaân chónh.
Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui

Choån nhûäng böng hoa vaâ nhûäng nuå cûúâi.
Töi nhùåt gioá trúâi múâi em giûä lêëy
Àïí mùæt em cûúâi tûåa laá bay
(Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui)
Nhûäng cêu thú luåc baát:
Con chim úã àêåu caânh tre

Con caá úã troå trong khe nûúác nguöìn
... Töi nay úã troå trêìn gian
Trùm nùm vïì chöën xa xùm cuöëi trúâi.
(ÚÃ troå)
Nhûäng cêu thú böën chûä:
...Nuå cûúâi mong manh

Möåt höìn yïëu àuöëi
Möåt búâ möi thúm
Möåt höìn giêëy múái
(Àoáa hoa vö thûúâng)

Nhûäng cêu thú nùm chûä:
Em ài qua chuyïën àoâ

Thêëy con trùng àang nùçm nguã
Con söng laâ quaán troå
Vaâ trùng tïn laäng du.
(Biïët àêu nguöìn cöåi)
Thú trong nhaåc Trõnh Cöng Sún àaä taåo nïn sùæc thaái, tïn tuöíi cuãa anh.
Khöng phaãi ai cuäng coá thïí hiïíu ngay lúâi thú - ca tûâ cuãa anh, nhûng giai àiïåu
vaâ lúâi thú cûá xoùæn xuyát nhau, maâ àöå "caãm" cûá thêëm dêìn vaâ sau àoá múái hiïíu àûúåc
möåt phêìn tònh yá cuãa anh. Vaâ coá dõp àoåc nhûäng cêu thú riïng leã, hoùåc möåt baâi thú
khaá hoaân chónh cuãa Trõnh Cöng Sún, töi múái caãm nhêån hïët sûå tinh tïë, nheå nhaâng
maâ sêu lùæng, chêëm phaá maâ taâi hoa cuãa anh. Coá ngûúâi noái Trõnh Cöng Sún laâm thú
rêët súám trûúác khi saáng taác baâi haát Ûúát mi. Chùèng cêìn àùåt tïn cho caãm xuác cuãa
mònh, nhûng àoåc Chuâm thú vö àïì cuãa anh in chung trong tuyïín têåp thú Chuát tònh
vúái thûác vaâ nhûäng baâi thú ngùæn cuãa anh àûúåc saáng taác taåi Montreáal (nùm 1992), coá
thïí "nhùåt" ra nhûäng cêu thú thuá võ bêët ngúâ. Núi naây laâ möåt baâi thú tûá tuyïåt:
Chöî em ngöìi ngaây xûa coân êëm lùæm

Anh göëi lïn vaâ nguã möåt giêëc daâi
Em coá hiïíu àúâi cho em laâ möång
Àïí anh vïì cûá tûúãng möåt laâ hai.
Kia laâ möåt baâi thú luåc baát:
Mùåc àúâi ö trûúåc vûâa qua

Têëm thên nhoã nhùåt ngûúâi la mùæng ngûúâi
Buöìn phiïìn vúä möång àûúâng daâi
Ta xin möåt goác ta ngöìi vúái ta.
Nhû àaä coá möåt chöî riïng cho ngûúâi laâm thú - cö àún maâ gêìn guäi quaá:
Àúâi ta nùæng traãi vö búâ

Cheán cúm nguyïåt quïë em húâ hûäng sao
Mai sau nïëu coá bao giúâ
Cheán cúm nguyïåt quïë khöng húâ hûäng àêu.
Vaâ nhên aái caã vúái chñnh mònh:

Àûúâng xa moãng möång vö thûúâng

Traái tim chúåt tónh, töi nhûúâng nhõn töi.
Möåt baâi thú khaác coá tïn hùèn hoi - Nhû lúâi tûåa - Trõnh Cöng Sún àaä viïët: "Töi
ngûúâi thúå nùång nïì vaác nùång nhûäng cuöìng àiïn", vaâ sau àoá giaäi baây: "Coá nhûäng baâi
thú viïët vò möåt nöîi mú maâng khöng uêín khuác. Nhûäng baâi thú tuyïåt voång. Nhûäng
baâi thú saáng laånh möåt tònh caãm röån raâng trong phuát chöëc. Àûâng nhúá niïìm tuyïåt
voång. Haäy nhúá trúâi cao. Mêy vaâ mêy bay trïn bêìu trúâi laäng àaäng. Tònh yïu vaâ gioá.
Gioá thöíi mïnh möng möåt cuöåc àúâi. Cuöåc àúâi lêån àêån..." Coá thïí, mai naây ai maâ biïët
àûúåc Trõnh Cöng Sún seä ài àêu, vïì àêu? Nhûng nhûäng cêu thú cuãa anh vêîn cûá aám
aãnh töi da diïët:
"Coá thïí mai naây khöng coá gò nùång núå vúái trêìm luên cuöåc àúâi gioá haâm oan cûá
thöíi, maâ töi ài ài maäi.
Khöng cêìn ai giûä laåi möåt têëc loâng, têëc loâng khöng àaáng kïí, vò coá bao giúâ ai
hiïíu roä chuát vö thûúâng vö lûúång cuãa loâng töi".
Nhûäng cêu thú chiïm nghiïåm "Coá thiïn àûúâng caånh nöîi àau", giuáp chuáng ta
hiïíu thïm vïì "möåt goác ta ngöìi vúái ta" cuãa Trõnh Cöng Sún - con ngûúâi thi sô trong
con ngûúâi nhaåc sô, chêët hoa gêëm trong soáng nhaåc. Möåt coäi riïng nhû thïë àaä heá löå
möåt caách àaáng yïu.
Taåp chñ Soáng Nhaåc, Thaáng 9-1998

Phan Haång
"Coäi Ài Vïì"
Cuãa Trõnh Cöng Sún
Töi khöng quen Trõnh Cöng Sún. Thuúã öng öm àaân àïën giûäa àúâi "ngûãa cöí hoát
chúi" trong tû thïë möåt keã daán thên phiïu baåt, töi vêîn coân laâ cêåu hoåc troâ beá nhoã.
Luác êëy tiïëng tùm öng àaä àûúåc nhiïìu ngûúâi biïët àïën. Öng toaã saáng giûäa bêìu trúâi
êm nhaåc vaâo khoaãng nhûäng nùm 1968 bùçng möåt loaåt ca khuác coá võ mùån cuãa muöëi
vaâ sûác noáng cuãa lûãa. Öng goáp phêìn khai sinh doâng nhaåc "phaãn chiïën" cuãa phong
traâo àêëu tranh yïu nûúác úã caác thaânh thõ miïìn Nam. Caãm xuác chuã àaåo trong
nhûäng ca khuác "phaãn chiïën" cuäng giöëng nhû trong saáng taác cuãa nhiïìu sinh viïn,
nhaåc sô khaác, bùæt nguöìn tûâ tinh thêìn dên töåc, lïn aán cuöåc chiïën tranh àêîm maáu
do Myä tiïën haânh vaâ àau xoát cho thên phêån quï hûúng. Nhûng yá tûúãng trong lúâi ca
vaâ tiïët têëu êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laåi coá baãn sùæc riïng, khöng giöëng ai,
khöng tröån lêîn vaâo àêu àûúåc. Cuäng laâ Lûãa nhûng laåi laâ lûãa nguán, cuäng àêìy võ
Mùån nhûng laâ võ mùån cuãa tro rûâng. Vaâ may mùæn hún nhiïìu ngûúâi, buöíi haånh ngöå
tiïìn àõnh giûäa Trõnh Cöng Sún vaâ Khaánh Ly àaä taåo nïn möåt cuöåc "phöëi ngêîu"
tuyïåt vúâi giûäa THANH vaâ Nhaåc - Möåt “Symphonie" àêìy sûác mï hoùåc! Gioång haát
àêìy chêët "ÀÏM" cuãa Khaánh Ly àaä àêíy àûa êm nhaåc cuãa Sún àïën vúái mïnh möng
rûâng nuái vaâ sêu thùèm höìn ngûúâi. Khaánh Ly àaä "haát cho dên sinh töi nghe" nhûäng
ca khuác cuãa Sún trong nhûäng àïm lûãa traåi, úã caác höåi quaán sinh viïn, úã cöng viïn,
úã trïn caác neão àûúâng... nhûäng ca khuác êëy àaä lïn àûúâng, xuöëng àûúâng haâng trùm
bêån, goä nhõp loâng àûúâng, àaánh thûác boáng àïm, àöët àuöëc mùåt trúâi... gêy nhûäng taác
àöång têm lyá rêët lúán trong nhêån thûác vaâ tònh caãm cuãa nhiïìu têìng lúáp nhên dên.
Nhiïìu con treã cuäng àaä thuöåc loâng. Nöëi voâng tay lúán, Gia taâi cuãa Meå, Ta phaãi thêëy
mùåt trúâi, Àaåi baác ru àïm, Ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng...
Theo töi, khöng nïn phên chia raåch roâi biïn giúái cuãa doâng nhaåc àêëu tranh vaâ
doâng nhaåc tònh ca trong àúâi saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún. Búãi vò rùçng duâ coá bûác
xuác, phêîn nöå, dùçn vùåt, àau khöí, yïu thûúng trûúác nhûäng biïën cöë quï hûúng, trûúác
thên phêån con ngûúâi, trûúác nhûäng cuöåc tònh mûa nùæng, nhûäng chiïm nghiïåm vïì leä
mêët, coân cuãa àúâi söëng... öng vêîn àêíy cho àïën têån cuâng sûå rung caãm traái tim vaâ yá
thûác traách nhiïåm cuãa ngûúâi nghïå sô. Mùåt khaác, chuáng ta cuäng nhêån thêëy rùçng
"ngön ngûä êm nhaåc" cuãa Trõnh Cöng Sún gêìn nhû bao giúâ cuäng mang tñnh triïët lyá
àaä biïën thaânh möåt phêìn maáu thõt trong caác chónh thïí vùn baãn - nhaåc. Nhûng, öng
khöng lyá luêån vïì Triïët hoåc maâ chñnh Triïët hoåc àaä hoaâ tan möåt caách tûå nhiïn trong
tû duy, möîi ca tûâ, möîi êm àiïåu cuãa taác phêím. Möåt lêìn, úã àêu àoá, öng àaä noái: "Ngoaâi
sûå tû duy vïì taác phêím, vïì àïì taâi, coân phaãi taåo cho mònh möåt nïìn taãng vïì triïët hoåc.
Chñnh tûâ àêy maâ trong taác phêím múái coá àûúåc sûå sêu sùæc cêìn thiïët..." Nïìn taãng triïët
hoåc trong êm nhaåc Trõnh Cöng Sún phaãng phêët maâu sùæc têm linh cuãa phaái Thiïìn
Töng, nhêët laâ nhûäng ca khuác öng saáng taác khi sùæp bûúác vaâo caái tuöíi "Nhi bêët hoùåc".
Tûâ àêy, ta àaä coá thïí nghe ra trong möîi lúâi ca, möîi êm thanh muâi võ thanh tao cuãa
cheâ Long Tónh, hûúng thúm quyïën ruä thêm trêìm cuãa hoa Chêu Lan vaâ caã nöîi buöìn
àêìy chêët thú cuãa möåt muâa Thu sùæp tûâ biïåt.
Töi biïët Trõnh Cöng Sún coá nhiïìu nöîi buöìn, kïí caã nöîi buöìn cuãa sûå nöíi tiïëng!
Tuy nhiïn may maâ nhúâ cùn cú, têm àaåo, baãn lônh vaâ trònh àöå "tu chûáng" öng múái
coá thïí hoáa giaãi nhûäng hïå luåy nhên sinh àïí biïën thaânh “chiïëc laá coã. Ngöìi haát ca rêët
tûå do”... vaâ àaä tòm ra Möåt coäi ài vïì cho thanh thaãn àúâi öng.
Hún 600 ca khuác bao thêëu gêìn nhû troån goái nhûäng cuöåc höåi heâ trêìn thïë,
nhûäng buöíi lïî cêìu kinh; nhûäng thùng trêìm lõch sûã, nhûäng cöëc rûúåu ngoåt ngaâo vaâ
àùæng chaát cuãa tònh aái; nhûäng àoaá phuâ dung; nhûäng cuöåc rong chúi kyâ thuá cuãa trñ
tûúãng; nhûäng khoaãnh khùæc haånh phuác; nhûäng nhõp àêåp... thúâi gian... Nhûng coá
möåt "Tònh yïu lúán" sêu lùæng vaâ baâng baåc úã rêët nhiïìu ca khuác nhû Trõnh Cöng Sún
thuá nhêån trong bùng nhaåc Ru tònh: Huïë thên yïu, quï quaán àúâi öng vêîn luön luön
laâ Coäi ài vïì cuãa àûáa con xa xûá.
Rêët nhiïìu ca khuác öng khai sinh úã Huïë trïn nhûäng con àûúâng soãi àaá àïën
moân veåt goát giaây hoùåc trïn cùn gaác troå bïn àûúâng Toaâ Töíng vaâ nhiïìu ca khuác tuy
khöng ra àúâi úã Huïë nhûng nhûäng êën tûúång, hoaâi niïåm, liïn tûúãng cuãa möåt thúâi
vêîn gúåi múã trong tiïìm thûác öng boáng hònh khoái sûúng cuãa Huïë. Öng xa Huïë dïî
chûâng àaä hún 15 nùm tñnh tûâ caái möëc giaãi phoáng nhûng töi tin chùæc rùçng tònh öng
maäi tú vûúng cuâng Huïë vò Huïë laâ "goác têm linh" cho nhûäng chuyïën ài vïì. Coân
riïng töi, êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún trúã thaânh Coäi ài vïì cho töi sau nhûäng
thaáng ngaây nùæng noã mïåt nhoaâi hay sau nhûäng troâ thõ phi vö nghôa! Töi àaä thaã
loâng töi àïën vúái: Khoái trúâi mïnh möng; Àoaá hoa vö thûúâng; Àûâng tuyïåt voång; Hoa
vaâng mêëy àöå; Nhúá muâa thu Haâ Nöåi; Huyïìn thoaåi Meå; Haå trùæng... nhû möåt sûå höåi
ngöå khoá chia ly.
Vaâ cuäng thêåt khoá maâ tûúãng tûúång rùçng trong khu vûúân êm nhaåc Viïåt Nam
muön hònh muön sùæc laåi thiïëu vùæng möåt khoaãng trûng baây êm nhaåc Trõnh Cöng
Sún, vò rùçng àaä coá quaá nhiïìu Ca khuác - Thú cuãa Trõnh Cöng Sún beán rïî trong
haâng triïåu traái tim mêët röìi!
Vêng, ngay tûå thên êm nhaåc cuäng àaä laâ Möåt coäi ài vïì cho àúâi söëng tinh thêìn
cuãa con ngûúâi.
Khaánh Ly
Bïn Àúâi Hiu Quaånh
ÚÃ àêu vaâ bao giúâ cuäng vêåy, möîi khi nghe tiïëng anh noái cûúâi, töi àïìu caãm
thêëy yïn têm vö cuâng... "Ö, Mai haã, coá qua khöng?" Töi cûúâi..."Em cuäng chûa biïët
tñnh sao, àïí xem àaä nghe anh...". Miïång thò noái vêåy, saáng höm sau töi àaä coá mùåt úã
phi trûúâng. Chuyïën bay cêët caánh luác 7 giúâ saáng.
Trúâi luác àoá àaä sang thaáng 4. Tuyïët vêîn phuã trùæng xoáa hai bïn àûúâng tûâ phi
trûúâng vïì nhaâ. Hònh nhû caái gò vaâo luác sùæp hïët cuäng maånh meä thïm, nhû aánh lûãa,
nhû cún nùæng, nhû mûa döng, nhû tònh yïu - röìi múái chõu dûát hùèn, múái chõu
buöng tay chêëp nhêån. Cuäng may töi chuêín bõ aáo laånh àêìy àuã, vêåy maâ cuäng khöng
traánh khoãi nhûäng xuyát xoa. Töi ài thùèng lïn lêìu, roán reán bûúác vaâo phoâng. Anh
àang nguã. Giêëc nguã buöíi chiïìu. Khuön mùåt gêìy, xûúng xûúng goác caånh. Caái kñnh
goång vên vên nhû àöìi möìi àïí trïn baân àêìu giûúâng. Anh gêìy quaá. Töi bûúác laåi gêìn
anh hún. Rêët nheå nhaâng töi cuái xuöëng, nhòn saát mùåt anh. Töi khöng nghe húi thúã
cuãa chñnh mònh. Tûå dûng töi muöën hön lïn traán anh. Töi khöng laâm thïë. Töi
muöën nùæm lêëy baân tay rêët gêìy coá nhûäng ngoán thon daâi, àùåt trïn ngûåc. Töi khöng
laâm thïë. Vaâ cuäng rêët nheå nhaâng nhû khi bûúác vaâo, töi ra ngoaâi phoâng khaách ngöìi
noái chuyïån vúái Têm, Tõnh vaâ anh Thñch.
Anh bûúác ra, tay vuöët toác, tay chó töi... "A, túái röìi aâ. Túái höìi naâo vêåy..." Gioång
anh khöng hïì coá chuát ngaåc nhiïn, laâm nhû caái chuyïån töi àïën, anh àaä biïët. Ngaây
xûa cuäng thïë. Chuáng töi öm choaâng lêëy nhau, vaâ àïën luác naây töi múái caãm nhêån
rùçng chuáng töi thûåc sûå coá nhau. Khöng phaãi trong möåt giêëc mú keáo daâi 17 nùm.
Têët caã chuáng töi ngöìi bïn nhau. Hònh nhû chûa bao giúâ chuáng töi noái vúái nhau
nhiïìu duâ úã bêët cûá möåt àïì taâi, möåt laänh vûåc naâo. Hònh nhû chuáng töi coá caách noái
maâ chó hai chuáng töi hiïíu àûúåc. Möåt caách noái úã böën con mùæt im lùång. Cuäng coá luác,
caã hai chuáng töi bõ löi cuöën vaâo cêu chuyïån vui cuãa moåi ngûúâi. Nhûng àoá laâ nhûäng
àiïìu hoaân toaân khöng dñnh lñu, liïn quan àïën nhûäng àiïìu thûåc sûå chuáng töi muöën
noái vúái nhau. Têët caã nhûäng àiïìu cêìn noái, chñnh laâ nhûäng àiïìu khöng bao giúâ noái ra
bùçng lúâi.
Buöíi chiïìu tuyïët rúi kñn mùåt höì, chuáng töi ài bïn caånh haâng cêy àêìy hoa.
Hoa tuyïët. Noái chuyïån bêng quú, khöng gò roä raâng àûúåc àùåt ra, khöng coá gò thùæc
mùæc, khöng coá khoaãng caách 17 nùm àïí phaãi ngúä ngaâng. Töi ngúä nhû vûâa tûâ Saâi
Goân ra Huïë thùm anh. Anh tûâ Huïë vaâo Saâi Goân. Chuáng töi uöëng caâ phï taåi La
Pagode. Töi tûúãng seä coá nhiïìu àiïìu àïí hai anh em noái vúái nhau. Nhûng caã hai àïìu
khöng noái gò caã.
Bao nhiïu ngaây thaáng àaä ài qua giûäa chuáng töi. Anh vêîn khöng bao giúâ thay
àöíi. Töi cuäng thïë. Caã hai khöng coá nhûäng thùæc mùæc vïì àúâi söëng cuãa nhau búãi 30
nùm trûúác àaä khöng hoãi thò 30 nùm sau cuäng khöng hoãi... Töi quyá nhûäng giêy
phuát úã bïn anh vaâ töi nghô anh seä noái vúái töi àiïìu cêìn noái, nïëu coá. Anh im lùång
cuäng coá thïí vò nhûäng àiïìu anh nghô, anh muöën, khöng coân cêìn thiïët àïí phaãi noái
ra.
Trong möåt cùn phoâng, khöng phaãi bïn caånh söng Hûúng maâ úã ngay giûäa loâng
thaânh phöë Montreáal. Bïn ngoaâi tuyïët rúi, chuáng töi ngöìi vúái nhau, nhûäng ngûúâi
baån cuä. Haát laåi nhûäng baâi haát ngaây xûa. Hoùåc nhûäng tònh ca múái. Möîi ngûúâi möåt
ly rûúåu, khoái thuöëc muâ mõt, möîi ngûúâi ngöìi saát nhau trïn chiïëc thaãm, trûúác loâ
sûúãi... Khöng ai caãm thêëy laånh. Khöng chuát laånh leäo naâo giûäa chuáng töi trong cùn
phoâng nhoã... Anh haát ài. Khöng, Mai haát ài. Giang haát ài. Mai ngêm thú ài...
"Maâ sao giêëc nguã khöng daâi. Maâ àïm khöng ngùæn maâ trúâi cûá mûa. ÚÃ àêy töi
söëng nhû thûâa. Cöë àem men rûúåu têím vûâa loâng nhau". (Nguyïîn Bñnh).
Cuäng muâa àöng, möåt àïm naâo àoá, 1974 úã nhaâ anh chõ Lïî, úã Huïë. Ngöi biïåt
thûå bïn caånh söng Hûúng. Ngoaâi trúâi cuäng töëi vaâ laånh nhû àïm nay. Muâa àöng úã
Huïë. Chuáng töi cuâng ngöìi bïn nhau nhû höm nay. Luác àoá, töi vûâa 30 tuöíi. Toác vêîn
coân xanh. Loâng coân tha thiïët yïu àúâi söëng. Möåt buöíi saáng töi böîng thêëy mùåt trúâi
lïn cuâng töi vaâ biïín caã. Nûúác mùæt töi tuön nhû mûa. Töi nhúá muâa àöng úã Huïë,
chñnh Huïë cho töi húi thúã.
Bêy giúâ laâ cuöëi àöng. Nhûäng böng tuyïët bay trong chiïìu, àêåu trïn nhûäng
caânh cêy truåi laá, gêìy guöåc. Chuáng töi ài bïn nhau. Tia nùæng dõu daâng àêåu trïn
nhûäng böng hoa nhoã beá, lêëp laánh têëm thaãm dêìy trùæng tinh, chó coá vïët chên beá nhoã
cuãa nhûäng chuá soác nghõch ngúåm chaåy túái ùn nhûäng haåt bùæp rang nöí bung maâ anh
liïång ra àïí duå chuáng laåi gêìn. Anh cûúâi vui, aánh mùæt long lanh theo doäi. Töi ñt thêëy
anh cûúâi maâ cuäng khöng bao giúâ thêëy anh toã veã buöìn baä.
Chuáng töi tòm àïën möåt thên cêy lúán, möåt nûãa ngêåp dûúái tuyïët, ngöìi nghó
chên. Tuyïët vêîn rúi. Chó coá hai chuáng töi giûäa möåt vuâng trùæng mïnh möng yïn
lùång. Chùèng leä khöng coá gò àïí noái, khöng coân gò àaáng noái sau mûúâi mêëy nùm vùæng
nhau? Coá chûá. Anh àaä noái, khöng phaãi vúái riïng töi, maâ úã nhûäng baâi haát. Töi àaä
nghe vaâ hiïíu tûâ àoá... "Coá àûúâng xa maâ gioá chiïìu quaånh queä. Coá höìn ai àang nheâ
nheå sêìu lïn... Töi laâ ai maâ coân khi dêëu lïå. Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë. Töi laâ ai.
Laâ ai. Laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây... Con diïìu bay maâ linh höìn laånh leäo. Con diïìu rúi
cho vûåc thùèm buöìn theo..."
Töi böîng thûúng anh thïm vaâ caâng quyá troång nhûäng giêy phuát bïn anh. Cuäng
vöåi vaâng, ngùæn nguãi nhû nhûäng lêìn töi gheá Huïë. Tuy nhiïn, töi nghô, nhû thïë coá leä
töët hún. Búãi vò nhûäng àiïìu nhû thïë àaä cho töi caái caãm tûúãng laâ khöng hïì bao giúâ
giûäa chuáng töi coá caái khoaãng caách 17 nùm. Laá vêîn rúi trïn löëi chuáng töi ài. Nhûäng
khoám hoa nùæng vêîn lêëp laánh trïn àûúâng chuáng töi ài. Têët caã vêîn coân rûåc rúä.
Quay vïì cùn phoâng nhoã. aánh lûãa nhû höìng thïm, êëm aáp thïm bïn ly rûúåu
maâu höí phaách, cay nöìng. Cúãi aáo laånh ra, tröng anh gêìy hún xûa nhiïìu, song so vúái
lêìn gùåp nhau úã Paris 1989, anh coá veã khoeã hún. Bïn caånh anh laâ Hoaâng Xuên
Giang cuãa quaán Vùn ngaây xûa. Giang àaä coá vúå, con gaái lúán röìi. Hoaâng Xuên Sún
cuäng àuâm àïì möåt gaánh thï nhi nùång trôu hai vai. Phaåm Nhuêån to beáo hún xûa, vui
veã cûúâi noái öìn aâo bïn caånh Hoaâng Xuên Sún nhoã nheå thû sinh. Hoaâng Xuên Giang
vaåm vúä khoeã maånh nhû loaâi cêy hoang trong rûâng giaâ vaâ anh, anh mong manh vaâ
thêåt àùçm thùæm. Nhòn quanh, töi thêëy nhû mònh àang söëng trong thêìn thoaåi 20
nùm laâ àêy. Chó úã möåt buöíi chiïìu cuöëi àöng taåi thaânh phöë Montreal. Coân ai nûäa
nhó? Chùæc chùæn laâ coân thiïëu möåt vaâi ngûúâi. Trong töi, möåt thoaáng ngêåm nguâi.
Chuáng töi chia tay nhau, dûúái aánh àeân àûúâng vaâng voåt, trûúác cûãa nhaâ anh
Quïë. Mai gùåp laåi. Anh vaâ töi trúã vïì nhaâ Têm. Nöîi vui laâm töi khoá nguã nhû ngaây
xûa sau möîi buöíi haát, chuáng töi thûúâng ngöìi laåi vúái nhau, chia cho caån niïìm vui
coân soát laåi. Nhûäng niïìm vui khöng thïí àïí vung vaäi, boã phñ. Phaãi uöëng hïët, nuöët
hïët vaâo loâng. Chuáng töi àaä söëng bùçng nhûäng niïìm vui khöng nhiïìu trong àúâi. Töi
tûå cho mònh laâ caái boáng cuãa anh vaâ cuäng àûúåc hûúãng niïìm vui àoá.
Töi múã cûãa phoâng rêët nheå. Anh àaä nguã yïn. Chöî töi nùçm caách chöî anh möåt
saãi tay. Töi kheä nùçm xuöëng, keáo mïìn lïn, nhùæm mùæt döî giêëc nguã. Töi nghô laát nûäa
àêy, khi mùåt trúâi lïn trïn thaânh phöë naây, khi töi thûác dêåy, töi seä nhòn thêëy anh.
Töi vêîn bay ngoaâi cûãa söí nhûng ngaây seä àeåp.
Anh dêåy rêët súám vaâ viïåc laâm àêìu tiïn trong ngaây cuãa anh laâ ra khoãi nhaâ.
Tòm àïën möåt quaán caâ phï, ngöìi àoá huát thuöëc vaâ nhòn ngûúâi qua laåi trïn àûúâng
phöë... "Phaãi nhòn thêëy moåi ngûúâi, möåt ngaây khöng thêëy ai, buöìn dïî súå". Töi nhòn
anh cûúâi khöng noái. Caái nhòn vaâ nuå cûúâi laâ cêu traã lúâi. Ngaây xûa anh cuäng thïë.
Chuáng töi cuâng nhau xuöëng phöë. Vêîn im lùång ài bïn nhau vúái nöîi hên hoan haånh
phuác khöng thaânh tiïëng... "Möîi ngaây töi choån àûúâng mònh ài. Àûúâng àïën anh em,
àûúâng àïën baån beâ. Töi choån núi naây cuâng nhau ca haát. Àïí thêëy tiïëng cûúâi röån raä
bay..."
Àoá laâ nhûäng àiïìu rêët thêåt thaâ anh àaä noái, àaä laâm, àïí sau cuâng... "Töi chúåt
biïët rùçng vò sao töi söëng, vò àêët nûúác naây cêìn möåt traái tim. Vaâ nhû thïë töi àïën
trong cuöåc àúâi. Vaâ nhû thïë töi söëng vui tûâng ngaây. Àaä yïu àúâi bùçng traái tim cuãa
töi..."
Töi thêëy anh yïu àúâi thûåc sûå. Anh cûúâi vúái öng Phaåm Duy, öng Trêìm Tûã
Thiïng, öng Duy Khaánh vaâ caác baån qua àiïån thoaåi. Anh haát vaâ chó cho töi, cùæt
nghôa cho töi nhûäng baâi haát múái..."Nhúá àûâng coá haát nhû traã baâi nheá...". Gioång anh
haát khoeã hún lêìn gùåp úã Paris..."Thöi anh haát ài, anh haát hay... hún em". Anh cûúâi,
mùæt anh cuäng cûúâi..."Anh bao giúâ cuäng haát hay hún Mai"...
Töi böìi höìi nhúá laåi nhûäng ngaây thaáng cuãa nùm 1967. Chuáng töi nhûäng ngûúâi
baån ngheâo àïën vúái nhau, gùæn boá khöng ngúâ. Gia àònh anh giêìu, gia àònh Hoaâng
Xuên Sún, Hoaâng Xuên Giang cuäng giêìu, nhûng caá nhên chuáng töi àïìu ngheâo.
Möåt àôa cúm chia hai, möåt àiïëu thuöëc cuâng huát, möåt ly caâ phï cuâng uöëng. Chia
nhau nùçm nguã trïn nhûäng túâ baáo nhêìu naát traãi dûúái àêët. Tònh baån, tònh anh em
nêíy mêìm úã àoá. Quaán Vùn, caái tïn quaán dïî nhúá vaâ dïî thûúng, moåc lïn chú vú giûäa
loâng Saâi Goân trùm ngaân maâu sùæc. Maái bùçng laá, vaâ nhûäng têëm vaán eáp hû bïí, àûúåc
gheáp laåi, nhoã hún caái bïëp úã àêy, chó daânh laâm chöî pha caâ phï. Möîi ngûúâi túái tuyâ
tiïån tòm chöî ngöìi trïn caái nïìn xi mùng boã tröëng ngöín ngang gaåch vuån vaâ coã daåi.
Àoá laâ núi gùåp gúä àeåp àeä nhêët cuãa möåt thúâi töi coân treã.
Chuáng töi khöng hïì biïët... ngoaâi trúâi coá gò vui. Chuáng töi khöng cêìn biïët vò
niïìm vui àaä coá. Rêët àún sú maâ thùæm thiïët khöng rúâi. Àïën vúái nhau qua sûå run ruãi
cuãa àõnh mïånh. Khöng thïì thöët, khöng hûáa heån. Àïën vaâ ngöìi vúái nhau. Möåt lêìn
röìi thò coá nghôa laâ maäi maäi. Giang àoá, Sún àoá, Nhuêån àoá, Thao àoá, anh vaâ töi... tûâ
nhûäng ngaây lùn loác àoá cho àïën bêy giúâ vêîn khöng dúâi àöíi. Qua nhûäng baâi haát cuãa
anh, sûå kïët húåp nhûäng ngûúâi treã thêåt khñt khao, vûâa vùån. Ai àïën cuäng àûúåc, ai ài
cuäng àûúåc...
"Em theo àúâi cúm aáo. Mai ra phöë xön xao. Bao nhiïu ngaây yïu dêëu tan
theo...".
Kyã niïåm lêìn Khaánh Ly gùåp laåi

Trõnh Cöng Sún taåi Montreal
Khaánh Ly
Xin Cho Möåt Àúâi...
.... Hún 30 nùm khöng coân cuâng nhau ngöìi haát ca. 25 nùm xa lòa cö quaånh.
Bao nhiïu cay àùæng bïí dêu khöng khiïën loâng töi phai múâ, nhûäng dêëu êën töët àeåp
àaä àïí laåi maãnh àêët nhiïìu bêët haånh khöí àau. Quï hûúng thò bao giúâ cuäng thïë.
Nhûäng àúâi ngûúâi, nhûäng con àûúâng, nhûäng goác phöë, nhûäng doâng söng, nhûäng
khuön mùåt, nhûäng nuå cûúâi dûúâng nhû àaä biïën daång. Àiïìu coân laåi, phaãi chùng laâ
nhûäng ûúác mú àêu àoá trong traái tim moåi ngûúâi. Anh gêìy hún xûa, tûúãng nhû
chùèng coân coá thïí gêìy hún nûäa. Anh trêìm lùång nhû tûúång àaá. AÁnh mùæt xa vùæng.
Nuå cûúâi vu vú khiïën töi àau loâng. Sao anh khöng khoác ài. Nûúác mùæt coá khi thay
àûúåc cho bao nhiïu àiïìu muöën noái. Vêîn nhûäng ngûúâi em gaái xûa, nay àaä thaânh
thiïëu phuå, úã quanh anh. Khöng coân phaãi laâ nhûäng phuát sum vêìy haånh phuác.
Chùèng coá gò, chùèng coá ai lêëp àêìy nöîi àún leã trong anh. Öi, laâm sao traã laåi cho anh,
cho töi, cho chuáng töi nhûäng thaáng ngaây àaä mêët... Ngûúâi quen biïët cuä lêìn lûúåt
vùæng xa vaâ seä chùèng coân bao lêu nûäa, töi cuäng seä rong chúi möåt núi naâo àoá. Seä
chùèng coân gò. Seä chùèng coân ai tûâng ngaây, ngöìi thûúng tiïëc. Kyã niïåm seä taân phai,
mêët huát nhû chûa bao giúâ xaãy ra, nhû möåt àiïìu khöng coá thêåt, nhû huyïìn thoaåi...
möåt ngaây naâo, anh baão töi... Huyïìn thoaåi laâ àiïìu khöng coá thêåt...
Ngaây àoá... ngaây àoá chuáng töi coân treã vaâ rêët gùæn boá. Coá ai trong chuáng töi nghô
rùçng coá möåt ngaây naâo àoá laåi phaãi thûúng nhúá nhau tûâng phuát giêy. Tuy vêåy, bùçng
caách naâo àoá, chuáng töi vêîn úã trong trñ nhúá cuãa moåi ngûúâi, nhû ngaây àêìu ngöìi vúái
nhau, vaâo àúâi nhau bùçng nhûäng baãn tònh ca. Höìn xa röìi, ngûúâi ta coân coá thïí söëng
àûúåc khöng? Traái tim ngûâng àêåp röìi, ngûúâi ta coá thïí naâo khöng chïët? Chuáng töi
àaä àïën vúái nhau möåt lêìn. Chó möåt lêìn nhûng xin àuã cho möåt àúâi...
Taåp Chñ Vùn nghïå, söë 1.2000

Nguyïîn Troång Taåo
Chuyïån Laå Trong

Tònh Sûã Trõnh Cöng Sún
Dûúâng nhû coá nhiïìu ngûúâi tònh ngang qua êm nhaåc Trõnh Cöng Sún. Coá
ngûúâi baån thên cuãa anh tïn laâ Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng tûâng noái chùæc chùæn rùçng:
“Möîi ngûúâi àaân baâ ài qua àúâi Sún àïìu àïí laåi möåt baâi haát”. Àoá cuäng laâ chuyïån
thûúâng tònh àöëi vúái ngûúâi nghïå sô, huöëng höì laåi laâ nghïå sô àa sêìu, àa caãm, àa taâi
nhû Sún. Ngûúâi tònh cuãa anh khi coá tïn laâ Diïîm (Diïîm xûa): “Chiïìu nay coân mûa
sao em khöng laåi”, khi coá tïn laâ Nguyïåt (Nguyïåt ca): “Tûâ khi trùng laâ Nguyïåt, àeân
thùæp saáng trong töi. Tûâ khi em laâ Nguyïåt cho töi boáng maát thêåt laâ. Tûâ em thöi laâ
Nguyïåt, coi nhû phuát àoá tònh cúâ”, khi coá tïn laâ Quyânh (hay laâ Hûúng?): “Ta mang
cho em möåt àoáa Quyânh. Quyânh thúm hay möi em thúm” (Quyânh Hûúng); khi coá
tïn laâ Tûúâng Vi: Àïm thêëy ta laâ thaác àöí, v.v... Nhûäng ngûúâi tònh nhû thïë hiïån lïn
thêåt àeåp, thêåt buöìn trong lúâi thú vaâ êm nhaåc cuãa Sún, àïí röìi hún möåt lêìn anh
phaãi thöët lïn xao xuyïën, böìi höìi rùçng: “Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng
söng nhoã. Öi nhûäng doâng söng nhoã, lúâi heån thïì laâ nhûäng cún mûa”...
Tïn tuöíi Trõnh Cöng Sún möåt thúâi gùæn liïìn vúái tïn tuöíi ngûúâi àeåp Khaánh Ly,
ngûúâi ca sô coá möåt gioång haát liïu trai trong ca khuác cuãa Sún. Ai àaä nghe bùng Sún
ca 7 hùèn khöng bao giúâ quïn, vaâ buöåc phaãi nghô rùçng, nïëu khöng coá möåt tònh yïu
thêåt nöìng chaáy giûäa nhaåc sô vaâ ca sô thò khöng thïí coá möåt sûå kïët húåp tuyïåt vúâi àïën
thïë. Nhûng giûäa hoå coá möåt tònh yïu ngoaâi cuöåc àúâi hay khöng thò khöng ai daám
khùèng àõnh. Coá lêìn töi hoãi Trõnh Cöng Sún vïì àiïìu àoá, nhûng anh chó cûúâi vaâ haát:
“AÁo xûa duâ nhêìu, cuäng xin baåc àêìu goåi maäi tïn nhau”. Coân Khaánh Ly thò 13 nùm
sau cuöåc “di taãn 1975” àaä viïët trïn möåt túâ baáo úã Myä, thöí löå rùçng; “Töi yïu Huïë búãi
tûâ Huïë töi múái biïët thïë naâo laâ tònh yïu. Töi khöng muöën nhùæc àïën nhûäng àiïìu àaä
àûúåc viïët quaá nhiïìu vïì möåt núi chöën. Töi chó muöën viïët vïì “Huïë cuãa riïng töi”, vaâ
nhû vêåy cuäng coá nghôa laâ múã ra caánh cûãa cuãa kyã niïåm, cuãa nhûäng dùçn vùåt aám aãnh
töi suöët 13 nùm qua. Mûúâi ba nùm trûúác àaä khöng thaânh, khöng noái, thò bêy giúâ leä
ra caâng khöng nïn noái. Búãi duâ coá thïm 100 nùm nûäa, “hai maái àêìu xanh giúâ àaä
baåc” cuäng chùèng coân bao giúâ gùåp laåi nhau. Nïëu coá chùng nûäa thò cuäng laâ kiïëp sau.
Nhûng “tònh tûúãng àaä yïn maâ têm coân àöång voång”. Thò ra 13 nùm vúái töi vêîn coân
laâ cún möång. Chûa thoaát ra àûúåc. Khöng thoaát ra àûúåc. Khöng muöën thoaát ra.
Coân cöë gùæng bao che, tûå lûâa döëi mònh cuäng chó laâ möåt cún möång. Àïm seä qua,
möång seä taân. Ta seä tónh. Thêëy toác vêîn xanh vúái lúâi dùån xûa: “Qua àeâo Haãi Vên,
nhúá cöåt toác, keão gioá bay nghe em!” Khaánh Ly àaä coá gia àònh riïng. Gêìn àêy coá dõp
vïì laåi Saâi Goân, vaâ sûå gùåp laåi Trõnh Cöng Sún nhû möåt hoaâi nhúá vïì thúâi tuyïåt àeåp
ngaây xûa.
Sau naây, coá möåt söë ca sô àaä choån nhaåc sô Trõnh Cöng Sún cho gioång haát cuãa
mònh nhû cö Böëng - Höìng Nhung, Cêím Vên, Thuây Dung v.v... vaâ nhû Sún thûúâng
noái, nhûäng gioång haát múái êëy àaä laâm cho êm nhaåc cuãa anh treã laåi.
Möåt àiïìu laå laâ möåt nghïå sô taâi hoa nhû Trõnh Cöng Sún maâ hún 60 nùm vêîn
chó söëng àöåc thên. Coá ngûúâi cho anh laâ lêåp dõ. Coá ngûúâi baão anh chuã trûúng nhû
vêåy àïí hiïën troån àúâi cho nghïå thuêåt. Chó coá mêëy ngûúâi baån thên thúâi treã cuãa Trõnh
Cöng Sún laâ biïët roä hún ai hïët. Hoå noái rùçng, Trõnh Cöng Sún àaä tûâng... cûúái vúå.
Àêëy laâ möåt cêu chuyïån laå coá thêåt. Töi coá hoãi Trõnh Cöng Sún vïì chuyïån àoá vaâ
anh thuá nhêån rùçng, lïî cûúái cuãa anh vaâ Thanh Thuáy àûúåc töí chûác rêët àún giaãn taåi
möåt nhaâ haâng sang troång phña sau Nhaâ haát Lúán Saâi Goân cuöëi nùm 1964. Ngoaâi cö
dêu vaâ chuá rïí, khaách chó múâi coá hai ngûúâi laâ hoåa sô Trõnh Cung vaâ hoaå sô Àinh
Cûúâng - hai ngûúâi baån rêët thên thiïët cuãa anh cho àïën cuöëi àúâi. Thanh Thuáy laâ
möåt vuä nûä ngûúâi göëc Hoa, àeåp nöíi tiïëng luác bêëy giúâ. Ngûúâi ta thûúâng goåi cö laâ
Thanh Thuáy Taâu, hoùåc Hoa Cûng. Cö laâm vuä nûä úã nhaâ haâng Catinat, núi Sún
thûúâng lui túái, vaâ tònh yïu àaä núã ra giûäa hai ngûúâi.
Nhaâ vùn Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng cuäng kïí laåi vúái töi rùçng, trong möåt cuöåc troâ
chuyïån vúái Trõnh Cung vïì nhûäng ngûúâi yïu “toaân noái gioång Bùæc” cuãa Sún, anh
múái biïët coá chuyïån naây. Hai anh keáo àïën Quaán Trõnh tòm Sún àïí “höìi ûác vïì lïî
cûúái” kyâ laå àoá. Àêëy laâ möåt buöíi töëi àeåp trúâi, tiïåc cûúái àaä àûúåc baây trïn möåt caái baân
úã ngoaâi sên coã. Trïn baân thùæp nïën. Thanh Thuáy mùåc aáo àêìm trùæng nhaãy tung
tùng trïn thïìm. Trõnh Cöng Sún rêët vui, noái vúái Trõnh Cung vaâ Àinh Cûúâng: “Nhñ
nhaãnh nhû möåt con chim”. Tiïåc àïën nûãa chûâng thò nïën tùæt. Hai ngûúâi baån nhùæm
mùæt laåi àïí Sún àeo nhêîn cho cö dêu (àêy laâ chiïëc nhêîn maâ Trõnh Cung vaâ Àinh
Cûúâng goáp tiïìn mua chung àïí mûâng lïî cûúái cuãa baån). “Möåt gioåt nûúác noáng boãng
rúi xuöëng lûng baân tay laâm Sún suyát co tay laåi. Àêëy chñnh laâ gioåt lïå cuãa Thanh
Thuyá”. Trõnh Cöng Sún nhúá laåi, vaâ anh noái rùçng: “Sún khöng bao giúâ quïn gioåt
nûúác mùæt haånh phuác cuãa ngûúâi àeåp rúi xuöëng àaám cûúái cuãa àúâi mònh”. Àïm höm
àoá, Trõnh Cung vaâ Àinh Cûúâng àûa cö dêu chuá rïí vïì phoâng tên hön laâ phoâng
riïng cuãa Thanh Thuáy. Àïën cûãa phoâng thò hai anh quay vïì. Nhûng ài àûúåc möåt
quaäng khaá xa thò hoå chúåt nghe tiïëng giaây loác coác àuöíi theo sau lûng mònh. Hai
ngûúâi ngoaãnh laåi nhòn, hoáa ra ngûúâi àuöíi theo laåi chñnh laâ chuá rïí Trõnh Cöng Sún!
Sún vûâa thúã höín hïín vûâa thanh minh:
- Böîng dûng úã laåi möåt mònh vúái möåt ngûúâi àaân baâ trûúác mùåt, mònh hoaãng
quaá, khöng biïët laâm gò, àaânh boã chaåy cho khoãe!
Nùm êëy Trõnh Cöng Sún bûúác vaâo tuöíi 26.
Giúâ àêy ngûúâi nhaåc sô taâi hoa àaä tuöíi 63. Ngûúâi ta coân viïët nhiïìu vïì anh, vïì
nhûäng “bñ mêåt” cuãa anh, cuäng nhû ngûúâi ta coân haát maäi haâng trùm ca khuác tuyïåt
vúâi cuãa anh. Töi laâ möåt ngûúâi baån, möåt ngûúâi em, möåt àöìng nghiïåp tûâng coá nhûäng
kyã niïåm àeåp vúái anh suöët 1/4 thïë kyã qua, thûúng anh ngûúâi àöåc thên vônh cûãu, töi
cheáp laåi cêu chuyïån naây nhû möåt an uãi, möåt chia seã vúái Ngûúâi. Nïëu sau naây coá ai
àoá viïët tiïíu sûã vïì anh, biïët àêu nhûäng chuyïån naây coá thïí lyá giaãi àuáng hún vïì
ngûúâi nhaåc sô thiïn taâi naây. Phaãi chùng, nhûäng cuöåc tònh nhû nhûäng vïët thûúng
àaä laâm nïn tònh sûã Trõnh Cöng Sún, khiïën cho êm nhaåc cuãa anh sêu sùæc vaâ àöåc
àaáo khi ngúåi ca tònh yïu vaâ phêån ngûúâi: “Loâng töi coá àöi lêìn kheáp cûãa. Röìi bïn vïët
thûúng töi quyâ. Vò em àaä mang lúâi khêën nhoã. Boã töi àûáng bïn àúâi kia”...
Phaåm Duy
Àeåp Nhû Tranh Trûâu Tûúång
Nhaåc àaä coá túái böën àúâi nhaåc sô vaâ coá haâng trùm, haâng ngaân ca khuác àûúåc
soaån ra vaâ haát lïn. Trong Höìi kyá naây, töi chó nhùæc túái nhûäng ngûúâi àaánh dêëu thúâi
àaåi möåt caách sêu àêåm bùçng taác phêím cuãa mònh.
Ngûúâi nöíi nhêët laâ Trõnh Cöng Sún. Trûúác tiïn, ngûúâi ta biïët túái anh nhúâ
Quaán Vùn. Quaán do nhoám sinh viïn mang tïn Khai hoaá chuã trûúng. Nhoám naây àaä
laâm nhaâ xuêët baãn Quaãng Hoáa röìi khi phong traâo phoâng traâ thõnh haânh, nhoám múã
quaán caâ phï úã ngay trung têm Saâi Goân, trïn nïìn Khaám Lúán cuä trong khu Àaåi hoåc
Vùn khoa, sinh viïn túái uöëng caâ phï nghe nhaåc vaâ nghe Khaánh Ly haát.
Baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún àûúåc nghe taåi Quaán Vùn luác àêìu laâ Lúâi buöìn
thaánh. Cuäng nhû nhaåc Àùång Thïë Phong, baâi haát tên laäng maån (neáo-romantique)
naây noái vïì nöîi buöìn. Baâi Lúâi buöìn thaánh thêåt laâ buöìn, nhû baâi haát buöìn laâm cho
ngûúâi Êu Chêu phaãi tûå tûã laâ Chuã nhêåt buöìn töi àaä noái túái trong möåt chûúng saách.
Trong baâi haát cuãa mònh, hoå Trõnh cuäng noái túái ngaây chuã nhêåt buöìn:
Chiïìu chuã nhêåt buöìn
Nùçm trong cùn gaác àòu hiu
Öi tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu
Trúâi mûa, trúâi mûa khöng dûát
Ö hay mònh vêîn cö liïu...
Thoaåt nghe àaä thêëy ngay laâ tiïëng haát àau àúán, thêëy mûa aãm àaåm trong loâng
(nhû thú Verlaine), thêëy sûå cö àún, hoang vùæng. Sinh ra úã Ban Mï Thuöåt, söëng úã
Huïë, mûa aám aãnh Trõnh Cöng Sún rêët nhiïìu cho nïn cuäng vêîn laâ nöîi buöìn cuãa
ngaây chuã nhêåt muâa mûa trong baâi Tuöíi àaá buöìn:
Trúâi coân laâm mûa, mûa rúi mïnh mang
Tûâng ngoán tay buöìn em mang em mang
Ài vïì giaáo àûúâng, ngaây chuã nhêåt buöìn...
Nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc noái vïì Quï hûúng, Tònh yïu, vaâ Thên phêån
Con ngûúâi. Haäy noái vïì tònh khuác Trõnh Cöng Sún, noái vïì thên phêån Ngûúâi Tònh
trong giai àoaån quï hûúng àöí naát naây.
Tûâ khi Tên nhaåc Viïåt Nam ra àúâi àêìu thêåp niïn 40, àaä coá nhûäng tònh khuác
cuãa Lï Thûúng, Lï Yïn, Hoaâng Giaác, Doaän Mêîn... Luác àoá laâ thúâi bònh, khi tònh
coân xanh vaâ yïu chûa lo súå. Ngön ngûä tònh yïu thêåt laâ bònh dõ, àöëi tûúång laâ cö haái
mú, cö laáng giïìng, cö laái àoâ, cö haái hoa hay anh Trûúng Chi. Tûâ khi nûúác Viïåt bõ
chia àöi, nhaåc tònh miïìn Nam àêåm sùæc vaâ trong mûúâi nùm àêìu, vò cuöåc àúâi chûa
thûåc sûå bõ àe doaå, ngûúâi ta vêîn coá nhûäng baâi haát hûäu tònh hay thêët tònh, xinh
xinh, hiïìn laânh, luác àêìu coân múái meã, dêìn daâ ngön ngûä tònh yïu trúã thaânh saáo ngûä.
Túái luác àúâi söëng trúã nïn bêëp bïnh, thanh niïn àûúåc goåi ài lñnh rêët nhiïìu biïët bao
nhiïu àöi lûáa phaãi xa nhau, tònh khuác miïìn Nam thay àöíi ngön ngûä.
Nhaåc tònh khöng coân laâ nhaåc laäng maån, nhaåc caãm tñnh vúái cêu haát àùæm àuöëi
hay húân döîi nûäa! Bêy giúâ laâ nhûäng baâi haát nhûác nhöëi cuãa nhûäng tònh nhên yïu
nhau trong cún mï saãng. Nhaåc trúã thaânh naäo nïì vaâ àaánh vaâo naäo tñnh. Nhaåc tònh
bêy giúâ laâ tònh ca cuãa ngûúâi mêët trñ.
Tònh khuác Trõnh Cöng Sún ra àúâi, tûâ giaân phoáng laâ Quaán Vùn àûúåc hoaã tiïîn
Khaánh Ly àûa vuát vaâo phoâng traâ, röìi vaâo bùng cassette vaâ chó trong möåt thúâi gian
ngùæn chinh phuåc àûúåc têët caã ngûúâi nghe. So vúái tònh khuác cuãa ba böën chuåc nùm
qua, ngön ngûä trong nhaåc Trõnh Cöng Sún rêët múái, chêët chûáa nhûäng hònh aãnh laå
luâng, quyïën ruä nhû cún mûa höìng, thuúã höìng hoang, dêëu àiaå àaâng, caánh vaåc
bay...
Tònh yïu trong nhaåc cuãa anh laâ nhûäng caãm xuác dûä döåi "Nhû traái phaá con tim
muâ loaâ", "Nhû nöîi chïët cún àau thêåt daâi", nhû vïët thûúng múã röång... Cuöåc àúâi laâ
hû vö chuã nghôa, con ngûúâi söëng trong caãnh Chuáa, Phêåt boã loaâi ngûúâi. Cuöåc àúâi
coân laâ àaám àöng nhûng cuäng laâ quaán khöng. Con ngûúâi laâ caát buåi mïåt nhoaâi, bao
nhiïu nùm laâm kiïëp con ngûúâi, chúåt möåt chiïìu toác trùæng nhû vöi... Têët caã noái lïn
sûå muöån phiïìn, àau àúán... Buöìn tuãi cho thên phêån con ngûúâi nïn nhaánh coã cuäng
xoát xa, phiïën àaá cuäng ûu phiïìn, vaâ chó coân nhûäng mûa vaâ mûa àïí xoa dõu vïët
thûúng múã lúán! Haäy nghe thïm nhûäng cêu haát vïì mûa trong Diïîm xûa:
Mûa vêîn hay mûa cho àúâi biïën àöång
Laâm sao em biïët bia àaá khöng àau?
Xin haäy cho mûa qua miïìn àêët röång
Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau...
Diïîm xûa cho thêëy roä tiïëng haát àûát àoaån cuãa nöåi têm vïì nöîi àau con ngûúâi
trong tònh yïu, thêëy thïm sûå hoang vùæng cuãa têm höìn. Bõ aám aãnh búãi mûa àïën àöå
coân nhòn ra mêìu sùæc cuãa mûa - Mûa höìng - Trõnh Cöng Sún noái lïn nöîi baâng
hoaâng cuãa con ngûúâi khi thêëy caái chïët nùçm ngay trong sûå söëng:
Ngûúâi ngöìi xuöëng xin mûa àêìy
Trïn hai tay cún àau daâi
Ngûúâi nùçm xuöëng nghe tiïëng ru
Cuöåc àúâi àoá coá bao lêu maâ hûäng húâ?
Nguyïîn Àònh Toaân goåi nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ nhûäng baãn tònh ca khöng coá
haånh phuác, nhûäng baâi haát cho quï hûúng àöí vúä. Cuäng laâ phaãn ûáng cuãa ngûúâi àau
àúán trûúác hoaân caãnh àêët nûúác, nhûng noá laâ sûå chõu àûång vaâ chïët lõm hún laâ sûå nöíi
xung vaâ chûãi búái. Coá leä vò taác giaã laâ ngûúâi lúán lïn úã Huïë, möåt thaânh phöë nïn thú,
hiïìn hoaâ, chêëp nhêån baåo àöång. Töi vêîn cho ngûúâi Viïåt úã ba miïìn àêët nûúác coá
nhûäng phaãn ûáng khaác nhau trûúác nhûäng hoaân caãnh khoá khùn. Vñ duå ngûúâi con
gaái miïìn Bùæc thêët tònh thò phaãn ûáng bùçng sûå àiïn giaã - CHEÂO coá vúã Vên daåi giaã
àiïn -- hay àiïn thêåt röìi nguyïìn ruãa, chûãi búái cuöåc àúâi. Sûå phaãn ûáng cuãa ngûúâi gaái
Huïë laâ buöng xuöi (fatalisme), mêët ngûúâi tònh laâ naâng coá thïí àêm àêìu xuöëng söng
tûå tûã. Coân úã miïìn Nam aâ? Khöng oong àú gò caã, ngûúâi thêët tònh seä àöët chöìng nhû
cö Quúân.
Vïì phêìn nhaåc, toaân thïí ca khuác Trõnh Cöng Sún khöng cêìu kyâ, rùæc röëi vò
nùçm trong möåt söë nhaåc àiïåu àún giaãn, rêët phuâ húåp vúái tiïëng thúã daâi cuãa thúâi àaåi.
Baâi haát chó cêìn möåt chiïëc àaân guitare àïåm theo, nïëu hoaâ êm phöëi khñ rûúâm raâ thò
khöng húåp vúái nhûäng baâi haát soaån theo thïí ballade naây.
Tûâ nhaåc tònh yïu, thên phêån con ngûúâi, Trõnh Cöng Sún chuyïín qua nhaåc
thêìn thoaåi quï hûúng. Êm nhaåc úã miïìn Nam trong thúâi gian naây thêåt phong phuá.
Vêîn coá nhûäng baâi haát soaån cho tuöíi choai choai: Em 16, Em múái biïët yïu àaä biïët
sêìu, Tuáp lïìu lyá tûúãng, Ngûúâi tònh chung vaách, Ngûúâi tònh chung thuãy vaâ cho
ngûúâi lñnh cöång hoaâ: Lñnh maâ em, Lñnh duâ lïn àiïím, Lñnh nghô gò, Lñnh xa nhaâ,
Lúâi ngûúâi lñnh xa, Lñnh trêån miïìn xa, Anh laâ lñnh àa tònh, Ngûúâi lñnh chung tònh,
Àaám cûúái nhaâ binh... Vaâ coá thïm nhûäng baâi haát phaãn ûáng trûúác caãnh tang thûúng
cuãa àêët nûúác. Nhû àaä noái trong chûúng trûúác, nhaåc têm ca, du ca luác naây laâ sûå
phêîn nöå cuãa thanh niïn khi thêëy mònh bõ àûa lïn giaân hoaã thiïu hoùåc phaãi ài vaâo
quï hûúng bùçng cuöån dêy theáp gai... röìi xuöëng vóa heâ vaâ trúã thaânh tuåc ca.
Bêy giúâ, ngoaâi nhûäng ca khuác ài vaâo Tònh nhúá, Tònh xa, Tònh sêìu... vúái cún
chïët lõm, vúái nöîi muöån phiïìn vaâ niïìm xoát xa trong caãnh cö àún maâ ta àaä biïët,
nhaåc Trõnh Cöng Sún phaãn àöëi nghõch caãnh bùçng caách khaác. Nhaåc anh ài vaâo quï
hûúng bùçng bûúác chên cuãa ngûúâi con gaái da vaâng, cuãa em beá loaä löì suöët àúâi lang
thang...
Söëng cuâng thúâi vúái nhûäng ngûúâi ài vaâo quï hûúng qua nhiïìu neão àûúâng,
Trõnh Cöng Sún cuäng nhêån diïån laåi quï hûúng. Ài tòm quï hûúng, phaãi söëng
nhûäng ngaây daâi trïn quï hûúng thò phaãt haát baâi quï hûúng, phaãi nhoã gioåt nûúác
mùæt cho quï hûúng khi thêëy quï hûúng hònh haâi naát dêëu bom vúái xaác ngûúâi chïët
hai lêìn... Phaãi gùåp nhûäng ngûúâi tònh coá ngûúâi yïu chïët trêån Pleime hay chïët úã
chiïën khu D, gùåp thïm ngûúâi giaâ em beá, chõ gaái anh trai, ngûúâi phu queát àûúâng,
àöìng hoaá hoå laâ ngûúâi nö lïå da vaâng, nguã im trong cùn nhaâ nhoã... chúâ ngaây quï
hûúng saáng choái, àûáng dêåy hoâ reo, chúâ Hoaâ Bònh àïën tiïëng bom im, cho nhûäng
bûúác ài trïn nhûäng con àûúâng khöng chöng mòn, cho àûúâng giao thöng chùæp nöëi
chuyïën xe qua ba miïìn, ngaây Thöëng Nhêët túái cho nhûäng tònh thûúng vö búâ...
Nhaåc thêìn thoaåi quï hûúng, nhaåc tònh yïu vaâ thên phêån con ngûúâi cuãa
Trõnh Cöng Sún coá möåt tû tûúãng chó àaåo khaá roä, duâ toaân böå êm nhaåc cuãa anh àeåp
nhû möåt bûác hoaå trûâu tûúång hún laâ taã thûåc. Caã nhaåc lêîn lúâi, caã xaác chûä lêîn höìn
thú, nghe baãng laãng, mú höì khoá phên àõnh cho àuáng nghôa, nhûng nïëu nghe kyä
cuäng tòm ra yá chñnh: Trõnh Cöng Sún muöën noái lïn nöîi àau con ngûúâi trong cuöåc
söëng hiïån àaåi, coá tònh yïu, coá chiïën tranh, coá hêån thuâ, coá caái chïët dïî daâng nhû
chïët trong mú. Anh ca tuång tònh yïu, anh chöëng baåo lûåc vaâ chöëng chiïën tranh.
(Trñch Höìi kyá Phaåm

å Duy)
Thaái Baá Vên
Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn
Möåt buöíi saáng Haâ Nöåi, rêët súám, àêìu thaáng trûúác, trïn giûúâng bïånh, Vùn Cao
vui veã trao cho töi têåp tònh khuác Trõnh Cöng Sún Em coân nhúá hay em àaä quïn vûâa
in úã Nhaâ xuêët baãn Treã thaânh phöë Höì Chñ Minh thaáng 4.1991, maâ anh viïët möåt lúâi
baåt (lúâi thûá hai cuãa nhaâ vùn Sún Nam).
Lúâi baåt cuãa Vùn Cao töi àaä àûúåc àoåc tûâ nùm ngoaái, khi coân laâ baãn thaão, coân
baâi haát Em coân nhúá hay em àaä quïn cuãa Trõnh Cöng Sún thò töi coân giûä möåt kyã
niïåm, àaä mûúâi nùm.
Coá leä àoá laâ muâa heâ 1982. Töi àûúåc nghe chñnh Trõnh Cöng Sún haát taåi möåt
gia àònh Saâi Goân, quanh nhiïìu khuön mùåt möåt thúâi tùm tiïëng. Vñ duå àoá laâ baâ thi
nhên Möång Tuyïët, vúå cöë thi sô Àöng Höì, laâ nhaâ thú giaâ Baâng Baá Lên... Vaâ bûäa
cúm laâ do àöi baân tay vùn hiïën Haâ Nöåi cuãa baâ Vuä Hoaâng Chûúng àiïìu khiïín. Höm
êëy coá möåt ngûúâi phaãn ûáng baâi haát cuãa Sún khaá maånh (ngûúâi êëy trûúác kia chuyïn
ngêm thú trïn àaâi Saâi Goân cuä), noái söî saâng "Saâi Goân àaä sa suát, khöng coân gò nhû
xûa nûäa, àûâng noái döëi nhûäng ngûúâi di taãn!”
Trõnh Cöng Sún vêîn hiïìn hêåu móm cûúâi, khöng àaáp vaâ bêëm àaân tiïëp: "Em ra
ài núi naây vêîn thïë, vêîn coá em trong tim cuãa meå. Thaânh phöë vêîn coá nhûäng giêëc mú,
vêîn söëng thiïët tha, vêîn lêëp laánh hoa trïn con àûúâng ài... Em coân nhúá hay em àaä
quïn..."
Möåt lêìn nûäa töi thêëy ngoån nïën lung linh xanh ngaát trong moåi ca khuác cuãa
anh, dõu daâng hùæt lïn khuön mùåt quï hûúng thûá aánh saáng aám aãnh, huyïìn thoaåi,
nhû trïn höåi hoåa cuãa möåt Georgesdela Tour (1593-1652), maâ maäi àêìu thïë kyã XX
ngûúâi ta múái nhêån ra.
Têåp Em coân nhúá hay em àaä quïn cuãa Trõnh Cöng Sún göìm 50 tònh khuác
trong söë 500 anh viïët tûâ 1958 àïën nay. Töi coá nhêån xeát rùçng húi nhaåc coá ma lûåc xa
xùm, sêu kñn cuãa anh trûúác sau laâ möåt, chûa bao giúâ noá coá haån heåp, chia lòa, möåt
húi nhaåc àùçm thùæm vaâ siïu hònh, nhû phêëp phoãng hoang vùæng vïì nhûäng nöîi àau
con ngûúâi trûúác yá nghôa cuãa cuöåc àúâi vaâ hy voång. Nhûng taâi nùng cuãa anh laåi laâm
ta an têm, rùçng caái thïë giúái baâng hoaâng thao thûác kia khöng coá caách naâo khaác àïí
baây toã, ngoaâi caách cuãa nghïå thuêåt. Búãi thïë, maâ caã nghïå thuêåt lêîn chuáng ta àïìu coá
thïí biïët ún anh.
Trõnh Cöng Sún coi mònh "chó laâ tïn haát rong ài qua miïìn àêët naây àïí haát lïn
nhûäng linh caãm cuãa mònh vïì nhûäng giêëc mú àúâi hû aão". Nhûng, chöî lúán lao vaâ bêët
diïåt cuãa "tïn haát rong" àoá laâ bao giúâ hùæn cuäng yá thûác àûúåc sûå coá mùåt cuãa têm thûác
mònh, vaâ trûúác nhûäng giêëc mú àúâi hû aão, hùæn àaä mïìm maåi nùæm chùæc sûå sinh khúãi
hay huãy diïåt cuãa têëm loâng, nhû möåt ngûúâi tu Thiïìn àaåt àaåo.
Trong böå Baách khoa Le Million viïët vïì têët caã moåi àêët nûúác trïn traái àêët naây,
ngûúâi ta viïët vïì Trõnh Cöng Sún (Têåp 8 trang 122 - Geneâve 1973) nhû sau:
"...Nhiïìu thi nhên Viïåt Nam ngaây nay àaä tòm húi thúã huâng ca cuãa töí tiïn ngaây
trûúác àïí haát nöîi àau cuãa mònh. Trõnh Cöng Sún nöíi bêåt giûäa nhûäng taâi nùng treã
àoá. Baâi haát cuãa anh traân ngêåp thaânh phöë vaâ thön quï. Trõnh Cöng Sún cêët cao
tiïëng haát thi nhên maâ àaån bom khöng bao giúâ dêåp tùæt àûúåc...". Coá leä ngûúâi viïët àaä
nghô àïën nhûäng baâi ca phaãn chiïën cuãa anh ngaây àoá: Ngaây daâi trïn quï hûúng, Àaåi
baác ru àïm, Haäy noái duâm töi, Ài tòm quï hûúng, Nöëi voâng tay lúán...
Quï hûúng, vúái nhûäng chûä Meå, chûä Em, chûä Baån Beâ viïët hoa laâ caái nïìn maâu
múä, bao la maâ trïn àoá ûúm núã nhûäng giai àiïåu nöìng naân, nhûäng lúâi ca bêët ngúâ,
thúm thaão cuãa Trõnh Cöng Sún. Anh nhòn quï hûúng vúái àöi mùæt núå nêìn, vaâ nghe
quï hûúng trong tûâng tiïëng tri êm. Caái maâ ngaây naâo anh goåi tïn laâ Chiïëc laá thu
phai, laâ Caát buåi, laâ Nùæng thuãy tinh, laâ Biïín nhúá... vaâ bêy giúâ anh goåi noá laâ Vêîn coá
em bïn àúâi, laâ Huyïìn thoaåi Meå, laâ Böën muâa thay laá, laâ Tònh khuác Ú bai... thêíy laâ
nhûäng vïët seåo êu yïëm, giöng baäo trong loâng Viïåt Nam. Möîi cûã chó êm nhaåc cuãa
Trõnh Cöng Sún laâ möåt lïî nghi.
Röìi con chaáu chuáng ta seä khöng thïí hiïíu àûúåc, coá möåt phêìn tû thïë kyã XX àêët
nûúác mònh chia cùæt laâm àöi. Khöng möåt ai bïn naây àûúåc biïët möåt caái gò bïn kia
giúái tuyïën. Bêëy giúâ, úã caác thû viïån Haâ Nöåi hònh nhû maäi sau Tïët Mêåu Thên 1968
múái laác àaác coá möåt vaâi saách baáo miïìn Nam. Vaâ muöën àoåc noá, phaãi laâ caán böå thuöåc
haång naâo, cuâng vúái giêëy giúái thiïåu àùåc biïåt naâo múái àûúåc àoåc.
Búãi vêåy, Haâ Nöåi biïët Trõnh Cöng Sún coá muöån.
Riïng töi, maäi sau khi miïìn Nam giaãi phoáng, nhúâ nhûäng chuyïën daåy hoåc úã
Huïë 1978 - 1981, töi múái àûúåc gêìn Trõnh Cöng Sún trïn cùn gaác nhoã àûúâng
Nguyïîn Trûúâng Töå àêìy kyã niïåm vúái baån beâ trong àoá.
Niïìm an uãi êëy laâ cuãa haâng triïåu ngûúâi àaä khuêët daânh cho chuáng töi, maâ möîi
lêìn nhúá laåi chuáng töi àïìu thêìm rúi nûúác mùæt.
Thaânh Phöë. Höì Chñ Minh - Haâ Nöåi thaáng 6.1991

(Viïët cho taåp chñ Vùn nghïå, söë 3/1991)
Thïë Uyïn
Cuöåc Haânh Trònh Laâm Ngûúâi Viïåt Nam

Qua Trõnh Cöng Sún
Trong cùn phoâng àaä bùæt àêìu thiïëu aánh saáng cuãa truå súã Töíng höåi Sinh viïn
Huïë, töi vêîn coân cöë gùæng tranh luêån, thuyïët phuåc. Bïn traái töi laâ anh chuã nhiïåm
taåp chñ töi àang cöång taác thûúâng xuyïn, bïn phaãi töi laâ Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng,
möåt trong nhûäng baån hoåc thên nhêët cuãa töi trong nhûäng nùm àêìu úã Viïån Àaåi hoåc
Saâi Goân. Bïn kia àêìu baân laâ möåt ngûúâi treã mang kñnh trùæng, Chuã tõch Töíng höåi
Sinh viïn Huïë, hai bïn hiïån diïån àêìy àuã hêìu hïët caác àaåi diïån cho giúái treã cuãa cöë
àö. Töi àang cöë gùæng thuyïët phuåc têët caã nhûäng ngûúâi àoá khöng nïn tham gia vaâ
phaát àöång cuöåc tranh àêëu maâ sau naây moåi ngûúâi thûúâng goåi laâ phong traâo tranh
àêëu cuãa miïìn Trung. Töi khöng tin laâ cuöåc tranh àêëu êëy seä thaânh cöng: ngöìi úã
Saâi Goân vaâo möåt võ trñ khaá thuêån tiïån àïí nghiïn cûáu vaâo thúâi gian àoá, töi àaä ûúác
tñnh laâ nhûäng ngûúâi treã Viïåt Nam, trong àoá coá caác baån àang ngöìi kia vúái töi, cöång
vúái caã Phêåt giaáo nûäa, cuäng khöng thïí naâo laâm thay àöíi àûúåc chñnh saách taåi miïìn
Nam naây.
Trúâi àaä hïët hùèn nùæng tûâ lêu, phoâng hoåp àaä múâ khuön mùåt ngûúâi, töi vêîn coân
cöë thuyïët phuåc. Caách maång àêu coá thïí thûåc hiïån àûúåc bùçng truyïìn àún, biïíu ngûä
vaâ caác cuöåc tuêìn haânh ngoaâi àûúâng phöë. Phong traâo maâ nhûäng ngûúâi baån töi àang
ngöìi kia sùæp tham gia, töi khöng tin seä dêîn túái möåt thay àöíi cùn baãn naâo cho chiïën
tranh Viïåt Nam - taåi AÁ chêu, leä phaãi nùçm úã àêìu ngoån lûúäi lï vaâ lûúäi lï êëy, chuáng
ta khöng coá hay chûa coá. Phaãi daânh sinh lûåc vaâ thiïån chñ cuâng nhên sûå àïí reân lûúäi
lï cêìn thiïët àoá àaä... Hònh nhû trong khöng gian múâ töëi cuãa cùn phoâng, töi àaä trònh
bêìy nhû thïë. Töi phaãi duâng chûä “hònh nhû”, búãi vò thúâi gian qua cuäng àaä lêu röìi kïí
tûâ ngaây êëy.
Vaâo möåt luác naâo àoá, töi chúåt khaám phaá ra töi àang àöåc thoaåi. Tûâ àaä lêu röìi,
nhûäng khoaãng ngûúâi ngöìi quanh baân àaä cêm nñn. Töi cuäng im theo vaâ trong möåt
khùæc im lùång ngùæn, töi chúåt caãm thêëy nhû coá möåt ranh giúái vö hònh àaä xuêët hiïån
giûäa töi vaâ caác baån. Ngay caã àöëi vúái Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng. Khöng coân gò àïí noái
vúái nhau nûäa, möîi bïn giûä vûäng lêåp trûúâng cuãa mònh, àûúâng ai ngûúâi êëy ài. Nhûng
töi khöng muöën àïí àûát àoaån, phên caách nhau möåt caách vö lyá nhû thïë. Töi khöng hïì
muöën tûâ giaä hoå nhû thuâ nghõch - búãi vò àiïìu bêët àöìng yá, khöng hïì nùçm úã muåc tiïu
theo àuöíi, maâ laâ úã phûúng thûác thûåc hiïån. Coá leä Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng cuäng caãm
thêëy tûúng tûå nïn àaä cuâng vúái töi tuyïn böë chêëm dûát thaão luêån chñnh trõ, vaâ kïí tûâ
giúâ cho túái khi töi rúâi Huïë, chó coân chuyïån vùn nghïå vaâ sinh hoaåt vúái nhau nhû baån
maâ thöi. Têët caã àïìu taán àöìng vaâ heån gùåp laåi úã Tuyïåt tònh cöëc.
Àïën àõa àiïím heån gùåp, úã möåt con àûúâng naâo cuãa Huïë, töi bêy giúâ khöng sao
nhúá laåi àûúåc, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng àaä àúåi sùén vaâ dêîn töi ài theo möåt con àûúâng
nhoã hai bïn haâng raâo êm u nhû möåt xûá quï. Quaã xûáng àaáng laâ con àûúâng dêîn vaâo
Tuyïåt tònh cöëc. Möåt cùn nhaâ tranh vaách àêët vaâ nïìn cuäng bùçng àêët, khöng àiïån vaâ
cuäng khöng coá möåt dêëu vïët naâo chûáng toã coá vïët tñch cuãa cú khñ Têy phûúng. Vaâi
chiïëc chiïëu traãi trïn àêët, caác ngoån nïën thùæp raãi raác quanh vaâi àôa baánh vaâ caác ly
caâ phï àen saánh, àen nhû mêìu mùæt cuãa ba thiïëu nûä duy nhêët hiïån diïån. Hoaâng
Phuã Ngoåc Tûúâng giúái thiïåu chung vaâ vò quaá àöng, töi chó nhúá àûúåc tïn vaâi ngûúâi
nhû Trêìn Quang Long, Nguyïîn Àùæc Xuên... vaâ möåt ngûúâi rêët treã mùåc chiïëc aáo ka
ki, veã mùåt trong saáng hiïìn laânh sau laân kñnh trùæng coá caái tïn rêët húåp vúái Tuyïåt
tònh cöëc: Trõnh Cöng Sún.
Khi Trõnh Cöng Sún bùæt àêìu haát, töi chuá yá nghe búãi vò Hoaâng Phuã Ngoåc
Tûúâng àaä coá lêìn chï töi laâ “khöng biïët Trõnh Cöng Sún kïí nhû chûa biïët gò vïì vùn
nghïå miïìn naây”. Nhûng ngay lêåp tûác, töi khöng cêìn phaãi chuá yá nûäa - töi àaä bõ
chòm ngêåp ngay vaâo trong thïë giúái êm thanh cuãa Trõnh Cöng Sún. Töi vêín vú theo
doäi nhûäng viïn àaá, hay möåt viïn àaá, lùn trêìm böìng bïình trong cuöåc àúâi, töi cêìu
xin mùåt trúâi nguã yïn cho àaân boâ ài vaâo thaânh phöë bùng qua nhûäng giaáo àûúâng
tònh yïu... Khi Sún àaä ngûâng haát, töi vêîn coân sûäng súâ vò khöng thïí ngúâ nöíi úã Viïåt
Nam laåi coá thïí xuêët hiïån nhûäng baãn nhaåc nhû thïë. Nhûäng êm thanh lï thï,
nhûäng hònh aãnh hoang taân, raä rúâi, nhûng... töi vêîn caãm thêëy möåt sûác maånh tiïìm
taâng lêín khuêët trong tûâng êm thanh cuãa baãn nhaåc, trong nhûäng ngûúâi àang ngöìi
quanh dûúái caác aánh nïën chêåp chúân vaâ nhûäng boáng àeân lung linh trïn vaách àêët.
Àïm khuya, khi ra túái àûúâng löå, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng taách ra khoãi baån beâ, hoãi
riïng töi: thûåc ra coân lyá do chi nûäa laâm anh tin boån töi seä thêët baåi?... Vaâ khi bùæt
tay tûâ giaä Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng töi quyïët têm theo àuöíi con àûúâng mònh cho laâ
àuáng nhêët, con àûúâng àaä choån lûåa. Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vaâ têët caã nhûäng ngûúâi
cuãa Tuyïåt tònh cöëc - trûâ ba ngûúâi nûä - àaä lao vaâo phong traâo tranh àêëu do Phêåt
giaáo phaát àöång möåt thúâi gian sau, coân töi, vïì túái Saâi Goân laâ lo treo êën tûâ quan
(möåt chiïëc êën beá xñu cuãa möåt chûác quan hûäu danh vö thûåc) cuâng caác baån lêåp nhoám
Thaái Àöå àïí lao mònh vaâo möåt cuöåc phiïu lûu thûåc hiïån “giêëc mú trùm nùm cuãa
dên töåc”: hoaâi baäo thûåc hiïån möåt cuöåc vêån àöång vùn hoaá múái tiïën túái caách maång xaä
höåi. Vaâ trong àïm, khi laái chiïëc xe Jeep giaâ nua àûa möåt trong ba thiïëu nûä àaä coá
mùåt trong Tuyïåt tònh cöëc trúã vïì nhaâ qua nhûäng con àûúâng nhoã nguã ïm, ven möåt
con söng rêët nhoã vaâ rêët ïm àïìm, töi khöng thïí ngúâ àoá laâ lêìn choát töi gùåp Hoaâng
Phuã Ngoåc Tûúâng vaâ rêët nhiïìu ngûúâi treã cuãa thaânh phöë cöí xûa naây.
Sau nhûäng thaáng gay cêën dûä döåi, phong traâo tranh àêëu cuãa miïìn Trung àaä
thêët baåi. Trong thúâi gian naây, mùåc böå quên phuåc baåc phïëch, töi vûâa quay roneáo
tûâng trang cho nhûäng têåp Thaái Àöå àêìu tiïn, vûâa cuâng caác baån theo doäi cuöåc àêëu
tranh khöëc liïåt. Vaâ phong traâo tan raä, Tuyïåt tònh cöëc, chó coân Trõnh Cöng Sún
xuêët hiïån, möîi ngaây möåt nöíi danh vò nhûäng baãn nhaåc cuãa mònh. Nhûäng baãn tònh
ca cuãa anh àûúåc lúáp treã hoan nghïnh dûä döåi vaâ phöí biïën sêu röång: khöng ngöìi núi
naâo khöng nghe thêëy nhûäng êm àiïåu cuãa anh. Nhûng töi biïët anh khöng thïí
ngûâng úã àêëy, khöng thïí chó laâ möåt ngûúâi laâm tònh ca cho thiïn haå yïu nhau.
Kïí cuäng laå. Sún vaâ töi cuâng nhûäng ngûúâi àöìng lûáa, chuáng töi coá tuöíi treã, quaá
nhiïìu tuöíi treã àïí hûúãng tònh yïu cuâng nhûäng mêåt ngoåt cuãa trêìn gian. Nhûng
chuáng töi khöng laâm sao nïëm mêåt maâ khöng caãm thêëy võ àùæng cay.
Khöng tòm thêëy gò, nhûng khöng thïí söëng maâ khöng coá möåt võ trñ trong cuöåc
àúâi. Trûâ nhûäng ngûúâi tin theo caác triïët thuyïët nhêåp caãng àoáng höåp tûâ phûúng Têy
vaâ nhûäng ngûúâi buöng thaã vaâo trong siïu hònh êën Àöå, khöng ai coá thïí söëng haâm
höì. Möîi ngûúâi àïìu ûúác mú: ûúác gò ta àûúåc laâ ta, hay laâm sao khi thûác dêåy, töi tòm
thêëy töi. Trong cuöåc haânh trònh ài tòm chñnh ta, chñnh töi, chñnh mònh naây, nhûäng
ngûúâi treã trung vung tay xeá raách caác têëm maân àïí biïët rùçng mònh khöng phaãi laâ
têy con, laâ phoá-hoa-kyâ. Cuöåc haânh trònh phaãi tiïëp tuåc, vaâ lêìn naây, ài laåi tûâ àêìu: ài
tòm quï hûúng. Nhûäng möëc dêëu àêìu tiïn thûåc thaãm haåi:
Ngûúâi nö lïå da vaâng nguã quïn trong cùn nhaâ nhoã

Àeân thùæp thò múâ, nguã quïn àaä bao nùm,
Nguã quïn àaä bao nùm,
Nguã quïn khöng thêëy quï hûúng.
(Ài tòm quï hûúng)

Khaám phaá àêìu tiïn êëy thûåc laâ buöìn. Nhûng nhûäng ngûúâi treã chêëp nhêån:
chuáng ta laâ nö lïå, chuáng ta chûa laâ ngûúâi tûå do, chuáng ta laâ ngûúâi nö lïå, khöng
phaãi nö lïå da trùæng, maâ laâ nö lïå da vaâng. Mêìu da vaâng laâ mêìu da chuáng ta, laâ
thên phêån chuáng ta úã coäi àúâi naây, chuáng ta chêëp nhêån vaâ haänh diïån.
Vaâ ngûúâi nûä chuáng ta yïu, ngûúâi nûä thêìn tûúång, khöng phaãi laâ nhûäng ngûúâi
“toác vaâng súåi nhoã”, nhûäng Birgitte Bardot, Sharon Tate, Raquel Welch, maâ laâ
ngûúâi con gaái Viïåt Nam:
Ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng

Yïu quï hûúng nhû yïu àöìng luáa chñn
Yïu quï hûúng nûúác mùæt lûng doâng...
Em chûa biïët quï hûúng thanh bònh

Em chûa thêëy xûa kia Viïåt nam
Em chûa haát ca dao möåt lêìn
Em chó coá con tim cùm húân
Ngûúâi con gaái möåt höm qua laâng
Ài trong àïm, àïm vang êìm tiïëng suáng
Ngûúâi con gaái chúåt öm tim mònh
Trïn da thúm vïët maáu loang dêìn
Mang giêëc mú quï hûúng lòa kiïëp söëng...
(Ngûúâi con gaái Viïåt Nam, Ca khuác da vaâng)
Àaä tòm thêëy ngûúâi nûä cuãa mònh, ngûúâi con gaái Viïåt Nam da vaâng, têët nhiïn
cuöåc haânh trònh phaãi tiïëp tuåc, öín cöë vûäng vaâng hún:
Ngûúâi nö lïå da vaâng bûúác ài bûúác ài
Ài vïì àêìu non
Ngûúâi nö lïå da vaâng bûúác ài
Ài vïì biïín xanh
Ài khêu vaá non söng Viïåt Nam
20 nùm liïìn thõt xûúng.
Phúi trïn àöi miïìn
Ài cho thêëy quï hûúng
Ài cho thêëy quï hûúng
Ài cho thêëy quï hûúng...
(Ài tòm quï hûúng)

Vaâ túái cuöëi chùång àûúâng thûá nhêët cuãa cuöåc haânh trònh, nhûäng ngûúâi treã thêëy
mònh laâ ngûúâi Viïåt Nam, mêìu da vaâng, vúái têët caã nhûäng khöën khöí cuäng nhû oai
huâng cuãa doâng giöëng. Nhòn sang bïn kia, cuäng thêëy cuâng mêìu da, cuâng Viïåt Nam.
Àaä goåi laâ di saãn, thò àûúåc nhaâ cao cûãa röång, ruöång caã ao liïìn xaä höåi thanh
bònh caã nûúác hoa àùng... caâng töët. Coân nïëu khöng, gia taâi laâ cuãa meå, thò duâ coá laâ
ruöång àöìng khö khaát, nhaâ chaáy tûâng haâng, möåt rûâng xûúng khö, möåt nuái àêìy
möì... cuäng xin giú hai tay maâ àoán nhêån. Khöng phaãi nhêån àïí röìi maâ khoác than
thûúng cho phêån mònh. Nhêån àêy laâ àïí laâm cho khaá hún, tröìng cêy trïn nuái,
tröìng laåi luáa trïn vuâng khai hoang - duâ rùçng muöën laâm thïë coá phaãi laâm tûâ àêìu laâ
dêåy döî laåi nhau tûâ àêìu:
Daåy cho con tiïëng noái thêåt thaâ

Meå mong con chúá quïn mêìu da
Con chúá quïn maâu da nûúác Viïåt xûa
Meå tröng con mau bûúác vïì nhaâ
Meå mong con luä con àûúâng xa
Öi luä con cuâng cha
Quïn hêån thuâ.
(Gia taâi cuãa meå - àoaån kïët)
Bùæt àêìu tûâ chùång naây cuöåc haânh trònh, nhûäng ngûúâi treã àoá chó coân coá thïí lïn
tiïëng tuyïn böë: nhû trong phêìn choát cuãa baâi ca trïn:
Töi muöën yïu anh yïu Viïåt Nam

Ngaây gioá lúán töi ài möi goåi thêìm
Goåi tïn anh, tïn Viïåt Nam

Gêìn nhau trong tiïëng noái da vaâng
Töi muöën yïu anh yïu Viïåt Nam
Ngaây múái lúán tai nghe quen àaån mòn
Thûâa àöi tay, dû laân möi
Tûâ nay töi quïn hïët tiïëng ngûúâi.
Àoá laâ möåt lúâi tuyïn ngön dõu daâng nhêët vaâ cuäng minh baåch nhêët: Töi muöën
yïu anh yïu Viïåt Nam, chûá khöng phaãi: “Töi muöën yïu anh nûúác baån àöìng minh
Hoa Kyâ”.
Töi àûúåc nghe baâi ca trïn khi phuå traách huêën luyïån quên sûå cho sinh viïn
Vùn khoa Saâi Goân. Suöët nhiïìu buöíi trûa, töi ngöìi trong möåt quaán caâ phï gêìn
trûúâng, nghe ài nghe laåi baãn nhaåc xoát xa buöìn thaãm, àêìy chïët choác àau thûúng
êëy, töi biïët Trõnh Cöng Sún àang ài vaâo tuyïåt löå dêîn túái lao tuâ.
ÚÃã miïìn Nam coá möåt thaânh phêìn rêët súå hoaâ bònh - bêët cûá hoaâ bònh kiïíu gò vaâ
bêët kïí tûâ àêu túái! Lyá do búãi vò quyïìn lúåi vaâ danh voång hiïån taåi cuãa hoå xêy dûång
trïn cùn baãn laâ truåc lúåi chiïën tranh, àêëu thêìu cuöåc chiïën. Kïu goåi tònh tûå dên töåc
túái hoaâ bònh, kïí nhû lay àöång túái nïìn taãng quyïìn lúåi cuãa hoå röìi. Chñnh thaânh phêìn
naây tûâ àaä bao nùm hö haâo chiïën àêëu chöëng cöång bùçng möìm (hö haâo moåi ngûúâi
thöi, coân thên hoå thò khöng bao giúâ daám àûa ra gêìn núi lûãa àaån, vaâ con caái hoå àïìu
àûúåc tröën lñnh húåp phaáp àïí du hoåc bïn Myä, bïn Êu), chñnh nhûäng ngûúâi naây bao
giúâ cuäng muöën chñnh quyïìn bùæt boã tuâ, cho ài haãi àaão bêët cûá ai muöën khúi dêåy, àïì
cao tònh tûå laâm ngûúâi Viïåt Nam...
Vaâ têët nhiïn laâ Trõnh Cöng Sún khöng thoaát àûúåc söë phêån cuãa mònh. Caác
biïån phaáp nùång nheå àuã loaåi àaä àûúåc àûa ra aáp duång cho con ngûúâi hiïìn laânh dïî
thûúng nhêët cuãa Tuyïåt tònh cöëc, nhûng khöng àûa àûúåc anh túái lao tuâ àêìy aãi: quaá
nhiïìu ngûúâi Viïåt àaä lïn àûúâng vaâo cuöåc haânh trònh laâm ngûúâi Viïåt Nam, vaâ
khöng ai núä àïí con ngûúâi thû sinh giaãn dõ, töëi öm àaân ài haát, khuya vïì nguã trïn
ghïë böë cuãa cùn nhaâ göî Höåi Hoaå sô treã trïn thïìm Khaám Lúán xûa, phaãi chõu àoåa àêìy
hay thuã tiïu tûâ tûâ trong chuöìng coåp.
Vêîn àûúåc tûå do duâ laâ thûá tûå do haån chïë, anh vêîn laâm nhaåc: cuöåc haânh trònh
vêîn tiïëp tuåc. Lêìn cuöëi cuâng gùåp nhau trûúác khi Trõnh Cöng Sún trúã vïì Huïë, trong
cùn gaác xeáp mûa döåt àêìy möåt goác, ngöìi trïn chiïëu raách, anh coá hoãi töi: khi àêët
nûúác thanh bònh, baån beâ hai bïn trúã vïì, seä ra sao nhó? Töi khöng thïí traã lúâi cêu
hoãi êëy, nhûng töi biïët khi thanh bònh, töi seä laâm gò. Töi seä ra Huïë, kiïëm Trõnh
Cöng Sún, vaâ seä ruã anh laâm nhû trong möåt baãn nhaåc anh àaä àùåt tïn Töi seä ài
thùm.
Khi àêët nûúác töi thanh bònh, töi seä ài thùm

Töi seä ài thùm möåt phöë àêìy hêìm,
Ài thùm möåt con àûúâng nhiïìu höë.
Khi àêët nûúác töi thanh bònh
Töi seä ài thùm cêìu gêîy vò mòn,
Ài thùm hêìm chöng vaâ maä têëu
Khi àêët nûúác töi khöng coân giïët nhau
Treã con ài haát àöìng dao ngoaâi àûúâng
Khi àêët nûúác töi thanh bònh
Töi seä ài khöng ngûâng,
Saâi Goân ra Trung, Haâ Nöåi vö Nam

Töi ài chung cuöåc mûâng vaâ mong seä quïn
Chuyïån non nûúác mònh
“Ài chung cuöåc mûâng vaâ quïn chuyïån non nûúác mònh...” Túái àêy coá leä múái laâ
têån cuâng cuãa cuöåc haânh trònh ngûúâi Viïåt Nam, vaâ coá leä cuäng túái àêy Sún vaâ töi
múái hy voång seä chó coân möåt viïåc laâ: laâm tònh ca vaâ viïët chuyïån tònh rêët viïîn mú.
Dô nhiïn laâ vúái àiïìu kiïån luác àoá phaãi quïn àûúåc:
Khi àêët nûúác töi khöng coân chiïën tranh

Baån beâ mêëy àûáa vûâa xanh nêëm möì...
Nguyïîn Thuåy Kha
Trõnh Cöng Sún Vaâ Tûå Khuác Múái
Töi cûá nhúá maäi muâa thu 1997 dêìm mûa Saâi Goân. Giûäa luác chûúng trònh "Möåt
thêåp kyã tònh khuác" chuêín bõ ra mùæt thò tin Trõnh Cöng Sún hön mï úã phoâng cêëp
cûáu bïånh viïån Chúå Rêîy laâm nhiïìu ngûúâi chuâng laåi.
ÊËy thïë maâ khöng ngúâ caái àïm diïîn àêìu tiïn, giûäa luác Myä Lïå ngên nga Soáng
vïì àêu - möåt saáng taác maâ Sún thûúâng noái laâ àïí tùång cho ngûúâi baån Phaåm Vuä Ngoåc
Trai thò Sún thoaát khoãi hön mï. Àuáng laâ: “Biïín soáng biïín soáng àûâng xö töi. Àûâng
xö töi ngaä dûúái chên ngûúâi”.
Nùm nay, Sún gûúång trúã laåi. Höìi thaáng ba, töi vö, anh àaä bùæt àêìu nhêm nhi
àûúåc chuát vang àoã. Dung dùng, dung deã möåt bûäa röìi anh bay ra Huïë. Sún laâ
khaách múâi danh dûå ngaây khaánh thaânh trúã laåi khaách saån Moranh. Quay vïì Saâi
Goân, anh kïí chuyïån àïën tûác cûúâi. ÚÃ Huïë, ngûúâi dên khöng nghô Sún coân àuã sûác
khoeã àïí trúã laåi Huïë. Buöíi saáng úã sên thûúång, Sún têåp thïí duåc maâ hoå cuäng àûáng
dûúái àûúâng ngoá lïn àöng nghõt. Nghô cuäng laå caái thên phêån lêån àêån trong êm
thanh cuãa mònh.
Cuöëi thaáng 9 múái röìi, boån töi laåi tuå hoåp baân caãi tiïën túâ "Thïë giúái êm nhaåc",
ngöìi lai rai dûúái nhaâ hêìm C.M.T, möåt àõa danh êím thûåc nöíi tiïëng Saâi Goân höm
nay, Sún laåi nhoã nheå vúái möåt tûå khuác múái. Àaä nhiïìu lêìn nghe Sún haát nhûäng caái
múái cuãa mònh, nhûng lêìn naây töi thêëy laå hún búãi vò tûå khuác êëy coá möåt tïn rêët cöí
àiïín laâ cêu phûúng ngön. Àoá laâ... Tiïën thoaái lûúäng nan. Sún haát gioång chûa maånh,
nhûng nöåi lûåc coân thêm hêåu: "Tiïën thoaái lûúäng nan, ài vïì lêån àêån..." Nghe àêìu àïì
vaâ giai àiïåu, thêëy roä ngay nïëu Sún chûa traãi qua cún baåo bïånh khöng àuâa àûúåc úã
muâa thu nùm ngoaái, chùæc chûa thïí tòm túái yá tûúãng naây àûúåc. Caâng nghe, caâng
thûúng.
Sau àoá chuáng töi cuâng ra Quy Nhún ngaây thaânh phöë trùm tuöíi. Sún trúã vïì
Huïë laâ trúã vïì quï hûúng, coân trúã vïì Quy Nhún laâ trúã vïì thanh xuên. Coá leä vêåy nïn
àïm haát Tiïën thoaái lûúäng nan úã Sû phaåm Quy Nhún, núi Sún tûâng duâi maâi kinh
sûã 40 nùm trûúác, laâ möåt àïm giao lûu àêìy êën tûúång. Khuya êëy, trong cún thùng
hoa, chuáng töi cûá ài giûäa “Thaânh phöë mùæt àïm àeân vaâng” rêët Quy Nhún maâ lêím
nhêím Biïín nhúá khi xûa.
Coá möåt chiïìu laäng àaäng, khöng buöìn khöng vui, ngöìi möåt mònh trûúác ly rûúåu
chivas àún leã trong quaán Trõnh chua chua võ goãi bûúãi. Trong tiïëng nhaåc rêët ïm
nhû sûúng nhû khoái cuãa khöng gian Huïë, nhòn lïn tûúâng thêëy nhûäng neát, nhûäng
sùæc, nhûäng maâu cuãa Sún nhû bêng khuêng...
(Thu vaâng 1998)

Möåt Coäi Êm Thanh
Töi rêët quyá möåt cêu thú cuãa Nguyïîn Bùæc Sún trong têåp Chiïën tranh Viïåt
Nam vaâ töi: "Men nhaåc Trõnh Cöng Sún chaãy traân àïm khuya". Cûá ngûúåc caái thúâi
mêëy chuåc nùm àïm... daâi miïìn Nam vûâa qua, múái thêëy sûác söëng "chaãy traân" cuãa
nhaåc sô Trõnh Cöng Sún trong suöët nhûäng nùm thaáng êëy.
Nûãa cuöëi thêåp niïn 1950 - 1960. Giûäa luác doâng nhaåc Àoaân Chuêín àang dêìn
ngûng vúái Laá àöí muön chiïìu, Chiïëc laá cuöëi cuâng vaâ Gûãi ngûúâi em gaái miïìn Nam
thò doâng nhaåc Cung Tiïën bùæt àêìu giao thoa vaâo vúái Hûúng xûa, Thu vaâng, Hoaâi
caãm. Tiïëp tuåc giao thoa vúái doâng êm nhaåc Cung Tiïën, nùm 1958, 19 tuöíi àúâi,
Trõnh Cöng Sún àaä bùæt àêìu doâng nhaåc cuãa mònh bùçng Ûúát mi - möåt ca khuác mang
àêåm nöîi buöìn Huïë. Vaâ sau àoá laâ miïn man cho túái nay möåt coäi êm thanh Trõnh
Cöng Sún.
Giai àoaån àêìu, cac khuác Trõnh Cöng Sún cùn baãn laâ tònh khuác. Bùçng nöîi cö
àún trong treão, àêìy linh caãm xoát xa, mêët maát cuãa tuöíi àöi mûúi, nhûäng tònh khuác
Trõnh Cöng Sún khi êëy laâ lúâi thöët lïn cuãa lúáp thanh niïn miïìn Nam söëng triïìn
miïn trong êu lo, trong phêëp phoãng thúâi cuöåc. Àoá laâ nhûäng Thûúng möåt ngûúâi,
Chiïìu möåt mònh qua phöë, Biïín nhúá, Haå trùæng v.v... ÚÃ Cuöëi cuâng cho möåt tònh yïu
(thú Trõnh Cung), tiïëng nûác núã traâo lïn möåt àöí vúä:
Möåt lêìn chia tay,
Möåt àúâi baäo nöíi,
Giaä tûâ giaä tûâ
Chiïìu mûa giöng túái...
Laâm sao em biïët
Mûa ngoaâi song bay

Lúâi ca em nhoã
Nöîi loâng anh àêy...
Trong giai àoaån naây, ca khuác Cho möåt ngûúâi nùçm xuöëng, àaä baáo hiïåu cho
möåt caái nhòn vïì chiïën tranh. Thên phêån nhûäng ngûúâi lñnh ngaä xuöëng chó laâ möåt
mêët maát àúâi àúâi:
Anh nùçm xuöëng sau möåt lêìn vaâo viïîn du

Àûáa con xa àaä tòm vïì nhaâ,
Àêët hoang vu kheáp laåi heån hoâ...
Baáo hiïåu naây àaä dêîn túái nhûäng ca khuác phaãn chiïën úã giai àoaån tiïëp theo
doâng nhaåc Trõnh Cöng Sún. Nhòn chiïën tranh bùçng cùåp mùæt trung thûåc úã têìm
nhên loaåi, Trõnh Cöng Sún àaä kïu lïn bûác böëi giûäa cuöåc àúâi "nöìi da nêëu thõt" maâ
traách nhiïåm lúán thuöåc vïì chñnh quyïìn miïìn Nam núi anh àang söëng vaâ chûáng
kiïën:
Möåt ngaây muâa àöng hai bïn laâ rûâng

Möåt chiïëc xe tùng traái mòn nöí chêåm
Ngûúâi chïët hai lêìn thõt da naát tan
(Nguå ngön muâa àöng)
Coá leä vò caách nhòn nhû thïë nïn sau 30-4-1975, Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô
miïìn Nam duy nhêët laåi coá thïm nûäa khöëi thñnh giaã úã miïìn Bùæc. Anh àaä taåo ra
thñnh giaã bùçng chêët nhaåc riïng cuãa mònh.
Cuäng cêìn noái thïm rùçng sûå nghiïåp êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún trong thúâi
kyâ naây àûúåc chùæp caánh nhúâ gioång haát Khaánh Ly. Cuöåc truâng phuâng naây àaä àïí laåi
möåt dêëu êën khöng phai múâ trong lõch sûã êm nhaåc Viïåt Nam.
Trõnh Cöng Sún bûúác vaâo àõa haåt laâm êm nhaåc cho àiïån aãnh cuäng tûâ sau giaãi
phoáng miïìn Nam. Mûúâi lùm nùm tröi qua, anh àaä coá mùåt úã gêìn hai chuåc phim
truyïån cuäng nhû taâi liïåu. Tûâ trong nhûäng cuöën phim, ca khuác Trõnh Cöng Sún laåi
àônh àaåc bûúác vaâo àúâi, söëng möåt cuöåc söëng riïng nhû nhûäng ca khuác khaác. Noái àïën
phim Töåi löîi cuöëi cuâng khöng ai coá thïí quïn àûúåc "Hiïìn caá sêëu". Khöng quïn
"Hiïìn caá sêëu" tûác laâ nhúá Phûúng Thanh. Nhûng laâm cho khaán giaã nhúá àïën nhên
vêåt naây, bïn caånh diïîn xuêët xuêët sùæc cuãa Phûúng Thanh, coân coá sûå trúå giuáp àùæc
lûåc cuãa ca khuác Àúâi goåi em biïët bao lêìn àûúåc viïët ra caách àêy möåt thêåp niïn. Möîi
khi cêët gioång haát lêím nhêím: "Ài vïì àêu húäi em..." töi laåi thêëy hiïån lïn trûúác mùåt
möåt "Hiïìn caá sêëu" vúái söë phêån àêìy bi kõch.
Cuäng nhúâ viïët nhaåc phim maâ Trõnh Cöng Sún coá àûúåc möåt ca khuác thiïëu nhi
nöíi tiïëng: Em laâ böng höìng nhoã:
Em seä laâ muâa xuên cuãa meå

Em seä laâ maâu nùæng cuãa cha
Em àïën trûúâng hoåc bao àiïìu laå
Möi em cûúâi laâ nhûäng nuå hoa...
Coá möåt àïm höìi Gala 87 úã thaânh phöë Höì Chñ Minh, khi àïën tiïët muåc cuãa
mònh, Trõnh Cöng Sún àaä "xón xón", anh haát khöng àûúåc löi cuöën. Khaán giaã bùæt
àêìu öìn aâo. Àöåt nhiïn, Sún chuyïín sang: "Em seä laâ muâa xuên...", thïë laâ caã cêìu
trûúâng Phan Àònh Phuâng laåi döåi lïn tiïëng vöî tay rêìm rêåp.
Laå hún nûäa laâ Trõnh Cöng Sún viïët nhaåc cho caã phim taâi liïåu vïì têåp voä thuêåt.
Ca khuác Böën muâa thay laá nhúâ thïë maâ ra àúâi. Ngaây kyã niïåm 60 nùm sinh nhêåt
nhaåc sô Vùn Cao, khi nghe anh giúái thiïåu xuêët xûá baâi haát, ai cuäng úã traång thaái àoán
àúåi möåt caái gò cûáng rùæn, gêåp ghïình. Nhûng khi Sún cêët gioång lïn: "Böën muâa thay
laá, böën muâa thay hoa..." thò tröi àïën vúái ngûúâi nghe laåi laâ möåt êm àiïåu dõu daâng,
mûúåt maâ, tònh caãm.
Nïëu úã giai àoaån trûúác laâ sûå song haânh cuãa Trõnh Cöng Sún vúái Khaánh Ly, thò
úã àõa haåt êm nhaåc cho àiïån aãnh laåi laâ song haânh cuãa Trõnh Cöng Sún vúái Phaåm
Troång Cêìu. Hai ngûúâi baån, hai nhaåc sô nhiïìu àöìng caãm vúái nhau luön cuâng coá
mùåt trong tûâng böå phim. Tònh baån giûä hai anh taåo nïn êm hûúãng cuãa möëi giao
caãm, luöìn trong tûâng phuát nhaåc.
Gêìn àêy nhêët, höìi cuöëi thaáng 3 nùm 1990, nhaåc sô coá möåt coäi êm thanh cuãa
hún ba mûúi nùm saáng taåo, cuãa gêìn 500 ca khuác thoùæt möåt caái àaä trúã thaânh diïîn
viïn cuãa phim truyïìn hònh do haäng phaát thanh truyïìn hònh BBC thûåc hiïån.
Cêët ài nhûäng phoáng tuáng trong àúâi söëng cuäng nhû trong êm nhaåc, Trõnh
Cöng Sún àaä tûå kheáp mònh vaâo kyã luêåt cuãa möåt diïîn viïn. Anh phaãi vöåi vaä bay tûâ
thaânh phöë Höì Chñ Minh ra Haâ Nöåi vaâ chó úã laåi coá 16 tiïëng àïí àûáng trûúác öëng kñnh
trong möåt caãnh gùåp gúä nhaåc sô Vùn Cao taåi nhaâ riïng úã söë 108 phöë Yïët Kiïu. Ngay
sau àoá, anh bay vaâo Huïë àïí thûåc hiïån möåt àoaån phim khaác trïn quï hûúng xanh
ngùæt nhûäng miïåt vûúân laá truác che ngang mùåt chûä àiïìn. Röìi laåi quay vïì thaânh phöë
Höì Chñ Minh.
Khöng biïët nhaåc sô coá taåo ra àûúåc ngön ngûä àiïån aãnh trong diïîn xuêët àöåc àaáo
nhû ngön ngûä êm nhaåc cuãa mònh khöng. Chùæc nhûäng ngûúâi vöën mïën möå Trõnh
Cöng Sún coân phaãi chúâ àúåi khi cuöën phim ra àúâi. Nhûng chùæc khöng ai mong anh
laåi boã êm nhaåc àïí trúã thaânh diïîn viïn. Vêîn cûá mong coäi êm thanh Trõnh Cöng Sún
caâng ngaây caâng thùm thùèm.
Nguyïîn Duy
Ngaây Sau Soãi Àaá
... Möåt àïm tònh cúâ... Mùåt trêån Àûúâng Chñn - Nam Laâo (1971)... Trong cùn
hêìm keâo bïn doâng söng Sïbùnghiïng... töi - phoáng viïn chiïën trûúâng, àang baám
theo tiïíu àoaân thöng tin cuãa sû àoaân 308 do anh huâng quên àöåi Chu Vùn Muâi laâm
tiïíu àoaân trûúãng... Nghe, nghe tröåm - vêng, luác àoá goåi laâ nghe tröåm - àaâi Saâi Goân,
tònh cúâ “gùåp” Trõnh Cöng Sún qua gioång khaát Khaánh Ly... Diïîm xûa... “Mûa vêîn
mûa bay trïn têìng thaáp cöí - laâm sao em biïët bia àaá khöng àau... ngaây sau soãi àaá
cuäng cêìn coá nhau...”. Quyã thêåt! Giai àiïåu êëy vaâ lúâi ca êëy tûå nhiïn “ghim” laåi trong
têm tûúãng töi ngay tûâ phuát bêët chúåt êëy... Röìi, Nhû caánh vaåc bay... Quaái thêåt!...
caãm nhêån bêët chúåt, nhûäng baâi haát rêët mûúåt maâ, àùæm àuöëi êëy khöng thuöåc chuãng
loaåi eâo uöåt, rïn ró, nó non maâ thúâi êëy ngûúâi ta vêîn quen goåi chung laâ “nhaåc vaâng”.
ÛÂ, thò coá buöìn àêëy, àau àêëy, quùån thùæt nûäa àêëy... nhûng coân caái gò laânh maånh naãy
núã trong àoá. Hònh nhû laâ caái àeåp. Caái àeåp trong cêu nhaåc. Caái àeåp trong ca tûâ, caã
xaác chûä lêîn höìn thú. Baãng laãng, lúâ múâ, khoá phên àõnh cho àuáng nghôa, nhûng roä
raâng laâ àeåp, àeåp laâm sao... vaâ cuäng húi ma quaái thïë naâo. Töi lúán lïn úã vuâng àöìng
söng Maä, vêîn thûúâng nghe tiïëng vaåc kïu sûúng. Naâo coá thêëy con vaåc àêu, maâ
tiïëng vaåc thò rêët nhúá. Con vaåc xa, thêåt xa, maâ tiïëng vaåc rúi trong thùm thùèm àïm
xûa tõch mõch thò laåi gêìn, thêåt gêìn. Sûå thêåt cuöåc àúâi, ñt ra àöëi vúái töi cho túái luác àoá
- nùm töi hai mûúi tuöíi, laâ nhû vêåy. Mêëy ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún nhû caánh
vaåc bay qua töi röìi, vaâ àïí laåi caái aám aãnh thêím myä. ÛÂ, biïët àêu... ngaây sau soãi àaá...
... Röìi möåt ngaây tònh cúâ... Mùåt trêån Quaãng Trõ (muâa heâ 1972)... töi - phoáng
viïn chiïën trûúâng, laåi baám tiïíu àoaân thöng tin cuãa sû àoaân 308... theo möåt tiïíu
àöåi trinh saát vaâo thõ trêën Àöng Haâ àaä boã tröëng... Ngoåc Haâ Tõnh Xaá - töi chûa roä laâ
àïìn hay chuâa, maái tön, vaách göî, loãng choãng hûúng nhang vaâ la liïåt saách tung dûúái
nïìn xi mùng. Kinh Phêåt... lêëy thûã vaâi cuöën coi Viïåt Nam tên tûå àiïín cuãa Thanh
Nghõ... nhùåt. Nghïå thuêåt hiïån àaåi cuãa Giö dep E-mi-lú Muy lï... àûúåc. Thú cuãa Buâi
Giaáng, cuãa Nguyïn Sa... àûúåc, thûã coi.. Vaâ, Ca khuác da vaâng cuãa Trõnh Cöng
Sún... nhùåt liïìn. Töi laâm möåt ba lö saách, caác thûá maâ luác àoá goåi laâ “vùn hoáa phaãn
àöång”, lùåc leâ mang ra hêåu cûá trûúác nhûäng caái nhòn nûãa ngú ngaác, nûãa lo ngaåi cuãa
àöìng àöåi. Vúái tû caách bñ thû chi böå möåt muäi nhoån àöåc lêåp, töi laâm böå quan troång ra
mùåt, nùçm beåp trong hêìm “nghiïn cûáu” mêëy thûá vûâa nhùåt àûúåc êëy, coi lûúát qua vaâ
loaåi boã dêìn. Thêåt tiïëc cuöën Viïåt Nam tên tûå àiïín, coá chuá Haán ngûä vaâ Phaáp ngûä,
nhûng noá nùång quaá, àaânh phaãi boã laåi. Töi dêëu trong ba lö suöët caác ngaã àûúâng
chiïën dõch, vaâ sau àoá mang vïì Haâ Nöåi àûúåc hai cuöën thöi, Nghïå thuêåt hiïån àaåi vaâ
têåp nhaåc Ca khuác da vaâng, kïí nhû thïë àaä laâ to gan lúán mêåt lùæm röìi, daám àoåc vaâ
lûu trûä saách cuãa àõch! Töi hoaân toaân muâ nhaåc, nghe thò caãm àûúåc àaåi khaái laâ thñch
hay khöng thñch, hay hoùåc khöng hay, thïë thöi... xûúáng êm thò mñt àùåc, àoåc Ca
khuác da vaâng nhû àoåc thú. Ca tûâ cuãa Trõnh Cöng Sún quaã laâ thú thêåt, vaâ hay thêåt,
chûä nghôa lúâ múâ, baãng laãng höìn vña vaâ thi tûá. Möåt thi sô taâi ba. Nïëu anh ta laâ
ngûúâi lñnh àöëi mùåt vúái töi, phaãi bùæn nhau, thò cuäng phaãi bùæn nhau thöi. Ûúác gò
anh ta maäi maäi laâm thi sô... ÛÂ biïët àêu... ngaây sau soãi àaá...
... Röìi möåt buöíi chiïìu töëi tònh cúâ... nùm 1975... nhaâ thú Phaåm Tiïën Duêåt àûa
töi túái thùm Höåi Vùn nghïå Bònh Trõ Thiïn (nhaâ 26 Lï Lúåi, Huïë)... vaâ gùåp Trõnh
Cöng Sún úã àoá. Gûúng mùåt anh phùèng phêët neát àaåo sô, êín hiïån chuát... chuát gò nhû
laâ lûåc hêëp dêîn têm linh. Heân chi, taác phêím àêìy aám aãnh. Buöíi gùåp bêët ngúâ maâ
thêåt àöng vui. Tö Nhuêån Vyä - nhaâ vùn, Bûãu Chó - hoaå sô, Lï Khùæc Cêìm - giaãng sû
mön vùn cuãa trûúâng Àaåi hoåc Huïë, cùåp nhaâ thú Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng vaâ Lêm
Thõ Myä Daå... Thïë laâ, rêët tûå nhiïn, cuöåc höåi ngöå khöng heån trûúác böîng chuyïín
thaânh àïm thú nhaåc “Bùæc Nam sum hoåp” moåi ngûúâi coá mùåt àïìu vûâa laâ diïîn viïn,
vûâa laâ khaán giaã. Ngûúâi àoåc thú, ngûúâi àaân haát, mêëy anh nhaâ vùn, nhaâ veä thò vïính
tai nghe, vaâ haát theo Trõnh Cöng Sún, nhûäng tònh khuác, nhûäng baâi haát tranh àêëu
“Tûâ Bùæc vö Nam nöëi liïìn nùæm tay, ta ài... voâng tay lúán maäi...”.
Maäi túái höm àoá töi múái àûúåc biïët, Trõnh Cöng Sún coân coá nhûäng baâi haát yïu
nûúác nöíi tiïëng, phöí biïën trong phong traâo àêëu tranh cuãa hoåc sinh, sinh viïn miïìn
Nam nhûäng nùm thaáng khaáng chiïën chöëng Myä. Ngay caã trong nhûäng baâi haát
mang tñnh thúâi sûå êëy, vêîn thêëy coá xu hûúáng vûún túái caái àeåp muön thuúã, caái xu
hûúáng maâ coá ngûúâi chï laâ duy myä.
Nhûäng thaáng cuöëi nùm 1975, Trõnh Cöng Sún vêîn úã Huïë coân töi thò trúã
thaânh khaách thûúâng xuyïn cuãa gia àònh anh úã thaânh phöë Höì Chñ Minh. Töi laâm
viïåc taåi cú quan tiïìn phûúng Böå tû lïånh thöng tin liïn laåc, trong sên bay Tên Sún
Nhêët. Ngaây chuã nhêåt vaâ nhûäng buöíi töëi raãnh röîi töi laåi ra nhaâ Trõnh Cöng Sún
chúi vaâ thûúâng nguã laåi àoá cuâng vúái Hoaâng Ngoåc Tuêën (möåt nhaâ vùn coá tiïëng, cuâng
tuöíi vúái töi àaä úã trong nhaâ Trõnh Cöng Sún nhiïìu nùm, nhû ngûúâi nhaâ). ÚÃ àoá, töi
àaä àûúåc troâ chuyïån nhiïìu vúái maá cuãa Sún, möåt baâ maá theo àaåo Phêåt, giaâu loâng
thûúng ngûúâi vaâ têm tûúãng hûúáng túái caái thiïån. ÚÃ àoá, töi àaä kïët thên vúái nhûäng
ngûúâi em cuãa Sún, Tõnh vaâ Têm nhû hai caái vai cuãa gia àònh, gaánh vaác cú sûå cúm
aáo, chùm lo hïët mònh cho sûå nghiïåp cuãa anh, Thuyá vaâ Trinh giöëng nhû nhûäng
ngûúâi “nuöi” nhaåc sô Trõnh Cöng Sún trong nhaâ. ÚÃ àoá, töi àûúåc cö uát Trinh haát cho
nghe gêìn nhû toaân böå ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhiïìu baâi chûa phaát haânh. Tònh
khuác laã lúi thay, vêåy maâ khöng hïì vûúng nhuåc duåc. Cuäng lùæm baâi haát mang húi
hûúáng thiïìn luêån, vêåy maâ khöng u uêín. Phêìn lúán ca khuác cuãa Sún khöng nhêåp
thïë maâ cuäng khöng àoaån àúâi, cûá chêåp chúân bay lïn àaáp xuöëng, nhùçm túái caái cao
àeåp nûãa thûåc nûãa hû treo lú lûãng giûäa thiïn àûúâng vaâ trêìn gian. ÚÃ àoá, töi múái
hiïíu roä, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ tûâ trong nhaâ àoá ài ra, hoaân caãnh xuêët thên
rêët cuå thïí àïí dêëu êën khaá àêåm trong phong caách taác giaã. ÚÃ àoá - töi, möåt nhaâ thú
“Viïåt cöång”, xa laå, ngûúâi ngúåm hom hem, quêìn aáo luöåm thuöåm lïëch thïëch... àaä
àûúåc moåi ngûúâi trong gia àònh - duâ Sún khöng úã nhaâ vaâ khöng coá möåt lúâi giúái
thiïåu naâo trûúác caã - àöëi xûã rêët ên cêìn vúái tònh thên tûå nhiïn nhû ngûúâi trong hoå
maåc. Chñnh úã àoá, töi àaä laâm àûúåc baâi thú àêìu tiïn cuãa mònh vïì miïìn Nam - baâi
Tòm thên nhên. Vaâ tiïëp theo laâ baâi Bêìu trúâi mùåt àêët baân tay... àïí tùång maá cuãa
Sún, baây toã caãm nghô vïì möëi quan hïå têm linh têët yïëu giûäa meå - con ngûúâi nghïå
sô. Rêët tiïëc baâi thú naây àaä bõ mêët cùæp cuâng vúái caái tuái xaách treo úã tay laái xe àaåp,
töi khöng thïí naâo nhúá laåi àûúåc nûäa, chó nhúá caái tïn baâi vaâ möåt cêu àiïåp “biïët àêu
ngaây sau soãi àaá...”
Khöng coân laâ tònh cúâ nûäa, lêìn thûá hai töi gùåp Trõnh Cöng Sún, thaáng tû nùm
1976, gêìn dõp bêìu cûã Quöëc höåi, töi tûâ Haâ Nöåi vaâo nhêån cöng taác taåi tuêìn baáo Vùn
nghïå Giaãi phoáng, túái Huïë thò dûâng laåi àïí chúi vúái anh em quen biïët úã àoá. Möåt
àïm trùng saáng àeåp tuyïåt vúâi, söng Hûúng àûúåc aánh trùng maå cho lung linh hùèn
lïn. Chuáng töi tuå têåp ngöìi ngùæm trùng maå cho suöng vaâ röìi laåi thú - nhaåc... trïn
maãnh sên nho nhoã nhaâ Nguyïîn Khoa Àiïìm, úã thön Vô Daå... Àoá laâ nhûäng bûúác àêìu
tiïn cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún nhêåp vaâo cuöåc àúâi múái sau 30-4-1975. Vêîn laâ nhõp
àiïåu quen thuöåc cuãa Sún, khöng lêîn àûúåc, nhûäng ca tûâ laåi thêåt quáa, túái mûác thêåt
thaâ quaá, thaânh ra baâi haát bõ nhaåt. Nhaåc vaâ lúâi cuãa Trõnh Cöng Sún nhû xaác vúái
höìn, khöng coá caái naây thò cuäng khöng coá caái kia. Vïì sau töi múái hiïíu roä, àoá chñnh
laâ lyá do giaãi thñch taåi sao Sún khöng thïí phöí thú cuãa ngûúâi khaác àûúåc. Trúã laåi baâi
gaánh gaánh... àoá, Sún cûá say mï haát ài haát maäi maâ töi khöng laâm sao nhúá nöíi
nhûäng giai àiïåu tiïëp sau... caã tïn baâi haát cuäng khöng nhúá luön. Àoá laâ daåo anh
àang trùn trúã, muöën “àeã” ngay möåt lûáa caác ca khuác múái, nhûng “àeã non” nhû vêåy
thò baâi haát cuäng khöng söëng àûúåc. Hún thïë nûäa, anh àang úã trong tònh traång khoá
khùn vïì têm lyá. Nhiïìu ngûúâi úã Huïë coá aác caãm vúái chïë àöå múái, toã yá chï traách anh
sao maâ “nhêåp cuöåc” dïî daâng thïë, vúái aác yá löå liïîu. Caán böå úã àõa phûúng, phûúâng,
khoám, thò laåi coi anh laâ möåt “phêìn tûã cuãa xaä höåi cuä” cêìn phaãi “caãnh giaác” vaâ giaám
saát chùåt cheä. Nhaâ anh úã thûúâng xuyïn bõ theo doäi vaâ kiïím tra höå khêíu ban àïm.
Coá lêìn, caã Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng lêîn Tö Nhuêån Vô phaãi caäi vaã vúái cöng an
phûúâng, vò àang úã chúi àoá, múái khoaãng mûúâi giúâ àïm, àaä bõ xeát hoãi giêëy túâ...
Riïng töi, taåi nhaâ Trõnh Cöng Sún (àûúâng Nguyïîn Trûúâng Töå, Huïë), töi àaä coá
möåt kyã niïåm nhúá àúâi.
Vêng, trong caái àïm trùng saáng àeåp tuyïåt vúâi êëy, sau khi thú - nhaåc úã nhaâ
Nguyïîn Khoa Àiïìm, chuáng töi keáo nhau vïì nhaâ Sún, kiïëm nem Bïën Ngûå nhùæm
rûúåu tiïëp, laåi haát tiïëp troâ chuyïån vaâ “goáp yá” vúái Sún àöi àiïìu, àöång viïn anh viïët
thïë naây... Gêìn túái giúâ giúái nghiïm, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, Tö Nhuêån Vyä, Bûãu
Chó, vaâ mêëy ngûúâi nûäa phaãi vöåi vaâng “ruát lui”, coân töi thò nguã laåi vúái Sún cho vui.
Hai anh em ra cûãa àûáng ngùæm trùng suöng. Trõnh Cöng Sún kïí vïì kyã niïåm...
“Mûa vêîn rúi mûa trïn têìng laá nhoã”, chñnh laâ trïn têìng laá nhoã kia kòa... Ngaây
xûa... Diïîm vêîn thûúâng ài qua con àûúâng àoá... Diïîm xûa laâ viïët úã Quy Nhún,
nhûäng têìng laá, mêëy soãi àaá naây laâ Huïë... Êm hûúãng baâi Diïîm xûa àûa töi vaâo giêëc
nguã... Vûâa chúåp mùæt thò nghe tiïëng àêåp cûãa thònh thònh. Cöng an túái. Xeát giêëy.
Giêëy túâ cuãa töi àïí trong tuái aáo quên phuåc, höìi chiïìu vûâa löåt ra gúãi laåi nhaâ Tö
Nhuêån Vyä. Khöng coá giêëy túâ. Tûúáng maåo laåi cuåc mõch khaã nghi. Töi liïìn bõ múâi ra
àöìn cöng an Phuá Cam, mùåc duâ Sún àaä cöë sûác giúái thiïåu töi laâ möåt nhaâ thú quên
àöåi caách maång, kïí tïn möåt loaåt nhûäng baâi thú cuãa töi àaä in trïn nhiïìu saách baáo
nûäa. “Khöng coá giêëy túâ thò cûá ra boát chúâ, chi maâ phaãi nhiïìu lúâi”. Caã töi vaâ Sún
àaânh lùång leä ài sau ngûúâi cöng an vûâa noái cêu àoá. Ngöìi àoá, mai saáng giaãi quyïët -
ngûúâi trûåc ban troã cho chuáng töi möåt caái ghïë bùng àaä coá ba böën ngûúâi ngöìi, trong
goác àöìn. Saáng höm sau, Sún phaãi vïì Höåi Vùn nghïå luåc tuái aáo cuãa töi vaâ mang giêëy
túâ túái, töi múái àûúåc thaã ra, khi àaä nghe xong möåt baâi huêën thõ traâng giang vïì vêën
àïì phoâng gian baão mêåt... Töi àoåc cho Sún nghe hai cêu “caãm giaác” - nhûäng cêu àêìu
tiïn töi viïët vïì xûá Huïë:
ÚÃã Huïë coá lïå xeát nhaâ

Ai khöng coá giêëy thò ra boát ngöìi...
Chuáng töi laåi cûúâi vui, chúã nhau trïn chiïëc xe àaåp cao kïìu maâu vaâng, chaåy
voâng theo con àûúâng “ngaây xûa Diïîm thûúâng ài qua”, dûúái nhûäng têìng laá nhoã. Röìi
Trõnh Cöng Sún seä viïët laách thïë naâo àêy? Töi thêìm nghô trong tiïëng lùn xaâo xaåc
cuãa vö vaân viïn soãi nhoã dûúái baánh xe... ÛÂ, biïët àêu ngaây sau soãi àaá...
... Bêy giúâ, “Trõnh Cöng Sún vaâ töi gùåp nhau hoaân toaân khöng coân laâ tònh cúâ
nûäa. Nhûäng buöíi quêìn tam tuå nguä vúái nhau, anh em vùn nghïå sô thaânh phöë Höì
Chñ Minh, thûúâng xuyïn vêîn coá tiïët muåc thú - nhaåc, thöng baáo saáng taác múái, hoùåc
nhûäng dûå àõnh, nhûäng gúåi yá. Möåt söë ca khuác múái cuãa Trõnh Cöng Sún saáng taác tûâ
caãm hûáng trûúác hiïån thûåc múái, àaä àûúåc cöng chuáng lan truyïìn röång raäi - trong àoá,
baâi Em úã nöng trûúâng, em ra biïn giúái (1978) àûúåc àaáng kïí laâ caái möëc àaánh dêëu
chùång àûúâng múái cuãa anh. Anh àaä thêåt sûå “bùæt” caái baãn sùæc tûúi saáng. Möåt vaâi
nùm trûúác 1975, anh húi sa àaâ vaâo maåch thiïìn, bùæt àêìu coá dêëu hiïåu luêín quêín,
chúám bûúác “ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt... trïn hai vai ta àöi vêìng nhêåt
nguyïåt....” àïí röìi möåt chiïìu ngöìi öm toác daâi... “chêåp chúân lau trùæng trong tay...”.
Chñnh hiïån thûåc àúâi söëng àaä giuáp anh “treã laåi”, anh ài nhiïìu, saáng taác vaâ ca haát, úã
nhaâ trûúâng, cöng trûúâng, nöng trûúâng, úã caác tuå àiïím sinh hoaåt xaä höåi cuãa thanh
niïn sinh viïn vaâ trñ thûác thaânh phöë, lïn biïn giúái ra biïín khúi, vaâo têån bûng biïìn
Àöìng Thaáp Mûúâi... Kïí tûâ ngaây vaâo hùèn taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh túái nay, Trõnh
Cöng Sún àaä coá thïm haâng chuåc ca khuác, nhiïìu nhaåc phim, vaâ baâi haát trong phim.
Àïí vûúåt qua àûúåc nhûäng khoá khùn têm lyá cuãa chñnh mònh, suöët mêëy nùm sau
ngaây giaãi phoáng, vaâ tiïëp àoá laâ sûå bùæt beã, xeát neát cuãa khöng ñt baån àöìng nghiïåp cuãa
möåt söë ngûúâi úã giúái nghiïn cûáu - phï bònh êm nhaåc caách maång, àöëi vúái anh laâ viïåc
khöng dïî daâng, nhûng duâ sao thò anh cuäng vûúåt qua àûúåc... sûå caãm thöng vaâ loâng
mïën möå daânh cho anh vaâ ca khuác múái cuãa anh ngaây caâng tùng lïn. Àoá laâ kïët quaã
töët laânh do chñnh viïåc anh laâm mang laåi. Anh chên thaânh vaâ say mï saáng taác,
chên thaânh vaâ say mï hoåc hoãi àúâi söëng, vêîn rêët kyä tñnh vúái tûâng neát nhaåc, tûâng lúâi
thú. Coá lêìn, anh àöåt ngöåt hoãi töi: “Naây, öng úã lêu ngoaâi Haâ Nöåi, öng thêëy nhûäng
buöíi chiïìu trïn söng Höìng coá gò aám aãnh?...” Töi kïí vúái anh vïì búâ àï, vaâ luäy tre múâ
xa, sûúng khoái... Vaâ thïë röìi, trong baâi Chiïìu trïn quï hûúng töi, anh chó choån lêëy
caái búâ xa sûúng khoái thêåt coá höìn. Baâi Muâa thu Haâ Nöåi cuãa anh múái chi tiïët laâm
sao, nhûäng chi tiïët khiïën cho ai àaä tûâng thên thûúng Haâ Nöåi àïìu phaãi sûäng súâ,
“cêy cúm nguöåi vaâng, cêy baâng laá àoã... tûâng con àûúâng nhoã traã lúâi cho töi”... àöåt
ngöåt, nhûäng con sêm cêìm cêët caánh trïn Höì Têy. Rêët chi laâ Haâ Nöåi! Phaãi kïí àoá laâ
möåt trong nhûäng baâi haát hay khöng phaãi cuãa riïng Trõnh Cöng Sún, maâ laâ cuãa
chung Haâ Nöåi. Vúái anh, coá thïí kïí ra haâng loaåt nhûäng baâi haát àûúåc nhiïìu ngûúâi
yïu thñch.
Em coân nhúá hay em àaä quïn, Chiïìu trïn quï hûúng töi, Huyïìn thoaåi Meå, caác
baâi haát trong phim Pho tûúång, phim Y voä dûúäng sinh v.v... àïìu laâ nhûäng baâi haát
vaâ lúâi tûúng sinh nhû xaác vúái höìn, nhûäng chi tiïët hiïån thûåc àúâi söëng nêng lïn
trong xu hûúáng vûún túái caái àeåp lêu bïìn, thò àuáng laâ anh duy myä röìi! Töi nghô
rùçng, sûå nhêåp cuöåc cuãa anh nhû thïë laâ àuáng taång, àuáng baãn sùæc, caái riïng nhêåp
vaâo caái chung nhû möåt haåt phuâ sa nhêåp vaâo doâng söng, möåt laân gioá nhêåp vaâo caánh
àöìng... Thay àöíi luön caã caái taång êëy ài thò coá nghôa laâ mêët luön möåt Trõnh Cöng
Sún. Khöng thïí àoâi hoãi anh thay àöíi yá kiïën êëy, cuäng nhû khöng thïí àoâi hoãi möåt
con chim hoåa mi phaãi àeã ra nhûäng öí trûáng chim cuát, möåt caânh hoa phong lan phaãi
cho nhûäng chuâm quaã xum xuï ùn àûúåc...
Búãi vò nghïå thuêåt laâ phong phuá vaâ àa daång, noá vêîn cêìn coá vaâ daânh sùén chöî
cho nhûäng caái vu vú thêím myä vaâ hûúáng thiïån, nhû laâ ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá
nhau...
Thaânh phöë Höì Chñ Minh

Ngaây 10-40-1987
Nguyïîn Thõ Minh Thaái
Trõnh Cöng Sún-Höìng Nhung:

Súám vaâ Muöån, Xanh vaâ Chñn
Khi “Böëng” - tïn cuáng cúm cuãa Höìng Nhung - coân quaá beá boãng (sinh nùm 1970
úã Haâ Nöåi) thò Trõnh Cöng Sún àaä huy hoaâng lïn ngöi thêìn tûúång êm nhaåc úã miïìn
Nam, vaâ rûåc rúä phaát saáng qua sûác chiïëu toaã àùåc biïåt cuãa gioång haát Khaánh Ly.
Giöëng nhû caách lûu laåi kyã niïåm àeåp nhêët àaä qua bùçng nhûäng têëm hònh daán úã
album, ngûúâi ta tûå nhiïn khöng ûng möåt khuön mùåt ca sô naâo ngoaâi khuön mùåt
khaã aái cuãa Khaánh Ly. Töi cuäng laâ möåt keã thuã cûåu trong söë ngûúâi troång thõ nhûäng
giaá trõ àaä vang boáng möåt thúâi, khöng chõu àöíi thoái quen cöë hûäu vïì möåt vuâng giai
àiïåu êm nhaåc khöng thïí naâo quïn, trong àoá gùæn chùåt möåt truâng phuâng: nhaåc
phêím Trõnh Cöng Sún vaâ chêët gioång quyïën ruä cuãa Khaánh Ly. Nhûng thoái quen êëy
àaä chúám nhûäng vïët raån àêìu trong möåt cuöëi chiïìu rúát baäo, khöng khñ Saâi Goân se
nheå sau mûa thaáng mûúâi êm lõch, nghe cö ca sô beá boãng Höìng Nhung haát Goåi
nùæng úã Quaán Nhaåc sô vaâ thêëy Trõnh Cöng Sún ngöìi àúåi nùæng vïì trong gioång haát
Höìng Nhung, vúái àöi mùæt múâ lïå sau cùåp kñnh trùæng, úã chöî quen thuöåc cuãa anh bïn
traái sên khêëu, quêy quêìn quanh Sún nhûäng khuön mùåt vaâ li rûúåu baån beâ: Thanh
Tuâng, Tön Thêët Lêåp, Tûâ Huy, Trêìn Long êín vaâ... hai nhaåc sô Höìng Àùng, Àaâm
Linh múái tûâ Haâ Nöåi bay vaâo...
Chñnh Trõnh Cöng Sún chûá khöng phaãi ai khaác, laâ ngûúâi àêìu tiïn phaát hiïån
ra khuön mùåt êm nhaåc cuãa mònh coá thïí àûúåc phaãn chiïëu qua gioång haát Höìng
Nhung, nhû qua möåt mùåt höì trong.
Möåt caãm giaác laå luâng chúåt àïën. Sún nhû caãm thêëy mònh xanh trúã laåi, loâng
mïìm dõu hùèn trûúác gioång haát chñn súám naây, coá leä vò phaãi chñn quaá súám, vûúåt trûúác
thúâi gian, maâ noá vûâa töåi nghiïåp, vûâa maånh meä, vûâa daåi khúâ, vûâa khön ngoan, vûâa
khoeã khoùæn, cûáng coãi laåi vûâa tinh tïë, trêìm ngêm, trong möåt phong thaái biïíu diïîn
vûâa treã trung höìn nhiïn vûâa giaâ dùån vaâ kyä thuêåt trïn sên khêëu. Trõnh Cöng Sún
chuã yïëu viïët ca khuác Böëng Böìng úi tùång cho tñnh caách êm nhaåc vaâ chêët gioång
riïng cuãa Höìng Nhung, nhû möåt lúâi ru ïm àïìm cuãa tònh meå vaâ nhû thaãng thöët
ngaåc nhiïn trûúác sûå treã laåi cuãa chñnh mònh, trong giai àiïåu êu yïëm thiïët tha, laáy
ài laáy laåi, vêîy goåi möåt tia nùæng: “Nùæng vaâng! Em ài àêu maâ vöåi? Nùæng vaâng, nùæng
vaâng úi! Em ài àêu maâ vöåi? Lay nheå àoaá Höìng Nhung gioá vaâng gioá vaâng bay...”
Dûúâng nhû coá möåt cuöåc truâng phuâng kyâ laå àaä xaãy ra giûäa Trõnh Cöng Sún
nhaåc sô vúái Höìng Nhung ca sô, nhû phaãng phêët möåt taái sinh lêìn nûäa cuöåc höåi ngöå
vúái Khaánh Ly maâ Trõnh Cöng Sún àaä tûúãng laâ khöng thïí höìi êm.
Trong khi nghe nhûäng ca khuác múái coá thïí laâ daânh riïng cho gioång haát Höìng
Nhung rêët húåp vúái tñnh caách êm nhaåc cuãa Höìng Nhung: Böëng Böìng úi, Àûúâng xa
vaån dùåm, Coân ai coá ai, Töi úi àûâng tuyïåt voång, Em haäy nguã ài..., ngûúâi ta nhêån ra
möåt nguöìn caãm hûáng múái traâo dêng trong soáng nhaåc Trõnh Cöng Sún, khöng vöî vïì
nhûäng buöìn àau quaá khûá maâ röån raâng niïìm an nhiïn vúái hiïån taåi, khöng chó
ngoaãnh laåi àau àúán vaâo nöåi têm maâ àaä quy hûúáng ra ngoaâi àúâi söëng. Àïí tûâ àoá cêët
caánh nhûäng giai àiïåu múái meã, tinh khöi, àêìy vui söëng, nhûäng phêím chêët êm nhaåc
têët yïëu phaãi coá cuãa möåt taâi nùng nhaåc sô, sau cuöåc nghiïåm sinh moåi cung bêåc vui
buöìn sûúáng khöí úã àúâi, àang thanh thaãn trúã vïì núi baãn thïí êm nhaåc cuãa chñnh
mònh, vúái caái nhòn thú treã àêìu tiïn.
Chñnh luác àoá dûúâng nhû Höìng Nhung àaä àuã chñn, vaâ àuã lúán àïí chuêín bõ cho
cuöåc gùåp gúä phaãi àïën naây. Möåt xanh möåt chñn, möåt súám möåt muöån àaä kïët húåp laåi
trong möåt cuöåc tri ngöå êm nhaåc höìn nhiïn - vûúåt qua caã sûå caách trúã vïì thïë hïå vaâ
sûå traãi nghiïåm cuöåc àúâi.
Nhûäng tònh khuác àeåp nhêët cuãa möåt nhaåc sô taâi hoa nhêët, cuäng vêîn chó coá àúâi
söëng cêm lùång cuãa ca tûâ trïn doâng nhaåc hïåt nhû cö Hùçng Nga nguã giêëc ngaân thu
trong rûâng, chûa àïën luác võ Hoaâng tûã àeåp àïën àaánh thûác. Cö cöng chuáa Hùçng Nga
cêìn möåt cuöåc haånh ngöå. Tònh khuác cêìn phaãi àûúåc söëng möåt thên phêån êm nhaåc
qua möåt gioång haát.
Ta thêëy qua gioång haát vûâa àam mï, baåo liïåt vûâa trong saáng, àaãm tònh cuâng
nhûäng xûã lyá êm thanh àiïåu nghïå cuãa ca sô Höìng Nhung àaä laå hoaá nhûäng giai àiïåu
buöìn buöìn quen löëi ài vïì trong nhaåc tûå do khöng bõ goâ trong khuön khöí kyä thuêåt
cûáng nhùæc cuãa Höìng Nhung, àaä löi keáo nhûäng nöîi niïìm ûu tû, trïî naãi mang êm
tñnh nhû “Loaâi sêu nguã quïn trong toác chiïìu” cuãa Trõnh Cöng Sún sang möåt khu
vûúân cêy xanh coã laå tûúi töët dûúái trêån mûa höìng cuãa nhûäng niïìm vui dûúng
tñnh...
Chùæc chùæn, ta coá thïí thêëy Trõnh Cöng Sún thêåt sûå treã laåi trong möåt tinh thêìn
êm nhaåc múái qua gioång haát mang veã àeåp duy lyá, cûáng coãi vaâ maänh liïåt cuãa Höìng
Nhung, cuâng möåt chêët gioång riïng Haâ Nöåi sêu lùæng, tònh caãm vaâ phong nhaä chó coá
úã möåt gioång haát àaä àûúåc sinh ra vaâ lúán lïn trong voâng tay tònh àêìy thûúng mïën
cuãa Haâ Nöåi.
Vaâ ta coá thïí nghe, duâ khöng nhiïìu, chó möåt ca khuác Töi úi, àûâng tuyïåt voång,
trong bùng nhaåc Böëng Böìng úi (phaát haânh thaáng 11/93 - Trung têm bùng nhaåc
Treã Thaânh phöë Höì Chñ Minh) hoùåc trong Quaán Nhaåc sô vaâo möåt àïm Saâi Goân àeåp
trúâi, gioá hêy hêy nhû chúám muâa thu Haâ Nöåi. Luác àoá ta seä thêëy, seä caãm àûúåc àêìy
àuã caái tinh thêìn cuãa hy voång, hoùåc ñt nhêët, ta biïët rùçng, tuyïåt voång laâ caái tïn goåi
khaác ài cuãa hy voång. Böëng beá boãng àaä laâm àûúåc àiïìu àoá cho Trõnh Cöng Sún, lêìn
àêìu tiïn àaä àûúåc chuyïín hoaá höìn nhiïn thaânh hy voång.
Trong trûúâng húåp naây, Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi haånh phuác nhêët, búãi nhûäng
ca khuác cuãa anh, thên phêån êm nhaåc cuãa anh àaä àûúåc chiïm nghiïåm, phaát saáng úã
möåt thïë hïå khaác....
M. Nguyïîn
Ngûúâi Haãi Ngoaåi Noái Vïì

Trõnh Cöng Sún
Caã hai baâi viïët vïì nhaåc sô Trõnh Cöng Sún: Àïm maâu höìng cuãa Khaánh Ly vaâ
Nhûäng ngûúâi tûâ Tuyïåt tònh cöëc cuãa Thïë Uyïn àûúåc trñch àùng caånh nhau trïn túâ
Àêët Múái xuêët baãn úã Canada. Caã hai baâi àïìu nhùæc túái Huïë trïn "nïìn nhaåc" cuãa
nhûäng hoaâi caãm xa xùm, nhêët laâ Khaánh Ly vúái nhûäng doâng rêët nhúá: "Khöng phaãi
vò nhûäng àiïìu ngûúâi Huïë viïët vïì Huïë àaä laâm töi yïu Huïë! Vò nïëu nhû vêåy thò töi
phaãi yïu Haâ Nöåi nhiïìu hún múái coá lyá. Phaãi yïu Saâi Goân hún, phaãi yïu Àaâ Laåt hún
múái phaãi. Vêåy maâ töi yïu Huïë (...). Töi chó muöën viïët vïì "Huïë cuãa riïng töi", vaâ
nhû vêåy cuäng coá nghôa laâ múã ra caánh cûãa cuãa kyã niïåm, cuãa nhûäng hên hoan àau
àúán, nhûäng ûúác mú khöng thaânh, nhûäng dùçn vùåt, aám aãnh àeo àuöíi töi...". Khaánh
Ly baão nhaåc sô Trõnh Cöng Sún laâ "Huïë chay" vaâ nhûäng ngaây thaáng úã Huïë "gêìn
Sún vaâ gia àònh, àoá laâ khoaãng thúâi gian haånh phuác nhêët cuãa àúâi töi. Saáng Àöng
Ba, chiïìu Vô Daå, töëi hoåp nhau úã Cercle (cêu laåc böå) hoùåc nhaâ anh chõ Lïî àaân haát
ngêm thú".
"Haånh phuác nhêët cuãa àúâi töi", chõ àaä viïët nhû vêåy sau khi kïí vïì thúâi nhoã
khöng vui cuãa mònh, vöën laâ "möåt àûáa treã möì cöi cha", hoåc haânh dúã dang "vaâi nùm
trûúâng têy, vaâi nùm trûúâng ta". Khaánh Ly "tûå baåch":
"Trûúâng hoåc chùèng daåy töi àiïìu gò. Nïn töi tûå daåy töi, ra àúâi nùm 16 tuöíi. Ài
haát nhûng khöng bao giúâ nghô rùçng mònh seä trúã thaânh ca sô. Haát vò thñch haát.
Àiïìu naây töi hoaân toaân chõu aãnh hûúãng búãi öng böë coá nhiïìu nghïå sô tñnh... Khöng
coá tònh thûúng cuãa cha, khöng húåp tñnh vúái meå. Ngoaâi yá thñch àûúåc haát töi khöng
biïët mònh phaãi laâm gò. Àúâi seä cho töi nhûäng gò vaâ töi seä coá àûúåc nhûäng gò. Töi quúâ
quaång, söëng lang thang giûäa àaám baån beâ töët buång, nay àûáa naây cho bõch gaåo, mai
àûáa kia cho nûãa chai nûúác mùæm. Ngheâo maâ vui, töi khöng buöìn vò nöîi bõ gia àònh
hùæt huãi, tûâ boã. Töi nhû möåt thùçng con trai giûäa àaám baån trai (...). Cuäng tûúãng àúâi
seä lïu bïu maäi cho àïën ngaây cuöëi, nhûng nïëu àõnh mïånh laâ àiïìu coá thêåt, thò àiïìu
àoá àaä àïën vúái töi trong möåt àïm mûa gioá taåi Àaâ Laåt. Tûâ Sún töi àaä thaânh danh,
nhûng àoá cuäng chûa hùèn laâ àiïìu töi mong muöën. Töi coá caãm tûúãng nhû vêåy. Coá
phaãi àúâi söëng laâ nhû thïë hay sao? Thïë laâ àuã hay sao? Nïëu thiïëu thò thiïëu caái gò vaâ
taåi sao thiïëu (...). Luác söëng lang thang nhû möåt thùçng laäng tûã, töi thûúâng tûå hoãi
mònh nhu cêìu gò cho àúâi söëng. Söëng trong àúâi söëng mònh phaãi coá nhûäng gò? Tònh,
Tiïìn. Danh voång. Cho àïën luác nghô rùçng mònh àaä coá àuã nhûäng àiïìu mú ûúác töi vêîn
luön luön êm thêìm. Hònh nhû khöng phaãi nhû mònh nghô. Cuöåc söëng trong àúâi chó
têìm thûúâng thïë sao?".
Khaánh Ly mang cêu hoãi àoá àùåt ra trûúác Trõnh Cöng Sún, vaâ theo chõ viïët laåi,
Sún àaä traã lúâi hïët caã têëm loâng... Cêu traã lúâi cuãa Sún giuáp chõ "söëng giûäa àúâi höîn
mang" maäi àïën ngaây ly hûúng. Qua xûá ngûúâi, trong thúâi gian àêìu, thñnh giaã Viïåt
Nam úã haãi ngoaåi quen nghe vaâ coá nhiïìu kyã niïåm vúái nhûäng baâi haát, gioång haát cuãa
caác ca sô khi coân úã quï nhaâ, nïn Khaánh Ly cuâng möåt söë ca sô tûâng nöíi danh úã Saâi
Goân tiïëp tuåc àûúåc yïu thñch. Ngûúâi ta thêëy bïn caånh möåt söë trung têm saãn xuêët
bùng nhaåc audio thúâi àoá nhû Trung têm Thanh Thuáy. Trung têm Hoaâng Oanh,
Trung têm Giaáng Ngoåc, Trung têm Àúâi, Trung têm Phûúång Hoaâng, Trung têm
Laâng Vùn, Trung têm Ngûúâi àeåp Bònh Dûúng, Trung têm Böën Phûúng, coá Khaánh
Ly Enterprises, Dream Studio... Gioång haát vaâ tïn tuöíi Khaánh Ly àûúåc nhùæc àïën
cuâng caác ca sô nöíi danh tûâ trûúác nùm 1975 nhû Lïå Thu, Thanh Thuáy, Hoaâng
Oanh, Sô Phuá, Carol Kim, Ngoåc Minh, Duy Quang, Elvis Phûúng... Taác giaã Töë
Têm trong möåt baâi viïët vïì ca nhaåc Viïåt Nam úã haãi ngoaåi àùng trïn Àêët Múái
(Montreáal) nhêån xeát: "Ngûúâi ta muöën nghe Khaánh Ly haát Diïîm xûa, Tònh nhúá...
vaâ chó coá Khaánh Ly haát nhûäng baâi naây múái hay, múái àöåc àaáo, hay Thaái Thanh thò
phaãi haát Àöi mùæt ngûúâi Sún Têy hoùåc Nûãa höìn thûúng àau... thò ngûúâi nghe múái
thêëm thña (...). Vaâ nhûäng ca sô múái nöíi tiïëng sau naây nhû Thaái Hiïìn, Haãi Lyá, Kim
Anh, Khaánh Haâ, Ngoåc Lan, Vuä Khaánh, Tuêën Vuä... thò cûá phaãi giöëng hay phaãi gúåi
laåi àûúåc phêìn naâo sûå quen thuöåc cuãa caác gioång haát coân úã bïn nhaâ, hoùåc ñt nhêët
cuäng phaãi haát nhûäng baâi saáng taác trûúác nùm 1975. Coá nhû vêåy thò bùng nhaåc àoá
múái àûúåc goåi laâ hay, múái baán chaåy àûúåc". Cuäng theo Töë Têm, vò nhûäng àiïìu nïu
trïn maâ àoåc úã nhaän bùng, ngûúâi ta thêëy tïn nhiïìu baãn nhaåc ûa chuöång trûúác nùm
1975 taåi Saâi Goân àûúåc "in àêåm" úã haãi ngoaåi nhû Ngêåm nguâi, Möå khuác, Baâi khöng
tïn söë 1, söë 2, söë 3, Khi ngûúâi yïu töi khoác, Àûa em tòm àöång hoa vaâng, Ngaây xûa
Hoaâng thõ, Hoa biïín, Dang dúã... Àïën nay hùèn laâ coá thay àöíi do nhu cêìu thûúãng
ngoaån nghïå thuêåt cuãa giúái treã haãi ngoaåi khaác vúái lúáp ài trûúác. Phêìn nûäa, theo
nhêån àõnh cuãa caác cêy buát úã nûúác ngoaâi thò lúáp ca sô cuâng thúâi vúái Khaánh Ly "möåt
söë khöng nhoã chêët gioång àaä giaãm rêët nhiïìu" do tuöíi taác vaâ ngoaåi caãnh chi phöëi.
Caác nhaåc sô saáng taác tònh ca cho hoå haát thuúã naâo nay cuäng dêìn im tiïëng...
Thïë Uyïn viïët "Baãn thên chuáng ta àaä thay àöíi dêìn, con chaáu chuáng ta caâng
thay àöíi hún. Nïëu coân möåt chuát goác tai naâo lùæng nghe êm thanh cuãa Viïåt Nam,
cuäng coân laâ àiïìu àaáng mûâng cho têët caã", vaâ nhùæc laåi lêìn àêìu nghe Trõnh Cöng Sún
àaân vaâ haát taåi Huïë: "Luác êëy nhaåc cuãa anh chûa àûúåc in ra, úã miïìn Nam chûa ai
biïët túái anh, kïí caã töi. Tûâ höm túái Huïë, Tûúâng àaä vaâi lêìn nhùæc túái Trõnh Cöng Sún
vaâ khen rêët nhiïìu taâi nùng cuãa ngûúâi nhaåc sô treã naây. Töi chó ûâ aâo cho phaãi pheáp.
Nhûng àïm àoá, ngay sau khi Sún öm àaân haát lïn baâi haát cuãa mònh vïì möåt vïët lùn
trêìm, töi àaä thêëy ma lûåc cuãa lúâi cuäng nhû nhaåc anh. Sún caâng haát thïm, töi caâng
caãm thêëy bõ quyïën ruä...". Ngaây 30-4-1975, theo lúâi nhaâ vùn Thïë Uyïn, öng àaä gùåp
Trõnh Cöng Sún àang àûáng trïn vóa heâ gêìn ngaä tû Phan Thanh Giaãn (nay laâ
àûúâng Àiïån Biïn Phuã) vaâ Lï Vùn Duyïåt (nay laâ àûúâng Caách Maång Thaáng Taám) vaâ
hai ngûúâi mûâng rúä bùæt tay nhau: "Töi (Thïë Uyïn) coá hoãi anh vïì viïåc anh haát baâi
Nöëi voâng tay lúán trïn àaâi phaát thanh nhûäng giúâ àêìu tiïn (miïìn Nam àûúåc giaãi
phoáng) thò anh cho biïët laâ baån beâ ngoaâi khu vïì kiïëm ra anh ngay, keáo lïn xe àûa
vïì àïën àaâi phaát thanh. Khöng kõp vïì nhaâ lêëy àaân nûäa nïn anh phaãi haát tay
khöng..." Sau khi Thïë Uyïn ra nûúác ngoaâi, giûäa luác möåt söë ngûúâi cûåc àoan khñch
baác nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, cho laâ nhaåc sô cöë tònh úã laåi "húåp taác vúái Cöång saãn", thò
Thïë Uyïn viïët baâi àùng baáo baão Trõnh Cöng Sún coá quyïìn choån lûåa úã laåi quï
hûúng. Thïë Uyïn viïët àiïìu êëy vúái nhûäng so saánh vïì hoaân caãnh cuãa mònh nhû dûúái
àêy: "Trúâi miïìn têy bùæc núi töi cû nguå vïì muâa thu muâa àöng nhiïìu khi rêët buöìn.
U aám, mêy bay, sûúng muâ, mûa dêìm, khöng khñ laånh giaá. Nhiïìu buöíi saáng khi
keáo cöí aáo cho mûa búát rúi vaâo cöí, ngêåm àiïëu thuöëc, töi ài nhû chaåy trïn nhûäng con
àûúâng nhoã trong khuön viïn àaåi hoåc àang theo hoåc cho kõp giúâ hoåc kïë. Nhûäng luác
êëy thêåt thêëy nhúá nhaâ vaâ theâm caái nùæng êëm cuãa Saâi Goân, cuãa Viïåt Nam nhiïåt àúái.
Têm höìn bay böíng àöi luác vïì quï hûúng cuä... Trõnh Cöng Sún coá lyá khi anh choån úã
laåi quï hûúng. Núi naây, anh coá àêët nûúác, coá dên töåc vaâ dô nhiïn coá caã quï hûúng
àñch thûåc".
Theo taác giaã Bñch Ty, àaä coá nhiïìu ngûúâi viïët vïì êm nhaåc, con ngûúâi Trõnh
Cöng Sún, nhûng baâi cuãa Khaánh Ly vaâ Thïë Uyïn nïu trïn "coá leä laâ nhûäng baâi viïët
chên thêåt nhêët cuãa taác giaã haãi ngoaåi viïët vïì anh, vïì Huïë, vïì quï hûúng".
Tònh khuác Trõnh Cöng Sún vêîn ài vaâo loâng ngûúâi, dêîu trong hay ngoaâi nûúác,
dêîu baån laâ ai, vò trûúác hïët noá laâ... nhaåc tònh.
Nhû Töë Têm úã Canada ghi nhêån vïì hoaåt àöång ca nhaåc cuãa ngûúâi Viïåt haãi
ngoaåi: thõnh haânh vaâ àûáng vûäng nhêët vêîn laâ nhaåc tònh ngên vang "Nöîi cay àùæng,
niïìm haånh phuác, nûúác mùæt, tiïëng cûúâi... cuãa nhûäng ngûúâi yïu nhau, phuå nhau
àûúåc khai thaác triïåt àïí. Sau àoá laâ nhûäng baâi haát diïîn taã àûúåc trung thûåc nhêët
niïìm hoaâi voång cöë hûúng, àaánh àöång àûúåc têm tònh ngûúâi xa xûá laâ coá nhiïìu thñnh
giaã. Möåt vaâi bùng nhaåc (...) mang tñnh chêët nhû du ca - kïu goåi "giaãi phoáng quï
hûúng" àaä chòm vaâo dô vaäng...".
Thïë Uyïn viïët, vaâo nhûäng nùm àêìu 1960, nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún vang tûâ
sên Trûúâng Àaåi hoåc Saâi Goân àïën nhûäng con tim àang yïu trïn àûúâng phöë, nhûäng
lûáa àöi goåi mûa vaâo haå, ûúm nùæng cho ngaây, hoùåc chùæp cho lúâi buöìn thaânh möåt
linh höìn. "Sún nöíi tiïëng nhanh vaâ danh tiïëng phöí biïën khùæp quêìn chuáng búãi vò
anh laâ möåt nhaåc sô. Nhûng duâ nöíi tiïëng nhû thïë taác phong anh vêîn giaãn dõ nhû
xûa. Töi thónh thoaãng gùåp anh úã khu nhaâ tiïìn chïë trong khuön viïn cuãa Trûúâng
Àaåi hoåc Vùn khoa. Vêîn xuïình xoaâng vúái chiïëc aáo sú mi kaki trùæng ngùæn tay, vúái
chiïëc quêìn khöng mêëy khi thùèng (...). Cuâng úã Saâi Goân, nhûng töi quaá bêån nïn
thónh thoaãng múái gùåp Sún. Möåt lêìn... taåi quaán Hêìm Gioá, coá Phaåm Duy, Miïn Àûác
Thùæng, vaâ Trõnh Cöng Sún àïën dûå. Khi men bia àaä ngaâ ngaâ, möåt ngûúâi àïì nghõ caã
ba nhaåc sô lïn haát chung möåt baâi. Àûáng giûäa Phaåm Duy mêåp maåp vaâ Miïn Àûác
Thùæng àeåp trai to khoeã, Sún thêåt maãnh mai, thû sinh. Sún àïì nghõ haát möåt baâi
cuãa Phaåm Duy, nhûng öng baån giaâ naây tïë nhõ tûâ chöëi. Sau cuâng caã ba cuâng àaân
haát möåt baâi cuãa Sún, trong luác àoá töi ngöìi ngay trïn buåc göî dûúái chên, tay cêìm
möåt ly bia lúán. Töi àaä thñch thuá vö cuâng vò baâi nhaåc àûúåc lûåa laâ möåt trong nhûäng
baâi töi ûa thñch nhêët thúâi àoá". Cuöëi baâi Nhûäng ngûúâi tûâ Tuyïåt tònh cöëc trñch àùng
trïn taåp chñ Àêët Múái úã Canada, nhaâ vùn Thïë Uyïn viïët nhaåc sô Trõnh Cöng Sún úã
laåi Viïåt Nam sau ngaây 30-4-1975 "Laâm nhaåc sô cho dên töåc hún 60 triïåu cuãa mònh,
trïn quï hûúng mònh (...)". Nhûng möåt söë túâ baáo khaác, ngûúâi viïët khaác úã haãi ngoaåi,
vaâ ngay taåi Canada, àaä hêåm hûåc vúái choån lûåa àoá, vaâ coá leä vúái nhaâ vùn Thïë Uyïn
khi öng toã ra "ngaåc nhiïn" trûúác caác baâi baáo hö haâo àûâng nghe àûâng haát caác tònh
khuác khöng biïn giúái cuãa Trõnh Cöng Sún. ÚÃ Canada coá khaá nhiïìu baáo vaâ taåp chñ
nhû Laâng vùn cuãa vúå chöìng Nguyïn Hûúng - Nguyïîn Hûäu Nghôa, Nguyïåt san
Viïåt Nam cuãa Haãi Triïìu, caác túâ: Ài túái, Quöëc gia, Nghïå thuêåt, Thêím myä, Tûå do...
Túâ chuyïn vïì chñnh trõ kinh doanh vaâ Khai thaác thõ trûúâng (Viet Marketing and
Business Report) viïët hai thûá tiïëng Anh, Viïåt cûá ba thaáng ra möåt kyâ do möåt nhoám
trñ thûác coá bùçng cêëp chuã trûúng. Túâ Àöëi lûåc cuãa Nguyïîn Baá Long phaát haânh haâng
thaáng vúái haâng chûä chaåy dûúái tïn baáo: "Diïîn àaân quöëc tïë cuãa phe dên chuã Viïåt
Nam"... Trong söë àoá, Laâng vùn laâ túâ nöíi àònh nöíi àaám tûâng loan tin "Nhaåc sô
Phaåm Duy tuyïn böë öng khöng chöëng Cöång maâ chó chöëng... gêåy thöi" gêy thùæc mùæc
baân caäi trong dû luêån baáo chñ haãi ngoaåi möåt thúâi gian. Theo nhaåc sô Trõnh Cöng
Sún, caách àêy 8 nùm khi anh túái Canada, chó möåt höm sau, túâ Laâng vùn àaä àûa
tin "caãnh giaác" dêîu anh muöën laâm caái sûå incoginito (khöng muöën ai biïët viïåc mònh
coá mùåt úã Canada) nhû anh noái. Tiïëp àoá trong chûúng trònh tiïëng Viïåt cuãa àaâi phaát
thanh vaâ truyïìn hònh úã Montreáal, ngûúâi ta lùåp ài lùåp laåi mêíu tin àoá: "Trõnh Cöng
Sún hiïån àang coá mùåt úã Canada! Trõnh Cöng Sún hiïån àang coá mùåt úã Canada!", cûá
nhû baáo àöång. Vaâ thïë laâ cöång àöìng Viïåt Nam taåi Myä vaâ chêu Êu àïìu biïët. Möåt
ngûúâi baån thên cuä cuãa Trõnh Cöng Sún àang giûä chûác Phoá Chuã tõch Höåi Y sô taåi
Montreáal bõ nhûäng ngûúâi quaá khñch àoâi phaãi tûâ chûác vò "daám" múâi anh duâng cúm
taåi nhaâ. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä viïët: "Cuöëi cuâng thò töi khuyïn möåt söë baån
nïn àûâng àïën thùm töi nûäa vaâ töi cuäng tûâ chöëi rêët nhiïìu lúâi múâi ngöìi uöëng rûúåu
vúái nhau. Tuy nhiïn cuäng khöng thïí naâo caãn àûúåc nhûäng ngûúâi baån phûúng xa cûá
ài maáy bay hoùåc laái xe tûâ Myä sang thùm. Caái tònh quï hûúng xûá súã vêîn cûá maånh
khoeã hún moåi dõ biïåt vïì chñnh kiïën". Anh kïí laåi nhû vêåy trong loaåt baâi Canada du
kyá àùng trïn baáo Phuå nûä Thaânh phöë Höì Chñ Minh sau ngaây vïì Viïåt Nam vaâ cho
biïët ngûúâi àïën thùm anh súám nhêët laâ ca sô Khaánh Ly bay tûâ Califomia sang. "Nïëu
tin dõ àoan thò Khaánh Ly laâ möåt nguöìn may mùæn cho töi. Vaâo nhûäng ngaây cuöëi
thaáng 3 moåi nùm khöng bao giúâ coân tuyïët rúi. Thïë maâ chó höm sau ngaây Khaánh
Ly àïën, tuyïët tûâ trúâi àêët bao la kia àaä tùång töi möåt ngaây tuyïët trùæng bay àêìy phöë
nuái núi naây. Töi vaâ Khaánh Ly keáo nhau lïn parc Mont Royal cuâng vúái möåt
cameraman quen. Chuáng töi ngöìi trong tuyïët cho àïën luác caã ngûúâi trùæng xoáa vaâ
laånh coáng múái vaâo quaán ngöìi nghó (...). Cuöåc àúâi luön luön lêëy búát cuãa mònh möåt
àiïìu gò àoá àöìng thúâi cuäng mang àïën cho mònh möåt quaâ tùång. Trïn caán cên cuãa thuâ
gheát vaâ yïu thûúng töi muöën móm cûúâi caám ún cuöåc àúâi bao giúâ cuäng soâng phùèng
tûã tïë". Àïí chêëm dûát phêìn naây, chuáng töi nhùæc laåi lúâi cuãa Bñch Ty, möåt taác giaã haãi
ngoaåi, viïët vaâo giai àoaån coá viïåc khñch baác Khaánh Ly lêîn Trõnh Cöng Sún dêëy lïn
mêëy nùm trûúác trong möåt söë ngûúâi quaá khñch úã nûúác ngoaâi, rùçng: "Khaánh Ly coá
thïí khöng coân chöî àûáng trïn sên khêëu, nhûng ñt nhêët chõ vêîn coá möåt chöî àûáng
trong loâng khaán thñnh giaã", vaâ: "Trõnh Cöng Sún laâ möåt khuön mùåt êm nhaåc lúán
cuãa Viïåt Nam... khöng thïí naâo phuã nhêån àûúåc".
(Theo "Thanh niïn cuöëi tuêìn" 4/2000)

Hoaâng Long
“Huyïìn Thoaåi Meå”

Cuãa Trõnh Cöng Sún
Nhiïìu ngûúâi àùåt cêu hoãi taåi sao laåi goåi laâ Huyïìn thoaåi Meå khi nöåi dung baâi
haát ngúåi ca nhûäng baâ meå Viïåt Nam, nhûäng baâ meå miïìn Nam trong cuöåc khaáng
chiïën cuãa dên töåc ta nhûäng nùm vûâa qua? Phaãi chùng àoá laâ duång yá cuãa taác giaã
muöën xêy dûång möåt àiïín hònh baâ meå tûúãng nhû khöng thïí coá trong àúâi thûåc maâ
laåi chñnh laâ nhûäng con ngûúâi bùçng xûúng bùçng thõt àaä söëng vaâ chiïën àêëu trong
nhûäng nùm gian khöí àaánh Myä? Àoá laâ nhûäng baâ meå coá loâng yïu nûúác nöìng naân
hïët loâng vò àaân con chiïën sô, nhûäng baâ meå chõu àûång nhûäng àau khöí cho riïng
mònh vò sûå nghiïåp lúán lao cuãa àêët nûúác maâ nhûäng àûáa con yïu dêëu àang gaánh vaác
diïåt thuâ àïí giaânh laåi tûå do àöåc lêåp cho Töí quöëc.
Baâi haát Huyïìn thoaåi Meå cuãa Trõnh Cöng Sún coá sûác lay àöång loâng ngûúâi
chñnh vò caách àùåt vêën àïì vaâ biïíu hiïån hònh tûúång nhûäng baâ meå nhû thïë. Lúâi haát
thûåc sûå laâ möåt baâi thú cö àoång suác tñch vúái ngön tûâ choån loåc àöåc àaáo. Phûúng phaáp
cêëu truác hònh thûác êm nhaåc cuãa Huyïìn thoaåi Meå laâ thïí 3 àoaån coá taái hiïån (ABA)
rêët quen thuöåc trong caác ca khuác Trõnh Cöng Sún. Giai àiïåu cuãa baâi coá neát riïng
gêìn guäi vúái nhûäng êm àiïåu cuãa ca nhaåc dên gian truyïìn thöëng.
Huyïìn thoaåi Meå nhû nhûäng gioåt mûa xuên nheâ nheå thêëm sêu maâ khöng öìn
aâo, dung dõ maâ khöng khö cûáng, lùæng àoång maâ khöng lïn gên, coá sûác thuyïët phuåc
nhûng khöng bùçng sûå hö haâo, cöí vuä.
Bùæt àêìu vaâo baâi haát laâ cêu “Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi tûâng cêu chuyïån
ngaây xûa”. Neát nhaåc chêåm raäi nhû möåt gioång kïí chuyïån êëm aáp thu huát àûúåc sûå
chuá yá cuãa ngûúâi nghe. Cêu haát tiïëp theo “Meå vïì àûáng dûúái mûa” neát nhaåc vuát lïn
khoeã khoùæn thñch húåp vúái nöåi dung lúâi ca, gúåi lïn hònh aãnh cuãa baâ meå trong tû thïë
hiïn ngang nhûng vêîn laâ möåt baâ meå dõu daâng che chúã cho àaân con nguã trûúác sûå
rònh moâ cuãa keã thuâ.
Cêu nhaåc ûáng vúái lúâi ca “Meå vïì àûáng dûúái mûa cho àaân con nùçm nguã, canh
tûâng bûúác chên thuâ. Meå ngöìi dûúái cún mûa” vûâa kïët thuác àoaån nhaåc àêìu tiïn cuãa
baâi (àoaån A) àöìng thúâi vûâa múã ra cho àoaån nhaåc thûá hai (àoaån B) tiïëp nöëi möåt
caách tûå nhiïn dûúâng nhû khöng bõ ngùæt maåch. Àaåt àûúåc yá àöì naây chñnh laâ vò nhaåc
sô àaä kïët thuác àoaån nhaåc bùçng êm Son (êm bêåc VII cuãa gioång LA). Êm àoá nhû goåi
sûå phaát triïín êm nhaåc vaâ àoaån nhaåc B bùæt àêìu tûâ cêu haát “Meå löåi qua con suöëi...”
àaä gùæn chùåt hai àoaån A-B vúái nhau trong möåt êm àiïåu tiïët têëu thöëng nhêët àûúåc sûã
duång xuyïn suöët trong caã baâi àoá
ÚÃã àoaån B naây tûúãng nhû ngûúâi kïí chuyïån àaä xuác àöång maånh hún khi noái vïì
nhûäng cöng tñch cuãa Meå. Êm nhaåc àêíy túái cao traâo úã lúâi haát “Meå chòm trong àïm
töëi gioá mûa toác che löëi con ài”. Vaâ àoaån nhaåc B àaä chêëm dûát taåi àoá. Laåi möåt lêìn
nûäa nhaåc sô khöng kïët àoaån nhaåc bùçng êm chuã öín àõnh maâ cho ngên daâi úã nöët bêåc
II cuãa gioång LA (nöët Xi) gêy cho ngûúâi nghe caãm giaác chúâ àúåi. Àuáng luác naây àoaån
nhaåc àêìu tiïn (àoaån A) àûúåc taái hiïån. Vêîn laâ gioång kïí chuyïån àïìu àïìu, êëm aáp vaâ
coá sûác cuöën huát “Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi tûâng cêu chuyïån ngaây xûa”. ÚÃ àoaån
nhaåc taái hiïån naây nhaåc sô àaä cho nhùæc laåi luön 3 lêìn cêu nhaåc thûá 2 cuãa àoaån àïí
tiïëp tuåc kïí vïì tinh thêìn hy sinh chõu àûång, hïët loâng vò àaân con thên yïu cuãa Meå:
“Meå vïì àûáng dûúái mûa che tûâng cùn hêìm nhoã xoaá saåch vïët con vïì...” Taác giaã ngúåi
ca têëm loâng nhên hêåu, tònh yïu thûúng, sûå hy sinh cao caã cuãa Meå: “Meå laâ gioá uöën
quanh trïn àúâi con thêìm lùång. Trong cêu haát thanh bònh. Meå laâ gioá mong manh.
Meå laâ nûúác chûáa chan tröi duâm con phiïìn muöån cho àúâi maäi trong laâng Meå chòm
dûúái gian nan”.
Àuáng laâ nhûäng cêu thú haâm suác àûúåc haát lïn trong möåt êm àiïåu tha thiïët,
thên thûúng chûáa chan tònh caãm vaâ rung lïn tûå àaáy loâng. Cêu nhaåc kïët thuác toaân
baâi haát àûúåc nhùæc laåi ba lêìn vúái ba lúâi ca khaác nhau, àïì dûâng laåi úã êm chuã cuãa
gioång LA nhûng vêîn khöng cho ngûúâi nghe caãm giaác chêëm dûát hoaân toaân. Coân caái
gò lûu luyïën, bêng khuêng, lêng lêng tûåa nhû cêu chuyïån vïì Meå huyïìn thoaåi vêîn
chûa thïí coá kïët troån. Ngûúâi kïí vêîn muöën kïí maäi, ngûúâi nghe vêîn muöën nghe maäi
chuyïån vïì baâ meå, vò àêy chñnh laâ meå cuãa cuöåc àúâi hû - thûåc, thûåc - hû, hai caái àoá
àan xen hoaâ quyïån vaâo nhau trong khöng gian sêu thùèm. Thûåc maâ nhû khöng thïí
coá thûåc, thûåc maâ nhû huyïìn thoaåi, vò meå thiïng liïng quaá, cao thûúång quaá. Meå
cuãa caã möåt àaân con. Meå cuãa nhûäng Chiïën sô - Meå Viïåt Nam. Caái thêìn cuãa êm nhaåc
àûúåc kïët húåp chùåt cheä vúái lúâi ca àaä taåo lïn caãm giaác àoá. Tñnh hêëp dêîn cuãa ca khuác
Huyïìn thoaåi Meå cuäng chñnh úã àiïím naây.
Àêy laâ möåt ca khuác thêåt giaãn dõ maâ khöng sú lûúåc: möåt nöåi dung thêåt cuå thïí
maâ giaâu tñnh khaái quaát: möåt ca khuác vûâa coá thïí biïíu diïîn mang tñnh nghïå thuêåt
vûâa coá thïí phöí cêåp röång raäi.
Trong nhûäng nùm qua àaä coá nhûäng baâi haát ca ngúåi baâ meå miïìn Nam, baâ meå
Viïåt Nam khaá thaânh cöng nhû Ngûúâi meå miïìn Nam tay khöng thùæng giùåc cuãa
Thuêån Yïën, Àêët quï ta mïnh möng nhaåc cuãa Hoaâng Hiïåp phöí thú Dûúng Hûúng
Ly, baâi Huyïìn thoaåi Meå, cuãa Trõnh Cöng Sún xuêët hiïån trong nhûäng nùm 80 naây
àem àïën cho ca khuác Viïåt Nam möåt neát múái trong caách biïíu hiïån vïì ngûúâi meå
miïìn Nam - ngûúâi Meå Viïåt Nam anh huâng.
Höì Thõ Haãi Êu
“Àïí Gioá Cuöën Ài...”
Hònh nhû ai cuäng coá thïí tòm thêëy mònh trong baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún -
töi nhúá laåi möåt lúâi nhêån xeát àêìy thên aái vaâ gêìn guäi cuãa möåt nhaåc sô khi noái vïì
Trõnh Cöng Sún. Vaâ xin mûúån lúâi nhêån xeát àoá àïí laâm cún cúá cho baâi viïët cuãa
mònh.
Caách àêy hún hai mûúi nùm töi àaä àïën vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún möåt caách
hïët sûác vö tònh vaâ böåt phaát vúái nhûäng lúâi ca dïî thûúng nhû thïë naây: “Cêy coá caânh
bêìy chim laâm töí. Söng coá nguöìn tûâ suöëi chaãy ra. Tim möîi ngûúâi laâ cùn nhaâ nhoã.
Tònh nöìng thùæm nhû mùåt trúâi xa...” àaä khiïën cho tuöíi thú töi bay lïn trong nhûäng
giêëc mú höìng ïm aái, dõu ngoåt vaâ... àiïìu quan troång laâ trong giêëc mú àoá khöng coân
tiïëng bom. Thúâi àoá, baâi haát Em seä laâ muâa xuên cuãa meå lêåp tûác àûúåc ngûúâi nghe
àoán nhêån hïët sûác nöìng nhiïåt vaâ nhanh choáng àûúåc lan truyïìn röång raäi trong cöång
àöìng. Bïn caånh nhûäng baâi haát nhû Em ài àûa cúm cho meå ài caây hay Thiïëu nhi
thïë giúái vui liïn hoan... vang àêìy húi thúã vaâ haâo khñ cuãa möåt thïë hïå thiïëu nhi Viïåt
Nam trong nhûäng thaáng nùm àaån bom aác liïåt, thïí hiïån möåt yá thûác traách nhiïåm
vaâ yá thûác cöng dên cuãa nhûäng chuã nhên “nhñ” trong hoaân caãnh khoá khùn cuãa àêët
nûúác. Em seä laâ muâa xuên... cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àûa caác em trúã vïì vúái baãn ngaä
tuöíi thú nhû Baác Höì àaä noái Treã em nhû buáp trïn caânh... Mïìm laåi nhû muâa xuên
haånh phuác cuãa meå, ca khuác viïët cho thiïëu nhi êëy cuãa Trõnh Cöng Sún nhû múã ra
möåt trang múái, dûå baáo möåt chên trúâi haånh phuác cuãa caã dên töåc. Hai mûúi nùm àaä
qua ài, caác em nhoã Viïåt Nam vêîn tiïëp tuåc yïu thñch ca khuác àoá, vaâ töi cuäng thïë.`
Caâng ngaây tònh yïu cuãa töi àöëi vúái nhûäng ca khuác Trõnh Cöng Sún caâng trúã
nïn aám aãnh, khöng sao dûát àûúåc. Cuäng nhû bao thiïëu nûä khaác, töi haát Trõnh
Cöng Sún, nhûäng tònh khuác buöìn cuãa tuöíi mûúâi taám rêët giaâu xuác caãm: “Ngoaâi
hiïn mûa rúi rúi, loâng ai nhû chúi vúi, Ngûúâi úi hoen ûúát mi ai röìi"... Buöìn! Nhaåc
cuãa Trõnh Cöng Sún laâ vêåy. Nhûng traái tim naâo biïët yïu maâ chùèng biïët buöìn... vaâ
luác buöìn thò anh seä laâm baån têm tònh rêët àöîi dõu daâng. Trõnh Cöng Sún coá möåt
tònh yïu thêåt sêu sùæc vaâ bao dung, nhû thïí têm höìn anh àaä àûúåc “thiïìn” nïn traãi
loâng yïu thûúng vö búâ bïën túái moåi thên phêån. Anh hiïíu àïën têån cuâng giaá trõ thûåc
cuãa möåt kiïëp söëng trûúác caái vö têån cuãa vuä truå nïn loâng anh àöå lûúång nhû thïë naây:
“Yïu em phuå rêîy trong ta, yïu em yïu thïm tònh phuå, yïu em loâng chúåt tûâ bi bêët
ngúâ...” Yïu em caã khi em phuå baåc àïí röìi caãm thêëy traái tim tûâ bi àöå lûúång... Coá leä
chñnh caái tinh thêìn cao thûúång nhên aái àïën mûác coá veã nhû thuã tiïu àêëu tranh
trong anh, laâm cho nhûäng ca khuác cuãa anh mang maâu sùæc Phêåt giaáo, giai àiïåu
àïìu àïìu, trêìm buöìn nhû kinh cêìu maâ rêët àoång trong loâng ngûúâi nghe.
Coá rêët nhiïìu baâi baáo viïët vïì anh, möåt Trõnh Cöng Sún- vúái nhûäng baâi haát
mang àêìy yá thûác traách nhiïåm cöng dên nhû Nöëi voâng tay lúán, Haäy ài cuâng nhau,
Àaåi baác ru àïm... Röìi sau naây laâ Huyïìn thoaåi Meå, Haâ Nöåi muâa thu... Phaãn chiïën,
ngúåi ca hoaâ bònh, ngúåi ca quï hûúng àêët nûúác bùçng nhûäng ca khuác àaä trúã nïn quaá
phöí biïën vaâ lûâng danh trong caã nûúác, coá leä cuäng khöng nhiïìu nhaåc sô laâm àûúåc
àiïìu naây.
Ngûúâi ta noái àïën Trõnh Cöng Sún nhû laâ möåt nghïå sô cuãa tònh yïu, búãi leä àa
phêìn ca khuác cuãa anh àïìu ngúåi ca, hoùåc àau àaáu, ngêåm nguâi vïì möåt möëi tònh naâo
àoá: “Chiïìu nay coân mûa, sao em khöng laåi, nhúá maäi trong cún àau vuâi, laâm sao coá
nhau...” (Diïîm xûa). Coá ngûúâi coân baão. “Thñch haát anh vò nhaåc anh cö liïu”... Cuäng
nhû söë àöng, töi yïu nhûäng baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún. Yïu àïën aám aãnh têm höìn
töi, nhûng khöng thïí cùæt nghôa. Anh múã löëi cho ta ài vaâo àûúâng àúâi muön neão:
“Em ài vïì chiïìu mûa ûúát aáo, àûúâng phûúång bay muâ quïn löëi vaâo”... Hay nhû “Gioá
heo may àaä vïì, chiïìu tñm loang vóa heâ, vaâ gioá hön toác thïì...” Trong nhûäng baâi haát
naây cuãa anh, coá ai àoá nhêån xeát “Noá khöng coá chñnh trõ”. Cuäng phaãi thöi, coá nhûäng
luác möîi chuáng ta taåm taách khoãi cöång àöìng àïí tûå àöëi diïån vúái chñnh mònh: buöìn vui
riïng mònh... Vaâ luác àoá nhûäng ca khuác cuãa Sún thêìm thò bïn tai. Chùèng thïë, maâ
anh coá rêët nhiïìu baâi ru: Ru ta ngêåm nguâi, Töi ru em nguã, Ru tònh, Ru em tûâng
ngoán xuên nöìng. ÚÃ möåt ca khuác ru, anh àaä viïët nhûäng ca tûâ nhû thïë naây: “Ru em
àêìu ngoån gioá, em hong toác ven höì. Khi sen höìng múái núã, nhuyå àúâi öi thúm quaá...”.
Tònh yïu thûúng àöëi vúái con ngûúâi cuãa anh múái cao quyá laâm sao, anh nêng niu vaâ
ngúåi ca caái àeåp nguyïn sú cuãa ngûúâi con gaái “Nhuyå àúâi öi thúm quaá”. Coân sûå tön
vinh con ngûúâi naâo cao hún thïë! Tuy nhiïn Sún cuäng rêët thùèng thùæn, thûác tónh
chuáng ta phaãi àöëi mùåt trûúác nhûäng nöîi àau àúâi - nöîi àau nhên loaåi bêët kïí thúâi àaåi
naâo: “Möåt lêìn nùçm mú, töi thêëy töi qua àúâi” (Bïn àúâi hiu quaånh), hay “Àöi khi
thêëy trong vïët thûúng. Röìi nhû àaá ngêy ngö...” Töi bõ aám aãnh búãi ca khuác Trõnh
Cöng Sún, vò úã àoá chûáa àêìy veã liïu trai, phiïu diïu àïën àöå coá ngûúâi baão: “Lúâi ca
cuãa Sún cûá lêín thêín, vêín vú thïë naâo êëy”. Nhûng thûåc ra, anh gûãi gùæm trong
nhûäng lúâi ca tûúãng dïî daäi nhû àöìng dao con treã laâ caã möåt triïët lyá vïì con ngûúâi:
“Ngûúâi ta laâ hoa cuãa àêët”, “Söëng gûãi, thaác vïì...”, böåc löå roä trong nhiïìu ca khuác nhû
Chiïëc laá thu phai, Biïët àêu nguöìn cöåi, ÚÃ troå, Möåt coäi ài vïì... Dïî hiïíu vaâ khoá hiïíu,
búãi êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laâ kïët húåp cuãa nhûäng thanh êm àaä siïu thoaát,
laâm lay àöång núi saáng laáng nhêët cuãa sûå giaác ngöå con ngûúâi nhû tiïëng kinh cêìu,
àöìng thúâi êm nhaåc cuãa anh laåi laâ nhûäng giai àiïåu möåc maåc àún giaãn nhû lúâi ru,
nhû àöìng dao... Nhûäng giai àiïåu nguyïn sú cuãa cuöåc söëng con ngûúâi. Nhiïìu luác töi
cûá day dûát: Chùæc Trõnh Cöng Sún phaãi khöí lùæm, phaãi àoaå àaây lùæm àïí ài hïët caác
neão buöìn vui con ngûúâi, àïí chia seã nhûäng sûúáng khöí vúái nhên quêìn, an uãi àöång
viïn con ngûúâi vûúåt qua nöîi àau, vúái triïët lyá “nöîi àau àúâi laâ têët yïëu”, laâ tûâ khi “Meå
cho mang nùång kiïëp ngûúâi” (Goåi tïn böën muâa) nïn haäy thanh thaãn àoán nhêån “Duâ
thêåt lïå rúi, loâng khöng buöìn mêëy...” (Bïn àúâi hiu quaånh). Àïí röìi ta seä söëng nhên
aái hún, coá ñch hún: “Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng, àïí laâm gò em biïët
khöng?” Kïët cuåc laåi laâ thïë: Möåt têëm loâng dêîu chó àïí gioá cuöën ài...
Anh laâ keã ham chúi laäng tûã quïn mïåt moãi trong cuöåc söëng “Haäy cûá vui chúi
cuöåc àúâi, Àûâng cuöìng àiïn mú trùm nùm sau...” vaâ anh coân laâ ngûúâi khöí haånh
san seã nöîi àau vúái nhên quêìn, àïí têm höìn chuáng ta àûúåc thanh thoaát.
Nghe Trõnh Cöng Sún khöng dïî. Phaãi laâ khi gaåt boã àûúåc moåi sûå xö böì ra bïn
ngoaâi khung cûãa. Phaãi laâ khi àûâng quaá vui. Chó ta vúái êm nhaåc cuãa anh thöi, àöëi
diïån. Khi buöìn, thò lúâi ca trong Kinh khöí cuãa anh seä laâm cho ta àûúåc an uãi. Khi
vui thò lúâi ca cuãa anh seä giuáp ta àûâng thaái quaá. Êu àoá cuäng laâ caái àaåo cuãa ngûúâi
nghïå sô àñch thûåc - dòu dùæt têm höìn ta ài troån cuöåc àúâi vúái nhûäng nöîi buöìn vui.
Nguyïîn Quang Saáng
Paris, Tiïëng Haát Trõnh Cöng Sún
Paris, àïm 16 - 5 - 1987. Nhaâ Viïåt Nam trïn àûúâng Cardinal Lemoine coá
buöíi noái chuyïån vïì Trõnh Cöng Sún cuãa anh Nam Chi. Ngûúâi àïën dûå àïm Trõnh
Cöng Sún úã Paris, coá ngûúâi vöën laâ baån beâ cuãa anh, coá ngûúâi chûa quen biïët anh
nhûng yïu anh, mï anh, coá ngûúâi àaä trúã vïì nûúác gùåp laåi anh, coá ngûúâi chûa coá dõp
gùåp laåi anh,vaâ duâ coá xa caách àïën muön truâng, trong loâng anh chõ em êëy vêîn vang
voång tiïëng haát cuãa anh. Tiïëng haát nhûác nhöëi àïën têm can khi nghô àïën quï
hûúng. Nghe Sún maâ khöng thêëy, khöng gùåp Sún. Tuy lúâi giúái thiïåu cuãa anh
Nguyïîn Ngoåc Giao cuäng nhû lúâi múã àêìu cuãa anh Nam Chi, àïìu ao ûúác "...seä coá
möåt ngaây Trõnh Cöng Sún coá mùåt úã taåi àêy, trong Maison du Viïåt Nam vúái chuáng
ta".
Hai nùm sau, Trõnh Cöng Sún àïën Paris vaâ àïm 27 -5, àuáng àïm thûá baãy
nùm 1989, Trõnh Cöng Sún xuêët hiïån trûúác baån beâ dûúái têìng hêìm cuãa nhaâ Viïåt
Nam. Sún àoá, àuáng nhû Khaánh Ly àaä taã vïì anh: "Daáng ngûúâi maãnh khaãnh, cùåp
kñnh trùæng troân goång àöìi möìi, àöi mùæt böì cêu, vêìng traán cao, röång, söëng muäi
thùèng, nuå cûúâi àeåp, tûúi vúái chiïëc rùçng khïính... vaâ gioång Huïë. Àoá laâ Sún cuãa
Khaánh Ly. Coân Sún àöëi vúái töi, Sún ngûúâi Huïë, töi ngûúâi An Giang. Suöët nhûäng
nùm chiïën tranh, vïì mùåt àõa dû, töi vúái anh nhû hai keã àöëi àêìu. Luác Sún úã Saâi
Goân, caái thúâi Saâi Goân coân laâ thuã àö cuãa Viïåt Nam Cöång hoaâ, töi úã Haâ Nöåi: luác Sún
vïì laåi Huïë, töi laåi vïì rûâng vúái quên giaãi phoáng. Khöng quen, khöng biïët, nhûng laåi
gêìn nhau trong àúâi söëng têm linh àïí àïën bêy giúâ cuâng möåt chuyïën bay, cuâng möåt
chuyïën ài, cuâng lo cho àïm haát cuãa Sún trïn àêët Paris. Töi biïët Sún tûâ luác ngöìi
viïët Muâa gioá chûúáng (1974). Töi tòm nghe vaâ àoåc cuãa Sún. Vaâ töi àaä mûúån lúâi Àaåi
baác ru àïm cuãa Sún cho têm traång khao khaát hoaâ bònh cuãa möåt nhaâ baáo Saâi Goân
hiïíu roä àûúåc thúâi thïë. Cuäng coá vaâi trûúâng húåp nghe Sún, biïët Sún giöëng nhû töi.
Nhû Nguyïîn Duy thúâi coân chiïën tranh, nhaâ thú àaä tröåm nghe àaâi Saâi Goân, àaä biïët
Sún qua gioång haát Khaánh Ly. Trong baâi Ngaây sau soãi àaá, Nguyïîn Duy viïët:
"...Quy luêåt, giai àiïåu êëy, lúâi ca êëy tûå nhiïn ghim laåi trong têm tûúãng töi ngay tûâ
phuát bêët chúåt êëy. Röìi Nhû caánh vaåc bay. Quaái thêåt! Caãm nhêån bêët chúåt, nhûäng
baâi haát rêët mûúåt maâ àùæm àuöëi êëy nhûng khöng thuöåc chuãng loaåi eâo uöåt rïn ró, nó
non maâ ngûúâi ta vêîn goåi chung laâ nhaåc vaâng. ÛÂ, thò coá buöìn àêëy, àau àêëy, quùån
thùæt nûäa àêëy, nhûng coân coá caái gò laânh maånh nêíy núã trong àoá. Caái àeåp tûâ cêu
nhaåc, caái àeåp trong ca tûâ, caã xaác chûä lêîn höìn thú. Baãng laãng lúâ múâ khoá phên àõnh
cho àuáng nghôa, nhûng roä raâng, àeåp laâm sao vaâ cuäng húi ma quaái thïë naâo..."
(Tuêìn tin Thanh Niïn söë 93 ra ngaây 23-11-1987). Hònh nhû nhaâ thú àaä bõ choaáng
ngúåp trûúác lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, khöng biïët noái caách naâo cho hïët yá
mònh nïn cûá phaãi quyã phaãi quaái vaâ thïë naâo êëy... Nhaâ vùn Tö Hoaâi noái vïì nhaåc
phêím cuãa Sún goån hún: "Buöìn vaâ àeåp". Goån hún nûäa, laâ nhaâ vùn quaá cöë Nguyïîn
Tuên, möåt chûä: "Thú". ÚÃ Paris, anh Nam Chi, anh Cao Huy Thuêìn cuäng noái àïën
thú trong lúâi cuãa Sún. Àaä laâ thú thò giaãi bao nhiïu lúâi cuäng khöng àuã, chó coá möåt
chûä àuã nhêët laâ "Thú".
Sau 30-4-1975 khöng mêëy ngaây, töi gùåp Sún. Töi tùång cho Sún quyïín Muâa
gioá chûúáng cuãa töi vaâ kyá tïn trang dûúái àoaån trñch Àaåi baác ru àïm cuãa anh. ÊËy laâ
ngaây àêìu laâm quen, laâm baån cho àïën nay. Ngöìi àöëi diïån vúái Sún trong möåt quaán
bia buöíi trûa heâ dûúái haâng cêy vuá sûäa àûúâng Trêìn Quyá Caáp, Trõnh Cöng Sún hïët
sûác laå luâng àöëi vúái töi. Sún giöëng möåt ngûúâi trong vuâng quï töi, ngûúâi àaä saáng lêåp
ra möåt tön giaáo, võ giaáo chuã êëy coá àïën haâng triïåu tñn àöì. Cuäng gûúng mùåt êëy, cuäng
maái toác xoaä ngang vai êëy, nhûng Sún khöng coá tñn àöì maâ coá haâng triïåu ngûúâi yïu
mï nhaåc phêím cuãa anh. Töi vöën laâ ngûúâi coá möåt thúâi nghiïn cûáu vïì tön giaáo naây,
töi coá thu thêåp möåt ñt tû liïåu vaâ hònh aãnh. Möåt höm, töi àûa têëm aãnh cuãa võ giaáo
chuã êëy cho Sún vaâ baån beâ xem, ai cuäng. "Ö giöëng quaá!" ÊËy laâ chuyïån tònh cúâ trong
àúâi nhûng töi khöng boã tröi qua trong nghô suy cuãa töi vïì con ngûúâi: ngûúâi sinh
cuâng nùm thaáng, ngûúâi cuâng möåt gûúng mùåt, cuâng möåt daáng ài, ngûúâi cuâng tïn,
khaác nhau àoá, nhûng coá gò giöëng nhau?
Trõnh Cöng Sún sinh ngaây 28-2-1939, nùm Kyã Maäo. Con meâo Trõnh Cöng
Sún nheå nhaâng, hïët sûác nhaåy caãm, hïët sûác tinh tïë. Tûúãng nhû Sún nghe caã tiïëng
noái cuãa coã cêy, nghe àûúåc caã lúâi thúã than khi hoa quyânh laã caánh. Chñnh vò vêåy maâ
Sún àaä hoãi “Laâm sao em biïët bia àaá khöng àau?...” vaâ biïët “Ngaây sau soãi àaá cuäng
cêìn coá nhau...”
Ngûúâi yïu nhaåc cuãa Sún, duâ coá yïu coá mï àïën mêëy cuäng khöng thïí yïu, mï
vaâ nhúá 500 ca khuác cuãa anh. Nhûng möîi luác, möîi thúâi thïë, vaâ tuây theo têm traång,
maâ yïu maâ nhúá àïën möåt khuác haát naâo àoá cuãa Sún. Vaâ hún 500 ca khuác cuãa anh
nhû àuã cho möåt têm traång cuãa möîi con ngûúâi. Hún mûúâi nùm qua, ài àêu, bêët cûá
núi naâo, trong nûúác hay ngoaâi nûúác, núi naâo coá ngûúâi Viïåt Nam, laâ núi àoá töi àûúåc
nghe cuãa Sún. Nhúá nùm 1987, trong dõp sang Àöng Berlin, khi töi vûâa ngöìi yïn
trong xe, thò anh baån laái cho töi baão: "Nghe Trõnh Cöng Sún nheá?". "Coá aâ?" - Töi
ngaåc nhiïn. "Sao laåi khöng!" vaâ gioång cuãa Khaánh Ly "Mûa vêîn mûa bay..." laåi
cuâng töi vang trïn caác neão àûúâng Àöng Berlin trong àïm thu. Khiïën töi nhúá, möåt
lêìn töi vïì àêët Muäi, àang ngöìi chúi bïn möåt caái höì úã chúå Caá Mêëy. Dûúái höì coá möåt
con gò rêët laå, nhû möåt con àóa maâu xanh löåi lùng quùng. Khi töi cêìm cuåc àêët neám
xuöëng thò con "àóa" maâu xanh tan biïën ài. Khöng thêëy gò nûäa, chó coân mùåt nûúác
trong. Möåt laát sau, chùèng biïët tûâ àêu, nhûäng haåt tïë baâo tan biïën êëy laåi tuå vïì vúái
nguyïn hònh con àóa xanh löåi lùng quùng. Töi àang nghô vïì sûå tan biïën nhûng
khöng bao giúâ chïët cuãa con vêåt laå êëy thò bïn tai vùng vùèng tiïëng haát... “Rúát xuöëng
àúâi laân soáng lïnh àïnh...” Ngoaãnh nhòn laåi, möåt cö gaái ài trïn búâ àêët, cö haát möåt
mònh, khöng àïí yá àïën ai, vûâa nghïu ngao haát vûâa ài vïì phña rûâng chiïìu. "Sún aâ,
ài àêu tao cuäng nghe maây!"
Taåi Paris, nghe àöìn úã quêån 13 coá ngûúâi Viïåt cûåc àoan thuâ Sún, chöëng Sún,
Sún khöng thïí àïën àoá, vaâ cuäng khöng nïn ài ngang qua àoá, duâ ài bùçng ö tö. Hoå àaä
laâm bêåy vúái àoaân caãi lûúng röìi. Khöng thïí khöng caãnh giaác. Möåt höm töi àïën, vaâo
möåt quaán phúã, möåt caái quaán coá nhiïìu khaách chöëng Sún: laå, töi laåi nghe hoå múã
nhaåc cuãa Sún. Röìi àêìu thaáng 7 - 1989 ngöìi trong möåt quaán ùn Viïåt Nam úã New
York, trong aánh àeân múâ, töi cuäng laåi nghe cuãa Sún. “Sún! Qua túái Myä röìi, tao vêîn
nghe maây!" Hoaá ra ngûúâi gheát Sún, chöëng Sún vêîn khöng thïí khöng nghe cuãa
Sún. Tûâ àoá, coá thïí noái, nghïå thuêåt cuãa Trõnh Cöng Sún àaä vûúåt qua khoãi sûå hùçn
thuâ àûúåc khöng?
Laåi nhúá àïën möåt àïm sûúng Saâi Goân nùm 1978, chuáng töi göìm nhaâ vùn
Nguyïîn Tuên, Thoå, Nhuêån, Tõnh, Sún vaâ töi sang chúi bïn quaán Cêìu Múái dûúái
chên cêìu Bònh Triïåu. Chuã quaán naâo biïët khaách laâ ai. Vö tònh maâ nhû chuêín bõ
sùén tûâ luác naâo. Khi Sún vaâ chuáng töi vûâa bûúác xuöëng xe thò tiïëng keân saxo cuãa
Trêìn Vônh tûâ möåt êm thêëp vuát lïn cao Goåi nùæng... cuãa baâi Haå trùæng. Khöng giêåt
mònh nhûng ngêín ngú trûúác tiïëng keân saxo cuãa Trêìn Vônh. Taã laåi caãm xuác êëy nhû
thïë naâo àêy? Vúái töi, tiïëng keân nhû möåt luöìng sûúng toaã múâ möåt khoaãng trúâi cuãa
chuáng töi, cho thïm laånh, thïm nhúá möåt àïm ïm àïìm. Nay, nhaâ vùn Nguyïîn
Tuên, ngûúâi anh lúán êëy àaä qua möåt coäi àúâi röìi, Thoå, Nhuêån àang söëng úã nûúác
ngoaâi. Duâ úã àêu, duâ coá xa nhau, töi luön nghô, baån beâ trong àïm sûúng êëy vêîn coân
vùèng bïn tai lúâi gúåi nhúá cuãa tiïëng keân saxo: “AÁo xûa duâ nhaâu, cuäng xin baåc àêìu,
goåi maäi tïn nhau...”
Töi hïët sûác thuá võ àûúåc nghe tiïën sô Cao Huy Thuêìn qua bùng ghi êm trong
àïm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún úã Paris àïm 20-6-1987. Tiïën sô Cao Huy Thuêìn
phên tñch: "Àúâi cuãa Trõnh Cöng Sún laâ thú. Ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún coá böën
chuã àïì: chiïën tranh vaâ hoaâ bònh, tònh yïu, möåt chuát triïët lyá vïì thên phêån con
ngûúâi vaâ quï hûúng". Noái vïì nöîi buöìn cuãa Sún, anh taåm goåi laâ nöîi buöìn siïu hònh:
Anh Cao Huy Thuêìn noái: "Chùæc chùæn möåt àiïìu, baâi naâo cuãa Sún maâ khöng coá chûä
em, chûä yïu, khöng coá chûä tònh, chûä tin, chùæc chùæn khöng phaãi laâ baâi haát cuãa
Trõnh Cöng Sún. Àoá laâ Trõnh Cöng Sún giaâ cêy".
Giúái thiïåu baâi Mûa höìng, anh noái: "Caãnh, tònh vaâ ngûúâi trong Trõnh Cöng
Sún laâ caãnh Huïë, tònh Huïë, ngûúâi Huïë. Sau naây, Sún rúâi Huïë vaâo Saâi Goân, chêët
thú trong nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún vêîn laâ chêët Huïë, nguöìn thú vêîn chaãy tûâ Huïë.
Vö söë nhûäng baâi haát cuãa Sún àïìu ûúát vaâ mûa. Vò Huïë laâ xûá mûa dêìm. Mûa muâa
àöng, mûa muâa heâ, mûa súåi nhoã, mûa súåi to, mûa tó tï, mûa ray rûát, caãnh mûa
trong Trõnh Cöng Sún buöìn nhûng rêët àeåp. Sún úã gêìn cêìu Phuá Cam, tröng xuöëng
söng laâ Bïën Ngûå. Cûãa múã ra laâ voâm cêy long naäo xanh mûúát, chiïëc cêìu nhoã nöëi
hai búâ söng, bïn kia söng laâ chiïëc vai gêìy cuãa Diïîm..."
Noái àïën mûa trong nhaåc phêím cuãa Trõnh Cöng Sún, töi nhúá möåt chiïìu nùm
1980, hoaå sô Nguyïîn Trung, Sún vaâ töi ngöìi trïn lêìu mûúâi khaách saån Böng Sen
àûúâng Àöìng Khúãi. Bga chuáng töi, ngöìi bïn cöëc bia nhòn cún mûa chiïìu muâ mõt cuãa
thaânh phöë. Mûa Saâi Goân khöng lï thï, khöng ray rûát, maâ mûa nhû cêìm bònh truát
nûúác, mûa dûä döåi, mûa maånh meä. Röìi mûa dûát. Mûa rûãa saåch caã thaânh phöë. Maái
ngoái àoã au aánh trúâi chiïìu. Mûa Saâi Goân khöng tûâng súåi, khöng tó tï, maâ aâo aåt àïën
vúái nguöìn caãm xuác cuãa Sún. Sau àoá, trong ca khuác Chiïìu trïn quï hûúng töi,
Trõnh Cöng Sún viïët:
... Chiïìu trïn quï hûúng töi,

Nùæng phúi trïn maâu ngoái non tûúi,
Gioá mang tin möåt muâa seä túái.
Seä mûa lêu hoùåc cún nùæng daâi.
Vaâ trong baâi Em coân nhúá hay em àaä quïn:
Nhúá Saâi Goân mûa röìi chúåt nùæng

... Trong loâng phöë mûa àïm troái chên
Dûúái hiïn nhòn nûúác dêng traân
Phöë böîng laâ doâng söng uöën quanh...
Àoá laâ cún mûa Saâi Goân, cún mûa núi Trõnh Cöng Sún lúán lïn, trûúãng thaânh
vaâ gùæn boá cho àïën ngaây nay.
Tiïën sô Cao Huy Thuêån tiïëp: “Noái vïì ngûúâi, ngûúâi àeåp cuãa Sún phaãi laâ ngûúâi
gêìy, khöng gêìy thò khöng àeåp”. Vñ duå, vai gêìy: “Tuöíi naâo vûâa thoaáng buöìn aáo gêìy
vai” (Coân tuöíi naâo cho em). Tay gêìy: “Baân tay em nùm ngoán ru trïn ngaân nùm.
Trïn muâa laá xanh, ngoán tay em gêìy nïn maäi ru trïn ngaân nùm” (Ru em tûâng
ngoán xuên höìng). “Àoaá hoa höìng taân hön lïn möi, em gêìy ngoán daâi” (Tuöíi àaá
buöìn). Gêìy vaâ xanh: “Mûa vêîn mûa bay trïn têìng thaáp cöí, daâi tay em mêëy thuúã
mùæt xanh xao” (Diïîm xûa) hoùåc “Baân tay xanh xao àoán ûu phiïìn” (Nùæng thuyã
tinh).
Cuäng caái veã àeåp naây, Khaánh Ly viïët: “... Töi khöng nhúá Haâ Nöåi bao nhiïu,
khöng yïu Saâi Goân nhiïìu lùæm, maâ chó xoát xa àïën Huïë. Huïë ngheâo, thaânh phöë chó
vaâi con àûúâng chñnh. Huïë noáng chaáy da, mïìm thõt. Huïë laånh buöët, laånh tûâ trong
laånh ra. Dûúâng nhû Huïë chó thêåt sûå huyïìn aão, àep, nïn thú búãi nhûäng nghïå sô khi
viïët vïì quï hûúng mònh. Coá leä àoá laâ àiïìu dô nhiïn cuãa moåi ngûúâi, moåi miïìn khi
viïët vïì núi mònh àaä sinh ra. Êu cuäng khöng phaãi àiïìu laâm ta ngaåc nhiïn. Nhûng
khöng phaãi vò nhûäng àiïìu ngûúâi Huïë viïët vïì Huïë àaä laâm töi yïu Huïë. Vò nïëu nhû
vêåy thò töi phaãi yïu Haâ Nöåi nhiïìu hún múái coá lyá. Phaãi yïu Saâi Goân hún, Àaâ Laåt
hún múái phaãi. Vêåy maâ töi yïu Huïë, thónh thoaãng gùåp laåi möåt vaâi ngûúâi baån, töi
nùn nó mi noái cho tau nghe chuát cho àúä nhúá. Con gaái Huïë noái nhû haát, dõu daâng,
ài àûáng kheáp neáp, nheå nhaâng. Coá möåt caái gò thêåt mong manh, nhû tú, nhû sûúng
khoái, nhû möåt àiïìu khöng coá thêåt trong con ngûúâi cuãa caác cö gaái Huïë. Töi coá caãm
tûúãng hoå khöng phaãi laâ sûå hiïån hûäu. Möåt chuát hûúng khoái hû aão chêåp chúân. Chó laâ
möåt tiïëng àöång kheä duâ laâ tiïëng rúi cuãa möåt chiïëc laá, cuäng laâm tan biïën ài têët caã”...
Vaâ vúái töi êín chûáa trong caái veã mong manh nhû sûúng khoái cuãa Huïë laâ möåt sûác
maånh cûúâng traáng, vaâ dûä döåi cuãa thaác ghïình. Nhû nhaåc phêím cuãa Trõnh Cöng
Sún, mú maâng àoá, sûúng khoái àoá nhûng khöng tan biïën theo thúâi gian maâ vêîn
àoång, vêîn chaãy trong loâng ngûúâi.
II
Töi thñch nhûäng ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún nghô vïì caái söëng, caái chïët vaâ
thên phêån con ngûúâi. Töi nghe, töi suy ngêîm vaâ muöën tòm hiïíu àïën têån nguöìn.
Laâ con caã trong möåt gia àònh àöng anh em úã Huïë, ngay tûâ nùm lïn saáu Sún
àaä phaãi chia seã nhûäng buöìn vui, lo êu cuãa cha meå giûäa möåt thúâi àiïím àêët nûúác coá
nhiïìu biïën chuyïín. Coá phaãi chùng nhûäng nhaåc phêím nghô àïën caái chïët, caái söëng
vaâ thên phêån con ngûúâi cuãa Sún àaä bùæt nguöìn tûâ tuöíi thú cuãa anh? Lúán lïn vaâo
Saâi Goân, Sún hoåc triïët úã trûúâng JJ. Rousscau, nay laâ Trûúâng Lï Quyá Àön. Hònh
nhû triïët hoåc thûúâng hay àïën vúái nöîi àau cuãa con ngûúâi. Khöng àûúåc bao nhiïu,
rêët ñt, nhûng töi cuäng cöë tòm àoåc möåt vaâi quyïín triïët, nhêët laâ saách Phêåt, cuäng laâ
saách maâ Sún àaä àoåc. Töi coá caãm tûúãng, nhûäng àiïìu trong saách vúã êëy àaä àûúåc loåc
qua têm höìn nghïå sô cuãa Sún, vaâ àaä ûáa thaânh mêåt ngoåt cuãa Coäi taåm, cuãa Caát buåi,
cuãa Möåt coäi ài vïì... Laåi noái möåt ca khuác, Sún mú thêëy mònh chïët.
Àûúâng naâo dòu töi ài àïën cún say

Möåt lêìn nùçm mú thêëy töi qua àúâi
Loâng thêåt bònh yïn maâ sao buöìn thïë
Giêåt mònh tónh ra öì nùæng lïn röìi
(Bïn àúâi hiu quaånh)
Möåt ca khuác hïët sûác kõch tñnh, tûúãng laâ nöîi bi quan vïì caái chïët, nhûng cuöëi
cuâng laâ hïët sûác yïu àúâi. Nhû möåt nhaâ thaám hiïím. Sún àaä thûã bûúác vaâo coäi chïët
àen ngoâm röìi höët hoaãng, vöåi trúã laåi vúái nùæng dúâi. Phaãi thuá thêåt, coá möåt daåo, töi
thñch nhêët Möåt coäi ài vïì.
Hún mûúâi nùm chúi vúái nhau, ngöìi vúái nhau bïn ly rûúåi, lêìn naâo cuäng vêåy,
trûúác khi ra vïì, Sún cuâng haát cho töi Möåt coäi ài vïì. Coá leä vò vêåy maâ àoá laâ möåt
trong vaâi ca khuác Sún khöng quïn lúâi.
Trõnh Cöng Sún àaä tûâng dêën thên trong phong traâo àêëu tranh cuãa hoåc sinh,
sinh viïn, àaä tûâng cêìm àaân cuâng sinh viïn haát vang Nöëi voâng tay lúán, àoâi chêëm
dûát chiïën tranh, àoâi Huïë, Saâi Goân, Haâ Nöåi möåt daãi sún haâ. Àêët nûúác àang chiïën
tranh, nhûng cuöåc àúâi àaä daânh cho Sún, hay Sún coá àuã sûác maånh taåo cho mònh
möåt coäi yïn öín àïí noái àïën têm tû, àïën àúâi thûúâng cuãa con ngûúâi?
Suáng àang nöí àoá, maâ Sún vêîn viïët Nhû caánh vaåc bay, vêîn Coã xoát xa àûa, vêîn
Haäy yïu nhau ài, vêîn Em haäy nguã ài... Vaâ... vaâ... Coân dõp àïí noái, àïí baân, àïí viïët
vïì Trõnh Cöng Sún.
Töi muöën trúã laåi àïm Trõnh Cöng Sún úã Paris, trong maái Nhaâ Viïåt Nam.
Möåt àïm chúâ àúåi, möåt àïm trên troång, möåt àïm êëm aáp. Vaâ cuäng laâ àïm àùåc
biïåt cuãa Nhaâ Viïåt Nam. Xe caãnh saát Phaáp àêåu daâi trïn àûúâng Cardinal Lemoine,
baão vïå cho àïm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún. Ngûúâi trònh diïîn chó coá Sún, coá caã
Thanh Haãi, ngûúâi thûúâng haát Trõnh Cöng Sún trïn àêët chêu Êu sau naây, tûâ Cöång
hoâa Liïn bang Àûác bay sang. Thuá võ hún, coá caã Michikö. Michikö, cö gaái Nhêåt. Coá
leä vaâ theo töi, khöng ai coá àuã bùng nhaåc cuäng nhû êën phêím vaâ nhûäng gò thuöåc vïì
Sún bùçng Michikö. Michikö coá nhiïìu, coá àuã vò cö àang êëp uã möåt cöng trònh nghiïn
cûáu Ngön ngûä Viïåt Nam qua lúâi trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún. Ngaây ngaây
Michikö múã bùng nghe Khaánh Ly haát. Michikö noái tiïëng Viïåt Nam chûa soãi,
nhûng khi vúái cêy àaân ghita thò cö haát àuáng gioång cuãa Khaánh Ly.
Baån beâ ai cuäng lo, chùèng biïët Sún coá haát àûúåc, haát nöíi hay khöng? Sún gêìy
quaá, cuäng vûâa múái öëm dêåy. Àaä vêåy, laåi coân uöëng (Bêy giúâ Sún àaä boã rûúåu röìi -
Uöëng nûúác ngoåt). Luác êëy vaâ trûúác trûúác nûäa, ngaây naâo Sún cuäng uöëng, tûâ saáng cho
àïën töëi, uöëng maâ khöng ùn. Uöëng nhû lúâi haát cuãa Möåt ngaây töi choån möåt niïìm vui:
"Möîi ngaây töi nhêån möåt lêìn thöi, tûâ saáng tinh mú cho àïën chiïìu taâ". Cho nïn ngaây
höm àoá, baån beâ àùåc biïåt chùm soác Sún vïì uöëng. (Luác naâo cuäng coá Bordeaux maâ!).
Töi laâ ngûúâi cuâng ài, töi cuäng coá böín phêån naây àöëi vúái Sún. Nhûng töi khöng lo.
Trûúác àoá möåt tuêìn, úã Orleans, ngöìi trong nhaâ anh Nam Chi bïn doâng suöëi Ön
tuyïìn, Sún vûâa uöëng, vûâa veä, suöët ngaây. Nhaåc cuãa Sún àang chuyïín thaânh maâu
sùæc. Khöng coá gò laå. Nhaåc sô Vùn Cao veä, röìi nhaåc sô Nguyïîn Àûác Toaân. Sún ngöìi
veä, töi böîng nghô Sún coá möåt sûác saáng taåo cûúâng traáng trong möåt cú thïí gêìy goâ.
Töi biïët àïën ly naâo thò Sún muöën haát, thñch haát, àïën ly naâo thò haát hay, àïën ly naâo
thò quêín khöng löëi ra.
Quan troång hún vaâ quyïët àõnh laâ Sún hiïíu àûúåc traách nhiïåm cuãa mònh.
Vaâ, àuáng nhû vêåy, vúái cêy àaân ghita khi Sún cêët gioång thò... nhû anh Nam
Chi vaâ nhiïìu ngûúâi nhêån xeát: "Khöng ai haát Trõnh Cöng Sún bùçng Trõnh Cöng
Sún, kïí caã Khaánh Ly". Anh Nam Chi phên tñch, ca sô maâ haát lúâi cuãa ngûúâi laâm lúâi,
haát nhaåc cuãa ngûúâi laâm nhaåc. Coân Sún, Sún haát lúâi cuãa mònh vaâ nhaåc cuäng cuãa
mònh. Têët nhiïn, Sún coá caã gioång cuãa trúâi cho. Àúâi kïí cuäng laå. Nhûäng ca sô maâ töi
biïët, hêìu nhû ngaây naâo cuäng luyïån gioång. Coân Sún, töi chùèng bao giúâ vaâ àöë ai thêëy
Sún luyïån gioång. Noái àïën chuyïån haát cuãa Sún, Thïë Uyïn coá viïët möåt àoaån nhû sau
trong baâi Nhûäng ngûúâi tûâ tuyïåt tònh cöëc..."Tûâ höm túái Huïë (trûúác 1975). Tûúâng àaä
vaâi lêìn nhùæc túái Trõnh Cöng Sún vaâ khen rêët nhiïìu taâi nùng cuãa ngûúâi nhaåc sô
naây. Nhûng àïm nay, ngay sau khi Sún àaä öm àaân haát lïn möåt baâi cuãa mònh vïì
möåt vïët lùn trêìm, töi àaä thêëy ma lûåc cuãa lúâi cuäng nhû nhaåc cuãa anh. Sún caâng haát
thïm töi caâng thêëy quyïën ruä..."
Àïm Trõnh Cöng Sún úã Paris, khi tiïëng àaân àaä tùæt, möåt luác sau ngûúâi nghe
múái vöî tay nhû giêåt mònh tónh dêåy sau luác "àï mï" vò caái ma lûåc cuãa lúâi, cuãa nhaåc
vaâ caã gioång quyïën ruä cuãa Sún.
Theo anh Nam Chi, ca khuác cuãa Sún coá cêu khi ca sô haát, ngûúâi nghe khöng
hiïíu nghôa, nhû möåt cêu vö nghôa, nhûng khi Sún haát thò thêëy thêm thuáy vö
cuâng. Luác haát, Sún rêët quan têm àïën nghïå thuêåt nhaâ chûä. Luác haát, Sún kïí, coá lêìn
Sún têåp cho Khaánh Ly trong baâi Rûâng xûa àaä kheáp coá cêu "Nguã ài em mi cong coã
mûúåt". Tûâ coã naây haát nghe sao cho roä dêëu, vaâ coã nhû nùçm goån trong möåt caái tuái,
möåt caái tuái àûång lúâi. Nghïå thuêåt phaãi àûúåc rung àöång tûâ sûå tinh tïë. Nghe Khaánh
Ly (qua bùng ghi êm) vaâ nghe Sún baâi Chiïëc laá thu phai úã cêu "Tûå laâm khö heáo töi
àêy" Khaánh Ly khöng löåt taã nöíi sûå "khö heáo" bùçng Sún. Cuäng nhû baâi Huyïìn
thoaåi meå, Cêím Vên khöng diïîn taã nöîi ngûúâi "Meå vïì àûáng dûúái mûa" bùçng Sún,
Sún cho ta caãm nhêån àïën têån cuâng sûå "khö heáo", cho ta niïìm xuác àöång trûúác hònh
aãnh cuãa ngûúâi meå dûúái cún mûa.
Vônh Trinh, em gaái uát cuãa Sún tûâ Canada cuäng bay sang thùm anh vaâ haát
tiïëp anh. Gioång uát Trinh khoeã, löi cuöën nhû möåt doâng thaác, nhûng nghe khöng
caãm bùçng Khaánh Ly, laåi caâng khöng caãm bùçng Sún. Sao thïë? uát Trinh chûa caãm
nhêån hïët yá nghôa cuãa lúâi, cuãa thú. Töi baão Trõnh Cöng Sún "Muöën hiïíu phaãi coá
möåt trònh àöå vùn hoaá vaâ sûå caãm nhêån vùn hoåc nhêët àõnh".
Nghe Sún laâ nghe höìn thú qua gioång haát cuãa anh.
Töi chûa bao giúâ hoãi Sún, khi saáng taác thò nhaåc trûúác hay lúâi trûúác. Nghe vaâ
àoåc cuãa Sún, theo töi, nhaåc vaâ lúâi cuãa Sún cuâng àïën, nhû caã hai laâ möåt khöng thïí
taách rúâi. Coá möåt söë ca khuác àûúåc nghe, töi thêëy úã möåt vaâi taác giaã, coá khi vò bõ kñch
àöång möåt nöët nhaåc naâo àoá, àaânh phaãi coá möåt lúâi àöån, lúâi àöån àoá coá khi vö nghôa
hoùåc khöng cêìn thiïët. ÚÃ Sún, töi khöng tòm thêëy. Giûäa nhaåc vaâ lúâi, nïëu phaãi coá sûå
"nhûúång böå" thò nhaåc phaãi "nhûúång böå" cho lúâi. Búãi thú thò khöng thûâa, cuäng
khöng thiïëu.
Nhên nhùæc àïën Khaánh Ly, töi muöën baáo vúái baån àoåc, cuäng trong thaáng nùm
êëy, Khaánh Ly cuäng coá mùåt úã Paris. Sún haát úã Nhaâ Viïåt Nam trïn àûúâng Cardinal
Lemoine. Khaánh Ly haát úã raåp Mutualite (Place Maubert), caách nhau chùèng bao
xa. Coá nhau àoá maâ khöng cuâng haát nhû bao ngûúâi mong ûúác. Duâ haát úã hai núi
khaác nhau, nhûng tiïëng haát cuãa hai ngûúâi àang vang lïn trïn bêìu trúâi Paris. Vúái
töi, àoá laâ àiïìm laânh. Àiïìm laânh cho sûå sum hoåp khöng chó coá hai ngûúâi maâ cho têët
caã àaân con Viïåt Nam àang taãn maát khùæp núi trïn traái àêët.
Àïm haát cuãa Sún coá hai phêìn: Phêìn thûá nhêët göìm nhûäng ca khuác trûúác 30-4-
75 vaâ nhûäng ca khuác sau naây. Vò thiïëu thöng tin, coá ngûúâi tûúãng rùçng, sau 1975
söëng dûúái chïë àöå cöång saãn, Trõnh Cöng Sún khöng coân viïët àûúåc, hoùåc viïët vò
"phuåc vuå chñnh trõ, phuåc vuå kõp thúâi" chùèng ra sao.
Vúái cêy àaân ghita quen thuöåc, Trõnh Cöng Sún múã àêìu baâi Lùång leä núi naây,
ca khuác viïët cho phim Tònh xa nùm gêìn àêy. Trûúác mùæt baån beâ, Sún vêîn laâ Sún,
vêîn thú, vêîn cuâng möåt doâng nhaåc mï àùæm êëy vaâ vêîn caái ma lûåc êëy àaä quyïën ruä
baån beâ ngay tûâ àêìu, coá thïí noái laâ baâng hoaâng nûäa, baâng hoaâng vò khöng ngúâ, chûa
coá thïí noái laâ hún, cuäng chûa coá thïí noái laâ keám so vúái ngaây xûa, nhûng cuäng khöng
thïí noái laâ cuäng vêåy, khoá noái, chó thêëy baâng hoaâng...
Trong hai mûúi ca khuác àûúåc trònh diïîn trong àïm, coá nhûäng baâi cuâng möåt
chuã àïì vúái hai giai àoaån trûúác vaâ sau 30-4-1975. Trûúác àoá coá Ca dao Meå, sau coá
Huyïìn thoaåi Meå: trûúác coá Diïîm xûa, sau coá Trong nöîi àau tònh cúâ.
Coá baån khöng muöën so saánh hai giai àoaån saáng taác cuãa Sún giai àoaån naâo
hún giai àoaån naâo, maâ cho rùçng úã giai àoaån sau lúâi vaâ nhaåc cuãa Sún trong hún vaâ
maånh hún.
Cuäng nhû Sún àaä noái "Mûúâi lùm nùm qua, töi laâ möåt con ngûúâi khaác. Töi ài
tòm niïìm vui chûá khöng phaãi thêët voång. Búãi bêët haånh thò nhiïìu maâ haånh phuác thò
hiïëm quaá”. Töi nghô úã àêu cuäng vêåy. Seä coá ngûúâi cho töi laâ tïn ñch kyã, nhûng töi
vêîn tin rùçng nhûäng lúâi thúã than khöng thïí thay àöíi söë phêån möåt con ngûúâi.
Töi gheát loâng thûúng haåi.
Quaã laâ möåt nhêån xeát àaáng suy nghô.
Sau àïm haát, baån beâ ai cuäng muöën gùåp Sún, nïëu khöng troâ chuyïån àûúåc lêu,
ñt nhêët cuäng möåt lêìn bùæt tay mûâng anh, nhûng khöng thêëy Sún àêu. Hoãi ai, ai
cuäng khöng thêëy. Mêët nhû biïën - xe caãnh saát Phaáp àaä àûa Sún ài röìi! Caãnh saát
baão hoå coá nhiïåm vuå baão vïå cho àïm haát cuãa Sún. Möåt caách maáy moác, Sún haát röìi
hoå phaãi àûa Sún ài... Ài vïì möåt núi an toaân. Khöng chó coá àïm dûúái maái Nhaâ Viïåt
Nam, nhûäng ngaây sau, Sún àaä thùm, àaä haát úã tûâng nhaâ vúái baån beâ. Coá àïm ngoaâi
ngoaåi ö Paris, anh vaâ Trinh cuâng baån beâ àöët lûãa haát suöët àïm.
Qua nhiïìu cuöåc tiïëp xuác khöng thïí khöng coá möåt cêu hoãi, vò sao Sún khöng
ài? Sún khöng ài nhû 60 triïåu dên Viïåt Nam khöng ài, khöng coá gò àùåc biïåt, khöng
coá gò laå phaãi phên trêìn hay giaãi thñch. Vaâ Sún muöën hoåc trûúâng Têy, Sún hiïíu caái
nghôa vùn hoaá theo ngön ngûä Phaáp. Culture (vùn hoaá) cuäng coá nghôa laâ tröìng troåt.
Àaä tröìng troåt thò khöng thïí rúâi mùåt àêët. Ngûúâi nghïå sô khöng thïí rúâi boã töí quöëc,
khöng thïí khöng bùæt nguöìn tûâ loâng cuãa dên töåc.
Trúã vïì thaânh phöë, töi nghe kïí laåi, úã thaânh phöë àaä coá ngûúâi àaánh cuöåc Sún seä
ài luön. Vaâ hoå phaãi chung tiïìn, thua cuöåc. Nhaâ vùn Thïë Uyïn àaä viïët vïì sûå choån
lûåa ài - úã cuãa Sún nhû sau: " Trúâi miïìn têy bùæc Myä núi töi cû nguå vïì muâa thu,
muâa àöng nhiïìu khi rêët buöìn. U aám, mêy bay, sûúng muâ, mûa dêìm, khöng khñ
laånh giaá. Nhiïìu buöíi saáng, khi keáo cao cöí aáo cho mûa búát rúi vaâo cöí, ngêåm àiïëu
thuöëc, töi ài nhû chaåy trïn nhûäng con àûúâng nhoã trong khuön viïn àaåi hoåc theo
hoåc cho kõp giúâ kïë... Nhûäng luác êëy thêåt nhúá nhaâ vaâ theâm caái nùæng êëm cuãa Saâi
Goân, cuãa Viïåt Nam nhiïåt àúái. Têm höìn bay böíng àöi luác vïì quï hûúng cuä, vïì
nhûäng ngûúâi thên yïu coân úã laåi, vïì dên töåc mònh bïn kia Thaái Bònh Dûúng röång
lúán, töi àöi luác thúã daâi. Trõnh Cöng Sún àaä coá lyá khi anh choån úã laåi quï hûúng. Núi
naây anh coá àêët nûúác, coá dên töåc vaâ dô nhiïn coá quï hûúng àñch thûåc... Anh àûúåc
laâm nhaåc sô cho dên töåc hún 60 triïåu ngûúâi cuãa mònh, trïn quï hûúng cuãa mònh.
Anh choån lûåa úã laåi laâ phaãi. Búãi vò, ai danh tiïëng cho bùçng ngûúâi baån giaâ Phaåm
Duy thên aái cuãa töi, nhûng hay àïën nhû mûúâi baâi Rong ca thò cuäng chó phöí biïën
trong möåt triïåu ngûúâi xa quï, phên taán trïn khùæp haânh tinh traái àêët naây. Trõnh
Cöng Sún úã laåi laâ phaãi...."
Töi nghô coá khaác hún anh Thïë Uyïn, Trõnh Cöng Sún úã laåi, vaâ úã laåi. Khöng coá
àiïìu thûá hai cho Sún so saánh lûåa choån.
Têët nhiïn Sún cuäng coá möåt daåo lêån àêån (ai maâ khöng coá möåt luác lêån àêån
trong àúâi), nhûng töi vêîn tin. Möîi lêìn nghe, möîi lêìn gùåp, töi caâng tin úã Sún.
Höm nay laâ ngaây 28 thaáng 2, töi kïët thuác baâi viïët vaâo ngaây naây, nhùçm sinh
nhêåt thûá 51 cuãa Sún (28-2-1939 - 28-2-1990). Mûâng sinh nhêåt cuãa Sún, mûâng Sún
àaä boã rûúåu, mûâng seä coân nghe nhiïìu, nghe nûäa cuãa Sún.
Nhêåt Lïå
Trõnh Cöng Sún Vaâ Tiïìm Thûác

"Thên Phêån Mong Manh"
Xuêët hiïån giûäa cöng chuáng nhû möåt êín sô, vúái lúâi leä hû hû thûåc thûåc, àêìy
giùçng xeá, phuã nhêån, nghi hoùåc, vaâ tûå khoaác cho mònh möåt têëm aáo choaâng chêëm
goát caách biïåt, gêìn àêy, gùåp möåt Trõnh Cöng Sún khaác: trêìm lùång vïì ban ngaây,
nhiïìu höåi heâ, gùåp gúä vïì àïm. Möåt Trõnh Cöng Sún triïët lyá xa xöi, noái nùng boáng
baãy, nhû buâ trûâ cho möåt Trõnh Cöng Sún giaãn dõ, kheáp kñn, ûa laäng du ngaây naâo.
Song caái töi than thúã höìn nhiïn cuãa anh thò vêîn thïë, khöng giêëu àûúåc göëc tñch nöîi
buöìn riïng. Khi cún cúá thúã daâi "Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt", cuäng laâ khi
anh àang úã àónh cuöëi vö nghôa cuãa vinh quang, nöíi tiïëng vaâ... hû danh. "Ba mûúi
nùm ca haát möång mõ giûäa àúâi, ngoaái nhòn: giêëc möång cuãa ngûúâi khaác" (Trõnh Cöng
Sún). Nghôa laâ sûå giùçng xeá bao nùm qua vêîn söëng, giûäa cuöåc àúâi vaâ thên phêån;
quaá khûá vaâ hiïån taåi; tuyïåt voång vaâ tûå taái taåo niïìm tin; caãm giaác khöng tòm thêëy
mònh giûäa doâng àúâi vaâ lùæng nghe moåi va àêåp, tòm caái töi êín khuêët trong chöën "àö
thõ naát tan cuãa höìn mònh".
AÁm aãnh vïì thên phêån, tònh yïu êín hiïån trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún.
Hún 600 ca khuác cuãa anh laâ sûå giaäi baây vúái moåi ngûúâi, giaäi baây maâ ngûúâi nghe
khöng thêëy chaán. Dûúâng nhû búãi tûâng goác têm traång àïìu coá mùåt ta úã àêëy. Nöîi
buöìn cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àùåc trûng hoaá cho nhûäng maãnh töi "tûå mònh liïëm vïët
thûúng". ÊËy nïn, ngûúâi treã hay giaâ àïìu yïu thñch hoùåc chêëp nhêån ca khuác cuãa
Trõnh Cöng Sún úã mûác khaá phöí cêåp. Caái töi êëy tûâng thöí löå: "Chuáng ta àaä àêëu
tranh nhû möåt ngûúâi treã tuöíi vaâ àaä söëng mïåt moãi nhû möåt keã giaâ nua. Töi àang
muöën quïn ài nhûäng trang triïët lyá, nhûäng luêån àiïåu phónh phúâ. ÚÃ àoá coá hai con
àûúâng: Möåt con àûúâng dêîn ta vïì ca tuång sûå vinh quang cuãa àúâi söëng. Con àûúâng
coân laåi dêîn vïì sûå bùng hoaåi".
Êm nhaåc Trõnh Cöng Sún dêîn ngûúâi ta àïën búâ vûåc àïí röìi buöåc phaãi coá möåt
giaãi àaáp: suåp àöí hay vûúåt lïn.
Möåt nöîi àau àaä theo àuöíi Trõnh Cöng Sún tûâ thuúã nhoã àïën khi trûúãng thaânh:
caái chïët cuãa ngûúâi cha - öng Trõnh Xuên Thanh. Caã cha vaâ meå laâ gaåch nöëi Trõnh
Cöng Sún vúái thú ca (caã nhaâ mï thú phuá, àaâm àaåo). Vaâ cuäng chñnh hoå laâ hai hònh
aãnh liïn kïët roä raâng nhêët vïì thên phêån con ngûúâi. Ngûúâi cha bõ tuâ àaây úã lao Thûâa
Phuã nhiïìu nùm vò tham gia khaáng chiïën chöëng Phaáp. Sau àoá, cha öng chïët trong
möåt tai naån doåc àûúâng. Ngûúâi meå têìn taão buön baán nuöi 8 con trong thúâi kyâ ngûúâi
chöìng bõ giùåc bùæt vaâ úã vêåy cö quaånh möåt àúâi. Chöî dûåa tinh thêìn cuãa Trõnh Cöng
Sún ngay tûâ beá àaä khaá chöng chïnh. Khöng coá gò nñu keáo anh úã laåi vúái nhûäng dùçn
vùåt nhoã moån, nhûäng nöîi lo cúm aáo trò trïå..., nhòn thêëy caái chïët vaâ nhêån chên noá
cuäng laâ àïí khoãi vûúáng bêån trûúác cuöåc àúâi hûäu haån. Anh ài tòm möåt coäi riïng, coäi
cuãa trñ tûúãng tûúång, cuãa nhûäng aánh saáng àeåp àeä hún maâ mùæt thûúâng khöng nhòn
thêëy, maãi mï trong cuöåc du ca cuãa ûúác voång vaâ nghiïìn ngêîm, xêu kïët vïì àúâi söëng:
anh vaâ nhûäng ngûúâi xung quanh àang töìn taåi vò leä gò. Trõnh Cöng Sún nhúá laåi:
"Trong giêëc nguã hùçng àïm töi thûúâng nhòn thêëy caái chïët cuãa ba töi. Nöîi aám aãnh
êëy chùæc chùæn khöng bùæt nguöìn tûâ lúáp buåi tro daây cuãa vö thûác laâm nïn tûâ nhûäng
caái chïët cuãa töí tiïn maâ coá leä tûâ nhûäng nùm tuâ töåi tra têën chïët ài söëng laåi cuãa ba
töi trong khaáng chiïën chöëng Phaáp. Roä raâng laâ caái chïët êëy àûúåc baáo àöång qua möåt
têm höìn quaá nhaåy caãm cuãa tuöíi thú. Ba töi mêët ài khi töi mûúâi lùm tuöíi. Rêët
nhiïìu baâi haát àêìu àúâi cuãa töi àaä phaãng phêët caái khöng khñ vùæng lùång cuãa sûå mêët
maát. Caâng vïì sau, luác tiïën dêìn vïì tuöíi trûúãng thaânh, giûäa nhûäng bûác xuác cuãa cuöåc
söëng, giûäa nhûäng ngaây thaáng buöìn vui, nöîi aám aãnh êëy àaä trúã thaânh luác naâo khöng
hay ngoån nguöìn cuãa möåt nöîi êu lo thûúâng trûåc vïì sûå vùæng boáng con ngûúâi..."
Trõnh Cöng Sún sinh ngaây 28-2-1939 taåi Àùæc Lùæc, luác nhoã söëng úã Huïë,
trûúãng thaânh úã Àaâ Laåt, Quy Nhún vaâ Saâi Goân. Coá thïí noái, Àùæc Lùæc cho ra möåt
tñnh caách cö àún, maänh liïåt; Àaâ Laåt nuöi thú vaâ têm höìn möång mõ; Quy Nhún laâ
àiïím gêëp khuác cuãa biïën àöång hai miïìn àêët nûúác; Huïë quyïån vaâo khöng gian buöìn
baä, chêåm rò trong lúâi ca. Ngay tûâ thuúã nhoã àaä ham mï ca haát. Mûúâi tuöíi chúi
mùng àö lin vaâ saáo truác, 12 tuöíi lêìn àêìu tiïn coá cêy àaân guitare trong àúâi... ÚÃ
Huïë, Trõnh Cöng Sún theo hoåc caác trûúâng Lyceeâ Francais, Provindence Huïë, sau
vaâo Saâi Goân hoåc triïët úã trûúâng Têy Lyceeá J. J Rousseau Saâi Goân. Triïët hoåc laâ chòa
khoaá duy nhêët giaãi maä cho têm höìn ngûúâi thanh niïn non núát naây vïì cuöåc söëng,
baãn thên. Ca khuác àêìu tiïn àûúåc saáng taác tûâ nùm 17 tuöíi Sûúng àïm vaâ Sao chiïìu
mang roä nhûäng neát chêëm phaá naây. Nhûng kïí tûâ khi Ûúát mi àûúåc Nhaâ xuêët baãn
An Phuá in vaâ phaát haânh (1959), Trõnh Cöng Sún múái chñnh thûác rong ruöíi vaâo
maãnh àêët tònh ca. Àoá laâ caãm xuác àûúåc ghi laåi tûâ nhûäng gioåt nûúác mùæt cuãa möåt ca
sô nûä sinh vûâa rúâi ghïë nhaâ trûúâng, haát àïí kiïëm tiïìn nuöi meå àang hêëp höëi trïn
giûúâng bïånh. Tuöíi hai mûúi phúi phúái, vúái yá àöì hiïåp sô, Trõnh Cöng Sún àaä duâng
söë tiïìn nhuêån buát àêìu tiïn (5 ngaân àöìng) àïí tùång ca sô vaâ chia cho anh em cuâng
troå. Nhûng cuäng kïí tûâ àoá, thaânh hònh möåt nguöìn caãm hûáng khaác: "Nhû möåt khu
vûúân muâa thu yïn tônh àûúåc möåt cún gioá thöíi buâng lïn àaánh thûác lúáp laá vaâng dêåy,
têm höìn töi àaä bùæt àêìu biïët xön xao theo nhûäng tñn hiïåu duâ nhoã nhêët cuãa cuöåc
söëng. Töi khöng coân nhòn ngùæm cuöåc söëng möåt caách lú àaäng nûäa maâ caâng luác caâng
thêëy mònh bõ cuöën huát vïì phña nhûäng tònh caãm phûác taåp cuãa con ngûúâi".
Caái nhòn chùm chuá vaâo sûå chïët àaä xua ài nöîi súå haäi töåt cuâng cuãa mêët maát:
àùçng sau caái chïët vaâ nöîi khiïëp súå liïåu coá möåt yá nghôa naâo, möåt sûå taái sinh naâo?
Möåt kiïëp ngûúâi, ngêîu hûáng laâ cuöåc rong chúi àïí laåi trúã vïì hònh haâi caát buåi, hay
coân leä gò lúán hún? Vò sao sinh ra con ngûúâi àaä phaãi tuyïåt voång? Chöëng choåi vúái têët
caã nhûäng nöîi hoaâi nghi trïn, ca khuác Trõnh Cöng Sún giùng mùæc rêët nhiïìu caái
bêîy, cho mònh vaâ cho moåi ngûúâi, àïí röìi tòm caách thoaát khoãi àoá.
Nùm 1961, Trõnh Cöng Sún bùæt buöåc phaãi tröën lñnh, nïn thi vaâo trûúâng Sû
phaåm Quy Nhún àïí coá hai nùm yïn öín. Khoa anh hoåc: Têm lyá giaáo duåc treã em.
Thêåt buöìn cûúâi, thûåc ra, trong àêìu oác chaâng trai treã ûa phiïu baåt êëy, hoåc thïm
cuäng chùèng àïí laâm gò. Töët nhêët laâ tûå chiïm nghiïåm vaâ traãi qua cuöåc àúâi - vöën dô
khöng coá gò múái. Khöng gian biïín caã vaâ têm traång chúám yïu cuãa gaä trai múái lúán
àaä laâm nïn nhûäng rung àöång àêìu muâa: Diïîm xûa, Nhòn nhûäng muâa thu ài, Biïín
nhúá... Têët caã döìn neán buöìn quay quùæt. Tònh yïu laâ möåt chuâm quaã chó àïí ngùæm
nhòn, dô nhiïn, nhiïìu hû aãnh nhûng cuäng àêìy thaán traách, tiïëc nhúá, bõ nhêën chòm
trong caách xa vaâ chia lòa, trong sûå taân hoang cuãa kyá ûác. Möëi tònh vúái Bñch Diïîm,
ruåt deâ vaâ thêìm kñn, möåt thoaáng chaáy buâng àïí röìi súám tùæt ngay trong chñnh nöîi
ngú ngaác cuãa gaä trai kia. Nhûng khi nhòn ngùæm laåi kyã niïåm thò "Laâm sao em biïët
bia àaá khöng àau!". Lêìn àêìu tiïn, anh caây xúái trïn nöîi yïu möåt thûá triïët lyá muöån
maâng. "Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau". Vaâ cuäng chñnh luác àoá, khaái niïåm "àau"
trong tònh yïu mang nghôa lúán hún, caái àau cuãa möåt kiïëp ngûúâi àûúåc múã röång ra
nhiïìu kiïëp, nöîi thiïåt thoâi khi caãm nhêån àûúåc mêët maát khöng goái trong ngêìn êëy
cêu chûä maâ thöi. Anh lên la trong tuöíi treã cuãa mònh, àïí thêëy caái gò laâ phuâ du, caái
gò lay àöång, caái gò khöng thïí mêët. Laäng du vaâo höìn mònh, thay vò ài qua maäi
nhûäng maãnh àêët khaác nhau, vaâo coäi göëc cuãa loâng khaát söëng. Vñ mònh nhû haåt buåi,
nhû loaâi sêu nguã quïn, nhû lau trùæng, mûa, nùæng, nhû nhûäng phêån têìm gûãi
nhûng laåi biïët haát lïn khuác ca cuöëi cuâng. Luác naâo cuäng vöåi: nùæng tùæt, rûâng khö
heáo, vöåi vaâng thïm nhûäng luác yïu ngûúâi; ngûúâi àaä àïën, vaâ ngûúâi seä vïì bïn kia
nuái... Caác vêåt thïí àûúåc truyïìn vaâo möåt àúâi söëng khaác - àúâi söëng cuãa têm traång:
Àûúâng phöë cûúâi, àûúâng phöë hao moân, tay nhanh lêëp àêìy höë tuyïåt voång... Dêìn daâ,
chñnh Trõnh Cöng Sún cuäng tûå ài àïën traång thaái vö thûác luác naâo khöng hay: Caác
ca tûâ àûúåc naåp àiïån giaâu sûác gúåi caãm hún. Kiïíu nhû: "Loaâi sêu nguã quïn trong toác
chiïìu", "Nghe tiïìn thên vïì chaâo boáng laå", "Chêåp chúân lau trùæng trong tay", "Dûúái
mùåt trúâi ngöìi haát hön mï". Vaâ àoá chñnh laâ thú. Thú dêîn nhaåc theo goát vaâo chöën
khöng tûúãng, ruä moåi taåp êm àïí coá thïí cêët lïn nhûäng giai àiïåu höìn nhiïn nhêët, da
diïët nhêët, cho duâ àöi khi chó laâ tiïëng thúã daâi... rêët Viïåt.
Khu vûúân siïu thûåc àûa Trõnh Cöng Sún nhanh choáng àïën àónh cao cuãa moåi
caãm nhêån êm thanh. Võ giaác: "Möi öëm o lúâi thïì"; xuác giaác: "Lúâi coã cêy haát trïn da
ngûúâi"; thñnh giaác: "Tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu"; thõ giaác: "Nùæng thuyã
tinh"; khûáu giaác: "Lúâi ca daå lan nhû ngaåi ngêìn" vaâ möåt giaác quan nûäa - vuâng têm
thûác àöí boáng "höìn xanh buöët", "vuâng u töëi cuãa loaâi sêu"... Hay laâ nhûäng tiïëp nhêån
hònh tûúång tûúãng nhû rêët vu vú: "Ta thêëy em trong tiïìn kiïëp, vúái coång buöìn coã
khö", (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí)... Sûå vêåt, hoùåc siïu hònh, hoùåc thêåt mong manh
(tònh mong manh, gioá mong manh, nuå cûúâi mong manh, coã laá mong manh, söëng
chïët mong manh, möi röì daåi...) cuöëi cuâng cuäng àûúåc mùåc aáo têm traång cuãa möåt
thúâi kyâ muöën söëng vöåi, yïu vöåi, lônh höåi moåi àiïìu bñ êín cuãa têm linh. Dêëu chên àõa
àaâng laâ doâng xiïët cuãa siïu thûåc: êm àiïåu nhû nûúác cuöën tröi, khöng kòm neán nöíi,
röìi phaá tung moåi kòm haäm, röìi taåm lùæng, röìi nhû àêët khaát... laâ sûå nöíi loaån chöëng
choåi thúâi gian, àõnh mïånh, laäng quïn, maâ cuöëi cuâng vêîn vö àõnh. Nhûäng ca khuác
êëy in àêåm vuä truå quan vaâ thïë giúái quan cuãa Trõnh Cöng Sún, möåt keã ngaåo maån
saáng taåo ra möåt coäi, röìi laåi böëi röëi búãi khöng chaåy thoaát àûúåc caái xö ngaä cuãa àúâi
söëng, sûåc tónh giûäa mï.
Nïëu nhû Diïîm xûa múã ra möåt khöng gian hoaâi niïåm, cêu thuác trong sûå thoaái
thaác cuãa mûa, vúái caánh cûãa ngön tûâ giaâu tûúång hònh, thò Lúâi buöìn thaánh ài vaâo
têm traång cö àún, khöng löëi thoaát trong tònh yïu vúái nhûäng khuêëy àaão vö voång,
lùåp laåi vuâng khöng gian - thúâi gian trong sûå àöí vúä, taân hoang cuãa têm höìn àöìng
voång. Viïët vïì ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhaâ phï bònh Bûãu yá tûâng nhêån àõnh:
"Nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún khöng tuyïìn laâ nhaåc, baâi haát khöng chó laâ baâi haát. Möîi
baâi laâ möåt truyïån ngùæn. Möîi ca khuác laâ möåt chûúng khuác cuãa truyïån daâi khöng coá
kïët thuác, vêîn múã ra nhû möåt vïët thûúng - möåt vïët thûúng ngûúâi, möåt vïët thûúng
thúâi àaåi..."
Nhûng vò sao tònh yïu laåi laâ möåt cuöåc leo döëc vaâ trûúåt daâi khöng sao cûáu vaän
nöíi? Àùçng sau tònh yïu laâ gò? Phaãi laâ coäi "mï", laâ möåt thïë giúái cuãa mêët maát? Laâ
con àûúâng taân luåi? Àiïìu àoá tuyâ thuöåc vaâo thên phêån hay àuáng hún laâ khuön khöí
möåt àúâi ngûúâi. Ài ra khoãi moåi giúái haån, àïí röìi khöng trúã vïì àûúåc nûäa, cuäng laâ möåt
bi kõch?
Àêy cuäng chñnh laâ thúâi àiïím chñn röå cuãa taâi nùng. Trûúác àoá, Trõnh Cöng Sún
traãi qua möåt giai àoaån tòm toâi àïí löåt xaác. Vaâo nhûäng nùm 1956 - 1957, thúâi cuãa
nhûäng "giêëc möång ngöín ngang, cuãa nhûäng viïîn tûúãng phuâ phiïëm non daåi..." luác
naây, Trõnh Cöng Sún chûa coá yá trúã thaânh nhaåc sô hay saáng taác ca khuác. Trùçn troåc
àïm naây qua àïm khaác vò tûå dùçn vùåt "caái troâ laäng maån viïët laách", "xûúáng ca vö
loaâi". Nhûng ca khuác àaä nhêåp höìn vaâo Trõnh Cöng Sún. Trúã thaânh phûúng tiïån
giuáp anh toã tònh vúái cuöåc söëng. Nhûäng nùm vïì sau, hònh thaânh möåt quan niïåm
söëng roä rïåt: "Söëng laâ söëng vúái ngûúâi khaác, vaâ muöën coá caãm thöng thò phaãi böåc löå
mònh". Anh hiïíu rùçng anh àûúåc tûå do trïn maãnh àêët (ca khuác) naây.
Hoaå sô Àinh Cûúâng, baån thên cuãa Trõnh Cöng Sún, nhúá laåi: vaâo thúâi kyâ naây,
Sún thûúâng mùåc àöåc nhêët möåt chiïëc aáo kaki baåc maâu, khùæc khöí. Anh laâ möåt trong
nhûäng ngûúâi thêìy daåy hoåc úã miïìn nuái súám nhêët. Söëng hoang vu nhêët. Cùn phoâng
Sún úã vúái chiïëc muâng ruã sùén quanh nùm, chim seã laâm töí àêìy trïn trêìn nhaâ, muâi
rúm vaâ phên chim êím möëc, xaác nhûäng bao Bastos xanh chêët thaânh àöëng. Coá lêìn,
ngûúâi em trai cuãa Sún àïën thùm, khöng gùåp, ra ngoaâi quaán, thêëy Sún àang chúi
bida möåt mònh trong aánh àeân tuâ muâ. Sún cö àún àïën nhû vêåy. Thúâi cuãa tuöíi treã tûå
tòm àïën vúái nhûäng nöîi cö àún khöëc liïåt àïí buâng lïn nhûäng saáng taåo cêìn thiïët.
Ca khuác laâ sûå lûåa choån "bêët khaã khaáng" cuãa Trõnh Cöng Sún, búãi nhû àaä noái,
àoá khöng chó laâ nhu cêìu tûå thên, maâ coân laâ cûãa múã duy nhêët àïí nhaåc sô tòm thêëy
tûå do, sûå an uãi, nhûäng "cêu hoãi buöët trñ naäo cuãa àúâi söëng", àïí giïët chïët nöîi buöìn
cuãa mònh. Vúái Trõnh Cöng Sún, quan niïåm saáng taác khaá roä raâng, chñnh anh khöng
hïì uáp múã: "Haâng trùm ca khuác viïët xong coá thïí gom laåi thaânh möåt cuöåc àúâi thu
nhoã. Viïët caã trùm baâi caâng thêëy thiïëu. Búãi vò con àûúâng tònh yïu ài maäi khöng
cuâng. Con àûúâng söë phêån ài hoaâi khöng têån. Bùçng ca khuác, töi muöën mang àïën
nhûäng quaâ tùång cho anh em bùçng hûäu töi trong cuöåc liïn hoan trïn àêët àai xûá súã
naây. Ca khuác laâ möåt cuöåc hön phöëi kyâ diïåu giûäa thi ca vaâ êm nhaåc". Dûúâng nhû
àùåt buát vaâo Ûúát mi, Trõnh Cöng Sún àaä nghiïåm ra àûúåc chên lyá riïng cuãa mònh:
caái khaã nùng to lúán sau cuâng cuãa ca khuác laâ mang àïën caãm thöng giûäa moåi ngûúâi
bùçng tiïëng haát. Àoá laâ sûá mïånh truyïìn àaåt nhûäng êu lo, chúâ àúåi cuãa con ngûúâi khi
àöëi diïån vúái chñnh mònh trûúác cuöåc söëng, cuäng nhû thöng àiïåp tònh yïu vaâ nhên aái
àïën vúái nhûäng têm höìn yïu chuöång hoâa bònh vaâ nhûäng con tim àang bõ ngöå àöåc
búãi ngoâi thuöëc nöí.
Trong doâng ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún, coá thïí thêëy roä quan niïåm saáng taác
qua tûâng giai àoaån: doâng ca khuác trûä tònh, doâng ca khuác chöëng chiïën tranh (phaãn
chiïën) vaâ doâng ca khuác êm ó thûá ba: giaãi thoaát baãn ngaä.
Giûäa thêåp niïn 60 laâ thúâi kyâ saáng taác sung sûác nhêët cuãa Trõnh Cöng Sún.
Trong söë caác khuynh hûúáng saáng taác êm nhaåc úã miïìn Nam (1954 - 1975) (bao göìm
khuynh hûúáng êm nhaåc chöëng cöång, khuynh hûúáng êm nhaåc laânh maånh, khuynh
hûúáng êm nhaåc yïu nûúác vaâ caách maång), sûå xuêët hiïån caác baãn tònh ca cuãa Trõnh
Cöng Sún mang möåt võ thïë nhêët àõnh, möåt sûác söëng múái. Àöëi tûúång vúái tònh ca
Trõnh Cöng Sún coá doâng nhaåc "tiïìn chiïën" àûúåc phuåc hûng vaâ phöí biïën maånh meä
trúã laåi. Bïn caånh àoá, ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún àöëi lêåp vúái nhêån
thûác möåt chiïìu vïì chiïën tranh theo kiïíu têm lyá chiïën.
Ca khuác trûä tònh laâ phêìn nghiïng trong saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún, àùåc
biïåt laâ thúâi kyâ trûúác 1975, trong söë 400 baâi haát àûúåc xuêët baãn vaâ phöí biïën. ÚÃ giai
àoaån àêìu, êm hûúãng chñnh laâ neát trûä tònh laäng maån. Trõnh Cöng Sún veä ra nhûäng
bêìu trúâi coá caánh bûúám, caánh chuöìn, caánh vaåc, maâu möi höìng ngoåc, nhûäng "boáng
töëi úã àoá têím liïåm höìn ngûúâi" (lúâi Trõnh Cöng Sún). Anh mú möåt tiïëng haát hên
hoan nhû ngoåc chaãy trïn tay möåt ngûúâi con gaái, möîi viïn ngoåc chûáa têm höìn àaá
nuái ngaân nùm. Coá thïí, àoá laâ ûúác voång thú ngêy cuãa tuöíi treã, cuãa trñ tûúãng tûúång ài
theo vïåt moân caác bêåc "tiïìn böëi" thuöåc doâng ca khuác laäng maån trûä tònh trûúác vaâ sau
1945. Möåt chuát cö àún sêìu nhúá, möåt ñt tuyïåt voång, sûå than thúã cuãa cêy thuå cêìm
nhiïìu êm trêìm, aão tûúãng tònh yïu àuöíi bùæt chêåp chúân... "Goåi em cho nùæng chïët
trïn söng daâi", "Thûúng ai buöìn kiïëp ngûúâi, laånh luâng aánh sao rúi"... Möåt kiïíu
tònh yïu gêìn nhû àún phûúng, phaãng phêët võ tiïëc nuöëi, coá phêìn húi kïí lïí, trong
möåt khöng gian höìi tûúãng khöng mêëy xï dõch, biïën chuyïín, trong àiïåu thûác êm u
cuãa têm traång. ÚÃ nhûäng ca khuác àêìu tay, thúâi gian àûúåc xoaá nhoaâ trong coäi möång,
gúân gúån thûá êm nhaåc "liïu trai" nhiïìu hû aãnh. Toám goån laåi, chó laâ möåt goác caånh àa
caãm cuãa nhaåc sô treã maâ thöi.
Nhûng vaâo thúâi kyâ boã daåy hoåc úã Blao (Lêm Àöìng) vïì Saâi Goân, guöìng xiïët cuãa
khöng gian àö thõ àaä lêìn lûúåt boác ài lúáp voã uyã mõ, hiïìn laânh trong nhûäng ca khuác
tûúng tûå nhû thïë. "Cún gioá laäng maån trûä tònh cuãa möåt thúâi niïn thiïëu" nhû Trõnh
Cöng Sún tûâng goåi àaä àûúåc thay thïë bùçng nhûäng "cún löëc dùçn vùåt trïn thên phêån
con ngûúâi" trong chiïën tranh. Cuöåc söëng nhiïìu coå xaát àaä xua ài caác aão tûúãng.
Nhûäng ca khuác trûä tònh cuãa Trõnh Cöng Sún sêu sùæc hún, gêåp ghïình hún: "Nhûäng
ngaây ngöìi ruã toác êm u, nghe tiïìn thên vïì chaâo boáng laå", "Möåt ngaây coân söëng, chiïëc
boáng long lanh, möåt àúâi vïì khöng, hai tay quy haâng", "Nguã yïn àúâi ài con nhû vïët
thûúng àau nguã buöìn nhû truâng dûúng mùæt thêm coân nghe ngoáng, röìi möåt höm
chúåt thêëy hoang vu quanh mònh"... Thêåm chñ dûãng dûng "Möåt lêìn nùçm mú töi
thêëy töi qua àúâi... loâng khöng buöìn mêëy...". Triïìn maåch hoang mang vaâ thêëu suöët,
tö vaâ xoaá, löìng quaá khûá trong hiïån taåi. Tònh yïu siïu thoaát, tûúãng àaä guåc ngaä,
nhûng khöng phaãi, khöng bi luyå hay khoác than khö khöëc maâ vaåch möåt neát nhên
baãn sêu xa. Nhûäng linh caãm vïì àöí vúä, huyã diïåt laâm "Nhoái lïn nhûäng con êm tha
thiïët vaâ tha thiïët laâ vuä khñ duy nhêët cuãa con ngûúâi àïí khaáng cûå huyã diïåt" (Hoaâng
Hûng).
Rêët coá thïí, Trõnh Cöng Sún àaä laåm duång chûä "tònh", "sêìu", "buöìn" trong
nhiïìu baâi haát. Nguöìn khúi maåch naây dïî dêîn ngûúâi ta àïën triïìn döëc buöng thaã,
quy haâng trûúác nghõch caãnh. Nhûng àoá chó laâ nöîi aám aãnh khöng gian vaâ thúâi gian,
nöîi aám aãnh cuãa Àõnh mïånh. Coân khöng laâ möåt coäi hû vö. Àïën möåt cûúâng àöå naâo
àoá, ngûúâi ta böîng thöi tuyïåt voång, maâ tûå mònh tröìi lïn thúã nhû caá. Àêëy laâ phêìn
kïët "coá hêåu" trong nhûäng nöîi tuyïåt voång maâ Trõnh Cöng Sún tûå àaánh àùæm taâu
mònh. Thûúâng tûå vñ laâ "phêån coã heân"; "Àúâi ta coá khi tûåa laá coã, ngöìi haát ca rêët tûå
do...", ñt nhiïìu hoå Trõnh chõu aãnh hûúãng Albert Camus. Tûå àêìy àoaå mònh trong
"möëi yïu thûúng con ngûúâi". Ngúä "Thiïìn" maâ laåi khöng, moåi nöîi àau quaá biïën
àöång trong caái voã ngön tûâ coá thïí goåi tïn àûúåc. Tin vaâo kiïëp luên höìi: "Haåt buåi naâo
hoaá kiïëp thên töi, àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi". Vaâo hû khöng: "Chiïìu höm thûác
dêåy, chêåp chúân lau trùæng trong tay". Vaâo hoaá thên: "Ta thêëy em trong tiïìn kiïëp".
Cûá nhû thïë, thïë giúái nöåi têm cuãa Trõnh Cöng Sún tûå loaåi boã mêu thuêîn, sùm soi
tûâng khoaãnh khùæc hiïån taåi, nhòn luâi quaá khûá xa xùm, tòm cûáu caánh ngoaâi baãn
thên mònh. Trõnh Cöng Sún tûâng thuá nhêån: "Nöîi sêìu muöån lúán nhêët laâ khöng bao
giúâ noái hïët àûúåc loâng mònh. Töi têåp cho töi biïët sûäng súâ trûúác nhûäng àiïìu dung
tuåc, àöìng thúâi töi cuäng têåp cho töi biïët giûä loâng bònh an trûúác nhûäng hiïíu nhêìm".
Chiïën tranh àaä xaáo tröån têët caã. Möåt loaåt mêu thuêîn nöåi taåi trong tiïìm thûác
Trõnh Cöng Sún bõ döåi sang möåt bïn. "Bêy giúâ ta nhòn khoái trúâi mïnh möng. Ta
nhòn ta vïì giûäa trúâi hû khöng. Tïn em laâ vïët thûúng khö” (Khoái trúâi mïnh möng).
Giûäa möåt nïìn trúâi nhû vêåy, thên phêån con ngûúâi laâ möåt vêën naån. Nhûäng baâi haát
trong hai têåp Ca khuác da vaâng vaâ Kinh Viïåt Nam trûng duång nhûäng maâu sùæc
hoaân toaân àiïn àaão, khöng nhùçm miïu taã tûúâng thuêåt chiïën tranh, maâ veä ra
nhûäng phoáng xaå chiïën tranh. Vúái tû caách nhên chûáng, Trõnh Cöng Sún ghi laåi têët
caã nöîi àau àúán "viïët trïn xaác ngûúâi" vaâ nöîi àau àúán àoá traâo dêng thaânh uêët hêån
nguân nguåt khi àûúåc haát trïn möi.
Thaái àöå àêìu tiïn phaãn khaáng chiïën tranh laâ tröën lñnh. Àïí àûúåc miïîn quên
dõch, Trõnh Cöng Sún boã lïn söëng úã Lêm Àöìng, sêu trong vuâng nuái heo huát. Sau
àoá, anh quyïët àõnh vïì laåi Saâi Goân. Àïí coá àûúåc hai nùm trúâi söëng thong dong húåp
phaáp, Trõnh Cöng Sún phaãi nhõn àoái tuyïåt àöëi 60 ngaây (möîi nùm 30 ngaây) trûúác
khi ra trònh diïån. Cöång thïm uöëng thuöëc àiamox (loaåi thuöëc ruát búát nûúác trong tïë
baâo ra) àïí xuöëng kyá nhanh. Möåt thúâi gian sau, anh khöng phaãi ra trònh diïån nûäa
vò ngûúâi anh gêìy coâm y nhû dên xò ke, sûác khoeã suy suåp thûåc sûå. Nhû möåt keã vö
gia cû, Trõnh Cöng Sún lang thang cuâng möåt söë sinh viïn trong nhûäng cùn nhaâ
tiïìn chïë töìi taân boã tröëng úã khu àêët sau Àaåi hoåc Vùn khoa. Nguã trïn ghïë böë hay
nïìn xi mùng, àïën àaánh rùng úã caác quaán caâ phï quen biïët.
Söëng trong thúâi kyâ bêëp bïnh àoá, Trõnh Cöng Sún vêîn viïët vaâ haát. Àoá laâ thúâi
kyâ söi àöång nhêët trong àúâi ngûúâi nhaåc sô treã. Nhûäng ca khuác cuãa anh àûúåc in ra
tûâng túâ rúâi vaâ tuyïín têåp. Dêìn daâ, viïåc in êën cuäng khoá khùn vò bõ caãnh saát truy
luâng. Phaãi raãi ra in úã 4 nhaâ in khaác nhau. Vò tñnh chêët phaãn chiïën cuãa ca khuác
Trõnh Cöng Sún maâ chñnh quyïìn ra lïånh tõch thu. Caác baáo trong vaâ ngoaâi nûúác àöí
xö tòm gùåp Trõnh Cöng Sún phoãng vêën. Nhûng quan troång hún, caái khöng khñ chïët
choác, àau thûúng cuãa chiïën tranh àaä ngêëm dêìn vaâo têm höìn nhaåy caãm cuãa Trõnh
Cöng Sún, vaâ anh àaä viïët nïn nhûäng baâi haát nhû àuâa chúi vúái ma quyã, chïët choác,
maâ thûåc ra laâ nöîi àau thûúng nûúác àïën baâng hoaâng. Baâi ca daânh cho xaác ngûúâi:
"Haâng vaån chuyïën xe mang vö thõ thaânh, tûâng vuâng thõt xûúng coá meå coá em" (Àaåi
baác ru àïm). Hay "Meå vöî tay reo mûâng xaác con, meå vöî tay hoan hö hoaâ bònh" (Haát
trïn nhûäng xaác ngûúâi). "Ngûúâi giaâ co ro ngöìi nghe tiïëng nöí, em beá loaä löì khoác tuöíi
thú ài" (Ngûúâi giaâ vaâ em beá).
Laâ ngûúâi quan saát, nhûng Trõnh Cöng Sún khöng dêëu nöíi têm traång àau àúán
khi àöëi diïån vúái sûå chïët choác cuãa àöìng loaåi. Anh khoác cho nhûäng thên phêån con
ngûúâi, thên phêån àêët nûúác trong chiïën tranh: "Gioåt nûúác mùæt thûúng dên, dên
mònh phêån long àong". "Öi quï hûúng àaä lêìm than sao coân chiïën tranh, meå giaâ
hïët chúâ mong àaä nguã yïn" (Du muåc). Duâ khai thaác caái bi thûúng nhûng nhûäng baâi
ca trong Ca khuác da vaâng vêîn toaã ra tònh yïu thûúng quï hûúng. Caái caãm giaác
traãi qua chiïën tranh laâm con ngûúâi giaâ ài, nhûng laåi lúán hún trong nhêån thûác:
"Àûúâng phöë naâo coân nùçm che giêëu, cho töi ài giûäa nhên loaåi àúán àau" (Coá nhûäng
con àûúâng). "Khi töi àûáng bïn möåt xaác ngûúâi", - Trõnh Cöng Sún thöí löå, - töi khöng
nghô àoá laâ ta hay laâ àõch, maâ àoá laâ möåt thên phêån chõu àûång sûå vö nghôa cuãa
chiïën tranh". Anh coá möåt ûúác muöën duy nhêët vaâ àún giaãn: "Khi àêët nûúác töi
khöng coân giïët nhau, treã con ài haát àöìng dao ngoaâi àûúâng". Hay "Àûúâng tûúng lai
khöng ai thuâ gheát nhau". Mùåc duâ quan niïåm vïì chiïën tranh coân chûa raåch roâi,
nhûng nhûäng khuác àoaãn ca bi phêîn cuãa Trõnh Cöng Sún àaä àêíy êm nhaåc laänh
möåt sûá mïånh: kïu goåi hoaâ bònh. Vaâo thúâi kyâ naây, ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh
Cöng Sún àûúåc phöí biïën röång raäi úã nûúác ngoaâi. Baâi Nguã ài con trong têåp Ca khuác
da vaâng àaä àoaåt giaãi Àôa haát vaâng úã Nhêåt vaâo nùm 1972, qua gioång haát Khaánh Ly
(trïn hai triïåu àôa). Kïí tûâ àoá, tïn cuãa Trõnh Cöng Sún coá trong cuöën Tûå àiïín Baách
khoa Phaáp. Khöng chó múã ra vïët thûúng ngûúâi, vïët thûúng nhên loaåi trong chiïën
tranh, ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún coân vûún túái möåt têìm cao hún - laâ
tiïëng kinh cêìu cho linh höìn àau khöí siïu thoaát, laâ sûå bêët lûåc hoaá thaânh ùn nùn.
Chñnh vò thïë, doâng ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún heá múã nhên caách cuãa
ngûúâi nghïå sô trûúác thúâi cuöåc vaâ chuyïín taãi vaâo àoá tiïëng noái phêîn nöå cuãa haâng
triïåu con tim. aãnh hûúãng loaåi ca khuác naây vúái cöng chuáng miïìn Nam khaá sêu
röång. Trûúác ngaây 30-4-1975, chñnh Trõnh Cöng Sún àaä cuâng vúái möåt söë nhaåc sô
khaác haát vang ca khuác Nöëi voâng tay lúán trïn àaâi phaát thanh cuãa chïë àöå cuä, truyïìn
loan tin thöëng nhêët àêët nûúác cho moåi nhaâ.
Sau 1975, möåt thúâi kyâ thûã thaách laåi àïën vúái Trõnh Cöng Sún - thûã thaách vïì
loâng kiïn nhêîn, yá thûác dêën thên vaâo àúâi söëng. Traãi qua hai nùm hoåc têåp úã Cöìn
Tiïn, vuâng àêët hoang vu àêìy bom àaån, Trõnh Cöng Sún coá àûúåc möåt thúâi kyâ yïn
tônh àïí nhòn laåi mònh trong caác biïën àöång lõch sûã. Suöët möåt thúâi gian daâi hêìu nhû
anh khöng saáng taác. Àoá laâ luác anh tòm "chên dung cuãa nöîi khaát khao", ài tòm caái
chûa bao giúâ viïët àûúåc. "Tiïëng haát tûâ àoá seä giaãi thoaát mònh ra khoãi moåi raâng buöåc,
moåi trò keáo"... (Trõnh Cöng Sún). Lêìn lûúåt ài thûåc tïë nöng trûúâng theo anh em
thanh niïn xung phong. Gùåp 20 ngûúâi con gaái Thanh niïn xung phong úã nöng
trûúâng Nhõ Xuên. Höm sau nghe tin caác cö àaä hy sinh úã biïn giúái Têy Nam. Ca
khuác bêëy giúâ cêët lïn tiïëng noái cuãa mònh: soi toã hún nûäa söë phêån con ngûúâi. Haâng
loaåt ca khuác múái ra àúâi, laâ bùn khoùn àúâi thûúâng, yá chñ vûúåt qua tuyïåt voång àïí
söëng vaâ theâm söëng: Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui, Tuöíi àúâi mïnh möng, Huyïìn
thoaåi Meå, Àoaá hoa vö thûúâng, Em coân nhúá hay em àaä quïn, Em úã nöng trûúâng, em
ra biïn giúái, Ru àúâi ài nheá, Soáng vïì àêu... Vêîn laâ möåt Trõnh Cöng Sún than thúã, vñ
mònh laâ coã, thñch ca haát, rong chúi. Nhûng àaä laâ möåt Trõnh Cöng Sún àaä thêëu hiïíu
cuöåc àúâi, tûå àiïìu chónh mònh bùçng sûå cên bùçng nöåi taåi. "Tòm trong vö thûúâng coá
àöi doâng kinh sêëm bay rïìn vang, böîng töi thêëy em dûúái chên cöåi nguöìn, nuå cûúâi
mong manh, möåt höìn yïëu àuöëi..." (Àoaá hoa vö thûúâng). Hay tûå khuyïn nhuã mònh
"Töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây, töi àang lùæng nghe im lùång àúâi mònh”, (Töi úi àûâng
tuyïåt voång), "Möîi ngaây töi choån möåt lêìn thöi, choån tiïëng ru con nheå bûúác vaâo àúâi",
(Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui). Nhûng nhòn chung, caâng vïì sau, ca tûâ Trõnh
Cöng Sún sûã duång caâng àún giaãn, ñt cêìu kyâ vaâ thiïn vïì tûå tònh, kïí lïí nhiïìu hún
Chêët bi thûúng giaãm hùèn, buâ laåi laâ möåt gùæng goãi töìn taåi khöng vö nghôa. Vêîn laâ
triïët lyá vïì thên phêån, tònh yïu, nöîi cö àún, nhûng úã möåt goác nhòn khaác, möåt nöîi
buöìn khaác. Yïëu töë siïu thûåc trúã nïn nhaåt nhoaâ so vúái saáng taác trûúác 1975. Cö àún
vaâ trêìm tû, nhaåc sô àaâo sêu vaâo bñ mêåt cuãa töìn taåi, vaâo viïåc giaãi thoaát baãn ngaä.
"Hai mûúi nùm xin traã núå ngûúâi, traã núå möåt àúâi khöng hïët tònh àêu". Nhûäng triïët
lyá coá phêìn yïëm thïë, duâ àaä gùæng vui nhûng khöng mêëy höìn nhiïn. Vaâ chùèng bao
giúâ giaãi thoaát nöíi cho mònh ra khoãi sûå röëi rùæm cuãa yá muöën. "Töi khöng bao giúâ
nhêìm lêîn vïì sûå khöí àau vaâ haånh phuác. Nhûng töi thûã rúi vaâo cún hön mï trûúác
giêëc nguã. ÚÃ biïn giúái àoá töi hoaãng höët thêëy mònh lú lûãng giûäa sûå söëng vaâ caái chïët.
Nhûäng giêy phuát nhû thïë vöì chuåp lêëy töi möîi àïm. Vaâ töi àau àúán nhêån ra rùçng,
coá leä cuöåc àúâi àaä cho ta lùæm ngaây bêët haånh. Möîi ngaây söëng túái, töi thêëy àúâi söëng
nhoã nhùæn thïm", "Nhûng khoãi phaãi e ngaåi rùçng Trõnh Cöng Sún àõnh laâm triïët lyá
thay vò êm nhaåc" - nhaâ vùn Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng bònh luêån. "Àiïìu khiïën cho
tònh ca Trõnh Cöng Sún söëng maäi trong loâng ngûúâi chñnh laâ úã àêy. Duâ nhûäng trêìm
tû cuãa taác giaã ài xa àïën àêu, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún vêîn laâ coäi riïng daânh cho
tònh yïu. Noá chûáa àûång têët caã têm traång lo êu cuãa con ngûúâi nhaåy caãm nhòn ra
thïë giúái hiïån àaåi".
Ca tûâ trong ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhû àaä noái, laâ thú. ÚÃ àoá àêìy rêîy nhûäng
hònh tûúång biïíu caãm: "Toác em tûâng súåi nhoã, rúát xuöëng àúâi laâm soáng lïnh àïnh",
hay "Vai em gêìy guöåc nhoã nhû caánh vaåc vïì chöën xa xöi". Sûå tòm toâi, saáng taåo chûä
nghôa úã Trõnh Cöng Sún luön hûúáng vïì caái laå, sûå liïn tûúãng àöåt biïën àïí rúi vaâo coäi
vö thûác. Nhaâ thú Nguyïîn Duy tûâng nhêån xeát: "Quyã thêåt, giai àiïåu êëy, lúâi ca êëy tûå
nhiïn ghim laåi trong têm tûúãng töi ngay tûâ phuát bêët chúåt êëy. Caái àeåp tûâ cêu nhaåc,
caái àeåp trong ca tûâ caã xaác chûä lêîn höìn thú, laãng baãng, lúâ múâ, khoá phên àõnh àuáng
nghôa, nhûng roä raâng àeåp laâm sao vaâ cuäng húi ma quaái thïë naâo..." Chêët mï muöåi
nhiïìu xaáo tröån cuãa ngön tûâ Trõnh Cöng Sún laâm nïn sûå kïët dñnh cuãa liïn tûúãng.
"Trñ oác vaâ caãm xuác cuãa Trõnh Cöng Sún phuâ húåp vúái töíng húåp hún laâ phên tñch,
nghiïng vïì kïët húåp hún laâ phên chia. Hònh aãnh chiïëc cêìu àöëi vúái anh laâ möåt lúâi
múâi goåi cêët bûúác sang bïn kia, àöìng thúâi chuyïín biïën sang bïn naây vaâ ngûúåc laåi.
Bùng qua cêìu laâ àïí söëng vúái bïn kia vaâ nhúá sang bïn naây. Trong nöîi söëng àaä
tûúång hònh nöîi nhúá. Ngûúâi ài trïn cêìu khöng nhûäng nhòn öm caã hai phña maâ coá
thïí nhòn cuát bùæt vúái nhûäng khuyãu söng thêëp thoaáng êín hiïån, cêëu taåo dêìn dêìn
trong têm khaãm caái dû caãm lòa xa, mêët maát" (Bûãu yá).
Nhõp àiïåu chêåm raäi, quay troân, àïìu àïìu, hïî baâi haát cêët lïn laâ ngûúâi ta nhêån
ngay ra gûúng mùåt Trõnh Cöng Sún. Luác laâ giai àiïåu buöìn teã cuãa mûa, voâng xoay
cuãa hoaâi niïåm, khi laâ tiïëng noái êm u tûâ möåt coäi khoác, trêìm khö. Nhûäng khi doâng
nhaåc khöng laâm chuã àûúåc giai àiïåu, cûá nhû xö lêën àïí dïåt nïn möåt nöîi tuyïåt voång.
Cuäng coá khi laâ tiïëng theát, laâ nöîi húân heáo uáa... Vui trong buöìn, buöìn trong vui,
nhûäng giai àiïåu quyïën ruä laâ úã chöî khöng biïët nïn phên loaåi vaâo cêëp àöå têm traång
naâo. Ngûúâi viïët cûá than thúã, giai àiïåu theo sau taán thûúãng bùçng sûå chúi vúi - àoá laâ
nhûäng nöîi buöìn "khöng chên" bay raãi raác la àaâ trïn mùåt àêët, trong möåt phuát ngêîu
hûáng, Trõnh Cöng Sún xêu chuöîi laåi thaânh möåt mï khuác mang êm hûúãng nhûäng
àiïåu haát Chaâm ru húâi vïì möåt vûúng quöëc àaä mêët. Hay laâ möåt chuát reáo rùæt cuãa
nhaåc cung àònh Huïë? Nhûng coá möåt àiïìu laå, laâ cho duâ êm nhaåc Trõnh Cöng Sún
luön ruã rï ngûúâi ta buöìn ruä ra, khöng cûúâi àûúåc, cuäng khöng khoác àûúåc, cuäng
chñnh laâ khi rïåu raä nhêët, ngûúâi ta phaãi tûå naåp nùng lûúång àïí khöng rïåu raä thïm
vaâ thoaát ra khoãi caái mï cung buöìn sêìu êëy luác naâo khöng hay. Cuäng coá khi nöîi
buöìn àoá cuãa giai àiïåu quêën quyát khöng rúâi vaâ laâm nïn möåt niïìm an uãi vö cúá. Coá
phaãi laâ vò "Trõnh Cöng Sún nùæm bùæt àûúåc tiïët têëu baãn chêët cuãa Àõnh mïånh kiïíu
phûúng Àöng, àùåc biïåt Viïåt Nam trong nhõp böën vaâ nùm êm tiïët" chùng? (Hoaâng
Hûng). Hay nöîi buöìn cuãa con ngûúâi cuäng coá giúái haån, nhû nhûäng êm trêìm khi àaä
chaåm àïën àaáy sêu trêìm nhêët thò têët yïëu phaãi döåi lïn, phaãi phaãn höìi nhûäng cung
bêåc cao hún?
Noái vïì cuöåc gùåp gúä "tri êm" vúái êm nhaåc Trõnh Cöng Sún, nhaåc sô Vùn Cao
viïët: "Töi goåi Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi thú ca (Chantre), búãi úã Sún, nhaåc vaâ thú
quyïån vaâo nhau àïën àöå khoá phên àõnh caái naâo laâ chñnh, caái naâo laâ phuå. Vaâ núi
Sún àaä haát vïì quï hûúng àêët nûúác, biïët vui têån cuâng nhûäng nöîi àau cuãa Töí quöëc
meå hiïìn... Trong êm nhaåc cuãa Sún, ta khöng thêëy dêëu vïët cuãa êm nhaåc cöí àiïín
theo cêëu truác baác hoåc phûúng Têy. Sún viïët höìn nhiïn nhû thïí caãm xuác nhaåc thú
noá traâo ra. Noái nhû nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát, ngûúâi baån giaâ cuãa töi "Trõnh
Cöng Sún viïët dïî nhû lêëy chûä tûâ trong tuái ra". Caái quyïën ruä cuãa nhaåc Trõnh Cöng
Sún coá leä laâ úã chñnh chöî àoá, úã chöî khöng àõnh taåo ra möåt trûúâng phaái naâo, möåt
triïët hoåc naâo maâ vêîn thêëm vaâo loâng nhû suöëi tûúái. Vúái nhûäng lúâi yá àeåp vaâ àöåc àaáo
àïën bêët ngúâ hön phöëi cuâng möåt kïët cêëu àùåc biïåt nhû möåt hònh thûác cuãa dên ca
hêìu nhû khöng thay àöíi, Trõnh Cöng Sún àaä chinh phuåc haâng triïåu con tim,
khöng chó úã trong nûúác, maâ úã caã bïn ngoaâi biïn giúái nûäa. Vaâ nïëu khöng lêìm thò
dêëu êën cuãa Sún àaä ñt nhiïìu in trïn taác phêím cuãa möåt söë nhaåc sô thúâi kyâ sau 1975".
Seä khöng cöng bùçng nïëu nhû nhùæc àïën sûå nghiïåp cuãa Trõnh Cöng Sún maâ laåi
khöng nhùæc àïën möåt gioång haát thúã than àiïu luyïån vaâ vaâo bêåc nhêët cho ca khuác
Trõnh Cöng Sún: Khaánh Ly. Ngûúâi ta khöng ai thoaát ra khoãi nhûäng aám aãnh maâ
khöng chó do nhaåc, do lúâi ca maâ do caã caái gioång khaân khaân trêìm êëy cuöën huát.
Khaánh Ly haát nhû thúã, khöng uöën eáo, laâm duyïn, nhûng laå kyâ thay, tiïëng haát laâm
nïn sinh khñ cho ca khuác Trõnh Cöng Sún, nhû coã vaâ sûúng àïm vêåy. Tûâ ca khuác
phaãn chiïën àïën ca khuác trûä tònh, têët caã laâm thaânh möåt khöng gian - Khaánh Ly.
Khöng gian khoái sûúng, caánh haåc bay vuát, vaâ àöi khi chaán chûúâng ï chïì, khöng
thïí khaác. Tiïëng haát Khaánh Ly maâ àaä buãa vêy thò khöng àïí laåi möåt löëi thoaát naâo
ra khoãi nhûäng gò maâ lúâi ca àang than thúã. Hñt möåt húi thúã sêu khöng khñ tûúi maát
àïí thay vaâo nhûäng lúâi ca thaán khñ, àoá laâ chêët múái úã Khaánh Ly. Àoá laâ gioång haát tûâ
quaá khûá döåi laåi, àï mï vaâ àêìy liïn luyå, khöng aão tûúãng nhûng laåi àêìy êín duå. Coá
möåt thúâi bao nhiïu àöìn àaåi, cho rùçng Khaánh Ly vaâ Trõnh Cöng Sún hùèn phaãi laâ
möåt cùåp tri êm tri kyã kiïíu nhû "Baá Nha - Tûã Kyâ" múái cho ra nhûäng ca khuác vaâ
gioång haát ùn khúáp nhau nhû thïë. Nhûng theo Trõnh Cöng Sún thò ngaây trûúác, anh
vaâ Khaánh Ly nhû hai ngûúâi baån thên. Möëi giao caãm tinh thêìn chó dûâng laåi trong
nhûäng khoaãng khùæc xuêët thêìn nhêët cuãa cêu haát vaâ baâi haát. Coân hiïån taåi? Möîi
ngûúâi úã möåt phûúng, nghô vïì nhau cuäng nhû nhûäng nöët nhaåc tuöíi treã.
Song nïëu noái rùçng nhûäng möëi tònh ài qua àúâi Trõnh Cöng Sún àïìu nhaân nhaåt
àïí taân phai laâ khöng phaãi. Thúâi trai treã, khöng chó möåt hònh boáng Diïîm xûa, maâ
coân rêët nhiïìu hònh boáng khaác ài vaâo ca khuác chaâng laäng du hoå Trõnh. Ngûúâi em
cuãa Bñch Diïîm laâ möåt kyã niïåm sêu àêåm trong anh. Möëi tònh cuöån lïn trong Biïín
nhúá, Nùæng thuyã tinh daânh cho Ngö Vuä Dao AÁnh. Ngûúâi con gaái coá àöi möi àoã rûåc,
àöi möi höìng ngoåc, laâ nöîi thaãng thöët àêìu àúâi cuãa Trõnh Cöng Sún trûúác caái àeåp
cuãa ngûúâi con gaái. Khi Diïîm ài lêëy chöìng, cö chõ coân gûãi laåi lúâi than traách cho em:
"Em biïët chõ vêîn yïu anh Sún, sao laåi viïët thû toã tònh vúái anh êëy?" Hoaá ra caã hai
àïìu say mï chaâng laäng du hoå Trõnh cuâng möåt luác. Vïì sau, Dao aánh lêëy möåt ngûúâi
öng thaânh àaåt, sang söëng úã Canaàa. Möåt möëi tònh khaác trong Nhòn nhûäng muâa
thu ài laâ daânh cho Phûúng Thaão, cö gaái Huïë duy nhêët trong àúâi Trõnh Cöng Sún.
(Hêìu nhû Trõnh Cöng Sún thûúâng phaãi loâng nhûäng cö gaái miïìn Bùæc, gioång noái nhoã
nheå, toác daâi, daáng cao cao maãnh mai...). Thuúã àoá, anh laâm gia sû tiïëng Phaáp cho
Thaão. Möåt möëi tònh vúái caái hön àêìu àúâi "luöëng cuöëng khöng biïët àùåt vaâo chöî naâo".
Röìi sau àoá coá naâng Phuâng Thõ vúái àöi khoen tai to troân maâ hoå Trõnh nhòn thêëy
trïn cao nguyïn Àaâ Laåt: "Ta thêëy em àang ngöìi khoác, khi rûâng chiïìu àöí mûa"...
Nhûäng möëi tònh nhû nùæng, buâng lïn maänh liïåt röìi laåi nhaåt nhanh, nhûng àïí laåi
khöng ñt nöîi ngêåm nguâi trong têm höìn gaä trai àaä baán cho ca khuác mêët röìi...
Nhûäng ngûúâi lao àöång vaâ saáng taåo

Anh Ngoåc
Ngûúâi Haát Rong

Cuãa Thïë Kyã Hai Mûúi
Rúi xuöëng tûâ trúâi nhûäng sùæc laá vaâng phai

Gioåt nûúác mùæt cuãa muâa àöng laånh leäo,
Chiïìu àaä xuöëng trïn mùåt ngûúâi khö heáo
Thïë gian àeåp vaâ buöìn
Ngên lïn tûâ nhûäng súåi dêy àaân
Tiïëng run rêíy mûúâi ngoán tay gêìy guöåc,
Tiïëng im lùång cùåp kñnh troân ngú ngaác
Traái tim yïu vaâ àau.
Ngûúâi àïën tûâ àêu
Vaâ seä ài vïì àêu
Ngûúâi laâm luång trïn caánh àöìng mïåt moãi
Giûäa hoang vu ngûúâi cêët lïn tiïëng goåi
Soãi àaá trùm nùm döåi tiïëng con ngûúâi.
Ngûúâi àûáng cao hún moåi thaânh kiïën trïn àúâi
Giûäa àöìng loaåi nhû möåt ngûúâi xa laå.
Öm cêy àaân nhû vaác cêy thaánh giaá
Ngûúâi laåc loaâi ngay chñnh giûäa quï hûúng
Tûâ chöëi hêån thuâ ngûúâi haát tiïëng yïu thûúng
Chaåy tröën bú vú ngûúâi tòm vaâo giêëc möång
Ngûúâi hoåc caách söëng chung cuâng tuyïåt voång
Ngûúâi vöî vïì tûâng ngoån coã xoát xa
Nguã ài, nguã ài nhûäng duåc voång muâ loaâ

Nguã ài, nguã ài nhûäng loåc lûâa, phaãn trùæc
Nguã ài, nguã ài nhûäng traái tim tan naát
Nguã ài, nguã ài taân taå nhûäng hònh haâi...
Ngûúâi haát rong cuãa thïë kyã hai mûúi
Giúâ àaä hïët, nùm àaä cuâng, thaáng têån
Mùæt àaä múâ, maáu trong tim àaä caån
Tay àaä buöng, göëi àaä moãi, chên rúâi
Ngûúâi vêîn coân haát maäi khöng thöi
Yïu vaâ àau, traái tim dûúâng nûác núã
Àeåp vaâ buöìn, thïë gian coân nùång núå
Ngûúâi laâ töi
Hay töi cuäng laâ ngûúâi
Ngûúâi haát rong
Ngûúâi haát rong úi...
15-11-2000
Diïîm Xûa
(Cho Trõnh Cöng Sún)
Coá thïí toác naâng baåc trùæng

Vö tònh soãi àaá thaânh vö
Coá thïí cún mûa àaä taånh
Traái tim chùèng moåc thïm chöìi.
Chaâng trai yïu naâng àaä khuêët
Bïn têìng thaáp cöí rïu múâ
Caánh chim thiïn di moãi mïåt
Bay ngoaâi cêu haát ngu ngú.
Boån treã nhû chaâng ngaây trûúác
Thaã höìn trong quaán caâ phï
úã àoá coá naâng kiïìu diïîm
Vai thon öm maái toác thïì.
Thò thêìm chúåt nghe gioá noái
Naâng laâ con cuãa Diïîm xûa!
Lêm Thõ Myä Daå
Giêëc Nguã Cuãa Cêy Àaân
Trúâi xanh nguã yïn

Caânh biïëc nguã yïn
Doâng söng nguã yïn
Khi cêy àaân àaä nguã.
Úi cêy àaân ghi ta

Nhû têm höìn tha thiïët
Cuãa ngûúâi nghïå sô
Khöng bao giúâ giaâ.
Bao khöí àau

Bao nöîi niïìm vui sûúáng
Trong cêy àaân cuãa anh
Cêy àaân nhû cuöåc söëng
Böën muâa tûúi xanh!
Anh nguã yïn
Nhû cêy àaân nguã yïn
Nhûäng giai àiïåu àaä ài vaâo sêu thùèm

Nhûäng neát nhaåc ngoåt ngaâo àùçm thùæm
Khi ngên hïët tònh yïu cuãa mònh
Àêåu laåi giûäa trúâi xanh
Àêëy laâ giêëc nguã cuãa anh!
Huïë 1985
2. Phaác Thaão Chên Dung Töi

Phaác Thaão Chên Dung Töi
Möîi saáng nhòn vaâo mùåt gûúng soi laåi thêëy thïm rêët nhiïìu nhûäng súåi toác baåc...
Thuúã êëy, töi laâ möåt àûáa beá thñch ca haát. Mûúâi tuöíi biïët solfeâge, cheáp laåi nhûäng
baâi haát yïu thñch àoáng thaânh têåp, chúi àaân mandolin vaâ saáo truác. Mûúâi hai tuöíi coá
cêy àaân guitar àêìu tiïn trong àúâi vaâ tûâ àoá sûã duång guitar nhû möåt phûúng tiïån
quen thuöåc àïí àïåm cho chñnh mònh haát.
Töi khöng àïën vúái êm nhaåc nhû möåt keã choån nghïì. Töi nhúá mònh àaä viïët
nhûäng ca khuác àêìu tiïn tûâ nhûäng àoâi hoãi tûå nhiïn cuãa tònh caãm thöi thuác bïn
trong... Àoá laâ nhûäng nùm 56 - 57, thúâi cuãa nhûäng giêëc möång ngöín ngang, cuãa
nhûäng viïîn tûúãng phuâ phiïëm non daåi. Caái thúâi tuöíi treã xanh mûúát nhû traái quaã àêìu
muâa êëy, töi rêët yïu êm nhaåc nhûng tuyïåt nhiïn trong töi khöng hïì gúåi lïn caái ham
muöën trúã thaânh nhaåc sô...
Daåo êëy ba töi àaä mêët, meå töi úã xa, töi möåt mònh giûäa Saâi Goân naây phaãi tûå
quyïët àõnh moåi chuyïån vïì àúâi mònh. Caái gaánh àúâi tuöíi taác coân quaá nheå. Coá luác töi
àaä boã dúã caái troâ laäng maån viïët laách naây vúái nöîi aám aãnh ngu ngöëc "xûúáng ca vö loaâi".
Töi trùçn troåc àïm naây qua àïm khaác, ray rûát ngaây naây qua thaáng noå. Nhûng caâng
cöë laäng quïn thò tiïëng haát trong töi caâng vang lïn roä rïåt, traân ngêåp caã luác àûáng
ngöìi, caã trong giêëc nguã.
Dêìn daâ nhûäng nùm vïì sau, múái bùæt àêìu hònh thaânh trong töi möåt quan niïåm
roä rïåt: Söëng laâ söëng vúái ngûúâi khaác vaâ muöën coá caãm thöng chuáng ta phaãi luön luön
diïîn àaåt mònh. Trong nhûäng caách diïîn àaåt bùçng tiïëng noái, bùçng chûä viïët vaâ nhiïìu
phûúng tiïån khaác, töi thêëy têm höìn mònh coá khuynh hûúáng nghiïng vïì phña ca
khuác. Trïn maãnh àêët nghïå thuêåt nhoã nhùæn naây, töi tòm thêëy tûå do vaâ töi nghô rùçng
úã àêy töi coá thïí baây toã àûúåc vúái ngûúâi khaác vïì nhûäng niïìm vui nöîi buöìn cuãa cuöåc
söëng.
Nhòn laåi quaäng àûúâng mònh àaä ài, töi caãm thêëy khöng coá gò phaãi ên hêån. Töi
vêîn laâ àûáa treã thú trong nghïå thuêåt, loâng coân traân àêìy caãm hûáng. Töi vêîn coân ham
mï hoåc hoãi quanh mònh vaâ coân àuã haâo hûáng múã ra nhûäng cuöåc àöëi thoaåi, àöåc thoaåi
vúái cêy coã thiïn nhiïn, vúái con ngûúâi qua ca khuác dûúái aánh saáng hiïìn hoâa nhên hêåu
cuãa nhûäng ngaây töi àang söëng.
Phaãi chúâ àïën luác soi gûúng nhòn thêëy toác khöng coân mang mêìu xanh cuä nûäa,
múái nhêån ra àûúåc hïët nöîi khaát khao àûúåc yïu thûúng maäi maäi con ngûúâi vaâcuöåc
söëng. Yïu thûúng con ngûúâi cuäng laâ yïu thûúng tiïëng haát búãi vò tiïëng haát mang
trong noá têm höìn cuãa con ngûúâi. Tiïëng haát seä moåc lïn xanh tûúi trïn cuöåc àúâi naây
nhû nhûäng cêy tûã àinh hûúng moåc traân thúm tho trïn nhûäng caánh àöìng vö têån.
Vúái ca khuác, töi laâ ngûúâi tònh cuãa thiïn nhiïn, laâ ngûúâi baån cuãa nhûäng em beá.
Qua ca khuác, töi àaä àïën gêìn vaâ àaä ài xa nhûäng chuyïån tònh, àaä tham dûå nhûäng nöîi
hên hoan cuãa àúâi ngûúâi vaâ cuäng àaä gaánh nheå giuâm nhûäng phiïìn muöån.
Ca khuác laâ àúâi söëng thûá hai sau caái thên thïí maâ cha meå àaä sinh thaânh...
Trñch tûâ Nhaåc vaâ àúâi - NXB Töíng húåp Hêåu Giang
Nhêåt kyá úã tuöíi 30
Àêy laâ möåt àoaån nhêåt kyá Trõnh Cöng Sún viïët nùm 1969,
khi vûâa troân 30 tuöíi, luác anh àaä coá nhiïìu saáng taác
àûúåc cöng chuáng biïët àïën vaâ yïu mïën....
Vaâo àêìu muâa xuên naây töi ba mûúi tuöíi chùén. Cêu noái àaä xûa lùåp laåi maäi
êm thêìm trong trñ töi: "Tam thêåp nhi lêåp". Riïng töi, chûa lêåp àûúåc gò caã.
Töi àang úã trong möåt thaânh phöë coá nhûäng vïët tñch cöí xûa cuãa àïìn àaâi thaânh
quaách. Bêy giúâ nhûäng thûá àoá cuäng khöng noái lïn àûúåc àiïìu gò. Thónh thoaãng nhòn
laåi cuäng coá gúån lïn trong loâng möåt chuát buöìn bêng quú vêåy thöi. Ngûúâi ta chó coân
chuá yá àïën nhûäng àöí naát quanh thaânh phöë vaâ ngay trïn nhûäng àïìn àaâi àoá. Coá lêìn
töi cuâng vaâi ngûúâi baån àûa möåt cö baån tûâ xa àïën, ài thùm nhûäng àïìn àaâi naây, cö
baån thùæc mùæc hoãi sao ngûúâi ta chûa lo sûãa sang laåi nhûäng núi naây. Ngûúâi baån töi
cûúâi baão: lo gò, cûá laâm möåt cuöåc caách maång, lo cho moåi viïåc khaác xong thò möåt
trùm caái àïìn àaâi naây xêy cuäng nöíi. Àoá laâ cêu chuyïån nhoã cuãa nùm vûâa qua, vaâo
khoaãng àêìu muâa haå. Bêy giúâ laâ muâa xuên cuãa möåt nùm múái. Muâa xuên maâ töi
vûâa àïën tuöíi ba mûúi.
Töi àaä dûå àõnh seä töí chûác sinh nhêåt cuãa mònh thêåt lúán àïí mûâng tuöíi khúãi
àêìu cho sûå trûúãng thaânh thêåt sûå. Töi coá noái àiïìu àoá vúái mêëy àûáa em, caã vúái meå töi
nûäa. Nhûäng àûáa em gaái coá veã mûâng, nhùæc nhúã luön vaâ chúâ àúåi. Chuáng noá hoãi töi töí
chûác nhû thïë naâo, doån ùn ra sao vaâ múâi nhûäng ai àïën. Töi cuäng veä ra möåt khöng
khñ thêåt rûåc rúä vaâ baão thöi chúâ àïën àoá hùéng hay.
Ngaây sinh nhêåt cuöëi cuâng àaä àïën cuâng vúái muâa xuên. Haâng cêy trûúác nhaâ àaä
thay laá xanh noän. Vaâ töi, cuäng nhû nhûäng àûáa em àaä quïn hùèn ngaây sinh nhêåt veä
ra tûâ nùm ngoaái. Hai ngaây sau ngaây sinh nhêåt, töi nhêån àûúåc möåt àiïån tñn. Àoá laâ
àiïån tñn cuãa möåt ngûúâi con gaái dïî thûúng nhûng khöng yïu gûãi vïì möåt lúâi chuác
mûâng sinh nhêåt.
Töi àaä boã möåt buöíi chiïìu àïí nghô vïì ngaây sinh cuãa mònh caách àêy ba mûúi
nùm. Laâm sao coân nhúá àûúåc caái ngaây khúãi àêìu cho möåt àúâi ngûúâi xa heo huát nhû
thïë. Töi thûã kiïím àiïím laåi xem mònh àaä laâm àûúåc gò. Töi nhúá nùm mûúâi lùm tuöíi
coá lêìn töi àaä mú ûúác àûúåc àïën tuöíi hai mûúi àïí laâm ngûúâi lúán, àïí àûúåc huát thuöëc,
àûúåc tûå do ài chúi núi naây núi noå, àûúåc laâm têët caã nhûäng gò maâ vúái tuöíi 15 töi chûa
coá quyïìn laâm.
Nhû thïë maâ àaä 15 nùm nûäa. Tuöíi mú ûúác laâm ngûúâi lúán cuäng àaä ài qua. Ài
qua vúái möåt söë kyã niïåm buöìn vui coá khi khöng coân nhúá roä.
Thúâi gian mú ûúác àûúåc laâm ngûúâi lúán cuäng laâ thúâi gian cuãa möëi tònh àêìu
tiïn. Cuäng laâ thúâi gian àaä àûúåc yïu vaâ àûúåc nhòn ngûúâi yïu mònh ài lêëy chöìng.
Cuöåc tònh duyïn naây khöng cên xûáng vïì tuöíi taác nhûng cên xûáng vïì danh voång vaâ
nhan sùæc. Àiïìu naây àaä trúã thaânh cöí àiïín vaâ khöng gêy thïm àûúåc möåt chuát ngaåc
nhiïn naâo trong xaä höåi nho nhoã cuãa thaânh phöë. Tuy thïë, riïng töi laâ möåt thêët voång
lúán khöng lûúâng àûúåc. Sau àoá laâ nhûäng möëi tònh khaác nhûng töi vêîn khoá xoáa àûúåc
mùåc caãm (tuy caâng ngaây caâng moãng dêìn trong töi) àöëi vúái thaânh phöë naây.
Bêy giúâ töi àaä 30 tuöíi.
Ba mûúi cêy nïën khöng cêy naâo àûúåc àöët lïn. Buöíi chiïìu trong cùn phoâng chó
coân laåi mònh töi, nhûäng àûáa em gaái àaä ài hoåc. Möåt thùçng em trai laâm ùn úã xa. Möåt
àûáa khaác àang haânh quên trïn àónh möåt ngoån nuái cao maâ coá lêìn noá baão laâ sûúng
muâ quanh nùm laånh lùæm. Meå töi thò sang phöë tûâ sau bûäa cúm trûa.
Töi nhúá àïën tïn nhûäng thùçng baån thên, bêy giúâ möîi àûáa àang ùn, nguã, nhêåu
hay hiïím nguy trïn nhûäng àõa thïë khaác nhau cuãa mùåt àêët naây. Vñ duå luác naây coá
thùçng Tûúâng(*) úã àêy thò noá seä uöëng thêåt caån möåt ly rûúåu vaâ mang caái ly ra doâng
söng bïn caånh nhaâ àïí vûát xuöëng. Khöng hiïíu noá àaä vûát àûúåc bao nhiïu caái ly
xuöëng biïín, xuöëng söng, xuöëng àeâo cho nhûäng sinh nhêåt baån beâ. Àoá cuäng laâ möåt
thoái quen laâm ngûúâi khaác dïî nhúá àïën. Têët caã àïìu àaä phiïu baåt. Nhû töi cuäng àaä
phiïu baåt.
Nhûäng lêìn quay vïì laåi vúái cùn nhaâ naây töi luön luön mang caãm giaác sûå trúã vïì
cuãa möåt àûáa con ài hoang. Thúâi gian trúã vïì bao giúâ cuäng laâ thúâi gian àïí nùçm nghó
vaâ dûúäng sûác. Nhû möåt con bïånh mïåt moãi, raä rúâi...
Cuöåc Söëng
Khöng Thïí Thiïëu Tònh Yïu
Ngûúâi ta noái trïn traái àêët khöng coá gò úã ngoaâi qui luêåt caã. Nhûng tònh yïu
hònh nhû cuäng coá luác laâ möåt ngoaåi lïå. Tònh yïu coá thïí nêng böíng con ngûúâi nhûng
cuäng lùæm luác nhêën chòm keã haáo hûác. Töi khöng tin nhûäng ngûúâi quaá laåc quan khi
noái vïì tònh yïu bùçng thïí khùèng àõnh. Ngûúâi ta coá thïí tin rùçng mònh àûúåc yïu vaâ
cuäng coá thïí hiïíu nhêìm mònh khöng àûúåc yïu. Töi khöng thïí noái vïì möåt vêën àïì maâ
chñnh baãn thên mònh cuäng chûa hiïíu hïët. Chûa hiïíu hïët laâ noái theo kiïíu àaåi ngön
chûá thêåt sûå laâ hoaân toaân khöng thïí hiïíu. Nïëu coá ngûúâi naâo àoá thaách thûác töi möåt
troâ chúi nghõch ngúåm thò töi seä mang tònh yïu ra maâ àaánh àöë. Töi e, khöng ai daám
tûå xûng mònh am tûúâng hïët nöåi dung phong phuá vaâ quaá phûác taåp cuãa tònh yïu. Coá
ngûúâi yïu thò haånh phuác; coá ngûúâi yïu thò àau khöí. Nhûng duâ àau khöí hay haånh
phuác thò con ngûúâi vêîn muöën yïu. Tònh yïu vò thïë maâ töìn taåi. Con ngûúâi khöng
thïí söëng maâ khöng yïu. Haâng nghòn nùm nay con ngûúâi àaä söëng vaâ àaä yïu - yïu
thêåt loâng chûá khöng phaãi giaã. Thïë maâ àaä coá khöng biïët bao nhiïu laâ tònh yïu giaã.
Caái giaã maâ rêët thêåt trong àúâi. Sûå giaã traá àoá luác biïët àûúåc thò laâm khöí loâng nhau
biïët bao nhiïu maâ kïí. Ngûúâi giaã, ngûúâi thêåt nhòn nhau luác bêëy giúâ ngúä ngaâng
khöng biïët thïë naâo noái àûúåc. Ngûúâi thêåt thò nùçm bïånh, ngûúâi giaã thò noái, cûúâi
huyïn thuyïn. Àúâi söëng vöën khöng bêët cöng. Ngûúâi giaã trong tònh yïu thïë naâo
cuäng thiïåt. Ngûúâi thêåt thïë naâo cuäng àûúåc àïìn buâ.
Tònh yïu thúâi naâo cuäng coá. Nhûng coá tònh yïu kïët thuác bi thaãm àïën àöå coá khi
con ngûúâi khöng daám yïu. Yïu maâ khöí quaá thò yïu laâm gò. Coá ngûúâi àaä noái nhû
vêåy.
Töi àaä coá dõp àûáng trïn hai mùåt cuãa tònh yïu vaâ duâ sao chùng nûäa, töi vêîn
muöën giûä laåi trong loâng möåt yá nghôa bïìn vûäng: "Cuöåc söëng khöng thïí thiïëu tònh
yïu".
Viïët Vaâ Thúã
Coá möåt thúâi töi cêìn viïët nhaåc nhû cêìn thúã vêåy. Thúâi treã trung, voång àöång,
thúã nhiïìu, viïët khoãe. Caâng lúán cöng viïåc hö hêëp caâng àïì huïì, búát cùng thùèng, nhõp
viïët laách coá bïì laã lúi lai rai hún.
Coá möåt bêìu khöng khñ daânh cho sûå hñt thúã. Vò hö hêëp quaá cêìn cho sûå söëng
nïn khöng mêëy ai chõu lûúâi thúã. Ngûúâi úã àöìng bùçng thúã theo kiïíu söng raåch tröi ài
miïn man lúã böìi phuâ sa, nûúác pheân, mùån, ngoåt. Ngûúâi thung luäng thúã kiïíu êím àuåc
sûúng giùng. Ngûúâi úã trïn non thúã höìn nhiïn laäng àaäng.
Töi àaä ài qua nhûäng bïì thïë êëy, viïët vaâ thúã. Coá khi viïët thúã kiïíu haâo hoa
phong nhaä cöng tûã Baåc Liïu. Coá khi höìn xiïu phaách laåc viïët thúã theo phong thaái
ngúä ngaâng rêìu rêìu ngoån coã nûãa vaâng nûãa xanh. Laåi coá luác thú thúái höìn nhiïn viïët
thúã tûåa höì nhû nhûäng bûúác chên hên hoan cuãa "Hoaâng tûã beá" rong chúi qua moåi
vuâng sinh thaái tinh cêìu.
Thúâi àaåi chuáng ta àang söëng, con ngûúâi xö àêíy nhau la oá vïì chuyïån cêìn laâm
saåch seä möi sinh. Caâng vùn minh caâng ö nhiïîm khoá thúã. Khöng khñ vöën laâ möåt
moán ùn thiïn nhiïn taåo hoaá àaä daânh sùén cho laá phöíi. Böîng möåt höm, hai bûäa, ba
böën ngaây noå tiïëp nöëi àöí xö vïì haâng loaåt nhûäng thûá buåi bùåm kïåch cúäm muáa may röëi
rùæm trïn trúâi dûúái àêët, trïn nguöìn dûúái luäng, khöng dung tha, khöng khoan
nhûúång. Thûá buåi raác àöåc haåi àaä xeá toang buöìng phöíi sûå söëng cuãa chuáng ta. Moåi
thûá sinh linh khaác cuäng khoá bïì töìn taåi.
Khöng khñ vöën vö tû. Ai muöën thúã cuäng àûúåc.
Töi vöën viïët nhaåc cuäng nhû thúã vêåy.
Coá àiïìu khi thúã töi choån caái khöng khñ trong laânh àïí cho laá phöíi khöng than
phiïìn vaâ caái sûå hö hêëp cuäng búát ài phêìn gian nan.
Möåt baâi haát cuäng vêåy. Haát àïí thùng hoa àöìng thúâi cuäng àïí an uãi. Saãn phêím
vùn nghïå chó àeåp khi coá khaã nùng xoaá ài nhûäng nöîi giêån húân. Noá coá bao giúâ, muöën
àeâo boâng möåt thûá khaác àïí tûå huãy diïåt noá àêu.
Vùn Tûå
Trïn mùåt àêët naây, tûâ rûâng nuái, nhûäng laâng quï àïën caác àö thõ, úã àêu cuäng coá
caác con àûúâng àïí ài. Con àûúâng coá thïí rêët thö sú, coá luác rêët ngoaån muåc àïí tûâ àoá
con ngûúâi ài tòm nhûäng con ngûúâi hay tòm àïën nhûäng chöën nhûäng núi cêìn cho
nhûäng cöng viïåc riïng tû.
Coá nhûäng con àûúâng rûâng nuái do baân chên ngûúâi ài maäi thaânh möåt löëi moân.
Coá nhûäng con àûúâng do sûå sùæp xïëp cuãa àêìu oác theo möåt mö hònh àïí con ngûúâi
thong dong ài àûáng do baân tay con ngûúâi laâm nïn. Duâ bùçng caách naâo thò nhûäng
con àûúâng êëy vêîn coá böín phêån giuáp cho con ngûúâi tòm àïën möåt núi naâo àoá maâ
mònh thñch. Coá nhûäng ngaä ba, ngaä tû, ngaä nùm, saáu, baãy vaâ vaâo thúâi àaåi naây
nhûäng con àûúâng laåi chöìng cheáo lïn nhau tûâ nhûäng têìng rêët cao àïën nhûäng têìng
thêëp sêu.
Nhûäng con àûúâng êëy laâm nïn möåt thûá vùn tûå hay noái nöm na hún laâ möåt thûá
chûä viïët baáo hiïåu sûå coá mùåt cuãa àúâi söëng con ngûúâi.
Con vêåt cuäng coá löëi ài riïng. Möîi loaâi chim àïìu coá möåt thûá vùn tûå viïët bùçng
àûúâng bay cuãa chuáng trïn bêìu trúâi. Vùn tûå cuãa con kiïën àûúåc con ngûúâi àùåt tïn laâ
“file indienne”. Vaâ coân biïët bao nhiïu loaâi vêåt khaác, caã àïën nhûäng loaâi cön truâng
vö danh cuäng àïìu coá möåt loaåi vùn tûå riïng biïåt maâ chó coá chuáng múái tûå nhêån ra.
Àoá laâ möåt kiïíu vùn tûå viïët bùçng sûå söëng riïng biïåt cuãa muön loaâi.
Beâo daåt hoa tröi coá möåt kiïíu vùn tûå trïn nûúác. Ecriture sur l’eau. Trïn
nhûäng söng ngoâi quï ta coá àúâi söëng cuãa luåc bònh, cuãa beâo laâm nhûäng cuöåc phiïu
du khöng ngûâng nghó. Chuáng nhû möåt böå laåc du muåc cûá maäi ra ài vaâ àaä veä lïn
möåt thûá vùn tûå trïn doâng nûúác. Coá ngûúâi ngöìi bïn doâng söng ngùæm nhòn àaám luåc
bònh tröi ài vaâ phuát chöëc böîng ngêåm nguâi vïì möåt thûá vùn tûå höìn nhiïn àaä tan
biïën vaâo hû khöng.
Àoá laâ cuöën baåch thû huâng vô maâ muön loaâi àaä àïí laåi cho bêìu trúâi, mùåt àêët vaâ
söng nûúác.
Nhûäng vùn tûå hû aão phiïu böìng àoá duâ khöng àûúåc lûu trûä nhûng trong trñ
nhúá cuãa nhûäng ngûúâi thñch suy tûúãng vïì cuöåc söëng chung, nghô laåi àöi luác cuäng
böìi höìi.
Thïë giúái Êm Nhaåc - Thaáng 3/1997

Sûå Vêåt, Con Ngûúâi
1- Nhûäng ngaây àêìu nùm múái lõch dûúng, saãi chên taâ taâ vïì nhûäng ngaây cuöëi
lõch êm cuä, bêìu trúâi thaânh phöë súám chiïìu coá möåt maâu sùæc khñ hêåu ïm aã dõu daâng.
Trúâi àêët nhû thïë, thûúâng khiïën ta tòm möåt núi yïn tônh ngöìi uöëng rûúåu, uöëng
traâ vúái baån.
Buöíi chiïìu chuáng töi thûúâng àïën möåt quaán quen vaâo giúâ chûa coá khaách. Noái
vúái nhau dùm ba cêu chuyïån vïì àúâi, vïì ngûúâi, vïì nghïå thuêåt. Tiïëng noái chó àuã rúi
quanh chöî chuáng töi ngöìi. Quaán vêîn cho chuáng töi nghe möåt thûá êm nhaåc àaä choån
kyä, êm lûúång mú höì nhû möåt thûá tiïëng noái khaác cuãa thiïn nhiïn.
Anh baån hoåa sô cuãa töi noái: Àöi khi êm nhaåc cuäng àuöíi ngûúâi ta ài. yá muöën
nhùæc nhúã thûá êm nhaåc öìn aâo khöng thuêån lúåi mêëy cho möåt khung caãnh maâu sùæc
söî saâng.
2- Quaán coá nhûäng haâng ghïë, baân mêy sún trùæng. Soãi trùæng vaâ baäi coã xanh.
Àeân bêåt lïn, quaán böîng chuyïín sang möåt àúâi söëng khaác. Ngûúâi baån töi noái:
Hònh nhû loaåi cêy naâo khöng coá hoa thò cuäng khöng coá traái. Cêy tre chó coá laá maâ
thöi. Töi nghô thêìm: muåt mùng cuäng coá thïí xem nhû möåt loaåi traái haâi nhi cuãa tre
vêåy. Tiïëc rùçng nhûäng thûá traái haâi nhi êëy chûa kõp manh nha thaânh thên, thaânh
laá laåi thûúâng oan mïånh trûúác cuöåc hoáa thên.
Nhûäng êm thanh rúâi leã coá khi hoáa thên thaânh nhûäng doâng nhaåc àeåp, nhûng
lùæm khi cuäng yïíu mïånh vö thûúâng.
3- Nhûäng quaán haâng cuäng coá möåt kiïëp söëng vö thûúâng. Núi àêy ngaây xûa coá
quaán. Höm nay coá thïí khöng coân. Boáng daáng cuãa quaán êëy úã laåi trong trñ nhúá cuãa
con ngûúâi. Con ngûúâi mêët ài, trñ nhúá vïì quaán êëy cuäng mêët ài. Sûå vùæng boáng àoá coá
khi vö nghôa, trong caái bïì böån cuãa cuöåc söëng, nhûng ngêîu nhiïn, ai biïët àûúåc böîng
rúi toãm vaâo àúâi riïng cuãa möåt ngûúâi. Cêu chuyïån vïì möåt caái quaán khaã aái naâo àoá
tònh cúâ àûúåc nhùæc nhúã. Vaâ phuát chöëc caái quaán cuäng baân ghïë, caãnh trñ, ngûúâi ngúåm
cuãa caái ngaây naâo xa xöi êëy böîng thûác dêåy trong trñ nhúá möåt ngûúâi xa laå. Caái quaán
kia phuåc sinh trong möåt àúâi söëng khaác.
Cuäng nhû thïë, coá nhûäng cêu haát möåt thúâi àaä söëng, àaä laäng quïn vaâ söëng laåi.
4- Möåt taác phêím khöng bõ laäng quïn thûúâng àûúåc múã röång àûúâng àïí ài àïën
chöën khöng búâ bïën cuãa nhûäng giaá trõ dûúâng nhû huyïîn hoùåc.
Con ngûúâi bõ laäng quïn laâ keã àaä tûå àaánh mêët mònh àïí röìi xoáa nöët mònh trong
trñ nhúá cuãa keã khaác.
Cuäng nhû thïë, coá nhûäng doâng nhaåc cuãa möåt àúâi ngûúâi àaä àûáng ngoaâi vaâ cao
hún söë phêån cuãa ngûúâi àoá.
Thaáng 1-1990
Huyïn Naáo vaâ Tônh Lùång
Trong nhûäng ngaây nùçm bïånh khöng coá gò thñch thuá bùçng sûå tônh lùång. Khöng
möåt ai quêëy rêìy àïën sûå nghó ngúi. Khöng coá gò laâm xao àöång caái khöng gian àaä
àûúåc àoáng kñn laåi cho möåt coäi riïng tû.
Nùçm yïn vaâ nghe mònh thúã. Nùçm yïn vaâ theo doäi nhûäng suy tûúãng cuãa mònh
trûúác cuöåc àúâi. Nùçm vaâ caãm nhêån cuâng möåt luác sûå gêìn guäi vaâ caã sûå xa vùæng àöëi vúái
têët caã nhûäng gò àang cuâng töìn taåi hay àang vêy quanh àúâi söëng cuãa ta.
Àau öëm chó laâ sûå taåm dûâng chên trong cuöåc haânh trònh vïì phña trûúác.
Vùæng baån àûúng nhiïn laâ buöìn. Nhûng baån naâo vaâ sûå coá mùåt cuãa baån nhû
thïë naâo àoá múái thêåt laâ möåt niïìm vui. Coá nhûäng sûå coá mùåt cuãa baån beâ tûúng àûúng
vúái möåt dêëu lùång trong êm nhaåc nïn sûå coá mùåt àoá thûúâng coá khaã nùng mang àïën
cho ta möåt sûå thoaãi maái thaãnh thúi tûåa höì nhû niïìm hoan laåc. Àoá laâ nhûäng trûúâng
húåp ta khöng cêìn phaãi àöëi phoá, khöng cêìn phaãi cöë gùæng lêëp àêìy khoaãng tröëng
bùçng nhûäng cêu chuyïån gùæng gûúång, nhaåt nheäo.
Nïëu trong êm nhaåc khöng coá nhûäng dêëu lùång, dêëu nghô, thò àoá laâ möåt tai
hoåa. Àaám àöng vaâ sûå öìn aâo khöng phaãi luön luön laâ àaåi diïån cuãa sûå söëng. Ta cêìn
sûå nghó ngúi vaâ tônh lùång khöng phaãi chó trong luác nùçm bïånh maâ ngay caã trong
luác àang sinh hoaåt bònh thûúâng. Tiïëng àöång êìm ô cuäng giöëng nhû sûå phaát ngön
huyïn thuyïn khöng coá cú may chêëm dûát trong nhûäng cuöåc hoåp mùåt hoùåc trong
nhûäng buöíi traâ dû tûãu hêåu. Àoá chó laâ sûå phaá saãn cuãa nhûäng naäo traång khöng bònh
thûúâng. Noá laâm mïåt moåi ngûúâi vaâ caã cuöåc söëng.
Coá sûå öìn aâo cuãa chúå vaâ sûå huyïn naáo cuãa nghõ trûúâng. Nhûng giûäa sûå öìn aâo
cuãa chúå vaâ sûå huyïn naáo dõ thûúâng cuãa nhûäng caái loa vö töåi vaå phaát thanh vïì bêët
cûá vêën àïì gò bêët chêëp ngûúâi nghe muöën hay khöng thò töi choån sûå öìn aâo cuãa chúå.
Búãi vò àùçng sau sûå öìn aâo coân coá thûåc phêím trêìn gian. Noá hûáa heån nhûäng bûäa ùn
ngon trong khöng khñ möåt gia àònh sum hoåp.
Ài qua cuöåc söëng haâng ngaây töi biïët coá rêët nhiïìu ngûúâi khöng biïët hoùåc
khöng hïì quan têm àïën sûå tônh lùång. Hoå thñch noái vaâ hònh nhû cêìn phaãi noái vúái
bêët cûá giaá naâo. Hoå noái vïì bêët cûá vêën àïì gò miïîn laâ coá möåt keã thûá hai àïí chõu àûång
nhûäng àiïìu hoå muöën noái. Hoå noái vaâ cûúâi saãng khoaái cho riïng hoå bêët chêëp keã khaác
coá àöìng tònh hay khöng.
Huyïn naáo vaâ tônh lùång laâ hai traång thaái tinh thêìn khaác nhau. Ngûúâi ta coá
thïí phaát bïånh vò tiïëng la heát quaá àöå chûá khöng bao giúâ mïåt moãi vò sûå yïn tônh.
Taåp chñ Soáng Nhaåc

Möåt Coäi Ài Vïì
* Triïët hoåc êën Àöå noái rùçng: nïëu úã núi naây vûâa coá möåt keã böîng dûng giaâu lïn
thò lêåp tûác úã möåt núi khaác seä coá möåt keã mêët hïët saãn nghiïåp.
Chiïìu nay úã sên bay vûâa àûa tiïîn nhûäng ngûúâi thên ài xa. Vïì nhaâ, ngûúâi
baån töi noái: úã núi naây vûâa thiïëu ài böën ngûúâi thò lêåp tûác úã núi xa xöi kia nhêån
thïm àûúåc böën ngûúâi...
Coá möåt nöîi buöìn úã núi naây thò seä coá möåt niïìm vui úã chöën khaác.
Coá möåt traái tim khöí naån úã ngûúâi naây thò têët nhiïn seä coá möåt traái tim hên
hoan úã keã khaác.
* Nhûäng ai àaä ài àïën vúái àúâi thò phaãi coá luác lòa xa noá. Möåt coäi ài vïì...
Trong Phêåt giaáo, möåt trong nhûäng "haånh" cao nhêët laâ haånh böë thñ.
Cho keã naây nhûng seä nhêån laåi úã keã khaác.
Thanh Tuâng noái vúái töi: Töi muöën laâm möåt àiïìu gò àoá thêåt töët àeåp cho ngûúâi
àaä khuêët, ngûúâi vúå möåt àúâi lo êu, têån tuåy vò töi.
Vúå Tuâng àaä möåt àúâi cho Tuâng nhiïìu quaá thò seä nhêån àûúåc quaâ tùång úã möåt núi
khaác. Tuâng biïët caách cho thò vúå Tuâng seä nhêån àûúåc. Nhûäng àûáa con cuãa vúå Tuâng
seä nhêån àûúåc. Nhûäng thên quyïën, baån hûäu cuãa vúå Tuâng seä nhêån àûúåc.
* Chïët laâ sûå tan biïën cuãa thïí xaác. Nhûng söëng khöng chó laâ sûå töìn taåi cuãa
thên xaác. Nhiïìu ngûúâi coân söëng maâ tûúãng chûâng nhû àaä chïët. Nhiïìu ngûúâi àaä
chïët maâ vêîn coân söëng trong trñ nhúá moåi ngûúâi.
Trûúác khi mêët vúå Tuâng noái vúái töi: Nïëu khoeã, em vïì laåi nhaâ vaâ seä chó laâm hai
àiïìu naây thöi. Mang quaâ möîi ngaây cho nhûäng ngûúâi ngheâo àau öëm trong bïånh
viïån vaâ chiïìu chiïìu laâm àöì nhêåu cho caác anh vúái anh Tuâng àïí nghe caác anh noái
chuyïån àúâi, chuyïån nghïå thuêåt.
Trong cêu chuyïån àúâi chung, keã naây quïn thò ngûúâi kia phaãi nhúá. Möåt yá
tûúãng chúåt tùæt àïí laâm mêìm chuyïín hoáa cho möåt yá tûúãng khaác naãy sinh.
Caái mêët khöng bao giúâ mêët hùèn.
Caái coân khöng hùèn maäi laâ coân..
Soáng Nhaåc - 1990

Höìi ÛÁc
Thuúã êëy coá möåt ngûúâi con gaái rêët mong manh, ài qua nhûäng haâng cêy long
naäo laá li ti xanh mûúát àïí àïën trûúâng àaåi hoåc vùn khoa úã Huïë.
Nhiïìu ngaây, nhiïìu thaáng cuãa thuúã êëy, ngûúâi con gaái êëy vêîn ài qua dûúái
nhûäng voâm cêy long naäo.
Coá rêët nhiïìu muâa nùæng vaâ muâa mûa cuäng theo qua. Nhûäng muâa nùæng ve
rêm ran múã ra khuác haát muâa heâ trong laá. Muâa xuên mûa Huïë, ngûúâi con gaái êëy ài
qua nhoâa nhaåt trong mûa giûäa hai haâng cêy long naäo muâ mõt.
Nhaâ cö êëy úã bïn kia söng, möîi ngaây phaãi bùng qua möåt cêy cêìu röìi múái gùåp
haâng long naäo àïí àïën trûúâng.
Tûâ ban cöng nhaâ töi nhòn xuöëng, caái boáng daáng êëy ài ài vïì vïì möîi ngaây böën
bêån. Thúâi buöíi êëy nhûäng ngûúâi con gaái Huïë chûa hïì duâng àïën phûúng tiïån coá maáy
nöí vaâ coá nhûäng töëc àöå choáng mùåt nhû bêy giúâ. Trûâ nhûäng ngûúâi úã quaá xa phaãi ài
xe àaåp, coân laåi àa söë cûá chêåm raäi àïën trûúâng bùçng nhûäng bûúác ài thong thaã hoaâng
cung. Ài àïí àûúåc ngùæm nhòn, àïí caãm thêëy êm thêìm trong loâng mònh laâ möåt nhan
sùæc. Nhan sùæc cho nhiïìu ngûúâi hoùåc chó cho möåt ngûúâi thò coá quan troång gò àêu.
Nhûäng bûúác chên êëy tûâ moåi phña àöí vïì nhûäng ngöi trûúâng vúái nhûäng caái tïn quen
thuöåc, àöi khi laåi quaá cuä kyä. Ài àïí àûúåc nhûäng con mùæt chung quanh nhòn ngùæm
nhûng àöìng thúâi cuäng tûå mònh coá thò giúâ nhòn ngùæm trúâi àêët, söng nûúác vaâ hoa laá
thiïn nhiïn. Long naäo, baâng, phûúång àoã, muöëi, muâ u vaâ möåt doâng söng Hûúng
chaãy quanh thaânh phöë àaä phaã vaâo têm höìn thúâi con gaái möåt lúáp sûúng khoái laäng
maån thanh khiïët. Huïë nhúâ vêåy khöng bao giúâ caån nguöìn thi hûáng. Thaânh cöí, àïìn
àaâi, lùng têím khiïën con ngûúâi dïî coá möåt hoaâi niïåm man maác vïì quaá khûá hún vaâ
möåt phêìn naâo cuäng giuáp cho con ngûúâi àûúåc cûáu röîi ra khoãi voâng àai tuåc luåy. Vaâ
tûâ àoá Huïë àaä hònh thaânh cho riïng mònh möåt khöng gian riïng, möåt thïë giúái
riïng. Noá khöng caám döî nhû coäi phöìn hoa àö höåi nhûng noá laâ maåch nguöìn cuãa möåt
nguöìn gúåi caãm nheå nhaâng riïng. Tûâ àoá con ngûúâi böîng àêm ra mú möång vaâ ûúác
mú nhûäng coäi trúâi àêët gêìn nhû khöng coá thûåc.
Nhûng sûå thûåc vaâ mú laâ gò? Thêåt ra, noái cho cuâng, caái naây chó laâ aão aãnh cuãa
àiïìu kia. Vaâ vúái nhûäng aão aãnh àoá àaä coá möåt thúâi, khaá daâi lêu, nhûäng con ngûúâi lúán
lïn trong thaânh phöë nhoã nhùæn àoá àaä dïåt gêëm thïu hoa nhûäng giêëc mú, giêëc möång
cuãa mònh.
Àoá cuäng laâ thúâi gian maâ möîi saáng tinh mú, möîi chiïìu, möîi töëi, tiïëng chuöng
Linh Muå vang xa trong khöng gian, chuyïën ài trïn doâng söng àïí àïën vúái tûâng cùn
nhaâ kheáp húâ bay àang àoáng kñn cûãa.
Thúâi gian tröi ài úã núi àêy lùång leä quaá. Lùång leä àïën àöå ngûúâi khöng coân caãm
giaác vïì thúâi gian. Möåt thûá thúâi gian khöng boáng hònh, khöng maâu sùæc. Chó coá caái
chïët cuãa nhûäng ngûúâi giaâ, vaâo muâa àöng giaá reát, múái laâm sûåc tónh vaâ böîng chöëc
nhêån ra tiïëng noái thò thêìm cuãa lùng miïëu, bia möå úã nhûäng vuâng àöìi nuái chung
quanh.
Trong khöng gian tônh mõch vaâ mú maâng àoá, thïm chòm àùæm vaâo möåt khñ hêåu
loaáng thoaáng liïu trai, ngûúâi con gaái êëy vêîn ài qua àïìu àùån möîi ngaây dûúái hai haâng
cêy long naäo àïí àïën trûúâng. Ài àïën trûúâng maâ àöi luác dûúâng nhû àïën möåt núi vö
àõnh. Àõnh hûúáng maâ khöng àõnh hûúáng búãi vò nhûäng bûúác chên ngaây naâo êëy
dûúâng nhû àang phiïu böìng trïn möåt àaám mêy hoan laåc cuãa giêëc mú.
Ngûúâi con gaái êëy àaä ài qua möåt cêy cêìu bùæc qua möåt doâng söng, qua nhûäng
haâng long naäo, qua nhûäng muâa mûa nùæng khùæc nghiïåt, àïí cuöëi cuâng àïën möåt núi
hoâ heån.
Hoâ heån nhûng khöng hûáa heån möåt àiïìu gò. Búãi vò trong khöng gian liïu trai
êëy hûáa heån chó laâ möåt àiïìu hoang àûúâng. Giêëc mú liïu trai naâo cuäng seä khöng coá
thûåc vaâ seä biïën mêët ài.
Ngûúâi con gaái ài qua nhûäng haâng cêy long naäo bêy giúâ àaä úã möåt núi xa, àaä coá
möåt àúâi söëng khaác. Têët caã chó coân laâ kyã niïåm. Kyã niïåm naâo cuäng àaáng nhúá nhûng
cûá phaãi quïn. Ngûúâi con gaái êëy laâ Diïîm cuãa nhûäng ngaây xûa.

Giêëc Mú Haå Trùæng
ÚÃã Huïë muâa haå, ve kïu rêm ran trïn nhûäng taân cêy nhû möåt giaân húåp xûúáng
vaâ nùæng noáng oi bûác nhû àõa nguåc. Thïm vaâo àoá laåi coân coá gioá Laâo. Vûâa tùæm xong laâ
ngûúâi àaä ûúát àêîm möì höi. Bao nhiïu nhiïn liïåu tñch luäy trong cú thïí àïìu tan ra
thaânh nûúác. Nhûäng àöì vêåt vaâ aáo quêìn súâ vaâo àêu cuäng coá caãm giaác nhû vûâa ruát
trong loâ lûãa ra. Nhûäng mùåt àûúâng gêìn nhû böëc khoái vúái nhiïåt àöå 420 - 430.
Coá möåt muâa haå nùm êëy töi bõ möåt cún söët nùång, nhiïåt àöå trong ngûúâi vaâ bïn
ngoaâi bùçng nhau. Töi nùçm söët mï man trïn giûúâng khöng coân biïët gò. Vaâ böîng coá
möåt luác naâo àoá töi caãm thêëy coá möåt hûúng thúm phuã ngêåp caã cùn phoâng vaâ töi
chòm àùæm vaâo möåt giêëc mú nhû möåt cún mï saãng. Töi thêëy mònh laåc vaâo möåt rûâng
hoa trùæng thúm ngaâo ngaåt, bay böíng trong khöng gian àoá. Àïën luác tónh dêåy ngûúâi
ûúát àêîm möì höi vaâ töi nhòn thêëy bïn caånh giûúâng coá möåt ngûúâi con gaái naâo àoá àaä
àïën cùæm möåt boá hoa daå lyá hûúng trùæng rêët lúán. Chñnh caái muâi thúm cuãa daå lyá
hûúng àaä àûa töi vaâo giêëc mú kia. Giêëc mú trong möåt muâa haå noáng bûác. Trong
vuâng töi úã, quanh àoá chó coá möåt nhaâ duy nhêët tröìng daå lyá hûúng nïn töi biïët ngay
ngûúâi mang hoa àïën laâ ai.
Sau möåt tuêìn lïî töi hïët bïånh. Nghe tin böë ngûúâi baån àang hêëp höëi töi vöåi
vaâng àïën thùm. Öng chùèng coá bïånh gò ngoaâi bïånh nhúá thûúng vaâ buöìn rêìu. Cêu
chuyïån rêët àún giaãn. Hai öng baâ àaä lúán tuöíi thûúâng nùçm chung trïn möåt sêåp guå
xûa. Cûá möîi saáng baâ cuå thûác dêåy súám vaâ xuöëng bïëp nêëu nûúác söi àïí pha traâ cho
öng cuå uöëng. Möåt buöíi saáng noå, cuäng theo thûúâng lïå, baâ cuå xuöëng bïëp bõ gioá ngaä
xuöëng bêët tónh vaâ chïët. Mêëy ngûúâi con úã gêìn àoá tònh cúâ phaát hiïån ra vaâ àûa baâ cuå
vïì nhaâ möåt ngûúâi àïí têím liïåm. Sau àoá chön cêët vaâ giêëu öng cuå. Khi öng cuå thûác
dêåy hoãi con, meå caác con ài àêu röìi, thò hoå traã lúâi laâ meå sang nhaâ chuáng con àïí
chùm soác mêëy chaáu vò chuáng bõ bïånh. Vaâi ngaây sau vêîn chûa thêëy baâ vïì öng múái
trêìm ngêm hoãi caác con coá phaãi meå caác con àaä chïët röìi khöng. Luác êëy moåi ngûúâi
múái khoác oaâ lïn. Tûâ àoá öng nùçm trïn sêåp guå möåt mònh, cúm khöng ùn, traâ khöng
uöëng cho àïën luác kiïåt sûác vaâ ài theo baâ cuå luön.
Cêu chuyïån naây aám aãnh töi möåt thúâi gian. Vaâ sau àoá töi kïët húåp giêëc mú hoa
trùæng muâa haå vúái möëi tònh giaâ keo sún naây nhû “aáo xûa duâ nhêìu cuäng xin baåc àêìu
goåi maäi tïn nhau” àïí viïët nïn baâi Haå trùæng.

Caát Buåi
Vaâo möåt buöíi chiïìu ngaây thaáng khöng coân nhúá, töi möåt mònh àïën raåp Casino
xem phim. "Hiïåp sô muâ nghe gioá kiïëm" têåp 6. Àêy laâ möåt böå phim nhiïìu têåp, àaä
xem têåp naây thò khöng thïí khöng chúâ xem têåp khaác. Noái chung laâ têåp naâo cuäng
hêëp dêîn. Trong 6 têåp coá àoaån hiïåp sô muâ xuêët kiïëm giaãi cûáu cho möåt naâng Kiïìu
xinh àeåp. Cûá möîi tuyïåt chiïu xuêët ra laâ nghe möåt tiïëng noái bònh giaãi ca ngúåi.
Àûúâng kiïëm nhû coá thïm sûác maånh möîi luác möîi uyïín chuyïín huy hoaâng hún. Sau
khi cûáu àûúåc naâng Kiïìu, hiïåp sô muâ quay vïì phña tiïëng noái vaái tay chaâo hoãi. Hoaá
ra bïn vïå àûúâng, dûúái göëc cêy to, coá möåt ngûúâi muâ khaác àang ngöìi xïëp baân, trïn
hai chên coá cêy àaân boåc trong bao vaãi gaác ngang. Ngûúâi nghïå sô muâ coá nhaä yá muöën
chúi möåt baãn àaân tùång hiïåp sô muâ. Hai ngûúâi beân keáo nhau vaâo möåt khu rûâng gêìn
àêëy. Hònh nhû laâ rûâng vaâo thu nïn caác caânh àïìu trú laá, chó thêëy möåt thaãm laá vaâng
àoã traãi daây trïn mùåt àêët. Hai ngûúâi ngöìi tûåa vaâo hai goác cêy àöëi diïån nhau. Tiïëng
àaân nûãa chûâng böîng àûát giêy. Ngûúâi nghïå sô muâ noái: coá keã bêët thiïån àang nghe
leán. Quaã àuáng nhû vêåy, coá möåt tïn gian àang rònh rêåp hiïåp sô muâ. Thïë laâ hai
ngûúâi lùång leä chia tay.
Hïët phim, töi taãn böå lang thang trïn phöë. Khöng hiïíu sao caái àoaån phim
ngùæn nguãi êëy khiïën töi buöìn buöìn. Chiïìu töëi vïì nhaâ, sau khi ùn, töi ngöìi àoåc laåi
cuöën Zorba le Grec. Àïën àoaån Zorba than thúã: "Chim àa àa úã thöi àûâng hoát nûäa.
Tiïëng hoát maây laâm tan naát tim ta", töi böîng gêåp saách laåi vaâ khöng àoåc nûäa. Coá
möåt caái gò àoá thêåt truâng húåp trong cuâng möåt buöíi chiïìu. Möåt nöîi buöìn hay möåt
àiïìu gò àoá gêìn vúái sûå rúâi xa li biïåt àang cûåa mònh thûác dêåy trong töi. Töi laåi ra
àûúâng tòm àïën möåt goác quaán quen thuöåc ngöìi. Trïn àûúâng trúã vïì nhaâ, trong àêìu
böîng vang lïn möåt tiïëng haát, haát thaânh tiïëng khe kheä. Àïën khi vïì nhaâ lêëy giêëy
buát ghi laåi thò baâi haát àaä gêìn nhû hoaân chónh. Saáng höm sau mang haát cho möåt
söë baån beâ nghe, hêìu nhû ai cuäng thñch.
Àoá laâ cêu chuyïån vïì sûå ra àúâi cuãa baâi Caát buåi.
Möîi baâi haát gêìn nhû àïìu bùæt nguöìn tûâ möåt duyïn cúá naâo àoá. Coá khi tûâ möåt
cêu chuyïån khöng àêu.
Bêy giúâ thò Ngûúâi hiïåp sô muâ kia àaä chïët röìi. Khoaãng hai nùm nay.
Ngûúâi viïët Zorba àaä qua àúâi, dô nhiïn con chim àa àa kia cuäng àaä chïët. Vaâ
nïëu Zorba laâ möåt con ngûúâi coá thêåt àûúåc Nikos Kazantzakis tiïíu thuyïët hoaá thò
nay öng ta cuäng àaä mêët röìi.
" Tiïëng àöång naâo goä nhõp khöng nguöi..."
Thúâi gian àaä nghiïìn naát têët caã thaânh caát buåi hïët röìi.
Thïë giúái Êm Nhaåc - 1998

Nhúá Vïì Möåt Baâi Haát
Caách àêy nhiïìu nùm, sûå kiïån thanh niïn xung phong àïën caác nöng trûúâng
xa thaânh phöë Höì Chñ Minh àïí lao àöång laâ möåt tin thúâi sûå noáng boãng vaâ coân múái laå
àöëi vúái nhiïìu ngûúâi trong thaânh phöë.
Nhûäng cuöåc xuêët quên rêìm röå cêëp thaânh, röìi cêëp quêån, cêëp phûúâng, cêëp xaä.
Nhûäng thanh niïn, thanh nûä ra ài vúái möåt têm traång coân bïì böån nhûäng vui buöìn
lêîn löån, nhûäng bùn khoùn, êu lo thùæc mùæc trùm àiïìu.
Àaä qua ài caái thúâi kyâ êëy. Bêy giúâ ngûúâi thanh niïn xung phong ra ài, bêët kyâ
núi àêu, vúái möåt sûå tûå nguyïån vaâ vúái möåt têm traång öín àõnh hoaân toaân. Khöng
phaãi ngêîu nhiïn maâ coá àûúåc thaânh quaã àoá. Têët caã hoa traái höm nay coá àûúåc laâ nhúâ
nhûäng bûúác chên duäng caãm ài trûúác, nhúâ nhûäng yá chñ tiïn phong, nhúâ nhûäng hy
sinh mêët maát qua nhûäng têëm gûúng tuöíi treã cuãa nhûäng àöåi nguä xung kñch laâm
thaânh nhûäng biïíu tûúång àeåp àeä, àaáng yïu kñnh trong nhûäng ngaây àêìu.
Trong nhûäng ngaây àêìu êëy chuáng töi àaä coá dõp àïën thùm vaâ sinh hoaåt cuâng
vúái anh em thanh niïn xung phong úã möåt vaâi nöng trûúâng. Lêìn àïën nöng trûúâng
Nhõ Xuên laâ lêìn àïí laåi nhiïìu kyã niïåm nhêët. Xe chúã chuáng töi àïën nöng trûúâng luác
trúâi coân saáng àang ngaã dêìn vïì chiïìu. Àûúâng vaâo nöng trûúâng buåi àoã bay àêìy. Buåi
àoã bay cao, toãa vïì phña caác rêîy mña, úã àoá thanh niïn xung phong nam nûä cuäng
àang chuêín bõ trúã vïì caác laán traåi sau möåt ngaây lao àöång.
Chiïìu bùæt àêìu thêîm maâu, àaä nghe vang lïn tiïëng cûúâi, tiïëng haát, tiïëng àaân
ghita tûâ phña caác laán dûång vïì phña búâ kinh. Àïm xuöëng maâ loâng ngûúâi nhû cûá
muöën bay lïn. Tûå nhiïn thêëy muöën yïu ngûúâi yïu àúâi hïët sûác. Caái khöng khñ bao
truâm xung quanh gúåi lïn khung caãnh thú möång laäng maån cuãa nhûäng keã phiïu lûu
ài khai phaá úã nhûäng vuâng àêët múái.
Chuáng töi duâng cúm töëi vúái nhau. Caác cö thanh niïn xung phong vûâa phuåc
vuå, vûâa chaâo hoãi, àuâa nghõch vui veã. Cö naâo tröng cuäng rùæn chùæc, khoeã maånh,
nûúác da nêu höìng, sûå tûúi treã lan truyïìn khùæp caã phoâng ùn. Töi thûã hoãi tïn möåt
vaâi cö, cö naâo cuäng baão em tïn laâ thanh niïn xung phong.
Sau giúâ ùn chuáng töi bùæt àêìu ca haát. Mûa àöí xuöëng bêët chúåt. Núi trònh diïîn
laâ möåt nhaâ tranh daâi, böën bïì khöng coá vaách. Moåi ngûúâi àïìu ngöìi bïåt xuöëng àêët.
Mûa cûá tiïëp tuåc àöí xuöëng, ûúát caã ngûúâi haát lêîn ngûúâi nghe. Taåm ngûâng? Khöng!
Vaâ cûá thïë chuáng töi haát, ngûúâi nghe vêîn yïn tônh ngöìi nghe röìi laåi haát chung, haát
riïng, khöng coân phên biïåt ai laâ ngûúâi trònh diïîn ai laâ ngûúâi nghe nûäa.
Àïën khuya, nûúác traân qua caác búâ kinh, leo lïn gêìn chöî nguã caác laán thò chuáng
töi vïì. Xe sùæp vaâo thaânh phöë thò chuáng töi buöåc phaãi dûâng laåi vò lûåc lûúång dên
phoâng ngaåi khöng àaãm baão àûúåc an ninh. Luác bêëy giúâ àaä gêìn 2 giúâ saáng. Chuáng töi
buöåc phaãi nguã laåi taåi truå súã cuãa lûåc lûúång thanh niïn xung phong gêìn àoá.
Sûå ra àúâi cuãa möåt baâi haát naâo thûúâng cuäng gùæn liïìn vúái möåt thûåc tïë naâo àoá,
hoùåc möåt cêu chuyïån tònh caãm hoùåc möåt böëi caãnh ngêîu nhiïn.
Möåt buöíi saáng caách àêy böën nùm töi tònh cúâ gùåp anh Mai úã cùng tin Höåi vùn
nghïå. Chuáng töi uöëng caâ phï. Anh Mai ngûúâi nhoã, cao khöng quaá möåt saãi tay,
nhûng laâ ngûúâi nhiïìu nùm têån tuåy phuå traách phêìn ca haát, nhaåc cho lûåc lûúång
thanh niïn xung phong. Anh Mai hoãi töi coân nhúá nhûäng cö coá tïn laâ "Thanh niïn
xung phong" úã Nhõ Xuên khöng? Múái saáu baãy thaáng laâm sao quïn àûúåc. Qua cêu
chuyïån anh Mai kïí töi àûúåc biïët laâ sau lêìn chuáng töi àïën sinh hoaåt vùn nghïå coá
hai mûúi cö trong söë chuáng töi biïët mùåt àaä tònh nguyïån tham gia chiïën àêëu úã biïn
giúái Têy Nam. Trong möåt chuyïën taãi àaån caác cö bõ boån Pön Pöët phuåc kñch vaâ àaä hy
sinh rêët thaãm thûúng. Töi khöng muöën kïí laåi chi tiïët vïì nhûäng caái chïët àoá, nhûng
nïëu ai coân laâ ngûúâi Viïåt Nam thò nghe xong cêu chuyïån khöng thïí khöng cùm
thuâ. Töi caãm thêëy loâng mònh traân ngêåp möåt tònh yïu thûúng vaâ möåt nöîi buöìn quaá
lúán. Nhûäng khuön mùåt yïu àúâi êëy töi coân nhúá roä. Nhûäng tiïëng cûúâi àuâa nghõch êëy
töi cuäng coân nghe roä. Töi tiïëc laâ chûa àûúåc nùæm lêëy möåt lêìn nhûäng baân tay treã
trung àoá àaä chai ài vò nhûäng thaáng ngaây lao àöång úã nöng trûúâng. Nhûäng àöi vai
thanh xuên àoá àaáng leä phaãi àûúåc gaánh nheå nhaâng nhûäng haånh phuác cuãa àúâi, thò
àaä phaãi quïn mònh àïí gaánh hïët nhûäng nhoåc nhùçn cuãa nhûäng biïn giúái chûa yïn.
Ngûúâi ta coá thïí laâm àûúåc nhûäng kyâ cöng nhûng khöng ai dïî daâng saáng taåo ra
nhûäng con ngûúâi àeåp àeä nhû thïë. Têët caã nhûäng hònh aãnh êëy saáng lïn trong töi
nhû möåt huyïìn thoaåi. Möåt huyïìn thoaåi mang àêìy àuã neát trûä tònh vaâ chêët laäng
maån múái cuãa thúâi àaåi chuáng ta.
Nhûäng baãn anh huâng ca múái röìi seä ra àúâi. ÚÃ töi, àaáng tiïëc vò nhûäng haån chïë
cuãa khaã nùng, chó múái thaânh hònh àûúåc möåt ca khuác nhoã: "Em úã nöng trûúâng, em
ra biïn giúái". Töi àaä viïët baâi haát naây nhû möåt nöîi nhúá thûúng cuãa riïng töi àöëi vúái
nhûäng ngûúâi baån treã. Baâi haát naâo cuäng coá möåt sûå tñch cuãa noá. Àoá cuäng laâ kyã niïåm,
nhûäng khoái trêìm hûúng töi àöët lïn àïí nhúá nhûäng ngûúâi con gaái maâ töi khöng bao
giúâ coân gùåp laåi.
Nhõ Xuên bêy giúâ àaä khang trang, khöng coân nhûäng laán traåi daä chiïën nhû
xûa nûäa. Höåi trûúâng, nhaâ cûãa, àûúâng saá àaä moåc lïn thaânh nïëp ngùn trêåt tûå. Töi
hy voång trïn nhûäng con àûúâng vaâo Nhõ Xuên trong tûúng lai seä khöng thiïëu tïn
nhûäng ngûúâi con gaái àoá trïn nhûäng têëm biïín àûúâng.
Ngaây Vùn Cao Trúã Laåi
Chó laâ chuyïën ài bònh thûúâng nhûng àaä thaânh möåt sûå kiïån. Nhaåc sô Vùn Cao
vaâo thùm thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ caái thaânh phöë luön naáo nhiïåt laâm ùn naây
dûúâng nhû àang hùçng mong àúåi öng. Ba buöíi biïíu diïîn nhaåc Vùn Cao àaä àûúåc töí
chûác cêëp töëc úã nhaâ Vùn hoáa Thanh niïn, àöng hïët sûác chûáa, bêët kïí nhûäng cún
mûa thaáng baãy...
Nhaåc sô Vùn Cao trúã laåi Saâi Goân lêìn naây, vúái töi, coá àiïìu gò àoá khöng giöëng
nhûäng nùm trûúác. Sûå coá mùåt cuãa anh bïn caånh ly rûúåu laâm töi nhúá àïën nhûäng
ngûúâi àaä vùæng mùåt. Nhûäng anh Nguyïîn Tuên, Nguyïîn Xuên Khoaát, Buâi Xuên
Phaái, Nguyïîn Saáng. Nhûäng con ngûúâi taâi hoa cuãa nghïå thuêåt cuäng nhû anh Vùn
maâ coá thúâi töi àaä cuâng chia nhûäng ly rûúåu saáng chiïìu úã Haâ Nöåi cuäng nhû úã Saâi Goân.
Caái coá, khöng úã àúâi laâ chuyïån thûúâng tònh cuãa cuöåc söëng, nhûng cûá möîi luác coá möåt
caái gò gúåi nhúá laâ khöng thïí khöng ngêåm nguâi. Anh Vùn Cao laâ sûå gúåi nhúá àoá.
Cho àïën bêy giúâ töi vêîn coân bõ aám aãnh búãi caái khöng khñ aãm àaåm, cö àún cuãa
nhûäng muâa thu àöng úã Haâ Nöåi, vúái hònh aãnh möåt Vùn Cao ngöìi möåt mònh vúái cöëc
rûúåu trûúác mùåt ngaây naây qua ngaây khaác. Anh ngöìi àoá maâ nhû möåt sûå vùæng mùåt
trûúác cuöåc söëng. Ngöìi hún hai mûúi nùm nhû möåt caái boáng. Ly rûúåu cuäng biïën
thaânh caái boáng. Caái boáng cuãa hai ngûúâi. Ngûúâi vaâ ly - rûúåu - ngûúâi. Thên thiïët
chia seã cuâng nhau nhûäng nöîi àúâi riïng, hiu quaånh, khöng coân ai khaác coá thïí san
seã giuâm.
Nhûäng ngaây naây, úã àêy, giûäa Saâi Goân xûa vaâ nay, töi thêëy úã anh thoaáng hiïån
nhûäng nuå cûúâi yïu àúâi hoám hónh. Dêëu hiïåu cuãa möåt sûå yïu àúâi àaä trúã laåi. Vò àúâi
yïu anh nïn anh phaãi yïu àúâi. Yïu àúâi laâ leä söëng cuãa nhûäng ngûúâi khöng bïånh
hoaån.
Anh Vùn Cao àaä noái vúái nhûäng ngûúâi yïu nhaåc úã thaânh phöë naây vïì tònh yïu,
vïì nhûäng kyã niïåm xa xûa àaä laâm nïn nhûäng baâi haát trûä tònh cuãa anh. Ai cuäng
thêëy roä anh àaä coá möåt thúâi yïu àûúng, möåt thúâi mú möång. Àûâng tûúãng tuöíi giaâ
laâm anh cuåt hûáng vúái cuöåc àúâi. Anh vêîn yïu, vêîn coân nhûäng möång tûúãng ïm àïìm
àöëi vúái cuöåc söëng chung quanh. Nhû thïë, coá nghôa laâ anh vêîn coân töìn taåi daâi lêu
vúái cuöåc àúâi chûa hïì muöën phuå baåc anh. Vò qua ba buöíi trònh diïîn nhûäng ca khuác
xûa cuãa anh, moåi ngûúâi vêîn thêëy roä caái caãm xuác coân dêëy lïn nhû möåt cún löëc, tûâ
nhûäng tiïëng vöî tay khöng muöën ngûâng núi àaám àöng ngûúâi úã möåt thïë hïå quaá treã.
Thaânh phöë naây àaä yïu anh - quaá khûá, vaâ tiïëp tuåc yïu anh - hiïån taåi. Àoá laâ
moán quaâ lúán cho möåt àúâi ngûúâi laâm nghïå thuêåt. Söëng maâ khöng ai quïn àûúåc
mònh thêåt laâ khoá. Anh àaä laâm àûúåc chuyïån êëy thêåt khöng dïî gò.
Moåi àiïìu xêëu töët röìi seä qua ài, khöng ai àïí loâng nhúá maäi nhûäng cêu chuyïån
àúâi. Nhûng töi biïët rùçng, vaâ cuäng tin rùçng, úã núi àêy, trïn mùåt àêët quï hûúng naây,
khi nhiïìu nùm nûäa, seä qua ài, thò nhûäng Thiïn thai, Suöëi mú, Söng Lö... cuäng vêîn
maäi maäi coân vang voång trong nhûäng traái tim yïëu mïìm vò möåt thûá nghïå thuêåt chó
daânh riïng cho nhûäng con ngûúâi àñch thûåc.
Hai mûúi khöng phaãi laâ quaá treã vaâ baãy mûúi chûa phaãi laâ àaä giaâ. Sûå giaâ treã
trong nghïå thuêåt laâ úã traái tim coân biïët rung àöång vaâ nöìng naân vúái cuöåc söëng. Trñ
tuïå cuäng muöën noái möåt àiïìu tûúng tûå.
Anh Vùn Cao àaä tûâng cuâng bùçng hûäu cuãa anh ài qua cuöåc àúâi naây vaâ chùæc
anh khöng nghô khaác rùçng traái tim vaâ trñ tuïå chó laâ möåt. Traái tim nuöi trñ tuïå vaâ
trñ tuïå nuöi laåi traái tim.
Coá bao nhiïu ngûúâi seä coân nhúá laåi nhûäng àïm Vùn Cao úã Saâi Goân? Nhúá bao
lêu vaâ seä nhúá àïën bao giúâ? Nhûäng àêìu toác phai maâu vaâ nhûäng àêìu toác coân xanh.
Coá leä phaãi noái thêåt möåt àiïìu, duâ phuä phaâng àïën bao nhiïu, seä khöng coân nhúá ai
trong cuöåc àúâi naây caã. Ngûúâi mêët ài seä bõ thiïåt thoâi. Cuöåc söëng vêîn cûá ïm àïìm
hoùåc sinh àöång tröi ài. Nhûäng nuå cûúâi. aáo àeåp. Voác daáng. Xe cöå ngûúåc xuöi. Tònh
yïu. Hoa quaã cêy laá xanh tûúi. Quaá nhiïìu àiïìu trong cuöåc àúâi khöng nhúá hïët.
Duâ sao vêîn coân soát laåi trong loâng töi möåt mú ûúác laâ têët caã chuáng ta, àaä cuâng
coá mùåt trûúác, sau trong cuöåc àúâi, àöëi vúái nhûäng ai àaä mang àïën nhûäng khuác haát,
nhûäng baãn tònh ca, nhûäng lúâi rao truyïìn àûúåc haát lïn nhû bi ai hoùåc haånh ca, thò
cuäng nïn coá phuát nheå loâng àûúåc nhúá laåi vaâ nghô àïën.
Töi nhúá anh Vùn Cao nhû nhúá àïën möåt ngûúâi àöìng hûúng maâ quï quaán
khöng coân vïët tñch. Töi vêîn mong chúâ úã anh Vùn Cao möåt baãn tònh ca sau cuâng.
Vùn Cao - cuöëi cuâng vaâ coân laåi - 1998

Trong Êm Nhaåc,
Vùn Cao Sang Troång Nhû Möåt Öng Hoaâng
Muâa thu. Goä cûãa. Vaâo. Anh Vùn Cao ngöìi trûúác chiïëc baân coá têíu thuöëc laâo vaâ
ly rûúåu, 8 giúâ saáng.
Khöng bao giúâ ra Haâ Nöåi maâ töi khöng gheá anh Vùn. Anh Vùn ngöìi. Ngöìi úã
saåp göî cuä kyä nhû àaä ngöìi hùçng trùm nùm. Ngöìi toác baåc phú, rêu cuäng baåc phú.
Chöî ngöìi àaä moân. Lûng dûåa àaä moân. Ngöìi nhû thïë ñch gò anh Vùn. Anh noái: "Lêëy
caái ly saåch cho Sún ài baâ". Buöíi saáng muâa thu uöëng rûúåu vúái anh Vùn vaâ nghô
ngúåi.
Coá nhûäng con àûúâng anh Vùn àaä ài.
Coá nhûäng con àûúâng töi cuäng àaä qua.
Nhûäng con àûúâng êëy coá luác gùåp nhau, coá luác chia lòa.
Trong êm nhaåc, Vùn Cao sang troång nhû möåt öng hoaâng.
Trïn caánh àöìng ca khuác, töi nhû möåt àûáa beá ûúác mú mùåt trúâi laâ con diïìu giêëy
thaã chúi.
Êm nhaåc cuãa anh Vùn laâ êm nhaåc cuãa thêìn tiïn bay böíng. Töi la àaâ ài giûäa
coäi con ngûúâi. Anh cûá bay vaâ töi cûá chòm khuêët. Bay vaâ chòm trong thên phêån
riïng tû.
Quanh anh Vùn laâ tranh. Laâ thú. Laâ nhaåc.
Vöën liïëng caånh töi, nhoã nhùæn vö cuâng, cuäng laâ tranh, laâ thú, laâ nhaåc.
Anh vaâ töi ài trïn cuâng möåt con àûúâng. Nhûng anh laâ anh vaâ töi vêîn laâ töi.
Caái lúán vö cuâng vaâ caái nhoã cuäng vö cuâng. Thïë maâ vêîn gùåp. Sûå gùåp gúä bònh sinh
khöng biïët hïët. Sûå gùåp gúä muöån maâng giúâ àêy töi muöën haát cho anh nghe.
Khuác haát trïî traâng, giêëu kñn nhûäng àiïìu thêìm lùång. Thêåt àêëy.
Töi haát anh vaâ töi haát töi.
Anh ài qua cuöåc àúâi vaâ haát.
Töi cuäng ài qua cuöåc àúâi vaâ haát.
Haát cho ngûúâi vaâ haát cho mònh. Thïë thò anh muöën gò húäi hoaâng tûã beá -petit-
prince-rêu toác baåc phú?
Àúâi söëng goån gaâng, beá nhoã. Àöi khi (?) röång lúán vö cuâng.
Anh beá nhoã vaâ anh röång lúán.
Vùn Cao. Vùn Cao.
Thên anh gêìy yïëu khöng dûång nöíi möåt muâa. Nhûng töi nghe trong êm nhaåc
anh gioá vêîn chuyïín vaâ cêy thay laá.
Anh söëng vaâ anh cûúâi thêìm lùång. Caái chua xoát êín kñn àùçng sau nhûäng nïëp
nhùn.
Anh biïët vaâ anh biïët hïët.
Nhûng anh cuäng khúâ khaåo nhû treã thú.
Anh nguã yïn nhûng anh tónh thûác. Thi ca vaâ triïët hoåc trïn hai baân tay anh
nhû nêng àúä cuöåc àúâi.
Söëng chïët laâ söë phêån con ngûúâi. Anh àêu cêìn biïët. Anh àaä tûâng nhiïìu nùm
nùång núå vúái êm nhaåc, thi ca, höåi hoaå. Àiïìu êëy coá thêåt nhûng nhiïìu khi töi vêîn bùn
khoùn tûå hoãi: Anh laâ ai maâ lûu laåc giûäa chöën Thiïn thai naây?
Thaáng 12-1987.
Tònh Yïu Vaâ Tiïëng Haát
Tònh yïu cho pheáp nhûäng ca khuác ra àúâi. Nöîi àau vaâ niïìm hên hoan laâm
thaânh baâo thai sinh núã ra êm nhaåc. Êm nhaåc nhû thïë laâ tònh yïu, laâ trong baãn
thên noá haâm chûáa möåt coäi nhên sinh bïì böån nhûäng khöí àau vaâ hoan laåc. Khöng coá
bêët haånh vaâ nuå cûúâi coá leä êm nhaåc cuäng khöng thïí coá cú duyïn ra àúâi.
Coá ngûúâi ài àïën vúái cuöåc àúâi vaâ ngêîm nghô: Nïëu àúâi söëng vùæng boáng êm nhaåc
vaâ tiïëng haát thò ta seä nhû thïë naâo àêy? úã àêu coá con ngûúâi, úã àoá coá tiïëng haát. Trïn
mùåt àêët trêìn gian naây tiïëng haát nhùæc nhúã ta möåt àiïìu giaãn dõ: Töi haát laâ töi hiïån
hûäu. Töi töìn taåi cuäng coá nghôa laâ töi seä mêët ài. Töi mêët ài, nhûng tiïëng haát coân úã
laåi. ÚÃ laåi nhû möåt chûáng tñch vûâa buöìn baä vûâa huy hoaâng cuãa möåt coäi àúâi.
Tiïëng haát thûúâng laâm nhúá nhung con ngûúâi. Nhúá möåt con ngûúâi laâ nhúá caã
möåt trêìn gian. Caái thên thïí myä miïìu cuãa trêìn gian naây noå àaä tûâng vaåch ra nhûäng
löëi ài múâ aão, hoang àûúâng, trong bïí dêu cuãa cuöåc söëng. Thên thïí êëy böîng tûå thên
àaä biïën thaânh thaánh àõa cho cuöåc chiïm ngûúäng tònh yïu. Êm nhaåc vaâ tiïëng haát
ra àúâi àïí ca tuång möåt goát chên, möåt baân tay, nhûäng möi, mùæt, maá, vaâ àöi khi möåt
maái toác trêìm hûúng vaâ sau àoá laâ nuå cûúâi, nûúác mùæt cuãa möåt àúâi ngûúâi.
Tiïëng haát laâ con àeã cuãa thên xaác. Tûâ thên xaác bay lïn nhûäng giai àiïåu vaâ lúâi
ca. Ca haát laâ àïí nhúá nhau vaâ àöi luác, àïí an uãi mònh. An uãi möåt caái gò coân úã laåi vaâ
than thúã möåt àiïìu gò àaä ra ài.
Têët caã moåi àiïìu seä qua ài, seä biïën mêët, nhûng tiïëng haát, cêu ca, möåt khi àaä
àûúåc khai sinh vúái ngaây thöi nöi huy hoaâng cuãa noá thò seä úã laåi vúái àúâi maäi maäi. Àoá
laâ möåt cuöåc rong chúi ngêåm nguâi cuãa hûäu haån muöën chöåp bùæt caái vö haån laâm moán
quaâ thïë chêëp cho àúâi mònh.
Thïë giúái Êm Nhaåc - 1996

Tin Vaâo Niïìm Tuyïåt Voång
Tiïëng noái thêìm kñn cuãa möåt ngûúâi nhiïìu khi suöët cuöåc àúâi khöng thïí naâo baây
toã. Coá khi baây toã àûúåc thò cuäng chó laâ nhûäng tiïëng noái dúã dang. Coá ngûúâi giêëu bùåt.
Töi chûa hïì quïn caái hiïåu lïånh muön àúâi: "Caái ta àaáng gheát". Tuy nhiïn trong
cuöåc söëng thûúâng nhêåt núi àêy, ngoaâi nhûäng ngaây heát la to àêìy nöå khñ, vêîn coá
nhûäng giêy phuát lui vïì muöën thúã than. Phaãi chùng thúã than cuäng laâ niïìm bñ êín
cuãa con ngûúâi.
Möîi àúâi söëng êín giêëu möåt àõnh mïånh. Coá nhûäng àõnh mïånh àúâi àúâi laâ cêy
kiïëm sùæc. Möåt àöi lêìn trong giêëc mú töi, bûâng lïn nhûäng aánh theáp àoá. Nhûng töi
biïët roä rùçng töi chó laâ möåt loaâi chim nhoã hoát chúi trïn àêìu nhûäng ngoån lau. Khöng
ai muöën mònh laâ keã tuyïåt voång. Nhûng töi tûå nguyïån laâm tïn tuyïåt voång. Búãi
nhiïìu khi súám mai töi thûác dêåy khöng thêëy àûúåc hoa quaã khai sinh trong traái tim
ngûúâi.
Töi laåi biïët thïm rùçng, duâ laâ ngûúâi chiïën thùæng hay chiïën baåi, suöët cuöåc àúâi
cuäng khöng thïí vui chúi. Haånh phuác àaä nguã yïn trong nhûäng ngùn keáo cuãa quïn
laäng.
Töi khöng bao giúâ nhêìm lêîn vïì sûå khöí àau vaâ haånh phuác. Nhûng töi thûúâng
rúi vaâo cún hön mï trûúác giêëc nguã. ÚÃ biïn giúái àoá töi hoaãng höët thêëy mònh lú lûãng
giûäa sûå söëng vaâ caái chïët. Nhûäng giêy phuát nhû thïë vöì chuåp lêëy töi möîi àïm. Khi
quanh töi, moåi ngûúâi àaä nguã yïn. Vaâ töi àau àúán nhêån ra rùçng, coá leä cuöåc àúâi àaä
cho ta lùæm ngaây bêët haånh.
Möîi ngaây söëng túái, möîi ngaây töi thêëy àúâi söëng nhoã nhùæn thïm. Àúâi söëng thêåt
sûå khöng tiïìm êín àiïìu gò múái laå. Coá leä vò thïë, vò sûå quen mùåt möîi luác möåt gêìn guäi,
thùæm thiïët hún, nïn töi caâng thêëy yïu mïën cuöåc àúâi. Nhû àûáa con ngoan khöng
tuyïåt tònh nöíi vúái rêîy sùæn nûúng khoai, núi coá baâ meå suöët àúâi mùæt khöng saáng nöíi
möåt ngaây trêíy höåi.
Coá nhûäng ngaây tuyïåt voång cuâng cûåc, töi vaâ cuöåc àúâi àaä tha thûá cho nhau. Tûâ
buöíi con ngûúâi söëng quaá reã ruáng töi biïët rùçng vinh quang chó laâ àiïìu döëi traá. Töi
khöng coân gò àïí chiïm baái ngoaâi nöîi tuyïåt voång vaâ loâng bao dung. Haäy ài àïën têån
cuâng cuãa tuyïåt voång àïí thêëy tuyïåt voång cuäng àeåp nhû möåt böng hoa. Töi khöng
muöën khuyïën khñch sûå khöí haånh, nhûng möîi chuáng ta haäy thûã söëng cuâng möåt luác
vûâa keã chiïën thùæng vûâa keã chiïën baåi. Nöîi vinh nhuåc àaä mang ta ra khoãi àúâi söëng
àïí àûa àïën nhûäng àêëu trûúâng.
Töi àang bùæt àêìu nhûäng ngaây hoåc têåp múái. Töi laâ àûáa beá. Töi laâ ngûúâi baån.
Àöi khi töi laâ ngûúâi tònh. Chuáng töi cuâng hoåc veä laåi chên dung cuãa nhên loaåi. Veä
laåi con tim khöëi oác. Trïn nhûäng trang giêëy tinh khöi chuáng töi khöng bao giúâ coân
thêëy boáng daáng cuãa nhûäng àûúâng kiïëm mûu àöì, nhûäng vïët dao khùæc nghiïåt.
Chuáng töi veä nhûäng àêët àai, trïn àoá àúâi söëng khöng coân baåo lûåc.
Nhû thïë, vúái cuöåc àúâi, töi àaä öm möåt nöîi cuöìng si bêët têån. Möîi àïm, töi nhòn
trúâi àêët àïí hoåc vïì loâng bao dung. Nhòn àûúâng ài cuãa kiïën àïí biïët vïì sûå nhêîn nhuåc.
Söng vêîn chaãy àúâi söng. Suöëi vêîn tröi àúâi suöëi. Àúâi ngûúâi cuäng àïí söëng vaâ haäy thaã
tröi ài nhûäng tõ hiïìm.
Chuáng ta àaä àêëu tranh. Àang àêëu tranh. Vaâ coá thïí coân àêëu tranh lêu daâi.
Nhûng tranh àêëu àïí giaânh laåi quyïìn söëng, àïí laâm ngûúâi, chûá khöng phaãi àïí trúã
thaânh anh huâng hay laâm ngûúâi vô àaåi. Coäi ngûúâi tûâ khûúác tûúác hiïåu àoá.
Chuáng ta àaä àêëu tranh nhû möåt ngûúâi treã tuöíi vaâ àaä söëng mïåt moãi nhû möåt
keã giaâ nua. Töi àang muöën quïn ài nhûäng trang triïët lyá, nhûäng luêån àiïåu phónh
phúâ. ÚÃ àoá coá hai con àûúâng. Möåt con àûúâng dêîn ta vïì ca tuång sûå vinh quang cuãa
àúâi söëng. Con àûúâng coân laåi dêîn vïì sûå bùng hoaåi.
Nhên loaåi, möîi ngaây, àang cöë baây biïån nhûäng tiïåm taåp hoáa múái. Àoáng thïm
nhiïìu kïå haâng. Ngûúâi ta baán àuã loaåi: àoái keám, chïët choác, thuâ hêån, nö lïå, vong
thên...
Nhûäng àêëng töëi cao, coá leä àaä nguã quïn cuâng vúái chên lyá.
Töi àaä moãi dêìn vúái loâng tin. Chó coân laåi niïìm tin sau cuâng. Tin vaâo niïìm tuyïåt
voång. Coá nghôa laâ tin vaâo chñnh mònh. Tin vaâo cuöåc àúâi vöën khöng thïí khaác.
Vaâ nhû thïë, töi àang yïu thûúng cuöåc àúâi bùçng nöîi loâng cuãa tïn tuyïåt voång.
Saâi Goân, thaáng 11-1992.

Baãn Tònh Ca úã Laåi Vúái Ai?
Buöíi saáng úã höåi Êm nhaåc. Töi àïën höåi nhû moåi ngaây, ngöìi úã toaâ soaån baáo
Soáng Nhaåc, ngûúâi baån töi noái: Trûa nay anh vïì nhaâ ài. Töi hoãi: vò sao öng noái vêåy.
Coá höm naâo maâ töi khöng vïì àêu. Coá khi vïì súám coá khi trïî. Trïî vò nhûäng ly bia
chûa caån. Nhûng bao giúâ cuäng coá vïì. Vaã laåi, coá ai maâ cûá ài maäi khöng vïì àêu. Coá
ài têët phaãi coá vïì. Chùæc chùæn röìi seä coá möåt lêìn vïì vônh viïîn àïí maäi maäi khöng bao
giúâ coân ra ài nûäa. Söëng gûãi thaác vïì maâ.
Vui thay, möåt taác phêím nghïå thuêåt, trong àoá coá êm nhaåc, khi àaä thûåc sûå coá
mùåt úã àúâi vaâ àúâi nhêån, laâ ra ài maäi maäi.
Coá möåt ngûúâi àaân baâ, qua nhiïìu laá thû, coá nhaä yá tùång töi traái tim. Haäy cûá cho
ài vaâ àûâng àoâi hoãi gò caã. Töi àaä nghô nhû thïë.
Möåt taác phêím êm nhaåc àaä dêng tùång àúâi cuäng khöng àoâi hoãi phaãi traã laåi möåt
àiïìu gò caã.
Coá nhûäng baãn tònh ca möåt thúâi töi àaä viïët cho möåt ngûúâi. Ngûúâi êëy seä ài hïët
àúâi mònh vaâ biïën mêët. Töi cuäng seä biïën mêët.
Baãn tònh ca kia úã laåi vúái ai?
Nhiïìu laá thû gûãi vïì toaâ soaån baáo Soáng Nhaåc noái rùçng:
Chuáng töi khöng quan niïåm nöíi rùçng àúâi söëng maâ coá thïí thiïëu êm nhaåc.
Êm nhaåc cuäng vêåy, êm nhaåc khöng thïí töìn taåi nïëu vùæng boáng con ngûúâi.
Coá möåt laá thû thiïëu nûä treã trung viïët cho töi: Möîi ngaây nïëu chõu khoá nhòn
laåi phña sau trïn àûúâng ài àïën höåi Êm nhaåc töi seä thêëy möåt chiïëc xe PC khaác chaåy
theo. Thiïëu nûä chó tiïëc rùçng cuöåc vui àuâa treã trung êëy khöng keáo daâi àûúåc lêu nûäa
vò àaä lúán röìi vaâ phaãi lo toan nhiïìu chuyïån khaác?
Möåt baãn tònh ca nhiïìu khi ài theo suöët àûúâng àúâi möåt con ngûúâi cho àïën taân
cún möång mõ. Tiïëc lùæm thay!
Coá möåt baån àoåc Soáng Nhaåc hoãi töi: Loâng töët coá laâm thay àöíi cuöåc àúâi àûúåc
khöng? Töi nghô laâ coá.
Êm nhaåc cuäng vêåy. Nghe möåt baãn nhaåc hay, nhûäng lúâi ca àeåp, coá thïí têm
höìn con ngûúâi seä thaánh thiïån hún. Êm nhaåc thaánh thiïån seä khöng bao giúâ khúi
dêåy loâng àöåc aác.
Coá nhûäng traái tim chó biïët nuöi dûúäng loâng thuâ hêån cuãa quãy dûä. Nhûäng traái
tim gêy hêën chó muöën baây ra nhûäng bûäa tiïåc àúâi bùçng gai vaâ àaá nhoån. Nhûäng bûäa
ùn nhû thïë àaä laâm khö heáo dêìn thûåc phêím trêìn gian.
May thay möåt baãn tònh ca chó coá khaã nùng mang àïën möåt nöîi thûúng nhúá
khön nguöi àöëi vúái Àúâi, Ngûúâi.
Àïí Bùæt Àêìu Möåt Höìi ÛÁc
Viïët höìi kyá vïì àúâi mònh laâ quyïìn cuãa möîi ngûúâi. Ai cuäng muöën ghi laåi nhûäng
kyã niïåm buöìn, vui trong àúâi. Tuy nhiïn vêîn coá nhûäng höìi kyá tûå thuêåt vaâ nhûäng
tûúâng trònh vïì àúâi mònh coá tñnh caách thiïëu khiïm töën vaâ thêåm chñ àöi khi khöng
gêìn vúái sûå thêåt lùæm. Àiïìu àoá dïî dêîn ta ài vaâo möåt thûá trêån àöì baát quaái têm linh.
Khöng coá thêåt. Töi rêët ngaåi noái vïì mònh mùåc duâ àaä coá nhiïìu cú súã xuêët baãn trong
vaâ ngoaâi nûúác àïì nghõ viïët vïì möåt quaá trònh khaá daâi trong cuöåc àúâi laâm nghïå
thuêåt cuãa töi. Caái Töi àaáng gheát (Le moi est haisable) nhûng caái Töi cuäng coá luác
àaáng yïu vò caái Töi àoá biïët mònh vaâ cuöåc àúâi laâ möåt. Töi yïu cuöåc àúâi vaâ cuöåc àúâi
cuäng àaä yïu töi. Àoá laâ niïìm an uãi lúán trong cuöåc söëng naây. Vò thïë trong loâng töi
khöng coá giêy phuát naâo nuöi loâng oaán hêån àöëi vúái cuöåc àúâi. Duâ coá àöi khi nhên
gian baåc àaäi mònh, vaâ con ngûúâi phuå rêîy mònh nhûng cuöåc àúâi röång lúán quaá vaâ
möîi chuáng ta chó laâ nhûäng haåt buåi nhoã nhoi trong trêìn gian maâ thöi. Giêån húân,
traách moác maâ laâm gò búãi vò cuöåc àúâi seä xoáa hïët nhûäng vïët bêìm trong têm höìn
chuáng ta nïëu loâng ta biïët àöå lûúång. Ta biïët tha thûá nhûäng àiïìu nhoã thò cuöåc àúâi seä
tha thûá cho ta nhûäng àiïìu lúán hún.
Ai cuäng biïët cuöåc àúâi laâ quyá vò vêåy ai cuäng muöën öm lêëy maäi cuöåc àúâi. Nhû
àöi tònh nhên. Nhûng maâ núå trêìn khöng dïî, khöng daâi. Röìi seä coá phuát chia lòa.
Phuát êëy khöng biïët coân ai nhúá ai nûäa khöng trïn mùåt àêët trêìn gian naây.
Töi àïën vúái êm nhaåc coá leä cuäng vò tònh yïu cuöåc söëng. Möåt phêìn cuäng do möåt
khuác quanh co naâo àoá cuãa söë phêån. Thúâi treã töi hoåc voä vaâ chúi nhûäng mön àiïìn
kinh. Sau möåt cún bïånh nùång keáo daâi hún hai nùm do têåp Judo vúái ngûúâi em trai
vaâ böîng nhiïn muöën baây toã möåt àiïìu gò àoá vúái cuöåc àúâi. Töi vöën thñch triïët hoåc vaâ
vò thïë töi muöën àûa triïët hoåc vaâo nhûäng ca khuác cuãa mònh. Möåt thûá triïët hoåc nheå
nhaâng maâ ai ai cuäng coá thïí hiïíu àûúåc nhû ca dao hoùåc nhûäng lúâi ru con cuãa meå.
Triïët hoåc Viïåt Nam coá àoá nhûng khöng àûúåc hïå thöëng hoáa vò noá baâng baåc trong
àúâi söëng dên gian.
Töi khöng bao giúâ coá tham voång trúã thaânh möåt ngûúâi viïët ca khuác nöíi tiïëng
nhûng àúâi àaä tùång cho töi moán quaâ êëy thò töi khöng thïí khöng nhêån. Vaâ khi àaä
nhêån röìi thò mònh phaãi coá traách nhiïåm àöëi vúái moåi ngûúâi. Vò thïë töi àaä cöë gùæng
laâm thïë naâo àïí coá thïí trong nhûäng baâi haát cuãa mònh chuyïn chúã àûúåc möåt thöng
àiïåp cuãa loâng nhên aái àïën vúái moåi ngûúâi.
Vò coá tònh yïu nïn coá êm nhaåc. Vò coá khöí àau nïn coá êm nhaåc. Coá haånh phuác
nïn cuäng coá êm nhaåc. Do àoá khi töi viïët lïn möåt baâi haát ca tuång tònh yïu, haånh
phuác hoùåc than thúã vïì möåt nöîi tuyïåt voång naâo àoá thò hònh nhû töi khöng mùæc phaãi
möåt löîi lêìm naâo caã.
Thïë giúái êm nhaåc - Thaáng 1/1997

Kiïëp Sau Töi Vêîn Laâ Ngûúâi Nghïå Sô...

(Traã lúâi phoãng vêën)
"Vïì Huïë thaáng 3. Trúâi àeåp. ÚÃ Morin, núi naây xûa Charlie àaä tûâng úã. Thêëy
vui vò Huïë nhû àûúåc phuåc sinh... seä nhêån cuãa Haãi 1000 viïn taáplö dûå àõnh xêy
nhaâ múái úã Huïë”. Àoá laâ nhûäng doâng chûä cuöëi cuâng anh Sún viïët vaâo cuöën söí tay
cuãa töi vaâo ngaây 27/3/1998 trong lêìn cuöëi cuâng anh trúã laåi Huïë. Giúâ àêy, Charlie
Chaplin àaä ài xa 22 nùm vaâ anh Sún cuäng vûâa bûúác qua boáng mònh vaâ giúâ naây coá
leä anh àang miïn viïîn hoaâ êm núi naâo àoá trong xanh nhû doâng Hûúng tröi vïì biïín
lúán vi vö, nhû anh tûâng ûúác ao rong chúi! Bêët giaác nhúá laåi möåt vaâi lúâi vúái nhiïìu dûå
caãm vaâ ûúác mú cuãa anh Sún vïì caái söëng vaâ caái chïët trong cuöåc phoãng vêën lõch sûã-
lõch sûã búãi theo anh Sún àêy laâ lêìn phoãng vêën daâi nhêët trong àúâi maâ anh àaä daânh
vaâ töi àaä coá caách nay vûâa troân 3 nùm vïì trûúác. Dûúái àêy chó laâ trñch àoaån cuãa cuöåc
phoãng vêën àoá.
VCH: Ca khuác naâo cuãa anh àaä coá nhûäng àiïím nhòn múái meã vïì thên phêån con
ngûúâi, tònh yïu cuöåc söëng, caái chïët vaâ sûå giaãi thoaát nïëu nhòn tûâ phûúng diïån triïët
hoåc?
TCS: Möåt coäi ài vïì! Àêy laâ möåt baâi haát rêët laå, thûåc sûå khöng dïî hiïíu vò coá
nhûäng cêu trong baâi haát naây baãn thên töi cuäng thêëy khoá giaãi thñch. Viïët thò viïët
vêåy nhûng àïí giaãi thñch roä raâng thò thêåt khoá. Nhûng khi töi gùåp khöng ñt ngûúâi
duâ hoå ñt hoåc, hoå laåi thñch, hoãi hoå coá hiïíu khöng thò hoå traã lúâi khöng hiïíu nhûng hoå
laåi caãm nhêån àûúåc coá möåt caái gò àoá úã bïn trong nïn khi nghe, khi haát lïn thò coá
möåt àiïìu gò àoá chaåm àïën traái tim cuãa mònh. Töi nghô trong nghïå thuêåt, àiïìu quan
troång nhêët laâ laâm thïë naâo àïí múã ra möåt con àûúâng ngùæn nhêët ài tûâ traái tim cuãa
mònh àïën traái tim cuãa ngûúâi maâ khöng cêìn cùæt nghôa gò thïm.
VCH: Múã ra möåt con àûúâng ngùæn nhêët tûâ traái tim mònh àïën traái tim ngûúâi,
núi àêu laâ coäi ài coäi vïì khúãi sûå cho àoaån àûúâng ngùæn nhêët êëy
TCS: Möåt coäi ài vïì laâ yá àöì chñnh cuãa baâi haát, ai cuäng coá möåt coäi ài vïì. Tûâ hû
vö ngûúâi ta àïën vúái cuöåc söëng vaâ tûâ cuöåc àúâi rong chúi möåt thúâi gian ngûúâi ta laåi
trúã vïì vúái hû vö. Nhaâ vùn Nguyïîn Quang Saáng coá caãm nhêån rêët laå laâ sau khi nghe
baâi haát naây anh khöng caãm thêëy súå chïët nûäa. Coân nhaâ thú Nguyïîn Troång Taåo thò
böîng dûng haát Möåt coäi ài vïì khi cuâng töi ài trong nghôa trang Ngûå Bònh viïëng möå
ba töi. Töi cho àiïìu êëy laâ àuáng vò ai cuäng coá coäi ài coäi vïì giöëng nhau caã nïn viïåc
àïën vaâ ài túái cuöåc àúâi röìi trúã laåi hû vö noá khöng coân hùm doaå con ngûúâi, khöng xa
laå vúái moåi ngûúâi.
VCH: Cuöåc àúâi laâ möåt kiïëp rong chúi nhû "haåt buåi naâo hoaá kiïëp thên töi"
giûäa "ngoån gioá hoang vu thöíi suöët xuên thò". Mai sau anh mêët röìi, liïåu anh coân àuã
sûác rong chúi bïn kia thïë giúái nûäa khöng?
TCS: Ai cuäng mú ûúác coá àiïìu àoá, töi tin nhû vêåy nïëu mònh biïët àûúåc coá möåt
sûå tiïëp nöëi trong cuöåc rong chúi àoá. Coá möåt sûå tiïëp nöëi úã möåt coäi, möåt thïë giúái khaác
thò chùæc laâ vui! Vaâ töi nghô thêåt sûå coá möåt coäi naâo àoá khaác vúái coäi àúâi naây thò têët caã
moåi ngûúâi àïìu hy voång àûúåc rong chúi maäi maäi.
VCH: Êm nhaåc cuãa anh, nïëu taách tûâng trûúâng àoaån thò rêët giaãn dõ giöëng vúái
nhûäng khuác dên ca nhûng nïëu xêu chuöîi laåi thò noá mang êm hûúãng cuãa nhûäng
baãn Thiïìn ca. Àïí coá khöng khñ thiïìn ca àoá phaãi chùng laâ do Huïë vaâ Khaánh Ly
laâm nïn?
TCS: Coá thïí laâ àuáng úã chöî àõa lyá theo töi rêët quan troång. Têm höìn cuãa mònh
ñt nhiïìu nhúâ möåt vuâng àêët àùåc biïët naâo àoá nuöi dûúäng, noá phaã vaâo têm höìn möåt
àiïìu rêët laå vaâ àöåc àaáo. Êyá nïn coá nhûäng gioång noái khaác nhau úã möîi vuâng, thûåc sûå
trong êm nhaåc vaâ nghïå thuêåt cuäng vêåy. Coá nhiïìu ngûúâi than phiïìn vaâ traách töi laâ
taåi sao töi úã Huïë maâ khöng viïët gò vïì Huïë caã. Töi noái têët caã nhûäng baâi haát cuãa töi
àïìu viïët vïì Huïë. Thûúâng nhû baâi haát Nhúá muâa thu Haâ Nöåi, mònh khöng phaãi laâ
ngûúâi Haâ Nöåi nïn phaãi duâng tûâ "Haâ Nöåi" àïí ngûúâi ta biïët mònh viïët vïì vuâng àêët
àoá nhû nhûäng ngûúâi khöng phaãi laâ àûáa con cuãa Huïë thò hay duâng tûâ "Huïë" rêët
nhiïìu trong ca khuác cuãa hoå. Töi khöng noái " Huïë" nhûng têët caã caác baâi haát cuãa
mònh àïìu laâ "huïë"caã. Vñ nhû úã Huïë coá "àûúâng Êm höìn" maâ trïn thïë giúái naây
khöng núi naâo coá àûúåc chûá àûâng noái úã Viïåt nam vaâ mònh àaä viïët ( Sún dûâng laåi,
vûâa giaãi thñch vûâa haát bùçng gioång haát cuãa ngûúâi bõ öëm ): àïm nghe gioá than hoaâi,
àïm nghe àêët trúã mònh vò mûa". Mûa Huïë dïî súå lùæm, mûa coá thïí xaáo tröån moåi trêåt
tûå àúâi thûúâng. " àïm nghe gioá thúã daâi. àïm nghe tiïëng khoác cuãa baâo thai". Chó coá
àûúâng Êm höìn múái coá nhûäng höìn thai vúái nhûäng ngoån àeân leo leát trong am miïëu
nhû " nghe trong tiïëng thúã daâi, nghe lùng miïëu truâng vêy, nghe xa caách cuöåc àúâi,
nghe lùng miïëu caånh àêy". Chó coá Huïë múái coá lùng miïëu, chó coá Huïë múái coá tiïëng
thúã daâi rêët buöng truâm xa xöi. Têët caã nhûäng àiïìu àoá àïìu laâ Huïë vêåy cêìn gò phaãi
nhùæc àïën tûâ "Huïë" nûäa! Thêåm chñ Möåt coäi ài vïì cuäng laâ Huïë chûá khöng thïí úã chöî
khaác maâ viïët àûúåc.
Coân ca syä Khaánh Ly laâ möåt may mùæn tònh cúâ, khöng phaãi riïng cho töi maâ
coân cho caã Khaánh Ly. Luác gùåp Khaánh Ly àang haát úã Àaâ Laåt, luác àoá Khaánh Ly
chûa nöíi tiïëng nhûng töi nghe qua gioång haát thêëy phuâ húåp vúái nhûäng baâi haâi haát
cuãa mònh àang viïët vaâ luác àoá töi chûa tòm ra ca syä naâo ngoaâi Khaánh Ly. Töi àaä
múâi Khaánh Ly haát vaâ roä raâng gioång haát cuãa Khaánh Ly rêët húåp vúái nhûäng baâi haát
cuãa mònh. Tûâ luác àoá Khaánh Ly chó haát nhaåc cuãa töi maâ khöng haát nhaåc ngûúâi
khaác nûäa. Àoá cuäng laâ lyá do cho pheáp mònh têåp trung viïët cho gioång haát àoá vaâ tûâ àoá
Khaánh Ly khöng thïí taách rúâi nhûäng baâi haát cuãa töi cuäng nhû nhûäng baâi haát cuãa
töi khöng thïí thiïëu Khaánh Ly.
VCH: Töi nghô, nghïå syä bao giúâ cuäng coá möåt nöîi aám aãnh naâo àoá rêët sêu sùæc
trong cuöåc àúâi, noá xem nhû bïå phoáng cuãa sûå saáng taåo...?
TCS: Nöîi aám aãnh lúán nhêët, àeo àùèng töi tûâ thuúã coân nhoã cho àïën sau naây
vêîn luön luön bõ aám aãnh laâ caái chïët. Sûå söëng vaâ sûå chïët trúã thaânh möåt vêën àïì lúán
trong àúâi söëng tinh thêìn cuãa töi. Coá leä suy cho cuâng tûâ àêu maâ ra caái suy nghô àoá
laâ do töi quaá yïu cuöåc söëng, súå mêët noá. Mêët maát möåt caái gò àoá maâ mònh tûâng coá
trong cuöåc àúâi, àaä tûâng ài qua vaâ àaä tûâng tòm thêëy nhû tònh yïu, nhû caái gò àeåp
nhêët cuãa cuöåc söëng súå ngaây naâo seä mêët ài. Sûå mêët maát vaâ caái chïët laâ nöîi aám aãnh
lúán nhêët àúâi töi.
VCH: Anh Sún, xem ra Huïë laâ núi gêìn guäi vúái caái chïët nhûng anh laåi trúã vïì
Huïë vaâ ûúác mong àûúåc nùçm thanh thaãn vúái Huïë. Coá leä Huïë vûâa laâ núi gêìn guäi caái
chïët vaâ cuäng laâ núi gêìn guäi vúái sûå giaãi thoaát?
TCS: Àuáng röìi! Chöî naâo sinh ra caái chïët thò noá cuäng sinh ra caái söëng. Mònh
nghô àêy laâ thúâi kyâ phuåc sinh, Huïë àûúåc "söëng laåi", söëng bïìn bó thò töët biïët bao
nhiïu! Búãi vò möåt thaânh phöë "söëng laåi "têët caã nhûäng gò, ai úã trong thaânh phöë àoá
hoùåc nhûäng ngaânh nghïì nghïå thuêåt coá cú höåi söëng laåi.
VCH: Anh caãm nhêån caái chïët ra sao sau lêìn bõ baåo bïånh naây?
TCS: Noái vïì caái chïët thò cuäng húi laå. Mònh vûâa thoaát khoãi noá. Hön mï suöët
möåt ngaây, thúã bùçng oxy nhûng àïën luác tónh dêåy moåi ngûúâi baão ghi cheáp laåi caãm
tûúãng nhûng thêåt sûå trûúác vaâ túái luác hön mï, mònh nhòn thêëy baån beâ, mònh noái
rêët nhiïìu vïì nhûäng chuyïån cuä cho àïën luác quïn hïët. Khi bònh phuåc ngûúâi ta rêët
hên hoan coân mònh thêëy àoá laâ möåt giêëc nguã an nhiïn. Coá thïí sûå thaãn nhiïn naây
laâm moåi ngûúâi thêët voång. Mònh khöng thêëy xa laå sau khi tûâ coäi chïët trúã vïì. Khöng
hiïíu àêy laâ trûúâng húåp caá biïåt hay khöng. Àöëi vúái mònh, biïn giúái giûäa caái chïët vaâ
caái söëng hònh nhû chó laâ möåt súåi toác mong manh. Caái chïët vaâ caái söëng chùæc gêìn guäi
lùæm, giöëng nhû trong luác söëng maâ nguã quïn möåt tyá laâ trúã thaânh caái chïët àïën khi
thûác dêåy laåi trúã thaânh caái söëng. Noá laâ hai mùåt cuãa àúâi söëng, mònh coá thïí chïët luác
naâo cuäng àûúåc. Caái quan troång nhêët laâ khöng thêëy buöìn trong luác söëng nïn khi tûâ
coäi chïët trúã vïì mònh thêëy yïu àúâi söëng hún trûúác, deâ dùåt trong caách àöëi xûã nïn töët
vúái cuöåc söëng naây hún àïí khi chïët àûúåc yïn têm, khöng thùæc mùæc gò caã. Möåt caái
chïët nhû vêåy cuäng giöëng nhû caái söëng. Noá khöng khaác gò hún!
VCH: Nghôa laâ giûäa chïët vaâ söëng coá möåt sûå tiïëp nöëi?
TCS: Chùæc laâ coá möåt sûå tiïëp nöëi bùçng caách naây hay caách noå. Hoùåc laâ noá miïn
viïîn tröi ài biïìn biïåt giöëng nhû söng nûúác. Caái söëng vaâ caái chïët hoaâ lêîn vaâo nhau
vaâ trúã thaânh möåt thûåc taåi khaác. Söëng chïët àïën mûác àöå naâo àoá trúã thaânh möåt thûåc
taåi nùçm ngoaâi sûå kiïím soaát cuãa yá muöën con ngûúâi.
VCH: Anh coá bao giúâ hònh dung ra thên xaác vaâ têm höìn mònh luác úã búâ bïn
kia?
TCS: Chûa. Taåi do lûúâi biïëng maâ ra. Mònh khöng bao giúâ chuêín bõ trûúác cho
mònh caái gò caã cho nhûäng ngaây sùæp túái nhû thïí khi vïì Huïë laâ cûá boã àöì àaåc vaâo laâ
ài thöi.
VCH: Anh Sún taåi sao chuáng ta cûá say sûa vïì caái chïët thïë nhó
TCS: Quan têm àïën caái chïët laâ vò möåt trong nhûäng lyá do laâ àúâi söëng quaá
nhiïìu bêët trùæc hoùåc rúi vaâo nhûäng caåm bêíy cuãa sûå thêët voång nïn ngûúâi ta nghô
àïën caái chïët nhiïìu. Nhûng cuöëi cuâng, nghô àïën caái chïët nhiïìu laâ vò quaá yïu cuöåc
söëng. Mònh khöng coá quyïìn cho pheáp ai chïët caã. Mònh chó yïu nghïå thuêåt, caái gò
thuöåc phaåm truâ caái àeåp caái thiïån thò töìn taåi. Nhûng àoá laâ caái riïng cuãa mònh chûá xaä
höåi thò coá caái xêëu caái töët, caái thiïån caái aác, ai gieo gò gùåt nêëy. Mònh khöng bao giúâ
lêìm lúä khi quyïët àõnh söë phêån mònh. Ngay caã giaãi quyïët söë phêån möåt ngoån coã cuäng
phaãi suy nghô, ngùæt ài möåt böng hoa bïn vïå àûúâng cuäng phaãi suy tû huöëng chi söë
phêån con ngûúâi quaá lúán vaâ chuáng ta khöng coá quyïìn quyïët àõnh söë phêån con ngûúâi.
VCH: Nhûng cuäng coá ngûúâi tûå quyïët àõnh caái chïët cho mònh khi hoå thêëy chïët
laâ möåt sûå thanh thaãn trong nhõp hoâ àûa linh thoaát ra ngoaâi coäi aác thiïån!
TCS: Chïët laâ möåt sûå trúã vïì thò quaá töët trong lïî àoán àêìy hoa àêìy quaã. Khi àûáa
con hoang ài laåc trúã vïì, laâng xoám ngûúâi ta cuäng vui mûâng. Coá leä cuäng coá cha meå,
laâng maåc úã quï hûúng xa xûa àoán chaâo. Nhû trong Quï nhaâ vaâ lûu àaây cuãa
A.Camus, söëng laâ möåt sûå lûu àaây vaâ chïët laâ trúã vïì. Vúái mònh thò coá möåt quï nhaâ
khaác. Nhûäng luác mònh buöìn khöng hiïíu vò sao mònh buöìn, coá leä laâ nhúá quï nhaâ
vaâ quï nhaâ gêìn guäi nhêët cuãa mònh laâ baâo thai meå. Nùçm trong baâo thai àïën hún 9
thaáng múái ra àúâi thò àöi luác buöìn nhúá laâ nhúá àïën chöî nùçm trong baâo thai àêëy!
VCH: Thïë nhûng A Camus laåi coá yá tûúãng laå luâng rùçng yá nghô àêìu tiïn khi
ngûúâi ta sinh ra laâ tûå tûã!
TCS: Àoá laâ thúâi kyâ cuãa nhûäng xung àöåt lúán nhêët trong àúâi söëng haâng ngaây.
Ngûúâi ta noái vïì phaãn khaáng, tûå tûã. Phaãn khaáng trúã thaânh möåt model, ai maâ
khöng phaãn khaáng thò khöng phaãi con ngûúâi cuãa thïë kyã 20! Coá möåt thûá ngön ngûä
biïån baåch cho quan niïåm söëng cuãa mêëy öng triïët gia hiïån sinh nhû A.Camus, J.P
Sattre.
VCH: Trûúác ma lûåc aám aãnh cuãa caái chïët, anh coá trúã thaânh möåt ngûúâi phaãn
khaáng theo àiïåu chúi cuãa A.Camus trong àúâi söëng hiïån àaåi?
TCS: Coá leä trong sêu xa cuãa têm höìn thò coá möåt sûå phaãn khaáng triïìn miïn,
phaãn khaáng theo kiïíu êm thêìm chûá khöng phaãi phaãn khaáng theo kiïíu nöíi loaån
àêåp phaá. Búãi vò khöng thïí àêåp phaá àûúåc vò rùçng àêåp phaá thò têët caã nhûäng gò mònh
súå mêët maát seä choáng mêët maát hún. Coá thïí úã àêy coá möåt sûå phaãn khaáng tiïìm taâng
trong suy nghô.
VCH: Nghe nhaåc anh, nhiïìu luác thêëy àoá laâ möåt doâng hiïån sinh êm ó, nöìng
naân...
TCS: Hiïån sinh chên chñnh àêu phaãi xêëu. Mònh cho rùçng bêåc thûúång thûâa
cuãa hiïån sinh chñnh laâ öng Phêåt. Taåi vò Phêåt daåy ta phaãi thûác tónh trong tûâng saát
na cuãa cuöåc söëng. Nhû khi anh vaâ Haãi uöëng ly bia naây thò chuáng ta haäy têån hûúãng
möåt caách troån veån sûå sung sûúáng cuãa ly bia. Hoùåc giaã khi mònh àoái, mònh ùn cúm
mònh phaãi têåp trung vaâ cheán cúm vaâo miïång múái ngon. Thûåc tònh, khi con ngûúâi
maâ thûác tónh trong tûâng saát na möåt thò chuã nghôa hiïån sinh khöng laâ gò caã. Ngûúâi
naây söëng söëng bònh tônh trong trong tûâng saátna chûá khöng phaãi söëng theo àúâi
thûúâng theo kiïíu hiïån sinh söëng vöåi söëng vaâng.
VCH: Coá ngaây naâo tûâ möåt coäi ài vïì , anh àûúåc phuåc sinh luác êëy anh mú ûúác
anh laâ Sún hay anh laâ ai, laâ ai...
TCS: Àõnh mïånh cho pheáp mònh àûúåc laâm möåt ngûúâi liïn hïå mêåt thiïët vúái
nghïå thuêåt. Nïëu coá kiïëp sau kiïëp naâo ài nûäa thò mònh cuäng laâ ngûúâi nghïå syä.
Nghïå syä söëng khoeã, thoaãi maái trong cuöåc àúâi naây. Muöën yïu coã thò yïu coã, muöën
yïu hoa thò yïu hoa. Tûå do tûå taåi laâ con ngûúâi cuãa mònh!
Vùn Cêìm Haãi thûåc hiïån

Huïë, 27/3/1998- 4/4/2001
Töi Àaä Têån Hûúãng

Nhûäng Tònh Caãm Nhên Loaåi
* Gêìn àêy, anh coá giúái thiïåu vúái baån àoåc cö Michiko, ngûúâi con gaái Nhêåt Baãn
hoåc àaåi hoåc khoa tiïëng Viïåt taåi Paris àang soaån möåt luêån aán vïì nhaåc Trõnh Cöng
Sún. Anh coá thïí cho biïët kyä hún vïì ngûúâi baån treã àaä nùång loâng vúái ngön ngûä Viïåt
Nam êëy?
- Michiko laâ möåt ngûúâi baån gaái coá löëi söëng hay hay. Trûúác giaãi phoáng töi coá
quen möåt cö gaái Nhêåt khaác. Cö êëy laâ möåt thi sô tïn laâ Mitsuko. Chó quen nhau qua
thû tûâ vaâ cö êëy yïu nhaåc töi. Sau giaãi phoáng töi cuäng coân nhêån àûúåc thû cho àïën
nùm 1976. Cö gaái viïët trong möåt laá thû: Bêy giúâ laâ muâa àöng úã Tokyo nhûng anh
àûâng ngaåi vò nhûäng baâi haát cuãa anh àaä àûúåc em sûúãi êëm trong àöi caánh tay,
khöng ngaåi tuyïët trùæng laâm giaá bùng àêu.
Michiko noái tiïëng Viïåt àûúåc. Àiïìu êëy cuäng àuã laâm chuáng ta thñch thuá. Laåi
haát àûúåc tiïëng Viïåt vaâ àaä haát hai lêìn taåi Cêu laåc böå Bïën Ngheá do nhaåc sô Phaåm
Troång Cêìu phuå traách. Michiko thñch thaânh phöë chuáng ta hún Paris. Àiïìu àoá cuäng
laâm chuáng ta suy nghô.
Möîi saáng chuã nhêåt luác 9 giúâ (3 giúâ saáng taåi Paris) töi àïìu coá àiïån thoaåi cuãa
Michiko goåi tûâ Paris vïì. Hoãi thùm sûå ùn uöëng, nguã haâng ngaây vaâ noái chuyïån vïì
nhûäng baâi haát chuêín bõ cho luêån aán ra trûúâng.
Michiko tûå àïåm àaân vaâ haát trïn piano hoùåc guitare. Nhûng mön súã trûúâng
cuãa Michiko laâ chúi volley-ball. Vö àõch vaâ huêën luyïån cho sinh viïn Viïåt Nam úã
caác trûúâng àaåi hoåc taåi Paris. Àoá laâ chuyïån chúi. Viïåc laâm chñnh cuãa Michiko laâ
thöng dõch. Michiko biïët vaâ noái àûúåc 6 thûá tiïëng. Dô nhiïn tiïëng Nhêåt laâ gioãi nhêët,
sau àoá laâ tiïëng yá, Phaáp vaâ Viïåt. Noái thïm tiïëng Anh vaâ buát àaâm bùçng tiïëng Trung
Quöëc.
Michiko viïët thû cho töi bùçng tiïëng Viïåt, chó coá nhûäng àoaån diïîn àaåt húi khoá,
cêìn roä raâng múái viïët bùçng tiïëng Phaáp. Qua àiïån thoaåi cuäng vêåy, chuáng töi noái
chuyïån vúái nhau vûâa tiïëng Viïåt vûâa tiïëng Phaáp. Noái chung Michiko laâ möåt ngûúâi
con gaái àaáng yïu vaâ àiïìu àaáng yïu nhêët laâ xem Viïåt Nam nhû quï hûúng cuãa
mònh vêåy.
* Kïí tûâ cuöåc triïín laäm chung vúái caác hoaå sô Àinh Cûúâng, Tön Thêët Vùn vaâo
àêìu nùm nay, baån àoåc ñt àûúåc nghe baãn nhaåc múái naâo cuãa anh, trong khi àoá anh
veä tranh rêët nhiïìu vaâ sùæp triïín laäm nûäa. Vêåy coá phaãi anh daânh hïët thò giúâ cho veä
maâ khöng viïët nhaåc, hay vò khöng viïët àûúåc maâ quay qua veä?
- Töi coá nhûäng ham muöën vaâ nhûäng thñch thuá bêët chúåt. Khi thñch veä thò veä,
viïët nhaåc thò viïët vaâ coá nhûäng luác chó muöën viïët vùn hoùåc laâm thú. Viïët vùn vaâ
laâm thú àöëi vúái töi nhû thúã vêåy. Dïî daâng vaâ cuäng nheå nhaâng nhû khoái böëc lïn. Veä
vaâ viïët ca khuác thò khaác. Viïët ca khuác coá luác chó vaâi giúâ laâ xong, coá khi caã tuêìn, caã
thaáng. Veä àöëi vúái töi laâ möåt niïìm say mï àùåc biïåt. Vêën àïì laâ phaãi taåo àûúåc möåt
khöng khñ cho riïng mònh. Àaä àuång maâu vaâo toile laâ khöng dûát ra àûúåc, mêìu naây
kïu goåi maâu khaác. Neát veä naây àoâi hoãi möåt neát tiïëp theo nhû Hamarque coá viïët
cêu: Le vin appellelevin.
Thïë laâ mêët nguã. Töi àaä veä tûâ rêët lêu. Vaâ caái niïìm say mï veä thò noá cuöën huát
mònh nhû möåt con nûúác xoaáy. Khöng thïí ngûâng, khöng thïí dûát ra àûúåc. Àïën 5 giúâ
saáng vêîn múã mùæt nhòn vaâo toile àïí xem coân thïm búát gò nûäa khöng. Böë cuåc trong
tranh cuäng nhû böë cuåc trong êm nhaåc vêåy - noá chùåt cheä nhûng cuäng coá nhûäng
khoaãng tûúãng nhû vuång vïì. Caái vuång vïì êëy laâ cöë yá nhû caái rùng khïính hoùåc nöët
ruöìi trïn khuön mùåt àeåp.
Töi vaâ caác baån hoaå sô Àinh Cûúâng, Trõnh Cung, Àöî Quang Em, Tön Thêët
Vùn àang chuêín bõ möåt phoâng tranh vïì chên dung. Riïng töi àaä coá khoaãng 16 bûác
cúä tûúng àöëi lúán.
Coá nhûäng chuyïån àúâi noái bùçng thú vùn, coá luác laåi phaãi diïîn àaåt bùçng ca khuác
vaâ cuäng coá luác phaãi veä múái noái hïët nhûäng àiïìu mònh mang àïën cho anh em quanh
cuöåc söëng cuãa mònh.
Baâi haát nùm nay cuãa töi chó cêìn nghe Lùång leä núi naây vaâ Tònh khuác Ú bai laâ
àuã. Viïët nhiïìu, veä nhiïìu àêu coá phaãi laâ lyá do töìn taåi cuãa möåt taác phêím.
* Söëng úã àúâi luác naâo cuäng cêìn coá möåt têëm loâng, baâi viïët cuãa Khaánh Ly trong
Tuêìn tin Thanh niïn vaâ àûúåc baáo Tiïìn phong in laåi vaâo söë Tïët 1989, àaä gêy ngaåc
nhiïn vaâ xuác àöång nhiïìu àöëi vúái baån àoåc. Riïng anh, àöëi tûúång maâ Khaánh Ly nhùæc
àïën trong baâi viïët, anh nghô nhû thïë naâo khi àoåc baâi àoá?
- Trûúác tiïn àoá laâ möåt baâi viïët hay. Nhûäng cêu noái êu yïëm trong baâi laâ daânh
cho möåt ngûúâi khaác àaä chïët röìi. Töi vaâ Khaánh Ly chó laâ hai ngûúâi baån. Thûúng
nhau vö cuâng, trïn tònh baån. Nhûäng gò töi àaä laâm àûúåc cho Khaánh Ly thò cuäng laâ
phuâ phiïëm thöi. Coá thïí trong loâng Khaánh Ly ngaây trûúác coá nhiïìu àiïìu chûa noái
àûúåc. Khöng noái àûúåc thò àaânh thöi vêåy. Àúâi söëng khöng àún giaãn. Nïëu cêìn möåt
phuát noái rêët thêåt thò töi noái rùçng: Khaánh Ly vaâ töi laâ hai ngûúâi baån laäng àaäng
trong cuöåc àúâi maâ rêët thûúng yïu nhau.
Töi coá nhûäng ngûúâi em gaái cuäng vêåy. Yïu thûúng töi hún yïu chöìng. Búãi leä
töi àaä cöë gùæng mang àïën trong cuöåc söëng ngùæn nguãi cuãa mònh möåt tònh caãm chên
thêåt vaâ nhên hêåu. Möîi ngûúâi coá àúâi söëng riïng. Khaánh Ly cuäng vêåy. Nhûng nhúá
thûúng nhau vò sûå àuâm boåc lêîn nhau nêng nhau lïn vúái möåt tònh caãm phuác hêåu,
maâ khöng mûu toan, thò hiïëm. Chuáng töi àaä coá möåt thúâi chia xeã cho nhau tûâng
miïëng ùn thûác uöëng. Tûâ àoá naãy sinh möåt thûá tònh yïu khöng giöëng nhûäng tònh
yïu khaác. Chuáng töi nhû hai àûáa baån trai. Nïëu coá àiïìu gò chûa noái hïët thò àiïìu àoá
thuöåc àúâi riïng cuãa Khaánh Ly. Coá ai àuã can àaãm phuã nhêån möåt thúâi haånh phuác
maâ trong àoá Khaánh Ly vaâ töi àaä têån hûúãng tûâ nhûäng tònh caãm nhên loaåi nhêët cuãa
moåi ngûúâi.
Lûä Quyânh thûåc hiïån

(Cûãa söí Vùn hoáa - Thaáng 5/1989)
Töi Luön Söëng Vúái Hiïån Taåi

* Xin mûúån möåt caách ngûúâi ta vñ von rêët hay vïì Tagore, öng laâ möåt "Ngûúâi
tònh cuãa cuöåc àúâi", "Ngûúâi lñnh canh cuãa cuöåc söëng". Vêng, coá thïí noái anh laâ
"Ngûúâi lñnh canh cuãa tònh yïu" "Ngûúâi tònh cuãa ngûúâi tònh"...khöng?
- (Cûúâi) Nïëu cêìn phaãi coá möåt tïn goåi cho vui, thò töi nghô rùçng mònh coá leä laâ
"Ngûúâi tònh cuãa cuöåc söëng"...
* Cuöåc söëng cuãa anh thïë naâo, anh nghô nhiïìu vïì quaá khûá hay hûúáng vïì hiïån
taåi, tûúng lai?
- Töi luön söëng vúái hiïån taåi. Caái giúâ phuát mònh àang söëng àêy, töi thêëy múái
thêåt laâ quan troång.
* Sûå nöíi tiïëng, anh coá phaãi àöi khi tröën chaåy noá khöng?
- Coá. Nöíi tiïëng laâ möåt sûå traã giaá mïåt moãi, buöìn phiïìn. Àûúåc coá nhûäng phuát
riïng tû, tônh lùång laâ haånh phuác. Tuy nhiïn, cuäng khöng nïn àïí mònh rúi vaâo
khöng gian vùæng veã quaá.
* Coá leä. Töi thêëy rùçng anh ngöìi möåt mònh nhûng tiïëng chuöng àiïån thoaåi
luön luön reo. Möåt ai àoá àaä noái rùçng, trong möåt luác say sûa naâo àoá, anh chûá khöng
phaãi ai khaác, múái laâ ngûúâi haát nhaåc Trõnh Cöng Sún hay nhêët...
- Àiïìu àoá thò töi nghô rùçng, trong moåi luác töi luön luön laâ ngûúâi haát hay nhaåc
cuãa töi. Vêën àïì àún giaãn laâ töi hiïíu nöåi dung baâi haát maâ mònh àaä saáng taác.
* Àiïìu gò quan troång trong caãm hûáng vaâ saáng taåo cuãa anh, nuöi dûúäng möåt
têm höìn êm nhaåc anh suöët àúâi? Tònh yïu, nhûäng ngûúâi phuå nûä hay laâ sûå hêëp dêîn
cuãa cêu chûä ngön tûâ?
- Cêu hoãi naây khaá thuá võ. Töi àaä nhiïìu nùm suy nghô vïì chuyïån naây. Cuöëi
cuâng töi àaä tin rùçng coá möåt caái gò àoá khöng xa xöi cuäng khöng gêìn guäi, caái àoá
chñnh laâ àõnh mïånh, cuäng nhû àõnh mïånh vêîn thûúâng chi phöëi caã möåt àúâi ngûúâi.
Cuäng nhû töi àaä söëng vaâ luön nghô vïì cuöåc àúâi, vïì con ngûúâi.
* Bêy giúâ saáng taác thò anh seä saáng taác nhû thïë naâo?
- Töi nghô vïì möåt löëi saáng taác múái, phuâ húåp vúái àúâi vaâ vúái töi. Àoá coá thïí laâ
nhûäng baâi haát thêåt ngùæn, ngùæn nhû möåt baâi thú 4 cêu, ngùæn nhû ngön tûâ àang
ngùæn ài trong cuöåc söëng hiïån taåi. YÁ tûúãng suác tñch hún, hoùåc coá thïí vêîn nhû cuä,
nhûng con àûúâng ài àïën noá seä goån gheä hún...Maâ noái chung, saáng taác laâ saáng taác,
töi thêëy "khöng thïë naâo caã!"
* Vêng, xin caãm ún anh
Mai Thi thûåc hiïån

Êm Nhaåc Muâa Xuên Tònh Yïu

* Trong caác nhaåc sô nöíi danh, thûa anh Trõnh Cöng Sún, anh laâ thi sô cuãa êm
nhaåc hay êm nhaåc cuãa thi ca? Vò sao anh viïët àûúåc lúâi ca maâ ngay caã möåt thi sô taâi
danh nhêët cuäng phaãi nïí phuåc? Coá phaãi anh laâ ngûúâi àêìu tiïn úã Viïåt Nam àaä xoaá
nhoaâ ranh giúái thi ca vaâ êm nhaåc?
- Coá leä àaä lêu lùæm röìi hoaân toaân quïn laäng caái biïn giúái giûäa caác böå mön nghïå
thuêåt vaâ vùn hoåc. Töi àaä laâm têët caã nhûäng àiïìu êëy vúái möåt sûå àaäng trñ rêët höìn
nhiïn. Gêìn nhû töi khöng coân bêån têm vïì nhûäng khaái niïåm, vïì nhûäng phaåm truâ.
Coá luác dûúâng nhû töi àaä lêîn löån töi giûäa con ngûúâi àang laâm viïåc naây vaâ con ngûúâi
àang laâm viïåc kia. Coá thïí noái roä hún laâ têët caã nhûäng gò töi àaä laâm bêëy lêu nay
tûúãng nhû laâ nhiïìu cöng viïåc khaác nhau nhûng thêåt ra chó laâ möåt. Vaâ nhû vêåy
cuäng coá nghôa laâ ngûúâi àúâi muöën àõnh nghôa töi nhû thïë naâo cuäng àûúåc. Töi vui
loâng vaâ caám ún têët caã moåi thûá tïn goåi. Cuäng coá thïm àiïìu naây rêët cêìn noái vúái têët
caã baån beâ anh em laâ töi khöng bao giúâ coá yá àõnh laâm möåt àiïìu gò khaác thûúâng caã.
Coá leä cuäng giöëng nhû con chim sinh ra àïí hoát, hoùåc nhû ngûúâi thúå nïì höì thò xêy
lïn möåt chöën truá nguå cho con ngûúâi traánh nùæng traánh mûa vêåy thöi. Töi nghô
rùçng, nïëu khöng coá gò phiïìn, thò cuäng nïn àún giaãn hoaá vêën àïì vùn nghïå naây cho
àúâi àúä phûác taåp. Muåc àñch àêìu tiïn sau cuâng cuãa nghïå thuêåt vaâ vùn hoåc, theo töi
laâ mang àïën caái hay caái àeåp cho àúâi ngûúâi. Tûå thên noá khöng coá mêìm möëng cuãa
möåt mûu toan naâo caã. Haäy cho noá thanh thaãn tûå do vaâ maäi maäi laâ hiïån thên cuãa
àiïìu thiïån cuãa caái àeåp.
* Anh laâ möåt ngûúâi Huïë, vò sao ca khuác Muâa thu Haâ Nöåi cuãa anh laåi Haâ Nöåi
àïën thïë?
- Hònh nhû àõnh mïånh buöåc töi chó coá nhûäng möëi tònh vúái ngûúâi Haâ Nöåi. Tûâ
àoá töi thûúâng nghô vïì Haâ Nöåi rêët nhiïìu. Nïëu sau 1975 töi àûúåc pheáp ra Haâ Nöåi
hún nûäa maäi àïën nùm 1977 múái àûúåc ài. Nguöìn caãm hûáng cuãa ngaây höåi ngöå nhû
mú bûúác trong baâi Töi seä ài thùm böîng nhû bõ möåt nhaát dao cùæt lòa ài. Tiïëc quaá.
Nhûng röìi 1984 töi àûúåc úã vúái muâa thu Haâ Nöåi gêìn hai thaáng. Suöët ngaây nùçm thú
thêín úã baäi coã bïn Höì Têy. Thïë laâ baâi Nhúá muâa thu Haâ Nöåi ra àúâi. Ra àúâi vúái möåt
söë phêån khöng may mùæn. Nghôa laâ baâi haát àûúåc thu xong bõ cêëm phöí biïën cho àïën
vaâi nùm gêìn àêy múái àûúåc traã laåi tûå do àïí cho moåi ngûúâi nghe. Tuy nhiïn baâi haát
vêîn bõ cùæt ài caái phêìn coda maâ töi thñch: Nhúá àïën möåt ngûúâi àïí nhúá moåi ngûúâi.
Khi baån yïu möåt ngûúâi naâo àoá úã möåt xûá súã xa laå thò lêåp tûác núi chöën àoá seä trúã
thaânh quï hûúng cuãa baån ngay àiïìu àoá àún giaãn quaá maâ möåt vaâi ngûúâi coá thêím
quyïìn cûá muöën hiïíu khaác ài. Cuäng àaáng buöìn thêåt.
* Nhûäng ngûúâi lñnh rêët thñch baâi Huyïìn thoaåi Meå cuãa anh. Xin anh cho biïët
àöi neát vïì nguöìn caãm xuác vaâ xuêët xûá baâi ca naây.
- Töi viïët baâi Huyïìn thoaåi Meå. Baâi haát viïët tûâ nhiïìu nguöìn caãm hûáng. Daåo
töi ra Quaãng Bònh àûúåc nhòn bûác aãnh meå Suöët toác bay ngang trúâi chöëng thuyïìn
qua söng giûäa bom àaån röìi kïët húåp vúái nhûäng thûåc tïë cuâng nhûäng cêu chuyïån
nghe àûúåc, töi nghô àïën meå vaâ töi viïët. Meå töi vïì loâng duäng caãm vaâ loâng thûúng
con thò laâ duy nhêët trong cuöåc àúâi naây.
- Hún thïë nhûäng ngûúâi lñnh treã vêîn coân àöåc thên nhû anh, xin anh cho biïët
möëi quan hïå giûäa êm nhaåc cuãa anh vaâ tònh yïu dô nhiïn laâ tònh yïu àöi lûáa? Anh
nghô gò vïì tònh yïu, vïì sûå bêët tûã vaâ caái chïët?
- Nïëu vò möåt lyá do naâo àoá maâ töi mêët hùèn chûác nùng biïët yïu, vaâ mêët tònh
yïu coá leä bêy giúâ töi khöng trúã thaânh ngûúâi viïët tònh ca. Caái may úã àúâi laâ bõ phuå
tònh. Vúái töi, trong tònh yïu khöng coá sûå bêët tûã. Ngûúâi ta chó muöën laäng maån hoáa
noá àoá thöi. Caái thúâi kyâ êëy, coá nghôa laâ thúâi kyâ hiïíu nhêìm êëy àaä mêët tùm mêët tñch
röìi. Tuy vêåy trong sûå bêët tûã coá thïí coá tònh yïu. Àêy laâ möåt sûå laäng maån múái, êm
thêìm, kñn àaáo hún nhûng maâ cuäng àaáng yïu hún. Caái chïët laâ möåt àiïìu àaáng gúâm
nhûng khöng ai traánh khoãi àûúåc. Àïí coá àûúåc möåt sûác maånh chöëng laåi noá thò haäy
yïu vaâ haäy biïët yïu nhû thïë naâo àoá àïí caái chïët chó coân laâ möåt töìn taåi viïín vöng,
chùèng cêìn thiïët.
* Coá phaãi anh vûâa tòm ra giai àiïåu múái trong höåi hoaå cuãa mònh? Xin anh cho
biïët möëi quan hïå giûäa êm nhaåc vaâ höåi hoaå cuãa anh?
- Nhû töi àaä noái úã trïn, töi àang úã trong möåt traång thaái laâ khöng biïët phên
biïåt nûäa. Têm höìn töi àang nhû laâ möåt ngöi nhaâ maâ höåi hoaå, êm nhaåc, vaâ thi ca
chó laâ thúâi tiïët muâa maâng àöíi thay cuãa möåt sûå söëng àang truá nguå úã trong àoá.
- Xin anh cho biïët dûå àõnh sùæp túái cuãa mònh?
- Sùæp túái töi phaãi laâm viïåc nhiïìu hún àïí lêín tröën sûå aám aãnh vïì caái chïët.
Quöëc Hûng thûåc hiïån.

Chûä Taâi Chûä Mïånh Cuäng Laâ Bïí Dêu
Hoãi: Coá sûå khaác nhau naâo giûäa möåt Trõnh Cöng Sún trûúác nùm 1975 vaâ sau
nùm 1975 trong saáng taác cuãa nhaåc sô?
Trõnh Cöng Sún: Sûå khaác nhau laâ rêët lúán, hai mûúi nùm tröi qua maâ khöng
coá gò thay àöíi àoá múái laâ àiïìu laå, vaâ khi êëy têm höìn ngûúâi saáng taác chùèng khaác gò
mùåt nûúác ao tuâ.
Hoãi: Quï hûúng xûá Huïë vaâ Àaåo Phêåt coá aãnh hûúãng thïë naâo àöëi vúái saáng taác
cuãa Nhaåc sô? Àiïìu gò trong cuöåc söëng coá aãnh hûúãng lúán nhêët? Theo Nhaåc sô àïí caãm
nhêån dûúåc caái hay caái àeåp cuãa Êm nhaåc vaâ caác saáng taác cuãa Nhaåc sô noái riïng,
thñnh giaã cêìn coá àiïìu kiïån gò?
TCS: Huïë vaâ Àaåo Phêåt aãnh hûúãng sêu àêåm trïn tònh caãm thúâi thú êëu cuãa
töi. Têët caã nhûäng gò thuöåc vïì cuöåc söëng àïìu coá aãnh hûúãng trïn àúâi söëng tinh thêìn
vaâ tònh caãm cuãa töi. Àïí coá thïí caãm nhêån àûúåc caái hay caái àeåp trong Êm nhaåc vaâ
riïng trong nhûäng ca khuác cuãa töi, cêìn coá möåt linh caãm nhaåy beán vaâ vöën kiïën thûác
nhêët àõnh.
Hoãi: Caác baâi nhaåc cuãa Nhaåc sô caâng vïì sau caâng thïí hiïån tñnh triïët lyá. Phaãi
chùng caâng lúán tuöíi ngûúâi ta caâng coá nhiïìu nöîi cö àún trong Möåt coäi ài vïì cuãa
mònh?
TCS: Àuáng laâ nhû vêåy.
Hoãi: Ngûúâi ta thûúâng noái: "Nhûäng taác phêím bêët huã trïn moåi laänh vûåc nghïå
thuêåt àïìu do taâi nùng cöång vúái sûå àau khöí maâ thaânh". Vêåy caác ca khuác cuãa Nhaåc
sô do nhûäng yïëu töë naâo taåo nïn?
TCS: Cêu noái trïn cuäng àuáng vúái nhûäng ca khuác cuãa töi.
Hoãi: Theo Nhaåc sô, ca sô naâo thïí hiïån thaânh cöng nhêët taác phêím cuãa mònh?
Nhaåc sô coá thïí cho möåt nhêån àõnh thêåt cöng bùçng giûäa Khaánh Ly vaâ cö Böëng trong
möëi quan hïå vúái Nhaåc sô vïì nghïå thuêåt khöng? Trong dõp vïì thùm cöë hûúng lêìn
naây Khaánh Ly coá thu gioång ca khuác naâo cuãa Nhaåc sô khöng? Nhaåc sô coá yá àõnh
cuâng Khaánh Ly laâm möåt tour biïíu diïîn xuyïn Viïåt khöng?
TCS: Caách diïîn àaåt cuãa Khaánh Ly vaâ Höìng Nhung hoaân toaân khaác nhau.
Möîi ngûúâi àïìu coá thñnh giaã riïng cuãa mònh. Tuy nhiïn caái giúái nghe vaâ yïu thñch
Khaánh Ly vêîn àöng àaão hún nhiïìu. Trong nghïå thuêåt Khaánh Ly laâ möåt ngûúâi laâm
viïåc rêët nghiïm tuác vaâ luön luön giûä möåt möëi liïn hïå mêåt thiïët vúái taác giaã àïí tòm
hiïíu cùån keä nhûäng àiïìu taác giaã muöën noái trong taác phêím. Àêìu nùm nay Khaánh
Ly coá dûå àõnh vïì nhûng phuát cuöëi, Khaánh Ly coá àiïån vïì cho biïët vò nhûäng lyá do
riïng tû nïn chûa vïì àûúåc.
Hoãi: Hònh nhû chûúng trònh "Nhûäng dêëu chên khöng nùm thaáng" khöng
thaânh cöng nhû mong àúåi cuãa Nhaåc sô? Phaãi chùng caác ca sô àûúng thúâi khöng thïí
hiïån àûúåc caái thêìn cuãa baâi haát?
TCS: Coá thïí laâ nhû thïë thêåt.
Hoãi: Nhaåc sô Vùn Cao àaä tûâng viïët: "Trõnh Cöng Sún viïët dïî nhû lêëy chûä
trong tuái ra". Nhaåc sô coá thïí bêåt mñ vúái àöåc giaã àöi àiïìu vïì caái tuái cuãa mònh khöng?
Tuái coá bõ vúi ài khi àaä quaá nhiïìu chûä àûúåc chuyïín vaâo ca khuác?
TCS: Vùn Cao chó nhùæc laåi cêu noái naây cuãa Nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát,
ngûúâi maâ töi rêët kñnh troång. Töi coá caãm tûúãng caái tuái naây chûa vúi ài bao nhiïu.
Hoãi: Nguöìn lûåc naâo àaä giuáp Nhaåc sô chuyïín taãi túái cöng chuáng nhiïìu thïë hïå
nhûäng ca khuác nhû thaách àöë vúái thúâi gian? Trong cuöåc söëng àúâi thûúâng nhaåc sô coá
àûúåc thaânh cöng vaâ haånh phuác nhû trong saáng taác khöng?
TCS: Cöng bùçng maâ noái thò àöång lûåc chñnh laâ cöng chuáng. Töi muöën mang
àïën cho hoå nhûäng gò hay nhêët laå nhêët. Thaânh cöng vaâ haånh phuác khöng phaãi laâ
cùåp baâi truâng luön luön daânh riïng cho möåt ngûúâi nhû möåt ên suãng bêët khaã vaän
höìi. Vò vêåy thêët baåi vaâ bêët haånh laâ àiïìu khoá traánh khoãi.
Hoãi: "Bao nhiïu nùm röìi coân maäi ra ài. Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt",
Nhaåc sô noái vúái mònh hay noái cho ai? Nhaåc sô àaä ài nhû vêåy bao giúâ chûa? Vaâ àaä
nïëm àûúåc võ mïåt êëy chûa?
TCS: Coäi ài vïì êëy daânh chung cho têët caã moåi ngûúâi.
Hoãi: Taåi sao úã xûá Huïë, maâ trong caác taác phêím cuãa mònh khöng coá möåt baâi
naâo noái lïn phong caách hay neát àeåp riïng cuãa Huïë?
TCS: Nhûäng ca khuác trûúác nùm 75 hêìu nhû àïìu mang phong võ Huïë, mùåc duâ
khöng coá möåt chûä Huïë naâo trong baâi.
Hoãi: Tûâ trûúác àïën nay ai yïu nhaåc Trõnh Cöng Sún àïìu hiïíu rùçng nhaåc sô coá
caái nhòn àöåc àaáo vïì tònh yïu. Vêåy Nhaåc sô nghô sao vïì yá nghôa cuãa tònh yïu maâ
Nhaåc sô hùçng söëng?
TCS: Trong giúâ phuát naây töi khöng nghô gò vïì tònh yïu caã. Vaâ thaânh thêåt maâ
noái, töi cuäng chùèng hiïíu tònh yïu àaä cho töi möåt yá nghôa gò.
Hoãi: Àïí viïët àûúåc nhûäng ca khuác vïì tònh yïu, thò sûå rung àöång cuãa traái tim
Nhaåc sô úã mûác àöå chên thaânh trûúác tònh yïu hay chó laâ aão aãnh cuãa tònh yïu. Àaä coá
lêìn Nhaåc sô noái: "Khi baån haát möåt baãn tònh ca nghôa laâ baån àang muöën haát vïì
cuöåc tònh cuãa baån". Phaãi chùng khi möåt ca khuác múái ra àúâi laâ möåt möëi tònh múái
cuãa Nhaåc sô? Nhaåc sô àaä coá bao nhiïu möëi tònh?
TCS: Têët caã àïìu laâ aão aãnh. Thêåm chñ khi töi phaát biïíu möåt àiïìu gò àoá thò
chùèng qua do cuäng chó laâ aão aãnh cuãa nhûäng yá tûúãng cuãa riïng töi. Coá khi phaãi coá
haâng trùm möëi tònh thoaáng qua, àoång laåi, ngùæn nguãi daâi lêu, múái viïët àûúåc dùm
baãy ca khuác hay, búãi vò saáng taác khöng hïì laâm cöng viïåc cuãa caái maáy: cûá boã möåt
àöìng xu vaâo thò rúi ra möåt lon nûúác.
Hoãi: Trong nhaåc tònh cuãa Nhaåc sô, moåi ngûúâi luön tòm thêëy moåi têm traång,
tònh caãm cuãa mònh vïì tònh yïu. Nhaåc sô noái höå cho con ngûúâi têët caã, nhûng chñnh
mònh Nhaåc sô àaä traãi qua têët caã chûa?
TCS: Töi viïët vïì nhûäng gò töi àaä söëng vaâ caã dûå àoaán nhûäng gò coá thïí xaãy ra.
Hoãi: "Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng" àoá coá phaãi laâ quan niïåm söëng
vaâ saáng taác cuãa Nhaåc sô khöng? Theo Nhaåc sô, quan niïåm àoá coá coân àuáng trong
thúâi buöíi coá quaá nhiïìu thay àöíi nhû hiïån nay?
TCS: Thúâi buöíi naâo cuäng cêìn phaãi coá quan niïåm söëng nhû thïë. Con ngûúâi vaâ
àöång vêåt chó coá khaác nhau tûâng êëy thöi.
Hoãi: Nïëu coá möåt àoáa höìng quyá giaá, Nhaåc sô seä tùång cho ai? Àûác tñnh naâo cuãa
con ngûúâi khiïën Nhaåc sô cuái àêìu kñnh phuåc?
TCS: Töi seä tùång meå töi. Rêët tiïëc meå töi khöng coân nûäa. Àûác tñnh cuãa con
ngûúâi khiïën töi cuái àêìu kñnh phuåc coá leä laâ loâng võ tha.
Chuá Löå1
(Truyïån ngùæn)
1.
Nùm 13 tuöíi chuá Löå àaä coá mùåt úã dûúái hêìm rûúåu cuãa cêu laåc böå thïí thao trong
thaânh phöë Huïë. Daåo êëy, boån Têy coân laâm chuã nhên cöng trong "thaânh phöë thuöåc
àõa" naây vaâ dô nhiïn, chuã tõch cuãa cêu laåc böå thúâi bêëy giúâ cuäng phaãi laâ möåt thùçng
mùæt xanh muäi loä.
Vaâo àúâi vúái caái tuöíi 13, chó múái biïët viïët vaâ biïët àoåc àöi chuát, vaâ àöëi vúái bêët
kyâ ai, laâ caã möåt sûå phiïu lûu thêët thïë khöng lûúâng àûúåc. Chuá Löå ra khoãi nhaâ vaâ ài
thùèng túái sên tennis khöng do dûå, khöng choån lûåa. Chuá rúâi khoãi nhaâ nhû möåt con
chim lòa töí quaá súám hoùåc nhû möåt chiïëc laá lòa caânh vaâ phoá mùåc cho ngoån gioá àõnh
mïånh thöíi àïën àêu hay àïën àoá. Vaâ khöng cêìn phaãi coá thò giúâ laâm quen hoùåc möåt
lúâi giúái thiïåu naâo, chó möåt tuêìn sau chuá Löå nghiïîm nhiïn trúã thaânh àûáa beá lûúåm
banh tònh nguyïån khöng cöng. Tïn chuá dêìn dêìn quen thuöåc úã àêìu möi nhûäng
thùçng Têy vaâ nhûäng ngûúâi Viïåt àaánh banh möîi saáng, trûa, chiïìu. Têy thò goåi chuá:
"Ï, nhoã Löå", ngûúâi Viïåt Nam thò goåi ngùæn hún: "Löå!" vaâ àûa vúåt lïn àoán traái banh
àûúåc quùng theo hònh cêìu vöìng tûâ baân tay nhoã vaâ àen àuãi. Mêëy ngaây àêìu, coá khi
coân trúã vïì nhaâ nhûng sau àoá thò chuá cuâng möåt vaâi àûáa lûúåm banh khaác lên la
kiïëm cúm úã nhaâ bïëp vaâ nguã hùèn dûúái hêìm cêu laåc böå duâng laâm kho cêët rûúåu vaâ
chêët nhûäng àöì phïë thaãi. Ùn thõt vaâ baánh mò thûâa cuãa khaách àöëi vúái chuá beá Löå
cuäng laâ nhûäng bûäa tiïåc thõnh soaån múái meã. Trong caái àêìu àún giaãn vaâ thiïëu hoåc
cuãa àûáa beá 13 tuöíi, thêåt sûå chuá cuäng khöng hïì coá yá niïåm gò vïì caái thên phêån heân
moån cuãa mònh.
1
Thuyïìn thïí thao.
Chuá Löå àaä söëng vaâ lúán lïn nhû thïë tûâ hêìm rûúåu. Nhúâ úã nùng khiïëu vaâ chuát ñt
thöng minh bêím sinh chuá àaä nûúng vaâo hoaân caãnh thuêån tiïån àïí hoåc hoãi, quan
saát vaâ tûå biïën mònh thaânh möåt thanh niïn thaânh thaåo àuã moåi mön thïí thao maâ
cêu laåc böå sùén coá. Khöng bao lêu chuá àaä trúã thaânh ngûúâi hûúáng dêîn kheáo leáo vaâ
chõu khoá cho nhûäng ngûúâi múái têåp àaánh tennis, múái têåp cheâo peárissoire(1), chúi
boáng baân, billard, búi löåi vaâ caã mön trûúåt nûúác. Tûâ möåt àûáa beá lûúåm banh, cuöëi
buöíi nhêån àûúåc nhûäng àöìng tiïìn leã tûâ baân tay nhûäng öng bûå, baãy taám nùm sau
chuá àaä ngang nhiïn bûúác vaâo ö vuöng cuãa sên banh àïí àaánh traã laåi nhûäng àûúâng
banh thêåt bay bûúám hoùåc rûúán mònh lïn tûâ phña goác sên gûãi ài nhûäng cuá giao
banh khaá ngoaån muåc. Àöëi vúái caác höåi viïn cuãa cêu laåc böå, phêìn àöng laâ nhûäng
cöng chûác cêëp cao trong tónh hoùåc caác bêåc trñ thûác thûúång lûu, chuá Löå laâ con ngûúâi
dïî baão (serviable). Bêët cûá hoå cêìn àiïìu gò laâ chuá xoay xúã coá ngay. Con caái cuãa têìng
lúáp thûúång lûu naây daânh cho chuá möåt caãm tònh khaá àùåc biïåt búãi chuáng tòm àûúåc úã
chuá têët caã sûå nhêîn naåi, sûå chiïìu chuöång maâ khoá möåt huêën luyïån viïn naâo coá àûúåc.
Vúái thúâi gian, chuá cuäng boãm beãm àûúåc dùm tiïëng Têy àuã duâng cho cöng viïåc hùçng
ngaây. Dô nhiïn chuá noái tiïëng Têy theo kiïíu cuãa chuá vaâ chuá cuäng chùèng quan têm
gò lùæm vïì nhûäng caách noái boáng bêíy maâ chuá thûúâng nghe nhûäng öng Têy lêîn ngûúâi
Viïåt trao àöíi vúái nhau úã baân ùn. Vêën àïì laâ chuá cêìn boån Têy hiïíu àûúåc chuá muöën
noái gò vaâ ngûúåc laåi chuá cuäng hiïíu àûúåc chuáng muöën, cêìn gò úã chuá. Ban àêìu nghe
chuá noái, boån Têy, àêìm vaâ con caái chuáng öm buång cûúâi ngêët nhû bõ ai cuâ vaâo naách.
Chuá thaãn nhiïn cûúâi theo vaâ cûá nhû thïë moåi ngûúâi quen dêìn àïën àöå ngûúâi ta coá
caãm tûúãng caách noái tiïëng Têy cuãa chuá cuäng laâ möåt loaåi mêîu mûåc giaãn dõ trong
kiïíu ùn noái thûúâng ngaây. Tuy thïë khöng phaãi chuá khöng haänh diïån vïì caái vöën
tiïëng Têy hêím hiu êëy búãi nhûäng lêìn coá ngûúâi thúå naâo nhúâ chuá hoãi yá kiïën cuãa öng
Têy chuã tõch vïì viïåc cêìn queát vöi laåi cêu laåc böå hoùåc sûãa sang cêy caãnh quanh khu
vûåc naây thò chuá sùén saâng biïíu diïîn rêët huâng höìn caái múá chûä nghôa höîn àöån maâ
chuá àaä nhùåt àûúåc möåt caách rêët vö töí chûác êëy. Mêëy àûáa con nñt Viïåt Nam thò phuåc
chuá quaá sûác röìi.
Chuá Löå uöëng rûúåu maånh rêët súám. Khöng phaãi kiïíu uöëng rûúåu àïí tiïu sêìu
hoùåc kiïíu bùçng hûäu têm àùæc maâ búãi rûúåu thûâa úã nhûäng baân ùn bao giúâ cuäng àuã àïí
chuá coá thïí àöåc êím daâi daâi úã dûúái hêìm rûúåu sau bûäa cúm. Dûúái hêìm coá hai caái
phoâng nhoã daânh cho bïëp vaâ ngûúâi gaác cöíng. Bêy giúâ chuá àaä coá àuã uy tñn àïí giaânh
lêëy riïng cho mònh möåt phoâng. Hêìm quaá röång, mêëy ngûúâi kia coá thïí thu xïëp úã möåt
goác naâo àoá cuäng àûúåc. Trïn tûúâng chuá treo caái vúåt cuä cuãa öng chaánh aán múái cho.
Möîi lêìn ra sên banh, tröng chuá cuäng àuã böå sêåu nhû moåi ngûúâi. Cuäng pan-tuáp
trùæng, têët dêìy coá ba soåc maâu cúâ têy úã cöí chên, böå aáo quêìn trùæng vaâ caã caát-keát cuäng
trùæng nûäa. Trïn sên tennis, caách ùn mùåc saåch seä giöëng nhau nhû thïë, ngûúâi xem
dïî tûúãng rùçng khöng coân caái biïn giúái giai cêëp giûäa con ngûúâi bïn naây vaâ bïn kia
lûúái maâ chó coá nghïå thuêåt giao banh thöi. Thêåt ra, chuá Löå biïët roä khöng phaãi.
Nhûäng cuá banh, chuá giao qua bao giúâ cuäng vûâa têìm tay cuãa öng chaánh aán, öng
thêím phaán, hoùåc möåt öng trûúãng ty naâo àoá. Nhûäng cuá xi-maách trong tay chuá bao
giúâ cuäng chûa hïët àaâ. Vaâ nhûäng cuá boã nhoã cuäng àûâng nghõch quaá khiïën caác öng
lúán phña bïn kia phaãi trêåt xûúng höng hoùåc bõ sai khúáp chên thò boã meå. Chuá hiïíu
thïë nhûng chuá cuäng thêëy mònh bõ thuyïët phuåc búãi möåt leä àûúng nhiïn naâo àoá gêìn
nhû àõnh mïånh. Sûå hiïëu thùæng cuãa tuöíi treã trong chuá àaä boã ài chúi tûâ bao giúâ
khöng ai biïët vaâ chuá cuäng khöng bùn khoùn gò vïì àiïìu àoá caã. Toám laåi, chuá nhû
möåt keã söëng an phêån tûâ nhûäng ngaây maáu huyïët coân àûúng àöå trong traái tim, trïn
caánh tay vaâ cùåp gioâ thanh xuên cuãa chuá.
Nùm 23 tuöíi chuá Löå coá ngûúâi yïu. Trûúác àoá thò chuá cuäng cua keáo, choåc gheåo
mêëy cö baán quaán trong thaânh phöë nhûng khöng ài túái àêu. Lêìn naây thò yïu thêåt
vaâ vöën quaá thûâa tñnh nhêîn naåi, chuá laâ möåt ngûúâi àaân öng lyá tûúãng cho cuöåc tònh.
Ngûúâi yïu chuá laâ möåt cö gaái 18 tuöíi, con öng bïëp cuãa cêu laåc böå. Cuäng laâ cêy nhaâ
laá vûúân caã chûá khöng àêu xa. Cö úã dûúái laâng thónh thoaãng múái lïn thùm cha vaâ
möîi lêìn lïn àïìu mang theo möåt ñt traái cêy úã vûúân nhû mñt, thúm, öíi... Tûâ khi hai
ngûúâi yïu nhau, cö gaái lïn àïìu hún vaâ trong röí traái cêy cuãa vûúân nhaâ, bïn caånh
phêìn daânh cho cha, cö gaái coá phêìn daânh cho chuá. Trong àêìu chuá cuäng àang hiïån
dêìn hònh aãnh möåt bïëp lûãa nhoã cho hai ngûúâi - chuá dûå àõnh möåt, hai nùm gò àoá
daânh duåm àûúåc möåt söë tiïìn nhoã seä àïì nghõ thùèng vúái öng bïëp vïì chuyïån cûúái hoãi.
Möåt höm, chuá àûúåc chuã tõch cêu laåc böå giao cho nhiïåm vuå ài Saâi Goân mua
nhûäng duång cuå thïí thao vaâ möåt söë vêåt duång thay thïë cêìn thiïët. Chuá caãm àöång àïën
run caã tay chên. Àêy laâ caái dõp àïí chuá "du lõch" ra khoãi nhûäng búâ raâo thêåt heåp cuãa
thaânh phöë naây. Viïåc àêìu tiïn laâ chuá baáo ngay cho öng bïëp biïët tin vaâ nhúâ nhùæn laåi
vúái con gaái öng. Ngay buöíi chiïìu höm àoá moåi ngûúâi lên cêån vúái chuá àïìu biïët tin
naây. Ài Saâi Goân, daåo êëy, cuäng nhû ài àïën möåt xûá khaác maâ chuá nghe noái laâ vùn
minh vaâ vui sûúáng nhû úã thiïn àûúâng vêåy (mùåc duâ thiïn àûúâng nhû thïë naâo thò
khöng ai biïët caã).
Höm sau chuá lïn àûúâng vaâ chó ba tiïëng àöìng höì laâ chuá àaä coá mùåt úã phi
trûúâng Tên Sún Nhêët. Lêìn àêìu tiïn ngöìi trïn maáy bay vaâ àûúåc nhûäng cö gaái àeåp,
lõch sûå doån bûäa ùn cho mònh, chuá Löå gêìn nhû rúi trong traång thaái mú mú maâng
maâng khöng thêåt. Chuá khöng bao giúâ ngúâ àûúåc loaåi ngûúâi nhû chuá laåi coá möåt ngaây
àûúåc ngöìi àaâng hoaâng àïí nhûäng con ngûúâi sang troång nhû thïë mang cúm mang
nûúác àïën cho mònh. Chuá chó quen phuåc vuå ngûúâi khaác hoùåc thónh thoaãng àûúåc
phuåc vuå trong nhûäng quaán haâng úã Huïë thò nhûäng ngûúâi phuåc vuå êëy cuäng giöëng
nhû chuá maâ thöi. ÚÃ àêy mêëy cö noái tiïëng Phaáp, tiïëng Anh nhû àêìm, mùåt maây àeåp
àeä nhû mêëy tiïíu thû con quan, hai baân tay mang khay thûác ùn àïën cho chuá thò
trùæng muöët ngaâ ngoåc laâm sao chuá khöng ngaåc nhiïn àûúåc. Vaâ nöîi ngaåc nhiïn àoá
keáo daâi suöët khoaãng thúâi gian chuá úã laåi Saâi Goân.
Theo àõa chó dùån trûúác, chuá àïën möåt tiïåm baán duång cuå thïí thao úã àûúâng
Bonnard. Chuá nhòn lïn baãng hiïåu Sports to tûúáng. Àoåc khöng àûúåc nhûng söë nhaâ
thò àuáng. Tiïåm coá têët caã nhûäng gò chuá cêìn vaâ coá caã nhûäng gò maâ chuá chûa hïì
tûúãng tûúång àïën. Phaãi mêët caã ngaây chuá múái mua xong nhûäng vêåt duång kï khai
trong túâ giêëy. Nhûäng ngaây sau thò chuá daânh têët caã thò giúâ àïí thoãa maän sûå hiïëu kyâ
cuãa mònh bùçng caách daán muäi bïn ngoaâi nhûäng tuã kñnh úã caác àûúâng phöë lúán. Cuöëi
cuâng chuá quyïët àõnh laâ phaãi mua möåt moán quaâ cho ngûúâi yïu cuãa chuá trûúác khi
vïì. Giûäa caái rûâng àöì àaåc àuã maâu sùæc àoá chuá böëi röëi khöng hiïíu phaãi choån caái gò.
Thûã nhúá laåi xem naâo. Àuáng röìi chuá nhúá ngûúâi ta thûúâng hay tùång nûúác hoa cho
ngûúâi yïu. Thïë laâ khoeã trñ. Thêëy caái chai hònh thuâ àeåp àeåp laâ chuá choån vaâ vaâi
phuát sau trong tay chuá àaä coá möåt goái quaâ xinh xùæn buöåc dêy maâu quanh lúáp giêëy
hoa rûåc rúä. Goái quaâ nhû muöën bay khoãi baân tay vuång vïì cuãa chuá. Loâng chuá nheå
nhû möåt túâ giêëy moãng. Maáy bay laåi traã chuá vïì vúái thaânh phöë cuä. Chuá múái tûâ àêìu
àïën chên. Böå aáo quêìn vaâ àöi giaây kiïíu caách naây chuá tin laâ dên chúi trong thaânh
phöë phaãi quay àêìu laåi nhòn caã. Loâng chuá tûå dûng saãng khoaái möåt caách kyâ laå. Chuá
nghô thêìm: mònh cuäng coá quyïìn kiïu haänh vïì mònh lùæm chûá! Chuá móm cûúâi vaâ
thuï xe vïì thùèng cêu laåc böå.
Moåi ngûúâi trong cêu laåc böå nghe chuá vïì gêìn nhû uâa caã ra thïìm, caã öng sïëp
Têy cuãa chuá nûäa. Noá vöî vai chuá vaâ noái bùçng tiïëng Phaáp: "Töët lùæm! Töët lùæm!".
Trong àaám nhên cöng àûáng úã thïìm chuá khöng thêëy öng bïëp àêu caã. Coá leä öng bêån
nêëu ùn cuäng nïn. Bùæt tay moåi ngûúâi xong chuá ài thùèng vaâo bïëp. Khöng thêëy cha
vúå tûúng lai cuãa mònh àêu caã, chuá ài xuöëng hêìm rûúåu khöng kõp hoãi moåi ngûúâi -
öng àang nùçm nhùæm mùæt, trïn ghïë böë, möåt tay gaác trïn traán nhû nguã. Chuá lïn
tiïëng vaâ öng múã mùæt chaâo chuá, gioång khöng nöìng nhiïåt. Chuá Löå cuåt hûáng vaâ linh
caãm coá àiïìu gò khöng hay àaä xaãy ra. Àûáng sûäng möåt luác, nhòn cùåp mùæt öng bïëp àaä
nhùæm laåi, chuá bûåc böåi quay vïì phoâng àïí cêët caái xaách tay. Sau lûng chuá böîng coá
tiïëng noái mïåt moãi: "Con Khïë chïët röìi". Caái xaách trïn tay chuá Löå rúát xuöëng àêët.
"Con Khïë chïët röìi". Ngûúâi yïu chuá chïët röìi. Dúän sao cha nöåi?
Ngöìi úã meáp ghïë böë, chuá Löå nghe hïët cêu chuyïån öng bïëp kïí. Trûúác mùåt chuá
laâ nhûäng bêåc thïìm dêîn xuöëng baäi àêåu peárisoire. Qua nhûäng cöåt bï töng, nhû
nhûäng caái rïî thùèng àûáng cuãa bao lún cêu laåc böå cùæm sêu dûúái nûúác, chuá nhòn thêëy
nùæng trïn mùåt söng Hûúng lao xao theo soáng nhö. Caái lao xao àoá cuäng coá trong
loâng chuá nhûng khöng êm thanh. Cún rêìu rô cûá dêåp dïình lïn xuöëng, àêåp vaâo caái
lúáp voã nguöåi laånh bïn trong cuãa suöët thên thïí chuá. Chuá thêëy dúån dúån muöën oái,
nhûng khöng mûãa àûúåc. Troâng mùæt chuá ûúát ài. Chuá nghô àïën chai nûúác hoa maâ
chuá chûa ngûãi àûúåc muâi thúm cuãa noá trïn toác cuãa Khïë. Khïë chïët tònh cúâ quaá.
1
Trong möåt trêån luåc soaát úã laâng, commandos chaåm nhau vúái vaâi caán böå hoaåt àöång
cuãa Viïåt Minh, Khïë bõ laåc àaån. Öng bïëp giêëu bùåt chuyïån naây nïn moåi ngûúâi trong
cêu laåc böå khöng ai biïët. Öng súå Têy noá biïët thò öng hïët chöî laâm ùn. Chuá Löå àûáng
dêåy vïì phoâng nùçm, miïång lêím bêím möåt cêu chûãi tuåc.
Àoá laâ lêìn àêìu tiïn trong àúâi, chuá Löå coá yá thûác vïì chiïën tranh. Àïm höm êëy,
trong phoâng riïng dûúái hêìm, chuá say khûúát vúái múá rûúåu thûâa goáp nhùåt àûúåc bêëy
lêu tûâ nhûäng caái chai uöëng dúã cuãa caác öng lúán trong caái xaä höåi thûúång lûu thu nhoã
úã phña trïn kia, ngay trïn àêìu chuá maâ giúâ àêy chuá múái chua chaát thêëy rùçng noá xa
laå vúái nhûäng ngûúâi nhû chuá vaâ öng bïëp quaá.
2.
Sau caái chïët cuãa Khïë, thïë giúái söëng cuãa chuá Löå àûúåc núái röång ra hún möåt
chuát. Con mùæt vaâ löî tai chuá múã ra xa hún caái xaä höåi nhoã heåp thu goån trong cêu laåc
böå thïí thao naây. Tai chuá bùæt àêìu nghe tiïëng bom, àaån voång tûâ xa vïì. Chuá nghe
tiïëng xe Jeep ài tuêìn tra ban àïm hoùåc giûäa khuya, tiïëng quilaát kïu lùæc cùæc trong
nhûäng cuöåc böë raáp. Chuá bùæt àêìu àïí mùæt àïën nhûäng xaác chïët cuãa boån aác ön, boån tïì
àiïåp bõ thanh toaán úã nhûäng goác àûúâng vùæng, thûúâng xuyïn nhêët laâ úã döëc Nam
Giao caách àöìn Têy khöng xa lùæm. Trïn möîi xaác chïët thûúâng coá laá cúâ àoã sao vaâng
nhoã bùçng baân tay vaâ möåt baãn caáo traång töåi aác. Chuá cuäng bùæt àêìu lêëm leát nhòn vïì
phña nhaâ lao Thûâa Phuã, khöng xa cêu laåc böå lùæm, maâ suöët bao nhiïu nùm trúâi, àöëi
vúái chuá, dûúâng nhû khöng hïì coá mùåt. Thónh thoaãng chuá bùæt gùåp nhûäng nhoám
ngûúâi bõ coâng tay dêîn ài vïì phña nhaâ lao vaâ thêåt têm, chuá khöng hiïíu hïët yá nghôa
cuãa hònh aãnh àoá. Coá möåt àiïìu chùæc chùæn laâ trong àaám ngûúâi àûáng nhòn àoaân tuâ
lùång leä ài qua, chuá thûúâng bùæt gùåp nhûäng caái nhòn àêìy yïu thûúng lêîn kñnh phuåc
vaâ trong nhûäng lúâi thò thêìm cuãa hoå chuá loaáng thoaáng nghe thêëy hai tiïëng: yïu
nûúác. Nhûäng ngûúâi tuâ kia cuäng treã nhû chuá sao hoå àûúåc àöìng baâo caãm phuåc àïën
1
Lñnh biïåt kñch Phaáp nöíi tiïëng hung aác.
nhû vêåy? Trong àêìu oác thö thiïín cuãa chuá, nhûäng chûä Viïåt Minh, yïu nûúác laâ laá cúâ
àoã sao vaâng nhoã bùçng baân tay cûá quay cuöìng nhû möåt cún löëc. Chuá khöng taâi naâo
cùæt nghôa àûúåc cho mònh vaâ cuäng khöng ai úã cêu laåc böå àoá coá thïí giuáp chuá tòm yá
nghôa cuãa noá. Vaâ tûå nhiïn chuá mú höì nhû mònh vûâa àûúåc truyïìn sang möåt àiïìu gò
gêìn nhû loâng kiïu haänh. Tûâ àoá, trong viïåc phuåc dõch hùçng ngaây úã cêu laåc böå, chuá
àaä bùæt àêìu coá möåt thaái àöå búát quyå luåy hún, búát phuåc tuâng hún àöëi vúái öng quan
toâa, öng thêím phaán, öng trûúãng ty vaâ caã nhûäng thùçng Têy chuã cuãa chuá. Trong
àaám Têy àïën ùn vaâ uöëng rûúåu úã cêu laåc böå, coá caã thùçng sïëp phoâng nhò Phaáp maâ
chuá nghe noái laâ dûúái baân tay àêîm maáu cuãa noá bao nhiïu con ngûúâi trai treã nhû
chuá àaä hi sinh. Chuá tûå dùån loâng tûâ nay khöng bao giúâ nhêån möåt àöìng xu "buöåc
boa" naâo tûâ baân tay cuãa noá nûäa.
Baãn chêët cuãa chuá Löå laâ möåt con ngûúâi an phêån. An phêån tûâ tú rùng keä toác
àïën àêìu nhûäng ngoán chên. yá thûác cuãa chuá vïì quï hûúng dên töåc bõ haån chïë búãi sûå
ngu döët vaâ dûâng laåi úã thaái àöå thuå àöång nhû thïë. Vaâ nöîi bùn khoùn chúåt nhoám lïn
trong loâng chuá nhû möåt ngoån lûãa yïëu úát, sau caái chïët cuãa Khïë, àaä tùæt dêìn cuâng vúái
thúâi gian. Duâ sao, chuá àaä tiïën lïn àûúåc möåt bûúác ngùæn: caái lûng cuãa thùçng nö lïå àaä
thùèng hún trûúác möåt chuát.
* Chuá Löå coá leä laâ truyïån ngùæn duy nhêët

cuãa Trõnh Cöng Sún nhûng coân dúã dang
vaâ cuäng chûa bao giúâ àûúåc biïët àïën.
Töi Àaä Mú Thêëy Chuyïën Ài Cuãa Mònh
Caâng söëng nhiïìu, ngûúâi ta caâng thêëy caái chïët dïî daâng àïën vúái bêët cûá ai. Chïët
quaá dïî maâ söëng thò quaá khoá. Höm qua gùåp nhau àêëy, ngaây mai laåi gùåp nhau.
Söëng thò coá heån hoâ höm nay, ngaây mai. Chïët thò chùèng bao giúâ coá cuöåc heån hoâ naâo
trûúác. Möåt buöíi saáng caách àêy 4 nùm, luác töi àang ngöìi uöëng rûúåu vúái baån, meå töi
baão: "Maá ài chúi möåt chuát nghe". Thïë röìi möåt giúâ sau, töi àûúåc àiïån thoaåi baáo tin
meå àaä mêët taåi nhaâ ngûúâi baån.
Nhaåc sô Xuên Höìng cuäng àaä tûâ biïåt chuáng töi nhû thïë. Khöng kõp noái möåt
lúâi, khöng kõp àûa tay vêîy chaâo baån beâ, vêîy chaâo cuöåc söëng. Thïë kyã XXI thïë maâ
cuäng khoá àïën àûúåc duâ chó coân mêëy nùm.
Caâng yïu ta caâng thêëy: coá tònh yïu thò khoá, maâ mêët tònh thò quaá dïî. Höm
qua noái yïu nhau àêëy, höm nay àaä mêët röìi. Mêët saåch nhû ngûúâi buön mêët ài vöën
liïëng. Cûá tûå an uãi mònh khi nghô rùçng mònh àau khöí thò coá möåt keã khaác àang
haånh phuác. Vaâ biïët àêu caái thúâi gian mònh àûúåc yïu thò möåt ngûúâi khaác cuäng
àang àau khöí vö cuâng. Nghô thïë thò thêëy cuöåc àúâi böîng nheå nhaâng hún vaâ cuäng dïî
tha thûá cho nhau. Söëng maâ giûä maäi trong loâng húân oaán thò cuäng nùång nïì.
Coá ngûúâi boã cuöåc àúâi maâ ài nhû möåt giêëc nguã quïn. Coá ngûúâi boã cuöåc tònh maâ
ài nhû ngûúâi àaäng trñ. Duâ sao cuäng àaä laäng quïn möåt núi naây àïí ài vïì möåt chöën
khaác. Phuå àúâi vaâ phuå ngûúâi hònh nhû cuäng vêåy maâ thöi. Ngûúâi úã laåi bao giúâ cuäng
nhúá thûúng möåt hònh boáng mònh àaä mêët. Khoá maâ quïn nhanh, khoá maâ xoaá ài
trong loâng möåt nöîi ngêåm nguâi.
Tûúãng rùçng coá thïí quïn dïî daâng möåt cuöåc tònh, nhûng hoaá ra chùèng bao giúâ
quïn àûúåc. Mûúån cuöåc tònh naây àïí xoaá cuöåc tònh kia chó laâ möåt sûå vaá vñu cho têm
höìn. Nhûäng maãnh vaá êëy chó àuã àïí laâm phùèng lùång bïn ngoaâi maâ thöi. Möîi möåt
con ngûúâi vò ngaåi chïët maâ muöën söëng. Möîi möåt con ngûúâi vò súå mêët tònh maâ giûä
trong loâng möåt nöîi nhúá nhung.
3. Biïët Àêu Nguöìn Cöåi

Bïn Àúâi Hiu Quaånh
Möåt lêìn chúåt nghe quï quaán töi xûa

Gioång ngûúâi goåi töi nghe tiïëng rêët nhu mò
Giêåt mònh nhòn töi ngöìi haát bao giúâ.
Röìi möåt lêìn kia khùn goái ài xa.

Tûúãng rùçng àûúåc quïn thûúng nhúá núi quï nhaâ
Giêåt mònh nhòn töi ngöìi khoác bao giúâ.
Àûúâng naâo quaånh hiu töi àaä ài qua

Àûúâng vïì tònh töi coá nùæng rêët la àaâ.
Àûúâng thêåt lùång yïn loâng khöng gò nhúá
Giêåt mònh nhòn quanh öì phöë xa laå.
Àûúâng naâo dòu töi ài àïën cún say

Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi
Duâ thêåt lïå rúi loâng khöng buöìn mêëy
Giêåt mònh tónh ra öì nùæng lïn röìi.
Nghe Nhûäng Taân Phai
Chiïìu nay em ra phöë vïì

Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng chuyïën xe
Coân àêy êm vang naäo nïì
Ngaây ài àïm túái trùm tiïëng mú höì.

Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng àaám àöng.
Ngûúâi chia tay nhau cuöëi àûúâng,
Ngaây ài àïm túái nghe tiïëng hû khöng.
Coá ai àang vïì giûäa àïm khuya,

Rûúåu taân phai dûúái chên ài ú húâ
Voâng tay quen húi bùng giaá.
Nhúá möåt ngûúâi tònh naâo cuä,
Khoác laåi möåt àúâi ngûúâi quaá ï chïì.
Chiïìu nay em ra phöë vïì,

Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng quaán khöng,
Baân im húi bïn ghïë ngöìi,
Ngaây ài àïm túái àaä vùæng boáng ngûúâi.

Thêëy àúâi mònh laâ con nûúác tröi.
Àeân soi trïn vai raä rúâi,
Ngaây ài àïm túái coân chuát hao gêìy.
Ru Ta Ngêåm Nguâi
Möi naâo haäy coân thúm

Cho ta phúi cuöåc tònh
Toác naâo haäy coân xanh
Cho ta chuát höìn nhiïn,
Tim naâo coá bònh yïn
Ta rïu rao àúâi mònh.
Xin ngûúâi haäy goåi tïn.
Khi tònh àaä vöåi quïn

Tim lùn trïn àûúâng moân
Trïn gioåt maáu cuöìng àiïn
Con chim àûáng lùång cêm
Khi vïì trong muâa Àöng
Tay rong rïu muöån maâng
Thöi chúâ nhûäng raång àöng.
Xin chúâ nhûäng raång àöng
Àúâi sao im vùæng

Nhû àöìng luáa gùåt xong
Nhû rûâng nuái boã hoang
Ngûúâi vïì soi boáng mònh
Giûäa tûúâng trùæng lùång cêm

Coá àûúâng phöë naâo vui
Cho ta qua möåt ngaây
Coá súåi toác naâo bay
Trong trñ nhúá nhoã nhoi.
Khöng coân khöng coân ai
Ta tröi trong cuöåc àúâi,
Khöng chúâ khöng chúâ ai.
Em vïì haäy vïì ài

Ta phiïu du möåt àúâi.
Hûúng trêìm coá coân àêy
Ta thùæp nöët chiïìu nay.
Xin nguã trong voâng nöi
Ta ru ta ngêåm nguâi
Xin nguã dûúái voâm cêy.
Lúâi Thiïn Thu Goåi
Vïì trong phöë xûa töi nùçm

Coá lêìn nghe tiïëng ru bïn vûúân,
Chúåt nhû xaác thên khöng coân
Vaâ caånh töi laâ àöìng vùæng.
Vïì trïn phöë cao nguyïn ngöìi,

Tiïëng gaâ trûa gaáy khan bïn àöìi,
Chúåt nhû phöë kia khöng ngûúâi,
Coân laåi töi bûúác hoaâi.
Loâng ta coá khi tûåa nhû vùæng ai.

Nhiïìu khi àaä vui cûúâi,
Nhiïìu khi àûáng riïng ngoaâi.
Nhiïìu àïm muöën ài vïì con phöë xa
Nhiïìu àïm muöën quay vïì
Ngöìi yïn dûúái maái nhaâ.
Doâng söng trûúác kia töi vïì

Böîng giúâ àêy àaä khö khöng ngúâ
Loâng töi coá khi mú höì
Tûúãng mònh àang laâ cún gioá.
Vïì chên nuái thùm nêëm möì,

Giûäa àûúâng trûa coá töi bú phúâ,
Chúåt töi thêëy thiïn thu
Laâ möåt àûúâng khöng bïën...
Nhû Chim Ûu Phiïìn

Töi nhû con chim nhoã
Bay vïì rêët ngêín ngú
Trïn nhên gian chia lòa
Loâng àêìy nhûäng oaán thuâ.
Töi nhû chim xa laå

Àûáng nhòn nhûäng ngaây qua
Trong tim töi bêët ngúâ
Möåt lúâi than rêët nhoã.
Töi nhû con chim buöìn

Bay vïì luác chiïìu höm
Thöi quïn ài thiïn àûúâng,
Möåt àúâi töi maäi tòm.
Töi nhû con chim bïånh

Thiïëu haånh phuác trêìn gian
Coá nhûäng thaáng muâa Àöng
Ngöìi khoác rêët êm thêìm
Töi nhû chim ûu phiïìn

Bay vïì cuöëi doâng söng
Con söng mang tin buöìn
Nùçm chúâ nhûäng àoaá höìng.
Töi con chim vö voång
Linh höìn rêët mong manh
Trong tim töi coá lêìn
Möåt muâa öi rêët laånh.
Töi nhû con chim chiïìu

Mang àêìy nùæng quaånh hiu
Trïn àöi vai u sêìu
Tòm vïì núi cuöëi àeâo.
Töi con chim thanh bònh

Mú àûúåc söëng höìn nhiïn
Nhû hoa trïn àöìng xanh
Möåt súám kia rêët höìng.
Àïm Thêëy Ta Laâ Thaác Àöí

Möåt àïm bûúác chên vïì gaác nhoã,
Chúåt nhúá àoaá hoa tûúâng vi
Baân tay ngùæt hoa tûâ phöë noå
Giúâ àêy àaä quïn vûúân xûa.
Möåt höm bûúác qua thaânh phöë laå,

Thaânh phöë àaä ài nguã trûa.
Àúâi ta coá khi tûåa laá coã
Ngöìi haát ca rêët tûå do,
Nhiïìu khi böîng nhû treã nhúá nhaâ
Tûâ nhûäng phöë kia töi vïì.
Ngaây xuên bûúác chên ngûúâi rêët nheå,

Muâa xuên àaä qua bao giúâ
Nhiïìu àïm thêëy ta laâ thaác àöí
Tónh ra coá khi coân nghe.
Möåt höm bûúác chên vïì giûäa chúå,

Chúåt thêëy vui nhû treã thú
Àúâi ta coá khi laâ àöëm lûãa
Möåt höm nhoám trong vûúân khuya.
Vûúân khuya àoaá hoa naâo múái núã
Àúâi ta coá ai vûâa qua.
Nhiïìu khi thêëy trùm nghòn nêëm möå
Töi nghô quanh àêy höì nhû
Àúâi ta hïët mang àiïìu múái laå
Töi àaä söëng rêët ú húâ.
Loâng töi coá àöi lêìn kheáp cûãa

Röìi bïn vïët thûúng töi quyâ.
Vò em àaä mang lúâi khêën nhoã
Boã töi àûáng bïn àúâi kia.
Caát Buåi
Haåt buåi naâo hoáa kiïëp thên töi

Àïí möåt mai vûún hònh haâi lúán dêåy.
Öi caát buåi tuyïåt vúâi
Mùåt trúâi soi möåt kiïëp rong chúi.
Haåt buåi naâo hoáa kiïëp thên töi,

Àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi
Öi caát buåi mïåt nhoaâi
Tiïëng àöång naâo goä nhõp khön nguöi.
Bao nhiïu nùm laâm kiïëp con ngûúâi.

Chúåt möåt chiïìu toác trùæng nhû vöi
Laá uáa trïn cao ruång àêìy
Cho trùm nùm vaâo chïët möåt ngaây.
Mùåt trúâi naâo soi saáng tim töi

Àïí tònh yïu xay moân thaânh àaá cuöåi
Xin uáp mùåt buâi nguâi
Tûâng ngaây qua moãi ngoáng tin vui.
Cuåm rûâng naâo laá xaác xú cêy

Tûâ vûåc sêu nghe lúâi múâi àaá dêåy
Öi caát buåi phêån naây
Vïët mûåc naâo xoáa boã khöng hay.
Möåt Coäi Ài Vïì
Bao nhiïu nùm röìi coân maäi ra ài

Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt
Trïn hai vai ta àöi vêìng nhêåt nguyïåt
Roåi suöët trùm nùm möåt coäi ài vïì
Lúâi naâo cuãa cêy lúâi naâo coã laå

Möåt chiïìu ngöìi say möåt àúâi thêåt nheå
ngaây qua...
Vûâa taân muâa xuên röìi taân muâa haå,
Möåt ngaây àêìu thu nghe chên ngûåa vïì
chöën xa...
Mêy che trïn àêìu vaâ nùæng trïn vai

Àöi chên ta ài söng coân úã laåi
Con tinh yïu thûúng vö tònh chúåt goåi
Laåi thêëy trong ta hiïån boáng con ngûúâi.
Nghe mûa núi naây laåi nhúá mûa xa

Mûa bay trong ta bay tûâng haåt nhoã,
Trùm nùm vö biïn chûa tûâng höåi ngöå
Chùèng biïët núi nao laâ chöën quï nhaâ.
Àûúâng chaåy voâng quanh möåt voâng tiïìu tuåy,

Möåt búâ coã non möåt búâ möång mõ
ngaây xûa...
Tûâng lúâi taâ dûúng laâ lúâi möå àõa,
Tûâng lúâi bïí söng nghe ra tûâ àöå
suöëi khe...
Trong khi ta vïì laåi nhúá ta ài

Ài lïn non cao ài vïì biïín röång
Àöi tay nhên gian chûa tûâng àöå lûúång
Ngoån gioá hoang vu thöíi suöët xuên thò.
Höm nay ta say öm àúâi nguã muöån

Àïí súám mai àêy laåi tiïëc xuên thò.
Chiïëc Laá Thu Phai
Vïì àêy àûáng ngöìi

Àûúâng xa quaá ngaåi.
Àïí loâng theo chuát nùæng bïn ngoaâi.
Muâa xuên quaá vöåi
Mûúâi nùm tùæm göåi
Giêåt mònh öi chiïëc laá thu phai.
Ngûúâi àêu mêët ngûúâi

Àúâi töi ngöëc daåi.
Tûå laâm khö heáo töi àêy.
Chiïìu höm thûác dêåy
Ngöìi öm toác daâi
Chêåp chúân lau trùæng trong tay.
Vïì thu xïëp laåi

Ngaây trong nïëp ngaây,
Vöåi vaâng thïm nhûäng luác yïu ngûúâi.
Cuöìng phong caánh moãi
Vïì bïn nuái àúåi

Ngêåm nguâi öi àaá cuäng thûúng thay.
Nùçm nghe giûäa trúâi

Gioân vang tiïëng cûúâi
Àiïåu keân ai buöët trong töi.
Muâi hûúng phêën ngûúâi
Möåt höm nhúá laåi
Heån ngaây sau seä mua vui.
Biïët Àêu Nguöìn Cöåi

Thêëy con trùng àang nùçm nguã
Con söng laâ quaán troå
Vaâ trùng tïn laäng du.

öëi a con trùng coân treã
Con söng àêu coá ngúâ
Ngaây kia trùng seä giaâ.

öëi a trùng nay àaä giaâ
Trùng muön àúâi thiïëu núå
Maâ söng khöng nhúá ra.

Lùæng nghe con söng nùçm kïí
Trùng úi trùng rêët tïå
Maây ài nhúá choáng vïì.

öëi a vui nhû ngaây höåi
Töi xin laâm quaán àúåi
Buöìn chên em gheá chúi.
Em ài qua chöën naây

öëi a sao em àaânh vöåi
Töi xin laâm àaá cuöåi
Vaâ lùn theo goát haâi.
Töi vui chúi giûäa àúâi

öëi a biïët àêu nguöìn cöåi
Cêy chûa thu boáng daâi
Vaâ töi thu boáng töi.
Töi vui chúi giûäa àúâi

öëi a biïët àêu nguöìn cöåi
Töi thu töi beá laåi
Laâm mûa tan giûäa trúâi.
Àïí Gioá Cuöën Ài
Söëng trong àúâi söëng

Cêìn coá möåt têëm loâng.
Àïí gioá cuöën ài
Àïí gioá cuöën ài...

Gioá cuöën ài cho mêy qua doâng söng
Ngaây vûâa lïn hay àïm xuöëng mïnh möng
Öi traái tim àang bay theo thúâi gian
Laâm chiïëc boáng ài rao lúâi döëi gian.
Nhûäng khi chiïìu túái

Cêìn coá möåt tiïëng cûúâi
Àïí ngêåm nguâi theo laá bay.
Röìi nûúác cuöën tröi
Röìi nûúác cuöën tröi...

Haäy nghiïng àúâi xuöëng
Nhòn suöët möåt möëi tònh
Chó lùång nhòn khöng noái nùng
Àïí buöët traái tim
Àïí buöët traái tim
Trong traái tim con chim àau nùçm yïn

Nguã daâi lêu mang theo vïët thûúng sêìu
Möåt súám mai chim bay ài triïìn miïn
Vaâ tiïëng hoát tan trong trúâi gioá lïn

Haäy yïu ngaây túái
Duâ quaá mïåt kiïëp ngûúâi
Coân cuöåc àúâi ta cûá vui
Duâ vùæng boáng ai
Duâ vùæng boáng ai.
Coã Xoát Xa Àûa
Trïn àúâi ngûúâi tröí nhaánh hoang vu

Trïn ngaây ài moåc caánh laá muâ
Nhûäng tim àúâi àêåp lúâi hoang phïë

Dûúái mùåt trúâi ngöìi haát hön mï
Dûúái voâng nöi moåc tûâng nêëm möå.

Dûúái chên ngaây coã xoát xa àûa.
Ngûúâi àaä àïën vaâ ngûúâi seä vïì

Bïn kia nuái
Tûâng cêu noái laâ tûâng caánh buöìm
Giong cuöëi trúâi
Coân laåi tiïëng cûúâi khoác
Giûäa àúâi...
Dûúái ngoån àeân möåt boáng chim qua.

Giûäa àûúâng ài möåt ngûúâi àûáng goåi
Coá biïët gò vïì ngaây chûa túái
Nhûäng ngaây ngöìi ruã toác êm u
Nghe tiïìn thên vïì chaâo tiïëng laå
Nhûäng mai höìng ngöìi nhúá thiïn thu.
Nhû Tiïëng Thúã Daâi
Ngûúâi ài quanh thên thïë cuãa ngûúâi

Möåt trùm nùm nhû tiïëng thúã daâi
Ngaây vinh quang hay thaáng ngêåm nguâi
Ngaây êu lo theo toác moåc daâi.
Laâm con söng cho thaáng ngaây tröi
Chúâ cêy non trïn nuái àêìu thai
Trong tûâng gioång noái coá maâu taân phai
Ngaây àïm àïm mú thêëy mùåt trúâi.

Moåc trong tim trong mùæt loaâi ngûúâi
Ngaây àïm àïm mú thêëy nuå cûúâi
Núã trïn möi trïn khùæp cuöåc àúâi
Luác tónh ra thêëy laåi xaác ngûúâi bïn xaác ngûúâi.

Ngûúâi vinh quang mú ûúác àõa àaâng
Ngûúâi gian nan mú ûúác bònh thûúâng
Laâm sao àïën gêìn hy voång cuöåc vui chung.
Àûúâng höm qua töi thêëy àûúåc röìi.

Àûúâng höm nay töi àaä cuâng ngöìi
Coá gò vui
Àûúâng tûúng lai xin nhùæc tûâ àêìu
Cuâng anh em trïn khùæp àõa cêìu
Haäy gêìn nhau
Vaâ riïng töi xin coá möåt ngaây
Ngöìi thong dong trao àïën moåi loaâi
Chuát tònh töi.
Phöi pha
Öm loâng àïm
Nhòn vêìng trùng múái vïì
Nhúá chên giang höì
Öi phuâ du
Tûâng tuöíi xuên àaä giaâ
Möåt ngaây kia àïën búâ
Àúâi ngûúâi nhû gioá qua.
Khöng coân ai
Àûúâng vïì öi quaá daâi

Nhûäng àïm xa ngûúâi
Cheán rûúåu cay
Möåt àúâi töi uöëng hoaâi
Traã laåi tûâng tin vui
Cho nhên gian chúâ àúåi.
Vïì ngöìi trong nhûäng ngaây
Nhòn tûâng höm nùæng ngúâi
Nhòn tûâng khi mûa bay
Coá nhûäng ai xa àúâi
Quay vïì laåi
Vïì laåi núi cuöëi trúâi
Laâm mêy tröi.
Thöi vïì ài
Àûúâng trêìn àêu coá gò
Toác xanh mêëy muâa
Coá nhiïìu khi
Tûâ vûúân khuya bûúác vïì
Baân chên ai rêët nheå
Tûåa höìn nhûäng nùm xûa.
Lúâi Buöìn Thaánh

Öi tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu
Trúâi mûa trúâi mûa khöng dûát
Ö hay mònh vêîn cö liïu...

Nghe tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu
Baån beâ rúâi xa chùn chiïëu
Bú vú coân àïën bao giúâ.

Töi xin nùm ngoán tay em thiïn thêìn
Trïn vuâng ùn nùn qua cún húân döîi
Töi xin nùm ngoán tay em àûa vaâo cö àún.

Lùång nghe gioá ài vïì...
Dêëu Chên Àõa Àaâng
Trúâi buöng gioá vaâ mêy vïì ngang bïn lûng àeâo
Muâa xanh laá loaâi sêu nguã quïn trong toác chiïìu
Cuöåc àúâi àoá, nûãa àïm tiïëng ca lïn nhû than phiïìn
Baâng hoaâng laåc gioá mêy miïìn
Truâng truâng ngoaâi khúi nûúác lïn soáng mïìm.
Ngûåa buöng voá ngûúâi ài chuâng chên àaä bao lêìn

Nûãa àïm àoá
Lúâi ca daå lan nhû ngaåi nguâng
Vuâng u töëi,
Loaâi sêu haát lïn khuác ca cuöëi cuâng
Möåt àúâi boã ngoã àïm höìng
Ngoaâi trúâi coân dêng nûúác lïn mùæt em.
Tiïëng ca bùæt nguöìn tûâ àêët khö

Tûâ mûa gioá
Tûâ vaâo trong àaá xûa
Àïën bêy giúâ mùæt àaä muâ
Toác xanh àen vêìng traán thú

Doâng söng àoá loaâi rong yïn nguã sêu
Múái höm naâo baäo trïn àêìu
Lúâi ca àau trïn cao.
Ngaân mêy xaám

Chiïìu nay vïì àêy treo lûäng lúâ
Vaâ tiïëng haát vïì ru mònh trong giêëc nguã vuâi
Röìi tûâ àoá loaâi sêu nûãa àïm quïn ài ûu phiïìn
Àïí ngûúâi vïì haát àïm höìng
Àõa àaâng coân in dêëu chên bûúác quïn.
Möåt Ngaây Nhû Moåi Ngaây
Möåt ngaây nhû moåi ngaây

Em traã laåi àúâi töi .
Ta nhêån lúâi tònh cuöëi.
Àúâi nheå nhû mêy khoái.
Mang nùång höìn taã túi.
Nhúá mùåt trúâi àêìu möi.
Àau nùång tûâng lúâi noái.
Tûâng maåch àúâi trùn tröëi.
Ài vïì möåt mònh töi.
Nhûäng söng tröi êm thêìm

Àaám rong rïu xïëp haâng.
Nhûäng mùåt àûúâng nùçm cêm
Nhûäng mùåt ngûúâi buöìn tïnh.
Soáng àong àûa linh höìn
Coá mûa quanh chöî nùçm
Maäi möåt àúâi vïì khöng
Trong chêåp chuâng thaác nguöìn.

Ài vïì möåt mònh töi.
Quanh àúâi mònh chúåt töëi.
Gioång buöìn lïn tiïëp nöëi.
Xe ngûåa vïì nguã say.
Em traã laåi àúâi töi.
Xïëp voâng tay oan traái.
Tûâng chiïìu lïn hêëp höëi.
Boáng àöí möåt mònh töi.
Gêìn Nhû Niïìm Tuyïåt Voång
Coá àiïìu gò gêìn nhû niïìm tuyïåt voång

Rúi rêët gêìn rúi xuöëng trong töi.
Coá nhiïìu khi rúi xuöëng bïn àúâi
Trong gian nan nïn cêët tiïëng cûúâi.
Àúâi söëng möîi khi ngûúâi àûa tiïîn ngûúâi

Laâ töi lùæng nghe loâng töi raä rúâi
Trong xuên thò thêëy boáng trùm nùm.
Böîng möåt höm qua phöë hoang taân

Töi quen nhû töi àaä coá lêìn.
Möi em höìng nhû laá hû khöng/
Coá nhiïìu khi bïn göëi töi nùçm

Nghiïng sang em töi thêëy nùæng vaâng.
Dûúâng nhû baäo qua doâng söng nûúác lïn
Àúâi khöng coá mûa maâ vêîn ûúát mïìm.

Söng bao lêìn söng àaä ra ài
Nhûäng ngaân xûa tröi àïën bêy giúâ
Söng ra ài hay múái bûúác vïì.
Xa Dêëu Mùåt Trúâi
Höm nay thûác dêåy

Khöng coân thêëy mùåt trúâi
Khöng coân thêëy loaâi ngûúâi
Vêy phuã quanh àúâi
Noái tiïëng yïu thûúng.

Khöng coân thêëy mùåt trúâi
Khöng coân thêëy mùåt ngûúâi
Húi thúã ru àúâi
Nhû gioá ru mêy.

Khöng coân thêëy ai
Cuöåc tònh chòm xuöëng
Xa vùæng tiïëng cûúâi.

Khöng coân thêëy ngûúâi
Xa nhau höm naây
Chua xoát höm mai.

Khöng nhòn thêëy mùåt trúâi
Hay mònh àaä laåc loaâi
Voá ngûåa trïn àúâi
Hay dêëu chim bay.

Khöng nhòn thêëy mùåt trúâi
Nhû vûâa múái vaâo àúâi
Tay meå àêu röìi
Nöi tröëng ru ai.

Öi ngêín ngú töi
Mï moãi thên töi.
Troå
Con chim úã àêåu caânh tre

Con caá úã troå trong khe nûúác nguöìn.
Töi nay úã troå trêìn gian

Trùm nùm vïì chöën xa xùm cuöëi trúâi.
Sûúng kia úã àêåu miïìn xa

Cún gioá úã troå bao la àêët trúâi.
Nhên gian vïì troå nhiïìu núi

Bêng khuêng vò nhûäng àöi möi rêët höìng.
Mêy kia úã àêåu tûâng khöng

Mûa nùæng úã troå bïn trong mùæt ngûúâi.
Tim em ngûúâi troå laâ töi

Mai kia vïì chöën xa xöi cuäng gêìn.
Möi xinh úã àêåu ngûúâi xinh

Ài àûáng úã troå àöi chên Thuyá Kiïìu.
Xin cho vïì troå gêìn nhau

Mai kia duâ coá ra sao cuäng àaânh.
Trùm nùm úã àêåu ngaân nùm

Àïm töëi úã troå chung quanh nöîi buöìn.
Ú hay laâ möåt voâng xinh

Töi nhû ngûúâi böîng lïnh àïnh giûäa àúâi.
Tûâng Ngaây Qua
Tûâng ngaây qua boáng chim vïì ngoaâi doâng söng

Tûâng ngaây qua nùæng phúi trïn àêìu coã non
Àúâi tònh nhên àaä bao nhiïu lêìn giaá reát
Àúâi quaånh hiu nghe chùn chiïëu quaá thïnh thang.
Àúâi trêìn gian coá möi höìng coá mùæt nhòn
Möåt ngaây kia öi thên thïë lïnh àïnh
Tûâng chiïëc boáng trùm nùm àaä vïì
Vêy ngûúâi giûäa nïën naäo nuâng
Tûâng tiïëng khoác trùm nùm àaä vïì
Vêy ngûúâi giûäa chöën möng lung.
Tûâng ngaây qua thêëy mûa vïì miïìn phuâ du
Tûâng ngaây qua thêëy nùæng tan vaâo lúâi ru
Àúâi nûãa àïm coá khi nghe lúâi trùn tröëi
Àúâi röång thïnh nhû im vùæng tiïëng rúi khö
Àúâi trêìn gian coá tim ngûúâi coá tay chúâ
Möåt ngaây kia öi thên thïë vu vú.
Phuác Êm Buöìn
Ngûúâi nùçm co nhû loaâi thuá khi muâa àöng vïì

Ngûúâi nùçm yïn khöng kïu than buöët xûúng da mònh
Tûâng tiïëng ngûúâi nhiïìu tiïëng ngûúâi goåi hoaâi giûäa àïm
Ngûúâi nùçm co nhû loaâi thuá trong rûâng sûúng muâ

Ngûúâi nùçm yïn khöng kïu than chïët trïn cùn phêìn
Möåt goác trúâi ngûúâi vêîn ngöìi möåt àúâi nhoã nhen.
Ngûúâi coân àûáng nhû tûúång àaá trong rûâng cêy giaâ
Ngûúâi coân àûáng nhû trùm nùm vïët thûúng chûa múâ
Tûâng àïm vïì tûâng àïm vïì mang àúâi ngêín ngú.
Coân bao lêu cho thên thöi lûu àaây chöën àêy
Coân bao lêu cho thiïn thu xuöëng trïn thên naây
Coân bao lêu cho mêy àen tan trïn höìn ngûúâi
Coân bao lêu töi xa em xa anh xa töi.
Ngûúâi nhòn maäi theo tûâng chuyïën xe ngûåa qua röìi

Ngûúâi nhòn dêëu xe lùn ài dêëu lùn trïn àúâi
Ngûåa xa röìi ngûúâi vêîn ngöìi buåi vïì vúái mêy
Ngûúâi coân àoá gieo haåt luáa trïn ruöång àêët naây
Ngûúâi coân àoá nhûng bú vú mùæt chong àïm daâi
Ngûåa xa röìi ngûåa xa röìi trïn ngaây thaáng vúi.
Ngûúâi coân àoá nhûng lúâi noái rúi vïì chên àöìi
Ngûúâi coân àoá nhûng trong tim maáu tuön ra ngoaâi
Nhuöåm àêët naây nhuöåm cho höìng haåt mêìm troát vay.
Vêîn Nhúá Cuöåc Àúâi
Möåt ngaây böîng thêëy yïu thûúng moåi ngûúâi.

Möîi ngaây böîng nhúá àöi möi röì daåi
Moåi ngûúâi àaä túái vêy quanh cuöåc àúâi
Tûâng giúâ tiïëc nuöëi chia tay ngêåm nguâi.
Möåt ngaây coân söëng goáp tiïëng mong manh

Baån beâ ngöìi quanh tuöët saáng giaáo gûúm,
Tûâng ngaây àaão àiïn, giïët chïët linh höìn,
Möåt ngaây cêìu xin thong dong con àûúâng,
Möåt chiïìu àûúåc quïn ngöìi chúâ tònh nhên.
Möåt ngaây coân söëng chiïëc boáng lung linh,

Tònh vûâa nguã quïn dûúái boáng töëi tùm
Möåt àúâi vïì khöng, hai tay quy haâng,
Gioång ngûúâi buöìn tïnh cún àau nung höìng
Theâm tuöíi höìn nhiïn ngöìi nhòn trúâi xanh.
Nhòn laåi quanh àêy lö nhö loaâi ngûúâi

Möåt ngaây böîng thêëy gùæn boá cuöåc àúâi
Moåi ngûúâi vêîn túái ta chûa laåc loaâi
Duâ coân phuát cuöëi xin em nuå cûúâi.
Höm Nay Töi Nghe
Höm nay töi nghe coá con chim vïì goåi

Vïì giûäa trúâi vïì hoát giûäa àúâi töi.
Höm nay töi nghe
Töi cûúâi nhû àûáa beá
Múái lúán lïn giûäa àúâi söëng kia.
Töi thêëy maâu xanh haát trong lúâi gioá

Vaâ thêëy bònh minh thùæp trïn ngoån laá.
Töi thêëy ngaây thêåt laå
Xao xuyïën tûâng nöîi nhúá.
Cho nïn töi yïu traái tim khöng nùång nïì

Nhûäng con tim baån beâ bao la.
Töi thêëy chiïìu khöng noái lúâi lùång leä
Vaâ thêëy hoaâng hön aáo vaâng rûåc rúä
Àïm bûúác vïì thêåt nheå
Sûúng khoaác mïìm vai phöë.
Ngêîu Nhiïn
Khöng coá àêu em naây

Khöng coá caái chïët àêìu tiïn.
Vaâ coá àêu bao giúâ
Àêu coá caái chïët sau cuâng.
Tûå mònh biïët riïng mònh
Vaâ ta biïët riïng ta.
Hoân àaá lùn bïn àöìi

Hoân àaá rúát xuöëng caânh mai.
Ruång caánh hoa mai gêìy
Chim choác hoát tiïëng qua àúâi.
Ngûúâi öm lêëy muön loaâi
Nùçm trong tiïëng bi ai.
Mïåt quaá àöi chên naây

Tòm àïën chiïëc ghïë nghó ngúi
Mïåt quaá thên ta naây
Nùçm xuöëng vúái àêët muön àúâi
Kòa coân biïët bao ngûúâi
Dòu dùåt túái quanh àêy.
Cuäng Seä Chòm Tröi
Nhêåt nguyïåt trïn cao

Ta ngöìi dûúái thêëp,
Möåt doâng trong veo
Sao loâng coân àuåc.
Bêìy vaåc bay qua

Kïu moân tõch lùång
Àûúâng àúâi khöng xa
Sao chöìn göëi chên.
Nhêåt nguyïåt trïn cao

Ta ngöìi dûúái thêëp
Möåt àûúâng cong queo
Nùæng vaâng àöåt ngöåt
Tûâ àöå chim thiïng

Hoát lúâi mïånh baåc
Tûâng gioåt vö biïn
Tröi chòm tiïëng tùm.
Töi Úi Àûâng Tuyïåt Voång
Àûâng tuyïåt voång, töi úi àûâng tuyïåt voång.

Laá muâa thu rúi ruång giûäa muâa àöng.
Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång.
Em laâ töi vaâ töi cuäng laâ em.
Con diïìu bay maâ linh höìn laånh leäo.

Con diïìu rúi cho vûåc thùèm buöìn theo.
Töi laâ ai maâ coân khi dêëu lïå
Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë.
Töi laâ ai laâ ai laâ ai... maâ yïu quaá àúâi naây.
Àûâng tuyïåt voång, töi úi àûâng tuyïåt voång,

Nùæng vaâng phai nhû möåt nöîi àúâi riïng.
Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång.
Em höìn nhiïn röìi em seä bònh minh.
Coá àûúâng xa vaâ nùæng chiïìu quaånh queä.
Coá höìn ai àang nheâ nheå sêìu lïn.
Röìi Nhû Àaá Ngêy Ngö
Àöi khi nùæng qua maái hiïn laâm töi nhúá

Àöi khi böîng nghe bûúác chên vïì àêu àoá cuãa em.
Ngaây naâo vûâa àïën àaä xa muön truâng.
Ngaây naâo vûâa ài laånh luâng bûúác chên.
Àöi khi thêëy trong gioá bay lúâi em noái
Àöi khi thêëy trïn laá cêy ngaây em àaä xa töi.
Àöi khi nùæng lïn phöë xûa laâm töi nhúá.
Àöi khi coá mûa giûäa khuya höìn töi böîng vu vú.
Àöi khi thêëy trïn laá khö möåt doâng suöëi.
Àöi khi nhúá trong mùæt em möåt boáng töëi nhoã nhoi.
Tûâng ngaây tònh àïën thiïët tha ên cêìn.

Tûâng ngaây tònh ài möåt vuâng vùæng im.
Àöi khi thêëy trong caánh chim tûâng àïm töëi.
Àöi khi nhúá trong toác em muâi cêy traái thúm tho.
Àöi khi bûúác qua phöë xûa loâng töi nhúá.
Àöi khi thêëy trùm vïët thûúng
Röìi nhû àaá ngêy ngö.
Nhû Möåt Lúâi Chia Tay
Nhûäng heån hoâ tûâ nay kheáp laåi

Thên nheå nhaâng nhû mêy
Chuát nùæng vaâng giúâ àêy cuäng vöåi
Kheáp laåi tûâng àïm vui.
Àûúâng quen löëi tûâng súám chiïìu mong.

Baân chên xûa qua àêy ngaåi ngêìn.
Laâm sao biïët tûâng nöîi àúâi riïng
Àïí yïu thïm yïu cho nöìng naân.
Coá nuå höìng ngaây xûa rúát laåi

Bïn caånh àúâi töi àêy.
Coá chuát tònh thoaãng nhû gioá vöåi
Töi chúåt nhòn ra töi.
Muöën möåt lêìn taå ún vúái àúâi

Chuát mùån nöìng cho töi.
Coá nhûäng lêìn nùçm nghe tiïëng cûúâi
Nhûng chó laâ mú thöi.
Tònh nhû nùæng vöåi tùæt chiïìu höm

Tònh khöng xa nhûng khöng thêåt gêìn.
Tònh nhû àaá hoaâi nhûäng chúâ mong
Tònh vu vú sao ta muöån phiïìn.
Tiïëng thò thêìm tûâng àïm nhúá laåi

Ngúä chó laâ cún say.
Àoaá hoa vaâng moãng manh cuöëi trúâi
Nhû möåt lúâi chia tay.
Yïu Dêëu Tan Theo
Thöi em àûâng böëi röëi

Trong ta chiïìu àaä taân
Thöi em àûâng khoác nuöëi
Cho möi coân chuát thanh tên.
Toác em gêìy trong gioá

Trong ta gioåt maáu muâ
Khö theo ngaây thûúng nhúá,
Vïët buöìn khùæc trïn da.
Em theo àúâi cúm aáo.

Mai ra cuâng phöë xön xao.
Bao nhiïu ngaây yïu dêëu tan theo
Ta öm tònh nùång trôu
Nghe quanh àúâi mûa baäo,
Öi nhûäng ngaây yïu dêëu boåt beâo.
Bïn söng chiïìu mûa túái

Bïn ta cuåm khoái rúâi
Nghe bïn ngaây nùæng múái
Em ài bùçng bûúác chên vui
Sau lûng ngaây con gaái
Möi son àûâng biïëng lûúâi
Cho ta coân maäi maäi
Chuát buöìn phêën hûúng bay.
Lùång Leä Núi Naây
Tònh yïu mêåt ngoåt,

Mêåt ngoåt trïn möi.
Tònh yïu mêåt àùæng,
Mêåt àùæng trong àúâi.
Tònh yïu nhû biïín,

Biïín röång hai vai,
Biïín röång hai vai,
Tònh yïu nhû biïín,
Biïín heåp tay ngûúâi
Biïín heåp tay ngûúâi laåc löëi.
Em ài vïì núi êëy,

Núi àêu núi àêu
Söng caån àaá moân.
Trùng treo àêìu con soáng,
Tan theo tan theo
Chuát tònh xa vùæng.
Laâm sao ru àûúåc tònh vúi
AÂ... úi nöîi àau naây ngûúâi.
Tònh yïu vö töåi

Àïí laåi cho ai,
Buöìn nhû gioåt maáu,
Lùång leä núi naây.
Trúâi cao àêët röång

Möåt mònh töi ài,
Möåt mònh töi ài.
Àúâi nhû vö têån
Möåt mònh töi vïì,
Möåt mònh töi vïì vúái töi...
Ru Àúâi Àaä Mêët
Ta thêëy em ài quanh tûâng gioåt nûúác mùæt.

Ta thêëy em ài quanh tûâng ngoån nïën tùæt.
Nghe tiïëng em kïu tïn möåt ngaây xa lùæc muön truâng.
Ta biïët em àïm àïm chúâ àúåi tiïëng haát

Ta biïët em àïm àïm ru àúâi àaä mêët.
Nghe tiïëng em run theo tûâng ngoån gioá bêëc sang muâa.
Nguã ài em vaâ nguã ài em.

Nhûäng con mùæt bònh minh tùæt trïn doâng söng.
Nhûäng con mùæt muâa àöng tùæt trong hoaâng hön.
Ta thêëy em bêng khuêng vò ngoån laá uáa

Ta thêëy em lïnh àïnh trïn doâng nûúác luä,
Nghe tiïëng em vang trong möåt ngaây baäo töë ra àúâi
Ta biïët em àïm àïm àoâi laåi tiïëng noái.

Ta biïët em àïm àïm àoâi laåi boáng töëi.
Ta biïët riïng em thöi buöìn vò gian döëi con ngûúâi.
Naây Em Coá Nhúá
Chuáa àaä boã loaâi ngûúâi

Phêåt àaä boã loaâi ngûúâi.
Naây em xin cûá phuå ngûúâi.
Naây em xin cûá phuå töi,
Àúâi söëng quanh àêy coá vaån lúâi múâi,
Àúâi söëng quanh àêy tiïëng ngûúâi mûâng goåi em vaâo.
Àúâi àaä quen vúái nhûäng kiïëp xa nhau.
Chuáa àaä boã loaâi ngûúâi

Phêåt àaä boã loaâi ngûúâi.
Naây em xin cûáu möåt ngûúâi.
Naây em haäy àïën tòm töi,
Vò nhûäng con söng àaä caån nguöìn röìi,
Vò gioá àïm nay haát lúâi tuâ töåi quanh àúâi
Vïì cuâng töi àûáng bïn êu lo naây.
Chuáa àaä boã loaâi ngûúâi.

Phêåt àaä boã loaâi ngûúâi,
Naây em coá nhúá cuöåc àúâi.
Naây em coá biïët loaâi ngûúâi.
Naây em coá nhúá gò töi.
Ru Àúâi Ài Nheá!
Coá khi mûa ngoaâi trúâi

Laâ gioåt nûúác mùæt em
Àaä nûúng theo vaâo àúâi
Laâm tûâng nöîi ûu phiïìn.
Ngoaâi phöë muâa àöng
Àöi möi em laâ àöëm lûãa höìng.
Ru àúâi ài nheá
Cho ta nûúng nhúâ luác thúã than.
Chên ài nùçng nùång hoang mang
Ta nghe tõch lùång rúi nhanh
Dûúái khe im lòm.
Ru àúâi ài nheá
Öi möi ngon naây giûäa trêìn gian.
Ru tûâng chiïëc boáng
Lïnh àïnh vaâo giêëc nguã ngon.
Cho töi tay göëi mong manh.
Cho töi öm lêëy vai thon.
Chòm Dûúái Cún Mûa
Chòm dûúái cún mûa

Vaâ chòm dûúái àïm khuya
Trúâi àêët bao la coân chòm àùæm trong ta.
Haåt caát ngu ngú nùçm chòm dûúái chên ài
Búâ bïën thiïn thu nùçm chòm dûúái hû vö.
Chòm dûúái cún mûa möåt ngaân nùm trûúác

Mêy qua mêy qua möi em höìng nhaåt.
Chòm dûúái cún mûa möåt ngaân nùm nûäa
Mêy qua mêy qua möi em höìng vûâa.
Chòm dûúái cún mûa,

Möåt ngûúâi chïët àïm qua.
Chòm dûúái àêët kia,
Möåt ngûúâi söëng thiïn thu,
Chòm khuêët trong ta
Möåt lúâi noái vu vú,
Chòm dûúái sûúng thu

Laâ möåt àoaá thúm tho.

Möåt dêëu chên ài
Chòm dûúái àêët kia,
Haåt caát bao la.
Baân chên nhoã beá
Nùm xûa nùm xûa chung vui höåi heâ.
Baân chên nhoã beá
Nùm nay nùm nay àaä quïn àûúâng vïì.
Vêîn Coá Em Bïn Àúâi
Vêîn thêëy bïn àúâi coân coá em.

Têëm loâng em nhû laá kia coân xanh.
Rûâng úi haäy giûä cho bïìn nheá.
Nhûäng caânh hoa phai quaá khöng àaânh.
Em àaä àïën núi naây tûåa nhû caánh eán.

Dõu daâng trao chuát hûúng hoa muâa xuên.
Nhúá gò maâ nùæng vaâng caánh rûâng.
Thûúng ai maâ sûúng khuya vöåi vaâng buöng.
Chiïìu nay bïn trúâi xao xuyïën,
Coân em trong tûâng nhúá thûúng.
Vêîn thêëy em cûúâi àuâa àoá àêy.
Maái nhaâ nùm xûa toác em coân bay.
Gùåp nhau giêy phuát trong àúâi êëy.
Nöîi gò bêng khuêng vûúáng chên hoaâi.
Möîi vïët thûúng laânh möåt nöîi vui.

Mùæt cûúâi mïnh möng giûäa àöi baân tay.
Duâ em kheä bûúác khöng thaânh tiïëng.
Coäi àúâi bao la vêîn ngên daâi.
Vûúân Xûa
Ngoaâi hiïn vùæng gioåt thêìm cuöëi àöng.

Trúâi chúåt nùæng vûúân àêìy laá non.
Ngûúâi lïn tiïëng hoãi ngûúâi coá khöng
Ngûúâi ài vùæng vïì núi bïë böìng.
Àûâng phai nheá möåt têëm loâng son,

Thuyïìn naâo àaä chúã mêët thuyïìn quyïn
Vúái nhûäng thuyïìn buöìm lúáp lúáp ra söng.
Xin coá lúâi mûâng giûäa cheán rûúåu nöìng.
Vúái nhûäng cuöåc tònh baäo töë lïnh àïnh.

Xin coá möåt lêìn uöëng cheán muöån phiïìn.
Nhaâ im àûáng cûãa caâi àoáng then.
Vûúân mûa xuöëng haânh lang töëi tùm.
Vïì thöi nheá, cöíng chaâo cuöëi sên.

Húâ hûäng thïë loaâi hoa trùæng höìng.
Chaâo chiïëc laá nùçm giûäa vûúân hoang.
Gûãi àêu àoá möåt chuát tònh riïng.
Em Coân Nhúá Hay Em Àaä Quïn
Em coân nhúá hay em àaä quïn.

Nhúá Saâi Goân mûa röìi chúåt nùæng
Nhúá phöë xûa quen biïët tïn baân chên.
Nhúá àeân àûúâng tûâng àïm thao thûác,
Saáng cho em voâm laá me xanh.
Em coân nhúá hay em àaä quïn,

Bïn haâng xoám àöi khi gheá thùm
Coá hai muâa vêîn ài vïì,
Coá con àûúâng nùçm nghe nùæng mûa.
Em ra ài núi naây vêîn thïë,

Laá vêîn xanh trïn con àûúâng nhoã.
Vûúân xûa vêîn coá tiïëng meå ru,
Coá tiïëng em thú,
Coá chuát nùæng trong tiïëng gaâ trûa.

Nhúá àûúâng daâi qua cêìu laåi nöëi,
Nhúá nhûäng con söng nöëi bao doâng kinh.
Nhúá ngûåa thöì ngoaåi ö xa vùæng,
Nhúá xön xao haâng quaán àïm àïm.

Trong loâng phöë mûa àïm troái chên,
Dûúái hiïn nhòn nûúác dêng traân,
Phöë böîng laâ doâng söng uöën quanh.

Nhúá Saâi Goân möîi chiïìu gùåp gúä.
Nhúá moán ùn quen nhúá ly cheâ thúm,
Nhúá baån beâ chaâo nhau quen tiïëng,
Phöë em qua gaåch ngoái quen tïn.

Khi chiïìu xuöëng bïn söng nûúác lïn
eán nö àuâa giûäa phöë nhaâ,
Coá nùæng vaâng laåc trïn löëi ài.
Em ra ài núi naây vêîn thïë,

Vêîn coá em trong tim cuãa meå.
Thaânh phöë vêîn coá nhûäng giêëc mú,
Vêîn söëng thiïët tha,
Vêîn lêëp laánh hoa trïn àûúâng ài.

Nhúá Saâi Goân nhûäng chiïìu löång gioá,
Laá haát nhû mûa suöët con àûúâng ài.
Coá mùåt àûúâng vaâng hoa nhû gêëm
Coá khöng gian maâu aáo bay lïn.

Quï nhaâ àoá nùm xûa coá em,
Coá boáng dûâa, coá cêu hoâ
Coá con àoâ chúã mûa nùæng ài.
Àúâi Goåi Em Biïët Bao Lêìn
Ài vïì àêu húäi em

Khi trong loâng khöng chuát nùæng,
Giêëc mú àúâi xa vùæng,
Bûúác chên khöng chúâ ai àoán.
Möåt àúâi em
Maäi lang thang,
Loâng laånh bùng giûäa àau thûúng,
Em vïì àêu húäi em?
Haäy lau khö doâng nûúác mùæt.
Àúâi goåi em biïët bao lêìn.
Àúâi goåi em vïì giûäa àau thûúng,

Àïí traã em ngaây thaáng ïm àïìm.
Traã laåi nùæng trong tim,
Traã laåi thoaáng hûúng thúm.
Em vïì àêu húäi em?

Coá nghe tònh yïu lïn tiïëng!
Haäy chön vaâo quïn laäng
Nöîi àau hay niïìm cay àùæng.
Àúâi nheå nêng bûúác chên em,
Vïì laåi trong phöë thïnh thang.
Bao buöìn xûa seä quïn,
Haäy yïu khi àúâi mang àïën
Möåt caânh hoa giûäa têm höìn.
Xin Traã Núå Ngûúâi
Hai mûúi nùm xin traã núå àúâi

Traã núå möåt thúâi em àaä boã ai
Hai mûúi nùm xin traã núå daâi
Traã núå möåt àúâi em àaä phuå töi.
Bao nhiïu nùm em núå ngoåt ngaâo

Traã núå möåt àúâi chûa hïët tònh sêu.
Bao nhiïu nùm em núå baåc àêìu
Traã núå möåt àúâi khöng hïët tònh àêu.
Em phuå töi möåt thúâi beá daåi

Thú daåi ra ài khöng nhúá gò töi
Thú daåi ra ài quïn hïët tònh töi.
Hai mûúi nùm em traã laåi röìi

Traã núå möåt àúâi xa vùæng voâng tay.
Hai mûúi nùm vúi caån laåi àêìy
Traã núå möåt thúâi möi vùæng voâng möi.
Bao nhiïu nùm böîng laåi nhiïåm mêìu

Traã núå möåt lêìn quïn hïët tònh àau.
Hai mûúi nùm vêîn laâ thuúã naâo
Núå laåi lêìn naây trong coäi àúâi nhau.
Con Mùæt Coân Laåi
Coân hai con mùæt khoác ngûúâi möåt con.

Coân hai con mùæt möåt con khoác ngûúâi.
Con mùæt coân laåi nhòn cuöåc àúâi töi.
Nhòn töi lïn cao nhòn töi xuöëng thêëp.
Con mùæt coân laåi nhòn cuöåc tònh phai.
Tònh trong hai tay möåt höm biïën mêët.
Con mùæt coân laåi laâ con mùæt ai.
Con mùæt coân laåi nhòn töi thúã daâi.
Coân hai con mùæt khoác ngûúâi möåt con

Con mùæt coân laåi nhòn möåt thaânh hai
Nhòn em yïu thûúng nhòn em thuá dûä.
Con mùæt coân laåi ngúâ vûåc tònh töi.
Cuöìng àiïn yïu thûúng cuöìng àiïn nöîi nhúá.
Con mùæt coân laåi nhòn mêy trùæng bay
Con mùæt coân laåi nhòn töi buâi nguâi.
Coân hai con mùæt khoác ngûúâi möåt con

Con mùæt coân laåi nhòn àúâi laâ khöng
Nhòn em hû vö nhòn em boáng nùæng
Con mùæt coân laåi nheå nhaâng tûâ têm.
Nhòn em ra ài loâng em xa vùæng.
Con mùæt coân laåi laâ àïm töëi tùm
Con mùæt coân laåi laâ àïm nöìng naân.
Coân Ai Vúái Ai
Khöng coá em coân töi vúái ai,

Khöng coá em laånh giaá àûúâng vui.
Khöng coá em ngöìi àûáng núi naây.
Khöng coá em coân ai vúái ai.
Em àaä ài chòm khuêët àaä theo.

Em àaä nhû ngoån gioá quaånh hiu,
Khöng coá em àûúâng cuä tiïu àiïìu.
Em àaä xa lòa trong nöîi àau.
Em ài biïìn biïåt muön truâng quáa,

Tûâng cún gioá vaâ tûâng cún gioá.
Em ài gioá laånh bïën xa búâ.
Tûâng nöîi nhúá truâng truâng nöîi nhúá.
Khöng coá em àûúâng xa quaá xa.

Em àaä thöi cûúâi giûäa chiïìu mûa
Em àaä ài àúâi coá àêu ngúâ.
Mang traái tim muâa xuên heáo khö.
Khöng coá em buöìn vui vúái ai

Khöng coá em luåa gêëm nhaåt phai.
Ai àaä chia ngûúâi maäi xa ngûúâi
Ai giïët ài tònh àang lûáa àöi .
Em Ài Trong Chiïìu
Em ài qua cêìu
Coá gioá bay theo
Thöíi buâng khùn tang
Trùæng giûäa khung chiïìu.
Em ài qua cêìu
Coá laá xön xao
Möåt doâng söng sêu
Chúã höìn thûúng àau.
Em ài qua cêìu
Chúã chiïìu trïn vai
Ngêåm buöìn trïn möi
Traái tim àaä hoaâi
Möåt ngûúâi nùçm xuöëng
Möåt ngûúâi núi àêy.
Em ài qua cêìu
Möåt höìn mêy bay
Em ài trong chiïìu
Möåt àúâi khön nguöi
Möåt àúâi riïng ai mong ai.
Em ài qua cêìu
Tiïëng suáng vang theo
Laâng maåc quï hûúng
Coá daáng buöìn rêìu.
Em ài qua cêìu
Coá gioá hiu hiu
Thöíi loâng em xa
Àïën maäi núi naâo.
Tònh Nhúá
Tònh ngúä àaä quïn ài,

Nhû loâng cöë laånh luâng.
Ngûúâi ngúä àaä xa xùm
Böîng vïì quaá thïnh thang.
Öi aáo xûa löìng löång,
Àaä xö daåt trúâi chiïìu,
Nhû tûâng cún nûúác röång
Xoáa möåt ngaây àòu hiu.
Tònh ngúä àaä phöi pha,

Nhûng tònh vêîn coân àêìy.
Ngûúâi ngúä àaä ài xa,
Nhûng ngûúâi vêîn quanh àêy.
Nhûäng bûúác chên mïìm maåi,
Àaä ài vaâo àúâi ngûúâi,
Nhû tûâng viïn àaá cuöåi
Rúát vaâo loâng biïín khúi.
Khi cún àau chûa daâi
Thò tònh nhû chuát nùæng,
Khi cún àau lïn àêìy
Thò tònh àaä mïnh möng.
Möåt ngûúâi vïì àónh cao
Möåt ngûúâi vïì vûåc sêu,
Àïí cuöåc tònh chòm mau,

Nhû boáng chim cuöëi àeâo.
Tònh ngúä chïët trong nhau,

Nhûng tònh vêîn röån raâng.
Ngûúâi ngúä àaä quïn lêu
Nhûng ngûúâi vêîn bêng khuêng.
Nhûäng ngoán tay ngaåi nguâng,
Àaä ru laåi tònh gêìn
Nhû ngoaâi khúi gioá àöång
Hïët cuöåc àúâi lïnh àïnh.
Ngûúâi ngúä àaä xa xûa

Nhûng ngûúâi böîng laåi vïì.
Tònh ngúä soáng xa àûa,
Nhûng coân quaá bao la.
Öi traái tim phiïìn muöån,
Àaä vui laåi möåt giúâ,
Nhû búâ xa nûúác caån
Àaä chòm vaâo cún mûa.
Mûa Höìng
Trúâi ûúm nùæng cho mêy höìng

Mêy qua mau, em nghiïng sêìu,
Coân mûa xuöëng nhû höm naâo
Em àïën thùm mêy êm thêìm mang gioá lïn.
Ngûúâi ngöìi àoá trong mûa nguöìn

Öi yïu thûúng nghe àaä buöìn,
Ngoaâi kia laá nhû vêîn xanh
Ngoaâi söng vùæng nûúác dêng lïn höìn muön truâng.
Naây em àaä khoác chiïìu mûa àónh cao.

Coân gò nûäa àêu sûúng muâ àaä lêu.
Em ài vïì cêìu mûa ûúát aáo
Àûúâng phûúång bay muâ khöng löëi vaâo,
Haâng cêy laá xanh gêìn vúái nhau.
Ngûúâi ngöìi xuöëng mêy ngang àêìu.
Mong em qua bao nhiïu chiïìu,
Voâng tay àaä xanh xao nhiïìu,
Öi thaáng nùm, goát chên moân trïn phiïëm du.
Ngûúâi ngöìi xuöëng xin mûa àêìy
Trïn hai tay cún àau daâi.
Ngûúâi nùçm xuöëng nghe tiïëng ru
Cuöåc àúâi àoá coá bao lêu maâ hûäng húâ.
Tuöíi Àaá Buöìn
Trúâi coân laâm mûa mûa rúi mïnh mang

Tûâng ngoán tay buöìn em mang em mang
Ài vïì giaáo àûúâng
Ngaây chuã nhêåt buöìn coân ai coân ai
Àoáa hoa höìng caâi lïn toác mêy,
Öi àûúâng phöë daâi
Lúâi ru miïåt maâi ngaân nùm ngaân nùm
Ru em nöìng naân,
Ru em nöìng naân.
Trúâi coân laâm mêy mêy tröi lang thang

Súåi toác em böìng tröi nhanh tröi nhanh
Nhû doâng nûúác hiïìn
Àoáa hoa höìng vuâi quïn trong tay
Öi àûúâng phöë daâi
Ru em giêån húân
Ru em giêån húân.
Trúâi coân laâm mûa mûa rúi mûa rúi

Tûâng phiïën bùng daâi trïn hai tay xuöi
Tuöíi buöìn em mang ài trong hû vö
Ngaây qua hûäng húâ.
Trúâi coân laâm mûa mûa rúi mûa rúi

Tûâng phiïën mêy höìng em mang trïn vai
Tuöíi buöìn nhû laá gioá maäi cuöën ài
quay têån cuöëi trúâi.
Trúâi coân laâm mûa mûa rúi thïnh thang

Tûâng goát chên trêìn em quïn em quïn
Öi miïìn giaáo àûúâng
Àoáa hoa höìng taân hön lïn möi
Em gêìy ngoán daâi
Ru em muöån phiïìn
Ru em baåc loâng.
Tònh Xa
Ngaây thaáng naâo àaä ra ài khi ta coân ngöìi laåi

Cuöåc tònh naâo àaä ra khúi ta coân maäi núi àêy.
Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng söng nhoã
Öi nhûäng doâng söng nhoã
Lúâi heån thïì laâ nhûäng cún mûa.
Khi bûúác chên ta vïì

Àïm khuya nhòn àûúâng phöë
Thaânh phöë hoang vu
Nhû möåt lêìn qua cuöåc tònh
Laâm sao em biïët àúâi söëng buöìn tïnh.
Àöi khi ta lùæng nghe ta

Nghe soáng êm u döåi vaâo àúâi buöët giaá
Höìn ta gioá caát phuâ du bay vïì.
Àöi khi trïn maäi tònh ta nghe nhûäng gioåt mûa.
Tònh reáo tònh êm thêìm,
Sêìu reáo sêìu bïn búâ vûåc sêu.
Coân thêëy gò saáng mai àêy thöi ta coân baån beâ

Gioåt rûúåu naâo maäi chua cay trong tònh vêîn u mï.
Tûâ möåt ngaây tònh ta nhû nuái rûâng cuái àêìu
Öi tiïëng buöìn rúi àïìu,
Nhòn laåi mònh àúâi àaä xanh rïu.
Goåi Tïn Böën Muâa
Em àûáng lïn goåi mûa vaâo haå

Tûâng cún mûa,
Tûâng cún mûa,
Tûâng cún mûa,
Mûa thò thêìm dûúái chên ngaâ.
Em àûáng lïn muâa thu taân taå,
Haâng cêy khö caânh bú vú,
Haâng cêy àûa em ài vïì gioåt nùæng nhêëp nhö.
Em àûáng lïn muâa àöng nhaåt nhoâa,
Tûâng àïm mûa,
Tûâng àïm mûa,
Tûâng àïm mûa,
Mûa laånh tûâng ngoán sûúng muâ.
Em àûáng lïn muâa xuên vûâa múã
Nuå xuên xanh, caânh thïnh thang
Chim vïì vaâo ngaây tuöíi em trïn caânh baäo buâng.
Röìi muâa xuên khöng vïì,

Muâa thu cuäng ra ài,
Muâa àöng vúâi vúåi,
Muâa haå khoái mêy.
Röìi tûâ nay em goåi

Tònh yïu dêëu chim bay,
Goåi thên hao gêìy,
Goåi buöìn ngêët ngêy.
Öi toác em daâi àïm thêìn thoaåi,

Vuâng tûúng lai chúåt xa xöi,
Tuöíi xuên úi sao laånh doâng maáu trong ngûúâi.
Nghe xoát xa hùçn lïn tuöíi trúâi
Treã thú úi, treã thú úi,
Tin buöìn tûâ ngaây meå cho mang nùång kiïëp ngûúâi.
Tûúãng Rùçng Àaä Quïn
Tûúãng rùçng àaä quïn, cuöåc tònh seä yïn.

Tûúãng rùçng àaä quïn nhûng tim yïëu mïìm,
Möåt ngaây thêëy em laâ àúâi böîng àïm vêy khöën.
Tûúãng rùçng àaä quïn cuöåc tònh seä yïn.

Tûúãng rùçng àaä quïn thên àau muöën nùçm,
Vò tûâng bûúác em laâ tûâng muäi àinh cuöìng àiïn.
Coân gò àêu nhûäng àoáa hoa höìng

Vò traái tim töåi löîi lûu vong.
Coân gò àêu nhûäng maá xûa nöìng
Duâ xaác thên coân phuát ùn nùn.
Tûúãng rùçng àaä quïn cuöåc tònh seä yïn.

Tûúãng rùçng àaä quïn em qua phöë röång
Möåt lúâi tröëi trùn coân tòm thêëy trong àöi mùæt.
Tûúãng rùçng àaä quïn cuöåc tònh seä yïn

Tûúãng rùçng àaä quïn tay em vêîn coân
Dûång àúâi baäo lïn
Laâm tûâng vïët thûúng höìn nhiïn
Coân laåi àêy nhûäng súám mai buöìn

Vò phöë xûa coã laá mong manh.
Coân laåi àêy nhûäng bïën hoang taân
Vò xaác thên àaä quaá lïnh àïnh.
Tònh Sêìu
Tònh yïu nhû traái phaá, con tim muâ loâa.

Möåt mai thûác dêåy
Chúåt höìn nhû ngêët ngêy,
chúåt buöìn trong mùæt nai.
Röìi tònh vui trong mùæt,
röìi tònh mïìm trong tay.
Tònh yïu nhû vïët chaáy trïn da thõt ngûúâi.

Tònh xa nhû trúâi,
Tònh gêìn nhû khoái mêy,
Tònh trêìm nhû boáng cêy
Tònh reo vui nhû nùæng
Tònh buöìn laâm cún say.
Tònh yïu nhû traái chñn trïn cêy ruång rúâi.

Möåt mai thûác dêåy
Chuyïån troâ vúái laá cêy,
Röìi buöìn nhû laá bay.
Möåt doâng söng nûúác cuöën,
Moåi cuöåc tònh khöng may.
Tònh yïu nhû thûúng aáo quen húi ngoåt ngaâo.

Rúâi nhau höm naâo
Höìn mònh nhû vaá khêu
Buöìn mònh nhû luäng sêu.
Röìi tònh trong im tiïëng,

Röìi tònh ngoaâi hû hao
Tònh yïu nhû nöîi chïët cún àau thêåt daâi.
Tònh khêu möi cûúâi
Hònh haâi xûa àaä thay,
Mùån nöìng xûa cuäng phai
Tònh chia nhau gian döëi,
Tònh àaây tònh àöi núi.
Tònh yïu nhû cún baäo ài qua àõa cêìu.

Tònh thùæp cún sêìu,
Tònh dòu qua höë sêu
Tònh vúâi lïn nuái cao
Röìi trong cún yïu dêëu
Tònh àaây tònh xa nhau.
Cuöåc tònh lïn cao vuát

Nhû chim moãi caánh röìi
Nhû chim xa lòa bêìy
Nhû chim xa lòa trúâi
Nhû chim boã àûúâng bay.
Tònh yïu cho anh àïën bïn cún muöån phiïìn.

Tònh ài êm thêìm
Nghòn truâng nhû vïët sûúng
Laånh luâng nhû dêëu chim.
Tònh mong manh nhû nùæng,
Tònh coân àêìy khöng em?
Tònh yïu nhû àöët saáng con tim têåt nguyïìn.

Tònh lïn ïm àïìm,
Vöåi vaâng nhûng choáng quïn,
Röån raâng nhûng biïën nhanh.
Tònh cho nhau möi êëm,
Möåt lêìn laâ trùm nùm.
Coá Möåt Doâng Söng Àaä Qua Àúâi

Mûúâi nùm xûa àûáng bïn búâ dêåu.
Àûúâng xanh hoa muöëi bay rò raâo.
Coá ngûúâi loâng nhû khùn múái thïu
Mûúâi nùm sau aáo bay àûúâng chiïìu.

Baân chên trong phöë xa laå nhiïìu
Coá ngûúâi loâng nhû nùæng qua àeâo
Toác ngûúâi doâng söng xûa êëy àaä phai,

Àaä lïnh àïnh biïín khúi
Coá lêìn baân chên qua phöë thêëy ngûúâi
Soáng lao xao búâ töi.
Mûúâi nùm chên bûúác trïn àûúâng daâi

Gùåp nhau khöng noái khöng nuå cûúâi
Chuát tònh dûúâng nhû hiu hùæt bay
Mûúâi nùm khi phöë khi vuâng àöìi.

Nhòn nhau öi cuäng nhû moåi ngûúâi
Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi...
Nùæng Thuãy Tinh
Maâu nùæng hay laâ maâu mùæt em

Muâa thu mûa bay cho tay mïìm,
Chiïìu nghiïng nghiïng boáng nùæng qua thïìm.
Röìi coá höm naâo mêy bay lïn.
Luâa nùæng cho buöìn vaâo toác em.

Baân tay xön xao àoán ûu phiïìn.
Ngaây xûa sao laá thu khöng vaâng
Vaâ nùæng chûa vaâo trong mùæt em.
Em qua cöng viïn bûúác chên êm thêìm
Ngoaâi kia gioá mêy vïì ngaân.
Coã cêy chúåt lïn maâu nùæng.
Em qua cöng viïn mùæt em ngêy troân

Lung linh nùæng thuãy tinh vaâng,
Chúåt höìn buöìn dêng mïnh mang.
Chiïìu àaä ài vaâo vûúân mùæt em.

Muâa thu qua tay àaä bao lêìn.
Ngaân cêy thùæp nïën lïn hai haâng,
Àïí nùæng ài vaâo trong mùæt em
Maâu nùæng bêy giúâ trong mùæt em.
Biïín Nhúá
Ngaây mai em ài
Biïín nhúá tïn em goåi vïì
Goåi höìn liïîu ruã lï thï
Goåi búâ caát trùæng àïm khuya.
Ngaây mai em ài
Àöìi nuái nghiïng nghiïng àúåi chúâ,
Soãi àaá tröng em tûâng giúâ
Nghe buöìn nhõp chên bú vú.
Ngaây mai em ài
Biïín nhúá em quay vïì nguöìn,
Goåi truâng dûúng gioá ngêåp höìn
Baân tay chùæn gioá mûa sang.
Ngaây mai em ài
Thaânh phöë mùæt àïm àeân vaâng
Höìn leã nghiïng vai goåi buöìn,
Nghe ngoaâi biïín àöång buöìn hún.
Höm nao em vïì

Baân tay buöng löëi ngoã,
Àaân lïn cung phñm chúâ,
Sêìu lïn àêy hoang vu.
Ngaây mai em ài
Biïín nhúá tïn em goåi vïì,
Chiïìu sûúng ûúát àêîm cún mï
Trúâi cao nñu bûúác sún khï.
Ngaây mai em ài
Cöìn àaá rïu phong ruã buöìn,
Àeân phöë nghe mûa tuãi húân,
Nghe ngoaâi trúâi giùng mêy luön.
Ngaây mai em ài
Biïín coá bêng khuêng goåi thêìm,
Ngaây mûa thaáng nùæng coân buöìn,
Baân tay nghe ngoáng tin sang.
Ngaây mai em ài
Thaânh phöë mùæt àïm àeân vaâng
Nûãa boáng xuên qua ngêåp ngûâng,
Nghe trúâi gioá löång maâ thûúng.
Nhû Caánh Vaåc Bay

Nùæng coá höìng bùçng àöi möi em
Mûa coá buöìn bùçng àöi mùæt em
Toác em tûâng súåi nhoã
Rúát xuöëng àúâi laâm soáng lïnh àïnh.
Gioá seä mûâng vò toác em bay

Cho mêy húân nguã quïn trïn vai
Vai em gêìy guöåc nhoã
Nhû caánh vaåc vïì chöën xa xöi.
Nùæng coá coân húân ghen möi em

Mûa coá coân buöìn trong mùæt trong
Tûâ luác àûa em vïì
Laâ biïët xa nghòn truâng.
Suöëi àoán tûâng baân chên em qua

Laá haát tûâ baân tay thúm tho
Laá khö vò àúåi chúâ
Cuäng nhû àúâi ngûúâi maäi êm u.
Núi em vïì ngaây vui khöng em

Núi em vïì trúâi xanh khöng em
Ta nghe nghòn gioåt lïå
Rúát xuöëng thaânh höì nûúác long lanh.
Diïîm Xûa
Mûa vêîn mûa bay trïn têìng thaáp cöí.

Daâi tay em mêëy thuúã mùæt xanh xao.
Nghe laá thu mûa teo moân goát nhoã
Àûúâng daâi hun huát cho mùæt thïm sêu.
Mûa vêîn hay mûa trïn haâng laá nhoã.

Buöíi chiïìu ngöìi ngoáng nhûäng chuyïën mûa qua...
Trïn bûúác chên em êm thêìm laá àöí
Chúåt höìn xanh buöët cho mònh xoát xa.
Chiïìu naây coân mûa sao em khöng laåi

Nhúá maäi trong cún àau vuâi
Laâm sao coá nhau
Hùçn lïn nöîi àau,
Bûúác chên em xin vïì mau.
Mûa vêîn hay mûa cho àúâi biïín àöång

Laâm sao em biïët bia àaá khöng àau.
Xin haäy cho mûa qua miïìn àêët röång
Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau.
Àïí ngûúâi phiïu laäng quïn mònh laäng du.
Nhòn Nhûäng Muâa Thu Ài
Nhòn nhûäng muâa thu ài

Em nghe sêìu lïn trong nùæng,
Vaâ laá ruång ngoaâi song
Nghe tïn mònh vaâo quïn laäng,
Nghe thaáng ngaây chïët trong thu vaâng
Nhòn nhûäng lêìn thu àii

Tay trún buöìn öm nuöëi tiïëc.
Nghe gioá laånh vïì àïm,
Hai mûúi sêìu dêng mùæt biïëc,
Thûúng cho ngûúâi röìi laånh luâng riïng.
Gioá heo may àaä vïì

Chiïìu tñm loang vóa heâ,
Vaâ gioá hön toác thïì,
Röìi muâa thu bay ài.
Trong nùæng vaâng chiïìu nay

Anh nghe buöìn mònh trïn êëy.
Chiïìu cuöëi trúâi nhiïìu mêy
Àún cöi baân tay quïn löëi
Àûa em vïì nùæng vûúng nheâ nheå.
Àaä mêëy lêìn thu sang,

Cöng viïn chiïìu qua rêët ngùæn.
Chuyïån chuáng mònh ngaây xûa,
Anh ghi bùçng nhiïìu thu vùæng,
Àïën thu naây thò möång nhaåt phai.
Nhûäng Con Mùæt Trêìn Gian
Nhûäng con mùæt tònh nhên

Nuöi ta biïët nöìng naân
Nhûäng con mùæt thuâ hêån
Cho ta àúâi laånh cùm.
Nhûäng mùæt biïëc coã non

Xanh cêy traái àõa àaâng
Nhûäng con mùæt baåc tònh
Chaáy tan ngaây thêìn tiïn.
Ngaây ra ài vúái gioá

Ta nghe tònh àöíi muâa
Rûâng àöng rúi chiïëc laá,
Ta cûúâi vúái êm u.
Trïn quï hûúng coân laåi,

Ta ài qua nûãa àúâi
Chûa thêëy àûúåc ngaây vui.
Àûúâng trêìn röìi khùn goái
Mai kia chaâo cuöåc àúâi,
Nghòn truâng con gioá bay.
Nhûäng con mùæt trêìn gian

Xin nguöi vïët nhuåc nhùçn
Nhûäng con mùæt muöån phiïìn,
Xin cêëy laåi niïìm tin
Nhûäng con mùæt quêìng thêm

Xin tûúi saáng möåt lêìn.
Cho con mùæt ngûúâi tònh
êëm nhû ngaây hoãi han.
Nhòn laåi nhau coá mùæt lo êu,
Xin vöî vïì muön yïu dêëu
Nhòn laåi nhau che nhûäng cún àau
Tòm dûúái boáng ngoåt ngaâo.
Haå Trùæng
Goåi nùæng trïn vai em gêìy àûúâng xa aáo bay.

Nùæng qua mùæt buöìn loâng hoa bûúám say.
Löëi em ài vïì trúâi khöng coá mêy.
Àûúâng ài suöët muâa nùæng lïn thùæp àêìy.
Goåi nùæng cho cún mï chiïìu nhiïìu hoa trùæng bay

Cho tay em daâi gêìy thïm nùæng mai
Bûúác chên em vïì naâo anh coá hay...
Goåi em cho nùæng chïët trïn söng daâi.
Thöi xin ún àúâi trong cún mï naây goåi muâa thu túái.
Töi àûa em vïì chên em bûúác nheå trúâi buöìn gioá cao.
Àúâi xin coá nhau daâi cho maäi sau nùæng khöng goåi sêìu
Aáo xûa duâ nhaâu cuäng xin baåc àêìu goåi maäi tïn nhau.
Goåi nùæng cho toác em caâi loaâi hoa nùæng rúi

Nùæng àûa em vïì miïìn cao gioá bay.
AÁo em bêy giúâ múâ xa neão mêy
Goåi tïn em maäi suöët cún mï naây.
Coân Tuöíi Naâo Cho Em
Tuöíi naâo nhòn laá vaâng uáa chiïìu nay

Tuöíi naâo ngöìi haát mêy bay ngang trúâi.
Tay mùng tröi trïn vuâng toác daâi
Bao nhiïu cún mú vûâa tuöíi naây.
Tuöíi naâo ngú ngaác tòm tiïëng gioá heo may,

Tuöíi naâo vûâa thoaáng buöìn aáo gêìy vai
Tuöíi naâo ghi dêëu chên chim qua trúâi
Xin cho tay em coân muöët daâi
Xin cho cö àún vaâo tuöíi naây.
Tuöíi naâo lang thang thaânh phöë toác mêy caâi.
Em xin tuöíi naâo,

Coân tuöíi naâo cho nhau.
Trúâi xanh trong mùæt em sêu,
Mêy xuöëng vêy quanh gioåt sêìu
Em xin tuöíi naâo.

Coân tuöíi trúâi hû vö,
Baân tay che giêëu lïå nhoaâ
Öi buöìn!
Tuöíi naâo ngöìi khoác tònh àaä nghòn thu.

Tuöíi naâo mú kïët mêy trong sûúng muâ
Xin chên em qua tûâng phiïën ngaâ,
Xin mêy xe thïm maâu aáo luåa
Tuöíi naâo thöi hïët
Tûâng thaáng nùm mong chúâ.
Böën Muâa Thay Laá
Böën muâa nhû gioá böën muâa nhû mêy

Nhûäng doâng söng nöëi àöi tay liïìn vúái biïín khúi.
Àïm chúâ aánh saáng,
Mûa àoâi cún nùæng,
Mùåt trúâi lêëp laánh trïn cao vûâa xa vûâa gêìn.
Con söng laâ thuyïìn, mêy xa laâ buöìm,

Tûâng gioåt sûúng thu hïët mïnh möng.
Nhûäng gioåt mûa, nhûäng nuå hoa,
Heån hoâ gùåp nhau trûúác sên nhaâ.
Khöng heån maâ àïën, khöng chúâ maâ ài,

Böën muâa thay laá thay hoa thay maäi àúâi ta.
Bïn trúâi xanh maäi
Nhûäng nuå mêìm múái,
Àïí laåi trong coäi thiïn thu hònh daáng nuå cûúâi
Àaåi Baác Ru Àïm
Àaåi baác àïm àïm döåi vïì thaânh phöë

Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe.
Àaåi baác qua àêy àaánh thûác meå dêåy
Àaåi baác qua àêy con thú buöìn tuãi,
Nûãa àïm saáng choái
Hoaã chêu trïn nuái.

Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe
Tûâng chuyïën ban àïm con thú giêåt mònh
Hêìm truá tan hoang öi da thõt vaâng
Tûâng àïm chong saáng laâ mùæt quï hûúng
Hùçng vaån têën bom truát xuöëng àêìu laâng
Hùçng vaån têën bom truát xuöëng ruöång àöìng
Cûãa nhaâ Viïåt Nam chaáy àoã cuöëi thön
Hùçng vaån chuyïën xe àang mang lûåu àaån

Hùçng vaån chuyïën xe mang vö thõ thaânh
Tûâng vuâng thõt xûúng coá meå coá em

Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe.
Àaåi baác àïm àïm tûúng lai ruång vaâng
Àaåi baác nhû kinh khöng mang lúâi nguyïån
Treã thú quïn söëng, tûâng àïm nghe ngoáng.
Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng chöíi àûáng nghe
Àaåi baác àïm àïm ru da thõt vaâng
Àaåi baác nghe quen nhû cêu ca daåo buöìn
Treã con chûa lúán àïí thêëy quï hûúng.
Nguå Ngön Muâa Àöng
Möåt ngaây muâa àöng

Möåt ngûúâi Viïåt Nam
Ra bïn doâng söng
Nhúá vïì cöåi nguöìn
Nhúá vïì àoaån àûúâng
Tûâ àoá ra ài
Nhúá vïì biïín röång
Thuyïìn ghe lûúát soáng
Nhúá vïì nghòn truâng
Noâi giöëng cuãa chim
Ài lïn àöìi non
Nhúá vïì cöåi nguöìn
Nhúá vïì àoaån àûúâng
Tûâ àoá ra ài
Nhúá vïì àöìng bùçng
Loaâi chim muöng hoát
Nhúá rûâng mõt muâng
Noâi giöëng cuãa Tiïn

Trïn con àûúâng moân
Möåt chiïëc xe tang
Traái mòn nöí chêåm
Ngûúâi chïët hai lêìn
Thõt da naát tan

Thöi ra doâng söng
Suáng nöí thêåt gêìn
Tiïëng àaån àêìy höìn
Tûâ àoá bêng khuêng
Nhúá thuúã meå böìng
Lúâi ru trong saáng
Nhúá meå hiïìn laânh
Ngöìi vúái àaân con.

Thöi lïn àöìi non
Suáng tûâ thõ thaânh
Suáng tûâ ruöång laâng
Nöí xeá da con
Phöë chúå thêåt buöìn
Cuöån giêy gai chùæn
Chùæc meå hiïìn laânh
Röìi cuäng tuãi thên.
Huyïìn Thoaåi Meå
Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi

Tûâng cêu chuyïån ngaây xûa.
Meå vïì àûáng dûúái mûa,
Che àaân con nùçm nguã
Canh tûâng bûúác chên thuâ.
Meå ngöìi dûúái cún mûa.
Meå löåi qua con suöëi,

Dûúái mûa bom khöng ngaåi.
Meå nheå nhaâng àûa löëi,
Tiïîn con qua nuái àöìi.
Meå chòm trong àïm töëi,
Gioá mûa toác che löëi con ài.
Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi

Tûâng cêu chuyïån ngaây xûa.
Meå vïì àûáng dûúái mûa,
Che tûâng cùn nhaâ nhoã
Xoáa saåch vïët con vïì
Meå ngöìi dûúái cún mûa
Meå laâ gioá uöën quanh,

Trïn àúâi con thêìm lùång
Trong cêu haát thanh bònh.
Meå laâm gioá mong manh.
Meå laâ nûúác chûáa chan,

Tröi duâm con phiïìn muöån
Cho àúâi maäi trong laânh.
Meå chòm dûúái gian nan.
4. MÖÅT COÄI ÀI VÏÌ

Nguyïîn Khoa Àiïìm
Sûå Thêåt Cuãa Cuöåc Ra Ài
Anh mêët trong ngaây 1 thaáng Tû

Caái ngaây ngûúâi ta coá thïí àuâa búän möåt chuát
Töi phaãi hoãi hai lêìn
Àïí biïët cuöåc ài xa cuãa anh laâ sûå thêåt.
Laâ sûå thêåt

Anh àaä boã rúi chuáng ta trûúác ngûúäng cûãa
thïë kyã XXI
Laâ sûå thêåt

Anh àaä söëng, àaä ca haát vúái chuáng ta möåt nûãa
thïë kyã XX
Vaâ 90 ngaây cuãa thiïn niïn kyã múái
Khöng coá gò ngùn caãn anh

Àïën vúái Tònh yïu
Àïën vúái Àöìng baâo
Àïën vúái Baån beâ
Àïën vúái Tûúng lai
Trõnh Cöng Sún, tûâ biïåt.
2-4-2001
Trêìn Ninh Höì
Lûä Thûá Vúái Con Ngûúâi
Töi chûa thêëy möåt ngûúâi àaân öng naâo

lúán lao maâ mong manh nhû vêåy
Tònh yïu vaâ nhûäng khùæc khoaãi cuãa anh
Vïì cöåi nguöìn
Thaánh thêìn
Chiïën tranh
Lùång leä thêëm vaâo töi
Vaâo meå
Vaâo em
Hûúng trúâi
Buåi àêët.
Khöng biïët tûå bao giúâ

Trong nhûäng nöîi niïìm ngúä nhû rêët riïng tû cuãa mònh
Töi luön thêëy
Thêëp thoaáng
Tïn möåt ngûúâi maâ töi chûa quen biïët
Ngûúâi àûúåc nhiïìu nhêët nhûäng yïu thûúng

Maâ laå sao
Chûa bao giúâ hïët buöìn
Cho àïën têån höm nay
Vônh biïåt!
Thua têët thaãy caác nhaâ thú àïën mêëy mûúi mêîu tûå
Hay laâ hún baãy nöët nhêåc khöng lúâi?
Khöng traáng khuác. Cuâng loaâi ngûúâi lûä thûá
Tûâ trêìn gian qua àõa nguåc, thiïn àûúâng...
Haâ Nöåi 2,4,5 - 4 - 2001

Minh Quöëc Lï
Daå Khuác
Lúâi ca àau trïn möi

Tònh khuác Trõnh Cöng Sún töi haát
Voâm trúâi khuya nhúåt nhaåt maâu coã uáa
Boáng trùng nhû vïåt son cuãa thiïn nhiïn goaá buåa
Trong àïm ngöìi tûå tònh
Töi bay lïn nhû chiïëc laá xanh
Dòu em dûå àaám cûúái
Trong tûâng ca khuác chòm vaâo boáng töëi
Lúâi ca àau trïn möi
Naây em àûáng ngûãa mùåt lïn trúâi àïí khoác
Nïëu möîi tònh nhên coân giûä laåi nûúác mùæt
Thò cuäng nhiïìu nhû suöëi nhû söng
Àïm àaä khuya röìi
Sùæp hïët nhûäng ngaây xuên
Em sùæp lúán vaâ hoa sùæp uáa
Töi sùæp xïëp cuöåc tònh khöng coân nûäa
Vaâo trong trñ nhúá nhoã nhoi
Nhûng lúâi ca coân àau maäi trïn möi
Hoaâng Trêìn Cûúng
Trêìm Caãm
Chiïìu buöìn hún tûâ ngaây coá öng

Nhòn laá laá vaâng
Nhòn söng söng luä
Nhûäng cún mûa sêëp ngûãa giûäa caánh àöìng
Àïm daâi hún tûâ thuúã vùæng öng

Vang àöång gioåt sûúng mai maâi moân vaách àaá
Nhûäng gûúng mùåt ngûúâi bûúi tòm kyã niïåm
Duåi mùæt nhòn röîng khöng
Khöng biïët ai buöìn hún

Dai dùèng cún mûa hay chang chang muâa nùæng
Chó tiïëc laâ höm nay öng ài vùæng
Töi lêìn theo tiïëng haát... ngheån trúâi
1-4-2001
Vônh Biïåt Àiïåu Blue Buöìn
Töi khöng thïí naâo quïn àûúåc gûúng mùåt vaâ nuå cûúâi nhu mò cuãa Trõnh Cöng
Sún, trong nhûäng nùm thaáng söëng úã Huïë. Sau nùm 1979, duâ Sún dúâi hùèn cuâng gia
àònh vaâo thaânh phöë Höì Chñ Minh, vaâ Sún àaä trúã thaânh möåt nhaåc sô chñnh cöëng cuãa
thaânh phöë phûúng Nam naây, nhûng maâu da húi xanh vaâ nuå cûúâi nhu mò kiïíu con
trai Huïë thò khöng hïì thay àöíi.
Tûâ nùm 1956 trúã ài, trong voâng chûâng 10 nùm, Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô
phaãn chiïën duy nhêët úã “miïìn Nam”. Nhaåc sô yïu nûúác thò coá nhiïìu ngûúâi, nhûng
nhaåc sô phaãn chiïën duy nhêët chó coá möåt. Àöëi vúái ngûúâi trñ thûác úã miïìn Nam, theo
chöî töi biïët, thò trûúác khi dêën thên vaâo lõch sûã, úã hoå laâ möåt thaái àöå phaãn chiïën.
Nhûng Sún àaä giûä àûúåc thaái àöå êëy, àêìu àuöi nhû möåt; hún nûäa, Sún laâ möåt nhaåc
sô phaãn chiïën. Ngay tûâ àêìu Xin mùåt trúâi nguã yïn àaä laâ möåt baâi haát mang tñnh
phaãn chiïën:
Öi chinh chiïën àaä mang ài baån beâ
Ngûåa höìng àaä moãi voá chïët trïn àöìi quï hûúng
Coân coá ai trong cuöåc àúâi
Öi nhên loaåi, coân ngûúâi vaâ töi thöi,
röìi lang thang nhû mêy trúâi...
Àïën bêy giúâ, ngûúâi ta vêîn haát Trõnh Cöng Sún. ÚÃ àêy, ngûúâi ta khöng hïì haái
àûúåc chuâm khïë ngoåt sau heâ hoùåc caánh diïìu tuöíi thú trïn caánh àöìng bònh yïn; maâ
quï hûúng laâ möåt thiïn àûúâng àaä mêët. Quï hûúng úã àêy laâ gia taâi khöën khöí cuãa
ngûúâi meå, laâ ngûúâi con trai àöí maáu núi trêån àõa, laâ nhûäng ngûúâi con gaái àaä mêët
trñ, vaâ nhûäng ngûúâi Viïåt Nam haát baâi haát thaánh ca da vaâng. Trong khoái lûãa mõt
múâ trïn daãi àêët Viïåt Nam, ngûúâi ta nghe tiïëng haát buöìn baä cuãa Trõnh Cöng Sún,
tiïëng haát àoâi àûúåc söëng, vaâ àoâi àûúåc haånh phuác trïn möåt mùåt àêët khöng coân chiïën
tranh: “Möåt ngaây daâi trïn quï hûúng. Möåt chiïìu sûúng qua thaânh phöë. Möåt ngûúâi
ngöìi nghe bom nöí...”
Phêån ngûúâi cuäng laâ möåt chuã àïì thûúâng àûúåc noái àïën trong nhaåc Trõnh Cöng
Sún. Phêån ngûúâi àûúåc mö taã qua kinh nghiïåm baãn thên cuãa taác giaã, chñnh laâ nöîi
cö àún khöng cûáu vaän àûúåc trïn caái nïìn cuãa möåt tuöíi treã àö thõ vaâ àang say mï
siïu hònh hoåc, vaâ àang tòm kiïëm möåt chuát bònh yïn cho nöåi têm. Bêëy nhiïu chuã àïì
laâm nöåi dung, cuâng vúái möåt ñt tû tûúãng Thiïìn, vaâ nhûäng chi tiïët êu yïëm vö cuâng
chñnh laâ Tònh ca Trõnh Cöng Sún, luön luön àûúåc taác giaã mang ra giaãi baây vúái möåt
ngûúâi tònh vùæng mùåt. Coá thïí noái rùçng chûa úã núi àêu ngûúâi phuå nûä Viïåt Nam àûúåc
tön vinh nhû trong tònh ca Trõnh Cöng Sún, àöi vai maãnh khaãnh àaä phaãi gaánh
chõu hïët gioá buåi cuöåc àúâi. Nhaâ phï bònh vùn hoåc Hoaâng Ngoåc Hiïën coá noái rùçng:
“Têët caã ca tûâ cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún laâm thaânh möåt tònh ca hay nhêët thïë kyã”.
Suöët 15 nùm trêìm luên cuãa thïë kyã, Trõnh Cöng Sún àaä laâm xong nhiïåm vuå
cuãa loaâi chim baáo baäo trong lûãa àaån. Chùèng laå gò möåt thúâi Trõnh Cöng Sún tung ra
baâi haát naâo laâ baâi êëy nöíi tiïëng, vaâ caã nhiïìu thïë hïå cuãa tuöíi treã caác àö thõ xuám laåi
“ngêëu nghiïën” nhûäng ca khuác cuãa anh. Noái nhû Apollinaire: Et ta vie que tu bois
comme une eau-de-vie (Vaâ cuöåc àúâi cuãa anh maâ anh uöëng caån nhû möåt thûá rûúåu
maånh).
Töi vêîn nghô vïì Sún qua möåt hònh tûúång aám aãnh cuãa thúâi sinh viïn lang
thang úã thaânh phöë Höì Chñ Minh: Möåt ngûúâi haát rong muâ nùçm nguã trïn vóa heâ, göëi
àêìu trïn cêy àaân àaä vúä.
12-4-2001
Baáo Gia àònh vaâ Xaä höåi
Trõnh Cöng Sún Ngûúâi Tònh Vônh Cûãu
Gêìn àêy, thónh thoaãng töi nhêån nhûäng cuá àiïån thoaåi hoãi vïì tònh hònh sûác
khoeã cuãa nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, thêåm chñ ngûúâi ta coân nghe tin àöìn laâ anh àaä
mêët. Vaâ chiïìu nay, möåt ngûúâi baån tûâ Saâi Goân àiïån ra baáo tin Trõnh Cöng Sún àaä
vônh biïåt coäi àúâi luác 12giúâ 45 phuát. Vêîn biïët laâ anh coá thïí ra ài bêët cûá luác naâo,
vêåy maâ töi vêîn hy voång àêëy chó laâ möåt caái tin cuãa "ngaây noái döëi" (ngaây 1-4).
Ngay caã khi anh khöng coân trïn coäi àúâi, töi vêîn cûá tin rùçng anh khöng chïët.
Búãi Trõnh Cöng Sún laâ möåt nhaåc sô taâi hoa, möåt Con - Ngûúâi - Thú - Ca (theo caách
goåi cuãa nhaåc sô Vùn Cao), möåt cuöåc àúâi hoaá thên vaâo nghïå thuêåt xûng tuång thên
phêån vaâ tònh yïu cuãa moåi kiïëp ngûúâi. Êm nhaåc cuãa anh mang sûác maånh vaâ sûå
mïìm maåi cuãa Nûúác, len loãi vaâo têån têm höìn sêu thùèm cuãa ngûúâi Viïåt àaánh thûác
tònh yïu quï hûúng xûá súã, àöìng thúâi anh cuäng laâ "Ngûúâi tònh laäng du cuãa nhiïìu
1
thïë hïå"
Khöng coá möåt nhaåc sô Viïåt Nam naâo àûúåc haát nhiïìu nhû Trõnh Cöng Sún.
Anh cuäng laâ nhaåc sô chiïëm kyã luåc vïì söë lûúång bùng àôa phaát haânh trong caã nûúác
vaâ nûúác ngoaâi suöët hún 40 nùm qua kïí tûâ baâi haát àêìu tiïn mang tûåa àïì Ûúát mi
(NXB An Phuá - Saâi Goân 1959). Nùm 1972, baâi haát Nguã ài con trong têåp Ca khuác
Da Vaâng cuãa anh àûúåc Àôa vaâng úã Nhêåt vúái söë lûúång trïn 2 triïåu baãn. Tïn tuöíi
Trõnh Cöng Sún luön hiïån diïån trïn nhûäng trang baáo huát höìn baån àoåc. Êm nhaåc
cuãa anh vang lïn tûâ caác tuå àiïím ca nhaåc, trïn sên khêëu lúán, trong quaán haâng,
1
Chûä cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng.
trïn xe ötö, len loãi vaâo têån giûúâng nguã cuãa möîi nhaâ, dêìm dïì nhû mûa Huïë quï
anh, bêët têån nhû àiïåu thú luåc baát khöng bao giúâ chêëm dûát. Tïn nhûäng baâi haát cuãa
anh biïën thaânh nhûäng tïn quaán cuãa yïu thûúng vaâ hêm möå: Biïín nhúá, Haå trùæng,
Diïîm xûa, Mûa höìng, Nguyïåt ca, Ru tònh, Ûúát mi, Tònh nhúá, Quyânh hûúng, Nöëi
voâng tay lúán, v..v.. Coân tïn anh thò àûúåc ghi trong böå tûâ àiïín Baách khoa Phaáp:
Encyclopeádie de tous les pays du monde.
Nhiïìu khi töi tûå hoãi, vò sao maâ Trõnh Cöng Sún àûúåc cöng chuáng hêm möå
àïën thïë? Coá leä chñnh anh laâ möåt nhaâ thú àûúåc haát lïn. Ca tûâ cuãa anh khöng chó
giaâu chêët thú nhû ngûúâi ta thûúâng noái, maâ àêëy laâ nhûäng baâi thú thûåc sûå, nhûäng
baâi thú thêëm àêîm triïët lyá vïì cuöåc söëng, vïì tònh yïu, vïì sûå sinh ra vaâ trúã vïì Caát
Buåi cuãa phêån ngûúâi ngùæn nguãi. Nhûng àêëy laâ nhûäng baâi thú riïng biïåt phong caách
Trõnh Cöng Sún, luön vùån luâi thúâi gian àïí àûúåc söëng hïët mònh. Nïëu àem in 500
baâi haát cuãa anh, ta seä coá möåt têåp Thú Trõnh Cöng Sún daây ngoát nghòn trang. Vaâ ta
khöng ngaåc nhiïn rùçng khi àûúåc nhúâ choån möåt söë baâi thú tònh hay nhêët thïë kyã,
nhaâ nghiïn cûáu vùn hoåc Hoaâng Ngoåc Hiïën àaä têm àùæc tiïën cûã lúâi ca Àïm thêëy ta
laâ thaác àöí cuãa Trõnh Cöng Sún. Nhûng khi nhûäng lúâi thú êëy àûúåc haát lïn bùçng
nhaåc cuãa chñnh taác giaã, thò noá böîng trúã thaânh nhûäng cêu kinh bêët huã. Vaâ ngûúâi ta
noái rùçng, êm nhaåc cuãa anh laâ nhûäng baâi kinh cêìu bïn vûåc thùèm vïì thên phêån vaâ
tònh yïu.
Nhûng khöng chó coá thú coá nhaåc, Trõnh Cöng Sún coân coá caã möåt kho baáu vïì
höåi hoaå vúái buát phaáp thêåt taâi hoa. Anh veä trong caác cuöåc rûúåu vúái baån beâ. Khi maâ
linh höìn àaä ngêëm men, anh veä thêåt nhanh, thêåt àeåp nhûäng chên dung maâ anh
yïu mïën. Veä. Röìi àïì tùång. Röìi kyá caái chûä kyá thêåt quen thuöåc. Baån beâ àûúåc anh veä,
mang vïì löìng khung treo lïn tûúâng lûu giûä möåt tònh caãm, lûu giûä höìn anh. Nhûng
duâ chó laâ cuöåc chúi höåi hoaå, Trõnh Cöng Sún àaä taåo ra nhiïìu phoâng tranh sún dêìu
gêy êën tûúång khöng ngúâ vúái höåi hoaå chuyïn nghiïåp. Coá phoâng tranh cuãa anh àïën
khi kïët thuác, khöng coân möåt bûác naâo àïí mang vïì. Ngûúâi ta mua tranh vò yïu
thûúng, laåi cuäng vò khêm phuåc. Haâng trùm bûác tranh cuãa anh lûu laåc khùæp thïë
giúái. Àiïìu àoá thïm möåt lêìn maách baão rùçng, Trõnh Cöng Sún vêîn söëng!
Töi àaä nhiïìu lêìn nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún trong cuöåc chiïën tranh chöëng
Myä, nhûng maäi àïën nùm 1976 múái àûúåc gùåp anh. Luác êëy töi àoáng quên úã vuâng nuái
Lïå Kyâ (Quaãng Bònh), Trõnh Cöng Sún cuâng vúái baån beâ vùn nghïå àaä àaåp xe leo nuái
àïën thùm vaâ anh öm àaân haát Nöëi voâng tay lúán. Caã àoaân nghïå thuêåt cuãa töi àaä vöî
tay haát cuâng anh. Töi cuäng àaä cuâng anh àïën nghôa trang dûúái chên nuái Ngûå Bònh
(Huïë) thùm möå öng cuå thên sinh cuãa anh, vaâ töi àûúåc biïët úã chñnh nghôa trang
naây vaâo nùm 1974 anh àaä saáng taác baâi Möåt coäi ài vïì vúái nhûäng chiïm nghiïåm thêåt
sêu sùæc vïì phêån ngûúâi: "Trïn hai vai ta àöi vêìng nhêåt nguyïåt. Roåi suöët trùm nùm
möåt coäi ài vïì". Vaâ lêìn gùåp anh cuöëi cuâng laâ trûúác Tïët Tên Tyå úã Saâi Goân, luác êëy
anh cuâng vúå chöìng ngûúâi em gaái ngöìi úã möåt quaán traâ thêåt tônh lùång àïí dûúäng
bïånh chöëc laát. Anh khoe vúái töi laâ tùng àûúåc hai kyá. Vêîn nuå cûúâi löå chiïëc rùng
khïính hiïìn laânh, dïî thûúng, vaâ anh hy voång seä viïët àûúåc möåt caái gò àoá ngay sau
lêìn öëm nùång naây.
Nhûng Trõnh Cöng Sún àaä khöng chöëng nöíi söë phêån. Êm nhaåc, thú ca vaâ höåi
hoaå cuãa anh seä laänh traách nhiïåm söëng tiïëp àúâi söëng cuãa anh, àuáng nhû anh ûúác
nguyïån luác sinh thúâi: "Söëng giûäa àúâi naây chó coá thên phêån vaâ tònh yïu. Thên phêån
thò hûäu haån. Tònh yïu thò vö cuâng. Chuáng ta laâm caách naâo àïí nuöi dûúäng tònh
yïu, àïí tònh yïu coá thïí cûáu chuöåc thên phêån trïn cêy thêåp giaá Àúâi".
Haâ Nöåi, àïm 1-4-2001

Lyá Quyá Chung
Vúái Vö Vaân Tiïëc Thûúng,

Sún Rúâi Khoãi Cuöåc Àúâi Naây...
Vúái Trõnh Cöng Sún, caái chïët khöng phaãi laâ àiïìu gò xa laå. Anh àaä nhêån diïån
noá trong mêëy nùm qua vaâ hún möåt lêìn giaáp mùåt noá. Anh gheát nhûng khöng súå haäi
noá. Anh gheát noá vò khöng àïí anh coân coá thïí yïu cuöåc àúâi naây, ca ngúåi cuöåc söëng
naây, coân coá thïí gùåp gúä baån beâ, uöëng rûúåu vúái baån beâ.
... Sau möåt lêìn Sún giaáp mùåt vúái tûã thêìn caách àêy gêìn 3 nùm, töi coá yïu cêìu
Sún thûã àõnh nghôa vïì caái chïët. Khöng suy nghô lêu, Sún noái: "Chïët laâ thiïåt thoâi.
Ngûúâi Phaáp coá noái: Les absents ont toujours tort. Chïët mònh khöng coân coá dõp gùåp
baån beâ, khöng coân àûúåc ngùæm cuöåc àúâi rêët àeåp naây".
Sún gheát caái chïët chó vò thïë. Coân súå thò khöng. Möåt, hai nùm gêìn àêy, baån beâ
thên cuãa Sún àïìu thêëy caái chïët möîi ngaây àïën gêìn anh hún, khi sûác khoeã cuãa anh
luåi taân dêìn. Riïng Sún, chùæc chùæn anh coân nhêån ra roä hún "keã" seä àïën laâm"giaán
àoaån" cuöåc vui chúi ca haát cuãa Sún trïn coäi àúâi naây. Nhûng Sún vêîn thïë, bònh
thaãn vaâ höìn nhiïn.
Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui
Choån nhûäng böng hoa vaâ nhûäng nuå cûúâi
Töi nhùåt gioá trúâi múâi em giûä lêëy
Àïí mùæt em cûúâi tûåa laá bay
Vaâ nhû thïë töi àïën trong cuöåc àúâi
Àaä yïu cuöåc àúâi naây bùçng traái tim cuãa töi....
Coá leä Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui laâ tuyïn ngön chñnh thûác nhêët vïì yá
nghôa vaâ muåc àñch cuãa Trõnh Cöng Sún trïn coäi àúâi naây.
Vaâ nhû thïë, traái tim cuãa Trõnh Cöng Sún khöng coân riïng cuãa anh, búãi anh
àaä hiïën dêng cho cuöåc àúâi. Vaâ khi möîi ngaây anh choån möåt niïìm vui, thò niïìm vui
êëy cuäng khöng phaãi riïng tû maâ laâ cuãa moåi ngûúâi.
Vúái nhûäng ngûúâi miïìn Nam trûúác nùm 1975 nhû töi, nhaåc vaâ lúâi cuãa Trõnh
Cöng Sún laâ möåt phêìn höìn cuãa mònh - yïu nûúác, chöëng ngoaåi xêm vaâ laâm dêåy lïn
möåt caách maänh liïåt yá thûác maáu thõt giûäa ngûúâi Viïåt Nam. Coá möåt thúâi thanh niïn
thaânh thõ úã miïìn Nam "ùn", "thúã" vaâ "nguã" vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún.
Theo töi, nhaåc Trõnh Cöng Sún vaâo thúâi àiïím êëy laâ "chiïëc cêìu" nöëi liïìn
thaânh thõ niïìm Nam vúái caác vuâng giaãi phoáng.
Sau tïët, töi coá vaâo thùm Trõnh Cöng Sún úã Bïånh viïån Chúå Rêîy. Trûúác àoá, coá
luác anh àaä mêët möåt phêìn trñ nhúá, nhûng höm töi vaâo cuâng hoaå sô Trõnh Cung,
anh rêët minh mêîn. Nhùæc laåi caác taác phêím bõ chñnh quyïìn Saâi Goân daán nhaän
"phaãn chiïën" (khoaãng nùm 1968), Sún vui veã kïí vaâi thñ duå, chùèng haån trong baâi
Nhòn nhûäng muâa thu ài, chñnh quyïìn Saâi Goân cho rùçng "nöîi buöìn trïn êëy" laâ "nöîi
buöìn trïn chiïën khu", coân vúái taác phêím Mûa höìng, anh bõ hoãi mûa laâm sao höìng
àûúåc!
Sún yïu nûúác khöng öìn aâo, khöng toan tñnh. Anh laâ möåt nghïå sô àñch thûåc chó
biïët cöëng hiïën cho àúâi. Anh cùm gheát chiïën tranh, gheát hêån thuâ, gheát sûå nhoã
nhen. Anh àïì cao tònh yïu. Àuáng laâ anh àïën cuöåc àúâi naây àïí àem laåi niïìm tin vaâ
niïìm vui cho àúâi. Vúái vö vaân tiïëc thûúng khi anh rúâi khoãi cuöåc àúâi naây.
Àöî Quang Haånh
Sún Àaä "Boã Ta Àûáng Bïn Trúâi Kia"
Dûúâng nhû, hiïån hûäu trong cuöåc àúâi hay ra ài khoãi bïì mùåt àúâi söëng, àaä tûâ
lêu àöëi vúái Trõnh Cöng Sún khöng coân laâ àiïìu quan troång. Nhûng thêåt sûå söë phêån
àaä trao cho anh vaâ suöët àúâi, anh an nhiïn ài àïën cuâng möåt sûå nghiïåp saáng taåo to
lúán trong möåt hònh haâi - thên xaác rêët àöîi mong manh, dïî bõ töín thûúng.
Töi tin rùçng, chó bùçng möåt phêìn nhoã trong thaânh quaã saáng taåo êëy, nhiïìu
nhaåc sô saáng taác ca khuác Viïåt Nam àaä coá thïí yïn loâng ra ài. Dêîu sao, Trõnh Cöng
Sún chia tay vúái chuáng ta vaâo ngaây caá thaáng tû (1-4) nhû laâ lúâi noái döëi, àïí chuáng
ta àau xoát nghô rùçng, àoá laâ àiïìu àuâa cúåt taân nhêîn vaâ thêåt sûå cay àùæng. Trong möåt
nùm chó coá möåt ngaây "noái döëi" vaâ chñnh trong caái ngaây êëy, Trõnh Cöng Sún cuäng
choån àïí noái vúái chuáng ta lúâi tûâ biïåt chên thaânh.
Anh ra ài vaâo giúâ Ngoå (12h45’). Trong caác baâi cuãa Trõnh Cöng Sún, ñt coá ca tûâ
noái vïì giûäa trûa. Tûâ trong vö thûác, anh khöng thñch noái àïën sûå lûng chûâng, möåt
nûãa chùng? Rêët ñt ban trûa, nhûng khöng phaãi laâ khöng coá. Trong Em coân nhúá
hay em àaä quïn, anh àaä tûâng gúåi laåi: "Coá chuát nùæng trong tiïëng gaâ trûa". Vaâ höm
nay töi chúåt nghe thêëy Lúâi thiïn thu goåi anh tûâ rêët xa xùm: "Vïì trïn phöë cao
nguyïn ngöìi. Tiïëng gaâ trûa gaáy khan bïn àöìi. Chúåt nhû phöë kia khöng ngûúâi. Coân
laåi töi bûúác hoaâi...". Trong nhûäng bûúác ài cuãa thuúã hoa niïn, maãnh àêët cao nguyïn
vúái Sún nhû laâ sûå tònh tûå àêìu tiïn, núi nêng niu nhûäng nguöìn caãm hûáng saáng taåo
àêìu tiïn, vaâ cuäng tûâ àêëy, anh choån cho mònh möåt con àûúâng múái. Laâ ngûúâi Huïë,
tûâng söëng nhiïìu úã Huïë, nhûng Trõnh Cöng Sún laåi sinh úã Àùæc Lùæc (1939). Sau khi
töët nghiïåp Àaåi hoåc Sû phaåm Quy Nhún, anh vïì daåy úã Blao (Baão Löåc - Lêm Àöìng
hiïån nay), röìi anh quyïët àõnh thöi daåy, nhûng chó àïí laâm möåt nghïì rêët àöîi thiïn
lûúng khaác laâ êm nhaåc.
Trõnh Cöng Sún bùæt àêìu saáng taác tûâ cuöëi nhûäng nùm 50. Töi vêîn coân nhúá bûác
hònh chuåp möåt chaâng trai treã öm guitar trïn sên thûúång. Baâi àûúåc biïët àïën àêìu
tiïn laâ Ûúát mi. Coá leä àoá khöng chó laâ tònh khuác, noá àaä hûúáng túái nöîi àau nhên thïë,
kiïëp ngûúâi. Vaâ cuäng khöng khaác nhûäng nghïå sô saáng taåo àñch thûåc, Trõnh Cöng
Sún àaä viïët trong sûå cö àún, vïì caái cö àún. Sau haâng loaåt nhûäng ca khuác maâ chuáng
ta quen goåi möåt caách lûúâi biïëng vaâ dïî daäi laâ "ca khuác trûä tònh", chùång àûúâng saáng
taác cuãa Trõnh Cöng Sún coá bûúác ngoùåt. Chiïën tranh ngaây caâng leo thang, Myä àöí
quên öì aåt vaâo miïìn Nam, ngûúâi nhaåc sô veã chûâng "yïëu àuöëi" êëy kiïn quyïët tröën
quên dõch, trúã thaânh möåt nhên vêåt phaãn chiïën, hûúáng loâng mònh vaâo phong traâo
thanh niïn sinh viïn yïu nûúác. Caác ca khuác àaä tiïëp sûác rêët nhiïìu cho phong traâo
àêëu tranh söi nöíi úã caác àö thõ miïìn Nam. Anh àaä "haát cho àöìng baâo töi nghe" vaâ
thêåt sûå àöìng baâo àaä nghe caác baâi haát cuãa anh. Khöng chó coá àöìng baâo, coân coá
nhûäng ngûúâi têån caác phûúng trúâi khaác. Coá thïí noái àêy laâ möåt giai àoaån saáng taåo
cuãa Trõnh Cöng Sún. Tïn cuãa anh xuêët hiïån trong böå Tûâ àiïín Baách khoa Phaáp
(Encyclopeádie de tous pays du monde), trïn nhiïìu baáo chñ quöëc tïë.
Saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún laâ lúâi kïu goåi yïu thûúng. Àoá laâ maáu thõt, noá
xa laå vúái thoái hoa myä, lùæm lúâi cuãa khöng ñt vùn nghïå sô. Sûå yïu thûúng phaãi laâ tûå
nguyïån, möåt haânh àöång tûå nhiïn nhû àúâi söëng. Àöëi vúái anh coá leä noá giaãn dõ, khöng
vêët vaã, vêåt vaä hay laâ sûå laâm daáng. Anh tûâng noái: "Khi viïët nhûäng ca khuác trong
thúâi gian àoá, töi àïì cêåp àïën loâng yïu thûúng nhû möåt sûå tûå phaát chûá khöng hïì tûâ
möåt yá àöì coá sùén... Caái gò xuêët phaát tûâ traái tim chên thêåt thò dïî taåo ra sûå caãm
thöng vúái thïë giúái quanh ta..."
Coá thïí coi àêy laâ nhûäng àiïìu têm niïåm - vaâ cuäng laâ sûå dùån laåi cuãa Trõnh
Cöng Sún: "Ài qua àúâi söëng naây töi ruát ra àûúåc möåt baâi hoåc: Khöng coá caái gò quyá
hún trong con ngûúâi bùçng loâng bao dung; vaâ luön luön phaãi biïët tha thûá cho löîi
lêìm cuãa ngûúâi quanh mònh. Söëng àûúåc nhû vêåy seä thêëy cuöåc àúâi dïî thúã hún vaâ seä
àaánh thûác àûúåc loâng yïu thûúng trong möîi con ngûúâi àöëi vúái moåi ngûúâi..." (Taåp chñ
Thïë giúái Êm nhaåc cuãa Höåi Nhaåc sô Viïåt Nam, söë 2-2001).
Trõnh Cöng Sún àaä ài qua àúâi söëng naây phaãi chùng àïí àïën möåt núi trúâi múái,
àêët múái? Duâ anh àaä "Boã ta àûáng bïn trúâi kia" (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí), nhûng úã
bïn trúâi êëy, coá leä anh vêîn àang móm cûúâi nhòn chuáng ta thên thiïån vaâ bao dung
biïët bao. Töi khöng muöën noái theo kiïíu dïî daäi laâ sûå ra ài cuãa anh laâ töín thêët lúán,
laâ "khoaãng tröëng khöng gò buâ àùæp nöíi" trong nïìn êm nhaåc nûúác nhaâ. Trõnh Cöng
Sún khöng bao giúâ mong laâm thûá cêy lúán xöëp xaáp, anh tûâng muöën "Àúâi ta coá khi
tûåa laá coã, ngöìi haát ca rêët tûå do”, (Àïm thêëy ta laâ thaác àöí). Têm höìn cuãa anh, ca
khuác cuãa anh luön laâ "àöëm lûãa", luön "nhoám trong vûúân khuya". Vaâ vò thïë, Trõnh
Cöng Sún seä coân söëng, chûâng naâo maâ möîi ngûúâi coân muöën nùæm tay nhau, àïí Nöëi
voâng tay lúán, àïí "cho troân möåt voâng Viïåt Nam".
Baáo Lao àöång 1-4-2001

Trêìn Vùn Khï
Thûúng Tiïëc Trõnh Cöng Sún
Em Trõnh Cöng Sún úi!
Tin em vônh viïîn ra ài laâm anh vö cuâng baâng hoaâng vaâ xuác àöång!
Tûúãng chûâng nhû múái àêy, khi àêët nûúác Viïåt Nam coân chòm trong khoái lûãa,
tûâ quï nhaâ voång àïën trúâi Têy nhûäng ca khuác cuãa möåt nhaåc sô maâ anh chûa tûâng
biïët mùåt nghe tïn, àem têån tai anh tiïëng Àaåi baác ru àïm tiïëng haát cuãa Ngûúâi con
gaái Viïåt Nam Da vaâng, tiïëng têm tònh Trïn ghïë àaá cöng viïn... Sau àoá, möåt anh
baån trong chuyïën vïì thùm quï nhaâ àaä mang sang Phaáp têåp ca khuác cuãa Trõnh
Cöng Sún.
Múái nghe tïn em lêìn àêìu, chûa biïët chûa quen maâ anh àaä coá caãm tònh nöìng
hêåu. Em tiïëp tuåc viïët thïm nhûäng ca khuác khaác maâ lúâi thú neát nhaåc mang roä dêëu
êën Trõnh Cöng Sún, caâng laâm cho anh mong moãi gùåp àûúåc em.
Àïën khi em gùåp Vùn Cao taåi Haâ Nöåi, biïët rùçng em chùèng nhûäng saáng taác
nhiïìu baâi ca phaãn chiïën, nhûäng ca khuác cuãa tònh yïu maâ em coân laâ möåt nhaâ thú,
möåt hoaå sô vaâ möåt àïå tûã cuãa Lûu Linh, Lyá Baåch. Vùn Cao noái vïì em vúái têët caã caãm
tònh nöìng hêåu.
Àïën khi gùåp em lêìn àêìu taåi Paris, nghe em haát, nghe ca sô chuyïn nghiïåp vaâ
nghiïåp dû tûâ Àûác vaâ caác nûúác Têy Êu haát nhaåc cuãa em, laåi nghe Khaánh Ly haát
Trõnh Cöng Sún, tònh thûúng quyá em àaä rêët vûäng chùæc trong loâng anh.
Anh chõ may mùæn àûúåc dûå buöíi baão vïå luêån aán cao hoåc cuãa möåt cö gaái Nhêåt
taåi Àaåi hoåc Juissieu, vúái àïì taâi Ca khuác phaãn chiïën cuãa Trõnh Cöng Sún. Nghe
phên tñch nöåi dung nhiïìu baâi haát, nghe chñnh cö minh hoaå, vûâa ca vûâa àïåm àaân
luåc huyïìn cêìm: tïn Trõnh Cöng Sún vang trong àaåi hoåc Paris ngang têìm vúái
nhûäng nhaåc sô danh tiïëng Charles Brassens trong Àaåi hoåc Sorbonne.
Biïët tiïëng àaân, ngoâi buát, cêy coå cuãa em naâo cuäng phang sûå “tònh yïu”, khöng
phaãi àún thuêìn “tònh yïu àöi lûáa” maâ laâ caã tònh yïu quï hûúng, àêët nûúác, con ngûúâi
Viïåt Nam, möåt höm anh ngaåc nhiïn khi nhaâ thú Thên Thõ Ngoåc Quïë cho anh nghe
nhaåc em phöí möåt baâi thú àêìy Thiïìn võ cuãa chõ: Gioåt nûúác caânh sen.
Ngaân nùm gioåt nûúác coá buöìn khöng?

Sao vêîn lung linh dûúái aánh höìng?
Trïn caánh sen vaâng ai biïët àûúåc
Ngaân nùm gioåt nûúác coá buöìn khöng?
Ngaåc nhiïn vaâ vö cuâng thñch thuá em úi! Caâng ngaây caâng khaám phaá ra nhûäng
khuön mùåt àa daång, coá khi thêìm kñn maâ rêët thên thûúng cuãa em.
Röìi caách 2 nùm, trong möåt chuyïën vïì nûúác, Thaái Hoaâ chuyïín lúâi em múâi anh
àïën thùm nhaâ ùn möåt bûäa cúm vúái em. Bûäa cúm àùåc biïåt àuáng vúái sûå kiïng cûã cuãa
nhûäng ngûúâi bõ bïånh tiïíu àûúâng. AÂ ra, em cuäng àöìng bïånh nhû anh - rêët nùång vaâ
maän tñnh, àöìng khñ tûúng cêìu, thò àöìng bïånh cuäng tûúng thên.
Thûúng quaá ài! Vêåy maâ em luác naâo cuäng têën tûãu quên maåc àònh”, uöëng rûúåu
thò “tam baách böi” maâ giúâ àêy phaãi tûå haån chïë, möîi bûäa ùn chó möåt ly rûúåu àoã!
Lêìn naây vïì nûúác, nghe noái em yïëu nhiïìu. Chûa kõp àïën thùm thò em àaä vöåi
ra ài vônh viïîn.
Trõnh Cöng Sún úi! Vônh biïåt em!
Tûã sinh dêîu biïët luêåt vö thûúâng, nhûng laâm xao xuyïën loâng ngûúâi Viïåt, coân
laâm ngûúâi Nhêåt say mï, ngûúâi Anh thaán phuåc.
Theo lïå thûúâng, anh chó biïët thaânh thêåt, thöëng thiïët chia buöìn cuâng tang
quyïën vaâ cêìu nguyïån cho hûúng höìn em tiïu diïu núi cûåc laåc.
Nhûng em Sún úi!
Nhûäng gò em àaä cho àúâi, àúâi seä giûä maäi, khöng chó ngaây nay maâ àïën caã mai
sau.
Phaåm Tuyïn
Lúâi Chia Buöìn Tûâ Haâ Nöåi
Tin nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä vônh biïåt cuöåc àúâi vaâo trûa 1-4 khiïën cho moåi
ngûúâi yïu nhaåc úã Haâ Nöåi vö cuâng baâng hoaâng xuác àöång. Anh ra ài thêåt û? Khi maâ
vùng vùèng bïn tai moåi ngûúâi vêîn nhû coân êm vang cêu haát kïët thuác möåt baâi ca nöíi
tiïëng cuãa anh viïët vïì muâa thu Haâ Nöåi: “Nhúá àïën möåt ngûúâi àïí nhúá moåi ngûúâi”.
Vaâo giúâ phuát phaãi chia tay anh, trong caác baâi haát cuãa anh àûúåc nhiïìu ngûúâi
ngên nga mêëy chuåc nùm qua, ngûúâi Haâ Nöåi vêîn cûá muöën nhúá àïën baâi ca maâ anh
àaä viïët gûãi vïì traái tim thên yïu cuãa Töí quöëc.
Phaãi coá möåt tònh yïu thêåt chên thaânh, möåt caãm xuác thêåt tinh tïë, anh múái coá
àûúåc nhûäng phaát hiïån ñt thêëy trong nhûäng ca khuác maâ ngûúâi ta thûúâng nghe thêëy
vïì muâa thu Haâ Nöåi. Àoá laâ Haâ Nöåi muâa thu, cêy cúm nguöåi vaâng, cêy baâng laá àoã.
Nùçm kïì bïn nhau, phöë xûa nhaâ cöí, maái ngoái thêm nêu. Àoá laâ Muâa hoa sûäa vïì
thúm tûâng ngoån gioá. Àoá laâ Höì Têy chiïìu thu mùåt nûúác vaâng lay, maân sûúng
thûúng nhúá bêìy sêm cêìm nhoã vöî caánh mùåt trúâi.
Ngûúâi Haâ Nöåi rêët quyá troång anh vò tònh yïu cuãa anh àöëi vúái maãnh àêët Thùng
Long cöí kñnh.
Gùåp anh úã Huïë nhûäng ngaây àêìu miïìn Nam múái giaãi phoáng, töi àaä thêëy úã anh
möåt nhên caách àaáng nïí troång, biïët tòm cho mònh möåt leä söëng àeåp, vûúåt qua nhûäng
àõnh kiïën àöë kyå cuãa àúâi thûúâng, khiïm nhûúâng tòm àïën êm nhaåc nhû möåt sûå böåc
baåch tònh caãm cuãa mònh vúái cuöåc àúâi, vò vêåy tuy múái gùåp nhau lêìn àêìu maâ töi àaä
thêëy gêìn guäi dïî thöng caãm. Sau naây anh àaä coá dõp têm sûå rùçng: “Töi thñch triïët
hoåc vaâ vò thïë töi muöën àûa triïët hoåc vaâo ca khuác cuãa mònh, möåt thûá triïët hoåc nheå
nhaâng maâ ai cuäng coá thïí hiïíu àûúåc nhû ca dao hoùåc lúâi ru cuãa meå... Töi cöë gùæng
laâm thïë naâo àïí coá thïí trong baâi haát cuãa mònh chuyïn chúã àûúåc möåt thöng àiïåp cuãa
loâng nhên aái àïën vúái moåi ngûúâi”.
Trõnh Cöng Sún àaä têm niïåm nhû vêåy vaâ coá thïí noái caác ca khuác cuãa anh àaä
thïí hiïån àûúåc ûúác nguyïån àoá.
Trong lônh vûåc ca khuác, lúâi ca coá möåt võ trñ hïët sûác quan troång vaâ vïì mùåt naây
Trõnh Cöng Sún thûåc sûå laâ möåt nhaâ thú. Nhaåc sô Nguyïîn Xuên Khoaát luác sinh
thúâi àaä noái dñ doãm laâ: “Trõnh Cöng Sún laâm lúâi ca nheå nhaâng nhû lêëy chûä úã trong
tuái ra!”. Lúâi ca cuãa anh khöng dïî daäi, tuyâ tiïån, maâ luön luön êín sêu möåt triïët lyá vïì
cuöåc àúâi vaâ àiïìu àaáng noái laâ anh àaä tòm àûúåc nhûäng giai àiïåu phuâ húåp, dung dõ,
khöng cêìu kò kiïíu caách àïí thïí hiïån nöåi dung àoá.
Trong höìi ûác cuãa mònh, anh têm sûå: “Vò coá tònh yïu nïn múái coá êm nhaåc; vò
coá khöí àau nïn múái coá êm nhaåc; vò coá haånh phuác nïn cuäng coá êm nhaåc; do àoá khi
töi viïët möåt baâi haát ca tuång tònh yïu, haånh phuác; hoùåc than thúã vïì möåt nöîi tuyïåt
voång naâo àoá thò hònh nhû töi khöng mùæc phaãi möåt löîi lêìm naâo caã ”.
Anh àêu coá löîi lêìm gò khi nhûäng cung bêåc tònh caãm êëy àang hiïån hûäu trong
cuöåc àúâi höm nay. Trûâ nhûäng traái tim xú cûáng ra, giai àiïåu vaâ lúâi thú cuãa anh àaä
àûúåc sûå cöång hûúãng cuãa biïët bao ngûúâi.
Ngûúâi yïu nhaåc úã Haâ Nöåi ghi nhêån nhûäng saáng taác cuãa anh, tuöíi treã úã àêy vêîn
haát Nöëi voâng tay lúán möîi khi hoåp baån, vêîn haát Huyïìn thoaåi Meå khi nghô vïì nhûäng
nùm thaáng chiïën tranh, vêîn ngên nga Diïîm xûa nhûäng luác riïng tû vaâ hoå luön àoán
chúâ nhûäng saáng taác múái cuãa anh trong nhûäng ngaây hoaâ bònh xêy dûång naây.
Múái àêy anh àaä höìn nhiïn haát cho töi nghe khuác Àöìng dao nùm 2000 vaâ caãm
thêëy quyá caái haånh phuác cuãa ngûúâi saáng taác “khi ngöìi trûúác trang giêëy trùæng vaâ biïët
rùçng mònh àang saáng taác trong tûå do- tûå do cuãa têm höìn vaâ tûå do cuãa saáng taác”.
Àöëi vúái ngûúâi saáng taác, coá àûúåc möåt phong caách riïng laâ möåt àiïìu phaãi phêën
àêëu. Trõnh Cöng Sún khöng chuã têm taåo cho mònh möåt sûå khaác biïåt lêåp dõ, nhûng
bùçng tònh caãm chên thaânh cuãa mònh, anh àaä coá àûúåc möåt phong caách rêët riïng
àûúåc sûå mïën möå cuãa àöng àaão cöng chuáng.
Seä coân coá nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu vïì haâng trùm ca khuác cuãa anh vúái
nhûäng sûå àaánh giaá coá thïí khaác nhau, nhûng phaãi khùèng àõnh rùçng sûå nghiïåp
saáng taác cuãa anh àaä goáp phêìn xûáng àaáng vaâo nïìn ca khuác Viïåt Nam hiïån àaåi.
Tûâ Haâ Nöåi xin thùæp neán nhang tûúãng nhúá túái anh. Nhûäng giai àiïåu vaâ lúâi ca
trong caác saáng taác cuãa anh seä coân söëng maäi trong loâng ngûúâi Haâ Nöåi.
2-4-2000
Thanh Tuâng
Anh Àaä Vùæt Kiïåt Tònh Yïu Cho Àúâi...
Thïë laâ ngûúâi Viïåt Nam viïët tònh ca hay nhêët thïë kyã àaä qua àúâi. Thïë laâ möåt
traái tim nhên hêåu àaä ngûâng àêåp, möåt thên phêån maâ sûå hiïën dêng laâ vö vaân traái
ngoåt coân sûå hûúãng thuå laåi hïët sûác àùæng cay...thên phêån êëy àaä chêëm dûát.
Mùåc duâ àaä cöë gùæng hïët sûác mònh, tûâ Haâ Nöåi töi vêîn khöng thïí naâo trúã vïì kõp
trong giúâ phuát lêm chung cuãa anh, àïí àûúåc ngöìi bïn giûúâng bïånh cêìm tay anh,
nghe duâ chó möåt lúâi cuãa anh nhû trûúác àêy hún mûúâi nùm anh àaä laâm nhû vêåy
khi vúå töi ra ài. Chúåt nghô àïën cêu "Ngaây sau soãi àaá cuäng cêìn coá nhau" maâ loâng
àau vö haån. Àöi khi töi ngöìi vúái anh trong cùn phoâng nhoã ngöín ngang nhûäng bûác
tranh àoá, coá luác haâng giúâ àöìng höì chùèng ai noái vúái ai tiïëng naâo, dûúâng nhû ai cuäng
àang theo àuöíi möåt yá tûúãng naâo àoá... Khöng! Chùèng coá yá tûúãng naâo caã! Vò Sún coá
möåt cêu haát maâ töi rêët thñch: "Àöi khi möåt ngûúâi ngöìi trong im lùång, thûåc ra àang
ngöìi thaãnh thúi".
Vêng, giúâ thò anh àaä thaãnh thúi, xin anh thêåt thaãnh thúi, àûâng mang theo
nhûäng nöîi àau coân soát laåi trïn cuöåc àúâi naây laâm gò cho vûúáng bêån.
Röìi:
Möåt buöíi saáng muâa xuên
Möåt àûáa beá yïn nùçm
Búâ möi dûúâng thêìm hoãi
Coá thiïn àaâng hay khöng?
Coá? Hay khöng? Thiïn àaâng hay möåt chöën naâo nhû vêåy xin haäy àoán nhêån tûâ
anh möåt linh höìn trong saáng nhû treã thú. Töi nghô àoá khöng chó laâ lúâi cêìu mong
cuãa riïng töi maâ coá leä laâ cuãa haâng triïåu ngûúâi yïu mïën anh.
Trûúác àêy coá ngûúâi noái: "Trõnh Cöng Sún laâ phuâ thuãy cuãa ngön ngûä" àïí coá yá
aám chó taâi nùng vùn hoåc hay khaã nùng sûã duång ngön ngûä cuãa anh trong ca tûâ. Töi
khöng phaãn àöëi, vïì taâi nùng naây cuãa anh thò khöng ai saánh kõp, thïë nhûng úã anh
taâi nùng laåi àûúåc nhên lïn gêëp nhiïìu lêìn búãi chñnh têm höìn anh. Quaã thêåt "Chûä
têm kia múái bùçng ba chûä taâi".
Sún hêìu nhû chûa bao giúâ laâm cho ai giêån, ngûúåc laåi àöëi vúái nhûäng ngûúâi coá
löîi vúái anh - coá giêån mêëy anh cuäng khöng bao giúâ mêët bònh tônh, cêu phaán xeát cuöëi
cuâng cuãa anh thûúâng laâ möåt tiïëng tùåc lûúäi keâm theo cêu noái: "Thöi kïå".
Sûå thöng thaái, tñnh bao dung, sûå tûâng traãi, tñnh khiïm nhûúâng taåo nïn möåt
Trõnh Cöng Sún coá phong caách cuãa möåt nhaâ hiïìn triïët khöí haånh, möåt nhên caách
coá caá tñnh àöåc àaáo nhûng laåi hoaâ àöìng, cao siïu vúâi vúåi nhûng laåi dïî gêìn.
Chua xoát laâ àïí coá thïí caãm thöng àûúåc nöîi àau cuãa kiïëp ngûúâi, con ngûúâi taâi
hoa êëy hêìu nhû phaãi hûáng chõu têët caã nhûäng nöîi àau. Têët nhiïn buâ laåi anh àûúåc
sûå kñnh troång yïu mïën, àöi khi laâ sûå suâng baái hoaâ lêîn vúái vinh quang. Sûå kñnh
troång quyá mïën: anh khiïm nhûúâng àoán nhêån vaâ àïìn àaáp, nhûng sûå vinh quang
àöi luác quaá nhiïìu anh cuäng ngaán ngêím: "Cuäng chó laâ giaã maâ thöi!"
Sún àaä thöët lïn:

"Tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû nhûäng doâng söng nhoã
Öi nhûäng doâng söng nhoã, lúâi heån thïì laâ nhûäng cún mûa”.
Cho duâ vêåy, vúái anh têët caã àïìu coá thïí àûúåc, traái tim anh luác naâo cuäng chaáy
boãng tònh yïu cho duâ laâ àún phûúng hay song phûúng, cho duâ laâ àa phûúng hay vö
àõnh. Tònh yïu àaä àêìy ùæp traái tim thò phaãi cho, cho maâ chùèng mong nhêån laåi,
trong saáng, cao thûúång hiïån hûäu nhûng chùèng phaãi bao giúâ cuäng nùæm giûä àûúåc, àoá
laâ tònh yïu cuãa Sún.
Mùåt trúâi, mùåt trúâi àaä lïn, coân nhòn, coân thêëy con ngûúâi.
Möåt ngaây tònh cúâ biïët em, laâ ngaây laå luâng nhêët trêìn gian.
Coá àuáng laâ möåt ngaây naâo àoá Sún àaä gùåp möåt ai àoá vaâ anh caãm thêëy àoá laâ möåt
ngaây laå luâng nhêët trêìn gian khöng? Coá thïí nhiïìu ngûúâi khöng tin, coân töi thò töi
tin vò töi cuäng àaä tûâng gùåp àûúåc àiïìu àoá, chó coá àiïìu töi khöng nghô àûúåc ra möåt
baâi haát nhû vêåy maâ thöi.
Laåi noái: "Trong àaåo laâm ngûúâi àûác hy sinh laâ àûác tñnh cao quyá vö cuâng, hiïën
dêng maâ khöng cêìn àïìn àaáp, àoá laâ sûå cao thûúång nhêët cuãa àûác hy sinh". Sún noái:
"Söëng trïn àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng, àïí laâm gò em biïët khöng? Àïí gioá cuöën
ài!". Anh cuäng viïët: "Tin buöìn tûâ ngaây meå cho mang nùång kiïëp ngûúâi", coá nghôa
anh biïët chêëp nhêån sûå àau khöí cuãa àúâi söëng. Anh thûúâng noái vúái töi laâ anh xaác tñn
"Söëng chûá khöng phaãi töìn taåi". Búãi vò tûâ lêu bùçng möåt gioång laåc quan, anh àaä viïët:
"Töi nay úã troå trêìn gian. Trùm nùm vïì chöën xa xùm cuöëi trúâi".
Vaâ duâ cuöåc àúâi chó laâ coäi taåm, anh vêîn phaãi söëng, phaãi yïu thûúng, vêîn hy
voång ûúác ao: "Tim em ngûúâi troå laâ töi, mai kia duâ coá xa xöi cuäng àaânh".
Öi caái chûä "àaânh" naây nghe múái thêåt laâ laå, noá tûúãng nhû mïìm yïëu laåi hoaá
thaânh duäng caãm, noá quyïët liïåt chêëp nhêån sûå àöëi àêìu vúái àõnh mïånh nhû chêëp
nhêån sûå bêët thaânh taåm thúâi cuãa nhûäng hy voång vaâ hoaâi baäo maâ vêîn dêën thên vò
nhû anh àaä viïët:
"Cuöåc àúâi àoá coá bao lêu maâ hûäng húâ”.
Quaã thêåt cuöåc àúâi chùèng àûúåc bao lêu, traái tim anh àaä khöng bao giúâ húâ
hûäng vúái cuöåc àúâi, anh àaä vùæt kiïåt tònh yïu cho cuöåc söëng, cho nhûäng thên phêån
khöí àau. Vaâ giêy khùæc cuöëi noá àaä ngûâng àêåp.
Töi dûâng laåi úã àêy vúái möåt nöîi bùn khoùn; khöng biïët àïën bao giúâ àêët nûúác
chuáng ta múái laåi coá àûúåc möåt nhaåc sô vúái caã taâi nùng, àûác àöå vaâ sûå nghiïåp nhû anh.
2- 4 - 2001
Êu Cuäng Laâ "Möåt Coäi Ài Vïì"
Con ngûúâi ai cuäng coá tïn cuâng vúái danh xûng - riïng Trõnh Cöng Sún khöng
cêìn àïën danh xûng. Noái àïën Trõnh Cöng Sún hêìu nhû ai cuäng biïët anh laâ nhaåc sô -
khöng chó biïët anh laâ nhaåc sô maâ ngûúâi yïu nhaåc naâo cuäng thuöåc cuãa anh ñt nhêët
möåt àöi cêu, búãi leä lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún noái nhiïìu leä cuãa àúâi ngûúâi: nöîi
buöìn, niïìm vui vaâ khaát voång.
Muâa heâ nùm 1989, töi vaâ Trõnh Cöng Sún ài Phaáp theo lúâi múâi cuãa "Nhaâ Viïåt
Nam" úã Paris. Qua chuyïën ài naây töi phaát hiïån möåt àiïìu laå. Söë Viïåt kiïìu, söë ngûúâi
chöëng Trõnh Cöng Sún vêîn nghe Trõnh Cöng Sún, khöng thïí thiïëu Trõnh Cöng Sún
- chên thiïån myä trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún àaä vûúåt qua caã loâng hêån thuâ.
Möåt nhaâ vùn Viïåt kiïìu coá viïët möåt àoaån trong höìi kyá: "Töi thêåt haånh phuác
khi àûúåc nghe Trõnh Cöng Sún haát! Coá thïí noái, coá nhiïìu ca sô thïí hiïån ca khuác cuãa
anh àaä chinh phuåc haâng triïåu traái tim cuãa thñnh giaã, nhûng khöng ai thöí löå nöîi
loâng mònh bùçng gioång haát cuãa anh.
Gioång haát cuãa anh àûa ta àïën têån àaáy sêu nhêët cuãa tûâng ngön tûâ vaâ nöët
nhaåc. Àoá chñnh laâ haånh phuác cuãa ngûúâi nghe. Xin caác baån haäy nghe laåi Trõnh
Cöng Sún!”
Sinh thúâi, Trõnh Cöng Sún quan niïåm cuöåc söëng trêìn gian naây laâ coäi taåm.
Biïët laâ coäi taåm nhûng Trõnh Cöng Sún muöën taåm lêu daâi búãi vò: "Töi laâ ai maâ coân
trêìn gian thïë. Töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây". Trõnh Cöng Sún yïu àúâi vúái möåt têm
höìn rêët treã thú. Nhû hai àûáa treã àaánh nhau giêån röìi khoác nhûng sau àoá hai àûáa
laåi cûúâi àuâa, laåi dùæt tay nhau chaåy nhaãy tung tùng. Möåt ngûúâi baån vò leä gò àoá boã
anh ài, sau àoá anh vêîn haát vïì ngûúâi baån cuãa anh rêët thiïët tha vúái tònh yïu rêët
mïnh möng...
Trõnh Cöng Sún àïí laåi cho àúâi möåt gia taâi ca khuác thêåt àöì söå, nhûng lúán hún,
àeåp hún vaâ cao quyá hún laâ têm höìn anh, anh khöng hïì ghanh tõ vúái möåt ai. Quñ
biïët bao!
Vúái triïët lyá söëng cuãa Trõnh Cöng Sún, töi nghô, Sún àaä xuöëng àoâ sang söng vïì
bïn kia thïë giúái. Bêy giúâ, Trõnh Cöng Sún hún hùèn têët caã nhûäng ngûúâi coân laåi trïn
traái àêët búãi biïët bïn kia thïë giúái coá gò maâ luác coân coá mùåt úã trêìn gian anh muöën
biïët.
Sún úi! Êu cuäng laâ "möåt coäi ài vïì" maâ thöi.

Anh Ngoåc
Àõnh Mïånh Bùæt Anh Phaãi

Yïu Thûúng
Haånh phuác laâ möåt ly caâ phï vaâ nhaåc Trõnh.

(Lúâi möåt ngûúâi dên Huïë)
Ngûúâi àêìu tiïn goåi àiïån baáo cho töi caái tin nhaåc sô Trõnh Cöng Sún qua àúâi
laåi laâ ngûúâi àaä tûâ lêu lùæm chùèng hïì oã ï gò àïën töi, möåt ngûúâi maâ töi yïu thûúng vaâ
vò vêåy cuäng gêy cho töi nhiïìu àau àúán. Laå luâng nhûng khöng ngaåc nhiïn. Búãi vò
töi biïët giúâ naây trïn nhiïìu miïìn àêët nûúác, nhûäng ngûúâi yïu nhau, àaä yïu vaâ nay
vêîn àang yïu, àaä yïu vaâ nay khöng coân yïu nûäa, nhûäng con ngûúâi àoá àang goåi
àiïån cho nhau, viïët thû cho nhau, email cho nhau, fax cho nhau, hay ñt ra laâ gûãi
lïn trúâi nhûäng yá nghô cho nhau..., nghôa laâ àang tòm àïën nhau bùçng moåi thûá
phûúng tiïån vaâ ngön ngûä, àïí àûúåc chia xeã cho nhau nhûäng tònh yïu vaâ nöîi àau to
lúán trûúác sûå ra ài cuãa möåt con ngûúâi maâ tûâ lêu àaä trúã thaânh möåt phêìn khöng thïí
thiïëu trong tònh yïu vaâ kyã niïåm cuãa hoå. Cuöåc àúâi vêîn thïë: yïu thûúng vaâ àau àúán
vöën laâ hai nûãa cuãa möåt traái tim. Cuäng nhû töi àêy: chñnh vò trong hún möåt phêìn
tû thïë kyã vûâa qua, tûác laâ toaân böå thúâi gian hêåu chiïën khi töi àûúåc trúã laåi laâm con
ngûúâi bònh thûúâng nhû muön thuúã, töi àaä àem loâng si mï êm nhaåc Trõnh Cöng
Sún, thûá êm nhaåc chùæt ra tûâ cöåi nguöìn sêu thùèm cuãa höìn ngûúâi, tûâ tinh chêët cuãa
tònh yïu nhû möåt thûá men say, àïí giúâ àêy khi nghe tin anh Sún khöng coân nûäa,
töi àaä àau àúán têån àaáy loâng, möåt nöîi àau giaãn dõ vaâ trêìn truåi, mang maâu sùæc hoaân
toaân riïng tû àïën nöîi töi khöng muöën chia xeã noá cho ai, töi chó muöën àoáng chùåt
loâng mònh àïí mònh töi vúái höìn anh trong àoá, úã àêëy töi coá thïí khoác anh maâ khöng
súå bõ ai quêëy rêìy... Sún úi! Anh Sún úi! Anh höìn cuãa anh Sún úi! Caái nûãa thûá hai
cuãa höìn töi úi!... Töi coá möåt ngaân lúâi àïí noái vïì anh, möåt ngaân lúâi vaâ hún thïë nûäa,
nhûng àïí laâm gò kia chûá, trûúác êm nhaåc cuãa anh moåi ngön tûâ khaác àïìu leäo àeäo
chaåy theo sau, thaãm haåi vaâ nûåc cûúâi. Têët caã vïì anh, tûác cuäng laâ vïì töi, vïì têët caã
chuáng ta, êm nhaåc cuãa anh àaä noái hïët caã röìi, noái rêët sêu vaâ rêët röång, noái rêët cao
vaâ rêët hay, khöng thïí thïm gò vaâo àêëy nûäa. Chó coá caách laâ laâm nhû anh, haát lïn:
Bao nhiïu nùm röìi coân maäi ra ài
Ài àêu loanh quanh cho àúâi moãi mïåt,
Doåi suöët trùm nùm möåt coäi ài vïì...
Coäi ài vïì êëy giúâ àêy chó coá ài maâ khöng coá vïì. Àaä ngûâng àêåp röìi möåt traái tim
àùæm àuöëi. Con chim hoaå mi kiïu haänh àaä ngûâng hoát. Ngûúâi haát rong cuãa thïë kyã
hai mûúi, ngûúâi àûáng cao hún moåi thaânh kiïën trïn àúâi, ngûúâi tûâ chöëi hêån thuâ àïí
ca haát yïu thûúng, ngûúâi tön vinh veã àeåp cuãa nöîi buöìn, ngûúâi tònh cuãa moåi ngûúâi
tònh, chaâng Römïö cuöëi cuâng... àaä chïët!
Coân nhúá coá lêìn úã àêu àoá anh Sún àaä viïët: Ngûúâi ta yïu töi laâ yïu caái doâng
söng chaãy xiïët úã töi... Khöng thïí àuáng hún. Anh laâ möåt doâng söng mïnh möng,
daâo daåt vaâ chaãy xiïët. Ngûúâi àúâi laåi noái: doâng söng êm nhaåc cuãa anh bao göìm ba
nguöìn maåch - nhaåc phaãn chiïën, nhaåc vïì thên phêån con ngûúâi vaâ nhûäng tònh khuác.
Nhûng búãi laâ doâng söng nïn duâ goáp laåi tûâ bao nhiïu nguöìn maåch thò röët cuöåc cuäng
àïìu hoaâ laâm möåt, àïìu coá chung hûúáng chaãy laâ tuön vïì biïín caã. Vaâ dô nhiïn, têët caã
moåi nguöìn maåch êëy àïìu bùæt nguöìn sêu xa tûâ trong loâng àêët, núi bùæt àêìu cuãa moåi
doâng söng. Loâng àêët àoá, vúái êm nhaåc Trõnh Cöng Sún, chñnh laâ Tònh yïu.
Àõnh mïånh àaä bùæt anh phaãi yïu thûúng.
Àõnh mïånh laåi trao vaâo tay anh cêy àaân vaâ chiïëc buát.
Vaâ thïë laâ chuáng ta coá Trõnh Cöng Sún, chuáng ta coá nhaåc Trõnh.
Con ngûúâi êëy sinh ra àïí maâ yïu vaâ tûâ yïu thûúng laåi sinh ra têët caã. Búãi yïu
thûúng con ngûúâi - tûâng con ngûúâi möåt, beá nhoã vaâ mong manh - maâ dêîn àïën yïu
thûúng dên töåc, yïu thûúng nhên dên, vaâ yïu thûúng caã nhên loaåi. Búãi yïu
thûúng con ngûúâi nïn yïu thûúng cuöåc söëng, nïn yïu thûúng vaâ nêng giêëc tònh
yïu, giêëc mú àeåp nhêët cuãa con ngûúâi. Búãi yïu thûúng nïn phaãi nhêån vaâo mònh
quaá nhiïìu àau àúán, nhûäng àúán àau laâm cho hònh haâi taân taå nhûng têm höìn thò
trong suöët nhû pha lï. Coân cùm thuâ thò sao? Chùæc coá ngûúâi hoãi vêåy. Coá àêëy, nhûng
laâ thûá cùm thuâ kiïíu Trõnh Cöng Sún, thûá cùm thuâ vò quaá yïu thûúng, thûá cùm thuâ
àêìy khaã nùng thanh loåc, noá àûáng cao hún moåi thûá hêån thuâ têìm thûúâng nhû
nghiïåp chûúáng vöën chó gêy ra nhûäng hêån thuâ triïìn miïn khöng dûát. Töi vêîn nghô:
Luác yïu thûúng, Trõnh Cöng Sún nhû àûáa con yïu meå, àùçm thùæm, thiïët tha vaâ dõu
daâng khön xiïët - nhûng khi cùm giêån, anh laåi nhû ngûúâi meå giêån con, giêån àêëy,
nhûng àau àúán nhiïìu hún, tï taái vö cuâng vò luön thêëy nhû chñnh mònh coá löîi.
Trûúác nhûäng xêëu xa, tùm töëi cuãa àöìng loaåi, con ngûúâi naây khöng tûå àûáng ngoaâi
hay àûáng cao hún têët caã - coá phaãi vò trong baãn chêët cuãa nghïå thuêåt chên chñnh
vöën àaä mang thiïn lûúng cuãa con ngûúâi, thûá thiïn lûúng cao quyá nhû phêím chêët
cuãa Chuáa Trúâi. Xin haäy nghe:
Chiïìu ài lïn àöìi cao haát trïn nhûäng xaác ngûúâi
Töi àaä thêëy, töi àaä thêëy
Nhûäng höë hêìm àaä chön vuâi thên xaác anh em
Meå vöî tay reo mûâng chiïën tranh
Chõ vöî tay hoan hö hoaâ bònh
Ngûúâi vöî tay cho thïm nhõp nhaâng
Ngûúâi vöî tay xa dêìn ùn nùn...
Anh àaä ài qua chiïën tranh vúái thiïn lûúng nhû thïë. Töi khöng biïët nhû vêåy
laâ àuáng hay sai, chó thêëy hïî nghe laâ muöën khoác. Vaâ duâ coá ai àoá noái laâ àuáng hay
sai thò töi cuäng chûa thêëy möåt ngûúâi naâo gheát boã hay chñ ñt laâ lûúâm nguyát gò anh.
Ai coá thïí gheát boã möåt traái tim àang roã maáu - noá àang roã maáu vò chñnh caác ngûúâi
àêëy, húäi con ngûúâi. Quaã thêåt, töi gêìn nhû khöng thïí viïët tiïëp àûúåc nûäa, nûúác mùæt
àaä nhoaâ hïët caã röìi...
Töi khöng phaãi laâ ngûúâi dïî àïí cho ngûúâi khaác thêëy mònh khoác àêu. Trïn àúâi
naây khöng bao giúâ töi khoác khi gùåp nhûäng lûâa loåc, phaãn trùæc, nhûäng hêån thuâ vaâ caã
thûúng àau... Töi chó khöng thïí cêìm loâng khi chûáng kiïën nhûäng tònh yïu cao
thûúång, nhûäng hy sinh vaâ tha thûá, nhûäng àoaân tuå vaâ bao dung... Vaâ àoá cuäng laåi laâ
nhûäng àiïìu töi àoåc àûúåc trong baãn thöng àiïåp maâ nhaåc Trõnh gûãi àïën cho töi, cho
têët caã chuáng ta. Ngûúâi gieo tröìng trïn caánh àöìng nhên aái àaä ài röìi. Àoá laâ möåt caái
chïët àaä àûúåc baáo trûúác. Àau àúán, nhûng khöng thïí khaác. Maäi gêìn àêy töi coân hoãi
möåt ngûúâi baån vûâa úã Nam ra: "Öng Sún daåo naây sûác khoeã thïë naâo?". Àaáp: "Yïëu
lùæm röìi". "Bïånh gò vêåy?". Àaáp: "Kiïåt sûác". Bao nùm röìi hònh aãnh Trõnh Cöng Sún
àaä luön nhû thïí laâ möåt võ La Haán chuâa Têy Phûúng. Trïn thên mònh anh, ngoaâi
cùåp kñnh laâ khöng thïí gêìy ài, coân têët caã àïìu nhû möåt quaã cam àaä vùæt dêìn àïën gioåt
nûúác cuöëi cuâng. Búãi cuäng bao nùm röìi têëm thên gêìy guöåc êëy àaä coâng lûng dûúái
gaánh nùång cuãa möåt tònh yïu quaá taãi, thûá tònh yïu caâng trao ài bao nhiïu laåi nhêån
vïì gêëp böåi. Coá lêìn töi àaä àûúåc nghe möåt cö gaái têm sûå: chuyïån tònh cuãa cö vúái anh
chaâng ngûúâi yïu rêët trùæc trúã, mûúâi àïm gùåp chñn àïm liïìn caäi nhau, coá lêìn caã nùm
trúâi hoå khöng noái vúái nhau lúâi naâo, nhûng cö vêîn khöng sao quïn àûúåc anh vaâ röët
cuöåc hoå laåi vïì bïn nhau, maâ theo lúâi cö gaái thò chó vò "úã anh êëy coá möåt caái gò àoá rêët
Trõnh Cöng Sún"! Thïë thöi. Ngûúâi yïu thûúng laåi nhêån àûúåc thûúng yïu, leä àúâi
cöng bùçng vaâ nhên hêåu laâ thïë.
Anh Sún úi, anh àaä yïu thûúng àïën cuâng kiïåt caã àúâi mònh nhû ngoån nïën àaä
chaáy àïën têån göëc. Bùçng caách söëng hïët mònh, anh àaä chuêín bõ cho mònh möåt caái
chïët cuäng àuáng laâ mònh. Suöët àúâi anh àaä haát ru ngûúâi khaác nguã vaâ ngûúâi khaác
chïët, bêy giúâ xin möåt lêìn cho chuáng töi àûúåc laâm viïåc êëy trûúác anh.
Haâ Nöåi, 4-4-2001

Phaåm Tiïën Duêåt
Nhúá Tiïëc Trõnh Cöng Sún
Tuêìn lïî àêìu tiïn cuãa ngaây Àaåi thùæng Muâa xuên 1975, töi may mùæn àûúåc laâ
ngûúâi àêìu tiïn trong anh em vùn nghïå miïìn Bùæc àûúåc gùåp vaâ laâm quen vúái Trõnh
Cöng Sún; trïn cêìu truyïìn hònh höm àêìu nùm múái, Trõnh Cöng Sún coá nhùæc àïën
kyã niïåm naây. Thoaáng chöëc àaä 26 nùm troân. Höm nay, Sún vônh biïåt chöën naây, theo
vïët lùn trêìm vö thuãy vö chung, bao nhiïu kyã niïåm cuãa nhûäng thaáng nùm múái Giaãi
phoáng böîng uâa vïì trong töi. Trûúác àau thûúng naây, dêìu àoaán trûúác àûúåc maâ vêîn
baâng hoaâng. Thïë laâ chuáng ta laåi mêët ài möåt nghïå sô haâng àêìu, möåt nhaåc - sô - cuãa -
thú - ca söë möåt, khöng gò thay thïë àûúåc.
Vúái hún 500 nhaåc phêím, cuöåc àúâi saáng taác cuãa Trõnh Cöng Sún coá thïí chia
thaânh 5 giai àoaån, rêët khaác nhau, nhûng úã giai àoaån naâo Trõnh Cöng Sún cuäng
àaåt àûúåc nhûäng thaânh cöng rûåc rúä. Chùång àûúâng àêìu tiïn laâ chùång tònh ca vúái
Diïîm xûa, Tònh nhúá, Tònh xa vaâ nhiïìu baâi khaác. Chùång àûúâng thûá hai böåc löå roä
nhêët traái tim yïu nûúác, thûúng noâi laâ chùång ca khuác phaãn chiïën vúái Ca khuác Da
vaâng, Nöëi voâng tay lúán, Àaåi baác ru àïm... Chùång àûúâng thûá ba laâ chùång àûúâng
phiïu diïu núi coäi Phêåt, coá thïí goåi laâ chùång Phêåt ca hay Têm ca. "Haåt buåi naâo hoáa
kiïëp thên töi, àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi"... Vaâ trûúác ngaây Giaãi phoáng, Trõnh
Cöng Sún coân möåt chùång àûúâng ca khuác nûäa, laâ chùång trúã vïì vúái dên ca (nhû úã
troå: "Tim em ngûúâi troå laâ töi, mai sau vïì chöën xa xöi cuäng gêìn"...) Chùång àûúâng
thûá nùm laâ chùång àûúâng sau Giaãi phoáng vúái nhiïìu ca khuác nöíi tiïëng maâ ta àaä
biïët.
Gêìn nûãa thïë kyã saáng taác ca khuác, haânh trònh cuãa Trõnh Cöng Sún laâ haânh
trònh cuãa möåt traái tim yïu ngûúâi, yïu giöëng noâi, luön luön tòm caách traã lúâi nhûäng
cêu hoãi khöng phaãi cuãa khöëi oác maâ laâ cêu hoãi cuãa chñnh traái tim anh àùåt ra, trong
àoá, sûå trùn trúã giûäa caái baãn ngaä vaâ phi baãn ngaä laâ sûå trùn trúã thûúâng trûåc. Nïëu
khöng, taåi sao anh laåi thñch thú Buâi Giaáng àïën thïë, thñch thú Phaåm Thiïn Thû
àïën vêåy? Maâ cuäng khöng phaãi vö tònh, caác nhaâ thú tûâ Nam àïën Bùæc àïìu coi anh laâ
thi sô. Muâa heâ 1975, chñnh Xuên Diïåu àïën thùm Trõnh Cöng Sún taåi ngöi nhaâ 47C
Duy Tên (nay àöíi laâ phöë Phaåm Ngoåc Thaåch) àaä goåi Sún laâ ngûúâi laâm thú bùçng êm
nhaåc.
Mêëy nùm trûúác, khi maá cuãa Sún mêët, töi cuäng coá mùåt. Caác em Tõnh, Trinh,
Têm... vaâ ngûúâi thên úã xa cuäng kõp trúã vïì. Em Trinh than phiïìn vúái töi rùçng, anh
Sún uöëng quaá nhiïìu, chai rûúåu àang uöëng àaä laâ chai thûá ba trong ngaây, nhúâ töi
can ngùn. Caác em cuãa Sún töët quaá. Thuúã haân vi, Tõnh vaâ Trinh àaä phaãi buön baán
têìn taão thïë naâo àïí nuöi meå, nuöi baâ, nuöi anh, nuöi sûå nghiïåp êm nhaåc cuãa Sún.
Caã möåt àúâi Trõnh Cöng Sún söëng giaãn dõ, khiïm nhûúâng. Ngöi nhaâ sang troång
hiïån nay chó coá àûúåc sau sûå kiïån Àôa vaâng Nhêåt Baãn vúái söë lûúång nhaåc phêím cuãa
Sún phaát haânh úã ngoaåi quöëc lïn àïën haâng triïåu baãn. Chñnh sûå nöíi tiïëng cuãa Trõnh
Cöng Sún àaä cûáu anh khoãi bõ tuâ àaây tûâ baân tay cuãa chñnh quyïìn Saâi Goân cuä. Haäy
haát Sún vúái ghi-ta göî, trïn thaãm coã, aánh nùæng ngaây hay ngoån àeân trùæng nhû ngaây
naâo Khaánh Ly àaä haát. ÊËy laâ Sún baão thïë. Nhaåc Sún laâ nhaåc du ca giûäa cuöåc àúâi
dên daä, khöng phêën, khöng son.
Coá möåt lêìn, khi nghe baâi Diïîm xûa, töi baão Trõnh Cöng Sún rùçng coá möåt cêu
phaãi sûãa, laâ cêu naây: "Mûa vêîn mûa bay trïn têìng thaáp cöí... Laâm sao em nhúá
nhûäng vïët chim di?” Caã baâi khöng noái túái möåt tïn hoa, tïn laá, tïn chim naâo, haâ cúá
gò laåi coá chim di? Coá leä nïn àöíi laâ Chim ài, chó noái àïën vïët chên chim, laâ àuã. Trõnh
Cöng Sún baão rùçng khöng sûãa àûúåc, vò àêëy laâ kyã niïåm riïng. Sún noái vïì Huïë
nhûng viïët úã Nha Trang. ÚÃ Nha Trang múái coá loaâi chim di dúän soáng. Luä chuáng ta
cuäng chó nhû loaâi chim di dúän soáng úã giûäa àúâi naây. Cuäng coá thïí nhû vêåy lùæm. Vaâ
höm sau, coá möåt con chim vêîy vuâng núi ngoån soáng àúâi böîng bay vuát lïn bêìu trúâi
cao xanh, àïí laåi möåt vïåt soáng êm thanh hùçn maäi giûäa àúâi naây vaâ maäi maäi.
Haâ Vùn
Höìn Xaác Vö Thûúâng
Möåt ngaây Haâ Nöåi saáng mûa trûa nùæng, rêët ngöåt ngaåt. Coá ngûúâi noái: Baäo tûâ.
Tin tûâ thaânh phöë Höì Chñ Minh: Trõnh Cöng Sún ra ài. Trúâi àêët! Múái höm naâo Lï
Dung. Sao caái nùm con Rùæn naây êm nhaåc Viïåt Nam laåi haån "truâng tang" nhû thïë.
Trõnh Cöng Sún söëng tûâ lêu trïn quï hûúng Viïåt Nam nhû laâ caái gò àoá rêët
lúán lao nhûng veã nhû laåi rêët vö thûúâng, nhû khöng coá thûåc. Êm nhaåc Trõnh Cöng
Sún laâm têët caã chuáng ta gai ngûúâi, quùån thùæt àïën... nguöi ngoai, vaâ göåt rûãa hïët
buåi bêåm trêìn thïë trong têm höìn ta, khiïën tònh yïu cuãa ta trúã nïn thaánh thiïån
hún, nhûng cuäng xa vúâi hún.
Coá möåt thúâi gêìn àêy nhaåc Trõnh Cöng Sún nhû tiïëng chuöng chuâa, laâm töi
nhúá laåi baâi dên ca Nga "Tiïëng chuöng chiïìu gúåi cho ta bao àiïìu suy ngêîm". Töi
haát tònh ca Trõnh Cöng Sún nhû niïåm kinh kïå. Haát maäi nhûäng cuöåc tònh Trõnh
Cöng Sún böîng ngöå ra rùçng hònh nhû àaä tûâ lêu Trõnh Cöng Sún bay ra khoãi cuöåc
àúâi naây, röìi tûâ thïë giúái xa xöi êëy haát vïì nhûäng kiïëp ngûúâi trêìn thïë höm nay. Trõnh
Cöng Sún àaä "ra ài" trûúác êm nhaåc cuãa mònh. Tònh ca cuãa Trõnh Cöng Sún nhû
nhaåc tûâ thiïn haâ naâo xa xöi phaát vïì traái àêët naây cho chuáng ta nghïu ngao tuång
niïåm. Àoá laâ nhûäng tònh khuác thanh khiïët vaâo bêåc nhêët cuãa êm nhaåc Viïåt Nam.
Vaâ nhû thïë laâ rêët gúã. Àïí àïën höm nay...
Caách àêy vaâi nùm coá möåt ngûúâi gêìy goâ chêìm chêåm ra ài. Sau öng - Vùn Cao -
laåi àïën möåt Trõnh Cöng Sún gêìy goâ nhû caái boáng trong veo chêìm chêåm ra ài. Caác
öng cûá ruã nhau ài àïí laåi cho chuáng ta nöîi buöìn chay tõnh. Vaâ chuáng ta, duâ cuöåc
söëng coá vêët vaã àïën àêu vêîn suöët àúâi phaãi haát Suöëi mú, Thiïn thai, Diïîm xûa, Àoaá
hoa vö thûúâng...
Trõnh Cöng Sún àaä bay vaâo coäi vö thûúâng tûâ bao giúâ nhó, àïí höm nay thên
xaác cuäng hoaâ theo!
Haâ Nöåi, 1-4-2001

Vônh Biïåt Àúâi Vïì Coäi Thïnh Thang
Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng

Àïí gioá cuöën ài!
Àïí gioá cuöën ài!...
Àêëy laâ möåt cêu haát rêët Trõnh Cöng Sún. Con ngûúâi cêìn coá möåt têëm loâng, möåt
têëm loâng bao dung, nhên hêåu, nöìng êëm àïí söëng vúái cuöåc àúâi vaâ khöng vò sûå haâm
ún. Vêng, trong suöët cuöåc àúâi mònh, Trõnh Cöng Sún àaä söëng àuáng nhû thïë, anh
dêng caã tònh yïu cho cuöåc àúâi - trong saáng taåo vaâ trong àúâi söëng thûúâng nhêåt.
Nhûng duâ Trõnh Cöng Sún àaä kheáp laåi söë phêån mònh trïn àõa àaâng vïì coäi thiïn
thu thò linh höìn anh vêîn maäi maäi ài vïì vúái cuöåc àúâi naây trong nhaåc, trong thú,
trong tranh maâ hún nûãa thïë kyã qua anh àaä tûâng dêng hiïën. Gioá khöng cuöën anh
ài. Gioá thöíi anh trúã laåi vúái cuöåc àúâi naây.
Khöng hiïíu vò sao möîi khi nhúá vïì anh, töi laåi nhúá hai cêu thú cuãa thi sô
X.Ïxïnin viïët cho ngûúâi tònh yïu dêëu: "Ngûúâi ta chiïìu em àïën súân moân. Ngûúâi ta
yïu em àïën nhaâu naát". Mêëy thïë hïå àaä yïu anh vaâ chiïìu anh nhû yïu chiïìu ngûúâi
tònh cuãa hoå. Búãi anh àaä mang túái cho hoå tònh yïu, niïìm chia seã vaâ sûå hûúáng
thûúång. Coân anh vêîn giaãn dõ vaâ cao sang vúái nuå cûúâi löå chiïëc rùng khïính thêåt dïî
thûúng bïn àúâi.
Trõnh Cöng Sún thên xaác mong manh, mang trong mònh möåt traái tim khöíng
löì nùång trôu ûu tû. Anh nhû khaác vúái ngûúâi thûúâng búãi anh coá àöi caánh tin yïu
cuöåc àúâi, àöi caánh moåc ra tûâ traái tim ngûúâi nghïå sô taâi hoa bay qua vuâng tuyïåt
voång sêu thùèm cuãa con ngûúâi. Vaâ vò thïë anh laâ möåt thêìn tûúång cuãa tuöíi treã. Töi
maäi maäi tin rùçng chiïëc aáo mùng-tö cuä súân cuãa anh trong möåt àïm haát àaä àûúåc caác
baån treã hêm möå cuöìng nhiïåt xeá ra laâm trùm maãnh thuúã xa xûa, giúâ àêy vêîn coân
thúm thaão kyã niïåm xanh trong àaáy va li cuãa nhûäng ngûúâi baåc toác.
Tûâ nay, töi khöng coân nghe gioång Huïë dõu daâng cuãa anh úã àêìu kia àiïån
thoaåi, hay trong nhûäng cuöåc höåi ngöå baån beâ. Töi bêëm söë maáy cuãa anh, chó coân
nghe tiïëng voång cuãa trúâi xanh.
Tûâ nay, khöng coân ai ngöìi chúâ nhûäng baâi haát múái cuãa anh. Hoå nghe laåi anh.
Hoå haát laåi anh. Hoå nhòn anh öm àaân, cêìm coå, hay nêng ly rûúåu trong baân tay thaáp
buát maãnh khaãnh trïn caác cuöën phim coân lûu laåi chöën trêìn gian.
Vêîn biïët phêån ngûúâi hûäu haån. Nhûäng ngaây trong àúâi anh àaä söëng àïën kiïåt
cuâng. Anh nhû muöën nñu giûä laåi thúâi gian. Vaâ giúâ àêy chó coân laåi linh höìn anh
luön hiïån hûäu. Àêëy laâ êm nhaåc cuãa anh khöng bao giúâ ngûng nghó, noá nhû khe
suöëi söng höì daâo daåt vöî vïì thïë giúái thïnh thang.
Öi, söë phêån trúá trïu. Anh noái: "Sún laâ möåt ngûúâi baån. Àöi khi Sún laâ möåt
ngûúâi tònh". Haâng triïåu ngûúâi yïu anh, vêåy maâ giúâ àêy anh lùång leä àöåc thên trúã vïì
vúái Meå.
Nhûng duâ àaä xa coäi àúâi naây, anh vêîn tiïëp tuåc coá nhûäng ngûúâi yïu múái. Ngûúâi
ta seä coân yïu anh, coân haát anh, coân kïí maäi vïì anh duâ anh àaä vônh viïîn ài vïì coäi
thïnh thang.
Haâ Nöåi, 2-4-2001

Vaâi Kyã Niïåm Nhoã Vïì Trõnh Cöng Sún
Nùm 1966, töi vaâo àaåi hoåc, úã lúáp coá anh Àùång Àònh Àaâo ngûúâi Laâo Cai. Khöng
hiïíu sao cûá luác buöìn laâ anh laåi öm guitare haát lêím nhêím: “Mûa laånh luâng rúi rúát
giûäa àïm khuya nghe naäo nïì...”. Nghe giai àiïåu laâ laå, töi noái anh Àaâo daåy cho haát
cuâng. Anh Àaâo chó biïët tïn baâi haát laâ Ûúát mi. Coân taác giaã laâ ai thò anh chõu. Töi àêu
ngúâ àoá laåi laâ möåt saáng taác àêìu tay cuãa Trõnh Cöng Sún tûâ nùm 1959.
Nùm 1972, höìi chiïën dõch Quaãng Trõ, töi àûúåc nghe möåt cö gaái tïn Hûúng öm
àaân haát: "Mûa vêîn mûa bay, trïn têìng thaáp cöí"... vaâ cö noái àoá laâ baâi Diïîm xûa maâ
öng nhaåc sô hoå Trõnh viïët tùång möåt “baâ böì” tïn Diïîm. Hûúng bêy giúâ chùèng biïët
núi naâo, söëng chïët ra sao. Nhûng Diïîm xûa chùæc seä coân maäi trong nhên gian nhû
tònh yïu cuãa Trõnh Cöng Sún.
Cuöëi thaáng 3-1975, töi nhùåt àûúåc trong àöëng saách vûát bûâa baäi taåi Quên àoaân
2 Nguyå úã Pleiku möåt cuöën Ca khuác Da vaâng do Trõnh Cöng Sún tûå cheáp, tûå êën
haânh. Cuöën saách cuãa möåt ngûúâi lñnh nguyå naâo àoá chó coá chûä kyá maâ khöng ghi tïn
vúái mêëy lúâi têm sûå viïët vaâo ngaây 23-2-1969: “Meå Viïåt úi! Haäy ngûng caãnh maáu àöí
thõt rúi. Àïí chuáng con cuâng chung vui möåt nhaâ”. Ngûúâi lñnh nguyå cuäng khöng biïët
coân söëng hay àaä chïët nhûng khao khaát cuãa anh thò àaä thaânh sûå thûåc. Vaâ cuöën Ca
khuác da vaâng kyã niïåm thò àang àûúåc töi giûä gòn nhû kyã vêåt cuãa möåt thúâi trêån maåc.
Tûâ 1975 trúã ài, töi cuâng bao nhiïu ngûúâi miïìn Bùæc laåc vaâo “möåt coäi êm
thanh” cuãa Trõnh Cöng Sún. Caái bùng cöëi Sún ca 7 vúái gioång haát chïët ngûúâi cuãa
Khaánh Ly àaä cho chuáng töi buâ àùæp laåi möåt phêìn tuöíi treã möång mõ àaä maäi tröi ài
khöng bao giúâ coân coá àûúåc. Cêu thú Nguyïîn Bùæc Sún: Men nhaåc Trõnh Cöng Sún
chaãy traân àïm khuya thêåt tuyïåt. Töi àêu biïët luác êëy, àïí bùæt àêìu cho möåt cuöåc “löåt
xaác”, Sún ngêy thú tònh nguyïån vïì Bònh Trõ Thiïn xêy dûång quï hûúng vaâ àaä
gaánh chõu bao phiïìn phûác.
Muâa thu 1983, Phûúng An cuãa töi ra àúâi àûúåc mêëy thaáng thò àaä àûúåc baác
Sún bïë taåi tû gia 60 Haâng Böng cuãa töi. Töi nhúá àïm êëy vui lùæm. Àoá laâ cuöåc rong
chúi cuãa Trõnh Cöng Sún vaâ Trêìn Long êín sau Àaåi höåi Nhaåc sô Viïåt Nam lêìn thûá
ba. Caã Vùn Cao, Thu Böìn, Höìng Àùng, Nghiïm Baá Höìng vaâ “Hiïìn caá sêëu” Phûúng
Thanh cuâng quêy quêìn trïn cùn lêìu cuãa töi tröi nöíi giûäa soáng nhaâ Haâ Nöåi. Àïm
êëy, Sún haát Àúâi goåi em biïët bao lêìn thêåt laâ hay sau khi àaä mïìm möi khöng biïët
bao nhiïu ly “cuöëc luãi”. Thïë maâ àaä 18 nùm tröi qua.
Muâa thu 1984, töi vaâ Nguyïîn Troång Taåo nhû cún gioá êåp àïën tû gia cuãa Sún úã
47C Phaåm Ngoåc Thaåch (Duy Tên cuä). Giûäa nghiïng ngaã say, chuáng töi vaâ Lûä
Quyânh cuâng Àinh Cûúâng nghe Sún haát lêìn àêìu Nhúá muâa thu Haâ Nöåi vaâ Huyïìn
thoaåi Meå. Thïm möåt chai Vodka Nga nûäa, gioång caâng nöìng hún. Coá möåt caãm giaác
dûúâng nhû Sún àaä nöëi maåch àûúåc nhûäng giai àiïåu höm nay vúái Biïín nhúá, Haå
trùæng, Nhû caánh vaåc bay khi xûa. Chuáng töi laåi cuång ly. Sao nhûäng ngaây êëy, uöëng
“huâng traáng” àïën thïë.
Dõp 30-4-1985, töi àûa Vùn Cao vaâ gia àònh vaâo chúi Saâi Goân. Phûúng An laåi
àûúåc baác Sún bïë ngay taåi vóa heâ Huyânh Tõnh Cuãa. Chöî êëy gêìn chúå Tên Àõnh, núi
Sún coá möåt ngûúâi quen baán rûúåu Têy. Laåi nhûäng chai Vodka Nga thûúång thùång.
Muâa haå êëy, nhiïìu cêu chuyïån àûúåc noái vúái nhau sau 10 nùm giaãi phoáng. Buöìn vui
tröån lêîn vaâo men rûúåu. Quaán phúã àïm àûúâng Nguyïîn Thõ Minh Khai thûúâng laâ
núi kïët ngaây cuä. Coân quaán baánh cuöën àûúâng Nguyïîn Vùn Thuã thûúâng laâ núi múã
ngaây. Uöëng túái àöå, nghe Sún noái say sûa vaâ rêët hay. Moåi chuyïån àïìu coá nguå yá, êín
yá rêët tinh vaâ sêu. Chúåt nhêån ra möåt Trõnh Cöng Sún vùn xuöi ngang ngûãa vúái êm
nhaåc vaâ thi ca.
Dõp Gala 1987, taåi sên thi àêëu Phan Àònh Phuâng, höm êëy Sún cuäng rêët say.
Búãi vêåy, nhûäng lúâi têm sûå böîng trúã nïn khoá hiïíu. Àaä coá tiïëng la oá phña dûúái. Tñnh
caách Saâi Goân maâ. Song Sún cûåc kyâ “nhanh trñ”. Anh öm àaân haát ngay: “Em seä laâ
muâa xuên cuãa meå - em seä laâ maâu nùæng cuãa cha...”. Thïë laâ vöî tay. Anh em huá vña.
Àêëy laâ nhûäng ngaây bùæt àêìu söi suåc möåt “thúâi kyâ àöíi múái”.
Lêìn cuöëi töi ngöìi bïn Sún vaâo àêìu nùm 1999. Anh àaä úã tuöíi luåc tuêìn vaâ vûâa
qua àûúåc baåo bïånh hún möåt nùm. Thêëy anh thñch thuá nhûäng moán ùn taåi cùn hêìm
röång àûúâng Lyá Tûå Troång (hêìm boát Catina), töi cuäng vui lêy. Töi nghô: “Cha naây àaä
qua àêån haån, chùæc coân vui daâi daâi”. Àêu ngúâ Lúâi thiïn thu goåi cuãa anh àaä vêån vaâo
chñnh taác giaã àuáng trûa 1-4-2001. “Vïì trïn phöë cao nguyïn ngöìi - tiïëng gaâ trûa
gaáy khan bïn àöìi - chúåt nhúá phöë kia khöng ngûúâi - coân laåi töi bûúác hoaâi...” Anh àaä
bûúác vaâo hû khöng àïí laåi bao nhiïu kyã niïåm vúái àúâi.
MT-LT
Nhûäng Ngûúâi Baån Nhúá

Trõnh Cöng Sún
Nhûäng ngûúâi söëng quanh Trõnh Cöng Sún (28-2-1939 - 1-4-2001)

thûúâng khöng coá caãm giaác Sún söëng hay chïët nhû möåt con ngûúâi cuå thïí.
Têët caã tinh hoa cuãa Sún hoaâ tan trong coäi vö cuâng, àïí moåi ngûúâi àïìu coá
thïí caãm nhêån. Chñnh vò thïë maâ sûå ra ài cuãa Sún taåi thaânh phöë Höì Chñ
Minh laâ möåt cuöåc chia tay khöng noái lúâi vônh biïåt, cuöåc chia tay chuã
nhên tûâng biïët trûúác vaâ chuêín bõ möåt caách nheå nhaâng...
Chiïìu 1-4, khi Sún vûâa nùçm xuöëng, xung quanh anh chó coá ngûúâi thên vaâ
mêëy ngûúâi baån - caác hoaå sô, kiïën truác sû, nhaâ baáo..., coá rêët ñt caác nhaåc sô vaâ ca sô,
trûâ ca sô Lan Ngoåc vaâ nghïå sô saxophone Trêìn Maånh Tuêën. Möåt vaâi ngûúâi trong
nhoám "Nhûäng ngûúâi baån" àang ài cöng taác úã Têy Nguyïn, nhaåc sô Tön Thêët Lêåp
vaâ ca sô Höìng Nhung thò àang úã Australia, coân ngûúâi baån thêm giao, hoaå sô Trõnh
Cung laåi àang öëm nùång úã têån bïn Myä. Möåt sûå ra ài khöng öìn aâo, coá phêìn lùång leä,
chó coá tiïëng keân cuãa Trêìn Maånh Tuêën àûa tiïîn vúái chuát höìi ûác rûåc saáng vïì Trõnh
Cöng Sún trong Caát buåi vaâ Möåt coäi ài vïì. Sún nùçm àoá, thên xaác beá nhoã, gêìy goâ.
Cuöëi cuâng thò ngûúâi ta cuäng cêët ài cùåp kñnh trùæng - vêåt bêët ly thên cuãa Sún khi
coân söëng àïí traã anh vïì vúái caát buåi.
Àêy laâ luác baån beâ nhúá vïì Sún trong nhûäng doâng höìi tûúãng chêåm raäi.
Nhaâ vùn Nguyïîn Quang Saáng: Kyã niïåm vïì Sún trong töi khaá nhiïìu.
Nhûng nhúá nhêët laâ buöíi gùåp nhau àêìu tiïn. Ngûúåc laåi thúâi gian möåt chuát. Trûúác
75, töi viïët cuöën tiïíu thuyïët Muâa gioá chûúáng, trong àoá coá möåt nhên vêåt phaãn
chiïën. Khi àoá, töi nhúâ Tön Thêët Lêåp vaâ Trêìn Long êín giúái thiïåu möåt vaâi baãn nhaåc
tiïu biïíu. êín àaä haát cho töi nghe Àaåi baác ru àïm. Trûúác àoá, töi àaä tûâng nghe Sún,
nhûng àïën khi àoá múái àuã caãm hûáng viïët. Sau giaãi phoáng vaâi thaáng, ngûúâi ta àûa
Sún àïën thùm töi, töi coá tùång anh cuöën tiïíu thuyïët vaâ röìi chuáng töi trúã thaânh baån
cuãa nhau tûâ àoá. Àïën khi dûång phim, töi tòm àûúåc bùng nhaåc cuä, trong àoá coá àoaån
Sún àïåm àaân, Khaánh Ly haát. Vaâo nùm àoá (1977) ngûúâi ta ngaåi àûa nhaåc Sún vaâo
phim, töi phaãi phaãn ûáng quyïët liïåt múái àûúåc chêëp nhêån. Àïën khi laâm phim Caánh
àöìng hoang, töi àïì nghõ Sún laâm nhaåc cho töi. Vaâ thïë laâ lêìn àêìu tiïn Sún viïët
nhaåc phim. Sau àoá, Sún coân viïët baãn nhaåc Vêîn thêëy bïn àúâi coân coá em cho böå
phim Pho tûúång maâ töi viïët kõch baãn. Sau phim naây, ca khuác àoá àûúåc nhiïìu ngûúâi
ûa thñch. Cûá thïë, anh em tuåi töi gùæn boá vúái nhau.
Nhaåc sô Thïë Baão: Sún laâ möåt con ngûúâi rêët nghïå sô, möåt nghïå sô lúán, ngoaâi
khuön khöí thöng thûúâng. Coá caãm giaác anh laâ möåt ngûúâi thiïn vïì thiïìn. Coi cuöåc àúâi
nhû möåt coäi taåm, nhûng ngay trong coäi taåm naây, anh vêîn àïí laåi möåt gia taâi vö cuâng
lúán. Söëng hïët mònh vaâ têån têm - àoá laâ Sún. Anh luön laâ ngûúâi lo cöng viïåc, àuáng
heån. Vaâo tuêìn cuöëi trûúác khi ài, anh coân àiïån cho nhaåc sô Ca Lï Thuêìn nhùæn rùçng
khi khoãi bïånh, anh seä trúã laåi cöng viïåc cuãa Höåi. Anh Sún laâ ngûúâi söëng rêët coá traách
nhiïåm vúái moåi ngûúâi. Àöëi vúái Sún, anh àaä vûúåt ra khoãi nhûäng nöîi buöìn nhên gian.
Chùæc vò anh rêët súå sûå cö àún nïn luác naâo cuäng cêìn nhiïìu baån beâ. Tñnh Sún laåi caã nïí,
thïí naâo cuäng uöëng. Baån beâ nhiïìu quaá, anh "chia" khöng nöíi...
Nhaåc sô Tûâ Huy: Vúái tuåi töi, anh Sún laâ möåt ngûúâi anh trong nghïå thuêåt,
thûúâng höî trúå cho àaân em. Möåt con ngûúâi taâi nùng vaâ nhên baãn. Vùæng anh Sún,
thò coá thïí nhoám "Nhûäng ngûúâi baån" khöng töìn taåi nûäa. Búãi anh nhû möåt ngoån cúâ.
Trong cöng viïåc, anh Sún laâ ngûúâi rêët vui veã, ai gheát anh mêëy ài nûäa, anh vêîn cûá
quyá ngûúâi ta. Àoá laâ àiïìu töi troång anh nhêët.
Kiïën truác sû Nguyïîn Troång Huêën: Sún laâ möåt söë phêån àùåc biïåt nhû laâ möåt
sûå lûåa choån cuãa tiïìn àõnh. Sún hiïíu àïën cuâng thên phêån cuãa möåt kiïëp ngûúâi, bùçng
taâi nùng cuãa mònh diïîn àaåt caái àoá möåt caách thöng suöët, thêëu àaáo. Chñnh vò thïë maâ
Sún laâm cho moåi ngûúâi gêìn nhau hún. Ca khuác cuãa Sún giöëng nhû möåt thûá kinh,
giaãi toaã cho con ngûúâi, àïí con ngûúâi hiïíu chñnh mònh, àïí vûúåt qua söë phêån vaâ söëng
möåt caách nheå nhaâng hún. Cuäng tûâ àoá, Sún gùåp phaãi thên phêån cuãa möåt ngûúâi nöíi
tiïëng, nhûng laåi biïët caách ra ài möåt caách thanh thaãn.
Kikumi Kakamura, giaãng viïn tiïëng Nhêåt taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh, ngûúâi
baån cuãa Trõnh Cöng Sún, àûúåc anh veä nhiïìu chên dung: Nhaåc cuãa anh Sún àöi khi
töi khöng hiïíu hïët lúâi, nhûng thêëy quyïën ruä vaâ nheå nhoäm. Khi naâo giêån trong
ngûúâi nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún thêëy mònh hiïìn hoaâ trúã laåi. Anh Sún laâ möåt
ngûúâi nöíi tiïëng, nhûng laåi rêët bònh dên. ÚÃ Nhêåt, khoá gùåp àûúåc möåt ngûúâi nöíi
tiïëng nhû vêåy lùæm. Tònh cúâ maâ töi biïët anh àaä ài. Khi ài ngang nhaâ anh, töi böîng
naãy ra yá nghô mua cho anh möåt chai vodka. Ngoá vaâo ngoä, thêëy àöng ngûúâi. Chùæc
anh Sún muöën uöëng rûúåu nïn "noái" töi ài mua rûúåu chùng? Caã töëi 1-4, töi àaä àïën
nhaâ anh Sún. Vïì nhaâ, khöng thùæp nhang, töi roát hai cheán rûúåu, cho anh Sún vaâ
cho mònh...
Coân àêy laâ nhûäng doâng chûä cuãa hoåa sô Trõnh Tuá, ngûúâi baån vaâ laâ anh trai cuãa
nghïå sô piano, Trõnh Thõ Nhaân (ngûúâi baån gaái thên thiïët "möåt thuúã" cuãa Trõnh
Cöng Sún): Coá möåt lêìn, lêu röìi, anh noái vúái töi: "Moåi löëi nhoã àïën vúái thùèm sêu têm
khaãm mònh, tûâ ngoån coã, gioåt sûúng, tûâ lúâi hoãi thùm thoaáng chöëc buöíi súám mai
nhûäng khuön mùåt beâ baån, tûâ tûâng caãnh àúâi nùång trôu nöîi àau trêìn gian hay niïìm
yïu thûúng bêët chúåt búãi möåt khoeá nhòn lêîn trong nùæng gioá ûúác tòm haånh phuác... àïìu
àûúåc hiïån diïån vúái vö vaân maâu sùæc, àïën nöîi maâ chûâng nhû maâu sùæc khi naâo cuäng
àïën trûúác röìi múái laâ giai àiïåu, laâ thú...". Vaâ nhû thïë, cuäng laâ dïî hiïíu, anh àaä veä rêët
nhiïìu vaâ thûúâng thñch veä chên dung baån beâ. Tranh cuãa anh bao giúâ cuäng dõu daâng
nhû möåt lúâi troâ chuyïån, anh tùång cho moåi ngûúâi caái phêìn àeåp àeä nhêët cuãa hoå vaâ
hònh nhû coân keâm caã vúái niïìm ûúác ao sao hoå haäy tin vaâ gùæng söëng vúái phêìn àeåp àeä
êëy. Trõnh Cöng Sún yïu höåi hoaå cuäng àöìng nghôa laâ yïu moåi sùæc thaái úã àúâi naây. Anh
thñch noái chuyïån höåi hoaå hún laâ êm nhaåc, vaâ coá möëi thêm giao vúái nhiïìu hoaå sô... Tûâ
nhiïìu thaáng nay, baån hûäu caã nûúác luön lo lùæng cho sûác khoeã cuãa anh, vêîn thêëp
thoãm, neá traánh noái àïën luác anh "vïì laåi núi cuöëi trúâi, laâm mêy bay...". Nhûng röìi
cuäng chùèng ai nñu àûúåc àaám mêy nguä sùæc êëy.
Ngö Minh
Huïë Khoác Trõnh Cöng Sún
Trûa 1-4, nhaâ thú Thaåch Quyâ úã Vinh vaâo chúi, cuâng nhaâ thú Mai Vùn Hoan,
Phûúng Xñch Lö uöëng rûúåu taåi nhaâ töi. Khöng hiïíu do thêìn giao caách caãm hay
linh tñnh maâ cêu chuyïån bïn chiïëu rûúåu chuáng töi chó baân vïì möåt thïë hïå àöng àaão
ngûúâi Huïë taâi hoa nöíi tiïëng suöët mêëy chuåc nùm qua. Àoá laâ nhaåc sô Trõnh Cöng
Sún, hoåa sô Àinh Cûúâng, nhaâ vùn Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, hoåa sô Bûãu Chó, dõch
giaã Bûãu yá... Thïë röìi buöíi töëi, haâng chuåc cuá àiïån thoaåi cuãa baån beâ úã Saâi Goân, úã Huïë
túái têëp phön cho töi baáo tin dûä, anh Trõnh Cöng Sún àaä mêët röìi! Vêåy laâ, nhaåc sô
thiïn taâi cuãa àêët nûúác, ngûúâi con thên yïu cuãa Huïë àaä vïì cuâng caát buåi...!
Àûáa con trai uát cuãa töi, sinh viïn nùm thûá hai Àaåi hoåc Khoa hoåc Huïë ài hoåc
vïì, múã bùng àôa CD Haå trùæng cuãa Trõnh Cöng Sún do Khaánh Ly haát, thêåt to. Noá
baão: “Ba biïët khöng, baác Sún ài röìi!”. Suöët àïm muâng möåt vaâ ngaây muâng 2 thaáng
Tû, hêìu nhû caã thaânh phöë Huïë múã nhaåc Trõnh Cöng Sún. Töi gheá nhaâ cuãa nhaâ
nhiïëp aãnh Thanh Tuá, anh múã nhaåc Trõnh Cöng Sún, röìi nùçm möåt mònh lùång im
bïn chiïëc maáy haát. Mêëy quaán caâ phï trïn àûúâng Nguyïîn Huïå, Phan Böåi Chêu,
àïìu múã nhaåc Trõnh Cöng Sún. "Töi ài qua chuyïën àoâ, thêëy con trùng, nay àaä giaâ.
Trùng muön àúâi thiïëu núå maâ söng khöng nhúá ra"...
Töi thuöåc thïë hïå sau, nhoã hún anh Trõnh Cöng Sún mûúâi tuöíi. Nhûäng nùm
chiïën àêëu úã chiïën trûúâng miïìn Àöng Nam Böå töi àaä hoåc vaâ haát nhiïìu baâi haát phaãn
chiïën cuãa anh: “Àaåi baác àïm àïm döåi vïì thaânh phöë. Ngûúâi phu queát àûúâng dûâng
chöíi lùæng nghe...” Nhûng töi mï nhêët laâ nhûäng baâi haát tònh buöìn, nhûäng baâi haát
vïì thên phêån con ngûúâi sêu thùèm maâ khùæc khoaãi, da diïët cuãa anh. "Haåt buåi naâo
hoáa kiïëp thên töi"... May mùæn cho töi laâ khi töi vïì söëng úã Huïë, laåi àûúåc sinh hoaåt
cuâng anh trong Höåi Vùn nghïå Bònh Trõ Thiïn möåt thúâi gian. Höìi àoá khöí lùæm. Anh
Trõnh Cöng Sún, hoåa sô Bûãu Chó, caác nhaâ thú Thanh Haãi, Xuên Hoaâng, Nguyïîn
Khoa Àiïìm... cuâng anh em trong cú quan höåi cûá àïën muâa laåi phaãi ài “tùng gia”
tröìng sùæn úã Bònh Àiïìn. Tay chên ngûúâi naâo cuäng röåp phöìng caã lïn. Coá ngûúâi àaä
lïn cún söët vò khöng quen lao àöång chên tay. Nhûng caác anh vêîn vui, vêîn haát.
Ngaây Àaåi höåi Vùn nghïå tónh, töi thêëy ngûúâi nhaåc sô taâi hoa êëy ngöìi úã baân tiïëp höåi
viïn nhû möåt nhên viïn haânh chñnh bònh thûúâng! Anh tûúi cûúâi bùæt tay moåi
ngûúâi, röìi ghi tïn, thu tem gaåo (vò höìi àoá ài àaåi höåi cuäng phaãi nöåp tem gaåo chûá
khöng nhû bêy giúâ).
Sau naây, töi thûúâng lui túái cùn höå chung cû cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng úã
àûúâng Nguyïîn Trûúâng Töå, bïn söng An Cûåu gêìn cêìu Phuá Cam. Àêy chñnh laâ cùn
nhaâ Trõnh Cöng Sún àaä úã trong möåt thúâi gian daâi. Khi chuyïín vaâo Saâi Goân, anh
Sún giao laåi cho vúå chöìng Tûúâng - Daå. Àûáng bïn haâng long naäo, nhòn ra búâ söng,
nhòn qua thaánh àûúâng nhaâ thúâ Phuá Cam trong chiïìu sûúng tñm Huïë, nghe êm
hûúãng cuãa cêy laá, cuãa gioá, cuãa söng, cuãa bûúác chên em gaái qua àûúâng vöåi vaä, töi
nhêån ra àêy chñnh laâ giai àiïåu Trõnh Cöng Sún. Trõnh Cöng Sún àaä viïët haâng
trùm ca khuác úã cùn phoâng naây. Lêìn ra Huïë dûå Àïm nhaåc Trõnh Cöng Sún quyïn
goáp tiïìn giuáp treã em ngheâo hoåc gioãi, anh Sún têm sûå rùçng: “Trong lúâi baâi haát cuãa
mònh khöng coá möåt tûâ naâo noái vïì caác àõa danh cuãa Huïë, nhûng toaân böå êm nhaåc
cuãa mònh chñnh laâ Huïë àêëy, Huïë cuãa kiïëp ngûúâi...”. Vêng, trïn 600 ca khuác Trõnh
Cöng Sún chñnh laâ möåt phêìn cuãa di saãn vùn hoáa Huïë, coân töìn taåi maäi maäi vúái
ngûúâi Viïåt Nam trong vaâ ngoaâi nûúác. Böën mûúi nùm qua, nhiïìu thïë hïå ngûúâi Viïåt
Nam àaä haát Trõnh Cöng Sún, sau naây coân nhiïìu thïë hïå nûäa seä vêîn haát anh, yïu
anh.
Khoác anh, thùæp neán nhang tiïîn biïåt thên xaác anh trúã vïì caát buåi, vïì núi nghôa
trang Goâ Dûa chuâa Quaãng Bònh, tónh Bònh Dûúng, nhûng töi biïët anh laâ ngûúâi töìn
taåi vônh viïîn trong loâng ngûúâi, búãi ANH laâ möåt thiïn taâi, möåt thiïn taâi thïë kyã!
Hoaâng Bònh Thi
Huïë Tiïîn Àûa Trõnh Cöng Sún
ÚÃã Huïë, tiïîn àûa Trõnh Cöng Sún chuáng töi haát nhûäng tònh khuác cuãa möåt thúâi
trai treã, haát nhû lêìn àêìu àûúåc biïët àïën tònh yïu vaâ nöîi àau trïn thên phêån ngûúâi.
Nhû möåt ngûúâi laâm vûúân, Trõnh Cöng Sún àaä lùång leä gieo tröìng trong cö àún
nhûäng muâa taáo ngoåt. ÚÃ àoá, trong sûå quyïën ruä thoaát khoãi vûúân àõa àaâng, Aàam vaâ
Ïva àaä nïëm traãi möåt thûá quaã cêëm cuãa tònh yïu, thûá traái quaã hïî àaä ùn möåt lêìn laâ
mang maäi möåt tin buöìn.
Nhûng nöîi àam mï tònh yïu lûáa àöi khöng thay thïë àûúåc nhûäng àiïìu lúán lao
úã nhaåc Trõnh Cöng Sún, àoá laâ nöîi àam mï nhêån thûác àúâi söëng, àeo àuöíi cho àïën
cuâng cêu hoãi nghiïåt ngaä nhêët "ta laâ ai?". Nhû möåt àúâi söëng thûá hai àêìy caám döî,
êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún àaä khaãi thõ nhûäng giaá trõ thûåc cuãa àúâi ngûúâi. Noá
chöëng laåi sûå saáo moân, bùng hoaåi. Khöng döìn àuöíi con ngûúâi ta túái möåt nhõp söëng
gêëp gaáp, cuäng khöng laâm con ngûúâi buöng xuöi trûúác söë phêån maâ laâ nhòn nhêån
möåt caách chên xaác chöî àûáng àuáng nghôa cuãa con ngûúâi.
Chñnh vò vêåy khi tiïîn àûa Trõnh Cöng Sún vïì núi caát buåi gêëm hoa, rêët nhiïìu
nhûäng ngûúâi Huïë àaä chúåt nhêån ra nhûäng gò àaä biïët vïì êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ
coân quaá ñt. Rùçng cêìn phaãi lônh höåi nhûäng ca khuác êëy vúái möåt cung caách maâ ngûúâi
ta thûúâng daânh cho nghi lïî. Trïn àaåi löå lúán cuãa tònh yïu vaâ phêån ngûúâi, Trõnh
Cöng Sún àaä haát nhû möåt söë phêån khöng chó daânh cho riïng öng. Tûâ vuå nöí
bigbang dûä döåi cuãa nhêån thûác vïì phêån ngûúâi, möîi ca khuác cuãa öng laâ möåt tinh vên
toaã thûá aánh saáng nghï thûúâng vaâ hùæt xuöëng trêìn thïë bûúác ài cuãa nhûäng ngên haâ
huyïìn aão. Tûâ baãn chêët trêìm sêu khöng öìn aâo, nhiïìu ngûúâi Huïë àaä tiïîn àûa Trõnh
Cöng Sún nhû tiïîn àûa ngûúâi thên ruöåt raâ, tiïîn àûa möåt ngûúâi baån lúán cuãa coäi
loâng tri êm. Trõnh Cöng Sún ra ài nhû chiïëc laá cuöëi cuâng rúi xuöëng cöåi hoa trong
möåt ngaây chuã nhêåt buöìn, nhûng nhûäng ca khuác cuãa öng thò vêîn coân úã laåi vaâ cûá
xanh nhû möåt giêëc mú treã daåi trïn caânh...
Phaåm Thuåc
Em Gaái Cuãa Trõnh Cöng Sún

Noái Vïì Anh
Trõnh Cöng Sún laâ nhaåc sô cuãa tònh yïu vaâ vò thïë nïn hêìu nhû moåi ngûúâi chó
biïët àïën nhûäng ngûúâi phuå nûä, thiïëu nûä coá mùåt trong nhaåc, trong tranh vaâ bïn àúâi
anh. ñt ai biïët àïën, nhûäng ngûúâi phuå nûä trong gia àònh anh cuäng giûä möåt phêìn
tònh caãm khöng nhoã trong cuöåc söëng àúâi thûúâng cuãa anh hún 60 nùm qua.
Gia àònh nhaåc sô Trõnh Cöng Sún coá 8 anh em: Trõnh Cöng Sún laâ anh caã
trong gia àònh. Ngoaâi 2 ngûúâi em trai: Trõnh Xuên Tõnh vaâ Trõnh Quang Haâ, anh
Sún coân 5 cö em: Trõnh Vônh Thuáy, Trõnh Vônh Têm, Trõnh Vônh Ngên, Trõnh
Hoaâng Diïåu vaâ Trõnh Vônh Trinh. Sinh ra trong möåt gia àònh nïì nïëp cuãa xûá Huïë
nïn Trõnh Cöng Sún rêët khoá tñnh trong nïët ùn, nïët úã vúái caác cö em, duâ anh rêët
thûúng yïu caác cö. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún rêët thñch ùn mùåc àeåp. Trõnh Vônh
Trinh kïí: "Saáng súám hay trûa, khi thûác dêåy laâ anh Sún tùæm vaâ thay quêìn aáo àeåp
ngay. Anh Sún khöng thñch ai mùåc pyjama ài laåi trong nhaâ mö; tuåi Trinh cuäng
aãnh hûúãng nïët núá cuãa anh. Coá lêìn, baån Trinh àïën nhaâ chúi buöíi súám thêëy caã nhaâ
ùn mùåc tïì chónh, tûúãng moåi ngûúâi àõnh ài mö nïn vöåi caáo vïì ngay".
"Ngaây xûa, khi anh Sún úã Saâi Goân, boån Têm coân úã Huïë, möîi lêìn tïët sùæp àïën
laâ anh Sún biïn thû baão 5 em gaái ào ni chên gûãi vö Saâi Goân, àïí anh àùåt àoáng giaây
theo kiïíu múái maâ anh choån úã tiïåm giaây quen, röìi mang vïì Huïë laâm quaâ...", - chõ
Têm noái röìi lau nûúác mùæt, nhòn vaâo ngûúâi anh thên yïu àang nùçm khuêët giûäa
nhûäng voâng hoa. Chõ Thuyá vaâ Ngên thò kïí chuyïån vïì nhûäng böå quêìn aáo maâ anh
Trõnh Cöng Sún mang vïì Huïë dõp tïët, "Khöng chó thñch àeåp maâ anh caã Sún coân
rêët thñch caác em gaái mònh ùn mùåc thêåt möët".
Trõnh Vônh Ngên chúåt mú maâng khi kïí vïì nhûäng ngaây tïët thuúã coân treã thú.
Gêìn ngaây tïët, caác cö em gaái àïìu tröng ngoáng anh Sún tûâng ngaây, tûâng giúâ, búãi
ngoaâi viïåc nhúá anh trai caác cö coân chúâ nhûäng goái quaâ cho riïng mònh. Anh Trõnh
Cöng Sún rêët tó mó trong caách tùång quaâ vaâ rêët thñch laâm vui loâng caác cö em gaái
bùçng nhûäng ngaåc nhiïn, do vêåy möîi moán quaâ àûúåc anh goái thêåt àeåp vaâ àïì tïn
tûâng cö em. Khi anh vïì àïën nhaâ, sau khi caác cö em gaái chaâo hoãi anh mònh xong, laâ
hoå chúâ chiïëc chòa khoáa vali seä àûúåc anh Sún trao cho möåt cö em ngöìi gêìn nhêët.
Sau àoá laâ caã 5 cö taãn nhanh vïì caái vali cùng phöìng àang chúâ hoå. Chõ Thuáy vaâ Têm
noái: "Anh Sún rêët thñch nhòn gûúng mùåt caác em khi boác quaâ vaâ nhûäng tiïëng reo
vui öì aâ cuãa chuáng töi laâ haånh phuác cuãa anh".
Cha mêët súám, laâ anh àêìu nïn nhaåc sô Trõnh Cöng Sún súám lo toan nhiïìu viïåc
trong gia àònh vaâ cuäng vò thïë nïn anh àùåc biïåt yïu kñnh meå. Coá rêët nhiïìu tñnh,
nïët cuãa anh àûúåc truyïìn laåi tûâ meå nhû: thñch ùn ngon vaâ thñch baây biïån moán ùn
àeåp mùæt, thûúng yïu moåi ngûúâi vaâ yïu quyá têët caã anh em trong gia àònh, quan
têm àïën ngûúâi khaác... Trõnh Vônh Trinh laâ cö em uát maâ khi meå anh àang mang
thai Trinh thò ba anh mêët, "vò thïë maâ anh Sún coá chiïìu Trinh hún caác chõ khaác, coá
leä àïí buâ àùæp cho sûå thiïëu may mùæn cuãa Trinh, chûá anh Sún thûúng caác em nhû
nhau vaâ bùçng nhau".
Ngûúâi nhaåc sô taâi hoa Trõnh Cöng Sún khöng coá ngûúâi phuå nûä cuãa riïng àúâi
anh, nhûng anh biïët rùçng bïn anh bao giúâ cuäng coá nhûäng cö em gaái, em dêu yïu
quyá vaâ chiïìu chuöång anh nhû meå yïu dêëu cuãa anh tûâng chiïìu chuöång anh ngaây
xa xûa êëy. Chõ Hiïëu - vúå anh Tõnh, àaä noái rêët thên thûúng vïì tñnh hay laâm nuäng
cuãa anh vúái caác cö em gaái vaâ vúái chõ, tuy laâ em dêu nhûng trong caách àöëi xûã cuãa
anh Sún, chõ cuäng laâ cö em gaái thûá 6 cuãa anh...
Ngaây 4/4 naây, Trõnh Cöng Sún seä taåm biïåt nhûäng ngûúâi phuå nûä trong cùn nhaâ
quaá àöîi quen thûúng úã cuöëi con heãm yïn tônh àûúâng Phaåm Ngoåc Thaåch àïí àïën nùçm
bïn chên ngûúâi meå yïu dêëu. Ngûúâi nhaåc sô êëy àaä yïn nghó trong chöën vö thûúâng,
nhûng êm nhaåc cuãa anh bêy giúâ vaâ maäi maäi ngên nga trong coäi ài vïì naây.
Khaánh Ly
Öng Laâ Cuãa Têët Caã Moåi Ngûúâi
Caách àêy 2 nùm, töi gùåp öng lêìn cuöëi... töi cuäng linh caãm àiïìu àoá... Laâ caái
ngaây chia tay khöng coân xa nûäa. Nhûng töi vêîn hy voång, mùåc duâ caái hy voång rêët
laâ mong manh. Thêåt ra thò öng Trõnh Cöng Sún khöng cuãa riïng ai caã, öng laâ cuãa
têët caã moåi ngûúâi. Öng yïu dên töåc vaâ quï hûúng. Viïåc öng úã laåi vaâ nùçm xuöëng trïn
quï hûúng laâ àuáng... búãi vò öng Sún laâ ngûúâi yïu quï hûúng vaâ dên töåc.
Tûâ öng töi thaânh danh vaâ quan troång hún caã laâ töi àûúåc thaânh nhên. Töi àaä
söëng cuâng tïn tuöíi cuãa öng gêìn 40 nùm, vúái nhûäng lúâi öng dùån baão: Phaãi luön luön
söëng giûäa àúâi vúái möåt têëm loâng vaâ söëng vúái ngûúâi bùçng sûå tûã tïë. Öng Trõnh Cöng
Sún laâ möåt nûãa àúâi söëng cuãa töi.
Höìng Nhung
Ru Ngûúâi Ngöìi Maäi Cuâng Töi
"Anh Sún mêët röìi Nhung úi..." Àang lûu diïîn úã uác, töi nghe gioång ngûúâi baån
gaái run rêíy trong àiïån thoaåi. Im lùång! Coân coá gò àêu àïí noái. Hònh aãnh anh lêìn àêìu
tiïn töi gùåp böîng vïì laåi, ngûúâi àaân öng nhoã beá, höìn nhiïn, bûúác vaâo qua caái cöíng
sùæt lúán, bûúác vaâo trong cuöåc àúâi töi. Anh àöåi chiïëc muä baåc maâu maâ anh luön thñch,
vûâa ài vûâa àaá nheå mêëy hoân soãi dûúái sên. Vaâ nuå cûúâi cuãa anh, tûúi thïë, trong saáng
thïë, vaâ hiïìn hêåu thïë, laâm sao maâ khöng caãm thêëy thên thûúng ngay àûúåc! Caám
ún àõnh mïånh àaä cho töi àûúåc gùåp anh. Niïìm tin cuãa anh, tònh yïu cuãa anh laâm
cho töi ngay caã trong nhûäng luác cö àún nhêët vêîn caãm thêëy an têm vò àûúåc che chúã,
àûúåc àoán nhêån vaâ tha thûá, nhû möåt ngûúâi con an têm vò coá gia àònh àuâm boåc. Töi
àaä thêëy anh vui nhû treã nhoã khi hai anh em leo àûúåc lûng chûâng möåt ngoån nuái
trong caái laånh cùæt da àïí thêëy söng, thêëy rûâng vaâ caã mêy nûäa úã phña dûúái, höìi úã
Nhêåt Baãn; töi àaä thêëy anh cûåc kyâ hûng phêën, vúái àöi baân tay coân dñnh àêìy maâu
veä, ngöìi nhòn bûác tranh anh vûâa veä trong àïm; töi àaä thêëy anh bùn khoùn, lêím
bêím haát möåt àoaån ngêîu hûáng maâ anh vûâa kõp ghi laåi trïn möåt mêíu giêëy xeá tûâ bao
thuöëc laá... Vaâ töi àaä tûâng thêëy anh buöìn... Anh chùèng laâm gò àïí àúä buöìn, maâ tûå
buöìn cho hïët. Nhûäng luác êëy, töi thêëy thûúng anh vö cuâng, mùåc dêìu coá nhûäng khi
chñnh töi cuäng laâm anh buöìn vêåy. Coá luác töi àïën thò thêëy anh ngöìi möåt mònh trong
phoâng, möåt àiïëu thuöëc laá, möåt ly rûúåu. Töi caãm nhêån sûå cö àún trong êm nhaåc cuãa
anh, trong chñnh con ngûúâi anh.
Anh noái vúái töi thêåt nhiïìu vïì nhûäng baâi haát cuãa anh. Töi thò hay hoãi "Taåi
sao?" Anh thò chùèng bao giúâ nïì haâ maâ thong thaã traã lúâi cùån keä cho tûâng "Taåi sao"
nhiïìu khi laâ ngö nghï êëy. Töi biïët cho àïën giúâ töi vêîn chùèng thïí naâo hiïíu thêëu
àïën têån cuâng yá nghôa cuãa têët caã nhûäng gò anh viïët. Song, coá möåt àiïìu anh daåy àaä
trúã thaânh baâi hoåc nùçm loâng àöëi vúái töi, êëy laâ àiïìu maâ anh hay nhùæc ài nhùæc laåi:
nïëu saáng mai ra ngoaâi ngoä coá gùåp ai, duâ laå, vêîy tay vúái mònh, thò àûâng bao giúâ
quïn vêîy tay laåi, vò ai biïët àûúåc coá thïí ngûúâi seä ra ài ngay sau àoá maâ khöng bao
giúâ coân gùåp laåi.
Töi laåi àïën nhaâ anh, lêìn nay khöng giöëng nhû moåi lêìn, khöng coân anh ngöìi
àêy, trïn chiïëc ghïë mêy quen thuöåc vúái nuå cûúâi vöën luác naâo cuäng tûúi thïë, trong
saáng thïë, vaâ hiïìn hêåu thïë. Coá ai ngúâ àûúåc bïën búâ laâ àêy, anh àaä ra ài àïí töi khöng
coân bao giúâ coân àûúåc gùåp laåi.
Ngûúâi ra ài àïí tònh yïu úã laåi. Nhûäng hònh aãnh cuãa anh cûá tiïëp tuåc trúã vïì,
khöng döìn dêåp maâ thong thaã, ïm àïìm, laâm töi coá caãm giaác àang ngöìi bïn doâng
söng àïí nghe kyá ûác rò rêìm kïí chuyïån. Taåi sao thïë, nûúác cûá tröi khöng ngûâng maâ
doâng söng chùèng hïì vúi, taåi sao thïë haã anh Sún? Hay caã anh úã núi chñn suöëi cuäng
àang ngöìi nhòn doâng söng êm thêìm chaãy khe kheä haát:
"... Ru ngûúâi ngöìi maäi cuâng töi
Ru ngûúâi ngöìi maäi cuâng töi...:
Maånh Haâ - Nguyïîn Minh
Cêu Haát Theo Töi Nhû Vïët Thûúng
Trêìn Thu Haâ: Lêìn àêìu tiïn àûúåc biïët öng laâ khi Haâ àûúåc giaãi Tiïëng haát
Vaâng Anh, öng lïn trao giaãi, bùæt tay Haâ noái chaáu haát töët lùæm, cöë gùæng lïn! Àïën khi
Haâ vaâo Saâi Goân múái theo chuá Tiïën àïën chúi vúái öng. Baâi Sùæc maâu ra àúâi lêëy caãm
xuác tûâ tranh Trõnh Cöng Sún, chuá Tiïën rêët thñch xem öng veä. Öng cuäng tûâng veä
chên dung Haâ trong möåt maâu xanh rêët laå pha giûäa laá cêy vaâ cö ban. Öng coân tùång
Haâ möåt têåp thú cuãa Paul Eluard nguyïn baãn, biïët Haâ thñch thú Rimbaud, öng baão
thú cuãa Paul coân hay hún vaâ khuyïn Haâ nïn hoåc tiïëng Phaáp àïí àoåc, àïën bêy giúâ
Haâ vêîn chûa àoåc àûúåc... Sau naây ra vaâo Saâi Goân nhiïìu lêìn cuäng ñt àïën àûúåc vúái
öng, coá lêìn àïën, mùåt öng cûá buöìn buöìn, coá yá traách nhûng khöng noái ra bao giúâ.
Öng laâ thïë - niïìm vui thò san seã, coân nöîi buöìn giûä khû khû cho mònh. Lêìn naâo chõ
Mai (tïn Trõnh Cöng Sún goåi Khaánh Ly) vïì cuäng goåi àiïån. Hai chõ em haát cho öng
nghe. Haâ rêët ngûúäng möå vaâ kñnh troång con ngûúâi öng nhûng cuäng caãm thêëy sûå
chia seã giûäa hai thïë giúái êm nhaåc khöng nhiïìu, nhaåc öng húåp vúái lúáp trûúác hún.
Nhûng caác ca sô bao giúâ cuäng "bùæt àêìu" bùçng nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, coi nhû àoá
laâ möåt chuêín mûåc cuãa ca khuác Viïåt Nam - ai cuäng phaãi traãi qua. Cuäng khöng ngúâ
laâ öng ra ài súám thïë, thêëy öng yïëu nhûng vêîn lay lùæt àûúåc... Múái nùm ngoaái Haâ
coân haát trong möåt àïm nhaåc Trõnh Cöng Sún, coá baây tranh Trõnh Cung. Chuá Sún
lïn tùång hoa say bõ ngaä dêåp àêìu xuöëng àêët, chuá Tiïën phaãi xöëc öng lïn - nhû laâ treã
con êëy - bïë öng vïì.
AÁnh Tuyïët: Töi khöng haát nhaåc anh nhiïìu nïn cuäng khöng coá dõp tiïëp xuác
vúái anh nhiïìu. Hai anh em gùåp nhau thò cuäng chó "hun" anh möåt caái röìi ài. Töi chó
haát hai baâi cho anh trong àoá baâi Àûúâng xa vaån dùåm anh viïët khi meå mêët, töi haát
anh rêët thñch. Töi nhúá lêìn àoá úã Cêu laåc böå Nhaåc sô trong möåt cuöåc giao lûu giûäa
Höåi Nhaåc sô Haâ Nöåi vaâ thaânh phöë Höì Chñ Minh. Anh vûâa lïn tùång hoa xong thò
àïën tiïët muåc cuãa töi. Haát xong anh keáo töi laåi baân, tûúãng anh "bùæt" uöëng (ài àêu
anh cuäng thuã theo möåt chai rûúåu nùång), nhûng anh noái: "Anh xin löîi, khöng lïn
tùång hoa àûúåc vò... anh khoác". Noái xong anh chòa caái khùn giêëy thêëm nûúác mùæt ra.
Töi àaä àõnh ra möåt album haát nhaåc anh tûâ nùm 1997 nhûng coân àùæn ào choån baâi,
ngûúâi khaác haát nhaåc Trõnh Cöng Sún coá thïí dïî coân töi haát phaãi rêët cêín thêån...
Vûâa röìi ài Huïë xong àõnh lïn baân vúái anh nhûng khöng kõp nûäa.
Myä Linh: Àöëi vúái Linh, anh laâ möåt con ngûúâi coá "caái Àaåo" cuãa riïng mònh.
Anh rêët hiïìn, khöng gheát ai bao giúâ. Töëi qua (1/4), Linh haát úã Baâ Rõa - Vuäng Taâu
chûa möåt ai biïët. Linh thöng baáo moåi ngûúâi giêåt mònh - 2000 khaán giaã. Ai cuäng
tûúãng Linh thaã caá thaáng Tû. Sau àoá Linh haát Em haäy nguã ài àïí tûúãng nhúá anh
nhûng khöng sao haát àûúåc... Anh vaâ Linh khöng gùåp nhau nhiïìu, Linh khöng
uöëng àûúåc rûúåu, coân anh Sún uöëng rûúåu thay nûúác... Myä Linh chó coá möåt caái tiïëc
laâ thúâi gian haát baâi cuãa anh, Linh coân quaá nhoã (18 tuöíi), khöng thïí "phong phuá"
nhû bêy giúâ. Coân maäi tòm nhau laâ album àûúåc ghi êm àêìu tiïn cuãa Linh nhûng
ngûúâi ta thêëy Linh coân quaá nhoã nïn chûa phaát haânh ngay.
Böë Linh hêm möå Trõnh Cöng Sún. Tûâ beá Linh àaä nghe Khaánh Ly haát nhaåc
anh qua bùng cassette cuä kyä. Khaánh Ly haát nhû rong chúi. Nhaåc cuãa Sún... cuäng
thïë. Höìng Nhung cuäng laâ ngûúâi coá aãnh hûúãng àïën cuöåc àúâi anh. Moåi niïìm vui nöîi
buöìn trong möåt thúâi kyâ cuãa anh nhû Linh biïët àïìu gùæn boá vúái Nhung.
Thu Haâ: Ngoaâi cöng viïåc cuãa möåt ca sô vúái nhaåc sô, anh Sún vaâ töi coân laâ baån
beâ thên thiïët. Anh thûúâng uöëng Chivas pha soda vaâ "múâi" Haâ, "uöëng ài - khöng
sao - uöëng chuát haát seä hay hún!" Tûâ ngaây quen anh múái biïët uöëng chuát chuát vaâ
hònh nhû haát cuäng hay hún thêåt! Haâ coá leä phaãi caãm ún baâi Möåt coäi ài vïì, àoá laâ möåt
trong nhûäng baâi Haâ àïën àûúåc vúái khaán giaã. Khi Haâ haát nhaåc anh Sún, khöng
nhûäng caãm thêëy gêìn nhû laâ nhên vêåt trong baâi haát - haát anh - Haâ caãm thêëy thêëm
thña tûâng lúâi.
Cêím Vên: Luác anh Sún coân, cêu àêìu tiïn khi anh em gùåp nhau bao giúâ cuäng
hoãi khoeã khöng vaâ àoá khöng hïì laâ möåt cêu hoãi xaä giao. Töëi qua töi àaä baáo tin cho
khaán giaã vaâ haát Möåt coäi ài vïì. Nûúác mùæt rúi maâ phaãi dùçn loâng, ngheån gioång -
ngûâng laåi haát... cho àïën hïët baâi. Caách àêy 2, 3 nùm trong giúái nhaåc thaânh phöë àaä
coá "caá thaáng Tû" àuáng nhû thïë, töi àaä rêët bûåc... Töi may mùæn vûâa ra möåt album
nhaåc anh (Huïë - Saâi Goân - Haâ Nöåi), album laâm trong suöët ba nùm, thu mûúâi mêëy
baâi khöng vûâa yá laåi loaåi ài thu baâi khaác. Cêín thêån nhû thïë khöng phaãi vò "hún
thua", maâ vò töi muöën khöng coá löîi naâo trong àoá, vò mònh thñch, mònh tûå laâm cho
mònh. Khaánh Ly haát àaä quaá hay, töi haát coá thïí "yïëu" hún möåt chuát nhûng cöë gùæng
khöng àïí mêët ài caái höìn Trõnh Cöng Sún. Tûâ beá töi àaä mú ûúác sau naây nïëu laâm ca
sô chuyïn nghiïåp phaãi coá möåt album haát nhaåc anh. Hún nûäa nhaåc anh khöng bao
giúâ bõ "àïì möët" - caâng vïì sau giaá trõ caâng cao.
Baáo Tiïìn Phong, 4-2001

Têm Thú
Nhêåt Kyá Ngûúâi Hêm Möå
Chiïìu 1/4, möåt ngûúâi baån nhùæn vö àiïån thoaåi tin: “Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún
mêët röìi”, töi böîng coá caãm giaác tim mònh huåt hêîng, àau nhoái, möåt caái gò nhû laâ sûå
chõu àûång khöng nöíi. Töi chó laâ möåt trong haâng triïåu tñn àöì yïu nhaåc cuãa öng vaâ
khöng chó yïu nhaåc, maâ coân yïu têët caã nhûäng gò thuöåc vïì öng. Múái àêy, àoåc möåt
baâi baáo ngûúâi ta noái: Viïët vïì Trõnh Cöng Sún thò khöng bao giúâ hïët. Àuáng vêåy, àaä
àoåc caã trùm baâi thò vêîn muöën àoåc nûäa... Bïn caånh nhaåc, töi coân àùåc biïåt thñch
nhûäng baâi baáo viïët “taãn maån” cuãa öng. Khöng nhûäng àoåc, töi coân photo nhiïìu baãn
gûãi cho nhûäng ngûúâi baån úã Haâ Nöåi. Baâi Vïët thûúng tónh thûác àùng trïn baáo Phuå
nûä xuên 90 laâ möåt vñ duå. Töi rêët thñch caái caách öng triïët lyá vïì tònh baån, tònh yïu:
“Tònh yïu tûå àïën vaâ tûå ài, khöng cêìn ai dòu dùæt. Tònh yïu thûúâng mang àïën khöí
àau, nhûng àöìng thúâi cuäng mang àïën haånh phuác. Ta khöng thïí nñu keáo möåt caái gò
àaä mêët. Tònh yïu khi muöën ra ài thò khöng coá möåt tiïëng keân naâo àuã mêìu nhiïåm
àïí löi vïì laåi àûúåc... Tònh baån thûúâng coá khuön mùåt thêåt hún tònh yïu. Sûå böåi baåc
trong tònh baån cuäng coá, nhûng khöng nhiïìu. Tònh baån coá khaã nùng laâm höìi sinh
möåt cún hön mï vaâ laâm phuåc sinh möåt cuöåc àúâi tûúãng rùçng khöng coân taái taåo àûúåc
nûäa...”.
Ai àaä duâng tûâ “coäi taåm” khi chó vïì àúâi söëng, nhûng duâ vêåy, nhû V.
Xukhölömxki àaä noái: “Con ngûúâi sinh ra khöng phaãi àïí tan biïën ài nhû möåt haåt
caát. Hoå sinh ra àïí in dêëu trïn mùåt àêët vaâ in dêëu laåi trong traái tim ngûúâi khaác”.
Trõnh Cöng Sún àaä in dêëu mònh trong traái tim triïåu triïåu ngûúâi yïu nhaåc öng. Sûå
say mï àöëi vúái êm nhaåc cuãa öng laâ khöng coá giúái haån caã vïì khöng gian lêîn thúâi
gian, töi luön caãm thêëy thïë.
Töi yïu öng nhû hïët thaãy ai yïu thêìn tûúång cuãa mònh. Thûúng nhúá öng, töi
chó biïët ngöìi lùång möåt mònh, bêìn thêìn giúã trang nhêåt kyá caách àêy möåt nùm töi
viïët vaâi doâng sau khi nghe àïm nhaåc cuãa öng: “29/6/2000: Töëi. Ài nghe Àïm nhaåc
Trõnh Cöng Sún úã Long Phuång vúái Ngoåc. Trúâi mûa rêët to maâ khöng coá ghïë tröëng.
Höìng Nhung haát tuyïåt hay, nhûng khi Trêìn Maånh Tuêën thöíi Haå trùæng vaâ Ûúát mi
thò thûåc sûå mònh muöën khoác. Nhòn Trõnh Cöng Sún coá caãm tûúãng öng àang rûng
rûng vò coá möåt ngûúâi àöìng caãm àïën nhû vêåy àöëi vúái têm höìn öng. Bêët ngúâ nhêët laâ
coá Tuêën Ngoåc vúái Phöi pha... Mònh caãm thêëy àûúåc caái haånh phuác cuãa Danien
trong Lùéng quaã thöng khi nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún”. Ngoåc noái: “Röìi ngûúâi ta seä
phaãi dûång tûúång àaâi cho ngûúâi nghïå sô quaá àöîi taâi hoa naây”, mònh nghô tiïëp: “Maâ
trong têm höìn nhûäng ngûúâi yïu nhaåc öng, öng àaä laâ möåt tûúång àaâi sûâng sûäng röìi”.
30/6/2000: anh Têm Chiïën úã Haâ Nöåi vaâo, möåt ngûúâi yïu nhaåc Trõnh Cöng Sún vaâ
húi khoá tñnh. Mònh röëi rñt khoe àang coá àïm nhaåc Trõnh Cöng Sún vaâo ruã anh ài
nghe tiïëp. Nhûäng ca sô haát nûãa chûúng trònh àêìu laâm anh rêët khoá chõu: “Khöng
phaãi ai cuäng haát àûúåc Trõnh Cöng Sún”. Mònh nùn nó anh àûâng búã dúã, cöë chúâ àïën
lûúåt Höìng Nhung. Nhûng ngay caã Höìng Nhung cuäng chó laâm anh dõu ài möåt chuát:
“Taåm àûúåc”, röìi anh noái: “Haát Trõnh Cöng Sún maâ khöng biïët quyá tûâng chûä, tûâng
tûâ trong ca khuác cuãa öng thò rêët uöíng”. Anh Chiïën laâ ngûúâi coá khaã nùng xem
“tûúáng”, nhûng anh noái: “Riïng nhûäng ngûúâi yïu nhaåc Trõnh Cöng Sún thò khoãi
cêìn phaãi xem maâ vêîn hiïíu nhau vaâ quan troång laâ phaãi tûå hiïíu mònh...”. Noái gò maâ
nhû àaánh àöë”...
Coá nhûäng con ngûúâi maâ sûå ra ài cuãa hoå laâm nhûäng ngûúâi úã laåi caãm thêëy cöi
cuát, bú vú vaâ chuïënh choaáng möåt thúâi gian daâi.
Àöî Trung Quên
Trõnh Cöng Sún

Vaâ Boáng Maát Ngûúâi Meå
Trúã thaânh goaá buåa khi chó múái 34 tuöíi. Ngûúâi meå treã êëy àaä phaãi thay chöìng
nuöi daåy 8 àûáa con (3 trai vaâ 5 gaái). Möåt trong nhûäng ngûúâi con trai cuãa baâ seä trúã
thaânh möåt trong nhûäng nhaåc sô saáng choái, àûúåc yïu mïën vaâ hêm möå vaâo bêåc nhêët
Viïåt Nam sau naây: nhaåc sô Trõnh Cöng Sún - ngûúâi vûâa qua àúâi 1/4/2001 vûâa qua,
thoå 62 tuöíi.
Trong di saãn êm nhaåc àöì söå cuãa mònh, hònh aãnh ngûúâi meå àaä hiïån ra trong
ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún qua 4 giai àoaån: Ca dao meå (1970) laâ êín duå vïì meå
Viïåt Nam, hònh aãnh àêët nûúác nhûäng nùm thaáng àêìy àaån bom maáu lûãa, "meå ngöìi
ru con àong àûa voäng buöìn, àong qua tuöíi moân... Meå daåy cho con tiïëng noái quï
hûúng... meå nhòn con ài phuát giêy baâng hoaâng....". Röìi trong giai àoaån cuöëi cuãa
cuöåc chiïën, khi àöí naát vaâ "lûu vong" núi àö thõ taåm chiïëm àaä úã àónh cao, Lúâi meå ru
(1974) àaä laâ hònh aãnh tòm vïì vúái ïm aã, an uãi cuãa cöåi nguöìn Viïåt Nam "lúâi meå ru
con - àïën nhûäng khu vûúân... ru con trûa nùæng (ñ...a...), con nguã thêåt ngoan, con
nguã cho yïn.... möåt àúâi ru con nghe cuäng moãi moân.... con nguã giêëc hiïìn cho meå
ngöìi tröng...". Sau 1975, hònh aãnh ngûúâi meå Viïåt Nam àau khöí, hy sinh vaâ can
àaãm hiïån lïn roä neát hún, khöng êín duå nûäa trong êm nhaåc cuãa öng, Huyïìn thoaåi
meå (1987) "Àïm chong àeân ngöìi nhúá laåi tûâng cêu chuyïån ngaây xûa... Meå vïì àûáng
dûúái mûa che tûâng cùn hêìm nhoã, xoaá saåch dêëu chên vïì... Meå chòm dûúái gian
nan..."
Thïë röìi nùm 1991, ngûúâi meå yïu dêëu cuãa cuöåc àúâi öng, ngûúâi sinh thaânh vaâ
nuöi daåy öng suöët caã àúâi àaä qua àúâi. Trõnh Cöng Sún àaä khoác bùçng tiïëng khoác treã
thú nhû nhûäng ngaây thú daåi àúâi mònh: "Meå boã con ài àûúâng xa vaån dùåm... meå boã
con ài... meå boã con ài..." (Àûúâng xa vaån dùåm). Nöîi àau vö haån àaä laâm Trõnh Cöng
Sún suy suåp tinh thêìn. Möåt nùm sau, öng biïën chûáng qua bïånh tiïíu àûúâng. Cêy cöí
thuå cuãa êm nhaåc Viïåt Nam khö heáo thïm nûäa vaâ tûâ àoá....
Tuöíi thú vaâ thaânh niïn
Khi cha mêët, Trõnh Cöng Sún, anh caã cuãa gia àònh hoå Trõnh múái chó 14 tuöíi.
Ngûúâi meå treã chia àïìu tònh thûúng cho têët caã 8 àûáa con nhûng baâ chùm soác nhiïìu
hún ngûúâi em trai kïë cuãa Sún: Trõnh Quang Haâ vò Haâ thïí chêët, tinh thêìn yïëu
nhêët trong anh em. Trõnh Cöng Sún coân ài hoåc, chûa heá löå taâi nùng nhûng àaä lêëp
loeá nùng khiïëu êm nhaåc, anh àaä biïët chúi àaân tûâ tuöíi thiïëu niïn. Khung caãnh Huïë
nuöi nêëng thïm cho têm höìn anh, sûå nhaåy caãm vaâ mú möång. Ngûúâi meå treã lo toan
cúm aáo nuöi con bùçng cûãa hiïåu baán phuå tuâng xe àaåp, xe gùæn maáy coá baãng hiïåu
"Thanh Têm" úã Huïë. Khi Trõnh Cöng Sún rúâi Huïë, Quy Nhún vaâo Saâi Goân hoåc, baâ
kïët húåp nhûäng chuyïën vaâo mua haâng àïën thùm con trai lúán. Nhûäng lêìn nhû thïë,
baâ gùåp gúä con vaâ baån beâ cuâng hoåc vúái Sún cuöåc troâ chuyïån cuäng giöëng nhû thúâi
Sún coân beá, baâ àoåc thú cuãa baâ laâm, àoåc Kiïìu (võnh, phuá) cho con trai nghe. Giai
àiïåu Huïë, têm höìn Huïë, thi ca àaä àïën vúái Sún trûúác khi êm nhaåc àïën vaâ sau naây,
khi coá nhûäng ngûúâi baån trñ thûác nhû Ngö Kha, Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, Àinh
Cûúâng... ngûúâi ta seä khöng ngaåc nhiïn khi ca tûâ trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng
Sún àeåp nhû thú. Àuáng hún, àêy cuäng chñnh laâ nhûäng baâi thú.
Vaâ cuöëi àúâi
Trõnh Cöng Sún yïu meå, suâng baái meå cuäng thêåt dïî hiïíu. Khi lúán lïn Sún
ngaây caâng hiïíu roä sûå yïu thûúng, àûác hy sinh cuãa meå daânh cho con caái vaâ àùåc biïåt
laâ anh. Nhiïìu boáng daáng phuå nûä àaä ài qua cuöåc àúâi anh, coá ngûúâi àïí laåi caái tïn
thêëp thoaáng trong nhiïìu ca khuác danh tiïëng Diïîm xûa, Biïín nhúá, Xin traã núå
ngûúâi, Böëng böìng úi... nhûng cuöëi cuâng, con ngûúâi taâi hoa êëy vêîn quay trúã vïì nùçm
bïn meå cuãa mònh. Nhûäng anh chõ em khaác cuãa Trõnh Cöng Sún àïìu àaä coá gia
àònh, coá con caái. Hoå Trõnh vêîn àöng àuã ngûúâi hûúng khoái, maâ àûáa con trûúãng
Trõnh Cöng Sún dûúâng nhû àaä nhûúâng àiïìu êëy cho caác em mònh, öng daânh caã cuöåc
àúâi cho êm nhaåc, cho saáng taåo vaâ tòm vïì vúái meå nhû treã thú sau cuöåc traã núå tûã
sinh.
Möåt treã thú 62 tuöíi bïn hiïìn mêîu cuãa mònh.

Lï Minh Quöëc
Höåi Ngöå Giûäa Hû Khöng
Êm nhaåc laâ möåt thûá haånh phuác mú höì trong khoaãng khùæc. Coá nhûäng luác cêìn
an uãi nöîi buöìn phiïìn hoùåc ca ngúåi niïìm hoan laåc, tûâ trong thêm têm ta voång lïn
nhûäng êm thanh. Êm thanh êëy àaä ài vaâo trong maáu thõt tûâ luác naâo ta khöng tûå yá
thûác àûúåc. Thïë hïå töi lúán lïn, ài trong coäi àúâi mïnh möng vúái phêìn xaác, thò trong
phêìn höìn ñt nhiïìu àûúåc nuöi dûúäng bùçng êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún. Töi coá
caãm giaác, ngûúâi nhaåc sô taâi hoa êëy dûúâng nhû àaä bûúác ra tûâ têm linh cuãa mònh,
öng àaä noái nhûäng àiïìu maâ töi àaä gùåp àêu àoá trong giêëc mú. Ca khuác Ru ta ngêåm
nguâi laâ möåt trong muön ngaân vñ duå. ÚÃ àoá, öng àaä noái vïì möåt cuöåc tònh àaä xa?
Khöng, öng noái vïì thúâi gian. Nöîi aám aãnh cuãa Trõnh Cöng Sún tûâ muön kiïëp cuäng
chñnh laâ thúâi gian. “Khi tònh àaä vöåi quïn. Tim lùn trïn àûúâng moân. Trïn gioåt maáu
cuöìng àiïn. Con chim àûáng lùång cêm. Khi vïì trong muâa àöng. Tay rong rïu muöån
maâng. Thöi chúâ nhûäng raång àöng...”. Hònh aãnh “tim lùn trïn àûúâng moân” dûúâng
nhû "àoáng àinh" vaâo trong trñ nhúá khi àöi möi vûâa im bùåt tiïëng haát. Töi tûå hoãi, taåi
sao laåi laâ àûúâng moân? Trong têm trñ böîng gúåi lïn möåt con àûúâng hun huát hiu
quaånh vúái nhûäng cêu thú cuãa Buâi Giaáng:
Nñu vai phöë röång xin vïì

Vúái cêy truát gioá vúái heâ nùæng rung.
Àoá laâ möåt sûå liïn tûúãng cuãa töi maâ trong ca tûâ cuãa Trõnh Cöng Sún múã ra
nhiïìu àûúâng, nhiïìu löëi cho nhûäng ngûúâi yïu nhaåc cuãa öng cuâng chiïm nghiïåm. Vaâ
trong àaám tang cuãa ngûúâi nhaåc sô taâi hoa naây, töi khöng àûúåc nghe tiïëng khoác cuãa
treã thú, cuäng giöëng nhû trong àaám tang cuãa trung niïn thi sô Buâi Giaáng úã chuâa
Vônh Nghiïm nùm noå. Caã hai àïìu àûúåc rêët nhiïìu ngûúâi yïu dêëu, nhûng laåi khöng
coá nhan sùæc yïu dêëu cuãa riïng mònh. Thoaáng nghô nhû thïë àaä thêëy tim mònh àau
buöët...
Chúåt nhúá nùm xûa, trïn àûúâng haânh quên ài ngang doåc trïn àêët nûúác Chuâa
Thaáp, trïn vai chiïëc ba lö nùång ba mûúi kyá nhû àeo caã traái àêët, hai quai xiïët chùåt
vaâo vai, dûúái chên àöi giaây àaä raách toaåc vaâ àûúâng vïì doanh traåi coân xa thùm
thùèm... Bêët chúåt trong têm höìn töi, ai àoá àaä voång lïn tiïëng haát “Àúâi sao im vùæng
nhû àöìng luáa gùåt xong”. Trûúác mùæt töi laâ caánh àöìng Choans're àang nûát neã khö
cùçn, nhûäng rúm raå oùçn mònh trong nùæng lûãa. Töi nghô, núi naây Trõnh Cöng Sún
vûâa ài qua chùng? Nhûäng rûâng nuái boã hoang. Coá ài trong caánh rûâng boã hoang thò
ta múái caãm nhêån hïët khöng gian im vùæng cuãa Àúâi sao im vùæng maâ ngûúâi nhaåc sô
taâi hoa vûâa viïët xong. Möåt nhaåc sô bònh thûúâng vêîn coá thïí viïët àûúåc nhû thïë chûá?
Nhûng úã àêy, möåt lêìn nûäa, Trõnh Cöng Sún àaä àêíy nöîi aám aãnh vïì thúâi gian lïn
àónh àiïím cuãa saáng taåo: “Ngûúâi vïì soi boáng mònh giûäa tûúâng trùæng laånh cêm”.
Thöng thûúâng, töi soi boáng mònh trong gûúng àïí tòm sûå phaãn chiïëu, cho duâ àöi luác
coá caãm giaác nhû boáng êëy khöng phaãi cuãa mònh maâ cuãa keã khaác. Nhûng úã àêy, soi
boáng mònh giûäa tûúâng trùæng thò ta khöng thêëy gò khaác ngoaâi têm linh cuãa mònh
àang höåi nhêåp trong baãn thïí cuãa mònh. Nhûäng ca tûâ êëy, töi coá caãm giaác Trõnh
Cöng Sún khöng chó laâ möåt nhaåc sô àùåt ca tûâ nûäa maâ öng àaä viïët bùçng sûå linh caãm
cuãa möåt Matsuo Basho vúái nhûäng cêu thú haiku:
Àau yïëu giûäa haânh tinh

Chó coân möång töi phiïu laäng
Trïn nhûäng caánh àöìng hoang.
Cöng chuáng yïu nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, duâ khöng hiïíu lùæm vïì giai àiïåu,
vïì cêëu truác cuãa möåt ca khuác nhûng hoå khoá quïn àûúåc ca tûâ cuãa öng. Vò leä àoá,
Trõnh Cöng Sún vaâ nhûäng nhaåc sô taâi hoa khaác coá àûúåc möåt haånh phuác mú höì laâ
khi vui, buöìn ta àïìu coá thïí àùåt trïn möi nhûäng ca tûâ êëy vaâ haát. Haát nhû möåt caách
tòm kiïëm ngûúâi baån àöìng haânh àïí tiïëp tuåc ài trïn àûúâng daâi coân xa thùm thùèm...
nhûng tûâ luác 12 giúâ 45 phuát ngaây 1/4/2001 ta biïët, vônh viïîn khöng bao giúâ coân
gùåp laåi ngûúâi baån àöìng haânh àaä tûâng söëng trong têm linh cuãa chñnh mònh qua
nhiïìu nùm thaáng nûäa röìi. Trõnh Cöng Sún àaä "Àïí gioá cuöën ài, gioá cuöën ài cho
mêy qua doâng söng..."
Saáng nay, ngaây 4/4/2001, nhûäng ngûúâi yïu thûúng anh àaä àûa anh vïì nghôa
trang Goâ Dûa. Dûúâng nhû, ngay luác coân yá thûác "Haäy cûá vui nhû moåi ngaây, bïn
trúâi coân nùæng, laâ trúâi coân xanh, phöë coân àöng ngûúâi", thò Trõnh Cöng Sún àaä tiïn
tri cho ngaây phaãi àïën cuãa möîi kiïëp ngûúâi "Thùçng beá xinh xinh ra àöìng giûäa ngoå,
ngúâ àêu höåi ngöå tan giûäa hû khöng".
4-4-2001
Hoaâng Bònh Thi
Nhûäng Heån Hoâ Tûâ Nay Kheáp Laåi
Vêåy laâ cuöëi cuâng Trõnh Cöng Sún àaä ra ài. Öng nùçm xuöëng trong lúâi nguyïìn
cuãa kinh Cûåu ûúác “Haäy àïí ngaây êëy luåi taân, ngaây maâ töi sinh ra àúâi, vaâ àïm maâ
ngûúâi ta noái rùçng àaä coá möåt con ngûúâi àûúåc kïët thaânh thai”. Kheáp laåi möåt tin buöìn
“Tûâ ngaây meå cho mang nùång kiïëp ngûúâi”, vaâ caã “Nhûäng heån hoâ tûâ nay kheáp laåi”,
Trõnh Cöng Sún giaä tûâ coäi àúâi bao buöìn vui vúái niïìm kiïu haänh cuãa caát buåi lung
linh.
Thïë hïå chuáng töi àaä xem êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ chöî dûåa tinh thêìn. ÚÃ
àoá thên phêån cuãa àúâi ngûúâi àûúåc nhòn nhêån nhû möåt thûåc thïí cuãa loaâi mêy vö
danh, lang thang vö àõnh àïí tòm kiïëm möåt yá nghôa söëng àñch thûåc. Ài qua nöîi
buöìn lúán laâm ngûúâi “Thêëy àúâi mònh laâ nhûäng quaán khöng”, laâ nhen nhoám möåt
khaát voång chaáy boãng khaát khao caái àeåp vônh hùçng. Rong ruöíi vúái cêy àaân, böën
thêåp kyã qua Trõnh Cöng Sún àaä maãi mï ài tòm caái àeåp, maãi mï khaám phaá àúâi
söëng têm höìn. Öng nhòn thêëy sûå vônh cûãu trong möåt thên xaác taåm búå, caái mïnh
möng cuãa bêìu trúâi trong àöi mùæt thú daåi höìn nhiïn, nhûäng khoaãnh khùæc ngùæn
nguãi cuãa àúâi ngûúâi giûäa doâng thúâi gian vö thuãy vö chung.
Dûúâng nhû trûúác khi laâm nhaåc sô, Trõnh Cöng Sún àaä laâ möåt triïët gia, khi
öng nhòn cuöåc àúâi bùçng àöi mùæt vö thûúâng, möîi saát-na ài qua chúã bao nhiïu buöìn
vui cuãa Nhên vaâ Quaã. Tûâ khi coân rêët treã, Trõnh Cöng Sún àaä nhòn caái chïët nhû
möåt ngûúâi baån cuä, vaâ aám aãnh trong tiïëng haát si mï laâ sûå ngùæn nguãi àïën mûác
khöng thïí naâo tin àûúåc cuãa àúâi ngûúâi. Vúái Trõnh Cöng Sún, àúâi ngûúâi laâ nhûäng
chuyïën xe ài vaâo vö àõnh, nhûäng àaám àöng lùång leä chia tay nhau úã cuöëi àûúâng...
Tûâ baãn chêët phuâ du cuãa àúâi söëng, öng àaä tòm thêëy nhûäng lyá leä söëng moãng manh
vaâ muöån phiïìn, nhûng chên xaác nhû chñnh baãn thên cuãa triïët hoåc Phûúng Àöng
khi nhòn nhêån vïì con ngûúâi. Vaâ cuäng àïí tûâ àêy trong tro taân, öng àaä can àaãm
duâng àöi baân tay gêìy guöåc nhen lïn ngoån lûãa xuên höìng. Thùæp trong sûå cêm lùång
möåt tiïëng kïu thûúng khùæc khoaãi, àuã xua tan ài nhûäng bùng giaá àaä tûâ lêu phuã kñn
tim ngûúâi.
Coá leä tònh yïu vaâ nöîi àau phêån ngûúâi laâ nhûäng giaá trõ lúán nhêët maâ Trõnh
Cöng Sún àïí laåi. Àoá laâ möåt gia taâi àöì söå àïën mûác thûã giaã àõnh nïëu khöng coá Trõnh
Cöng Sún, nïëu khöng coá êm nhaåc cuãa öng, àúâi söëng cuãa chuáng ta seä ngheâo naân vaâ
thaãm haåi àïën nhûúâng naâo. Thïë hïå chuáng töi thuöåc rêët nhiïìu ca khuác cuãa Trõnh
Cöng Sún. Chuáng töi haát trong nhûäng luác vui buöìn, nhûäng luác àang yïu, nhûäng
luác thêët baåi. Haát cho vúi ài nhûäng nöîi nhoåc nhùçn cuãa möåt àúâi söëng khoá nhoåc. Cûá
haát, haát maäi cho àïën möåt ngaây chúåt nhêån ra êm nhaåc chó laâ caái cúá àïí Trõnh Cöng
Sún chuyïín taãi thêìm lùång nhûäng giaá trõ söëng trôu nùång. Àùçng sau nhûäng giai àiïåu
buöìn thï thiïët laâ möåt sûå lûåa choån, möåt thaái àöå söëng, möåt caách cû xûã àêìy tònh
ngûúâi, tònh àúâi. Nhû möåt ngûúâi giûä chuöng nhaâ thúâ, Trõnh Cöng Sún àaä miïåt maâi
doáng lïn tiïëng phong linh êm nhaåc, cho con ngûúâi yïu thûúng nhau, cho muâa
xuên vïì laåi trïn nhûäng voâm laá non tú, goåi nhûäng buöìn vui cuäng laâ haånh phuác lúán
lao trong möîi ngaây ta söëng. Àoáng chiïëc àinh vaâng cuãa tû tûúãng nhên vùn vaâo êm
nhaåc. Trõnh Cöng Sún àaä treo lïn êëy nhûäng giai àiïåu Phuác Êm buöìn, nhùæc nhúã
con ngûúâi vïì àûác tin cuãa cuöåc àúâi. Chñnh tûâ moãng manh, nhûng bùçng haânh traång
cuãa Daä traâng, con ngûúâi àaä lêëp biïín àïí khùèng àõnh möåt sûå töìn taåi duâ laâ àoaãn
mïånh, lay lùæt vûún àïën Caái Àeåp nhû möåt yá nghôa söëng àñch thûåc.
Trõnh Cöng Sún àaä ra ài. Nhûng noái chñnh xaác hún laâ öng àaä trúã vïì. Möåt cuöåc
trúã vïì tûâ lêu aám aãnh, thöi thuác öng vùæt kiïåt tûâng ngaây söëng hiïëm hoi àïí laâm möåt
cuöåc marathon cuãa àúâi ngûúâi. Trõnh Cöng Sún nùçm xuöëng, ûúác nguyïån lúán nhêët
cuãa àúâi öng cuäng àaä thaânh hiïån thûåc, àûúåc vïì nùçm bïn meå, ngûúâi meå hiïìn yïu
dêëu àaä cho öng möåt tin buöìn tuöíi thú vaâ cho nûúác Viïåt möåt nhaåc sô taâi hoa.
Trõnh Cöng Sún àaä ra ài. Vaâ kïí tûâ àêy nhên gian àaä kheáp laåi möåt cuöåc hoâ
heån àúâi ngûúâi.
Trêìn Thanh Haâ
Ca Haát Khöng Moãi Mïåt Vïì Phêån Ngûúâi
“Ngûúâi àaä àïën vaâ ngûúâi seä vïì bïn kia nuái, tûâng cêu noái laâ tûâng caánh buöìm
dong cuöëi trúâi, coân laåi gò...”. Ngûúâi àaä àïën àêy, dûå vaâo khoác cûúâi, àaä vui chúi trong
cuöåc àúâi naây, röìi khöng heån maâ ra ài trong möåt ngaây - ngaây cuäng àïí vui chúi maâ
thöi - laâ ngaây thïë giúái ngûúâi ta noái doác vúái nhau. Muâng möåt thaáng Tû. Ngûúâi àoá laâ
nhaåc sô Trõnh Cöng Sún.
Nhûng haäy àûâng buöìn baä vò cuöåc chia li naây, núi kia laâ caát buåi vônh hùçng, laâ
coäi vïì, laâ chöën quï nhaâ miïn viïîn maâ lêìn naâo àoá trong thúâi treã tuöíi ngûúâi nghïå sô
àaä nghe múâi goåi êu yïëm, “Duâ thêåt lïå rúi loâng khöng buöìn mêëy, giêåt mònh tónh ra ö
nùæng lïn röìi...” ûâ ài, ngûúâi ài, khöng phaãi thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài, ngûúâi ài maäi
maäi qua bïn kia nuái àoá, àïí laåi àêy cho chuáng ta hònh boáng nuå cûúâi, àïí laåi àêy
muön ngaân lúâi an uãi.
Sinh ngaây 28 thaáng 2 nùm 1939 taåi Ban Mï Thuöåt, nhûng lúán lïn úã quï nhaâ,
thaânh phöë Huïë, trong tônh lùång ngöi chuâa Hiïëu Quang, núi gia àònh gûãi öng vaâo
vò ngheâo vaâ dûúâng nhû nhòn thêëy núi baãn thïí öng cùn nghiïåp tu haânh. Nhûng
khöng phaãi, nhûäng nùm thaáng úã chuâa chó lûu dêëu trong êm nhaåc cuãa öng bùçng caái
nhòn sêu thùèm vaâ hû vö àöëi vúái cuöåc àúâi. Toaân böå tuöíi treã cuãa öng laâ nhûäng cuöåc
tröën traánh quên dõch: uöëng thuöëc xöí àïí loåt qua voâng khaám tuyïín vaâ hêåu quaã cuãa
noá laâ möåt thïí traång öëm yïëu vaâ nhûäng cùn bïånh dai dùèng baám lêëy öng cho àïën giúâ
phuát cuöëi; vaâo Quy Nhún theo möåt lúáp sû phaåm cêëp töëc röìi lïn Baão Löåc laâm hiïåu
trûúãng möåt trûúâng tiïíu hoåc veãn veån 3 lúáp. Baão Löåc - Lêm Àöìng mang túái cho
Trõnh möëi duyïn tònh àõnh mïånh laâ cuöåc gùåp gúä vúái Khaánh Ly àïí tûâ àoá nhûäng baâi
ca cuãa Trõnh Cöng Sún vang lïn khùæp miïìn Nam, vang lïn trong loâng möîi ngûúâi,
trong nhiïìu thïë hïå, khöng chó úã trong biïn giúái nûúác Viïåt maâ ra caã nûúác ngoaâi,
bêy giúâ vaâ maäi maäi. Möåt kyâ duyïn khaác xaãy ra trong nhûäng ngaây úã Baão Löåc, thónh
thoaãng vïì Saâi Goân chúi laâ àaám cûúái vúái Hoa hêåu caác vuä trûúâng Saâi Goân - ngûúâi
àeåp Thuyá "Taâu". Nùm 1964 - àaám cûúái duy nhêët trong cuöåc àúâi dùçng dùåc cö àún
cuãa öng, noá kyâ laå nhû chuyïën chia li vônh viïîn ngay dûúái thïìm phoâng tên hön.
Baãn nhaåc àêìu tiïn viïët nùm 1957 laâ Thûúng möåt ngûúâi sau àoá laâ Mûa höìng,
laâ Diïîm xûa viïët sau möëi tònh àöí vúä vúái Diïîm, Haå trùæng cho ngûúâi em gaái cuãa
Diïîm... Tûâ àoá àïën nay coá 600 ca khuác àaä àûúåc haát lïn, coá khi tûúãng chó haát röìi
quïn, àïí röìi giúâ àêy ngên vang trong traái tim moåi ngûúâi. Quï hûúng, caái nhòn
àûúåm chêët thiïìn, möåt tònh yïu da diïët vaâ àöå lûúång àöëi vúái Em, möåt tuöíi treã trong
cuöåc chiïën bêën loaån mõt muâng..., têët caã àaä laâm nïn êm nhaåc Trõnh Cöng Sún. ÚÃ
àêu vaâ bêët cûá luác naâo, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún cuäng àöìng haânh vúái nöîi niïìm
chuáng ta, búãi möåt leä giaãn dõ, rùçng ngûúâi naây trong suöët tûâng giúâ tûâng phuát cuãa
cuöåc àúâi mònh àaä ca haát khöng moãi mïåt vïì phêån ngûúâi.
Ngûúâi ta laâ ai; laâ gò trong coäi àúâi naây? Àúâi ngûúâi, vúái Trõnh Cöng Sún laâ möåt
haânh trònh caát buåi, sûå söëng chó laâ àöëi diïån vúái caái chïët, trong niïìm vui cuãa tuöíi treã
vaâ tònh yïu àaä thêëy àêu àoá “Lau trùæng trong tay” vaâ àûúâng trêìn laâ möåt chuyïën
khùn goái àïí “Mai kia chaâo cuöåc àúâi nghòn truâng cún gioá lïn”. Caái nhòn êëy thêåt
buöìn nhûng khöng hùèn bi quan, búãi vò cuäng trong noá vuåt saáng lïn caái yá niïåm Caát
buåi tuyïåt vúâi. Dêîu laâ thoaáng chöëc thöi trong thïë gian vö cuâng, thò haäy söëng cho
têån cuâng, söëng cho àeåp, haäy yïu, yïu em, yïu cuöåc àúâi vaâ yïu moåi ngûúâi, “Laâm sao
biïët tûâng nöîi àúâi riïng, àïí yïu thïm yïu cho nöìng naân”; vaâ dêîu cho röìi Em seä ài,
moåi àiïìu seä mêët, cuäng haäy vui nhû moåi ngaây, vui nhû moåi ngûúâi, duâ “Chiïìu nay
khöng ai qua àêy hoãi thùm töi möåt lúâi, vêîn yïn chúâ àïm túái”... Caát buåi hû vö, vêåy
thò Em aå, haäy boã ài têët caã, àûâng hêån thuâ, haäy nhòn àúâi qua bùçng aánh mùæt àöå
lûúång, haäy yïu thûúng vò chó coá yïu thûúng laâ cûáu chuöåc chuáng ta, àûâng bao giúâ
àoâi hoãi, “Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm loâng, àïí laâm gò em biïët khöng? Àïí
gioá cuöën ài...” Trõnh laâ nhû thïë.
Trong khaát voång cûáu chuöåc bùçng tònh yïu àoá, Trõnh Cöng Sún àaä ûáng xûã vúái
chiïën tranh bùçng haâng loaåt ca khuác phaãn chiïën, nhûäng Ca khuác Da vaâng, nhûäng
Laåi gêìn vúái nhau, nhûäng Nöëi voâng tay lúán... Tûâ cùn gaác nhoã gêìn cêìu Phuá Cam, Huïë
àaä bùæt àêìu cho möåt tinh thêìn phaãn chiïën, khöng nhû caách cuãa baån beâ: Ngö Kha
xuöëng àûúâng, Hoaâng Phuã lïn rûâng maâ bùçng êm nhaåc. Êm nhaåc êëy àûúåc haát lïn
trong nhûäng cuöåc tranh àêëu, úã Huïë, úã Àaâ Nùéng, úã Saâi Goân.... Vaâo nùm 1968, coá möåt
ngûúâi trai, töi khöng biïët ngûúâi trai êëy tûâ àêu, laâ sinh viïn úã Huïë, laâ chiïën binh giaãi
phoáng trong rûâng Nam Àöng hay Quaãng Nam hoùåc coá thïí laâ möåt lñnh bïn kia, àaä
lïn àónh cao nhêët cuãa àeâo Haãi Vên àïí khùæc doâng chûä Nöëi voâng tay lúán nhû laâ khaát
voång nöëi daâi yïu thûúng. Nùm thaáng ài qua, àeâo Haãi Vên röìi ngûúâi ta khöng chaåy
xe qua nûäa, nhûng tïn ca khuác cuãa Trõnh thò maäi maäi úã àoá cuâng tuïë nguyïåt. Töi
biïët, coá möåt thïë hïå lúán lïn nhûäng nùm 60, àaä söëng vaâ àaä chïët, trong êm hûúãng cuãa
Trõnh. Möåt ngûúâi nhû thïë laâ Anne, tuyïåt voång vò chiïën tranh vaâ thöi thuác lúâi múâi
Xin mùåt trúâi nguã yïn, Anne nhaãy xuöëng biïín Vuäng Taâu, khöng chïët, beân lïn rûâng,
vïì sau thaânh biïåt àöång thaânh vaâo tuâ ra khaám, sau giaãi phoáng àûúåc ngûúâi ta biïët túái
nhû möåt tïn tuöíi cuãa baáo chñ àöíi múái.
Chiïën tranh laâ khoaãnh khùæc, nhûng nhûäng ngûúâi tònh nhên vaâ tònh yïu laâ
maäi maäi. Hún ai hïët Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi thêëu toã moåi nöîi loâng cuãa ngûúâi yïu
nhau. Àeåp û? Coá hònh tûúång naâo saánh vúái Diïîm xûa, Biïín nhúá hay Hoa vaâng mêëy
àöå, hay Möi höìng àaâo. Ngûúâi naâo tûâng mêët maát möåt möëi tònh khöng tòm thêëy
mònh trong tònh khuác Trõnh Cöng Sún: “Em phuå töi möåt thúâi beá daåi... thú daåi ra ài
quïn hïët tònh töi.”
Trong niïìm vui, ngûúâi ta àïën vúái Trõnh, trong nöîi buöìn ngûúâi ta caâng àïën vúái
Trõnh. Laâm sao söëng qua cuöåc àúâi maâ khöng biïët mêët maát thûúng àau, nhûng
“Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång”, haäy bûúác xuöëng phöë, ngaây naây coân
àêy, haäy nhòn möåt àoaá tûúâng vi vaâ chúåt ngöå ra “Àúâi ta coá khi laâ laá coã ngöìi haát ca
rêët tûå do...”
Phêìn lúán tuöíi treã söi nöíi cuãa töi tröi qua úã Huïë. ÚÃ àoá, Trõnh Cöng Sún nhû
möåt Tön giaáo, khöng phaãi tön giaáo khuyïn ngûúâi ta cuöìng àiïn mú trùm nùm sau,
maâ laâ möåt tön giaáo giûäa àúâi bònh dõ naây, an uãi vaâ xoa dõu con ngûúâi.
ÚÃ àoá, ca khuác Trõnh Cöng Sún vang lïn trong quaán cafe, trong giúâ nghó trïn
giaãng àûúâng, trong cû xaá, trong nhûäng àïm trùæng bïn búâ söng Hûúng. Trong nöîi
buöìn vaâ niïìm vui töi àaä haát cuâng beâ baån, vaâ tûâ àêy möîi ngûúâi ài vaâo àúâi àïìu biïët
möåt caách naâo àoá àïí yïu thûúng.
Giúâ àêy, trong nhûäng àïm sêu thùèm cuãa Haâ Nöåi, möåt mònh trong cùn phoâng
nhoã, khöng coá ai, nhiïìu cuöåc tònh àaä qua ài, chó coân laåi Trõnh Cöng Sún, haát
khöng moãi, haát àïí an uãi nöîi cö àún cuãa töi. Teá ra, ngûúâi naây múái thûåc sûå laâ ngûúâi
tònh chung thuãy nhêët cuãa töi.
Àöî Minh Tuêën
Möåt Thiïìn Sû Du Ca
Thïë laâ Trõnh Cöng Sún àaä chñnh thûác giaä tûâ coäi taåm. Quaá yïu cuöåc àúâi, súå haäi
cö àún vaâ caái chïët nïn Trõnh Cöng Sún àaä têåp söëng thaãn nhiïn trûúác hû vö vaâ caát
buåi tûâ rêët lêu röìi, êëy thïë maâ khi anh ra ài ta vêîn sûäng súâ, àöåt ngöåt xuác àöång nhû
thêëy möåt ngûúâi chúi uá tim nêëp trong caát buåi àöåt nhiïn laåi trúã thaânh caát buåi ngay
trûúác mùæt ta.
Möåt niïìm hoaâi cöí nöîi cö àún, möåt chuát xoát xa day dûát, möåt lúâi khuyïn nhuã
têm tònh, möåt thoaáng rúån ngúåp trûúác coäi hû vö, möåt tiïëng thúã daâi cam chõu, möåt
lúâi than traách nheå nhû khöng, coá biïët bao nhiïu sùæc thaái khaác nhau trong êm
nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún, thûá êm nhaåc vuát lïn giûäa töìn taåi vaâ hû vö, tiïìn kiïëp vaâ
mai hêåu, caát buåi vaâ thiïn àaâng. Trõnh Cöng Sún khöng ài trïn ranh giúái cuãa caác
thaái cûåc nhû möåt ngûúâi laâm xiïëc, maâ anh àaä taåo dûång trïn àûúâng biïn mong
manh àoá caã möåt thïë giúái riïng, hún thïë nûäa möåt àaåo riïng, àaåo cuãa caái àeåp, àaåo
cuãa tònh yïu. Coá thïí coi anh laâ möåt thiïìn sû, möåt thiïìn sû àaä “ngöå” caái phuâ du
taåm búå cuãa coäi thïë vaâ àaä lûåa choån trûúác cho mònh nhûäng nghi lïî cuãa nhaâ Phêåt àïí
giaä tûâ coäi taåm. Êm nhaåc cuãa anh laâ nhûäng chiïm nghiïåm vûâa haâm suác, vûâa thùm
thùèm vïì möåt coäi yïu, coäi àeåp, coäi mú maâ traái tim anh àaä bûâng ngöå trong tònh yïu
vaâ nöîi àau. Möîi ca khuác laâ möåt cûãa söí múã ra cho chuáng sinh nhòn thêëy coäi tõch
mõch huy hoaâng. Möîi giai àiïåu laâ möåt baân tay ên cêìn chòa xuöëng tûâ coäi thiïn thu,
vûâa xoa dõu cho con ngûúâi nhûäng nöîi àau nhên thïë, vûâa vöî vïì an uãi noá, vûâa nheå
nhaâng traách moác noá, laåi vûâa ên cêìn dòu noá àïën caái thïë giúái choái chang cuãa möåt
caãnh giúái khöng coá nhûäng hêån thuâ, chia caách. Trõnh Cöng Sún laâ möåt thiïìn sû du
ca. Coäi ài vïì laâ coäi cuãa ngûúâi nghïå sô, úã àoá, trong tû caách keã du ca, anh laâ con thoi
ài vïì nöëi liïìn coäi àúâi vaâ coäi àaåo, nûúác mùæt vaâ tiïëng cûúâi, trêìn thïë vaâ aão möång.
Trong tû caách thiïìn sû du ca êëy, “coäi taåm” cuãa Trõnh Cöng Sún chñnh laâ coäi vônh
hùçng, laâ coäi yïu thûúng. Anh nhùæc nhiïìu àïën coäi taåm, khöng phaãi àïí xui con
ngûúâi nhêëp nhoãm chia tay trêìn thïë àùæng cay naây, maâ àïí giaác ngöå cho ta caái phuâ
du cuãa danh lúåi, caái phi lyá cuãa tranh chêëp vaâ thuâ hêån, nhùçm höëi thuác ta haäy biïët
àem yïu thûúng chöëng laåi caái mong manh taåm búå cuãa coäi àúâi. Anh nhùæc nhiïìu àïën
caát buåi, khöng phaãi àïí thaãn nhiïn chúâ àoán caái chïët, maâ chñnh laâ uá tim vúái caái chïët,
àïí múã röång coäi thïë vaâ tònh yïu trêìn gian saáng thïë giúái bïn kia. “Töi laâ ai maâ coân
trêìn gian thïë, töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây”. Nhû möåt àûáa treã quaá yïu àúâi, thónh
thoaãng laåi thu mònh laåi trong troâ uá tim nêëp sau caát buåi, àïí nhêëm nhaáp caái thiïëu
vùæng cuãa mònh, àïí doäi theo caái tòm kiïëm cuãa àúâi, àïí nheå nhaâng húân döîi vaâ traách
moác. “Yïu quaá àúâi naây” nïn anh àaä bùçng taâi nùng êm nhaåc cuãa mònh núái röång
cuöåc àúâi sang coäi hû vö, nöëi liïìn khoaãnh khùæc vúái trùm nùm vaâ nöëi liïìn tònh yïu
vaâo caái chïët. Nhûäng ngûúâi thñch raåch roâi, naáo nhiïåt coá thïí thêëy êm nhaåc cuãa anh
chó laâ nhûäng khuác ca dao àún giaãn.
Nhûng êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún coá möåt sûå phûác húåp vaâ hoaânh traáng
trong chiïìu kñch thêím myä, têm linh. Möåt tiïët têëu aám aãnh tûúãng nhû laâ àún àiïåu,
nhûng noá gúåi lïn möåt sûå tônh taåi cuãa thiïìn sû, möåt sûå kiïn nhêîn vö búâ cuãa tònh
yïu, möåt nhõp tröëng dên gian sinh àöång vaâ höëi thuác. Nhûäng lúâi ca vûâa trong saáng
nhû dên ca, vûâa thùm thùèm nhû lúâi kinh, vûâa gêìn guäi giaãn dõ nhû lúâi têm tònh
trong tònh yïu, gúåi truyïìn thöëng haát noái cuãa sên khêëu Viïåt. Nhûäng ca khuác coá thïí
haát trong sa-löng c ho möåt ngûúâi nghe, coá thïí haát úã quaãng trûúâng cho nhiïìu ngûúâi
hûúãng ûáng.
Êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún luön laâ êm nhaåc dung hoaâ caác thaái cûåc, hoaâ
tröån tònh yïu àúâi, yïu ngûúâi, yïu quï hûúng maáu thõt vaâ caái caãm thûác vûâa thaãn
nhiïn vûâa day dûát trûúác coäi hû vö.
Caái cöët caách lûúäng cûåc, dung húåp vaâ caái xu hûúáng nhên baãn, khoan dung, àùåt
tònh ngûúâi cao hún têët thaãy êëy, àoá laâ nhûäng caái laâm cho êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng
Sún thêëm àêîm tinh thêìn vùn hoaá Viïåt. Cho nïn, caái haåt - buåi - Trõnh - Cöng - Sún
êëy trong tû caách sûá giaã cuãa coäi vônh hùçng, coäi hû vö vêîn chó laâ haåt buåi Viïåt Nam
kïët àoång tònh yïu Viïåt, nhên caách Viïåt, thên phêån Viïåt.
Yïn Ba
Phöë Trõnh
Trong nhiïìu ca khuác cuãa nhaåc sô Trõnh Cöng Sún vïì quï hûúng, thên phêån,
tònh yïu, ngoaâi vö söë nhûäng êín duå vïì sûå mong manh, coäi vö thûúâng, sûác maånh cuãa
lúâi ru..., coá möåt hònh aãnh khi thò thêëp thoaáng, khi thò trûåc diïån trong nhaåc cuãa
öng, nhû möåt aám aãnh. Àoá laâ aám aãnh phöë, möåt coäi riïng cuãa Trõnh Cöng Sún.
Nhûäng phöë trong êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún dûúâng nhû chñnh laâ núi chöën heån
gùåp cuãa öng vúái nhûäng ngûúâi nghe nhaåc öng.
Nhûng trûúác hïët, phöë trong êm nhaåc Trõnh Cöng Sún laâ núi heån gùåp cuãa
nhûäng ngûúâi tònh.
Möåt ngaây kia, ngûúâi tònh trong möåt ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún tòm vïì núi
heån xûa trong Khoái trúâi mïnh möng: "Ta vïì núi àêy. Phöë xûa dêëu àaån. Gioá trúâi
lïnh àïnh. Nhúá con phöë heån..." Phöë laâ núi nhûäng ngûúâi tònh xûa theo löëi kyã niïåm
tòm vïì. Cho duâ coá thïí laâ em khöng coân àoá, nhûng dû hûúng cuãa nhûäng ngaây cuä thò
vêîn coân àêy trong Hoa vaâng mêëy àöå: "Möåt thoaáng hûúng bay, bïn trúâi phöë laå". Coá
thïí chó laâ möåt thoaáng gùåp tònh cúâ, thúâi gian tröi ài khöng thïí nñu keáo nhûäng kyã
niïåm cuä, caái coân laåi chó laâ möåt hònh aãnh rûåc rúä: "Em cûúâi àêu àoá, trong loâng phöë
xaá àöng vui". Kyã niïåm laâ mong manh, nhûng chñnh caái mong manh êëy, biïët àêu
laåi laâm nïn sûác nùång cuãa kyã niïåm.
Phêìn lúán trong haânh trang nhûäng tònh khuác cuãa Trõnh Cöng Sún nùång möåt
chûä "chia xa". Vaâ dô nhiïn, phöë laâ núi chûáng kiïën nhûäng cuöåc chia xa êëy. Lyá do
nhiïìu khi chó laâ chuyïån thûúâng nhêåt maâ khiïën cho nhûäng ngaây Yïu dêëu tan theo:
"Em theo àúâi cúm aáo. Mai ra cuâng phöë xön xao". Coá khi chó laâ möåt lúâi chaâo thêåt
nheå nhoäm trong Quyânh hûúng: "Thöi chaâo em, vïì giûäa phöë xaá thïnh thang".
Nhûng coá khi cuäng chùèng vò möåt lyá do gò, chùèng möåt ai coá löîi maâ vêîn phaãi xa
nhau. Chó coân laåi möåt ngûúâi, trong möåt Àïm thêëy ta laâ thaác àöí, chúåt nhúá àoaá
tûúâng vi, vêåy maâ "Baân tay ngùæt hoa tûâ phöë noå, giúâ àêy àaä quïn vûúân xûa". Vaâ búãi
khöng coân ngûúâi xûa cho nïn: "Chiïìu möåt mònh qua phöë, êm thêìm nhúá nhúá tïn
em". Nöîi nhúá quùån thùæt êëy chó coá úã núi nhûäng ngûúâi biïët rùçng cuöåc tònh mònh àaä
vônh viïîn ra ài khöng bao giúâ trúã laåi. Chiïìu möåt mònh qua phöë laâ möåt trong söë ñt
ca khuác maâ Trõnh Cöng Sún viïët trûåc tiïëp vïì phöë vaâ chó coân laåi möåt ngûúâi... Khöng
chó coá Anh caãm thêëy àau maâ Em cuäng tröëng vùæng trïn phöë khi chó coân laåi möåt
mònh, khi böîng nhiïn Nghe nhûäng taân phai: "Chiïìu nay em ra phöë vïì. Thêëy àúâi
mònh laâ nhûäng àaám àöng. Ngûúâi chia tay nhau cuöëi àûúâng". Àoá laâ caái caãm xuác
thûúâng thêëy khi chó vùæng ài möåt ngûúâi maâ böîng thêëy Bïn àúâi hiu quaånh: "Giêåt
mònh nhòn quanh, öì phöë xa laå".
Nhûng phöë cuäng laâ núi múâi goåi nhûäng con ngûúâi moãi mïåt trúã vïì. Nhûäng ca
khuác vïì thên phêån con ngûúâi cuãa Trõnh Cöng Sún thêëp thoaáng hònh aãnh phöë nhû
möåt núi chöën maâ con ngûúâi coá thïí tòm thêëy möåt chuát bònh yïn. Àoá laâ "Vïì trong
phöë xûa töi nùçm. Coá lêìn nghe tiïëng ru bïn vûúân" vaâ "Nhiïìu àïm muöën quay vïì
ngöìi yïn dûúái maái nhaâ" trong Lúâi thiïn thu goåi. Àoá cuäng laâ caái caãm quan hïët sûác
laå luâng: "Trúâi àêët kia coá hay ta vïì. Möåt phöë höìng, möåt phöë hû khöng". Cuâng vúái
caái caãm quan Nghiïng naây maâ qua ca tûâ cuãa Trõnh Cöng Sún, phöë àaä mang möåt
linh höìn: "Ngaây thu àöng, phöë xûa nùçm bïånh. Àaân chim non, reáo bïn vûúân
hoang". Nhû vêåy, phöë khöng coân laâ phöë nûäa röìi!
Khöng chó mong manh hû aão, phöë trong êm nhaåc Trõnh Cöng Sún àöi khi cuäng
thêåt cuå thïí núi nhûäng miïìn àêët maâ öng àùåt chên qua. Khi Nhòn nhûäng muâa thu ài,
coá thïí thêëy nhûäng phöë nhoã cuãa thaânh phöë quï hûúng öng, núi coá "Gioá heo may àaä
vïì, chiïìu tñm loang vóa heâ. Vïì trïn phöë cao nguyïn ngöìi gúåi nhúá nhûäng phöë nuái Baão
Löåc, núi Trõnh Cöng Sún àaä coá möåt thúâi daåy hoåc vúái bûúác chên cuãa nhûäng naâng Ú
Bai... nhûng àêåm hún caã laâ nhûäng àûúâng phöë cuãa Huïë, Saâi Goân vaâ Haâ Nöåi, möåt núi
maâ Trõnh Cöng Sún àang söëng vaâ möåt núi öng coá nhiïìu kyã niïåm. Em coân nhúá hay
em àaä quïn nhûäng àûúâng phöë cuãa Saâi Goân, húäi ngûúâi àaä ra ài? Nhûäng con àûúâng
nùçm nghe nùæng mûa êëy àaä quen tïn baân chên em qua vaâ goåi em trúã laåi. Goåi em trúã
laåi coân laâ möåt cún mûa bêët chúåt cuãa Saâi Goân, hay cún mûa dêìm dïì cuãa Huïë ngaây
trûúác àaä laâ cún cúá àïí chuáng mònh àûáng chung dûúái möåt maái phöë naâo àoá: "Trong
loâng phöë mûa àïm troái chên. Dûúái hiïn nhòn nûúác dêng traân. Phöë böîng laâ doâng
söng uöën quanh"... Coân àöëi vúái Haâ Nöåi, thaânh phöë maâ àöi lêìn öng gheá chên qua,
Trõnh Cöng Sún cuäng coá nhûäng hoaâi niïåm vïì "Cêy baâng laá àoã, nùçm kïì bïn nhau,
phöë xûa nhaâ cöí, maái ngoái thêm nêu". Nhûäng hoaâi niïåm êëy tröîi dêåy khi thu vïì vaâ
nheå nhû gioá thoaãng: "Muâa cöëm xanh vïì, thúm baân tay nhoã, cöëm sûäa vóa heâ, thúm
bûúác chên qua". Chó laâ möåt caãm nhêån ûúác lïå, khöng roä raâng, maâ cuäng khoá coá thïí
giaãi thñch möåt caách ngoån ngaânh, thïë nhûng bao giúâ ngûúâi Haâ Nöåi vêîn nhêån ra àoá
chñnh laâ vóa heâ cuãa Haâ Nöåi maâ thöi. Nhû möåt hoaå sô taâi ba, Trõnh Cöng Sún cuäng
xuêët thêìn khi öng veä phöë Haâ Nöåi bùçng ngoån buát thuãy maåc trong Àoaãn khuác thu Haâ
Nöåi: "Nhoaâ phöë mong manh, nhoeâ phöë mûa". Chó möåt ngûúâi yïu phöë Haâ Nöåi lùæm
múái coá àûúåc caái neát veä thêìn sêìu êëy!
Khöng nhû nhiïìu nhaåc sô khaác, Trõnh Cöng Sún thûúâng tûå viïët lêëy ca tûâ cho
caác ca khuác cuãa mònh, chó trûâ möåt hai baâi phöí thú cuãa Buâi Giaáng vaâ cuãa Trõnh
Cung baån öng. Búãi vêåy maâ coá thïí noái rùçng thïë giúái phöë trong caác ca khuác cuãa
Trõnh Cöng Sún laâ do chñnh öng saáng taåo ra. Hoaå sô Buâi Xuên Phaái, qua tranh
öng, àaä tûå mònh taåo ra möåt phöë thûá 37 cuãa Haâ Nöåi mang tïn Phöë Phaái. Trõnh
Cöng Sún, bùçng êm nhaåc cuãa mònh, cuäng àaä saáng taåo ra möåt Phöë Trõnh trong caái
vuä truå nhaåc àa diïån àa chiïìu cuãa öng. Nhû möåt taâi nùng, vöën dô rêët hiïëm hoi
trong cuöåc àúâi naây, Trõnh Cöng Sún àaä laâm àûúåc caái àiïìu maâ rêët ñt ngûúâi laâm
àûúåc: möîi ngûúâi àïìu coá thïí tòm thêëy trong phöë cuãa öng, phöë cuãa riïng mònh!.
Phoá Àûác Phûúng
Möåt Diïån Maåo Àùåc Biïåt

Cuãa Nïìn Êm Nhaåc Viïåt Nam
Trong thïë kyã àêìy biïën àöång gian truên cuãa lõch sûã nûúác ta, úã möåt miïìn giöng
baäo naâo àoá xuêët hiïån möåt gûúng mùåt vaâ àaä trúã thaânh gûúng mùåt cuãa thïë kyã. Àoá laâ
Trõnh Cöng Sún. Sún laâ möåt nghïå sô àaä àïí laåi cho àêët nûúác, cho cöng chuáng nhûäng
taác phêím chûáa chan tònh yïu thûúng con ngûúâi, àöìng loaåi. Êm nhaåc cuãa anh êën
tûúång vaâ siïu thûåc. Tònh yïu cuãa anh röång lúán àïën àöå àöi khi, noá thoaát khoãi
nhûäng caái cuå thïí, mang àöi chuát aão giaác. Coá leä, phaãi lûåa choån phûúng thûác êëy, Sún
múái biïíu àaåt hïët nöîi niïìm riïng cuãa mònh. Nhaåc cuãa Sún rêët gêìn, giaãn dõ nhûng
laåi xa vúâi vúåi. Nhiïìu ngûúâi ngûúäng voång, yïu mïën taâi nùng naây luön cöë gùæng laâm
àiïìu gò àoá àïí àûúåc nhû anh nhûng hoå khöng thïí bùæt chûúác àûúåc caái "thêìn" cuãa êm
nhaåc Trõnh Cöng Sún.
Töi àaä hún möåt lêìn tòm àïën Sún àïí böåc löå tònh yïu cuãa mònh, àïí tùång anh
nhûäng baãn nhaåc riïng. Ca khuác Khöng thïí vaâ coá thïí laâ möåt trong nhûäng moán quaâ
töi saáng taác àïí tùång riïng anh.
Sún laâ möåt ngûúâi khiïm nhûúâng búãi anh chùèng hïì chiïëm lônh möåt võ trñ vêåt
chêët naâo trong sûå vêån àöång cuãa guöìng maáy cuöåc àúâi. Anh ra ài bònh thaãn, giaãn dõ,
chùèng gêy vûúáng bêån quaá nhiïìu nhûng cuâng vúái thúâi gian, chuáng ta seä ngaây caâng
thêëm thña nöîi thûúng nhúá vò thiïëu vùæng anh trong cuöåc haânh trònh gian truên maâ
khöng àûúåc pheáp mïåt moãi naây.
Nguyïîn Duy
Huyïìn Thoaåi Caát Buåi
Haåt buåi naâo hoáa kiïëp thên töi

Àïí möåt mai töi vïì laâm caát buåi...
Cêu haát àõnh mïånh êëy trang nghiïm möåt triïët lyá söëng, möåt àõnh lyá kiïëp
ngûúâi, maâ taác giaã cuãa noá vûâa hoaân têët möåt chu kyâ huyïìn thoaåi caát buåi.
Töi lùæng nghe, êm nhaåc Trõnh Cöng Sún linh thiïng nhû tiïëng goåi höìn, nhû
soáng êm, nhû àõa chêën, laâm loaån nhõp tim töi vaâ laâm loaån nhõp tim biïët bao triïåu
ngûúâi hêm möå. Tiïëng vang cuãa möåt traái tim vûâa ngûâng àêåp àang cöång hûúãng vúái
êm nhaåc êëy... caái êm nhaåc döìi daâo ma lûåc tûâng lay àöång têm höìn nhiïìu thïë hïå bêët
kïí quöëc gia vaâ chuãng töåc. Êm nhaåc Trõnh Cöng Sún àaä nêng cao, nöëi daâi, vaâ vö
haån hoáa cuöåc àúâi hûäu haån cuãa taác giaã.
Bao nhiïu laâ ngûúâi seä coân nuöi anh trong höìn. Bao nhiïu laâ ngûúâi seä coân haát
vúái anh vaâ khoác vò anh. Tònh ngûúâi khöng hïì vúi trïn coäi àúâi nhûng noá coá luêåt ào
lûúâng cuãa noá. Anh cho bao nhiïu thò seä àûúåc tùång laåi bêëy nhiïu, êëy laâ leä cöng bùçng
cuãa caát buåi.
Xin hònh dung, têìm voác möåt con ngûúâi àûúåc xaác àõnh bùçng têìm vang cuãa
chñnh traái tim ngûúâi êëy.
Àaä túái phuát thiïng liïng "khai quan àõnh luêån" röìi. Anh Sún úi, töi xin noái lúâi
tiïîn biïåt, khöng ngoa ngön löång ngûä chuát naâo àêu: anh laâ ngûúâi coá êm vang vö têån
- êm vang cuãa traái tim thiïn taâi. Möåt thiïn taâi khöng coá tuöíi.
Öi, caát buåi tuyïåt vúâi...
Àïm 01-4-2001.
Trõnh Cung
Noái Vïì Trõnh Cöng Sún
Trõnh Cöng Sún - töi gùåp anh vaâo nùm 1958; luác àoá Trõnh Cöng Sún 19 tuöíi
vaâ töi 20 tuöíi úã taåi Huïë. Chuáng töi chúi vúái nhau vò têm höìn thi ca, vaâ búãi vò luác àoá
töi chûa hïì laâ hoåa sô. Sún thñch thú cuãa töi vaâ àaä phöí baâi Cuöëi cuâng cho möåt tònh
yïu nùm àoá. Trûúác àoá, Trõnh Cöng Sún àaä viïët Ûúát mi, Thûúng möåt ngûúâi vaâ Nhòn
nhûäng muâa thu ài. Ngön ngûä cuãa Ûúát mi, Thûúng möåt ngûúâi vaâ Nhòn nhûäng muâa
thu ài coân nheå nhaâng, vaâ coân coá gò àoá aãnh hûúãng cuãa nhûäng Àùång Thïë Phong
trong Gioåt mûa thu hoùåc laâ Buöìn taân thu cuãa Vùn Cao - nhûng maâ khi àïën baâi
thú cuãa töi, Trõnh Cöng Sún bùæt àêìu möåt chûúng khaác, búãi vò lúâi leä cuãa baâi thú àoá -
luác àoá rêët laâ múái. Töi àaä duâng nhûäng chûä "àoái" - nhûäng chûä "moãi" vaâo trong thi ca,
maâ luác àoá sûå aãnh hûúãng cuãa thi ca tiïìn chiïën rêët dûä döåi, thò Sún laåi thñch baâi thú
àoá. Vaâ sau àoá bûúác ngoùåc cuãa ngön ngûä trong nhaåc Trõnh Cöng Sún sau naây möåt
caách löång lêîy, möåt caách kyâ laå - àoá laâ baâi Diïîm xûa.
Töi cho baâi Diïîm xûa laâ múã àêìu cuãa möåt Trõnh Cöng Sún hoaân toaân múái laå
vaâ cûåc kyâ hêëp dêîn trong nïìn nhaåc treã, höìi àoá - maâ anh Vùn Cao luác àoá laâ möåt bêåc
àaân anh rêët lúán. Cuöåc àúâi cuãa Sún rêët laâ bi kõch, búãi vò thiïn taâi êm nhaåc naây àûúåc
hònh thaânh möåt caách laå luâng; búãi vò nïëu khöng coá möåt biïën cöë gia àònh - ba cuãa
Sún mêët trong luác Sún àang hoåc úã Chasseloup Laubat - möåt trûúâng daåy chûúng
trònh Phaáp - vaâ Sún àang chuêín bõ àïí thi (....) vò Sún múái hoåc túái (....) thò Sún phaãi
boã hoåc àïí vïì chõu tang ba. Röìi sau àoá trong möåt thúâi gian têåp voä - Sún rêët gioãi thïí
thao, Sún chaåy, têåp 10 mön phöëi húåp rêët àûúåc chuá yá úã trûúâng hoåc. Sún gioãi vïì Nhu
àaåo vaâ Boxing. Trong möåt buöíi dúåt vúái ngûúâi em laâ Trõnh Quang Haâ, Sún àaä bõ
möåt cuá choaâng vai, vaâ bõ töín thûúng phöíi rêët nùång, cho nïn Sún phaãi boã cuöåc, vaâ
nùçm bõnh hai nùm. Nïëu maâ Sún khöng bõ nhûäng sûå kiïån àoá, töi nghô laâ Sún seä ài
hoåc úã Paris vaâ seä trúã thaânh möåt doctor, möåt kyä sû... chúá khöng phaãi laâ möåt nhaåc sô
Trõnh Cöng Sún. Vêåy thò, trong tònh baån vaâ trong sûå nghiïn cûáu cuãa töi, töi cho sûå
kiïån, biïën cöë àoá àaä àùåt Trõnh Cöng Sún vaâo trong sûå thay àöíi con-xen-tuya cuãa
mònh trong cö àún, tuyïåt voång. Vaâ trong sûå mêët maát lúán lao àoá, nöîi àau khöí àaä trúã
thaânh nhên töë cuãa möåt con ngûúâi vùn nghïå - vaâ Sún tûå têåp àaân guitare, tûå hoåc
guitare vúái möåt ngûúâi baån, röìi sau àoá saáng taác vaâ viïët ca khuác Ûúát mi, Nhòn
nhûäng muâa thu ài.
Khi töi gùåp Sún, thò Sún àaä bònh phuåc vaâ àaä vui chúi trúã laåi. - Sún khöng coá
àiïìu kiïån trúã laåi Saâi Goân àïí hoåc tiïëp úã Chasseloup Laubat vò gia àònh Sún bõ
bankruptcy (phaá saãn), khöng coân phûúng tiïån àïí Sún àûúåc hoåc haânh nhû möåt
cöng tûã - búãi vò Sún luác àoá laâ con nhaâ giaâu, rêët cöng tûã. Vaâ àoá cuäng laâ möåt lyá do àïí
Sún àïën vúái vùn nghïå. Sau àoá - àïí traánh cho Sún àúä phaãi ài quên dõch, cho nïn
möåt söë baån nhû Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng, Ngö Kha àaä giuáp Sún thi àêåu vaâo trûúâng
Sû phaåm Quy Nhún. Sún hoåc úã àoá àïí ra laâm trûúãng giaáo cuãa möåt trûúâng Thûúång úã
trïn Lêm Àöìng.
Thïë thò baãn Biïín nhúá, ra àúâi taåi trûúâng Sû phaåm Quy Nhún. Vaâ nhên vêåt àïí
Sún viïët baâi Biïín nhúá, àoá laâ möåt ngûúâi baån gaái coá tïn laâ Khï, nïn coá cêu laâ "Ngaây
mai nöëi bûúác Sún Khï". Àoá laâ tònh sûã cuãa baâi Biïín nhúá. Sau àoá thò Sún lïn B' Lao
nhêån chûác trûúãng giaáo cuãa möåt trûúâng Thûúång coá hai lúáp, caách nhaâ troå khoaãng
nùm baãy cêy söë. Sún phaãi àaåp xe vaâo laâng Thûúång àïí daåy nhûäng em beá ngûúâi
Thûúång. Töi lïn thùm Sún, vaâ àûa Sún ra Àaâ Laåt àïí chúi cuöëi tuêìn, Phoâng troå vúái
böën bûác vaách àêìy chim vaâ bao thuöëc laá Basto - úã àoá Sún àaä khúãi sûå möåt sûå nghiïåp
êm nhaåc cuãa anh vúái nhûäng baâi nhû Àaân boâ vaâo thaânh phöë, nhû Khi mùåt trúâi nguã
yïn, nhû Tiïëng haát daå lan. Vaâ múã àêìu cuäng laâ núi àïí anh viïët nhûäng ca khuác vïì
thên phêån, ca khuác thên phêån vaâ tònh khuác luön luön song haânh trong anh. Thúâi
àiïím àoá chñnh laâ thúâi àiïím töi vaâ Sún gùåp Khaánh Ly taåi möåt phoâng traâ ca nhaåc
nhoã úã Àaâ Laåt. Ngûúâi haát nhaåc Trõnh Cöng Sún àêìu tiïn vaâ laâm cho cöng chuáng
yïu nhaåc Saâi Goân biïët àïën Sún khöng phaãi laâ Khaánh Ly maâ laâ Thanh Thuáy -
Thanh Thuáy àaä àûa baâi Ûúát mi vaâo traái tim cuãa moåi ngûúâi vaâ sau àoá Trõnh Cöng
Sún viïët baâi Thûúng möåt ngûúâi àïí tùång cho Thanh Thuáy "Thûúng ai vïì ngoä töëi,
sûúng rúi ûúát àöi vai..." Thanh Thuáy úã trong möåt caái heãm úã trïn àûúâng Cao
Thùæng - Sún vïì thêëy Thanh Thuáy ài vïì trong caái heãm àoá, cho nïn "Thûúng ai vïì
ngoä töëi, sûúng rúi ûúát àöi vai..."
Àoá laâ Trõnh Cöng Sún haát nhaåc Sún múã àêìu sûå nghiïåp nöíi tiïëng cuãa Sún
chñnh laâ Thanh Thuáy - nhûng ngûúâi maâ giûä laái con àoâ êm nhaåc cuãa Trõnh Cöng
Sún trïn doâng söng cuãa àêët nûúác chñnh laâ Khaánh Ly kïí tûâ khi Diïîm xûa ra àúâi.
Cuöåc gùåp gúä möåt cö ca sô beá nhoã tröng rêët laâ nhïëch nhaác úã Àaâ Laåt laåi laâ möåt àõnh
mïånh - Sún ài tòm möåt ca sô treã hoaân toaân vö danh vaâ Sún bùæt àêìu tûâ gioång haát
cuãa ngûúâi êëy vaâ sûå têåp luyïån cho cö ta búãi vò luác àoá, nhûäng ca sô nöíi tiïëng cuãa Saâi
Goân Sún chûa hïì biïët túái, Sún khöng quen, Sún coân xa laå, vaâ Sún nghô con àûúâng
cuãa mònh khiïm töën hún, vaâ coá leä dïî hún laâ ài tòm möåt ca sô vö danh nhû Khaánh
Ly. AÁnh saáng cuãa àõnh mïånh àaä chó cho Sún àïën vúái Khaánh Ly - vaâ tûâ àoá Khaánh
Ly àaä tòm àûúåc núi nûúng tûåa vaâ núi phaát triïín tiïëng haát cuãa mònh lïn àónh cao.
Thïë thò, khi Sún laâm nhaåc, chuáng töi thêëy hay quaá, vaâ chuáng töi khuyïën
khñch Sún vïì Saâi Goân, boã daåy hoåc - möåt caái nghïì khöng thñch húåp vaâ rêët khöng
xûáng vúái Sún. Töi coá cùn phoâng rêët beá úã àûúâng Trûúng Minh Giaãng, laâ chöî Sún tûâ
Àaâ Laåt vïì àïí úã laåi vúái töi nhiïìu nùm trong caái cùn phoâng àoá, úã gêìn chúå Trûúng
Minh Giaãng, vaâ bïn kia àûúâng laâ nhaâ cuãa Buâi Giaáng - cuäng trong möåt caái xoám
ngheâo. Nhaâ töi laâ núi taåm truá àêìu tiïn cuãa Trõnh Cöng Sún khi vïì Saâi Goân vaâ
Àinh Cûúâng - hoåa sô Àinh Cûúâng cuäng laâ möåt trong nhûäng ngûúâi baån rêët thên vúái
Sún - cuäng thûúâng gheá àïën àoá. Àöi khi ba chuáng töi nguã chung trong möåt chiïëc
chiïëu, vaâ àaä söëng vúái nhau bùçng àöìng tiïìn daåy hoåc cuãa töi.
Tûâ àoá Sún gùåp anh em vùn nghïå sô úã Saâi Goân, gùåp anh Phaåm Duy, gùåp
Nguyïîn Àònh Toaân, gùåp Thanh Têm Tuyïìn, gùåp têët caã nhûäng con ngûúâi vùn nghïå
Saâi Goân sau sûå choån lûåa àoá...vaâ Sún xuêët hiïån taåi sên cuãa trûúâng Àaåi hoåc Vùn
khoa úã àûúâng Lï Thaánh Tön, núi coá truå súã cuãa Höåi Hoåa sô treã vaâ bïn sau lûng àoá
laâ truå súã cuãa CPS núi maâ Àöî Ngoåc Yïën, Trêìn Àaåi Ngoåc, Hoaâng Tûúâng Caát... àaä
hoaåt àöång chûúng trònh muâa heâ úã àoá.
Sún àaä àûa Khaánh Ly xuêët hiïån úã sên coã, sên àêët, vaâ leä dô nhiïn úã àoá khöng
thïí daânh cho nhûäng böå trang phuåc löång lêîy, nhûäng àöi giaây cao goát vaâ Khaánh Ly
àaä ài chên trêìn vaâ haát cho sinh viïn nghe. Hoå àaä súám trúã thaânh thêìn tûúång cuãa
tuöíi treã Saâi Goân vò caái tñnh chêët múái meã vaâ nhû àaåi diïån cuãa têm höìn treã thanh
niïn Saâi Goân luác àoá, vaâ àaä trúã thaânh möåt movement, möåt hiïån tûúång êm nhaåc
ngay luác àoá.
Sau àoá coá sûå höî trúå cuãa möåt phong traâo du ca, nhû anh Nguyïîn Àûác Quang,
Nguyïîn Nghôa... àaä ra àúâi cuâng thúâi àiïím àoá. Töi cho thúâi àiïím àoá laâ möåt thúâi
àiïím lõch sûã - thêåt sûå buâng nöí vïì vùn nghïå cuãa giúái treã trong àoá coá chuáng töi - Höåi
hoåa sô treã.
Thúâi àaåi àoá, saãn sinh ra nhûäng hiïån tûúång nhû vêåy vaâ Trõnh Cöng Sún àaä laâ
nhên vêåt nöíi bêåt nhêët trong giúái treã thúâi àoá cuäng nhû Khaánh Ly. Hoå choáng àaåt
àûúåc nhûäng thaânh cöng rûåc rúä vaâ trúã thaânh thêìn tûúång cuãa caã giúái treã.
Trõnh Cöng Sún nöëi tiïëp cao traâo àoá àaä dêën thên thïm nhiïìu bûúác trong laänh
vûåc êm nhaåc cuãa mònh àïí gêìn guäi vúái xaä höåi, àïí gêìn guäi vúái thúâi cuöåc hún, àïí chia
seã vúái àêët nûúác hún - nhûäng Ca khuác Da vaâng ra àúâi, röìi àïën Kinh Viïåt Nam (...).
Ngûúâi ta goåi nhaåc Trõnh Cöng Sún úã möåt söë ca khuác laâ nhaåc "phaãn chiïën".
Töi cho laâ chûä "thên phêån" cuãa ngûúâi Viïåt thò khaái quaát hún.
Möåt thanh niïn Viïåt Nam úã bêët kyâ thúâi àaåi naâo, thò vêîn àêìy sûå höìn nhiïn, vaâ
vêîn àêìy loâng lûúng thiïån àïí coá möåt lyá tûúãng cho dên töåc, cho sûå cöng bùçng, cho sûå
khöng àöí maáu, cho sûå àoaân kïët, cho sûå thûúng yïu... vaâ caái chêët àoá coá hêìu hïët úã
chuáng ta, vaâ coá hêìu hïët úã caác lûáa tuöíi àang bûúác vaâo Àaåi hoåc... nhûng tuöíi treã
khöng bao giúâ lûúâng trûúác àûúåc nhûäng êm mûu - cho nïn caái sûå höìn nhiïn àoá phaãi
traã giaá.
Trõnh Cöng Sún viïët nhûäng baâi Nöëi voâng tay lúán, Huïë-Saâi Goân-Haâ Nöåi 20
nùm xa vêîn coân xa... Àïí laâm gò? Àïí ûúác mú àêët nûúác hoâa bònh thöëng nhêët, àïí ûúác
mú anh em bùæt tay nhau khi maâ ngûúâi di cû àaä viïët vïì "Haâ Nöåi úi ta nhúá...", thò roä
raâng khöng ai laåi khöng nhúá Haâ Nöåi nïëu boã quï hûúng ra ài, khöng ai khöng
muöën gùåp laåi ngûúâi thên... thò Trõnh Cöng Sún àaä àûáng laâm keã chõu vaác caái thaánh
giaá àoá vúái bao nhiïu bi kõch sau àoá (...).
Àïën ngaây 30 thaáng Tû thò Sún úã laåi. Töi nhúá buöíi chiïìu àoá, Àöî Ngoåc Yïën àïën
àoán Sún vúái möåt nhaâ baáo Myä, àïì nghõ Sún àaä coá maáy bay àûa gia àònh Sún ài Hoa
Kyâ nhûng Sún khöng àöìng yá. Töi rêët muöën ài Hoa Kyâ nhûng maâ Àöî Ngoåc Yïën laåi
khöng hoãi töi.
Sau àoá Sún vïì Huïë àïí tòm möåt núi nûúng tûåa búãi vò úã àoá Sún coá nhiïìu anh
em, Sún hy voång laâ hoå seä giuáp àúä cho Sún (...).
ÚÃ Huïë, Sún ài thûåc tïë, tûác laâ ài àïí biïët ngûúâi nöng dên caây bûâa cûåc khöí nhû
thïë naâo. Sún ài trïn nhûäng caánh àöìng coân raãi raác nhûäng chöng mòn. Sún àaä thoaát
chïët trong möåt lêìn, möåt con trêu àaä cûáu Sún khi noá àaåp quaã mòn maâ àaáng leä Sún
seä àaåp.
Búãi vò taâi nùng êm nhaåc cuãa Sún quaá lúán, cho nïn trong söë nhûäng ngûúâi laänh
àaåo, coá ngûúâi, biïët caách thûác àïí giûä Sún laåi bùçng caách bao boåc cho Sún khoãi nhûäng
tònh huöëng hiïím ngheâo. Hoå àaä tòm caách àûa Sún vïì Saâi Goân, traã laåi höå khêíu cho
Sún, taåo àiïìu kiïån àïí cho Sún yïn têm söëng úã Saâi Goân. Vaâ Sún àaä nghe àûúåc
nhûäng luêån àiïåu chöëng mònh úã taåi haãi ngoaåi, nïn Sún rêët súå mùåc duâ coá nhiïìu lúâi
múâi úã caác àaåi hoåc, Sún àïìu khöng daám ài. Sún tûâ chöëi, vò Sún súå cöång àöìng úã àêy
seä àaã àaão gêy ra nhûng nguy hiïím cho Sún. Nïn khöng daám ài, cho àïën ngaây Sún
mêët. Coá ngûúâi àaävïì àïì nghõ àûa Sún sang àêy àïí thay gan cho Sún miïîn phñ
nhûng Sún cuäng tûâ chöëi.
Trong thúâi gian 25 nùm sau giaãi phoáng, töi tiïëp tuåc chúi vúái Sún khöng laâm
gò àûúåc àïí giûä Sún laåi vúái cuöåc àúâi naây.
... Nhûäng ngaây thaáng cuöëi cuâng cuãa anh, töi àaä úã bïn anh, töi ngöìi vúái anh
dûúái boáng cêy àïí uöëng taách traâ, àïí nhòn nhau cho àúä nhúá, àïí noái vúái nhau möåt vaâi
thöng tin vïì baån beâ - röìi ài vïì. Sún ngöìi úã caái vûúân trïn gaác nhaâ Sún, coá möåt cêy
hoa sûá giaâ 28 nùm, möåt giaân hoa giêëy... noá àaä trúã thaânh möåt caánh rûâng nhoã cuãa
Sún vaâ töi àaä nhòn Sún taân phai theo nùæng chiïìu qua nhûäng tia nùæng hoùåc cuöëi
muâa, cuöëi ngaây qua nhûäng chiïëc laá cuãa caánh rûâng böng giêëy. Vaâ thónh thoaãng coá
vaâi tiïëng chim hoát nhû chia seã caái nöîi cö àún cuãa Sún. Buöíi chiïìu, töi vaâ Sún ài ra
ngoaâi möåt caái nhaâ haâng maâ caác baån chùæc coân nhúá, àoá laâ Givral àïí nhòn qua bïn
kia khaách saån Continental, àïí nhòn cuöåc àúâi ài qua, àïí nhòn vaâi caánh eán... röìi ài
vïì.
Sún theâm ài ra phöë, Sún theâm húi cuãa thaânh phöë. Búãi vò chuáng töi laâ nhûäng
con ngûúâi àaä gùæn boá vúái Saâi Goân tûâ luác treã àïën nay. Vò vêåy cho nïn... "Chiïìu möåt
mònh qua phöë..." hay "Chiïìu chuã nhêåt buöìn, nùçm trong cùn gaác àòu hiu..." Àoá laâ
àúâi söëng cuãa chuáng töi xûa, vaâ noá theo chuáng töi maäi maäi. Vaâ Trõnh Cöng Sún -
höm nay töi àûúåc dõp àïí noái vïì anh, àïí noái vïì caái sûå tuyïåt vúâi chõu àûång möåt bi
kõch keáo daâi cho túái ngaây maâ cùn bõnh quaái aác àaä àuåc khoeát tinh thêìn sûác khoãe
cuãa anh cho àïën húi thúã cuöëi cuâng.
* Trñch baâi noái chuyïån cuãa hoåa sô Trõnh Cung,

baån cuãa Trõnh Cöng Sún, taåi Myä. (BT).
Nguyïîn Phûúác Nguyïn
Àùçng Kia Goác Phöë Bïn Kia Àúâi...
I.
Töi chûa hïì quen öng, nhûng öng rêët quen töi,
ài ài vïì vïì vúái tûâng ngoä ngaách tim töi.
Töi chûa hïì troâ chuyïån cuâng öng, nhûng öng têm sûå cuâng töi,
rêët nhiïìu, khi töi möåt mònh trong tônh lùång, nhû bêy giúâ.
II.
Höìn nhiïn töi, öng nêng niu.
Bùn khoùn töi, öng thêëu àaáo.
Phêîn nöå töi, öng vöî vïì.
Chaán naãn töi, öng ruã rï.
Vö thûúâng töi, öng caãm thêëy.
Yïëm thïë töi, öng nhêån chên.
Miïåt maâi töi, öng tñch tuå.

III
Nùm naâo töi dêîn vúå con ài nghó heâ vúái thiïn nhiïn. Möåt buöíi saáng, töi dêîn
con ra chó cho chaáu xem nuái xanh coá tuyïët phuã àónh cao. Töi vûâa chó, vûâa cùæt
nghôa. Möåt luác sau, töi nhòn xuöëng, con töi khöng maâng àïën caãnh thiïn nhiïn
huâng vô, cuäng chùèng nghe lúâi töi noái. Chaáu àang nhòn chùm chuá möåt con sêu àang
boâ trïn thên moãng möåt loaâi daä thaão, chêìm chêåm tiïën vïì phña nuå hoa.
Caái töi yïu úã öng laâ thïë. Taâi hoa, nhûng vêîn phaãi nhaåy caãm àïí nhòn ra caái
ngêîu nhiïn giûäa caái àûúng nhiïn. Triïët lyá, nhûng vêîn phaãi tinh tïë àïí bùæt àûúåc caái
vö thûúâng trong nhûäng tia chúáp bònh thûúâng.
Töi yïu nhaåc öng laâ vêåy. Trong caái thöng hiïíu cuãa möåt ngûúâi biïët chiïm
nghiïåm àïí thu thêåp, öng vêîn, cuâng möåt luác, laâ àûáa treã thú vúái nhûäng yá nghô höìn
nhiïn vaâ ngöå nghônh. Vaâ söëng àûúåc hai têm höìn êëy trong möåt luác, hay ñt ra trong
nhaåc cuãa öng. Nhûäng ca khuác àoá, laâ hiïån thên cuãa caã hai, cuâng möåt luác.
Caái hay, caái beán nhaåy, caái tinh vi, ai cuäng nghe ra.
Riïng töi, yïu lùæm nhûäng cêu hoãi, nhûäng ngön tûâ, nhûäng yá nghô thiïët tûúãng
chó coá nhûäng àûáa beá múái bêåt ra, vaâ cuäng chó nhûäng àûáa beá chuáng àùåt ra vúái nhau.
IV.
Öng ra ài, coá nhiïìu tiïëc nuöëi.
Nhûng töi tin, öng khöng bêån bõu, khöng vêën vûúng.
Tûâ khi con ngûúâi àoá thöi khöng laâm nhaåc nûäa, hoùåc nïëu coá,
Tûâ khi khöng phöí biïën nhaåc cuãa mònh nûäa,
con ngûúâi àoá àaä chia tay cuâng nhûäng gò mònh taác taåo.
Khöng chöëi boã chuáng, nhûng khöng quyïën luyïën chuáng.
Ngûúâi ài, nhaåc úã laåi trong loâng ngûúâi nghe. Laâ àiïìu hùèn nhiïn.
Nhûng traái tim êm nhaåc àoá, vúái töi, àaä möåt haânh trònh múái vïì núi
nhaåc khöng laâ êm thanh, maâ laâ sûå lùång thinh
Lúâi ca khöng laâ yá niïåm, maâ laâ caái vö ngön cuãa tri duy,
thûúâng, khöng ai nghe àûúåc.

Nhûng nïëu caãm nhêån àûúåc sûå dûát khoaát saáng taåo àoá,
thò ca khuác múái êëy vêîn miïn trûúâng.
V. KÏËT
Töi viïët nhûäng doâng chûä naây luác vaâo khuya bïn chêu Myä.
Ngay bêy giúâ, bïn kia, tiïîn àûa bùæt àêìu, xoát thûúng höìng thuãy.
(töi vêîn nghe gioång haát êëy cêët lïn trong coäi thinh lùång,
giûäa nhûäng tiïëng khoác àang nñu keáo,
hoaâi nhûäng nöîi buöìn àau.)
Riïng töi, töi vêîn nghe, vêîn thêëy, vêîn têm tònh cuâng traái tim êëy:
trong giêëc nguã ngoan cuãa con töi trong voâng tay meå chaáu
(gioåt nûúác mùæt thûúng con, con nguã meå mûâng...)
Trïn vaâi chiïëc laá vaâng coân soát laåi trong khu vûúân bùæt àêìu
vaâo xuên,
(Àöi khi thêëy trïn laá khö möåt doâng suöëi...)
Vaâ úã möîi tao ngöå,
möîi goác phöë,
möîi con àûúâng,
möîi chia ly,
möîi tang thûúng,
möîi haånh phuác,
möîi...
möîi...
vaâ muön vaân möîi caái-möîi khaác
àaä
àang
vaâ seä àïën vúái chuáng ta...

naây Chinh,
naây Lan,
vaâ naây Tuá...
coá nghe chùng?...
"hùæn" vêîn àûáng...
àùçng kia goác phöë, bïn kia àúâi -
"... tiïëng ru meå haát nhûäng nùm xûa
maäi laâ lúâi ca dao böën muâa
tòm thêëy nöîi nhúá tûâ möîi chiïëc laá
goác phöë naâo cuäng thêëy quï nhaâ... "
hùæn vêîn àûáng.
àùçng kia goác phöë,
bïn kia àúâi.
vêîn haát
cho tûâng nöîi-khöën-khoá-an-thûúâng
trong möîi chuáng ta.
4-4-2001
Möëi Tònh Àêìu Cuãa Töi Vúái

"Öng Hoaâng Tònh Ca" Trõnh Cöng Sún
ÚÃ Viïåt Nam thïë kyã XX, coá haâng vaån ngûúâi saáng taác ca khuác, nhûng coá 3
ngûúâi khöng ai laâ khöng biïët, àêëy laâ Vùn Cao, Phaåm Duy vaâ Trõnh Cöng Sún.
Trong 3 ngûúâi àoá, Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi ñt tuöíi nhêët vaâ nhaåc phêím cuãa anh
xuêët hiïån sau àïën vaâi chuåc nùm, nhûng hún 500 baâi haát cuãa anh àûúåc ngûúâi àúâi
say àùæm àïën cuöìng nhiïåt àaä taåo ra möåt hiïån tûúång laå luâng trong êm nhaåc Viïåt thïë
kyã XX. Anh thûåc sûå laâ öng hoaâng cuãa tònh ca Viïåt Nam, nhûng cuäng laâ möåt nhaåc
sô "phaãn chiïën", chöëng laåi cuöåc chiïën tranh xêm lûúåc cuãa Myä vaâ chïë àöå tay sai Saâi
Goân cuä vúái caã trùm baâi haát trong caác têåp Kinh Viïåt Nam vaâ Ca khuác Da vaâng.
Töi laâ möåt ngûúâi lñnh trong cuöåc chiïën tranh chöëng Myä, ngay sau ngaây giaãi
phoáng miïìn Nam àaä coá trong tay cuöën bùng Sún ca 7 cuãa Trõnh Cöng Sún vúái
gioång haát mï hoùåc cuãa Khaánh Ly, vaâ sau àoá laâ sûu têåp àûúåc 5 têåp ca khuác Trõnh
Cöng Sún êën haânh dûúái thúâi Myä - Nguyå (5 têåp ca khuác naây, 10 nùm sau töi àaä dûát
ruöåt tùång laåi Nguyïîn Thuyå Kha, ngûúâi baån lñnh rêët mï Trõnh Cöng Sún). Töi ûúác
ao àûúåc gùåp Trõnh Cöng Sún khi nghe bùng nhaåc Sún ca 7, nhûng àúâi lñnh sau
giaãi phoáng khöng coá àiïìu kiïån àïí tòm gùåp anh. Cuöëi nùm 1976, töi laâm trûúãng
àoaân nghïå thuêåt sû àoaân 341B xêy dûång àûúâng taâu Thöëng Nhêët àoáng quên úã
vuâng nuái Lïå Kyâ miïìn têy Quaãng Bònh. Böîng gêìn trûa, ngûúâi trûåc ban chaåy vaâo
baáo caáo töi: "Thuã trûúãng coá khaách àang àûáng ngoaâi cöíng doanh traåi!". Röìi anh ta
noái rùçng, "Khaách tröng laå lùæm, ài möåt chiïëc xe àaåp mi ni caâ taâng, toác daâi ngang
vai, mùåc chiïëc mùng-tö-san maâu caánh daán àaä cuä, ngûúâi nhoã thoá, nhûng nuå cûúâi löå
chiïëc rùng khïính tröng rêët dïî thûúng". Töi khöng quen möåt ai nhû vêåy caã. Lêëy
laâm laå, töi ài ra cöíng vaâ thêëy ngûúâi êëy àang dùæt xe àaåp àúåi trûúác cöíng. Töi chòa
tay, bùæt tay ngûúâi khaách laå vaâ tûå giúái thiïåu: "Töi laâ Nguyïîn Troång Taåo". Ngûúâi
khaách vui veã cûúâi vaâ noái: "Mònh laâ Sún, Trõnh Cöng Sún". Töi vö cuâng kinh ngaåc
vaâ mûâng rúä múâi anh vaâo doanh traåi. Trõnh Cöng Sún noái: Nghe anh em vùn nghïå
Quaãng Bònh baão Taåo úã trïn nêìy, thïë laâ ruã nhau àaåp xe lïn chúi. Caác anh Xuên
Hoaâng, Voä Quï, Vônh Nguyïn vaâ Lêm Thõ Myä Daå àang rûãa mùåt úã giïëng nûúác
ngoaâi àöìi.
Hoaá ra Trõnh Cöng Sún vaâ Voä Quï tûâ Höåi Vùn nghïå Huïë ra thùm, laâm viïåc
vúái Höåi Vùn nghïå Quaãng Bònh trûúác khi nhêåp tónh Bònh Trõ Thiïn, vaâ ruã nhau
àïën thùm chuáng töi.
Töi nghô rùçng, phaãi múã àaåi tiïåc àïí tiïëp Trõnh Cöng Sún vaâ anh em vùn nghïå
sô trûa nay. Nhûng úã nuái, xa chúå buáa quaá. Töi goåi àöìng chñ nûä quaãn lyá nhaâ bïëp àïí
kiïím tra laåi. May quaá, trong kho hêåu cêìn cuãa töi coân möåt taå gioâ cûâu àoáng höåp, 5kg
thõt lúån tûúi múái nhêån vïì, vaâ 18 chai rûúåu chanh Haâ Nöåi, thûá rûúåu khaá quyá luác
bêëy giúâ. Coân rau quaã thò coá bñ àoã vaâ rau caãi tùng gia àûúåc. Anh em diïîn viïn cuãa
töi thêëy àoaân vùn nghïå sô àïën, laåi coá Trõnh Cöng Sún thò rñu rñt nhû nhaâ coá àaám
cûúái. Vaâ trûa höm àoá, möåt bûäa tiïåc thõnh soaån kiïíu lñnh àaä àûúåc baây ra. Caác nûä
diïîn viïn cuãa töi ùn mùåc thêåt àeåp. Trõnh Cöng Sún cûá khen maäi: "Lñnh maâ àeåp
hún caã nûä sinh Àöìng Khaánh".
Bûäa tiïåc thêåt vui. Trõnh Cöng Sún uöëng khaá nhiïìu rûúåu. Caâng uöëng anh
caâng tónh vaâ vui. Cuöëi tiïåc, anh thêëy mïåt, coá leä vò sau chùång àaåp xe leo nuái saáng
nay. Töi thu xïëp cho Trõnh Cöng Sún vaâ khaách nghó trûa àïí chiïìu tham gia giao
lûu nghïå thuêåt vúái àoaân.
Cuöåc giao lûu diïîn ra taåi höåi trûúâng cuäng laâ saân têåp cuãa chuáng töi. Àêëy laâ
möåt ngöi nhaâ dûång bùçng cêy rûâng vaâ lúåp maái nûáa. Nhaâ thú Xuên Hoaâng tûå baåch
vïì nhûäng baâi thú cuãa öng vaâ àoåc caã möåt chûúng trûúâng ca viïët vïì Baác Höì. Voä Quï
àoåc nhûäng baâi thú tranh àêëu saáng taác trong phong traâo xuöëng àûúâng. Lêm Thõ
Myä Daå àoåc nhûäng baâi thú vïì Meå vaâ Con... Coân Trõnh Cöng Sún thò caáo tûâ vò anh
thêëy ngûúâi quaá mïåt khöng haát àûúåc, vaâ anh noái rùçng, anh rêët muöën àûúåc xem
nhûäng tiïët muåc cuãa lñnh. Anh em chuáng töi trònh baây möåt söë tiïët muåc múái, àún ca,
töëp ca, muáa, àöåc têëu àaân bêìu vaâ baãn húåp xûúáng 4 chûúng "Àûúâng taâu Thöëng
Nhêët" cuãa töi. Sau khi baãn húåp xûúáng kïët thuác, böîng Trõnh Cöng Sún mûúån cêy
àaân ghita vaâ öm àaân haát. Anh haát baâi Nöëi voâng tay lúán thêåt söi nöíi, say sûa. Anh
boã micrö, ài voâng quanh saân têåp, vaâ nhûäng ngûúâi lñnh chuáng töi vöî tay haát theo
anh. Anh noái rùçng, chñnh nhûäng baâi haát cuãa lñnh àaä laâm anh nhû coá sûác maånh,
quïn hïët caã mïåt nhoåc... Àêëy laâ lêìn àêìu tiïn Trõnh Cöng Sún àûúåc tiïëp xuác vúái möåt
àoaân nghïå thuêåt cuãa böå àöåi. Vaâ àoaân cuãa chuáng töi àaä vinh dûå àûúåc àoán anh.
Chia tay vúái Trõnh Cöng Sún vaâ caác vùn nghïå sô, anh em chuáng töi laåi haát
tiïëp baâi haát cuãa anh:
Mùåt àêët nguy nga anh em ta vïì
Gùåp nhau mûâng nhû baäo caát quay cuöìng trúâi röång
Baân tay ta nùæm nöëi liïìn möåt voâng Tûã Sinh
Biïín xanh söng gêëm nöëi liïìn möåt voâng Viïåt Nam.
Hai mûúi lùm nùm sau, nghe tin nhaåc sô Trõnh Cöng Sún qua àúâi, nhiïìu
ngûúâi lñnh cuãa töi daåo àoá àang söëng trïn nhiïìu miïìn àêët nûúác àaä goåi àiïån thoaåi
cho töi, nhùæc laåi kyã niïåm tònh cúâ vaâ thêåt àeåp ngaây xûa. Coá ngûúâi àaä khoác khi troâ
chuyïån. Möåt cö gaái noái rùçng, cuöåc gùåp gúä Trõnh Cöng Sún höìi àoá nhû laâ möåt giêëc
mú luön ài vïì trong tònh caãm yïu mïën cuãa cö.
Hai mûúi lùm nùm, töi coá may mùæn àûúåc gùåp laåi anh nhiïìu lêìn, cuâng haát
cuâng uöëng rûúåu Têy vaâ cuâng nhùæc laåi vúái nhau vïì nhûäng ly rûúåu chanh Haâ Nöåi
thuúã xûa. Bêy giúâ anh àaä phiïu diïu trong trúâi àêët, àïí laåi möåt khoaãng tröëng vö
têån khöng ai thay thïë àûúåc, àoá laâ khoaãng tröëng cuãa möåt thiïn taâi; töi laåi nhúá túái
lêìn àêìu tiïn gùåp anh, nhû möåt möëi tònh àêìu khöng thïí naâo quïn àûúåc. Búãi ngay
tûâ daåo àoá, töi biïët mònh àaä àûúåc gùåp Öng Hoaâng cuãa tònh ca Viïåt Nam, ngûúâi àaä
laâm nïn hiïån tûúång Trõnh Cöng Sún trong nïìn êm nhaåc Viïåt thïë kyã XX.
Haâ Nöåi, thaáng 4-2001

Phaåm Thiïn Maåc
Möåt Lêìn Gùåp Trõnh Cöng Sún
Töi coân nhúá rêët roä àoá laâ nùm 1971, töi 17 tuöíi, àang "kinh sûã" àïí sûãa soaån
cho àúåt thi tuá taâi phêìn thûá nhêët. Buöíi töëi vaâo khoaãng cuöëi thaáng 5 Àaâ Laåt, möåt
thùçng baån tòm àïën nhaâ vaâ hoãi: "Maây coá muöën tñ nûäa ài nghe Trõnh Cöng Sún haát
boã tuái khöng?" Töi nghe maâ vêîn chûa tin vò úã Viïåt Nam luác bêëy giúâ, thêåt laâ vinh
haånh lúán cho möåt thiïëu niïn nhû töi coá dõp ài nghe têån mùæt Trõnh Cöng Sún haát
(bêy giúâ núi haãi ngoaåi naây thò khaác, ta coá thïí gùåp bêët cûá möåt "thêìn tûúång" naâo khaá
dïî daâng).
Nghe kïí rùçng chuã nhên ngöi nhaâ vöën laâ möåt nhaâ nöng "bêët àùæc dô" - chaán Saâi
Goân, öíng boã lïn Laåc Lêm, möåt quêån lyå caách Àaâ Laåt khoaãng 30 cêy söë, núi àoá öíng
tröìng troåt qua ngaây - cuäng kiïíu nhû nhaâ vùn Nhêët Linh àaä möåt thúâi lïn Àaâ Laåt àïí
tòm hoa Lan. Vaâo luác àoá, Trõnh Cöng Sún cuäng "lang thang" lïn Àaâ Laåt vaâ hoå
quen nhau núi "àöìn àiïìn" úã Laåc Lêm.
Cuäng nïn noái möåt chuát vïì caái "khöng khñ" thúâi êëy. Nhaåc Trõnh Cöng Sún luác
bêëy giúâ àaä laâ möåt "hiïån tûúång" lúán trong voâng khoaãng 5 nùm trûúác àoá, nhêët laâ úã
caác àö thõ trong giúái sinh viïn vaâ hoåc sinh. AÃnh hûúãng nhaåc Trõnh Cöng Sún
maånh àïën nöîi àaä coá luác chñnh phuã ra sùæc lïånh cêëm haát nhaåc (phaãn chiïën) Trõnh
Cöng Sún núi cöng cöång, nhêët laâ úã caác quaán nûúác... Thúâi gian àoá töi thûúâng "àoáng
àö" úã möåt quaán bïn höì Xuên Hûúng Àaâ Laåt, àöëi diïån caái cêìu coá tïn laâ "Öng Àaåo" -
núi Trõnh Cöng Sún àaä bêët chúåt nhòn doâng nûúác maâ coá caãm hûáng àïí laâm thaânh baâi
haát "Coá möåt doâng söng àaä qua àúâi"... Trong quaán nûúác naây, baån coá thïí àïën yïu
cêìu cö thêu ngên treã àeåp chúi bùng nhaåc theo baån muöën - töi vaâ mêëy thùçng baån
quaái thûúâng hay àoâi nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún - luác bêëy giúâ caác baâi haát trong hai
têåp nhaåc Kinh Viïåt Nam vaâ Ca khuác Da vaâng àang thõnh haânh lùæm... Lúâi haát "Àaåi
baác ru àïm" phaãi àûúåc nghe àuáng vaâo trong thúâi àiïím êëy, nïëu khöng thò àaä giaãm
mêët 50% caái hay cuãa noá...
Buöíi chiïìu nùæng taân trïn mùåt höì Xuên Hûúng vúái caái khöng khñ cuãa möåt
muâa thi àêìu àúâõ.. ngöìi quaán nûúác ngùæm giai nhên maâ nghe chiïën tranh voång vïì
qua tiïëng nhaåc... cûá tûúãng tûúång nhû khöng khaác gò lùæm vúái caái khöng khñ hêåu
phûúng cuãa möåt thúâi Êu chêu khoái lûãa trong truyïån cuãa Remarque.
Trúã laåi buöíi töëi thaáng 5 nùm 1971. Boån nhoác àaám töi khoaãng 7 thùçng keáo àïën
nghe Trõnh Cöng Sún haát boã tuái. Trong nhaâ àaä coá khoaãng 10 "ngûúâi lúán" (ngûúâi
lúán àêy tûác laâ Trõnh Cöng Sún vaâ söë baån cuãa öng, hoå hún töi khoaãng 15 tuöíi).
Àaám nhoác chó àûúåc ngöìi xa xa nghe chûá khöng àûúåc phaát biïíu gò... Töi coân
nhúá roä höm àoá Trõnh Cöng Sún ài vúái möåt cö gaái (partner) rêët àeåp, rêët àúâi söëng
múái... töi nghe àaám nhoác xò xaâo cöí laâ möåt giaáo sû Anh vùn úã Saâi Goân. Quaã nhiïn tñ
nûäa töi thêëy coá luác Trõnh Cöng Sún ài àïën gêìn cöí, hoå noái vúái nhau möåt cêu ngùæn
bùçng... tiïëng Anh. Töi thêëy ngöå hïët sûác.
Trõnh Cöng Sún àaä bùæt àêìu haát mêëy baâi, bêy giúâ töi khöng coân nhúá laâ nhûäng
baâi gò... Àïën möåt luác töi nghe Trõnh Cöng Sún hoãi ngûúâi chuã nhaâ "Anh Thoå, anh
mú ûúác gò... hoâa bònh phaãi khöng naâo" - röìi Trõnh Cöng Sún haát möåt baâi tiïëp, bêy
giúâ nghô laåi chùæc baâi àoá phaãi laâ möåt baâi ûúác voång hoâa bònh.
Töi nhúá trong lêìn gùåp mùåt àoá laâ Trõnh Cöng Sún rêët àeåp trai (cuäng nhû
nhûäng hònh chuåp trong caác têåp nhaåc), hiïìn laânh vaâ ùn noái nhoã nheå, tuy nhiïn öíng
cuäng rêët dñ doãm chûá khöng phaãi laâ kiïíu "hiïìn nhû buåt" maâ khöng noái nùng gò...
Tiïëc rùçng luác àoá töi coân beá quaá, khöng àûúåc tham dûå vaâo àêëu hoát vúái ngûúâi
lúán, thaânh ra khöng noái àûúåc vúái Trõnh Cöng Sún cêu naâo. Nhûng cuäng chaã sao,
nhûäng lúâi ca cuãa Trõnh Cöng Sún töi thuöåc àaä 30 nùm trûúác - chùæc chùæn töi cuäng
seä vêîn coân nhúá tiïëp thïm 30 nùm sau; nhû vêåy thò "têm giao" cuãa töi vúái Trõnh
Cöng Sún laâ khöng quaá àuã hay sao?
Phaåm Duy
Noái Vïì Nhaåc Trõnh Cöng Sún
Tûâ 1975 cho túái nùm 2000, suöët 25 nùm xa quï hûúng àêët nûúác, töi khöng coá
cú höåi àïí theo doäi sinh hoaåt cuãa êm nhaåc Viïåt Nam vaâ khöng biïët sau cún höìng
thuãy, nhaåc Trõnh Cöng Sún ra sao, laâ nhaåc chùæp caánh bay lïn hay nhaåc la àaâ chòm
xuöëng? Nhûng qua dùm bêíy bùng nhaåc saãn xuêët taåi Hoa Kyâ trong àoá coá vaâi ba baâi
ca múái soaån cuãa Trõnh Cöng Sún thò töi thêëy nhaåc cuãa anh vêîn laâ nhaåc tònh yïu
vaâ nhaåc thên phêån laâm ngûúâi.
Nhûng vaâo nùm 1980, ngêîu nhiïn Trõnh Cöng Sún vaâ töi cuâng coá mùåt úã
Paris, trong nöîi vui mûâng gùåp nhau cuãa hai ngûúâi cuâng coá chung möåt phêån, Trõnh
Cöng Sún haát cho töi nghe baâi haát Lùång leä núi naây maâ anh vûâa múái viïët:
Trúâi cao àêët röång,
Möåt mònh töi ài
Möåt mònh töi ài
Àúâi nhû vö têån,
Möåt mònh töi vïì
Möåt mònh töi vïì...vúái töi!
... thò töi thêëy nghïå sô naâo röìi cuäng phaãi mang söë phêån cö àún truyïìn kiïëp, úã
quï hûúng hay xa quï hûúng, vaâo thúâi bònh hay chinh chiïën, giûäa àaám àöng hay
khoaãng tröëng, núi thiïn àaâng hay àõa nguåc... Chó coân coá thïí vïì vúái mònh, vïì vúái töi
nhû Sún àaä noái.
"Trúâi cao àêët röång, möåt mònh töi ài"... Cö àún truyïìn kiïëp phaãi chùng laâ kiïëp
cuãa nhiïìu ca nhên? Vùn Cao khi múái chó laâ chaâng Trûúng Chi tuöíi coân rêët xanh,
taâi hoa àang núã rûåc, chûa hïì biïët phêån mònh moãng manh ra sao trong cún gioá löëc
seä túái, maâ cuäng àaä chó muöën:
Ngöìi àêy ta goä maån thuyïìn

Ta ca, traái àêët coân riïng ta!
Coân töi? Töi coân phaãi söëng, àöi khi phaãi àöíi chöî àûáng, àöíi chöî ngöìi cho àúä
buöìn trong coäi trêìn ai sêìu muöån naây, tûâ rêët lêu ngöìi àêu thò cuäng chó laâ ngöìi möåt
mònh trong caái TA.
Höm nay laâ ngaây an taáng Trõnh Cöng Sún. Vaâo giúâ phuát anh àaä thûåc sûå vïì
vúái àêët, vúái trúâi, nghôa laâ vïì vúái mònh röìi, chuáng töi biïët rùçng anh àaä nghòn lêìn noái
lïn nghòn lúâi tröëi trùn qua taác phêím, lúâi naâo cuäng laâm cho moåi ngûúâi thêëy àûúåc
nöîi àau laâm ngûúâi, nöîi àau tònh cúâ, cún àau chûa daâi vaâ cún àau lïn àêìy", quaá nûãa
àúâi ngûúâi khöng möåt ngaây vui...
Nhûng theo töi, coá leä sau àêy laâ lúâi trùn tröëi tuyïåt diïåu nhêët, lúâi cuöëi cuâng
Trõnh Cöng Sún noái vúái Trõnh Cöng Sún:
Àûâng tuyïåt voång, töi úi àûâng tuyïåt voång,

Laá muâa Thu rúi ruång giûäa muâa Àöng.
Àûâng tuyïåt voång, em úi àûâng tuyïåt voång
Em laâ töi vaâ töi cuäng laâ em.
Con diïìu bay maâ linh höìn laånh leäo
Con diïìu rúi cho vûåc thùèm buöìn theo
Töi laâ ai maâ coân ghi dêëu lïå?
Töi laâ ai maâ coân trêìn gian thïë!
Töi laâ ai, laâ ai... laâ ai
Maâ yïu quaá àúâi naây!
3-4-2001
Baåch Mai
Nghe Anh Haát

"Ra Àöìng Giûäa Ngoå"
* Nùm 1989, Baáo Phuå nûä töí chûác cuöåc thi Hoa hêåu aáo daâi, khöng biïët caách
laâm, khöng coá àún võ naâo úã thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâo thúâi àiïím naây àaä tûâng töí
chûác möåt cuöåc thi nhû thïë àïí maâ ruát kinh nghiïåm. Nhûng, vò yïu aáo daâi maâ laâm,
vò sûå uãng höå cuãa cêëp laänh àaåo, cuãa àöng àaão baån beâ thên hûäu maâ laâm, trong àoá coá
nhaåc sô - ngûúâi - nhaâ: Tûâ Huy, Thanh Tuâng, vaâ Trõnh Cöng Sún. Anh Thanh Tuâng
trong Ban giaám khaão sú tuyïín, anh Trõnh Cöng Sún trong Ban giaám khaão voâng
chung kïët. Anh Tûâ Huy viïët baâi haát cho cuöåc thi. Trûúác ngaây khai maåc möåt àïm,
chuáng töi àûúåc caã 3 nhaåc sô reáo goåi trong àïm àïí àïën nhaâ anh Sún nghe haát nhaáp
baâi Möåt thoaáng quï hûúng, ngúåi ca aáo daâi Viïåt Nam, maâ anh Sún noái rùçng khöng
phaãi chó haát vïì aáo daâi maâ coân haát vïì têm höìn ngûúâi phuå nûä Viïåt Nam, duâ àang
phiïu baåt bêët cûá núi àêu! Thúâi êëy, múâi anh vaâo Ban Giaám khaão cuöåc thi Hoa hêåu,
möåt phêìn vò tïn tuöíi cuãa anh, nhûng trïn hïët vò anh laâ ngûúâi tònh cuãa caái àeåp,
àùåc biïåt laâ caái àeåp muön vaân cuãa têm höìn vùn hoáa dên töåc. Anh nhêån lúâi ngay.
Àïm khai maåc voâng thi baán kïët taåi sên vêån àöång Phan Àònh Phuâng, khi caác
thñ sinh traân ngêåp saân diïîn àïí ra mùæt ngûúâi xem, trûúác möåt rûâng aáo daâi àuã maâu
sùæc, nhû bûúám nhû hoa, moåi ngûúâi vöî tay trong xuác àöång. Anh viïët trong miïëng
giêëy chuyïìn xuöëng cho töi: Àeåp quaá, mònh seä viïët möåt baâi...
AÁo daâi luác àoá coân cûáng lùæm, haâng vaãi àïí may aáo daâi khöng nhiïìu, àa phêìn laâ
may tûâ saãn phêím dïåt trong nûúác tuy àûúåc goåi laâ “xoa Phaáp”, “xoa Phi”. Hiïëm lùæm
múái gùåp khuác vaãi ngoaåi nhêåp, vaâ khaá àùæt tiïìn. Hoa hêåu Kiïìu Khanh cuäng mùåc aáo
daâi “cûáng” nhû thïë. Trong àïm thi chung kïët, Kiïìu Khanh xuêët hiïån vúái chiïëc aáo
daâi gêëm hai da maâu xanh nûúác biïín coá àöìng tiïìn vaâng, mïìm maåi, duyïn daáng
vaâ... rêët cung àònh. Àiïím aáo daâi cuãa Kiïìu Khanh voåt lïn. Sau naây, khi àùng
quang röìi, Kiïìu Khanh múái kïí: “aáo daâi êëy, anh Sún cho mûúån, chùæc laâ cuãa möåt
ngûúâi thên lúán tuöíi, aáo daâi vaâ röång lùæm, em vúái chõ Vên Khanh phaãi caåy cuåc caã
àïm lïn vaåt aáo, tay aáo àïí mùåc, cöí vaâ eo húi röång nhûng tröng cuäng àeåp möåt caách
thoaãi maái”. Höìi àoá, aáo daâi khöng chñt pen öm chùåt eo nhû bêy giúâ. Nhùæc laåi chuyïån
cuä, anh Sún noái: “Töåi nghiïåp beá Kiïìu Khanh, mùåc aáo daâi laâ phaãi mïìm, mònh cho
mûúån aáo cuãa... baâ cuå àêëy!” Töi vêîn coân nhúá, giûäa giúâ nghó chúâ cöng böë kïët quaã,
theo yïu cêìu cuãa àöng àaão khaán giaã, nhaåc sô Trõnh Cöng Sún tûâ haâng ghïë Ban
Giaám khaão bûúác lïn sên khêëu haát tùång cho moåi ngûúâi baâi haát “Em laâ böng höìng
nhoã”... Xem laåi cuöån bùng ngaây êëy, tiïëng haát cuãa anh höìn nhiïn vaâ treã thú nhû
anh vêîn tûå luön vñ mònh laâ “con diïìu beá daåi” trïn bêìu trúâi quï hûúng...
* Ngaây 3-4-2001, töi ài qua möåt söë nhaâ saách. Ngûúâi ta tòm mua caác àôa CD
thu tiïëng haát cuãa anh, thu caác tònh khuác cuãa anh vaâ bùng videáo. Xin traã núå ngûúâi,
Àoáa hoa vö thûúâng. Nhaâ saách múã nhiïìu baâi haát lùæm. Tiïëng haát anh bay àêìy trong
khöng gian ngêåm nguâi, tiïëc nhúá. Cö beá giûä xe hoãi töi: chùæc cö cuäng ài mua nhaåc
Trõnh Cöng Sún? Coá gioåt buöìn naâo lùn xuöëng. Àïm. Quaán caâ phï nhaåc trïn àûúâng
Nam Kyâ Khúãi Nghôa mang tïn nhaåc sô Vùn Cao àaä cho khaách nghe toaân ca khuác
cuãa Trõnh Cöng Sún. Khöng gò vui thò haäy gùæng nhúá àöi lêìn. Möåt sûå tûúãng niïåm tûå
nguyïån, lùång leä maâ nöìng naân. Trïn maång Internet, vûâa tiïëng Anh vûâa tiïëng Viïåt,
moåi ngûúâi thöng baáo cho nhau tin buöìn naây vaâ ai cuäng nhùæc laåi kyã niïåm vúái anh
qua lúâi nhaåc naâo àoá, qua baâi baáo naâo àoá maâ ngûúâi ta khùæc cöët ghi têm. Khöng ñt
ngûúâi àaä àaánh lïn maân hònh doâng chûä: tim töi quùån thùæt, höìn töi rêët àau, tiïîn
biïåt anh - ngûúâi àaä nghòn thu vúái tûå tònh dên töåc.
* Xin traã núå ngûúâi thûåc hiïån vúái sûå biïn têåp cuãa anh. Haäng phim Treã phaát
haânh nùm 1994. Laâm cho anh. Àïí daânh maâ nhúá thûúng. Thanh Lam haát Caát buåi
vúái möåt giai àiïåu söi nöíi, nhûng cuäng vêîn cûá buöìn quaånh queä. Àinh Anh Duäng
àaåo diïîn choån chó nhûäng hònh aãnh laâm múâ mõt mùæt ngûúâi: chiïëc xe tang, giêëy tiïìn
vaâng baåc rúi túi taã, voâng baánh xe àûa quan taâi vaâo huyïåt möå àoã lûãa... Cho trùm
nùm vaâo chïët möåt ngaây! Trong caác ca khuác cuãa anh, thûúâng thêëy trùm nùm, treã
thú, beá daåi, con diïìu, vö thûúâng, hû khöng... Möåt lêìn, khi dêîn chûúng trònh cho
möåt buöíi giao lûu vúái baån àoåc cuãa baáo taåi Cêu laåc böå Nhaåc sô, töi noái möåt caách
hònh thûác: xin giúái thiïåu nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, ngûúâi àaä öm lau trùæng trong
tay. Anh cêìm lêëy micro “phaãn àöëi” töi: sao baån laåi chï mònh giaâ, àûâng nheá, mònh
maäi maäi beá daåi trûúác cuöåc àúâi! Höm nay, tiïëng haát cuãa anh nùçm goån trong tay töi.
Nhû tiïëng thúã daâi àûúåc thu tûâ nùm 1997. Baão Phuác cöë laâm cho nhaåc cuãa anh vui
lïn möåt chuát. Caâng vui caâng thêëy mùån xoát möåt nöîi àau chia phöi. Anh haát baâi naâo
cuäng buöìn. Töi nghe suöët àïm baâi Ra àöìng giûäa ngoå, anh viïët ca khuác naây höìi
naâo, töi khöng biïët, nhûng roä raâng anh àang boã cuöåc chúi, öi àûáa beá xinh xinh thaã
diïìu ngoaâi àöìng giûäa ngoå. Thùçng beá xinh xinh ra àöìng giûäa ngoå. Cuöån dêy vûâa múã
chên thoùæt nhû chim. Chim non ruöång àöìng muâi raå thúm thúm. Chên chim röån
raâng cuâng diïìu tung tùng. Chim non cûúâi tònh nhòn diïìu lïn ngon. Lïn ngon möåt
mònh. Phaãi chi thùçng beá xinh xinh êëy cûá chúi diïìu nhû thïë, anh Sún úi. Ai xui anh
haát nhûäng lúâi leä ngoåt ngaâo àïën cùæt ruöåt:... Tan trong cuöåc àúâi laâm lúâi ru ïm. Tan
trong nuå cûúâi goåi múâi yïu thûúng. Tan trong cöåi nguöìn! Àûáa beá thaã diïìu àaä khöng
coân thoùn thoùæt chên chim giûäa àöìng maâ noá àaä bay vúân giûäa hû khöng, thïnh
thang cuâng diïìu.
Tûâ Huy
Chaåm Àïën Trõnh Cöng Sún
Khi anh Trõnh Cöng Sún mêët thò chuáng töi àang trïn àûúâng tûâ Ban Mï
Thuêåt vïì Àaâ Laåt, àïí tiïëp tuåc cuöåc haânh trònh giao lûu ca nhaåc. Trong àoaân coá
nhaåc sô Trêìn Long êín, Nguyïîn Ngoåc Thiïån, Baão Phuác. Caác ca sô Myä Linh, Myä Lïå,
Vùn Khaáng, Haâ Lïå Thu... Têët caã moåi ngûúâi àïìu baâng hoaâng khi àûúåc loan tin naây.
Anh em àïìu baân taán. Nhûng höm nay ngaây caá thaáng 4 (1/4) nïn phaãi kiïím tra laåi.
Têët caã caác àiïån thoaåi cêìm tay àïìu àûúåc múã goåi ài khùæp núi vaâ khi àaä biïët chñnh
xaác, thò laåi phaãi goåi vaâ nhùæn tin cho baån beâ caã nûúác biïët. Laâm cöng viïåc naây cuäng
laâ cöng viïåc maâ ngaây xûa anh Trõnh Cöng Sún àaä tûâng laâm, möîi khi coá nhûäng
ngûúâi thên cuãa baån beâ, anh em gùåp tai naån.
Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën möåt têëm loâng, möåt thiïn taâi, möåt con
ngûúâi cao caã vaâ nhên baãn. Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën möåt kho taâng ca
khuác, ca khuác cuãa tû tûúãng, thên phêån con ngûúâi, tònh yïu vaâ nhên aái. Noái àïën
Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën rûúåu vaâ baån beâ. Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën
quï hûúng àúâi àúâi bêët diïåt. Noái àïën Trõnh Cöng Sún laâ noái àïën têët caã nhûäng gò
gêìn guäi nhêët cuãa moåi con ngûúâi biïët yïu êm nhaåc. Búãi vò trong ca khuác cuãa Trõnh
Cöng Sún coá sûå hiïån diïån cuãa bêët cûá con ngûúâi hên hoan vaâ bêët haånh naâo
Noái àïën Trõnh Cöng Sún cuäng laâ noái àïën caái vö haån vaâ hûäu haån trong cuöåc
àúâi vö thûúâng naây. Töi quyá troång anh Sún - töi chiïm ngûúäng anh Sún bùçng têët caã
têëm loâng coá trong con ngûúâi nghïå sô cuãa töi.
Àöî Trung Quên
Trùm Nùm, Möåt Coäi Ài Vïì
Buöíi chiïìu cuöëi thaáng Ba, trûúác khi ra Haâ Nöåi cöng taác töi gheá àïën Trõnh
Cöng Sún thùm anh vaâ cuäng àïí nhêån baâi viïët cuãa anh vïì nhaâ phï bònh myä thuêåt
Thaái Baá Vên maâ Trõnh Cöng Sún àaä nhêån lúâi viïët baâi cho Tia Saáng. Cö giuáp viïåc
múã cûãa, "Cêåu Sún con àaä trúã vaâo bïånh viïn...". Tûâ trûúác àïën nay tuy anh ra vaâo
bïånh viïån thûúâng xuyïn, caái núi maâ con ngûúâi rêët yïu mïën cuöåc àúâi laâ Trõnh Cöng
Sún hùèn rêët gheát àïën. Nhûng sûác khoeã vaâ baåo bïånh àaä buöåc anh "lui túái" núi thiïëu
vùæng baån beâ, hoa vaâ rûúåu êëy. Vaâ lêìn naây, anh àaä khöng theâm quay trúã laåi bïånh
viïån nûäa - vônh viïîn.
Trûa ngaây 1-4 úã Haâ Nöåi, töi àïën ùn cúm nhaâ möåt ngûúâi baån thên. Anh àïí àôa
nhaåc Trõnh Cöng Sún “Em àïën núi naây... hoa vaâng möåt àoáa... Hoa vaâng mêëy àöå”,
tònh khuác quen thuöåc vaâ àeåp àïën thïë vêåy maâ trûa nay nghe Trõnh Vônh Trinh haát
buöìn quaá. Töi àoâi thay àôa nhaåc khaác... nûãa giúâ sau, tin tûâ Saâi Goân vaâo: Trõnh
Cöng Sún àaä mêët vaâo khoaãng trûa, giúâ êëy. Töi úán laånh duâ khöng bêët ngúâ. Nùm
naâo cuäng vêåy, cûá 1-4 laâ coá tin nhùæn Trõnh Cöng Sún qua àúâi, caái ngaây àûúåc noái döëi
vaâ vò yïu mïën anh maâ baån beâ cûá "nùæn gên", "laâm nhau lïn ruöåt" bùçng caái tin caá
thaáng Tû êëy. Töi cuäng hy voång àêëy laâ "tin huâ doåa, noái döëi" nhû moåi nùm sau cún
úán laånh, nhûng tiïëc thay tin tûác döìn dêåp tûâ àöìng nghiïåp, baån beâ àaä xaác àõnh
Trõnh Cöng Sún àaä mêët thêåt sûå. Cuäng thêåt kyâ laå, con ngûúâi suöët àúâi suy tû vïì
thên phêån vaâ tònh yïu. Con ngûúâi àaä buöìn baä trong tònh khuác, ca khuác chiïën
tranh tûâ tuöíi hai mûúi àïën têån cuöëi àúâi böîng laåi ra ài nhû möåt troâ trïu ngûúi, àuâa
cúåt. Möåt con "caá thaáng tû" àêîm lïå.
Khi coân söëng Trõnh Cöng Sún àaä nhêån mònh laâ "con chim nhoã haát trïn àêìu
ngoån lau". Bêy giúâ chó coân laåi nhûäng ngoån lau trùæng, trùæng nhû tang, trùæng nhû
mêy, trùæng nhû caánh vaåc cö àún. Nhûng suy cho cuâng, Trõnh Cöng Sún ài vaâo coäi
vônh hùçng àïí maâ vônh cûãu, thïë thöi.
Vaâ nhû thïë, Trõnh Cöng Sún vêîn coân úã laåi.
Haâ Nöåi, 1-4-2001

Thanh Thaão
"Coäi Nhaåc" Trõnh Cöng Sún
Trõnh Cöng Sún àaä taåo ra möåt "coäi nhaåc" cuãa mònh, vaâ êm nhaåc cuãa anh àaä
"phuã soáng" àûúåc moåi ngûúâi, tûâ nhûäng ngûúâi nöng dên ñt hoåc túái giúái trñ thûác. Ma
lûåc cuãa nhaåc Trõnh Cöng Sún khöng hùèn úã lúâi, cuäng khöng hùèn úã nhaåc, maâ úã sûå
hoaâ quyïån rêët àùåc biïåt giûäa lúâi vaâ nhaåc. Àoá laâ hònh thûác haát thú rêët gêìn guäi vúái
caãm nhêån cuãa ngûúâi Viïåt. Töi àûúåc nghe lêìn àêìu vaâi ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún
tûâ nùm 1973, luác töi àang úã chiïën trûúâng Myä Tho. Nhûng phaãi túái thaáng 5/1975,
giûäa Saâi Goân, chuáng töi múái àûúåc nghe "àaä àúâi" nhaåc Trõnh Cöng Sún qua nhûäng
bùng caát-seát khaá giaãn dõ thúâi àoá. Khi vaâo Saâi Goân, töi gùåp laåi möåt ngûúâi baån hoåc
cuä tûâ Haâ Nöåi cuäng múái vaâo, anh Thaái Thaânh Àûác Phöí. Gùåp nhau sau 5 nùm xa
caách, mûâng, uöëng rûúåu, vaâ àùåc biïåt, laâ nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún. Phöí cho töi
möåt caái maáy caát-seát cuä nhûng coân duâng töët. Vaâ töi vúái Phöí vúái Ngö Thïë Oanh vúái
Thu Böìn suöët ngaây nghe nhaåc Trõnh Cöng Sún. Nghe ài nghe laåi möîi möåt bùng
caát-seát, vêåy maâ nhû khöng chaán. Vò sao nhû vêåy? Vò sao nhaåc Trõnh Cöng Sún luác
bêëy giúâ laåi "thu phuåc" àûúåc nhûäng ngûúâi múái ài khaáng chiïën vïì, nhûäng ngûúâi tûâ
miïìn Bùæc múái vö nhû vêåy? Coá leä, vò bêëy giúâ chuáng töi àang cêìn nghe möåt thûá êm
nhaåc cuãa tònh ngûúâi, möåt thûá êm nhaåc noái lïn möåt caách chên tònh nhûäng khaát
khao cuãa ngûúâi Viïåt, bêët kïí laâ Bùæc hay Nam, ài khaáng chiïën hay úã trong thaânh,
nhûäng khaát khao vïì ngaây thöëng nhêët, ngaây àoaân tuå, nhûäng khaát khao thanh bònh
trïn quï hûúng àaä hún hai mûúi nùm àöí maáu. Hún bêët cûá doâng êm nhaåc naâo bêëy
giúâ, nhaåc Trõnh Cöng Sún thïí hiïån da diïët nhêët khao khaát hoâa bònh vaâ hoâa húåp
dên töåc. Noá laåi àûúåc haát lïn bùçng gioång haát àêìy xuác caãm cuãa Khaánh Ly, nïn
khöng coá gò laå khi nhaåc êëy cuöën huát chuáng töi hoaân toaân. Vaâi thaáng sau àoá, khi ra
Huïë vaâ gùåp Trõnh Cöng Sún, cuäng nhû sau vaâi nùm gùåp laåi Sún taåi Àaâ Nùéng, töi
àaä nghe anh haát nhûäng baâi múái viïët sau hoaâ bònh. Nhûng thuá thêåt, töi khöng thêåt
sûå bõ cuöën huát nhû àaä tûâng nghe anh trong nhûäng baâi viïët thuúã coân chiïën tranh.
Coá leä, vúái ngûúâi nghïå sô, chñnh trong khao khaát maâ hoå saáng taác àûúåc nhûäng taác
phêím hay nhêët. Hai mûúi saáu nùm hoaâ bònh, Trõnh Cöng Sún vêîn viïët àïìu,
nhûng nhûäng baâi haát cuãa anh trong thúâi gian sau naây maâ töi thñch, thûåc sûå
thuyïët phuåc töi, vêîn laâ nhûäng baâi haát lêëy laåi nhûäng caãm xuác tûâ thuúã coân chiïën
tranh, nhû Huyïìn thoaåi meå... Töi nghô, chñnh chiïën tranh àaä aám aãnh suöët àúâi möåt
nhaåc sô luön viïët vïì hoaâ bònh vaâ vïì tònh ngûúâi nhû Trõnh Cöng Sún. Anh vêîn laâ
ngûúâi haát rong vïì nhûäng nöîi àau chiïën tranh vaâ khaát voång hoaâ bònh, laâ nhaåc sô
biïët ài vaâo khoaãng mong manh cuãa ca khuác khi giûäa lúâi vaâ nhaåc dûúâng nhû coá
möåt "laát chên khöng" naâo àoá maâ chó ngûúâi nhaåc sô coá trûåc giaác, coá linh caãm múái
"laách" àûúåc vaâo. Khi êëy, ngûúâi nghe seä khöng phên biïåt àûúåc àêu laâ hiïåu quaã cuãa
lúâi vaâ àêu laâ hiïåu ûáng cuãa nhaåc, ngûúâi nghe chó biïët nghe, vaâ caãm, vaâ bõ huát, vaâ...
nghiïån. Bêy giúâ, khi Trõnh Cöng Sún àaä "thïnh thang möåt coäi ài vïì", thò möåt lêìn
vaâ coá leä, laâ maäi maäi chuáng ta seä nghe laåi nhûäng baâi haát thúâi chiïën tranh cuãa anh.
Nghe vaâ caãm nhêån hïët giaá trõ cuãa möåt ngaây söëng thanh bònh trïn mùåt àêët naây.
Thaáng 4-2001
Àiïìu Phaãi Tin

Trong Ngaây “Caá Thaáng Tû”
Giûäa luác töi vaâ ngûúâi baån göëc Huïë laâ nhaâ baáo Trêìn Thûác ngöìi nhêm nhi chia
tay àúåi chuyïën bay chiïìu trúã laåi Saâi Goân cuãa Thûác vaâ coá leä giûäa nhûäng cêu chuyïån
laâ nhûäng aái ngaåi cho tònh traång sûác khoeã cuãa Trõnh Cöng Sún thò chuöng àiïån
thoaåi goåi di àöång reáo lïn: Trõnh Cöng Sún àaä vônh biïåt coäi àúâi vaâo àuáng ngaây Giaáp
Ngoå, giúâ Canh Ngoå cuãa thaáng ba Nhêm Thòn nùm 2001 naây. Dûúâng nhû àõnh
mïånh cuãa ngûúâi haát rong taâi hoa àaä dûâng laåi úã möåt ca khuác cuãa anh maâ ñt ngûúâi
biïët àïën - ca khuác Ra àöìng giûäa Ngoå. Thùçng beá Sún cuãa baâ meå Quaãng Bònh hiïëu
thaão àaä “boã moåi ngûúâi maâ ra àöìng giûäa ngoå chúi diïìu möåt mònh”.
Thûåc ra, vaâo höìi giûäa thaáng 7/1997, bïånh tònh cuãa Sún àaä rêët nguy kõch. Ai
cuäng nghô rùçng ngaây múã àêìu chûúng trònh Thêåp kyã tònh khuác seä laâ ngaây tang lïî
cuãa anh. Nhûng tònh caãm kò laå cuãa ngûúâi thên, cuãa anh em, cuãa ngûúâi mïën möå àaä
àûa anh vûúåt qua baåo bïånh. Cûá nhúá maäi caái nuå cûúâi àêìu tiïn cuãa anh trïn giûúâng
bïånh ngaây êëy khi qua khoãi mï man.
Thûåc ra, ngay luác êëy, chuáng töi àaä ngöìi vúái nhau àïí trên troång nhòn laåi haânh
trònh cuãa anh möåt lêìn nûäa giûäa cuöåc àúâi àêìy giöng baäo cuãa àêët nûúác mònh - haânh
trònh cuãa möåt “keã du ca vïì tònh yïu, quï hûúng vaâ thên phêån” àaä döåi vaâo sûå söëng
möåt êën tûúång êm nhaåc vaâ thi ca khoá phai múâ, bêët chêëp moåi phuã àõnh cuâng tõ
hiïìm. Anh àaä tûâng têm sûå: “Möîi baâi haát cuãa töi laâ möåt lúâi toã tònh vúái cuöåc söëng,
möåt lúâi nhùæn nhuã thêìm kñn vïì nhûäng nöîi niïìm tuyïåt voång, vaâ cuäng laâ möåt nöîi loâng
tiïëc nuöëi khön nguöi àöëi vúái buöíi chia lòa cuâng mùåt àêët maâ töi àaä möåt thúâi chia seã
nhûäng buöìn vui cuâng moåi ngûúâi”. Àêëy laâ sûå chuêín bõ bònh thaãn cuãa möåt nghïå sô
àaä dêng hiïën àuã àêìy vúái sûå söëng cho möåt buöíi trûa cuöëi cuâng úã àúâi.
Nhûng thêåt phi thûúâng, ngay sau khi bònh phuåc, Trõnh Cöng Sún laåi da diïët
lïn möåt Tiïën thoaái lûúäng nan. Baâi haát nhû möåt caái nhòn múâ aão vïì buöíi chiïìu taâ
cuãa àúâi ngûúâi.
Thaáng 3/1998, sau ngaây vaâo kó niïåm 30 nùm Sún Myä, töi tiïëp tuåc vaâo Saâi
Goân vaâ thêëy vui khi coá caãm giaác Sún àang treã laåi, àang khao khaát möåt caái gò àoá
giöëng nhû yïu lêìn àêìu. Röìi thaáng 10 nùm êëy, kó niïåm 100 nùm thaânh phöë Quy
Nhún, anh laåi coá mùåt cuâng anh em bïn búâ Ghïình Raáng, vaâo trûúâng Sû phaåm Quy
Nhún núi anh àaä möåt thúâi àeân saách vaâ tröën lñnh. Tiïën thoaái lûúäng nan cûá nhû lúâi
di chuác súám cuãa Trõnh Cöng Sún: “Xa xùm töi ngöìi tòm laåi töi...”.
Höìi àêìu nùm nay, nhên viïët möåt baâi vïì thïí loaåi ballade, töi goåi maáy vaâo Saâi
Goân gùåp anh. Gioång Sún cuäng àaä yïëu. Nhûng khi nghe töi hoãi rùçng anh coá àöìng yá
nïëu töi viïët anh laâ ngûúâi cuöëi cuâng cuãa thïë kó XX àaä coá möåt ballade cuöëi cuâng mang
tïn Àoaá hoa vö thûúâng, thò àöåt nhiïn gioång Sún maånh hùèn lïn. Coá leä giûäa nhûäng
mïåt moãi, anh thêëy vui khi baån beâ khöng luác naâo laâ khöng nhúá túái anh, khöng nghô
vïì anh. Töi cuäng khöng ngúâ àoá laâ lêìn choát töi àûúåc nghe àûúåc gioång anh qua àiïån
thoaåi. Cuá ngaä àöåt ngöåt úã tû gia khiïën anh khöng gûúång laåi àûúåc nûäa.
Giûäa bao lúâi noái döëi dïî thûúng cuãa ngaây 1/4 haâng nùm, àiïìu phaãi tin trong
ngaây “caá thaáng Tû” naây laâ tin anh qua àúâi. Coá möåt caái gò thêåt laå luâng cûá tûâ tûâ
truâng xuöëng nhû chñnh löëi tiïën haânh giai àiïåu quen thuöåc cuãa Trõnh Cöng Sún.
Töi lêëy ra àïí trûúác mùåt cuöën Ca khuác da vaâng àún sú tûå tay anh cheáp vaâ chñnh
anh êën haânh maâ töi nhùåt àûúåc úã Têy Nguyïn höìi thaáng 3/1975. Nhûäng nöët nhaåc
nhû chñnh dêëu chên cuãa Sún in trïn caác ngaã àûúâng àêëu tranh cuãa sinh viïn, hoåc
sinh phaãn àöëi chiïën tranh thúâi êëy. Vaâ röìi bêët ngúâ, dêëu chên àoá laåi àûa ta nheå goát
àïën vúái tònh yïu.
Buöíi chiïìu, Tûâ Huy ngheån ngaâo goåi cho töi tûâ Buön Ma Thuöåt. Thò ra con
chim ûng Trõnh Cöng Sún àaä “boã àûúâng bay” cuâng anh em trúã vïì hêìu núi chön rau
cùæt röën ngaây xûa, àïí “ra àöìng giûäa Ngoå” möåt mònh. Lêìn naây thò anh Sún nhó,
chùèng coân laâ “Thñ duå bêy giúâ töi phaãi ài, tay chia li cuâng àúâi söëng” nhû anh àaä viïët
trong Rúi lïå ru ngûúâi, maâ laâ sûå thêåt röìi. Möåt sûå thêåt àau buöët.
Nam Dao
Nhû Caánh Vaåc Bay
1
1
9.45 ngaây 31-03-2001
Àïën Hiïín, viïët cho Sún trïn trang àêìu cuöën saách múái in "...keáo thúâi gian vïì
phña mònh". Linh tñnh suåc dêåy. Viïët thïm "...keáo thúâi gian vïì phña àúâi söëng". Ngêìn
ngûâ, taái buát "...àúåi mònh seä vïì...". Töëi höm 30, caã böën cö em Sún vöåi vaä bay vïì. Maáy
bay ngûâng laåi Alaska àïí sûãa. Quaái! Haäng naâo. Air Canada. Chúåt nhúá caách àêy
trïn mûúâi lùm nùm, Sún viïët "Vïì vúái nhau ài. Mònh hïët thúâi gian röìi!". Tûå nhuã
cho vûäng buång "...Coá sao àêu. Muå giaâ àõnh mïånh chûa goåi àêu".Nhúá Trêìn Dêìn,
anh baão khöng coá gò chöëng nöíi caái kim àöìng höì. Röìi lúä heån vúái Dêìn, öng "coåp"
ngaây, gêìm gûâ suöët nûãa thïë kyã nhûäng laåc quan àen, nhûäng haåt buåi xöí ra trong
mûa phuân.
Bêy giúâ, töi úã goác Mentana vaâ Duluth thaânh phöë Montreal. Àïm qua trúâi laåi
àöí tuyïët, thûá tuyïët trùæng àïën àêìu Xuên khöng ai mong àúåi. Noá thûâa thaäi. Nhûng
vêîn trinh baåch. Nhû möåt taâ aáo trùæng. Nhû möåt caánh vaåc bay.
9.30 ngaây 01-04-2001
Anh àêëy aâ? Anh Sún ài röìi. Höìi 1.30 saáng. Haã? Böën cö em úã keåt úã Höìng Köng
chûa vïì kõp. Tim Sún ngûâng ba lêìn. Röìi laåi àêåp. Lêìn thûá tû thò thöi. Noá mïåt. Yïu
1
Àêy laâ giúâ úã Canada, tñnh ra phaãi laâ 20h15’ (giúâ Canada caách giúâ Haâ Nöåi 10h30’) (BT).
quaá cuäng mïåt. Thûúng quaá cuäng mïåt. Yïu thûúng quaã laâ mïåt. Yïu thûúng röìi haát,
dô nhiïn mïåt. Trong cö àún, haát röìi uöëng. Laåi caâng mïåt. Mïåt àïën àöå khöng coân co
thùæt theo nhõp vuä truå. Thöi nheá, bung ra. The big bang. Cho toang. Cho tan vaâo
chêët hû vö, thaânh töë cêëu taåo yïu thûúng. Öi cuöåc àúâi úi!
11.30h
Goåi Vuä. Vuä úi, anh Sún ài röìi. Bêy giúâ em qua àûúâng nhòn xe cêín thêån. Trúâi
àêët húäi! Hiïín cûá mang saách anh tùång Sún, viïëng möå röìi àöët. Àoá cuäng laâ möåt caách
hoáa vaâng. Goåi Trõnh Cung: mònh biïët röìi! Thöi, Cung vïì. Nhúá nheá, sang nùm moa
seä gùåp. ÚÂ, úâ... biïët thïë naâo àûúåc. Thò àúåi. Àûâng ai vöåi hoáa vaâng cho ai.
3-
13h
Höm nay sinh nhêåt con töi. Baån beâ chaáu àïën mûâng. Tiïëng àaân treã thú. Baâi
folklore cuãa ngûúiø Phaáp "dûúái aánh trùng", húäi baån Perrault. Húäi Sún! Cho töi
mûúån cêy buát. Töi xin viïët thïm möåt chûä. Ngoån nïën töi cêìm àaä tùæt. Lûãa nhoám
cuäng taân. Haäy múã cûãa, bùçng tònh nhên aái cuãa moåi àêëng thêìn linh. Haäy múã cûãa,
haäy múã cûãa. Coá phaãi cûãa thiïn àûúâng. Laåi vùng vùèng lúâi Cung: Sún noá söëng coá
nhiïìu nöîi khöí. Thöi, mong noá ài an nhiïn. ÛÂ thò thïë vêåy. Goåi Àinh Cûúâng. Vêîn
khöng coá ai àêìu dêy noái. A, nhûäng luác cêìn an uãi lêîn nhau!
13h30
Àoáng cûãa phoâng. Tiïëng àöång àúâi söëng xa dêìn, mêët huát. Böîng theâm nghe
Khaánh Ly haát Ngûúâi con gaái Viïåt Nam Da vaâng. Bùng nhaåc cuä reâ reâ tiïëng xûa vïì
möåt thúâi xa xûa, thúâi haát yïu quï hûúng nhûäng àöìng yïu luáa chñn. Nhúá vïì möåt
àïm mûa, truá vúái Sún, nhòn con àûúâng Phaåm Nguä Laäo goác chúå Thaái Bònh (xûa).
Dûúái haâng hiïn àöå lûúång, mûa trïn truát raâo raâo. Con àûúâng suãi tùm dûúái têìm
mùæt. Nûúác dêng lïn, röìi traân ûá, xuöi vaâo àuåc ngêìu nhûäng löî cöëng khöng àuã lûu
lûúång ruát nûúác ài. Sún höìn nhiïn "...àêëy, phöë böîng nhiïn thaânh doâng söng uöën
quanh".
Anh höìn nhiïn nhû thïë. Phaãi noái àûúåc nhû thïë vò sûå höìn nhiïn àoá àöìng thúâi
töìn taåi vúái àöå sêu nhûäng nöîi nghô suy lùæng àoång vïì kiïëp ngûúâi vaâ cuöåc söëng.
Nhûng luön thêëp thoaáng trong höm nay laâ boáng ngaây mai. Vaâ anh nhùæc "Em höìn
nhiïn, röìi em seä bònh minh". Vò thïë, khöng phaãi chó coá Sún - haát rong, Sún - thi sô,
Sún - cêìm coå. Coân möåt Sún khaác, Sún - hiïìn giaã. Nhûng chùèng bao giúâ coá möåt hiïìn
triïët naâo nguyïn veån. Hoå àêìy thûúng tñch, trïn thên thïí, trong höìn. Sún viïët "...
Nhûäng vïët thûúng khi àaä àûúåc àaánh thûác... laâ möåt vïët thûúng tónh thûác. Vïët
thûúng tónh thûác laâ möåt con mùæt saáng ngúâi. Noá nhòn ngûúåc vïì quaá khûá vaâ ngoá
thùèng tûúng lai. Noá maách baão cho chuã nhên cuãa noá laâ khöng coá möåt vïët thûúng
naâo vö tû maâ àûúåc sinh thaânh caã. Noá laâ möåt nöîi àúán àau nhû khi trúâi àêët trúã daå
laâm thaânh möåt cún giöng baäo".
Sún úi, coân vïët thûúng cuöëi cuâng. Noá ra sao, húã?
15h45
Caách àêy àêu trïn hai mûúi nùm, töi gùåp nhûng traánh, cûá coá Sún laâ töi laãng,
vò loaáng thoaáng nghe kiïíu tin "àöìn" khöng rûúåu múâi thò khoãi coá "dñnh" àûúåc vaâo
caái tiïëng tùm möåt taâi danh thûá "xõn". Möåt bûäa, Sún vaâo nhaâ Nguyïîn Duy vaâ töi
àûáng dêåy. Sún noái thùèng "moa laâm gò maâ toa khöng thñch moa? Thöi, àïí moa haát
tùång, röìi toa haäy ài!". Àoá laâ baâi ÚÃ troå, thuá nhêët laâ hai cêu "trùm nùm úã àêåu nghòn
nùm, àïm töëi úã troå chung quanh nöîi buöìn". Hai höm sau laâ giao thûâa nùm Nhêm
Tuêët, Sún rûúåu vaâo, nûãa àïm àïën reáo töi úã nhaâ Duy, leo cöíng sùæt ngaä trùåc chên.
Töi nghe chuyïån, àïën thùm Sún lêìn àêìu. Tïët nùm àoá, mang cho Sún quaâ cuãa cuå
Nguyïîn Tuên, àêu hai trùm gam àûúâng trùæng vûâa nhúâ ngûúâi chuyïín àïën tay. Sún
caãm àöång, noái "laâm sao noái öng êëy, moa àêu coá thiïëu àûúâng. Chó Haâ Nöåi thiïëu múái
quyá, giûä laåi maâ duâng...".
Thïë röìi chuáng töi coá dùm baãy dõp laäng àaäng vúái nhau. Saâi Goân, Paris. Röìi
Montreáal, Queábec.
Saâi Goân - Studio cuãa Àinh Cûúâng, gêìn chúå Tên Àõnh: 30 àöå C, noáng vaâ nùæng.
Coá caái gò uöëng khöng? Múã cûãa cho àúä ngöåp. Vaách vaâ baâi thú cuãa Tö Thuây Yïn viïët
chûä àaåi tûå. Àoåc thú toa cho anh em nghe.
Töi chõu!
Töi khöng thïí an têm hö khêíu hiïåu
Khi aáo cúm khöng àuã, ai àaânh?
Khöng, Sún noái. Töåi chõu chûá khöng töi chõu. Baâi thú Ung thû Meå cuãa töi núå
Sún möåt dêëu nùång. Rêët nùång.
Paris - Lang thang. Cûá thêëy hiïåu giaây laâ Sún àûáng laåi. Thöi, mï giaây nhû mï
gaái, ài ài. Cûúâi, xuêët khêíu thaânh "giang höì phöë àaä nghòn chên", laåi nhùæc Buâi
Giaáng, vaâ... Marilyn Monroe.
Montreáal - Trêìm tröì khoe (khöng coá mùåt Khaánh Ly), naâng laâ Edith Piaf cuãa
moa. Vaâo cöng viïn. Naây, tûúång laâ tûúång ai? Möåt vùn sô. Thaânh phöë naây khöng
cöng viïn àûúâng phöë mang tïn anh huâng, may thêåt.
Queábec - Tröìng caái cêy trûúác nhaâ toa, khi thêëy cêy laâ phaãi nhúá túái moa.
Ngêîm nghô, Sún baão tòm caái loaâi chöëng àûúåc muâa àöng. Sún aå, cêy vêîn àêëy. Cûá
thaáng nùm noá laåi ra laá. Loaåi taáo Nhêåt laá àoã, xuên vïì laâ hoa taáo maâu höìng rûâng
rûåc möåt goác vûúân...
Bêy giúâ, túái muâa hoa ta seä nhùæc ai?
20h15
Àöåc êím. Naâo múâi. Baån cûá nêng ly, bêy giúâ kiïng khem chi nûäa. Rûúåu ngon
khöng coá baån hiïìn. Thïë thò àúåi gò. Baån àêy. Ta àêy. Uöëng àïën xú gan ra vúái tuïë
nguyïåt. Chùèng phaãi àïí quïn maâ àïí nhúá. Nhúá hïët. Tûâ ngûúâi yïu thuúã hoåc troâ toác
xanh, röìi ngûúâi boã ta ài thuúã trûúâng àúâi mùæt trùæng. Cho àïën khi chêåp chúân lau
trùæng trong tay, laåi tûå mònh thuã thó cho mònh nghe: "Töi úi, àûâng tuyïåt voång!"
Àûâng tuyïåt voång, töi úi!
Naây, biïín soáng àûâng xö ta. "Ta xö biïín laåi soáng vïì àêu". Coá phaãi vïì hû vö.
Khöng chùæc. Nhûng maâ àau, búãi caái baám vñu vaâo nhû maãnh vaán moãng bêåp bïình
giûäa vö búâ sûúng khoái.
Töi úi húäi, töi úi! Baån àêu röìi?
Coá phaãi baån vêîn àêëy, nhòn vaâo vaåt nùæng maái tûúâng bïn, ngêåm nguâi "...bêy
giúâ mònh chó viïët vïì nùæng..." Nghe têm sûå, khung rïu tûúi lïn vaâng oáng möåt nuå
cûúâi thú. Coá phaãi baån nheå nhaâng "... Haånh phuác laâ luác chúâ, ïm ùæng nhû buöíi trûa,
lùång ài rûãa mònh àïí rûúác vaâo phêìn höìn nhûäng nuå hön cuãa cuöåc àúâi sûãa soaån bûúác
chên vaâo lïî höåi". Nghe têm sûå, vùng vùèng àêu àêy tiïëng chuöng nhaâ thúâ bay tûâ
àêìu döëc Phuá Cam xuöëng bïën Ngûå, mang theo tiïëng thò thêìm cuãa nhûäng thiïn
thêìn cûá coân quyïën luyïën chöën trêìn ai.
Àûâng, àûâng tuyïåt voång! Vaåt nùæng vêîn àoá. Khung rïu vêîn oáng aã. Vaâ tiïëng
chuöng nhaâ thúâ seä coân ngên nga...
22h55
Thónh quên thñ vêën àöng lûu thuãy
Biïåt yá dûä chi thuây àoaån trûúâng...
Naây, thïm möåt böi. Hoãi baån vïì àêu doâng nûúác chaãy. Xûá cuãa Thaái Baåch? Lyá
quên àang khïì khaâ, quay nhùæn, ngùæn daâi naây nöîi biïåt ly úi!
8h40 ngaây 02-04-2001

Chõu. Giêëc nguã àïm qua chêåp chúân. Thûác dêåy, thêëy hûäng ài. Tûå nhuã, mú,
phaãi mú. Nhûäng giêëc mú mùæt múã khoá dêìn vúái thaáng nùm. Thöi thò nhùæm laåi.
16h40
Nhúá nhûäng buöíi "ngöìi àöìng" vúái Sún. Möîi ngûúâi möåt goác, loay hoay vúái mònh.
Hûáng thò ngûng, àoåc cho nhau möåt àöi cêu:
Nhan sùæc = veä vúâi
Lyá tûúãng = viïín vöng
Chúåt ruång rúâi giûäa coá vaâ khöng
Maây
xanh
Mi biïëc
Möi höìng
Tónh ra soáng àaä bïình böìng cuöån tröi
Töi úi húäi,
Töi úi!
Sún kïu, töi úi laâ "túái". Ta thò muön àúâi "àaáng gheát". Röìi thò coá "Töi úi àûâng
tuyïåt voång!". Sún laåi duå, moa dêåy toa viïët nhaåc, àaánh àaân. Coá thïë múái chúã thú ài
àûúåc. Töi chõu (lêìn naây khöng phaãi töåi chõu).
Dõch xong hai trùm baâi thú Àûúâng, töi coá dõp baão "thú Sún coá nhûäng hònh
aãnh Àûúâng thi khöng coá...". Baån vui möìm hoãi, thñ duå ài. Naây nheá " Toác em, tûâng
súåi nhoã. Rúát xuöëng àúâi laâm soáng lïnh àïnh". Röìi, "Öi aáo xûa löìng löång, àaä xö daåt
trúâi chiïìu". Coân nûäa, muöën biïët khöng? Thöi. Uöëng. Chuyïån xong röìi, uöëng àaä.
Con chûä àaä úã àêëy. Noá laâ coã moãng manh, laá mong manh, söëng mong manh, tay göëi
mong manh, chïët mong manh, tònh mong manh. Noá laâ àúâi bïình böìng, möi röì daåi,
laâ möåt voâng tiïìu tuåy, laâ phöë xaá thïnh thang, laâ haå trùæng, nùæng thuãy tinh. Laâ
nhiïìu àïm thêëy ta laâ thaác àöí. Laâ phöi pha.
Sún ngêåm nguâi, moa qua Canada kiïëm möåt chöî vùæng ngûúâi, ngöìi viïët vïì cuöåc
àúâi chñnh mònh, nghïå thuêåt cuãa mònh. Seä coá nhûäng chûúng saách chó möåt doâng chûä.
Thêåm chñ, nhûäng chûúng saách boã cho giêëy trùæng tinh thò múái truyïìn àaåt àûúåc yá
thêåt cuãa mònh... Lêìn cuöëi gùåp nhau, töi hoãi, viïët chûa? Anh lùæc àêìu. Töi gùång, bao
giúâ? Sún mñm möi khöng àaáp. Töi nghô anh chûa viïët. Búãi vò, öi hïå luåy cuãa taâi
danh, noá cûúáp cuãa anh nhûäng phuát anh cêìn chó coá möåt mònh anh. Àïm tên niïn
1999, khi nhûäng ngûúâi kiïìu nûä möi höìng maá àoã àaä thöi ñ a haát ca khuác Trõnh
Cöng Sún, khi nhûäng nhaâ tû saãn múái vûâa kiïëm ra tiïìn àang co tay quïåt miïång sau
luác caån ly XO vaâ chuác anh vaån sûå nhû yá, anh ngöìi vúái töi, cau coá "... moa khöí quaá!
Thöi, thêy kïå...".
Thêy kïå, thêy kïå.
Phaãi chùng baån töi àang kiïåt sûác trong voâng vêy buãa phuâ hoa. Anh biïët noá
quaá roä, àaä tûâng viïët: "Tûâ buöíi con ngûúâi söëng quaá reã ruáng töi biïët rùçng vinh quang
chó laâ àiïìu döëi traá".
18h10
Búâ coã xuyïn tuyïët nhuá ra mêìm xanh baáo Xuên àang vïì, chêåm nhûng chùæc,
vaâ khöng thïí khaác ài àûúåc. Múã àiïån thû, tûâ khùæp núi baån beâ anh baáo caái tin anh
àaä kheáp laåi nhûäng heån hoâ. Mai möët, anh seä lïn Goâ Dûâa nùçm caånh maå anh, nhû
àûáa con ngoan quay vïì nguã yïn trong voâng tay meå.
Sún úi, haäy yïn nghó. Thûåc sûå yïn nghó. Söëng thïë laâ troån veån vúái mònh vúái
ngûúâi lùæm röìi. Thêy kïå, nhûäng keã coân laåi nïëu chó thêëy coá thiïëu vùæng khi baån ra ài
thò thêy kïå. Hoå chùèng muöën hiïíu vò...."Khöng ai muöën laâm möåt tïn tuyïåt voång.
Nhûng töi (Sún) nguyïån laâm tïn tuyïåt voång. Búãi möåt súám mai khi töi thûác dêåy
khöng thêëy àûúåc hoa quaã khai sinh trong traái tim ngûúâi...Nöîi vinh nhuåc àaä mang
ta ra khoãi àúâi söëng àïí àûa àïën nhûäng àêëu trûúâng. Töi àang bùæt àêìu nhûäng ngaây
hoåc têåp múái. Töi laâ àûáa beá. Töi laâ ngûúâi baån. Àöi khi töi laâ ngûúâi tònh. Chuáng töi
cuâng veä laåi chên dung cuãa nhên loaåi. Veä laåi con tim khöëi oác. Trïn nhûäng trang
giêëy tinh khöi chuáng töi khöng bao giúâ thêëy boáng daáng nhûäng àûúâng kiïëm mûu
àöì, nhûäng vïët dao khùæc nghiïåt. Chuáng töi veä laåi nhûäng àêët àai, trïn möåt àúâi söëng
khöng coân baåo lûåc..."
Sún viïët thïm..."Tin vaâo niïìm tuyïåt voång coá nghôa laâ tin vaâo chñnh mònh. Tin
vaâo cuöåc àúâi vöën khöng thïí khaác. Vaâ nhû thïë, töi àang yïu thûúng cuöåc àúâi bùçng
nöîi loâng cuãa tïn tuyïåt voång."
Töi àaä àïën vúi Sún lêìn cuöëi nhû möåt tïn noâi tònh tuyïåt voång ài tòm möåt keã
tuyïåt voång khaác. Thúâi gian àoá, töi àang thai ngheán vúã kõch Treo àêìu dêy Quan
Hoå, lúâi haå maân viïët daânh cho Sún. Cuöëi cuâng, röìi möåt luác cuäng seä phaãi haå maân,
cho rùçng haâi hay bi kõch.
Anh ghi dùm chûä, coá leä chùèng phaãi cho riïng töi maâ laâ cho têët caã nhûäng
ngûúâi baån anh. Töi xin pheáp cheáp laåi, lúâi cuöëi gûãi àïën nhûäng tïn tuyïåt voång
nhûng cûá coân yïu thûúng cuöåc söëng: "... May thay trong àúâi ngûúâi vûâa coá tònh yïu
vûâa coá tònh baån. Tònh baån thûúâng coá khuön mùåt thêåt hún tònh yïu. Sûå böåi baåc
trong tònh baån cuäng coá, nhûng khöng nhiïìu.
Töi thêëy tònh baån quyá hún tònh yïu vò tònh baån coá khaã nùng laâm höìi sinh möåt
cún hön mï vaâ laâm phuåc sinh möåt cuöåc àúâi tûúãng rùçng khöng coân taái taåo àûúåc
nûäa."
Cuöëi cuâng, khöng coá gò khaác hún laâ söëng vaâ chïët. "Söëng laâm thïë naâo cho traân
àêìy sûå coá mùåt vaâ chïët cho ngêåp traân coäi hû khöng. Phaãi ài àïën têån cuâng hai coäi
söëng chïët àïí laâm tan biïën têët caã nhûäng giêëc möång àúâi khöng thûåc".
Caám ún Sún, baån quñ. Ngaây mai naây baån lïn àûúâng vaâo coäi thïnh thang
khöng heån hoâ troái buöåc. Ú kòa, coã saáng múái nhuá ra khoãi tuyïët àaä xanh mún múãn.
Coân cêy taáo baån tröìng caách dêy mûúâi nùm, chó ba tuêìn nûäa seä cuäng àêm hoa. Baån
úi, may thay, nhû khöng thïí khaác àûúåc.
Canada 2-04-2001
Höìng Àùng
Sún Úi, Vônh Biïåt!
Caái chuyïån maâ ai cuäng ngaåi ngêìn khöng nghô àïën röìi cuäng àïën. Sún ài thûåc
röìi û? Chuáng töi ngöìi quanh baân, lùång ài.
Nùm nay laåi nhaâ Vùn Cao uöëng vúái nhau möåt ly rûúåu. Gùåp nhau, thêåt vui.
Ra àûúâng, ài möåt quaäng Sún chó vaâo möåt baãng hiïåu trïn àêìu hoãi töi:
"Quygaixöëp laâ ngûúâi Liïn Xö phaãi khöng anh? Öng naây laâm gò? Töi phò cûúâi: "úã
àêy ngûúâi ta laâm thuï gia cöng baánh quy baánh gai, baánh xöëp, goåi tùæt cho tiïån.
Laâm gò coá nhên vêåt naâo laâ Quygaixöëp".
Vïì cùn lïìu nhoã cuãa töi úã söë 6 Lyá Thûúâng Kiïåt, ùn vúái nhau möåt bûäa cúm
ngheâo cuãa 2 vúå chöìng nghïå sô àïí àaánh dêëu möåt thúâi kyâ khùæc nghiïåt dêìn qua ài.
Múái àoá maâ àaä gêìn 30 nùm.
Luác vaâo Nam, luác ra Bùæc, möîi lêìn gùåp nhau, Sún vêîn hay nhùæc laåi nhûäng kyã
niïåm àêìu tiïn tûâ thúâi àoá.
Taâi nùng thûåc sûå cuãa Sún, àûúåc sûå uãng höå quyá mïën cuãa caác em úã trong nhaâ,
tûâ Vônh Trinh, Trõnh Cöng Tõnh, cho túái caác em dêu, em gaái khaác, möîi ngûúâi têìn
taão möåt núi vaâ ai cuäng yá thûác vun veán cho ngûúâi anh nghïå sô lúán cuãa gia àònh.
Nhûng àiïìu caãm àöång nhêët àöëi vúái Sún vêîn laâ sûå yïu mïën thûåc sûå cuãa nhûäng
anh em baån beâ àöìng nghiïåp, nhûäng trñ thûác xa gêìn, kïí caã nhûäng ngûúâi phiïu baåt
úã möåt phûúng trúâi naâo àoá.
Nhûng nöîi aám aãnh cuãa söë phêån bao giúâ cuäng àeâ nùång lïn mi mùæt anh. ñt khi
Sún àûúåc coá möåt nuå cûúâi thoaãi maái. Moåi thûá röìi cuäng qua ài.
Nhûng sûå mêët maát möåt taâi nùng, möåt têëm loâng nhû cuãa Sún thò lêëy gò buâ
àùæp nöíi. Àêu àêy vêîn thoaáng nhûäng cêu haát cuãa anh àïí laåi cho àúâi, àïí laåi cho caác
baån, àïí laåi cho töi. Sún úi, vônh biïåt!
Bûãu YÁ
Khoác Trõnh Cöng Sún
12 giúâ 45 chuã nhêåt 1.4.2001, Trõnh Cöng Sún vônh biïåt têët caã chuáng ta!
Xin loan truyïìn röång khùæp möåt tin buöìn àöång túái moåi ngûúâi. Moåi ngûúâi!
Khöng loaåi trûâ möåt ai thò phaãi, tûâ nhûäng em beá cho àïën ngûúâi lúán tuöíi. Khùæp ba
miïìn àêët nûúác. Vaâ röång hùèn ra ngoaâi àêët nûúác.
Chiïìu höm nay àêy, chuã nhêåt, töi úã rêët xa Sún, nhûng sao töi coá caãm tûúãng
gêìn Sún hún bao giúâ hïët. Ngûúâi töi toaát möì höi, àêìu oác choaáng vaáng quay quay.
Hay laâ vò àiïån thoaåi reáo liïn höìi? Töi àaä hêëp têëp àiïån thoaåi cho nhiïìu baån úã Huïë,
vêåy maâ vûâa àiïån thoaåi xong thò chñnh nhûäng ngûúâi êëy àiïån thoaåi laåi, nhû khöng
tin, nhû nghe nhêìm. Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng: "Haá?... Haá?". Tö Nhuêån Vô: "Caái gò?
Öng noái caái gò?...". Voä Quï noái chuyïån mua veá maáy bay vaâo Saâi Goân. Nguyïîn Àùæc
Xuên tñnh àïën veá taâu lûãa. Cö Böåi Trên àang úã trïn àöìi Thiïn An tòm caách àiïån vïì
thaânh phöë: "Buöìn quaá... buöìn quaá". Thaái Ngoåc San goåi ài goåi laåi höëi thuác: "Gêëp!".
Vúå cuãa nhaâ thú Àõnh Giang chûa raáo nûúác mùæt khoác chöìng chó noái àûúåc möåt cêu
nghe khöng roä: "Anh coá vaâo Saâi Goân, cho em...". Vônh Trinh, em gaái uát cuãa Trõnh
Cöng Sún, 12 giúâ, goåi töi: "Anh Sún súå khöng qua khoãi". Àïën 14 giúâ, goåi laåi: "Anh
Sún mêët röìi". Nhûng Lï Phuâng goåi töi ngay: "Trõnh Cöng Sún mêët luác 12 giúâ 45".
Laåi àiïån thoaåi reáo. Khöng, töi khöng vaâo kõp, töi chûa vaâo àûúåc. Nhûng nhû thïë
naây töi àaä àûúåc gêìn Sún lùæm, gêìn Sún qua nhûäng tiïëng àiïån thoaåi nhû thïë naây,
gêìn Sún trong tònh traång àêìu töi quay quay, gêìn Sún trong nöîi chïët möåt hai
thaáng nay chùèng hiïíu sao cûá saâ àöi caánh àen bùæt ài nhûäng ngûúâi baån say àúâi ham
söëng. Buâi Giaáng. Àõnh Giang. Vaâ nay Trõnh Cöng Sún.
Trõnh Cöng Sún, con ngûúâi nghïå sô thiïn taâi cuãa thïë kyã, àaä laâm àûúåc nhiïìu,
àaä àïí laåi nhiïìu, nhûäng lúâi vaâ êm thanh ùm ùæp têm höìn vaâ khùæc khoaãi.
Nhûng caái mêët maát laâ caái thêåt hún hïët.
Caái chïët thêåt hún caái söëng.
Trõnh Cöng Sún àaä vônh viïîn ra ài kïí tûâ 12 giúâ 45 ngaây 1.4.2001 taåi Thaânh
phöë Höì Chñ Minh!
Möåt caái tin quaá àöåt ngöåt àöëi vúái moåi ngûúâi úã khùæp núi trong nûúác cuäng nhû
ngoaâi nûúác, búãi vò "ngûúâi vêîn quanh àêy": àêu àêu vêîn tiïëp tuåc vang vang nöët
nhaåc vaâ lúâi thú cuãa Trõnh Cöng Sún.
Trõnh Cöng Sún àaä ngaä bïånh nhiïìu lêìn nhûng nhúâ vaâo loâng yïu söëng daåt
daâo, muöën noái thïm, muöën viïët nhiïìu hún nûäa, àïìu àaä vûúåt qua khoãi. Anh laâ
ngûúâi súâ sõt thïí xaác cuãa mònh tûâng khi: tûâ caánh tay cho àïën traái tim, vaâ ngay
ngaáy theo tûâng nhõp söëng, noái, thúã, nghe, nguã... cûá nhanh chêåm theo tûâng nhõp
àúâi. Àöång luác trùæc trúã laâ anh chúái vúái goåi kïu söëng giuâm, noái giuâm, thúã giuâm... àïí
tiïëp sûác cho àúâi söëng vêîn tröi ài khöng ngûâng nghó. Anh laâ ngûúâi trûúác sau thiïët
tha vúái nhûäng gò laâ tham gia, àoáng goáp, dûå phêìn vaâo têët caã nhûäng cuöåc laâm cho
àúâi vaâ ngûúâi thïm phêìn sinh sùæc.
Nhûng neát taân taå àaä hùçn sêu trong lúâi ca cuãa anh: lau trùæng trong tay, lïn
nuái nùçm xuöëng, töi mú thêëy töi qua àúâi...
Vaâ mêëy thaáng cuöëi cuâng gêìn àêy, Trõnh Cöng Sún àaä söëng khaác hùèn: coá thïí
noái laâ anh söëng laánh mùåt, nhû thïí laâ e theån vïì nöîi khöng coân sûác söëng cuãa thïí xaác
mònh.
Trõnh Cöng Sún ra ài vaâ àïí laåi cho àúâi möåt doâng suöëi nguöìn bêët tuyïåt.
Lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laâ neán hûúng loâng dêng tùång ngûúâi meå Viïåt
Nam cao quyá, möåt têëm gûúng nhêîn nhuåc hy sinh, söëng trong êm thêìm, trong
boáng töëi, nhûng rêët quaã caãm vaâ chó haânh àöång úã giêy phuát quyïët àõnh.
Lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún tròu mïën vaâ quyïën luyïën treã thú, vun xúái cho
treã thú nhûäng tònh caãm nïìn taãng vaâ cao àeåp tûâ gia àònh, trûúâng hoåc ra túái xaä höåi.
Lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi baån àûúâng cuãa thanh niïn trong
thúâi chiïën cuäng nhû thúâi bònh, noá chaãy chuyïìn vaâo tûâng maåch maáu, chêìm chêåm
nhûng triïìn miïn vaâ thêëm nhuêìn têm höìn bùçng caãm xuác àeåp àeä, tïë nhõ vïì tònh
yïu, quï hûúng vaâ thên phêån con ngûúâi.
Tònh yïu nhû möåt vûúân hoa. Yïu nhau möåt maâu xanh laá maå. Yïu nhau möåt
maâu lûu ly. Yïu nhau möåt maâu höí phaách. Yïu nhau möåt maâu biïíu tûúång. Yïu
nhau möåt maâu thêìn thaánh.
Trõnh Cöng Sún laâ ngûúâi chùm soác vûúân hoa. Vaâ hên hoan nhêån ra cöng phu
cuãa mònh àaä laâm naãy núã muön höìng nghòn tña vaâ luön caã nhûäng huyïìn thoaåi rêët
cêìn thiïët cho con ngûúâi.
Chu Sún
Troån Àúâi Ca Haát Vïì Tònh Yïu
Dûúâng nhû chó coá möåt lêìn Trõnh Cöng Sún àaä khoác thêåt sûå vò tònh yïu. Möëi
tònh gaái trai àêìu àúâi tan vúä. Anh chó khoác àïën àöå ûúát mi. Búãi luác êëy, vúái Trõnh
Cöng Sún múái chó laâ yïu thêìm. Vaâ khi ngûúâi con gaái cuå thïí cuãa cuöåc tònh ra ài,
khöng hùèn vò coá sûå choån lûåa, trùæc trúã hay böåi baåc gò núi cö, maâ coá thïí chó laâ sûå ra
ài tònh cúâ, tûå nhiïn nhû bêët cûá cuöåc chuyïín cû naâo, thïë laâ Trõnh Cöng Sún àún àöåc
nhòn vïì möåt hûúáng. Caã meå, caã caác em, caã baån beâ thên thiïët chùèng ai hay biïët gò
nïëu sau àoá khöng thêëy anh öm cêy àaân ghi-ta rung lïn nhûäng tiïëng nêëc.
Phaãi chùng möëi tònh àêìu êëy chó thoaáng qua, chó lûu laåi trong loâng ngûúâi con
trai múái lúán nhû möåt kyã niïåm àeåp vaâ buöìn? Khöng chó coá vêåy. Möëi tònh àêìu àúâi
cuãa anh cuäng sêu nùång nhû bêët cûá möëi tònh naâo sêu nùång nhêët. Vaâ niïìm àau, nöîi
nhúá cuãa anh cuäng da diïët, cuäng quùån thùæt, cuäng àûát ruöåt nhû bêët cûá keã tònh si
naâo. Ûúát mi cuãa Trõnh Cöng Sún laâ möåt cún nöåi chêën. Ngûúâi chûáng cûá ngúä tònh seä
qua ài, coá ngúâ àêu cûá theo thúâi gian noá thêëm, noá ngêëm, noá laâm tï, laâm àiïëng, laâm
buöët, laâm nhûác tûâng àûúâng maáu öëng xûúng, tûâng laân da thúá thõt, laâm nêîu tûâng
khuác ruöåt, tûâng xoá oác buöìng tim àêu chó cuãa möåt mònh anh vaâ àêu chó cuãa möåt
thúâi treã daåi!
Nöîi àau àaä chiïëm lêëy Trõnh Cöng Sún.
Chûa àuáng hùèn.
Chñnh Trõnh Cöng Sún àaä chiïëm lêëy nöîi àau laâm baáu vêåt àöìng thúâi laâm vuä
khñ cuãa riïng mònh. Lêåp tûác Trõnh Cöng Sún hoaá thên laâm nöîi àau. Nöîi àau chñnh
laâ baãn thïí cuãa anh. Vaâ nûúác mùæt àaä chuyïín hoaá thaânh nùng lûúång, thaânh sûác
maånh khiïën ngûúâi nghïå sô hiïån thïí möåt caách bi thiïët vaâ myä lïå trong thïë giúái baát
nhaáo ta baâ naây. Vaâ möîi ngûúâi trong chuáng ta, búãi kinh nghiïåm àau thûúng riïng
tû cuãa mònh, möåt khi tiïëp cêån vúái thïë giúái nhaåc Trõnh Cöng Sún, àaä khaám phaá,
phaát hiïån vaâ trong chûâng mûåc naâo àoá àaä laâm phong phuá thïm nhûäng loáng laánh
sùæc maâu. Thïë laâ Trõnh Cöng Sún àaä trúã thaânh ngûúâi baån àûúâng cuãa rêët nhiïìu
ngûúâi. Múái gùåp àöi lêìn maâ Diïîm (àaä) xûa. Múái chó àöëi mùåt maâ àaä thaânh trùm
nùm. Múái cuá choaáng vaáng maâ àaä thêëy em trong tiïìn kiïëp. Vaâ cuöëi cuâng thò em
cuäng laâ töi vaâ töi cuäng laâ em...
Phan Haång
Trõnh Cöng Sún

Söëng Vúái Möåt Têëm Loâng
Chùèng coân nghi ngúâ gò nûäa, cuöëi cuâng nöîi êu lo vïì ngoån gioá vö thûúâng seä thöíi
qua àúâi anh àaä trúã thaânh hiïån thûåc. Vêîn coân súám quaá caái thúâi haån húåp àöìng anh
kyá kïët vúái cuöåc àúâi naây vò chó múái àêy thöi anh vêîn coân öm àaân maâ haát: "Ta laâ ai,
laâ ai, laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây..." Duâ anh hay chuáng ta àaä chiïm nghiïåm ra àûúåc
leä têët yïëu cuãa phêån ngûúâi: "... Röìi möåt mai ta vïì laâm caát buåi". Biïët nhû vêåy cúá sao
khöng àaânh loâng vêåy, cûá thêëy laånh buöët trûúác lúâi goåi thò thêìm cuãa vaån àaåi thiïn
thu!
Ngûúâi nghïå sô taâi hoa rêët mûåc êëy àaä taåo àûúåc cho mònh möåt quyïìn nùng töëi
thûúång, noái nhû Van Gogh: "Quyïìn nùng saáng taåo" vaâ anh àaä trang traãi noá cho
khùæp cuâng nhên thïë bùçng sûå hiïën dêng, tûå nguyïån, hïët mònh. Möåt khöëi lûúång taác
phêím êm nhaåc àöì söå àûúåc ruát ra tûâ gan ruöåt, phaãi chùng laåi laâm rêìu gan ruöåt nhû
caãnh tònh bi traáng cuãa Tö Àöng Pha! Nhûng vûúåt lïn trïn nghiïåp dô àa àoan cuãa
noâi phong vêån, yá thûác cöång àöìng, traách nhiïåm cöng dên vaâ sûå minh triïët àêìy nöåi
lûåc àaä giuáp Sún biïën nhûäng nöët trêìm cuãa söë phêån thaânh nhûäng nöët thùng àùæt giaá
trong sûå nghiïåp êm nhaåc àúâi mònh.
Keã "úã troå" trêìn gian biïët roä mònh khöng coá nhiïìu thúâi gian àïí laäng phñ nïn tûâ
rêët súám, anh àaä khùn goái laâm cuöåc lïn àûúâng ài tòm chên diïån muåc cuãa Lö Sún.
Nhûng nöî lûåc saáng taåo cuãa anh khöng rúi vaâo sûå mö taã baãn thïí sûå vêåt maâ caãm
nhêån noá bùçng traái tim, tûâ goác àöå myä hoåc vaâ triïët hoåc. Chñnh vò thïë tûâ giai àiïåu cho
àïën ca tûâ àïìu thêëm àêîm chêët thú vaâ trñ tuïå, coá sûác biïíu caãm maänh liïåt thêm
trêìm, quyïën ruä ngûúâi nghe khöng caách gò cûúäng laåi. Nhiïìu ngûúâi cho rùçng nhaåc sô
Trõnh nhû coá "ma lûåc" diïåu kyâ, töi nghô rùçng "ma lûåc" êëy chñnh laâ têëm loâng sêu
nùång cuãa Sún.
Khöng coân chó laâ: "Möåt lêìn nùçm mú töi thêëy töi qua àúâi" nûäa röìi! Khöng coân
laâ Mú nûäa. Anh Sún úi. Thûåc quaá röìi! Möåt sûå thûåc khöng ai chúâ àúåi vò "Cêy chûa
thu boáng laåi" maâ sao anh àaä vöåi "thu boáng mònh"? Nhûäng haâng cêy xanh Huïë vêîn
coân lêëp laánh tûâng gioåt nùæng thuãy tinh chúâ àúåi anh vïì chung boáng. Anh coá nghe
khöng. Anh haäy vïì ài, Huïë chùèng phaãi laâ "coäi ài vïì" têm nguyïån cuãa anh sao?
Trïn chuyïën xe töëc haânh vïì chöën laäng du vö têån, xin anh möåt lêìn ngoaái laåi àïí
thêëy haâng chuåc triïåu têëm loâng àang rung lïn möåt têìn söë giao thoa mêìu nhiïåm vò
têët caã àang nghe ra lúâi nhùæn goåi chên thaânh; "Söëng trong àúâi söëng cêìn coá möåt têëm
loâng àïí laâm gò em biïët khöng? Àïí gioá cuöën ài...".
Anh àaä söëng vúái möåt têëm loâng nùång núå quï hûúng.
Khuya 2-4-2001
Nguyïîn Vùn Thoå
Nhúá Trõnh Cöng Sún
Nùm 1972, khi êëy töi laâ böå àöåi Trûúâng Sún. Thùçng baån töi, sau chiïën dõch
Lam Sún 719 vúá àûúåc caái àaâi Sony nghe töët.
Vaâ àïm êëy lêìn àêìu tiïn töi àûúåc nghe tiïëng haát Khaánh Ly vúái nhaåc Trõnh
Cöng Sún.
Chuáng töi laâ lúáp ngûúâi lúán lïn tûâ Miïìn Bùæc, thûúâng quen vúái nhûäng khuác ca
huâng traáng. Trong tiïëng löån chöån ruá rñt cuãa soáng vö tuyïën, töi vêîn thêëy möåt gioång
laå cuãa möåt thûá êm nhaåc múái. Möåt thûá nhaåc da diïët, àêìy laäng àaäng tûâ ca tûâ túái
khuác thûác. Möåt thûá nhaåc xanh khöng giöëng bêët cûá nhaåc xanh naâo maâ töi tûâng
nghe, kïí caã trong nhûäng àôa haát quay tay cöí múã suöët ngaây rïn ró úã àêìu chúå trúâi
nhûäng ngaây sau hoâa bònh.
Rêët laå, vúái töi khi àoá nhaåc Trõnh Cöng Sún nhû laân gioá khúãi tûâ xa xùm àêu
àoá, taách khoãi hêån thuâ trêån maåc, tha thiïët möåt tònh yïu àöìng loaåi, giöëng noâi, yïu
beâ baån, hoâa bònh, àaåo lyá. Noá laå, vò löëi ca tûâ phi tuyïën tñnh, khöng giöëng caách viïët
truyïìn thöëng trïn nhûäng ca khuác cuãa Haâ Nöåi khi àoá.
Cuäng khaác hùèn vúái tiïëng tú truâng, nhûäng Suöëi mú, Thiïn thai cuãa Vùn Cao;
khaác hùèn tiïëng àau loâng lï thï cuãa Phaåm Duy....Möåt thûá nhaåc giaãn dõ, dûúâng nhû
chêåm raäi trïî naãi, àêåp vaâo traái tim töi nhû lúâi tha thiïët cuãa möåt con ngûúâi naâo àêëy,
xa vúâi nhûng gêìn guäi, tao nhaä nhûng sêu sùæc. Chuáng töi lêím nhêím haát theo sau
vaâi àïm.
Àêëy laâ lêìn àêìu tiïn laâm quen vúái Trõnh Cöng Sún.
Chiïën tranh nhû möåt cún löëc dòm àùæm moåi àam mï khaác laå. Chuáng töi liïn
miïn haânh quên vaâo haå Chû Ngheá. Nghó ngúi, böí sung quên röìi múã àêìu chiïën
dõch chiïëm toaân böå Ban Mï Thuöåt; röìi chùèng thïí nghó ngúi, traân xuöëng con löå hïët
àaánh Cheo Reo, Phuá Böín àïën Lï Bùæc...vaâ traân xuöëng Höë Boâ, cûãa ngoä Saâi Goân.
Trong chiïën dõch nùm êëy, khöng ñt ngûúâi ngaä xuöëng quanh töi vaâ àaåi àöåi töi
cheáo qua Àöìng Duâ theo hûúáng bïånh viïån Vò Dên tiïën thùèng vaâo trung têm Saâi
Goân.
Chùèng ai muöën chïët trêån cuöëi cuâng caã. Hy voång söëng, duâ coá khi khöng thoaát
khoãi caái chïët. Töi bêåt àaâi vö tuyïën theo doäi chiïën sûå. Khi êëy vö tònh chaåm phaãi
soáng Saâi Goân. Trïn caái xe Jeep chiïën lúåi phêím ngay trûúác möåt traåi huêën luyïån maâ
tûâ àoá loaáng thoaáng tiïëng reåt reåt AR15, töi nhêån ra caái chêët gioång quen thuöåc cuãa
nhaåc syä Trõnh.
"Mùåt àêët bao la... anh em ta vïì... gùåp nhau mûâng nhû baäo caát quay cuöìng
trúâi röång...." Lúâi ca khöng phaãi laâ tiïëng thaách thûác tûã thuã. Lúâi ca khöng phaãi laâ
tiïëng bïí maáu nhû kïët cuåc thûúâng cuãa chiïën cuöåc, lúâi ca khi êëy laâm chuâng xuöëng
khöng khñ thuâ hêån vaâ hùçn hoåc.
Chuáng töi tiïën vaâo Saâi Goân.
Trïn àûúâng quêìn aáo, khñ cuå, giêìy deáp binh sô Saâi Goân vêîn ngêåp àêìy àûúâng.
Nhûäng khuön mùåt búä ngúä cuãa dên thaânh phöë, nhûäng khuön mùåt nhúán nhaáo cuãa
àaám loaån quên àaä thay quêìn aáo hoùåc mùåc àöåc quêìn àuâi nhòn chuáng töi.
Khöng! Chiïën tranh chêëm dûát röìi. Töíng thöëng Dûúng Vùn Minh tuyïn böë
àêìu haâng vaâ laân soáng vö tuyïën liïn tuåc phaát daân húåp ca: Nöëi voâng tay lúán.
Chiïën tranh bao giúâ chùèng coá mùåt traái, nhûng tiïëng haát kia, baãn nhaåc êëy múã
ra cho caã hai bïn nghe nhû möåt liïìu thuöëc vö hònh àaä laâm chuâng xuöëng möåt thúâi
khùæc thûúâng dïî nöíi caáu vaâ nöíi àoáa.
Àêëy laâ kyã niïåm thûá hai cuãa töi vïì anh.
Trõnh Cöng Sún!
Àaä coá quaá nhiïìu ngûúâi viïët vïì nhaåc sô taâi hoa naây. Vúái töi, anh, nhaåc sô êëy
mang laåi dêëu êën ngay tûâ lêìn gùåp trong rûâng vaâ êën tûúång chùèng phai múâ cuãa möåt
ngaây àùåc biïåt. Möåt ngaây chêëm dûát hoaân toaân cuöåc chiïën úã Viïåt Nam. Möåt ngaây,
nhaåc anh, ñt ra nöëi laåi voâng tay lúán, giaãm thiïíu ài nhûäng àiïìu thûâa thaäi vö ñch cuãa
thúâi cuöåc, khöng cêìn coá cuãa con ngûúâi. Ngay caã sau naây, àöi khi tûå an uãi mònh,
nêng àúä mònh, töi khe kheä haát möåt mònh möåt baâi ca cuãa anh: Töi úi...àûâng tuyïåt
voång...vaâ nhiïìu baâi ca khaác trong nhiïìu hoaân caãnh khaác nhau, nhûng töi vêîn nhúá
tûâng chi tiïët vaâ caám ún nhaåc syä Trõnh Cöng Sún úã trûa phaát thanh trïn laân soáng
Saâi Goân ngaây àoá.
Bêy giúâ, Trõnh Cöng Sún khöng coân nûäa. Anh laåi laäng du vui chúi úã miïìn
nao? Töi êm thêìm cuái mùåt trong àïm khi nghe tin tûâ Do Quyïn - Canada baáo tin
anh mêët. Tûúãng tûúång thêëy khuön mùåt hanh hao cuãa anh, cêy ghi ta göî vaâ vùng
vùèng bïn tai töi: Nöëi voâng tay lúán!
Xin vônh biïåt anh. Möåt lúâi bêìy toã biïët ún nhaåc sô àaä cöëng hiïën nguöìn vui, seã
buöìn cho triïåu triïåu con ngûúâi vaâ vúái lúáp chuáng töi, anh laâ con ngûúâi nhên aái, biïët
truyïìn nhên aái cho bao ngûúâi khaác.
Nûúác Àûác, 04-04-01

Quöëc Baão
Chuyïån Àuâa Cuöëi Cuâng
Vaâ àïí nhûäng caânh xanh nhoaâi ra nùæng

Biïåt ngûúâi.
Thú B.
Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún biïåt thïë gian vaâo möåt trûa Saâi Goân cuöëi xuên trúâi
vêìn vuä mêy, mêy uân lïn nhû tûâ möåt hoåa phêím siïu thûåc, coân mùåt àûúâng thò bònh
1
yïn nùçm ngoan nhû con suöëi . Hoaâng tûã Beá biïåt àõa cêìu, àõa cêìu cuãa ngûúâi vaâ rùæn,
bay vïì haânh tinh tyá hon möång mõ cuãa mònh. Àïí nhûäng gioåt lïå cuãa nhûäng ngûúâi
yïu anh àuã taåo nïn möåt hoåa phêím siïu thûåc khaác.
Saáu mûúi hai nùm coá mùåt trïn trêìn thïë, Trõnh Cöng Sún àaä duâng nuå cûúâi
hiïìn triïët vaâ quaã tim nhên tûâ - hai quaâ tùång quyá cuãa Thûúång àïë - nhoám möåt cuåm
lûãa àuã sûúãi êëm höìn ngûúâi Viïåt Nam. Nhiïìu thïë hïå àaä nghe anh, yïu anh, vaâ khoác
anh ngaây höm nay. Caã tònh yïu cuãa chuáng ta daânh cho anh nhû cuäng nhuöëm maâu
siïu thûåc...
Anh nùçm àêëy, nhoã beá giûäa hoa, rêët êëm giûäa nhûäng ngûúâi em ruöåt tûâ Canada
tuå vïì - Haâ, Tõnh, Thuáy, Ngên, Têm, Diïåu, Trinh - giûäa nhûäng bùçng hûäu maâ ta vêîn
thêëy quêy quêìn bïn anh vaâo nhûäng buöíi trûa Saâi Goân, töëi Saâi Goân úã quaán Tib, úã
Givral, núi coá ö kñnh nhòn ra nhaâ haát thaânh phöë maâ anh àùåc biïåt yïu thñch. Khöng
coá gò khaác biïåt lùæm giûäa àïm höm nay, ngaây Möåt thaáng Tû vúái nhûäng àïm trûúác
1
Lúâi caác baâi haát cuãa Trõnh Cöng Sún.
àoá. Vò bao giúâ anh cuäng lùång yïn, móm cûúâi. Thoaãng tiïëng tó tï cuãa nhaâ vùn Phan
Triïìu Haãi: “Höìi em coân nhoã úã Huïë, baác Sún vaâ caác baác cuãa ba goáp tiïìn laåi cho em
ài hoåc...”. Thoaãng tiïëng Vônh Trinh ngheån tùæc: “Anh Sún thûúng Trinh nhêët nhaâ,
bao giúâ cuäng nhêët nhaâ”...
Maâ taåi sao anh laåi choån àuáng ngaây poisson d’avri, ngaây noái döëi maâ anh vöën
rêët yïu thñch, àïí ra ài anh Sún úi? Hay àêëy laâ chuyïån àuâa cuöëi cuâng maâ anh tùång
laåi cho beâ baån, cho nhûäng ngûúâi yïu anh? Hay caã caái chïët naây cuäng laâ möåt troâ àuâa
tïëu taáo coá thïí àñnh chñnh ngay sau àoá? Anh Sún úi, nhûäng tiïëng khoác naây khöng
thïí àñnh chñnh àûúåc maâ anh!
Caái chïët laâ möåt troâ àuâa vô àaåi. Taåo hoáa laâm ra noá. Vaâ anh Sún muöën tûå mònh
laâm ra noá.
Lêìn cuöëi cuâng töi ngöìi vúái anh lêu laâ àïm giao thûâa dûúng lõch hai nghòn leã
möåt. Quaán rêët tônh, trong khi ngoaâi phöë ngûúâi chen nhû nïm. Anh uöëng vang, goåi
laâ àïí àoán giao thûâa Têy. Anh noái vïì nhûäng ngûúâi baån thên thiïët; vïì Trinh - cö em
gaái uát thûúng yïu; vïì êm nhaåc; vïì nhûäng baâi haát; coân haát möåt cêu laâ lúâi sêëm, laâ
mùåc khaãi. Anh Sún úi, anh mùåc khaãi thïm gò cho quaã àêët ngûúâi nhû nïm naây,
thïm gò cho nhûäng quaã tim cuãa mêëy thïë hïå àaä mïìm xuöëng vò êm nhaåc cuãa anh?
Ài linh höìn khö raáo
Khöng tònh khöng vêën vûúng.
Anh àaä baây toã yá muöën hún möåt lêìn, thu êm laåi nhûäng Ca khuác Da vaâng, vò
nhûäng baâi haát êëy khöng chó laâ tû liïåu lõch sûã, àêëy coân laâ nhûäng àoáa hoa thúm tho
núã tûâ maãnh àêët têm höìn maâu múä cuãa ngûúâi Viïåt. Àêëy laâ sûå tön vinh cuãa nghòn
thïë hïå dên Viïåt.
Àïm giao thûâa têy, anh Sún vui vaâ treã.
Caái chïët laåi gêìn nhû möåt cuöåc heån àuáng giúâ maâ sai ngaây - nhû anh thûúâng
àuâa khi beâ baån löîi heån. Àïí anh Sún phaãi cöng khai söë tuöíi cuãa mònh, vöën laâ àiïìu
anh rêët muöën traánh. Anh muöën laâm treã nhoã, maäi maäi, àïí haáo hûác maäi vúái xuên
trêìn gian. Öi nhûäng muâa xuên siïu thûåc cuãa anh Sún!
Giûäa biïín lïå cuãa beâ baån höm nay, anh nghô gò anh Sún úi! Caã nhûäng maá möi
xinh maâ anh vêîn nhúá khi nùçm bïånh cuäng àêîm lïå röìi kia.
Mêy vêìn vuä, cûá vêìn vuä thïë ngaây tiïîn anh. Cûá siïu thûåc thïë.
Anh Sún úi!...

Trõnh Thanh Thuãy
Lêìn Haânh Hûúng Cuöëi
Ngûúâi haânh giaã àa õtûâng lï goát qua àöìi, nuái, qua nhûäng thùng trêìm khöën
khoá àúâi mònh àïí ài tòm, tòm àiïìu gò khöng ai biïët. Trõnh Cöng Sún, co ùphaãi öng
àaä àïën àûúåc giao àiïím cuöëi cuãa con àûúâng hûäu haån vaâ vö haån khöng?
"Ngûúâi ài haânh hûúng vïì àöìi nuái cao... ngûúâi ài möåt mònh àöìi döëc nghiïng
xuöëng, ngûúâi ài möåt mònh, vûåc sêu goåi tïn." Vaâ nhû nhûäng lúâi tiïn tri öng àaä ài
möåt mònh, àïën möåt mònh, choån chöî vaâ nùçm möåt mònh lùång leä. Saáu mûúi nùm, caái
möëc thúâi gian, vûâa àuã cho möåt toan tñnh, quaá ngùæn cho möåt bêët àõnh, cuäng taåm
cho öng àïí laåi cho chuáng ta möåt kho taâng nhaåc tònh trên quyá.
Töi chûa tûâøng gùåp mùåt Trõnh Cöng Sún vaâ chûa tûâng àûúåc nghe öng haát
ngoaâi àúâi. Töi chó biïët àïën nhaåc öng àêu àoá qua bùng nhaåc, àôa haát vaâ àaâi phaát
thanh. Töi nghe nhaåc öng bùçng tai, bùçng tim vaâ nhûäng caãm xuác nhûng nhûác buöët
loâng. Töi khöng àïën vúái nhaåc tònh Trõnh Cöng Sún bùçng oác, bùçng nhûäng àöìn àaäi
truyïìn thuyïët, nhûäng chñnh kiïën phe nhoám phuã vêy quanh öng. Hoå noái vïì öng, hoå
phï bònh öng, khen öng, chï öng, kñnh phuåc, ï tön vinh hay àaåp àöí öng, töi khöng
cêìn biïët. Töi chó àïën vúái nhaåc Trõnh Cöng Sún bùçng traái tim.
Vêng bùçng caã traái tim. Töi chó thêëy nöîi cö àún giùng phuã vaâ nhûäng ngêåm
nguâi mang mang trong nhûäng lúâi nhaåc maâ töi nghe àûúåc.
Töi tòm àûúåc töi trong nhaåc öng vaâ töi nghô nhiïìu ngûúâi cuäng tòm àûúåc hoå
trong nhaåc öng. Àiïìu tòm thêëy àoá chñnh laâ nöîi cö àún vö cuâng.
"Ngaây thaáng naâo àaä ra ài, sao ta coân ngöìi laåi... tûâng ngûúâi tònh boã ta ài nhû
nhûäng doâng söng nhoã....Öi tiïëng buöìn rúi àïìu, nhòn laåi mònh àúâi àaä xanh rïu".
Öng àaä nöíi tiïëng, thaânh danh, àaä söëng, àaä biïët yïu thûúng cuöåc àúâi, hiïíu àûúåc
lêìm löîi vaâ nhûäng bêët toaân cuãa con ngûúâi. Sao öng vêîn khöng haånh phuác? Vêîn
thêëy cö àún, vêîn viïët thaânh cêu: "Buöìn lùæm maâ khöng biïët than phiïìn vúái ai caã".
Coá phaãi àõnh mïånh cuãa nhûäng ngûúâi nghïå sô laâ con àûúâng gùæn liïìn vúái hai tûâ
"cö àún" khöng?
Àïm giao thûâa nùm naâo öng ngöìi àïëm tuöíi, àïëm vui buöìn, yïu thûúng, vaâ
nhûäng ngûúâi tònh ài qua àúâi mònh vaâ öng àaä thêëy àûúåc dang dúã àúâi ngûúâi nhû möåt
Symphonie inachevee. Lêìn sùæm sûãa haânh trang cho chuyïën haânh hûúng cuöëi naây
töi tûå hoãi khöng biïët öng àem àûúåc bao nhiïu yïu thûúng, giêån gheát, danh voång,
haånh phuác theo cuâng. Nhûng töi biïët chùæc möåt àiïìu: öng mang àûúåc möåt ngûúâi
tònh luác naâo cuäng chung thuãy ài vúái öng. CÖ ÀÚN: ngûúâi tònh àêìu tiïn vaâ cuöëi
cuâng cuãa öng.
Trûúng Quang Luåc
Nhaåc Sô Trõnh Cöng Sún vaâ Tuöíi Thú
Nhû caác phuå huynh, caác em nhoã yïu thñch ca nhaåc àïìu xuác àöång khi nghe tin
nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä truát húi thúã cuöëi cuâng luác 12 giúâ 45 phuát ngaây 1/4/2001
trong voâng tay yïu thûúng cuãa gia àònh vaâ caác thêìy thuöëc bïånh viïån Chúå Rêîy.
Trong thúâi gian qua thiïëu nhi caã nûúác àaä haát nhûäng baâi haát cuãa öng viïët
riïng cho tuöíi thú. Qua àoá, caác baån nhoã thêëy roä tònh caãm thên thûúng öng daânh
cho caác lûáa tuöíi tûâ mêìm non àïën nhi àöìng, thiïëu niïn kïí caã caác em tuöíi múái lúán.
Caác chaáu mêìm non rêët thñch baâi Meå ài vùæng vûâa vui tûúi, höìn nhiïn vûâa ngöå
nghônh, dñ doãm:
Meå ài vùæng, meå ài vùæng
Con sang chúi nhaâ baån (ña)
Con cêìm cêy àaân con haát.
Haát cho meå vïì vúái con...
Khùn quaâng àoã àöëi vúái caác em àöåi viïn thiïëu niïn tiïìn phong Höì Chñ Minh laâ
biïíu trûng thiïng liïng. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä veä nïn möåt hònh aãnh àeåp
trong baâi Khùn quaâng thùæp saáng bònh minh vïì caác em nhoã àaä thuöåc nùm àiïìu Baác
daåy, hoåc têåp vaâ lao àöång chùm ngoan:
... Kòa caác em xinh xinh chên bûúác v öåi àïën trûúâng,
Tûâng chiïëc khùn em quaâng thùæm àoã bònh minh.
Tûâng caánh tay mùng non àang xêy ngaây mai höìng
Àoaân thiïëu nhi em laâ hy voång Viïåt Nam.
Tuöíi thú caác em thêåt àeåp nhû nhûäng "hoa höìng nhoã" àûúåc moåi ngûúâi nêng
niu, quyá mïën. Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún coá baâi rêët nöíi tiïëng viïët vïì niïìm tûå haâo cuãa
caác em àûúåc söëng trong voâng tay yïu thûúng cuãa moåi ngûúâi. Chùæc caác baån nhoã àaä
biïët, àoá laâ baâ Em laâ böng höìng nhoã, tûâng àûúåc tuöíi thú caã nûúác bònh choån laâ möåt
trong 50 baâi haát thiïëu nhi hay nhêët thïë kyã 20:
Em seä laâ muâa xuên cuãa meå
Em seä laâ muâa nùæng cuãa cha,
Em àïën trûúâng hoåc bao àiïìu laå...
Muâa xuên laâ muâa àeåp nhêët trong nùm, hoa thùæm àoã, chim ca vang. Caác baån
nhoã laåi thïm möåt tuöíi, hûáa heån möåt muâa böåi thu trong hoåc têåp. Nhaåc sô Trõnh
Cöng Sún viïët baâi haát Em àïën cuâng muâa xuên ghi laåi khöng khñ vui tûúi, höì húãi
cuãa caác em àoán chaâo muâa xuên àang àïën:
Em ài cuâng muâa xuên àïën trong àöi tay cuöåc àúâi,
Tim em raång rúä mùåt trúâi, chên àïën trûúâng bûúác vöåi.
Cuâng muâa xuên em xanh ngaát tay öm quanh tûúng lai
Cuâng muâa xuên em traân àêìy àúâi höìng nhûäng súám mai...
Muâa heâ àïën trong nùæng choái chang cuâng nhûäng cún mûa vöåi vaä. Caác em hoåc
sinh taåm rúâi maái trûúâng thên yïu, vui chúi thoaã thñch trong nhûäng ngaây heâ, öng
àaä viïët baâi haát Tiïëng ve goåi he àïí tùång caác em:
Khùæp phöë phûúâng tiïëng ve kïu heâ heâ heâ
Vaâ trong nhûäng taâu laá ve kïu heâ heâ heâ...
Sau àoá öng laåi viïët Muâa heâ àïën:
Muâa heâ àïën nhûäng cún mûa vöåi vaâng qua,
Phûúång tûúi thùæm nhû àöi möi höìng muâa haå...
Muâa thu àïën, thñch nhêët laâ àïm Tïët Trung thu, nhaåc sô Trõnh Cöng Sún
cuäng cêët tiïëng hoaâ vui cuâng caác baån nhoã trong baâi haát Tïët suöëi höìng:
Trung thu àöët àeân lïn cho saáng,
Cho bao con àûúâng röån vui.
Àïm trùng vúái àeân löìng thay nùæng
Em nhû giêëc möång giûäa àúâi...
Viïët baâi haát cho caác lûáa tuöíi thiïëu nhi, öng vêîn khöng quïn caác em úã lûáa tuöíi
15,16,17 rêët yïu thñch búãi leä giai àiïåu vaâ ca tûâ khaá phuâ húåp vúái tuöíi mûåc tñm höìn
nhiïn, möång mú:
Mêy vaâ toác em bay trong chiïìu gioá löång,
Trúâi laâm cún mûa xanh dûúái nhûäng haâng me.
Em vaâ laá tung tùng nhû loaâi chim àïën
Vaâ àaä hoát giûäa phöë nhaâ...
Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä ài xa, nhûng caác taác phêím cuãa öng daânh cho caác
lûáa tuöíi mêìm non, thiïëu nhi, tuöíi múái lúán vêîn vang voång khùæp núi nhû tònh caãm
yïu thûúng cuãa öng àöëi vúái caác chaáu nhoã vêîn maäi maäi coân àêy. Trong buöíi tiïîn
àûa öng àïën núi yïn nghó cuöëi cuâng taåi thaânh phöë Höì Chñ Minh, trong doâng ngûúâi
lùång leä bûúác coá caã nhiïìu em nhoã ài theo àïí chia tay vúái chuá nhaåc sô yïu quyá cuãa
mònh.
Buâi Chiïën
Nhûäng Ngaây Cuöëi Cuâng Cuãa

Nhaåc Sô Trõnh Cöng Sún
ÚÃ Bïånh Viïån Chúå Rêîy
Hai ngaây sau khi nhaåc sô Trõnh Cöng Sún tûâ giaä coäi àúâi, chuáng töi trúã laåi
Bïånh viïån Chúå Rêîy (TP Höì Chñ Minh) - núi maâ öng àaä vaâo trõ bïånh trong nhûäng
ngaây cuöëi àúâi.
Höì sú bïånh aán cuãa Trõnh Cöng Sún mang maä söë 14131. Tuy àúåt nùçm àiïìu trõ
cuöëi cuâng trong àúâi chó keáo daâi àuáng möåt tuêìn lïî nhûng höì sú bïånh aán cuãa Trõnh
Cöng Sún daây cöåp. Baác sô Phaåm Thõ Nguyïåt aánh - Phoá Giaám àöëc Bïånh viïån Chúå
Rêîy cho biïët: trûúác àêy nhaåc sô Trõnh Cöng Sún tûâng nhiïìu lêìn vaâo àiïìu trõ taåi
bïånh viïån nhûng lêìn naây bïånh cuãa öng rêët nùång. Theo höì sú bïånh aán, Trõnh Cöng
Sún nhêåp viïån ngaây 26.3.2001 vaâo khoa Tiïu hoáa vúái caác triïåu chûáng söët, mïåt.
Nhûäng ngûúâi thên cuãa nhaåc sô cho biïët, tûâ höìi Tïët Êm lõch öng àaä bõ àau nhiïìu úã
khúáp trïn àuâi bïn phaãi, àaä duâng nhiïìu thuöëc giaãm àau nhûng khöng giaãm. Vaâ
caâng ngaây Trõnh Cöng Sún caâng mïåt moãi, ùn uöëng keám. Caác xeát nghiïåm, chêín
àoaán ngaây 27.3.2001 cuãa Bïånh viïån Chúå Rêîy cho thêëy öng bõ xú gan, suy thêån,
tiïíu àûúâng, xuêët huyïët tiïu hoáa, viïm phöíi rêët nùång. Àïm 27.3, Trõnh Cöng Sún
nguã àûúåc vaâ toã ra tónh taáo suöët ngaây höm sau. Nhûng bûúác sang ngaây 29.3, luác 23
giúâ àïm, öng than mïåt, coá hiïån tûúång noái lùæp. 30 phuát sau öng gêìn nhû chòm vaâo
hön mï, miïång lùæp bùæp, baác sô goåi, hoãi khöng thêëy traã lúâi. Trûúác tònh traång nguy
kõch naây, luác 0 giúâ 40 phuát ngaây 30.3.2001 sau khi tiïën haânh höåi chêín, Bïånh viïån
Chúå Rêîy quyïët àõnh chuyïín Trõnh Cöng Sún tûâ khoa Tiïu hoáa xuöëng khoa Chùm
soác àùåc biïåt vúái caác phûúng phaáp àiïìu trõ töëi ûu. Öng nùçm úã giûúâng söë 8, àûúåc
chaåy thêån nhên taåo vaâ luön coá àiïìu dûúäng, baác sô tuác trûåc bïn caånh. Tuy nhiïn
sûác khoeã cuãa öng vêîn tiïëp tuåc xêëu hún. Ngaây 31.3.2001, hai chên vaâ tay cuãa öng
cûã àöång rêët yïëu. Baác sô Nguyïîn Lûúng Vên - Trûúãng khoa Chùm soác àùåc biïåt têm
sûå: “Nhûäng lêìn trûúác anh Sún bïånh cuäng nùång nhûng khaác vúái lêìn naây. Chuáng töi
biïët anh khoá qua khoãi nhûng cöë giûä anh àûúåc ngaây naâo hay ngaây àoá!” Vaâ tûâ luác
naây öng chòm vaâo hön mï, cuöåc söëng àûúåc tñnh tûâng giúâ tûâng khùæc. “Möîi lêìn goåi
maâ anh heá mùæt thò chuáng töi rêët mûâng”, - baác sô Nguyïîn Lûúng Vên kïí.
Àïën 7 giúâ saáng ngaây 1.4.2001, öng tiïëp tuåc hön mï, tri giaác giaãm dêìn. Tûâ 10
giúâ 30, rúi vaâo tònh traång hön mï rêët sêu. 11 giúâ 15, tim nhaåc sô ngûâng àêåp.
Caác baác sô cöë gùæng cêëp cûáu nhûng maäi àïën 11 giúâ 30 vêîn khöng ào àûúåc
huyïët aáp cuãa Trõnh Cöng Sún. 12 giúâ 45, traái tim cuãa ngûúâi nhaåc sô taâi hoa ngûâng
àêåp hoaân toaân.
Êu Cuäng Laâ
"Möåt Coäi Ài Vïì"
Con ngûúâi ai cuäng coá tïn cuâng vúái danh xûng - riïng Trõnh Cöng Sún khöng
cêìn àïën danh xûng. Noái àïën Trõnh Cöng Sún hêìu nhû ai cuäng biïët anh laâ nhaåc sô -
khöng chó biïët anh laâ nhaåc sô maâ ngûúâi yïu nhaåc naâo cuäng thuöåc cuãa anh ñt nhêët
möåt àöi cêu, búãi leä lúâi vaâ nhaåc cuãa Trõnh Cöng Sún noái nhiïìu leä cuãa àúâi ngûúâi: nöîi
buöìn, niïìm vui vaâ khaát voång.
Muâa heâ nùm 1989, töi vaâ Trõnh Cöng Sún ài Phaáp theo lúâi múâi cuãa "Nhaâ Viïåt
Nam" úã Paris. Qua chuyïën ài naây töi phaát hiïån möåt àiïìu laå. Söë Viïåt kiïìu, söë ngûúâi
chöëng Trõnh Cöng Sún vêîn nghe Trõnh Cöng Sún, khöng thïí thiïëu Trõnh Cöng
Sún - chên thiïån myä trong ca khuác cuãa Trõnh Cöng Sún àaä vûúåt qua caã loâng hêån
thuâ.
Möåt nhaâ vùn Viïåt kiïìu coá viïët möåt àoaån trong höìi kyá: "Töi thêåt haånh phuác
khi àûúåc nghe Trõnh Cöng Sún haát! Coá thïí noái, coá nhiïìu ca sô thïí hiïån ca khuác cuãa
anh àaä chinh phuåc haâng triïåu traái tim cuãa thñnh giaã, nhûng khöng ai thöí löå nöîi
loâng mònh bùçng gioång haát cuãa anh.
Gioång haát cuãa anh àûa ta àïën têån àaáy sêu nhêët cuãa tûâng ngön tûâ vaâ nöët
nhaåc. Àoá chñnh laâ haånh phuác cuãa ngûúâi nghe. Xin caác baån haäy nghe laåi Trõn Cöng
Sún!”
Sinh thúâi, Trõnh Cöng Sún quan niïåm cuöåc söëng trêìn gian naây laâ coäi taåm.
Biïët laâ coäi taåm nhûng Trõnh Cöng Sún muöën taåm lêu daâi búãi vò: “Töi laâ ai maâ coân
trêìn gian thïë. Töi laâ ai maâ yïu quaá àúâi naây”. Trõnh Cöng Sún yïu àúâi vúái möåt têm
höìn rêët treã thú. Nhû hai àûáa treã àaánh nhau giêån röìi khoác nhûng sau àoá hai àûáa
laåi cûúâi àuâa, laåi dùæt tay nhau chaåy nhaãy tung tùng. Möåt ngûúâi baån vò leä gò àoá boã
anh ài, sau àoá anh vêîn haát vïì ngûúâi baån cuãa anh rêët thiïët tha vúái tònh yïu rêët àöîi
mïnhmöng...
Trõnh Cöng Sún àïí laåi cho àúâi möåt gia taâi ca khuác thêåt àöì söå, nhûng lúán hún,
àeåp hún vaâ cao quyá hún laâ têm höìn anh, anh khöng hïì ghanh tõ vúái möåt ai. Quyá
biïët bao!
Vúái triïët lyá söëng cuãa Trõnh Cöng Sún, töi nghô, Sún àaä xuöëng àoâ sang söng àïí
vïì bïn kia thïë giúái. Bêy giúâ, Trõnh Cöng Sún hún hùèn têët caã nhûäng ngûúâi coân laåi
trïn traái àêët búãi biïët bïn kia thïë giúái coá gò maâ luác coân coá mùåt úã trêìn gian anh
muöën biïët.
Sún úi! Êu cuäng laâ “möåt coäi ài vïì” maâ thöi.

Diïîm Chi - Phan Vuä
Àïm Cuöëi Vúái Trõnh Cöng Sún
Töi sinh ra vaâ lúán lïn úã Saâi Goân, vêîn quen tïn cuä núi nhaâ anh Trõnh Cöng
Sún: àûúâng Duy Tên, dêîu tûâ lêu àaä thaânh àûúâng Phaåm Ngoåc Thaåch. Con àûúâng
nhoã nhûng maát rûúåi bêët kïí muâa naâo. Nhaâ anh Sún úã trong heãm. Àêìu heãm coá quaán
caâ phï coác, chuáng töi thûúâng ngöìi àoá, thêëy anh Sún ài, vïì. Khi coân khoeã anh chaåy
chiïëc P.C. Sau naây yïëu ài, anh ngöìi sau xe nhûäng ngûúâi baån... Khöng ngúâ, con
heãm àïm nay thaânh con àûúâng haânh hûúng àïën vúái nhaåc sô Trõnh Cöng Sún...
Chuáng töi chen vaâo doâng ngûúâi. Àûúâng vaâo phaãi nhñch tûâng bûúác. Àûúâng ra cuäng
phaãi nhñch tûâng bûúác. Con heãm chó hún 100m daâi nhûng khi xïëp haâng vaâo àoá,
thêëy möåt con àûúâng daâi vö têån búãi sûå mong ngoáng nung nêëu, búãi phaãi coá möåt
khöng gian, möåt thúâi gian chúâ àúåi thò múái àùåt baân chên xuöëng thay chöî cho ngûúâi
àûáng trûúác vûâa nhñch lïn...
Nhûäng voâng hoa xïëp daâi theo con heãm ra têån mùåt àûúâng Phaåm Ngoåc Thaåch.
Nhûäng voâng hoa chöìng cheáo lïn nhau àïí coá möåt chöî, coá tïn cuãa möåt cú quan, möåt
têåp thïí, möåt gia àònh, möåt caá nhên, cuãa ngûúâi thên vaâ ngûúâi aái möå khöng tïn...
Khöng kõp àoåc nhûäng tïn àaä ghi trïn voâng hoa vò àoá laâ möåt rûâng hoa, rûâng hoa
cho Trõnh Cöng Sún...
Ngûúâi cuäng giöëng hoa, möåt haâng daâi chêåt vaâ chêåt vúái àuã têìng lúáp: nghïå sô,
trñ thûác, cöng nhên, buön baán, caán böå, dên thûúâng, giaâ, treã, gaái, trai... Trong
xûúáng danh ngûúâi àïën viïëng, coá nïu lïn nhûäng quan chûác, nhûäng tïn tuöíi lúán,
nhûng caái àeåp úã cuöåc têåp hoåp naây chñnh laâ nhûäng ngûúâi dên thûúâng ngoaâi phöë,
nhûäng ngûúâi möåt lêìn àaä nghe, àaä thuöåc möåt cêu haát naâo àoá cuãa Trõnh Cöng Sún.
Hai vúå chöìng treã möì höi nhïî nhaåi àûáng xïëp haâng àaä lêu vêîn chûa vaâo àûúåc trong
khi àaä àïën giúâ phaãi ài àoán con. Ngûúâi chöìng baão vúå. “Thöi em cûá úã laåi àïí vaâo thùæp
hûúng cho nhaåc sô Trõnh Cöng Sún. Anh seä “hy sinh” trúã vïì àoán con...”. Möåt gia
àònh khaác dùæt dñu caã nhaâ cuâng ài viïëng. Ngûúâi chöìng noái: “Caã mêëy thïë hïå cuãa gia
àònh töi (cha meå, vúå chöìng, con caái...) àïìu mï nhaåc Trõnh Cöng Sún. Höm nay, caã
nhaâ töi boã hïët moåi viïåc àïí àïën thùæp hûúng cho öng...”. Möåt gioång noái nhoã nheå chúåt
vang lïn tûâ möåt cö gaái treã: “Nïëu giúâ phuát naây, àûáng àêy maâ àûúåc nghe nhûäng giai
àiïåu cuãa Trõnh Cöng Sún thò thêåt yá nghôa...”. Tiïëng àaáp laåi tûác thò tûâ ngûúâi baån
cuâng ài: “Thò chuáng ta tûå haát nhaåc Trõnh Cöng Sún, haát trong àêìu...”. Thêåt àuáng
luác, nhûäng tiïëng haát nho nhoã rò rêìm böîng vang lïn trong tûâng nhoám ngûúâi... Chuá
yá àïën möåt cêåu beá chûâng 10 tuöíi àang nùæm chùåt tay cha tröi theo doâng ngûúâi, töi
hoãi ngûúâi cha: “Chaáu coân nhoã quaá, sao anh khöng àïí chaáu úã nhaâ, àûa theo laâm
gò?”. Ngûúâi cha chûa kõp traã lúâi thò cêåu beá lïn tiïëng: “Chñnh con muöën àïën àêy àïí
thùæp hûúng cho baác Trõnh Cöng Sún... Con thñch nghe nhaåc baác Trõnh Cöng Sún
do cö Khaánh Ly vaâ cö Höìng Nhung haát. Baâi con thñch nhêët laâ Biïín nhúá. Baác Sún
mêët röìi, con buöìn vaâ tiïëc lùæm...”. Töi ngaåc nhiïn àïën sûäng ngûúâi trûúác phaát ngön
chûäng chaåc cuãa cêåu beá... Ngay caånh àoá, möåt baån sinh viïn noái: “Haâng haâng lúáp lúáp
ngûúâi àïën viïëng öng nhû thïë naây laâ àaä tùång cho öng danh hiïåu cao quyá nhêët cuãa
ngûúâi nghïå sô, cuãa con ngûúâi...”. Baâ cuå toác baåc àûáng caånh caác baån treã, möåt tay öm
chùåt boá hoa, möåt tay lau vöåi mêëy gioåt nûúác mùæt chúåt ûáa ra...
Nïëu àêy chó laâ möåt àaám àöng ngoaâi phöë tuå têåp vò möåt muåc àñch thûåc duâng
thò khöng biïët chuyïån gò seä xaãy ra, búãi riïng sûå chen chuác àêåm àùåc naây cuäng àaä coá
thïí xaãy ra tai naån. Nhûng úã àêy, möîi ngûúâi àïìu coá sûå tûå àiïìu chónh. Dêîu coá luác
tùæc ngheän, khöng nhñch lïn àûúåc möåt bûúác, tuy húi ngûúâi àêåm àùåc, möì höi nhïî
nhaåi, nhûng ngûúâi ta vêîn àûáng bïn nhau bònh yïn. Khöng möåt lúâi kïu than.
Khöng ai to tiïëng...
“Vò quaá àöng nïn xin quyá khaách vui loâng giûä trêåt tûå, khöng dûâng laåi quaá lêu
vúái anh Sún, miïîn quyâ laåy, chó thùæp hûúng röìi nhûúâng cho ngûúâi sau...”. Tiïëng
xûúáng ngön cuãa chõ Nhû Mai - vúå nhaåc sô Trêìn Long êín, tûâng höìi vang lïn. Moåi
ngûúâi theo àuáng quy àõnh. Chó xin möåt neán hûúng, xin möåt vaái àïí diïîu qua trûúác
linh cûäu...
Möåt hònh aãnh gêy êën tûúång àùåc biïåt: möåt àoaân caác nhaâ sû xïëp haâng daâi trûúác
linh cûäu Trõnh Cöng Sún cuâng cêët tiïëng àöìng ca Möåt coäi ài vïì... Nöîi xuác àöång nhû
oaâ vúä trong moåi ngûúâi.
Nhûäng bûác tranh cuãa Trõnh Cöng Sún kñn trïn tûúâng lêîn vúái nhûäng voâng
hoa... Bao nhiïu baån beâ àaä diïîu qua nhûng coân bao nhiïu vêîn ngöìi àoá: nhaåc sô
Nguyïîn Nam, nhaâ nghiïn cûáu àiïån aãnh Sêm Thûúng, nhaâ thú Lï Thõ Kim, nhaâ
baáo Thïë Thanh, àaåo diïîn Lï Cung Bùæc, àaåo diïîn Lï Thuåy. Nhaåc sô Phaåm Tuyïn,
Töíng thû kyá Höåi Êm nhaåc Haâ Nöåi cuäng coá mùåt. Vaâ nhaâ vùn Nguyïîn Quang Saáng,
ngûúâi baån rûúåu thuúã naâo, ngöìi lùång, neát mùåt lò lò, nhû vûâa cuång ly vúái Sún. Rêët
nhiïìu ca sô àïën viïëng, trong àoá coá Lan Ngoåc, ngûúâi thûúâng haát nhûäng ca khuác
Trõnh Cöng Sún khi Khaánh Ly ài vùæng... Vaâ àêy röìi, Höìng Nhung “möåt ngûúâi quaá
gêìn guäi” maâ Trõnh Cöng Sún “khöng biïët phaãi goåi laâ ai”. Ai cuäng huåt hêîng xoát xa
khi nhùæc àïën kyã niïåm cuä vúái Trõnh Cöng Sún. Ca sô Lan Ngoåc. “Töi coân haát àûúåc
cho àïën höm nay laâ nhúâ nhaåc anh Sún...”. Nhaâ thú Lï Thõ Kim nhúá laåi höm cha chõ
mêët, Trõnh Cöng Sún àaä àïën haát tiïîn cuå caã àïm... Chõ noái: “Anh sún laâ ngûúâi söëng
hïët loâng, hïët tònh vúái cuöåc àúâi, vúái ngûúâi thên, vúái baån beâ. Nhaåc cuãa anh nhû ruát
ruöåt viïët ra, nûúng tûåa vaâo nhûäng gò mong manh nhêët, khöí aãi nhêët, vö thûúâng nhêët
laåi mang àïën niïìm vui cho cuöåc àúâi...”. Ca sô Höìng Nhung vûâa tûâ uác bay vïì, veã mùåt
bú phúâ, thêët thêìn: “Maäi àïën töëi chuã nhêåt töi múái nhêån àûúåc tin anh Sún mêët. Thêåt
quaá bêët ngúâ vaâ huåt hêîng! Töi choaáng vaáng!... Nùm ngaây trûúác àoá, trûúác khi ài uác,
töi coân cuâng anh duâng cúm trûa. Anh àaä quúã töi: “Sao Nhung ùn ñt vêåy?”... Thïë maâ
bêy giúâ, anh àaä.. Mêëy höm nay, tûâ khi nghe tin anh mêët, töi khöng sao nguã àûúåc!
Töi muöën bay vïì Viïåt Nam ngay, nhûng àïën höm nay múái vïì àûúåc. Töi àaä hoåc àûúåc
úã anh rêët nhiïìu àiïìu, khöng chó trong nghïì nghiïåp maâ coân laâ thaái àöå söëng... Anh
vêîn thûúâng noái vúái töi: “Ài ra àûúâng, nïëu thêëy ai vêîy chaâo mònh, thò phaãi quay laåi
àïí chaâo...”. Caã àúâi anh Sún chó muöën söëng àïí thûúng yïu moåi ngûúâi, àïí àûúåc laâm
àiïìu töët laânh cho moåi ngûúâi...”
Àïm àaä thêåt khuya. Àaám àöng vêîn tuå laåi trûúác con heãm àûúâng Phaåm Ngoåc
Thaåch. Luác chêåp töëi, úã nhaâ haâng, saát con heãm, àeân saáng rûåc, lêëp loáa àoã xanh...
Hònh nhû möåt àaám cûúái. Chùæc Trõnh Cöng Sún cuäng vui. Ngaây anh ra ài, ngûúâi ta
yïu nhau trûúác ngoä...
Nhûäng neát mùåt khùæc khoaãi vò chúâ àúåi vêîn trong haâng nguä, àùåc cûáng giûäa hai
voâng hoa caâng luác caâng chêët cao. Hònh aãnh naây seä ghi laåi thaânh möåt sûå kiïån cuãa
thaânh phöë nùm 2001... Coá thïí àoaân ngûúâi seä xïëp haâng suöët àïm. Vaâ coá ngûúâi seä
àúåi trúâi saáng àïí tiïîn àûa nhaåc sô taâi hoa...
Anh seä theo con àûúâng quen, àïën Höåi Êm nhaåc úã àûúâng Trêìn Quöëc Thaão, núi
anh thûúâng uöëng caâ phï, trûúác khi vïì núi êëy... ÚÃ Goâ Dûa, coá möåt ngöi chuâa...
Nhaåc sô Trõnh Cöng Sún àaä ra ài... Möåt vuâng xoaáy cuãa chuöîi ca khuác àeåp
nhêët seä xoay troân maäi maäi trong khöng gian vaâ thúâi gian.
Lúâi Cuöëi Cuâng Cho Phêån Ngûúâi
Ngûåa höìng moãi voá chïët trïn àöìi quï hûúng

Coân coá ai trong cuöåc àúâi
Öi nhên loaåi!
Coân ngûúâi vaâ töi thöi röìi lang thang nhû mêy trúâi...
"Böå ba giang höì" ngaây êëy, nay ài àêu vïì àêu? Sún àaä qua àúâi. Àinh Cûúâng
thò nay àaä àõnh cû úã Hoa Kyâ, àùæp möåt con ngûúâi bùçng tuyïët ngay trûúác sên àïí
suöët ngaây ngöìi nhòn cho àúä nhúá. Coân laåi töi möåt mònh vúái cöë àö trêìm lùång.
Sún àaä ài àêu, boã ta möåt mònh. Ngaây êëy, vaâo chiïìu thûá 5 möîi tuêìn, lúáp chuáng
töi àaä xïëp haâng hai, theo thêìy Ngö Ganh vaâo hoåc nhaåc úã höì Tônh Têm. Thêìy Ngö
Ganh ngöìi úã têm voâng troân àïí têåp cho chuáng töi nhûäng baâi haát thiïëu nhi. Coân töi
thò luön luön ngöìi caånh möåt ngûúâi baån mùåc chiïëc sùng - àay maâu xanh àaä cuä. Coá
ai ngúâ cêåu beá êëy sau naây àaä trúã thaânh nhaåc sô Trõnh Cöng Sún, vúái möåt sûå nghiïåp
hiïín haách.
Coá möåt daåo Sún daåy hoåc úã Lêm Àöìng, coân töi thò daåy hoåc úã Huïë. Möåt ngaây,
töi lïn Àaâ Laåt, tòm àïën àõa chó nhaâ baån, thêëy phoâng nguã cûãa boã ngoã, vaâ trïn
giûúâng coá ngûúâi nùçm truâm mïìn. Goåi Sún maäi khöng nghe traã lúâi töi liïìn keáo chùn
ra xem, chó thêëy dûúái chùn möåt cêy àaân guitar cuä. Àoá laâ caách giaã àau cuãa Trõnh
Cöng Sún. Cêy àaân nùçm thay ngûúâi, coân Sún thò maäi lang thang àêu àoá.
“Nhúá maäi trong cún àau vuâi. Laâm sao coá nhau.
Hùçn lïn nöîi àau...”
Sún àaä söëng suöët àúâi vúái möåt cún àau giaã tûúãng nhû vêåy. Vaâ vò thïë sinh, laäo,
bïånh, tûã àaä ài vaâo êm nhaåc cuãa Sún.
Möåt nhaâ triïët hoåc phûúng Têy noái rùçng: "Vúái yá thûác, ngûúâi laâ möåt con vêåt bõ
bïånh". Chñnh yá thûác, cuâng vúái thúâi àaåi àaä àêíy Sún thaânh möåt nhaåc sô. Vaâ yá thûác
àaä laâm Sún mùæc bïånh tûâ lêu, súám muöån gò röìi Sún cuäng phaãi àûúng àêìu vúái giúái
haån sau cuâng cuãa noá. Mùåc duâ thïë, töi vêîn thêëy àöåt ngöåt khi àûúåc tin Trõnh Cöng
Sún tûâ trêìn!
Möåt lêìn nùçm mú, töi thêëy töi qua àúâi.
Ngaây êëy, Cûúâng thò àaä coá gia àònh riïng, vaâ töi lïn rûâng àaánh baån vúái lau
laách. Töi thûúng Sún söëng möåt mònh vúái nöîi cö àún, nhû möåt caái chïët aám aãnh.
Sún coá baâi haát Möåt coäi ài vïì:

Roåi suöët trùm nùm möåt coäi ài vïì.
Baån beâ coân àoá, cuöåc àúâi coân àoá, Sún àaä ài mêët röìi... Àöëi vúái töi, Sún àaä coá
cöng xoaá ài vaâ saáng taåo nïn möåt thïë giúái.

Trịnh Công Sơn - Một người thơ ca, Một cõi đi về

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Trịnh Công Sơn - Một người thơ ca, Một cõi đi về

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MUÅC LUÅC

1. MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA

Vùn Cao - Trõnh Cöng Sún Ngûúâi Thú Ca 6

2. PHAÁC THAÃO CHÊN DUNG TÖI

Phaác Thaão Chên Dung Töi 113

3. BIÏËT ÀÊU NGUÖÌN CÖÅI

Bïn Àúâi Hiu Quaånh 170

4. MÖÅT COÄI ÀI VÏÌ

Nguyïîn Khoa Àiïìm - Sûå Thêåt Cuãa Cuöåc Ra Ài 255

Sûu têìm vaâ biïn soaån

NHAÂ XUÊËT BAÃN ÊM NHAÅC

Haâ Nöåi, 22-4-2001

TRÕNH CÖNG SÚN

1. MÖÅT NGÛÚÂI THÚ CA

Trõnh Cöng Sún - Ngûúâi Thú Ca

Trõnh Cöng Sún - Keã Du Ca

Nhiïìu nhaåc sô viïët vïì tònh yïu vaâ quï hûúng.

Vùn Cao - Trõnh Cöng Sún 1992

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng

Haânh Tinh Yïu Thûúng

Con tinh yïu thûúng vö tònh chúåt goåi

(Möåt coäi ài vïì)

(Àïí gioá cuöën ài)

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng

Chuát Thiïn Thu Coân Maäi1...

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng

Haåt Buåi Vaâ Tia Saáng

Con thùçn lùçn àaä choån nghiïåp tûâ thuúã êëy...

Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng

Trêìn Hûäu Luåc

Trõnh Cöng Sún

Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui

(Möîi ngaây töi choån möåt niïìm vui)

Nhûäng cêu thú luåc baát:

Con chim úã àêåu caânh tre

Nhûäng cêu thú böën chûä:

...Nuå cûúâi mong manh

(Àoáa hoa vö thûúâng)

Nhûäng cêu thú nùm chûä:

Em ài qua chuyïën àoâ

(Biïët àêu nguöìn cöåi)

Chöî em ngöìi ngaây xûa coân êëm lùæm

Kia laâ möåt baâi thú luåc baát:

Mùåc àúâi ö trûúåc vûâa qua

Àúâi ta nùæng traãi vö búâ

Vaâ nhên aái caã vúái chñnh mònh:

Àûúâng xa moãng möång vö thûúâng

Taåp chñ Soáng Nhaåc, Thaáng 9-1998

Bïn Àúâi Hiu Quaånh

Kyã niïåm lêìn Khaánh Ly gùåp laåi

Xin Cho Möåt Àúâi...

Taåp Chñ Vùn nghïå, söë 1.2000

Nguyïîn Troång Taåo

Chuyïån Laå Trong

Nùm êëy Trõnh Cöng Sún bûúác vaâo tuöíi 26.

Àeåp Nhû Tranh Trûâu Tûúång

Chiïìu chuã nhêåt buöìn

Nùçm trong cùn gaác àòu hiu

Öi tiïëng haát xanh xao cuãa möåt buöíi chiïìu

Trúâi mûa, trúâi mûa khöng dûát

Ö hay mònh vêîn cö liïu...

Trúâi coân laâm mûa, mûa rúi mïnh mang

Tûâng ngoán tay buöìn em mang em mang

Ài vïì giaáo àûúâng, ngaây chuã nhêåt buöìn...