CEPS,,CENTAR ZA POSLOVNE STUDIJE KISELJAK

Promet
Cestovni promet

SEMINARSKI RAD
PREDMET : Prometni terminali
TEMA : Logistiki centri

Mentor:
Pred.V.mr. Igor Markovi dipl.ing.

Student:
Milainovi Nedeljka

SADRAJ
1. Uvod...............................................................................................3
2. Podjela logistikih centara prema funkciji.....................................6
3. Vrste logistikih centara.................................................................8
4. Vrste usluga u okviru logistikog centra........................................12
5. Prijedlog mjera za poboljanje usluga............................................13
6. Robno transportni centri.................................................................14
7. Ciljevi razvoja RTC....................................................................... 15
8. Logistika mrea............................................................................17
9. City logistika..................................................................................18
10. Zakljuak.....................................................................................20

1. UVOD
L o g i s t i k a p r e d s t a v l j a pr o c e s p l a n i r a n j a , s p r o v o d j e n j a i
k o n t r o l e : n a b a v k e , o d r a v a n j a , skladitenja, transporta, informacija i
prodaje sa ciljem njihovog poboljanja. Logistiki centri su veza izmeu
pojedinih vidova transporta. Oni povezuju vidove transporta,eljezniki,
drumski, pomorski, rijeni, vazduni. Logistiki centri mogu da
budu bilo gdje i p r e d s t a v l j a j u mj e s t o p r e t o v ar a t o v a r n i h
j e d i n i c a , mj e s t o p r o mj e n e v i d a t r a n s p o r t a , mj e s t o uvanja,
nagomilavanja i skladitenja robe. Transportni lanac predstavlja niz
tehnikih i organizaciono povezanih procesa i operacija, od k o j i h s e r o b a ,
vozilo i osoblje kreu od izvora do cilja, odnosno
t r a n s p o r t n i l a n a c o z n a a v a prostornu, vremensku vezu poiljaoca, i
primaoca robe, koji povezuju jednu ili vie transportnih sredstava, proces i
pakovanje transporta, pretovara, zajedno sa odgovarajuim
informacionim procesom. On se najee definie kao skup transportnih,
pretovarnih, skladinih aktivnosti koje omoguavaju da se roba, teret
premjesti od poiljaoca do primaoca. Optimizacija transportnog
l a n c a s e r a d i j er s v a k a k a r i k a , a k t i v n o s t u t r a n s p o r t n o m
l a n c u i ma vr e me n s k u , t r o k o v n u , kvalitativnu dimenziju to
presudno utie na efikasnost i konkurentnost uesnika u transportnom lancu.
Robni terminali i robno-transportni centri logistiki centri predstavljaju
jednu od najbitnijih komponenti logistikih mrea. Realizacija robnih tokova
u urbanim, regionalnim, nacionalnim i internacionalnim prostorima
nezamisliva je bez nekog oblika robnog terminala, odnosno logistikog
centra. Postoje razliiti tipovi logistikih mrea sa razliitim brojem i
strukturom logistikih centara.
Logistiki centri se razlikuju po makro i mikro lokacijskom poloaju,
strukturi funkcija i podsistema, stepenu razvijenosti, organizaciji i
tehnologiji, ali je svima zajedniko da objedinjuju razliite podsisteme i
pruaju kompleksne logistike usluge. Veliki broj pojmova opisuje mjesta
na kojima dolazi do najznaajnijih transformacija robnih tokova.

U naoj i svjetskoj literaturi i praksi sreu se razliiti nazivi za logistike

centre :

Robni terminal,
Teretni terminal,
Robno-distributivni centar,
Distributivni centar,
Robno-transportni centar,
Logistiki centar,
Logistiki park,
Logistika platforma,
Logistika zona,
Teretno selo,
Logistiki terminal,
Intermodalni terminal,
Kontejnerski terminal itd.

Slika 1. Logistiki centar

Iako ne postoje standardne karakteristike logistikih centara, njihovom

analizom uoavaju se neka obiljeja koja su neophodna za njihovo uspjeno
funkcionisanje :
Multimodalnost (povezanost sa razliitim vidovima transporta),
Otvorenost (slobodan pristup za sve javne i private kompanije da se
lociraju i/ili koriste objekte centra. Osnovni koncept logistikog centra
je win-win situacija (svi dobijaju), gdje razliiti operatori i uesnici
mogu dopunjavati jedni druge, ak i u situaciji punog nadmetanja na
tritu),
Multifunkcionalnost (sve transportne i logistike funkcije reprezentuju
se kroz prevoznike, peditere, agente, brokere, carinske brokere,
uprave (luke, carinske itd.),
Rukovanje teretom (irok spektar objekata i opreme za manipulisanje
teretom, npr. distributivni, kontejnerski terminali, skladita sa
temperaturnim reimom i sl.),
Elektronska razmjena informacija IT (pristupi telematskim
sistemima vezanim za transport, administraciju, upravu i lanac
snabdjevanja),
Intersekcionalnost, meupovezanost (bliska saradnja i integrisanje
razliitih poslovnih sektora u cilju realizacije transportnih i logistikih
aktivnosti),
Uteda trokova (nema dupliranja sistema, to se odraava na utede u
skladinim i pretovarnim sistemima, IT sistemu, uslunim i prateim
djelatnostima i znanju. Lociranjem veeg broja kompanija u
logistikom centru dolazi do veih uteda trokova i vee ponude
usluga),
Dodatne usluge (stanice za snadbjevanje gorivom, vodom i sl., sistemi
za njegu i odravanje, pakovanje, carinska kontrola, istraivake
aktivnosti itd.)

Slika 2. Logistiki centar Garonor u Parizu

5

2. PODJELA LOGISTIKIH CENTARA PREMA FUNKCIJI

Logistiki centri prema svojoj funkciji mogu biti:

Tranzitni,
Sabirni,
Distributivni i
Sabirno-distributivni.

Slika 3. Vrste logistikih centara

Logistiki centri se formiraju sa ciljem da se prui kompletna logistika
usluga, uvedusavremene logistike tehnologije, poveanje ekonominosti i
efikasnosti transporta, koncentacijarobnog rada i logistikih aktivnosti,
smanjenje vezanog kapitala, kreiranje uslova za efikasan razvoj itd.
Logistiki centar je pojam koji je najprisutniji i koristi se za sve centre,
odnosno terminale koji kao osnovnu djelatnost imaju skup logistikih
aktivnosti. Na konkretnim primjerima moemo vidjeti primjenu pojma
,,logistiki centar. Kada industrijske i trgovake kompanije za svoje
proizvode ili za svoje potrebe grade distributivni centar, one tom
distributivnom centru daju naziv logistiki centar.
Po istom principu trgovake kompanije zarobu iroke potronje za
snadbjevanje lanca prodajnih objekata koriste logistike centre.

ta je skoro isto za sve logistike centre :

Prihvat i otprema robnih i transportnih tokova

Pretovar transportnih sredstava
Skladitenje i uvanje robe
Formiranje tovarnih jedinica
Formiranje jedinica otpreme
Izrada pratee dokumentacije
Niz prateih usluga za transportna sredstva, robu i personal

ta je razliito :

Osnivai i vlasnici
Organizacione forme
Pripadnost vidu transporta
Pripadnost vrsti robe
Pripadnost pojavnom obliku robe
Struktura i obim logistikih funkcija
Lokacija u odnosu na saobraajnu infrastrukturu
Lokacija u odnosu na urbane sredine i industrijske komplekse
Stepen kooperacije nosilaca i korisnika usluga

3. VRSTE LOGISTIKIH CENTARA

Skup razliitih naziva za mesta transformacije robnih, transportnih, odnosno
logistikih tokova, prilino je veliki. Na evoluciju pojmova robni terminal i
logistiki centar znaajno je uticao razvoj privrednih sistema i meunarodne
trgovine i transporta, ali i evolucija privredne logistike i logistikih
strategija.
Robno-transportni centar je najvei stepen integracije logistikih aktivnosti,
logistikih sistema i korisnika i nosioca logistikih usluga. On povezuje
najmanje dva vida transporta i omoguava sve transformacije tokova
makrodistribucije i tokova mikrodistribucije. Koncentrie veliki broj
uesnika i pored osnovnih logistikih usluga prua i sve ostale, pratee i
dopunske usluge koje uveavaju vrijednost i kvalitet logistikog servisa. U
regionu Baltikog mora ovi sistemi se zovu logistiki centri.
Hub terminal, naziv za glavni terminal, mjesto najvee koncentarcije
tokova i najire ponude logistikih usluga. Naziv asocira na glavinu
od toka (eng. hub) koja povezuje, poput paoka na toku, sve osnoradijalno rasporeene manje terminale, centre (eng. spoke). Preko
ovog terminala odvija se transport izmeu manjih terminala iz
okruenja.

Slika 4. Hub terminal

Gateway terminal se moe tretirati kao poseban oblik hub and spoke"
sistema. Ovi terminali predstavljaju vezu izmeu razliitih sistema,
odnosno kapiju odreenog sistema (eng. gateway). Posmatrano kroz
mreu terminala, gateway terminali uglavnom predstavljaju obodne
hubove preko kojih robni tokovi ulaze, odnosno naputaju posmatranu
mreu ili odreeni prostor. Tako gateway terminal moe predstavljati
vezu izmeu razliitih vidova transporta (na primer, terminali u
lukama su gateway terminali koji omoguavaju da se roba pristigla
pomorskim transportom prebaci u zalee luke drumskim, eljeznikim
ili rijenim transportom, ili obrnuto).

Slika 5. Gateway terminal

Kamionski terminal predstavlja mjesto zaustavljanja i zadravanja drumskih
transportnih sredstava i vozaa sa svim servisnim i prateim objektima.
Najee se u sklopu ovih terminala nalazi sistem za snadbjevanje gorivom,
sistem za njegu i odravanje transportnih sredstava, restoran, motel,
prodavnice itd. Kamionski terminali obino su locirani uz glavne magistralne
drumske saobraajnice, u blizini urbanih sredina.
Intermodalni terminal predstavlja terminal u kome se vri pretovar
intermodalnih transportnih jedinica sa jednog na drugi vid transporta.
Zavisno od broja prisutnih vidova transporta ovi terminali mogu biti:
unimodalni,
bimodalni i
9

 trimodalni.
U sluaju prisustva vie vidova transporta, ovim terminalima se dopisuje i
atribut multimodalni. Kontejnerski terminal lociran u rijenoj luci sa
mogunou pretovara kontejnera sa bare na eljezniki vagon ili drumsko
vozilo je klasian primjer kontejnerskog trimodalnog terminala.
Robni terminali su terminali namjenjeni za odreenu vrstu robe:
prehrambrene proizvode, robu iroke potronje, lako kvarljivu robu, rasute
terete, tene terete, ive ivotinje itd. Ovi terminali mogu se nai na bilo kom
mjestu u logistikom lancu, od izvora sirovina do mjesta potronje gotovog
proizvoda. S obzirom na to da su odreeni samo za jednu vrstu, odnosno
kategoriju robe, sve aktivnosti logistike u terminalu podreene su osnovnim
karakteristikama i zahtjevima te robe i robnih tokova. Ovi terminali se mogu
nai u industrijskom kompleksu, na mjestu gdje se vri promjena vida
transporta, u terminalima pojedinih vidova transporta, u robno-transportnom
centru, lukom kompleksu i sl., odnosno u bilo kom mjestu na putu kretanja
posmatrane robe.
U zavisnosti od relacije, koje povezuju mjesto otpreme i dopreme,
prema povezanosti odvidova transporta logistiki centri se djele na:
unimodalne i multimodalne terminale.
Prema mjestu u transportnom lancu terminali se djele na poetne ili
otpremne, krajnji ili prijemni, usputni i liniski terminali.
Prema ulozi u tokovima mogu da budu: sabirni, distributivni,
sabirno-distributivni, tranzitni terminali.
Prema povezanosti tokova vezuju se makro i mikro tokove, mikro i
makro, mikro i makro,mikro i mikro tokove.
Prema veliini i funkcijama djele se na: male-imaju osnovne funkcije,
srednji-imaju osnovne i pratee funkcije, veliki-imaju osnovne, pratee i
dopunske funkcije.
Prema pokrivenosti teritorije mogu da budu: lokalnog karaktera,
nacionalnog karaktera,meunarodnog-regionalnog karaktera i megasvjetskog karaktera.
Prema nainu i vrsti dopreme mogu da budu sa: homogenim blok
sastavima, liniske vezeizmeu terminala, grupni sastavi i pojedinane
dopreme.
Prema lokaciji: terminali u industrijskim kompleksima, terminali u
trgovakim kompleksima,terminali u robnim stanicama, na magistralnim
saobraajnicama.

10

Osnovne funkcije u terminalima su:

Pretovar i manipulisanje robom
Skladitenje
Punjenje i pranjenje
Odvozno dovozni red
Carinski, pediterski i poslovi kontrole
Kratkotrajno skladitenje robe.
Kompletna logistika usluga Podsistemi terminala:
Drumske saobraajnice
eljezniki kolosjeci za pretovar
Plato za odlaganje robe
Pretovarni sistem drum-eljeznica
Transportno- manipulativna mehanizacija
Ulazno-izlazni kontrolni punkt
Skladite za privremeni smjetaj robe.
Podsistemi za punjenje i pranjenje
Carinska sluba
Carinsko skladite
pediterska sluba
Uprava terminala
Tehnika sluba

11

4. VRSTE USLUGA U OKVIRU LOGISTIKOG CENTRA

U okviru logistikog centra mogu se efikasno i racionalno organizovati
razne usluge: iz sistema logistike, koje mogu da doprinesu uspenijem
poslovanju organizatorima logistikih centara i privredi.
Zavisno od potreba preduzea, gradova, optina, itavih regiona,
mogue je, putem logistikih centara pored ostalih, organizovati logistike
usluge ili grupe usluga, kao to su:

transport s odvozom ili dovozom ili bez njih;

skladitenje;
pakovanje, priprema tovamih transportnih jedinica;
utovar, istovar, pretovar;
pedicija;
dorada, prerada i obrada i sl.

Logistiki provajderi pruaju osnovne i dodatne logistike

u s l u g e . O s n o v n e u s l u g e s u : pediterske, transportne, skladine,
pretovarne, itd. Dopunske usluge su: finalizacija proizvodnje,
obiljeavanje, etiketiranje, dorada proizvodnje, montaa, sklapanje
itd. Logistika usluga za korisnika predstavlja sredstvo za
zadovoljavanje potreba, elja i zahtjeva, a za nosioca-davaoca
l o g i s t i k e u s l u g e o n a p r e d s t a v l j a pr o i z v o d - s r e d s t v o z a
o s v a j a n j e i z a d r a v a n j e n a t r i t u i ostvarivanje prihoda i profita.

12

5. PRIJEDLOG MJERA ZA POBOLJANJE USLUGA

Upravljanje ljudskim resursima je znaajna funkcija u radu
logistikih centata. Na podruju logistike se svakodnevno uvode nove
tehnologije, posebno u oblasti informacionih tehnologija imenadmenta.
Osoblje koje radi u logistikom centru mora se permanentno
usavravati stiui nova znanja koja su mnogo kompleksnija od
onih koja su im neophodna za procese transporta, p r e t o v a r a i
s k l a d i t e n j a . U ma l i m i s r e d n j i m p r e d u z e i m a ni j e mo g u e
obezbjediti obuku iusavravnje radnika.
Logistiki centri su pogodni za davanje usluga upravljanja
l j u d s k i m resursima jer raspolau prostornim, tehnolokim i
ljudskim potencijalima za oblast logistike i uo k v i r u n j i h j e
mogue obezbijediti: kurseve vezane za transport i
l o g i s t i k u z a k o r i s n i k e logistikog centra, prostor i osoblje za
obuku.
Kursevi vezani za transport i logistiku mogu se nuditi u logistikim
centrima, od strane odvojenih poslovnih jedinica, koje su visoko
specijalizovane u svom podruju, a to se esto moe postii uz trokove
nie od onih koji bi se ostvarili van logistikih centara.
Poboljanje je mogue izvesti u tri oblasti:
organizacija odvoza dovoza
organizacija utovara istovara kod poiljaoca i primaoca uz primjenu
manipulativnih sredstava
poveanje fleksibilnosti odvoza dovoza uvoenjem univerzalnih
vozila

13

6. ROBNO TRANSPORTNI CENTRI

Robno-transportni centar (RTC) je pojam koji je u naem jeziku
prihvaen kao mjesto koncentracije logistikih sistema i mjesto integracije
razliitih vidova transporta. Ideja o izgradnji ovih centara na naim
prostorima bila je sastavni dio koncepcije razvoja tehnologija i terminala
intermodalnog transporta. Znaajnija upotreba termina robno-transportni
centar poinje donoenjem Drutvenog dogovora o razvoju integralnog
transporta" 1985. godine.
Ovaj oblik logistikih centara u Evropi poinje da se razvija 70-tih godina
prolog vijeka, uglavnom na bazi parcijalnih privatnih i drutvenih inicijativa
kompanija iz oblasti transporta, logistike i gradskih i regionalnih uprava,
privrednih komora itd. Tokom 90-tih godina koncept velikih logistikih
centara postaje predmet planske i projektantske dokumentacije vodeih
razvijenih evropskih zemalja.
Freight Village (teretno selo) predstavlja definisani prostor na kom su
koncentrisane sve aktivnosti vezane za transport, logistiku i distribuciju robe
na nacionalnom i internacionalnom nivou koje obavljaju razliiti operateri.
Ovi operateri mogu biti vlasnici ili zakupci objekata i opreme koja postoji
unutar ove cjeline (skladini objekti, pretovarno-manipulativna sredstva,
kancelarije, vozni parkovi itd.). Takoe, u smislu potovanja pravila slobodne
konkurencije, Freight Village mora biti otvoren za sve kompanije koje ele da
se ukljue u njegov rad. Freight Village mora biti opremljen svim javnim
objektima. Ako je mogue, Freight Village treba da sadri i javni servis za
osoblje i opremu korisnika. U cilju podsticanja intermodalnog transporta,
Freight Village treba da bude opsluen sa vie vidova saobraaja (drumski,
eljezniki, pomorski, rijeni, vazduni). U cilju postizanja sinergije i
kooperacije, ovim centrima treba da upravlja neutralno zakonsko tijelo
(poeljan i najzastupljeniji oblik je partnerstvo javnog i privatnog sektora,
PPP - Public Private Partnership). Konano, Freight Village mora odgovarati evropskim standardima i performansama kvaliteta u cilju definisanja
ponude koja se zasniva na komercijalnim i rjeenjima odrivog transporta.
14

7. CILJEVI RAZVOJA RTC

Ciljevi su sastavni dio modela stratekog i operativnog odluivanja, na ijoj
osnovi se razvijaju kriterijumi i utvruju relevantne ocjene za i protiv razvoja
robno-transportnog centra.
Ciljevi razvoja robno-transportnih centara najee se klasifikuju prema:

Podruju drutveno-privrednog interesa - ekonomski,

saobraajno-logistiki, ekoloki, energetski ciljevi, ciljevi
prostornog planiranja itd.

Interesnim grupama, nosiocima odluivanja - sve javne i

privatne institucije ukljuene u planiranje, razvoj i eksploataciju
robno-transportnog centra (nacionalne, regionalne, lokalne optinske uprave, privredne komore, javna transportna
preduzea, pediterska, industrijska, trgovaka, usluna
preduzea, udruenja transportnih preduzea, logistiki
provajderi itd.).

Makro, meta i mikro aspektu posmatranja sistema robnotransportnog centra - Makro aspekt podrazumijeva ciljeve
razvoja
robno-transportnog
centra
kao dijela mree nacionalnog, regionalnog karaktera. Meta
aspekt podrazumijeva ciljeve razvoja jednog centra u
gravitacionoj zoni. Mikro aspekt podrazumijeva ciljeve razvoja
jednog podsistema, jednog korisnika ili operatora, odnosno
ciljeve jedne kompanije.

15

Interes i ciljeve za razvoj RTC-a imaju :

vlade i ministarstva
regionalne i gradske uprave
transportna privreda (eleznika, drumska, pediterska preduzea, itd.)
trgovina
industrija
pojedinci - fizika lica, stanovnici grada

Efekti razvoja RTC-a :

redukcija investicija u logistike sisteme

redukcija investicija u neprofitne logistike sisteme
smanjenje vezanog kapitala (sistemi i tokovi)
redukcija potronje energije
razvoj regionalnih i nacionalnih privrednih sistema
optimalna integracija pojedinih vidova transporta
ukljuivanje u internacionalne transportne sisteme
razvoj novih transportnih tehnologija i ntegrisanih transportnih sistema
zatita ivotnog okruenja
manji trokovi logistike
smanjenje teretnog transporta u gradovima
poveanje iskorienja transportnih sredstava
prikupljanje sekundarnih sirovina.

16

8. LOGISTIKA MREA
Logistiku mreu ine:
vorovi , terminali sa pripadajuim podsistemima i infrastrukturom
veze saobraajna infrastruktura, linijski vozovi (kontenerski voz na
liniji Hamburg Milano ide 5 - 7 puta nedeljno)
telematski sistemi
organizacija, udruenja

Slika 6. Gravitacione zone u mrei RTC-a jedne zemlje

Svaki centar ima svoju gravitacionu zonu (uu od 50 do 200 km, iru od
nekoliko hiljada km).Centri se razlikuju po strukturi, veliini i znaaju.

9. CITY LOGISTIKA
17

City logistika je proces totalne optimizacije logistikih i transportnih aktivnosti

pojedinanihkompanija u urbanom prostoru uzimajui u obzir saobraajno okruenje,
guvu i energetsku potronju u okviru trine ekonomije. (Taniguchi)
City logistika obuhvata sve dispozitivne i operativne delatnosti za efikasno
snabdevanje grada robom, kao i odnoenje materijala, sekundarnih sirovina na
specijalizovane deponije.

Slika 7. City logistika

18

S v a k o o d z a i n t e r e s o v a n i h i ma s v o j e i n t e r e s e i o n i s u e s t o u
k o l i z i j i , t a k o d a p a r c i j a l n o i pojedinano reavanje problema nije
dobro. Zbir parcijalnih optimuma ne znai i sveukupni optimum. Sutina je :
koncentracija, koordinacija i kooperacija. Jedno od reenja je razvoj RTC-a na obodu
grada.
Koncepcije city logistike su :

Kooperativni logistiki sistemi

Logistiki centri
Koncept koncentracije informacionih tokova
Koncept kontrole stepena iskorienja tovarnog prostora (load factor
control)
Podzemni sistemi transporta robe
Restriktivni koncept
Koncept orjentacije na ekoloka vozila
Koncept logistikog udruenja
Regulativni koncept gradskih uprava.

Slika 8. Mogunosti city logistike

10. ZAKLJUAK

19

Robni terminali i robno-transportni centri logistiki centri predstavljaju

jednu od najbitnijih komponenti logistikih mrea. Realizacija robnih tokova
u urbanim, regionalnim, nacionalnim i internacionalnim prostorima
nezamisliva je bez nekog oblika robnog terminala, odnosno logistikog
centra. Postoje razliiti tipovi logistikih mrea sa razliitim brojem i
strukturom logistikih centara. Logistiki centri se razlikuju po makro i
mikro lokacijskom poloaju, strukturi funkcija i podsistema, stepenu
razvijenosti, organizaciji i tehnologiji, ali je svima zajedniko da objedinjuju
razliite podsisteme i pruaju kompleksne logistike usluge.
Logistiki centri se formiraju sa ciljem da se prui kompletna logistika
usluga, uvedu savremene logistike tehnologije, poveanje ekonominosti i
efikasnosti transporta, koncentacija robnog rada i logistikih aktivnosti,
smanjenje vezanog kapitala, kreiranje uslova za efikasan razvoj itd.
Robno-transportni centar je najvei stepen integracije logistikih
aktivnosti, logistikih sistema i korisnika i nosioca logistikih usluga. On
povezuje najmanje dva vida transporta i omoguava sve transformacije
tokova makrodistribucije i tokova mikrodistribucije. Koncentrie veliki broj
uesnika i pored osnovnih logistikih usluga prua i sve ostale, pratee i
dopunske usluge koje uveavaju vrijednost i kvalitet logistikog servisa.
Na izbor lokacije robnog terminala, odnosno logistikog centra utie
vie razliitih faktora koji se u osnovi mogu posmatrati i svrstati u tri grupe:
karakteristike zahtjeva logistikih tokova;
karakteristike logistikog centra;
karakteristike lokacije i okruenja.

20