ultrazvuk - vera gal 1

ULTRAZVUK U MEDICINI
Vera Gal
ultrazvuk - vera gal 2
talasi
Zvucni talasi su mehanicki talasi kod kojih se
periodicno menja pritisak.Za postojanje
zvuka neophodna je sredina u kojoj se on
prostire. Moe se prostirati kroz vazduh,
vodu, ljudska tkiva, zemlju i druge sredine.
(Ne moe kroz vakuum.)
ultrazvuk - vera gal 3
Osnovne fizicke velicine
Frekvencija, (Hz) i period, T=
-1
(s)
Talasna dina, (m), brzina, c (ms
-1
)
c=
Elongacija, odstupanje od stacionarne
vrednosti, kod zvuka je razlika pritiska, p
Impedancija z=c, gde je gustina sredine
ultrazvuk - vera gal 4
ultrazvuk
Opseg frekvencija koje ljudsko uvo detektuje
je od 20 do 20000 Hz.
Talasi viih frekvencija od zvuka
predstavljaju ULTRAZVUK
ultrazvuk - vera gal 5
ultrazvuk
Elongacija je funkcija i vremena i koordinata.
Promene elongacije, a to su promene pritiska,
date su talasnom jednacinom. Brzina zvuka
zavisi od sredine u kojoj se zvuk prostire. U
materijalima u kojima je lako izvriti
kompresiju kao to je vazduh, brzina je
mala, a u cvrstim sredinama velika.
ultrazvuk - vera gal 6
ultrazvucno oslikavanje
Relativno male brzine uz u tkivima
omogucavaju merenje razdaljine koju talas
prede.
Na granici dve sredine dolazi do refleksije
(odbijanja) talasa.
I
u
=I
r
+I
p
(Izraz vai kad nema apsorpcije.)
ultrazvuk - vera gal 7
ultrazvucno oslikavanje
Koeficijent refleksije je dat odnosom
reflektovanog i upadnog intenziteta. On
presudno zavisi od razlike gustina dve
sredine na cijoj granici dolazi do refleksije.
Koeficijent refleksije, R, je dat izrazom
R=((z
1
-z
2
)/(z
1
+z
2
))
2
gde indeksi 1 i 2 oznacavaju dve sredine.
ultrazvuk - vera gal 8
ultrazvucno oslikavanje
Zbog velike apsorpcije u vazduhu i velike
rafleksije na granici vazduh/tecnost i
vazduh/cvrsto telo ultrazvukom se ne
ispituju organi u kojima ima vazduha, a
izmedu sonde i koe se stavlja gel.
ultrazvuk - vera gal 9
ultrazvuk
Kod uz uredaja izvor je ujedno i detektor,a
detektuje se samo onaj talas koji je
normalan na granicnu povrinu dva tkiva.
Sa granicnih povrina koje su reda velicine
talasne duine i manje, uz se odbija u
raznim pravcima i to doprinosi slabljenju
snopa.
ultrazvuk - vera gal 10
Stvaranje i detekcija uz
Jednim istim uredjajem se stvara i detektuje
uz. To je transdjuser. Koristi piezoelektricni
efekat.
napon transdjuser zvuk
zvuk transdjuser napon
ultrazvuk - vera gal 11
Princip pulsa i eha
Transdjuseri rade dvojako. Prvo emituju uz
puls, a onda detektuju eho.
Razdaljina transdjuser-granica je ct 2
ultrazvuk - vera gal 12
uz uredaj
Transdjuser dobija naponski signal ogranicene
amplitude i emituje uz. Zatim je u modu
da primi eho koji se transformie u naponski
signal. Velicina tog naponskog signala prvo
se ogranicava, zatim pojacava, negativni
deo impulsa se ispravlja u pozitivan i na
kraju se odreduje obvojnica signala.
ultrazvuk - vera gal 13
uz uredaj
Izlaz (izmerene veliine) su amplituda eha i
vremensko kanjenje u odnosu na
emitovani uz.
TV ili kompjuterski monitori se koriste za
prikaz podataka gde amplitudama
odgovaraju osvetljenosti. Dobijaju se sive
nijanse koje govore o razlici u tkivima.
ultrazvuk - vera gal 14
uz uredjaj
Vreme za koje se detektuje eho se
korespondira dubini na kojoj se nalazi
granica.
Ampiltuda eha sa tkiva koja su duboko,
smanjuje se zbog priguenja. To se
kompenzuje elektronskim putem.
ultrazvuk - vera gal 15
Slabljenje snopa
Slabljenje snopa predstavlja gubitak snage signala sa
dubinom.Slabljenje nastaje zbog rasejanja i
apsorpcije. Ako talas promeni pravac prostiranja
kaemo da se rasejao. Rasejanje cini da se snop
iri, a to znaci da je ista energija rasporedena na
vecu povrinu. Apsorpcija predstavlja pretvaranje
energije uz u toplotu kroz vibracije cestica. Ako
upadni snop ne pada normalno na granicnu
povrinu dolazi do prelamanja to takode slabi
snop.
ultrazvuk - vera gal 16
Doplerov efekat
U okviru primene uz u medicini Doplerov
efekat je pojava promene frekvencije eha u
odnosu na emitovani uz. Do promene
frekvencije dolazi zato to se granica dve
sredine sa koje se uz odbija krece. Poto je
transdjuser (koji je i emiter i detektor)
nepokretan promena frekvencije,, je data
posebnim izrazom
ultrazvuk - vera gal 17
Doplerov efekat
=2v cos /c
gde je
v brzina kretanja granice
frekvencija emitovanog uz
ugao izmedu snopa i granice
c brzina uz
ultrazvuk - vera gal 18
Doplerov efekat
Doplerov efekat je najveci kada se granica
krece u pravcu snopa, a nula kada se krece u
pravcu normalnom na snop. Kada se granica
krece prema transdjuseru je pozitivno, a
kada se krece od transdjusera je
negativno.
ultrazvuk - vera gal 19
Doplerov efekat
Doplerov efekat se primenjuje za proucavanje
kretanja krvi bez ubacivanja boja u krvotok
ili upotrebe X zraka.
ultrazvuk - vera gal 20
Kolor Dopler
Opsezi brzina se korespondiraju raznim
bojama. Ne ubacuje se boja, niti posmatrani
pokretni sistemi imaju boju koju vidimo na
ekranu.
ultrazvuk - vera gal 21
ultrazvuk - vera gal 22
ultrazvuk - vera gal 23
Kolor Dopler
http://www.worldwidewounds.com/2000/se
pt/Michael-Lunt/Doppler-Imaging.html
Na ovoj adresi cete naci sledece dve slike i
jo mnogo drugih. Preporucujem da
procitate clanak.
ultrazvuk - vera gal 24
Kolor Dopler
Na sledecoj slici je arterijski tok krvi,
prikazan crvenim, prema sondi. Venski tok,
prikazan plavim, je suprotnog smera.
ultrazvuk - vera gal 25
Kolor Dopler
ultrazvuk - vera gal 26
Kolor Dopler
Na sledecoj slici smer toka krvi je od sonde.
Nagli prelaz od utog u zeleno oznacava da
je brzina krvi prela ogranicenje skale.
ultrazvuk - vera gal 27
Kolor Dopler
ultrazvuk - vera gal 28
Bezbednost
UZ ne izaziva tetne efekte ukoliko intenzitet
emitovanog pulsa ne prelazi odredenu
granicu. Na mogucu tetnost ukazuju dva
indeksa:
termalni indeks ukazuje na sposobnost
povecanja temperature,
mehanicki indeks ukazuje na mogucnost
stvaranja upljina.
ultrazvuk - vera gal 29
Druge primene uz u medicini
Razbijanje kamena u bubregu. (rezonantna )
Otklanjanje zubnog kamenca. (uz u tok vode)
Zagrevanje miica. (uz u toplotu)
Cicenje pribora za operaciju.( u deterdent)
Istraivanja na primeni uz u otklanjanju raka
koe i cicenju krvnih sudova.