SKAY OSADOWE OKRUCHOWE

powstay w wyniku wietrzenia innych ska

PIASEK skaa luna z ziaren kwarcu, moe zawierad domieszki kalcytu, granitw, rulytu. W zalenoci od
rodowiska w jakim powstay wyrniamy: - Rzeczne to-szare - Morskie- biae - Eoliczne drobne, te - Polodowcowe zrnicowane ziarna Wystpowanie caa Polska

WIR skaa luna, skada si z odamkw i okruchw innych ska, moe zawierad domieszki piasku.
Wyrniamy: - Rzeczne - Morskie - Polodowcowe Wystpowanie: caa Polska z przewag Polski pnocnej

LESS skaa maozwiza, twr akumulacji eolicznej. Powstaa w warunkach klimatu peryglacjalnego(na
przedpolu ldolodw). Skada si z ziaren kwarcu. Moe zawierad domieszki kalcytu oraz zwizki elaza. Skaa barwy tej, atwo ulega erozji. Pod wpywem wody rozpuszcza si dajc t zawiesin. Na lessach powstaj bardzo dobre gleby - czarnoziemy. Wystpowanie: Wyyna Lubelska, Pogrze Karpackie, Wyyna Lessowa, Nizina lska

ZLEPIENIEC skaa zwiza, powstaa w wyniku diagenezy. W diagenezie ulegy wiry. Proces zachodzi pod
wpywem cinienia. Odamki wirw zostay zespolone ze sob spoiwem wapnistym. W Polsce zlepieoce nosz nazw marmurw. Barwa czerwona lub brzowa z ciemniejszymi wyranie widocznymi mineraami. Wygldem przypomina czerwony salceson. Wystpowanie Wyyna Kielecko-Sandomierska

 I skaa zwiza skadajca si z mikroskopijnej wielkoci czci mineralnych i organicznych.

PIASKOWIEC - skaa zwiza powstaa w wyniku diagenezy piaskw, w zalenoci od spoiwa czcego ziarna
piasku wyrniamy piaskowce:

-Wapniste (spoiwo wglan wapnia)

-elaziste (spoiwo zwizki elaza)

- Ilaste (spoiwo i)

- krzemionkowe(spoiwo krzemionka)

Odporny na wietrzenie. Wystpowanie: Gry witokrzyskie, Sudety, Karpaty

SKAY OSADOWE POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Powstaj w wyniku sedymentacji materii organicznej na dnie zbiornikw wodnych.

WAPIEO skaa zwiza powstaa w wyniku sedymentacji koci i pancerzy organizmw zwierzcych na dnie
zbiornikw wodnych. Skaa atwo ulegajca wietrzeniu. Pod wpywem wody nasyconej i CO2 rozpuszcza si tworzc formy krasu powierzchniowego i podziemnego. Wyrniamy:

-Dewooskie (kremowe)

- Skaliste(szare)

- Muszlowe(biao-szare z wyranymi fragmentami muszli)

 DOLOMIT skaa zwiza zawierajca 90% wglanu wapnia. Powstaa w wyniku dolomityzacji(wzbogaceniu
wglanu wapnia w magnez w rodowisku wodnym). Barwa szara z metalicznym poyskiem. atwo ulega krasowieniu tworzc formy krasu powierzchniowego i podziemnego. Wystpowanie Tatry i Alpy Dolomitowe

KREDA skaa zwiza w 99% z wglanu wapnia. Powstaa w wyniku sedymentacji mikroskopijnej wielkoci
muszli otwornic na dnie pytkich zbiornikw morskich. atwo ulega krasowieniu. Skaa krucha biaa. Wystpowanie Niecka Nidziaoska

 WGIEL skaa zwiza powstaa w wyniku uwglania obumarej rolinnoci na dnie pytkich zbiornikw
wodnych bez dostpu powietrza.

- Wgiel kamienny - powsta w klimacie gorcym i wilgotnym w wyniku

uwglania bujnej rolinnoci drzewiastej skrzypy, widaki, paprocie, lepidodendrony. Powsta w karbonie. Wystpowanie: Zagbie Grno-lskie, Wabrzyskie, Lubelskie

- Wgiel brunatny powsta w wyniku uwglania drzew iglastych i

liciastych w klimacie ciepym i wilgotnym. Powsta w trzeciorzdzie Wystpowanie Zagbie Konioskie, Bechatowskie, Turoszowskie

- Torf tworzy si wspczenie, powstaje z rolinnoci trawiastej,

kruchy, brzowy z widocznymi fragmentami rolin. Wystpowanie Nizina Podlaska, Dolina Biebrzy, Pojezierze Kujawskie

Inne : diament, grafit, antracyt

SKAY OSADOWE POCHODZENIA CHEMICZNEGO

SL KAMIENNA skaa zwiza skadajca si z pierwiastka halitu,

budowa krystaliczna, powstaa w klimacie gorcym i suchym w wyniku odparowania i krystalizacji chlorku sodu z roztworu wodnego. Barwa w zalenoci od domieszek: rowy, niebieski, mleczno-biay, bezbarwny. Powstaa w permie i trzeciorzdzie. Pod wpywem cinienia staje si plastyczna i tworzy wysady solne diapiry. Wystpowanie Bochnia, Wieliczka, Kodawa, rejon zatoki Puckiej

 GIPS odmiana soli trudno rozpuszczalnej, powstaa w klimacie

gorcym i suchym w wyniku odparowania i krystalizacji siarczanu wapnia. Skaa zwiza o budowie krystalicznej, krucha - II stopieo w skali Mossa, barwa biaa lub szara. Wystpowanie Niecka Nidziaoska

Odmian gipsu jest:

- Anhydryt - bezwodny siarczan wapnia ra pustyni

Krysztay siarczanu wapnia tworz konglomeraty skupiska. Barwa rowa. Wystpowanie Sahara

SIARKA zwiza, budowa krystaliczna, barwa: zielona i ta, skada si z pierwiastka siarki, powstaa w
wyniku przeobraenia gipsw i anhydrytw w warunkach beztlenowych przy udziale bakterii. Skaa atwopalna o specyficznym zapachu o niskiej temperaturze topnienia. Wystpowanie: Tarnobrzeg, Jezirko, Grzybw, Staszw

SKAY POCHODZENIA WULKANICZNEGO

A)GBINOWE

GRANIT skaa lita, powstaa w wyniku krystalizacji i zastygania magmy wewntrz skorupy ziemskiej. Jest to
skaa jawnokrystaliczna, mineray widoczne s goym okiem, skada si z kwarcu, skalenia, miki, barwa:

-pieprz z sol,

-sl z pieprzem

Wystpowanie Trzon krystaliczny Tatr, okolice strzelna i Strzegomia na przedgrzu Sudeckim b) WYLEWNE

BAZALT skaa lita, skrytokrystaliczna, powstaa w wyniku zastygania magmy na powierzchni ziemi, proces
krystalizacji zachodzi bardzo szybko w zwizku z czym mineray nie zdyy si wykrystalizowad. Skada si z plagioklazu, piroksenu, ilmenitu, hematytu. Barwa ciemnobrzowa lub czarna. Odporna na wietrzenie

Wystpowanie Gra w. Anny na wyynie lskiej najwiksze pokady na Pwyspie Dekan (Indie)

 PORFIR skaa wulkaniczna o zoonej genezie, powstaa w 2

etapach: I etap: krystalizacja magmy wewntrz skorupy ziemskiej, eksplozja wulkanw II etap: zastyganie magmy na powierzchni ziemi w tzw. ciecie skalnym Barwy brzowej, widoczne s dobrze wykrystalizowane jasne mineray Wystpowanie: Islandia, Pwysep Dekan

SKAY METAMORFICZNE

GNEJS skaa lita, powstaa z przeobraenia granitw pod wpywem metamorfizmu zwizanego z ruchami
grotwrczymi, cech charakterystyczn jest kierunkowe uoenie mineraw, swoj struktur przypomina boczek, bardzo odporna na wietrzenie, brzowa. Wystpowanie : Sudety, Gry witokrzyskie

KWARCYT skaa lita, powstaa z przeobraenia piaskowcw

krzemionkowych, pod wpywem metamorfizmu regionalnego zwizanego z ruchami ldotwrczymi. Barwa biaa jak mleko, swoim wygldem przypomina sl kamienn, bardzo odporna na wietrzenie, Wystpowanie: Karpaty, Gry witokrzyskie

MARMUR skaa lita, powstaa z przeobraenia wapieni pod wpywem

metamorfizmu kontaktowego zwizanego z dziaalnoci wulkaniczn, wapienie zostay nasycone gazami wulkanicznymi. Barwa biao-szara, brzowa z wyranymi ykami kalcytu Wystpowanie: Wochy