UniverzitetCrneGore Elektrotehnikifakultet Podgorica Odsjek:Energetikaiautomatika

Prof.drVladanVujii

6.DCACPRETVARAI AUTONOMNIINVERTORI

6.1 Uvod

DC-AC

pretvarai

pretvaraju

jednosmjerni

napon

(struju)

naizmjenini, zbog ega ih nazivamo invertorima

Autonomni invertori omoguavaju konverziju jednosmjernog napona u

naizmjenini napon promenljive frekvencije i amplitude Za razliku od mreom komutovanih invertora gdje se komutacija jednooperacionih ventila vri naizmjeninim naponom mree, ovi invertori rade nezavisno, autonomno u odnosu na mreu naizmjeninog napona Autonomni invertori su uglavnom bazirani na dvooperacionim (BJT, MOSFET,IGBT, GTO), a ne jednooperacionim ventilima

6.2. Monofazni mostni autonomni invertori

A) Dobijanje naizmjeninog napona pravougaonog talasnog oblika

Talasni oblik napona na optereenju:

1
is

S1 i E + u -

S3

Optereenje S4 S2

Prekidai S realizuju se antiparalelnim povezivanjem dvooperacionog prekidakog elementa i diode:

Dioda obezbjeuje protok struje u suprotnom smjeru i titi tranzistor. Ima funkciju jedino u sluaju induktivnog optereenja. Primjer (R-L optereenje):

Vremenski dijagrami:
opt

Prisutstvo signala ig1 do ig4 oznaava da je odgovarajui tranzistor (T1 do T4) ukljuen tj. da postoji struja baze dovoljna da dovede tranzistor u zasienje. Svaki tranzistor ukljuen po 180. Kada su ukljueni T1 i T2, struja raste eksponencijalno. Ukljuenjem T3 i T4, napon optereenja mijenja smjer, ali ne i struja. Usljed induktivnosti struja nastavlja da tee kroz zamajne diode D3 i D4, rekuperirajui induktivnu energiju na stranu jednosmjernog izvora, sve dok struja optereenja ne padne na nulu. Nakon toga poinje provodjenje T3 i T4 (struja iL <0).

Prelazni reim:

Ustaljeni reim:
opt

uopt = uL + uR Uoptsr = ULsr + URsr

L m 1 m

Uoptsr = 0, ULsr= 0 URsr= 0 ILsr = URsr / R = 0

opt

0 < t < T/2: T1, T2 -on uopt= E iL<0, provode diode D1 i D2

iL>0, provode tranzistori T1 i T2

L m 1 m 1 2 1 2 3 4 3 4

T/2 < t < T: T3, T4 -on uopt= -E iL>0, provode diode D3 i D4

iL<0, provode tranzistori T3 i T4
t t E + 1 e R

0 < t < T/2:

iL (t ) = I m e iL (t*) = I m e

L = R

T/2 < t < T:

t*

E t* 1 e , t* = t T / 2 R

Na osnovu jednaine:

iL (t ) = I m e

t E + 1 e R

0 < t < T/2

stavljajui: t=T/2, iL(T/2)= Im, dobijamo:

E 1 e Im = T R 1 + e 2

T 2

I m I L max

Takoe, stavljajui: t = t1, iL(t1)= 0, dobijamo:

Im R t1 = ln + 1 E

t1 trajanje intervala provoenja dioda, T/2 t1 trajanje intervala provoenja tranzistora

Srednja vrijednost struje tranzistora ITsr i dioda IDsr moe se izraunati rjeavanjem sljedeih integrala:

ITsr

1 = T

T /2

t1

i (t )dt
L

I Dsr

1 = iL (t )dt T 0
T E T t1 = , I m = 4 L 4

t1

Sluaj R 0 ( >> T, L>>R):

uopt E T/2 -E iL Im T/4 T/2 T t T t

E T Im + t, 0 t L 2 iL (t ) = I E (t T ), 0 < t T m 2 L

-Im

D1D2 T1T2 D3D4 T3T4

ITsr = I Dsr

Sluaj L 0 ( << T, L<<R):

T E , 0t R 2 iL (t ) = E , 0 < t T R
Struja iL ima isti talasni oblik kao i napon uopt Diode ne provode

B) Dobijanje naizmjeninog napona kvazi-pravougaonog talasnog oblika Jedan od naina generisanja kvazipravougaonog talasnog oblika je kombinacija, sabiranje izlaza, dva fazno pomjerena (za ugao ) pravougaona talasna invertora:

Efektivna vrijednost napona na optereenju moe se podeavati podeavanjem ugla .

Kvazi-provougaoni talasni oblik napona na izlazu invertora mogue je dobiti primjenom odgovarajueg upravljanja Nulti intervali napona javljaju se kada su istovremeno ukljueni prekidai S1i S3 ili S2 i S4:

Primjer (R-L optereenje):

Vremenski dijagrami:
opt

Dobijanje ovakvog (kvazi-pravougaonog) oblika napona uopt postie se faznim prednjaenjem paljenja para tranzistora T1, T4 u odnosu na T2, T3. Fazni pomak oznaava da upravljaki signali za T1 i T4 prednjae za u odnosu na odgovarajue signale za T2 i T3 , respektivno. U trenutku kada se T4 ukljui (T1 iskljui), struja optereenja nastavlja da tee kroz D4 i T2, pri emu je optereenje kratko spojeno (uopt = 0). Paljenjem T3 struja nastavlja da tee kroz D4 i D3, tj. vri se rekuperacija induktivne energije na stranu jednosmjernog napona.

C) Primjena irinsko-impulsne regulacije Efektivnu vrijednosti izlaznog napona mogue je podeavati, ne reguliui vrijednost E, primjenom impulsno-irinske regulacije:

toff ukljueni T1 T2 (u=E) ili T3 T4 (u=-E) ton - ukljueni T1 T3 ili T2 T4 (u=0) Primjenjuje se irinsko-impulsna modulacija (PWM - Pulse-WidthModulation) sa konstantnim faktorom popunjenosti u toku periode napona: t = ton + toff = const. , D = toff /t

Efektivna vrijednost napona proporcionalna je faktoru D.

D) Sinusoidalna PWM (SPWM) Kod SPWM odnos ton/toff se mijanja u toku same periode napona tj. impulsi su razliitog trajanja (mijenja se D), pri emu je interval t priblino konstantan. Primjenom sinusoidalne impulsno irinske modulacija (SPWM) znaajno se smanjuje sadraj harmonika nieg reda (treeg, petog,...) Mogue je regulisati amplitudu osnovnog harmonika Razlikujemo bipolarnu SPWM i unipolarnu SPWM Kod bipolarne SPWM izlazni napon je uvijek pozitivan ili negativan (+E ili E) Kod unipolarne SPWM izlazni napon u toku jedne poluperiode ima vrijednost +E ili 0, a u toku druge E ili 0.

I) Unipolarna SPWM Talasni oblik napona :

u=E kada su ukljueni T1 i T2 u= E kada su ukljueni T3 i T4 u=0 - kada su ukljueni T1 i T3 ili T2 i T4

Upravljaki signali dvooperacionih elemenata (npr. tranzistora) mogu se generisati na osnovu poreenja referentog sinusiodalnog i trougaonog signala (presjene take ova dva signala definiu trenutke ukljuenja i iskljuenja pojedinih tranzistora) :

c)

Vrijednost izlaznog napona zavisi od amplitude referentne sinusoide: a) maksimalan napon b) napon jednak polovini maksimalnog c) uestanost napona (osnovnog harmonika) dva puta manja

 Smanjenje izlaznog napona za pola vri se smanjenjem amplitude referentnog sinusnog talasa za pola Na slici su prikazani trougaoni talas (vt) i djelovi dva referentna sinusoidalna talasa (vs1 i vs2), od kojih jedan ima dva puta veu amplitudu (vs1).

Kada je: vs1> vt generie se upravljaki umpuls irine l1 za ukljuenje T1 i T2 (u=E) vs1> vt generie se upravljaki umpuls irine l2 za ukljuenje T1 i T2 (u=E) Iz slinosti trouglova slijedi: l2 = l1 / 2 (Napomena: uestanost stignala vt je mnogo vea od uestanosti signala vs1 i vs2 , pa se, u posmatranim intervalima, vs1 i vs2 mogu smatrati konstantnim)

Algoritam generisanja upravljakih signala primjenom dvije referentne sinusiode:

s t

s2

vs1> vt T1-on, T4-off vs2> vt T3-on, T2-off

vs1< vt T4-on, T1-off vs1< vt T2-on, T3-off

II) Bipolarna SPWM Upravljaki signali i talasni oblik napona :

vs> vt T1T2-on, T3T4-off

vs< vt T3T4-on, T1T2-off

E) Selektivna (programirana) eliminacija harmonika

Smanjuje se broj komutacija u toku jednog ciklusa, a samim tim komutacioni gubici, uz zadravanje prednosti redukcije harmonika nieg reda. Trenuci komutacije i trajanje ukljuenosti prekidaa proraunavaju se primjenom Furijeove analize tako da se u generisanom naponu eliminiu pojedini harmonici

6.3. Trofazni mostni autonomni invertori

Poluprovodniki ventili (T1,T2,) su dvooperacionog tipa (tranzistori, GTO) U kombinaciji sa antiparalelno vezanom diodom ine dvosmjerni prekida Trofazni potroa moe biti vezan u zvijezdu ili trougao

A) Dobijanje napona pravougaonog i kvazi-pravougaonog talasnog oblika - ugao provoenja ventila oznaava pojedinano trajanje ukljuenosti dvooperacionih ventila (u stepenima) u toku periode izlaznog napona (360o) Razlikujemo sluajeve: 60o < < 120o u svakom trenutku ukljuen samo jedan ili dva dvooperaciona ventila izlazni napon zavisi od optereenja =120o uvijek ukljuena po dva dvooperaciona ventila napon zavisi od optereenja 120o < < 180o ukljuena dva ili tri dvooperaciona ventila napon zavisi od optereenja = 180o uvijek ukljuena po tri dvooperaciona ventila napon ne zavisi od optereenja

I) Sluaj: =120o Uvijek ukljuena po dva dvooperaciona ventila. Ukljuuju se redom parovi: T1T2 - T2T3 - T3T4 -T4T5 - T5T6 - T6T1 Svaki par je ukljuen po 60o U sluaju isto omskog optereenja zamajne diode ne provode, a izlazni napon ne zavisi od vrijednosti otpora R:

Vremenski dijagrami za sluaj isto omskog optereenja, pri =120o :

I) Sluaj: =180o Uvijek ukljuena po tri dvooperaciona ventila, iz svake grane po jedan. Redosljed ukljuenja: T1T2T3 - T2T3T4 - T3T4T5 -T4T5T6 - T5T6T1 - T6T1T2 Svaka kombinacija ukljuena po 60o (6x60o = 360o) Izlazni napon isti u sluaju induktivnog i isto omskog optereenja. U sluaju isto omskog optereenja zamajne diode ne provode:

ic = -ia -ib = -E/(R+R/2)

Vremenski dijagrami za sluaj isto omskog optereenja, pri =180o :

Vremenski dijagrami za sluaj induktivnog optereenja, pri =180o :

B) Primjena sinusoidalne PWM

Upravljaki signali se generiu kao kod jednofaznog invertora komparacijom sinusoidalnog i trougaonog signala Tri sinusoide svaka se koristi prilikom generisanja upravljakih signala dvoopreacionih ventila jedne grane invertora (tj. za po jednu faznu) Naponi va, vb i vc sa slike su potencijali u odnosu na zamiljenu taku N (va vaN ,...):
E/2 N - E/2