Toparlann Gidiyoruz! Nereye mi? Nereden geldiysek oraya..

nsann nereden geldii konusunda sarih bir fikri olmasa da mutlaka bir yerden geldiini idrak edecek seviyeyi tutturmas iyidir. Bylece iinde gidilecek bir yeri olduuna dair bir duygu tayabilir, o duygusal blgeyi koruyabilir. Nereden gelmi olursak olalm; hepimizin geldii yer maneviyatmzn bir parasdr. nk bu yer alglanabilir, iaret edilebilir, bir mekan bile olsa insan iin tad maddi vasflar bakmndan deil, ihtiva ettii mn bakmndan nemlidir. Geri gidilemeyecek, dnlemeyecek bir yerden gelmi olamayz. Gidilebilecek bir yerden geldiimize kredelim; nk toparlann, gidiyoruz. Buraya, yani bugn bize hangi siyasi izgiyi tutturacamz, hangi hayat yolunu seeceimiz, kimlerle yoldalk edeceimiz sorularn sorduran ortama kendimiz karsnda, derece derece yakn ve uzak evremiz karsnda duyduumuz sorumluluk yznden gelmitik. Baka bir sebeple buraya gelmi olanlar bizden deildir. Onlara hitap etme gerei duymuyoruz. Bizler birbirimize seslenerek ikyetimizin kaynan kefedebildik. Bir ses karlabilecek, kan sesi iitebilecek kadar talihliyiz. Geldiimiz bu yerdeki dalgalanmalar ieriiyle olduu kadar iddetiyle de geli sebebimize tasallut edecek bir alm gsterdi. Artk yukarda szn ettiim sorumlulua dnmek sesi karan iin olduu gibi sesi duyan iin de kanlmazdr. Buraya gelii bizimkinden farkl sebeplere bal olanlar burada brakmak, buradakilerden kopmak gayesiyle toparlann, gidiyoruz! Ayaklarmz dolatracak derecede acele etmesek de olur; ama ii iyice ardan alacak kadar vaktimizin olmad besbelli. Birer okur ve yazar olarak siyaset adamlar ve onlar frdnds kitle iletiim aralar tarafndan ok kt kokutulan bu orta mal blgeyi mmkn olduu kadar abuk terk etmemiz lzm. Trkiyeyi bir bayalk gl haline getirebilecek bir selin sular hzla bulunduumuz tarafa akyor. O gelmeden bizler bulunduumuz yeri boaltmalyz. Burada zaten bir sele kaplp gelmi olanlar kalsn. Biz buray boaltmazsak iinde bulunulan blgeyle blgenin iinde bulunan arasnda bir fark gzetilmedii o felket yakamza yapacak. Deitirmek iin geldiimiz yerde deimeye uramak neyse; lkin dzeltilmesi gerektiine inandmz insanlarn eklini almaya ne demeli? Vcudumuzdaki yara-bere henz tedavi kaldrabilir durumdayken bamzn aresine bakmalyz. Toparlanacak derman bulur bulmaz toparlann, gidiyoruz! Hatrlatsam iyi olacak: bundan on yl kadar nce yazdm bir Cuma mektubunun bal yleydi: Bu deveyi gtmeyeceiz ve bu diyardan gitmeyeceiz! Bu gn ise Cuma mektubu okurlar karsna: Toparlann, gidiyoruz! serlevhasyla kyorum. Ne oldu? Gitmeyelim diyen adam niin gidelim diyor? On ylda bana tkrdm yalattlar m? Yoksa on ylda olup bitenler beni tabansz hale mi getirdi? Bu ihtimaller sz konusu edilince dmanlarm zil takp oynayarak hem yle, hem yle diyeceklerdir. Halbuki iin asln bilen dostlarmn gz nnde gerekleen olay aklkla gsteriyor ki ne biri, ne de tekidir.. stelik beni on yl arayla iki deiik ifadeye gtren mantk kavranlnca grlecektir ki szlerim birbirini elmiyor. Benim bu gn toparlann gidiyoruz deyiim bu diyar terk etmeyiin bir nianesidir. Gtmek iin nmze srdkleri deveyle irtibat, hasbelkader kurulmusa, kesmek iindir. Bir kararlln dile getiriliinden on yl sonra szmden dnmediimi belirtecek bir anlatm yolu kullanyorum. Ayn eyi sylyorum; ama inesi krk yere taklm bir plak gibi deil. Frsatn bulmuken kendimin ve has okurlarmn hak ettii vgye yer ayrmadan gemek olmaz. Cuma Mektuplarn ne dn, n olsun memlekete diye yazdm, ne de bu

gn benzeri bir sikla hareket ediyorum. Varlk sebepleri arasnda ilevsellikleri birinci sray dolduran yazlar bunlar. Bu metinlerde gnlk gazetelerde yaynladm fkralardan bir derece farkl olarak sadece kendilerine gerekten mektup yazma gerei duyacam insanlar muhatap alyorum. Yine de mektuplar ancak neir yoluyla asl okuruna ulaabildii iindir ki zaman zaman okurla yazarn arasna girerek gereksiz sapmalara sebep olan kimi merakllarn yazlanlar okumasna engel olunamyor. Deve gtmeme ve toparlanp gitme konusundaki makalemiz bizi bilen, bizliini bilen bizler arasndadr. Nelerle karlaacamz peinen nasl bilebilirdik? Mildn 2001inci ylnda iki olgu karmza ezamanl km bulunuyor: Trkiyenin ancak Dnya Sistemi tarafndan dayatlan artlarn kabul halinde Dnya Sistemi ile pazarlk yapma gcne eriebilecei, bu birinci olgu. kinci olgu Trkiyenin kimliine sahip kma yolundaki abalarndan bir mflis kl altnda kalmak mecburiyetinde braklarak vazgemi bulunmasdr. Daha dn bile denilemeyecek yakn gemite Kemal Derviin imdiki hkmete ultra bakan olarak girmesiyle ksa bir sre iin alan ve grdmz kadaryla kapanmasna ramak kalm dnemi Trkiyenin son ans olarak vasflandranlar aka etmiyordu. Trkiyenin ans yaver gitseydi veya baka bir ifadeyle Trkiye kendi ansn yaratacak apta insanlar tarafndan ynetiliyor olsayd lkemizin eline Cumhuriyetin ilnndan bu yana beynelmilel sahada noksanln ektiimiz bir izin kd gemi olacakt. Biz bu kat sayesinde global kapitalizmin konandaki mnasebetlerimizi hizmetkrlarn kulland arka kapdan, arka merdivenden ileyerek deil de ziyaretilerin, davetlilerin, konak sakinlerinin girip ktklar n kapnn genilii, n merdivenin ferahlyla srdrebilecektik. Trkiyeyi ynetenler, daha ak bir anlatmla, Trkiyede kendilerine makam ve mevki tahsis edilmi bulunanlar, kendilerini bir ok haneye girip kma ykmll ile iini yrten riyasete mensup ahsiyetler gibi grmez de kendilerini mahalle kabadays raconuyla kaytl bir zmre gibi alglarlarsa varlacak yer burasdr. Trk milletinin ynetenler cenahndan dayatmalar suretiyle hangi biimde olursa olsun kendi kimliine sahip kma giriimleri fos km ve topluma ilikin kiiliimiz ifls etmitir. Modernlemenin topluma bir boyun ei olarak sunuluu, modernleme vesilesiyle bir karakter ve ahsiyet ina etmede kalnan yetersizlik yneticilerin crm alan eklinde ortadadr. rnek olmay, rnek karmay ynetilenlerden beklemek ne akla, ne de ahlka uyar. Sarahatle bilinen gerek ynetilenlerin sahip klabilecek bir kimlik arz etme gcnden tarih boyunca mahrum brakldklardr. Geldiimiz yerde sorularla ba baa kaldndan bile habersiz bir toplumuz. Bu halimizle bize bir toplum denilmesi bile su gtrr. Trk isek sradan bir Balkanldan seni-beni ayran nedir? Trk isek sradan bir Orta-Douludan seni-beni ayran nedir? Bunlarn cevap bekleyen sorular olmas kimin umurunda? Mflis kyafetine talim ediimiz bilgi ve bilin dzeyi karsndaki umursamazlmzdan douyor. Kimlik konusunda Trk milletinin aya srtke siyasi kadrolarndaki lakalama tahamml edilmez bir hal alyor. Laka siyasi kadrolar gemi azya alp kimlik araylar dolaysyla doan btn meseleleri zmszle srklyor. Bu durumun ne anlalr sonucu millet olarak hibir siyasi gelimeye bel balanamayacann yzmze arpldr. Btn toplum etkinliklerini kapsayan kltr hayatmz kirlilikle malldr. Pislik dnya sistemini kabullenerek kendimize bir kurtulu yolu aamayacamz kadar artm durumdadr. Pislie katlanmay denemeyelim. Baarszlklara goygoyculuk etmemek iin toparlann, gidiyoruz! Aklmzdan hi karmayalm ki biz kltr hayatmz dnya sistemini reddetme bahanesini kullanrken kirlettik. Bir ad da kapitalizm olan dnya sistemini zyle ve biimiyle reddederek Trkiyenin

kurtuluuna alan bir yola girmek lkemizde ipleri ellerinde bulunduran evrelerin son krk ylda ynetim felsefesi itibariyle sosyalizmi veya slmiyeti benimsemesiyle mmkn olabilirdi, olmad. Birilerinin koro halinde Geti Borun pazar, sr eeini Nideye! diye haykrdklarn iitir gibi oluyorum. Trkiyenin her iki yaklamla da kurtulu yoluna giremeyiini nesnel artlara, giderek beynelmilel siyasetin ini klarna balayarak aklayanlar (akladm sananlar) sadece iledikleri kabahatleri rtmeye alanlardr. Trkiyeye ku bakyla bakan herkes son krk ylda srasyla iki tarzn da benimsenmeye gayret edildii izlenimine kaplabilir ve yumruklarn, kfrlerin saysn aklamak suretiyle byle bir izlenim edinmekte hakl olduunu savunabilir. Ne var ki hadise grndnden ok karktr ve son krk yln Trkiyeye ierden bakam yeterlii gsterebilmek iin sarf edenler dikkatleri sosyalistler ve Mslmanlar tarafndan yirmierli olarak paylalan son krk ylda sosyalizm aleyhine sosyalist geinenlerin ve slmiyet aleyhine mnafklarn neler yaptklarna ekmek isterler. 27 Mays 1960 ihtillini takip eden yllar Trkiyeyi sol, belki de sosyalist bir iktidarn beklediine inanlan yllard. 12 Eyll 1980 ihtillini ise Trkiyede istikrar Mslman, belki de eriat bir ynetim salayabileceine inanlan yllar takip etti. Bu inanlarn kayna neydi? Toplumun deiik katmanlarnda bu inanlarn yaygnlamas kimin iine geliyordu? Yaygnl salamak iin hangi karakterdeki toplum unsurlar kullanlmt? Bu insanlar ie koma yolu hi denenmese olmaz myd? Umalm ki doktora almasn sosyologi alannda yapanlar zahmete girip yukardaki sorulara birer cevap bulmak suretiyle bizleri aydnlatrlar. Onlarn cevab gelene kadar biz devletin yaygnlaan inanlar dolaysyla bana i aabilecek tehlikeleri nasl bertaraf ettiine bakalm. Trkiye sol, belki de sosyalist bir ynetime kavuarak kurtulu yolu bulurum midine sarld yllarda devlet (elektrik gibi ancak arpnca varln anlaml bulduumuz devlet) bu yolu aabilecek olanlar arasnda bir ayklama yapt ve eliyle devlete sadakatini kantlam elemanlarn ayklamaya konu ettii unsurlarn arasna serpitirdi. Souk sava artlar sol ve sosyalist unsurlarn takibatnda ve ynlendirmesinde byk kolaylklar salyordu. nemli olan birinci ilem, yani kullanl tez etrafnda insanlar toplamakt. Trkiyede sol ynde bir iktidar deiikliin adna Mill Demokratik Devrim demek suretiyle devletin asl elemanlar lfz olarak da kendilerini sosyalizmden azat ettiler. Bylelikle nasl olduysa oldu doktrine sadakatiyle dikkat eken sosyalistler bu hareketi srkleyen heyetlerden ksa srede tasfiye edildiler. Hepsinden nemlisi sosyalizmin Trklk ve Mslmanlkla hem yaygn, hem rgn batlar iinde kavranabileceine eilim duyan sosyalistler hareket iinden tasfiye edilmekle braklmad, itibarszlatrld. Sosyalist politika retmesi sz konusu edilebilecek olanlard. Felsefenin hangi basamakta bir sefalete dtn grmek isteyenler Trk solcularyla tanmakta acele etseler yeriydi. Trkiyede takibat altnda bulunmak bakmndan solcular ve sosyalistleri laiklik bahane edilerek fersah fersah geride brakan Mslmanlar gttkleri siyasi hedefler itibariyle yozlatrlmak iin ok msait zellikler arz etmilerdir. Mslmanlarn iri gvdeleri zerinde gerekletirilen ilemlerden sz edeceksek bunun sosyalistlere uygulanan ynteme hi benzemediini belirtmeliyiz. slmiyetin Trkiyenin kurtuluuna vesile olaca fikri ortadan kaldrlrken siyas boyutu ne karlarak yrtlen hareketten stn nitelikli Mslmanlarn, elden geldiince etkisizlemesi salansa da, tasfiyesi yoluna gidilmedi. Tasfiyeye girimeye yeltenen her kim olduysa ksa zamanda kendi altn oyduunu anlamakta gecikmedi. Nitelikli Mslman birey piyasasn son yirmi ylda hi kaybetmedi. Hep yksek kurdan ilem grd. Trkiyede Mslmanlar bireyler olarak deil srler olarak ileme tbi tutuldular. Mslmanlar kiiliklerinde klme vuku bulduka piyasa deerlerinin arttn

gzlemlediler. Bireyler olarak deil srlerden birinin paras olarak hareket etmek Mslmanlar iin ok krl idi. Bamzdan geen aamal bir maceradr. Srnn siyaset sahnesine giriiyle balayan macerada nce onun Vatan Cephesini blecek bir performans gstermesi istendi. Sonra Trk san bu srnn temsil etmesine ruhsat verildi ve nihayet hangi gerekeyle mazeret uydurulmu olursa olsun Amerikancln, giderek batllarla ibirlii yapmann bayraktarlndan keyif alan bir Mslmanlar srsne ulalm oldu. Yanstt renkler ister sac, isterse solcu alglaylara elverili olsun, bugn Trkiyedeki siyaset sahnesini dolduran ve kitle iletiim aralarna malzeme olan orta mal grler haysiyet sahibi insanlarn onlarn evresinde mekn tutamayaca zelliklerdedir. Mslmanln, onunla ayn anlama gelen Trkln ciddiye alan bizler orta mal grlerin hkmn yrtemedii bir alanda tanklmz devam ettirmek zorundayz. Bu tankln retkenliine ihtiyacmz var. yle anlalyor ki bizim tanklmzn devam ancak buralarda oyalanmaktan vazgemekle mmkndr. Gitmek iin toparlanmak gerekiyor. Yannza alacanz eyler sahip olduklarnzn hepsi deil. Sizin iin neler vazgeilmez ise onlar tanma durumundasnz. Kirlilik iinde rahat edemeyen biriyseniz neyin gzel, neyin doru, neyin hakl, neyin faydal, neyin sahici olduu konusundaki kararnz gzden geirmek zorundasnz. Tazelenmek her zaman gereklidir; ama bilhassa tazelenme gereinin ne kt zamanlar da vardr. Bu gn byle bir tazelenmeyi kalabalklarn kabalklarna taviz vermeden ve hogrsz bir tarzda baarmann gndr. smet zel Cuma Mektuplar - 6 ule Yaynlar, Kasm, 2002