Zeszyt techniczny

MULTIPOR - Ocieplanie od wewntrz

Wydanie rozszerzone

mgr in. Piotr Harassek

Zeszyt techniczny MULTIPOR - Ocieplanie od wewntrz

wydanie I Marzec 2012

Copyright by Xella Polska sp. z o.o. Warszawa 2012 Znaki SILKA i YTONG s zarejestrowanymi znakami towarowymi. Prawa ochronne na te znaki przysuguj Xella Polska Sp. z o.o. z siedzib w Warszawie. adna cz tej pracy nie moe by powielana i rozpowszechniana bez pisemnej zgody wydawcy.

SPIS TRECI
1. Wstp..................................................................................................................................7 2. MULTIPOR...........................................................................................................................8
2.1. Opis................................................................................................................................................ 8 2.2. Proces produkcji............................................................................................................................ 8 2.3. Asortyment.................................................................................................................................... 9 2.3.1. Mineralne pyty izolacyjne MULTIPOR................................................................................. 9 2.3.2. Zaprawa MULTIPOR............................................................................................................. 9

2.4. Waciwoci................................................................................................................................. 10 2.5. Ocieplenie od wewntrz.............................................................................................................. 12

3. Fizyka budowli..................................................................................................................13
3.1. Ciepo........................................................................................................................................... 13 3.2. Transport pary wodnej................................................................................................................ 13 3.3. Kondensacja pary wodnej........................................................................................................... 15 3.4. Warunki klimatyczne................................................................................................................... 16 3.5. Rozwj pleni............................................................................................................................... 18

4. Wymagania prawne..........................................................................................................20
4.1. Wymagania co do ochrony termicznej budynkw....................................................................... 20 4.2. Wymagania co do ochrony przed kondensacj pary wodnej...................................................... 22

5. Projektowanie ocieplenia od wewntrz............................................................................23

5.1. Ocieplenie od wewntrz i od zewntrz........................................................................................ 23 5.2. Izolacyjno termiczna przegrd................................................................................................ 25 5.3. Ochrona przed rozwojem pleni.................................................................................................. 27 5.4. Kondensacja pary wodnej w przegrodzie.................................................................................... 28 5.4.1. Analiza na podstawie PN-EN ISO 13788........................................................................... 28 5.4.2. Zaawansowane modele numeryczne................................................................................ 31

6. Wykonawstwo...................................................................................................................34 7. Dane techniczne................................................................................................................36 8. Detale konstrukcyjne........................................................................................................39 9. Przykady oblicze............................................................................................................42 9.1. Obliczenie wspczynnika U......................................................................................42 9.2. O  cena ryzyka kondensacji pary wodnej na wewntrznej powierzchni przegrody..............................................................................................44 9.3. Obliczanie kondensacji midzywarstwowej...............................................................46

10. Bibliografia.......................................................................................................................50 Formularz danych do Analizy cieplno-wilgotnociowej.........................................................51

1. WSTP
W Polsce istnieje obecnie wiele obiektw, ktre charakteryzuj si duymi stratami ciepa oraz wysokim zapotrzebowaniem na energi do ogrzewania. Wwikszoci przypadkw ocieplenie cian zewntrznych jest w stanie rozwiza ten problem. Pod wzgldem izolacyjnoci termicznej caej przegrody kolejno pooenia poszczeglnych warstw przegrody nie ma znaczenia, bowiem izolacyjno termiczna wynika jedynie zsumy ich oporw cieplnych. Bardzo czsto przyjmowanym rozwizaniem jest monta zoonych systemw izolacji termicznej (ETICS) po zewntrznej stronie przegrody. Takie podejcie charakteryzuje si szeregiem dodatkowych korzyci:

Do tej grupy nale:

 obiekty zabytkowe budynki wpisane do rejestru zabytkw lub objte ochron konserwatorsk powinny wjak najmniejszym stopniu ulega modykacji, zarwno pod wzgldem konstrukcyjnym, jak i estetycznym. Z tego wzgldu wzdecydowanej wikszoci przypadkw wtego typu obiektach nie ma moliwoci zmiany wygldu elewacji, np. poprzez jej ocieplenie;  obiekty owartoci architektonicznej wprzypadku czci budynkw inwestor lub zarzdca moe nie wyrazi zgody na wykonanie termoizolacji od zewntrz ze wzgldu na ciekawy charakter fasady lub ch zachowania oryginalnego wygldu budynku;  ograniczenie praw wasnoci w niektrych obiektach cz cian zewntrznych znajduje si dokadnie na granicy dziaki, przez co kada dodatkowa warstwa zewntrzna bdzie narusza dziak ssiedni, na co moe nie zgodzi si jej waciciel. Innym przykadem ograniczenia praw wasnoci jest sytuacja, w ktrej cz z mieszkacw budynku wyraa ch ocieplenia budynku, podczas gdy pozostali si na to nie zgadzaj;  obiekty uytkowane czasowo budynki ogrzewane czasowo i/lub w nieregularnych okresach czsto wymagaj moliwoci szybkiego ogrzania, natomiast mniejsze znaczenie dla uytkownika ma zjawisko akumulacji cieplnej ibezwadnoci termicznej muru. Wtym przypadku ocieplenie od wewntrz odcina mur od powietrza wewntrznego. Dziki temu uytkownik jest w stanie szybko ogrza pomieszczenie bez koniecznoci nagrzewania muru.

 akumulacja ciepa w murze izolacja termiczna po zewntrznej stronie sprawia, e konstrukcja muru przejmuje cz ciepa dostarczanego do pomieszczenia. Dziki temu w upalne dni pomieszczenie nie ulega przegrzaniu, natomiast zim pomieszczenie duej si wychadza; mae ryzyko wykroplenia pary wodnej izolacja po stronie zewntrznej ogranicza ryzyko kondensacji pary wodnej wwarstwie konstrukcyjnej muru;

 mniejszy wpyw mostkw termicznych warstwa izolacji zewntrznej w rwnym stopniu pokrywa powierzchni elewacji dodatkowo zabezpieczajc mostki termiczne;  brak wpywu na powierzchni pomieszcze wykonanie ocieplenia cian od zewntrz nie wie si zkoniecznoci oprniania pomieszcze budynku (na czas prac budowlanych) oraz nie zmniejsza ich powierzchni.

Powysze wzgldy przemawiaj za tym, aby izolacj termiczn wykonywa po stronie zewntrznej przegrody zawsze, o ile jest to moliwe. Dotyczy to przede wszystkim obiektw nowobudowanych, a take termomodernizacji wikszoci obiektw istniejcych. Jednak istnieje grupa budynkw, ktre z rnych wzgldw nie mog lub nie powinny by ocieplone od zewntrz.

Ocieplenie od wewntrz w niektrych przypadkach moe zatem stanowi rozwizanie bardziej podane lub wrcz jedyne dopuszczalne. Jednak wprzeciwiestwie do izolacji termicznej zewntrznej wymaga bardziej szczegowej analizy przegrd, przede wszystkim ze wzgldu na zjawiska cieplno-wilgotnociowe.

2. MULTIPOR
2.1. Opis
MULTIPOR to mineralne pyty izolacyjne wykonane z bardzo lekkiej odmiany betonu komrkowego. Ich gsto wynosi do 115 kg/m3, przez co charakteryzuj si wysok izolacyjnoci termiczn zachowujc wszystkie najwaniejsze zalety betonu komrkowego. Pyty MULTIPOR to produkt zgodny z Europejsk Aprobat Techniczn ETA-05/0093, wydan przez Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej (DIBt). Materia ten spenia surowe wymagania, co uprawnia do znakowania go symbolem CE. Izolacyjno termiczna MULTIPOR, jako bardzo lekka odmiana betonu komrkowego, wykazuje si wysok izolacyjnoci termiczn. To mineralny materia, ktry doskonale sprawdza si jako izolacja termiczna cian zewntrznych, stropw i dachw. Wyjtkowe waciwoci pozwalaj na stosowanie pyt MULTIPOR take jako ocieplenie cian od wewntrz. Jednorodno MULTIPOR, podobnie jak bloczki YTONG, to materia jednorodny (izotropowy), co oznacza, e posiada on takie same waciwoci we wszystkich kierunkach. Dziki temu nie ma znaczenia kierunek przyklejania pyt, czy sposb ich docicia. Jednoczenie MULTIPOR to materia solidny, oniezmiennym ksztacie iwymiarach. Regulacja wilgotnoci Beton komrkowy posiada zdolno do chonicia wilgoci z powietrza oraz bardzo szybkiego wysychania. Waciwo ta sprawia, e pyty MULTIPOR mona stosowa take jako ocieplenie od wewntrz bez paroizolacji. Odporno ogniowa MULTIPOR jest w peni materiaem mineralnym, przez co take niepalnym. Zalicza si go do klasy A1 reakcji na ogie podczas poaru nie ulega zaponowi, nie wydziela dymu, nie topi si. Pozwala to na bezpieczne stosowanie pyt izolacyjnych jako ocieplenie zarwno od zewntrz, jak iwewntrz. Przegrody ocieplone pytami MULTIPOR wykazuj si take zwikszon odpornoci ogniow ze wzgldu na izolacyjno termiczn.

Dokadno wymiarowa Elementy MULTIPOR produkowane s z precyzj do 2 mm. Dziki temu pyty MULTIPOR dobrze do siebie przylegaj, nie tworzc nieszczelnoci ani mostkw termicznych. Dua dokadno wymiarowa zapewnia rwnie komfort pracy oraz przyspiesza czas budowy.

2.2. Proces produkcji

Proces produkcji mineralnych pyt MULTIPOR jest niemal identyczny jak produkcja elementw YTONG. MULTIPOR powstaje z naturalnych i mineralnych surowcw: piasku kwarcowego, wapna, cementu iwody. Po wymieszaniu wszystkich skadnikw w odpowiednich proporcjach oraz dodaniu rodka porotwrczego (pasty aluminiowej), mieszank zalewa si formy. Aluminium w reakcji z wodorotlenkiem wapnia tworzy uwodniony glinian wapna. Wydzielajcy si wtym procesie wodr spulchnia mieszank tworzc w niej zamknite pory, ktre zajmuj do 95% objtoci. Wodr wewntrz porw szybko zostaje zastpiony przez powietrze. Po rozformowaniu blok betonu komrkowego city jest mechanicznie do formatu pyt oodpowiednich wymiarach, ktre umieszczane s w autoklawach. W trakcie autoklawizacji MULTIPOR uzyskuje swoje ostateczne waciwoci oraz ksztat.
1 2 3 4 5 1 2 3 4
Dozowanie Surowce: Piasek Woda Wapno Cement Pasta aluminiowa

Mieszanie Wypenianie form Dojrzewanie form

Gruntowanie

Autoklawizacja

Wycinanie pyt

Suszenie

Pakowanie

Rys. 1.  Schemat procesu produkcji mineralnych pyt izolacyjnych MULTIPOR.

2.3. Asortyment
2.3.1. M  ineralne pyty izolacyjne MULTIPOR Mineralne pyty izolacyjne MULTIPOR dostpne s wszerokim asortymencie gruboci od 5 do 20 cm. Na zamwienie moliwe jest rwnie dostarczenie elementw o gruboci do 30 cm. Elementy MULTIPOR pakowane s wmae pakiety po 3-10 sztuk, ktre umieszczane s na standardowych paletach drewnianych. Taki sposb pakowania chroni wyroby przed uszkodzeniem w trakcie transportu.

Tab. 1. Mineralne pyty izolacyjne MULTIPOR asortyment Opis elementu Grubo1) [mm] 50 60 80 100 MULTIPOR 120 140 160 180 200
1)

Wysoko [mm]

Dugo [mm]

Liczba elementw na palecie [szt.] 144 120 90 72

rednia wydajno z palety [m2] 33,70 28,08 21,06 16,85 14,04 11,23 9,83 8,42 8,42

Masa palety [kg] 265 265 265 265 265 255 255 240 265

Numer artykuu

270 090 110 270 091 710 270 091 810 270 090 310 270 090 510 270 092 510 270 091 910 270 090 810 270 090 910

390

600

60 48 42 36 36

Na zamwienie dostpne s pyty o gruboci 220, 240, 260, 280 i 300 mm

2.3.2. Zaprawa MULTIPOR Zaprawa tynkarska lekka MULTIPOR jest mineraln such mieszank gotow do zarobienia wod. Suy do klejenia pyt MULTIPOR do podoa, do szpachlowania i wykonywania warstwy zbrojonej siatk z wkna szklanego na powierzchni pyt MULTIPOR, do szpachlowania nierwnych podoy, do renowacji, zbrojenia inaprawy starych tynkw. Moe take stanowi podoe pod waciwy tynk wewntrzny lub zewntrzny.

2.4. Waciwoci pyt MULTIPOR

Mineralne pyty MULTIPOR stanowi wyjtkowo lekk odmian betonu komrkowego. Dziki temu charakteryzuj si bardzo wysok izolacyjnoci termiczn, niskim oporem dyfuzyjnym oraz niepalnoci. Izolacyjno termiczna Pyty MULTIPOR charakteryzuj si bardzo ma zalenoci izolacyjnoci termicznej od wilgotnoci. Zjawisko to opisuje wspczynnik konwersji z uwagi na wilgotno fu. Im mniejsza warto fu tym mniejszy wpyw wilgotnoci na izolacyjno termiczn materiau. Zaleno izolacyjnoci termicznej od wilgotnoci materiau opisuje wzr (na podstawie normy PN-EN ISO 10456): D D = Fm 10,dry [W/(mK)] (1)

czynnik konwersji zuwagi na wilgotno Fm   spczynnik konwersji zuwagi na wilgotfu w no wyraony wstosunku masy wilgoci do masy materiau masowa zawarto wilgoci w materiale u1  wstanie powietrzno-suchym, u1 = 0,00 kg/kg przewidywana masowa zawarto wilgoci u2  wmateriale [kg/kg] Wartoci fu odnoszcych si do wikszoci materiaw powszechnie stosowanych wbudownictwie podaje norma PN-EN ISO 10456. Wtablicy 3 podano wartoci wspczynnikw konwersji fu odnoszcych si do pyt MULTIPOR wzalenoci od warunkw otoczenia na podstawie Europejskiej Aprobaty Technicznej ETA 05-0093. Zawarto wilgoci w materiale zalee moe od rnych czynnikw, przede wszystkim:

fu (u2-u1) Fm = e (2)

 temperatury iwilgotnoci powietrza;  zjawisk zycznych zachodzcych w przegrodzie (dyfuzja ikondensacja pary wodnej);  zewntrznych rde wilgoci.

 obliczeniowa warto wspczynnika przewodzenia ciepa [W/(mK)] warto wspczynnika przewodzenia cie10,dry  pa wstanie powietrzno-suchym [W/(mK)]

Tab. 2. M  ineralne pyty izolacyjne MULTIPOR parametry techniczne Parametr Gsto objtociowa, [kg/m3] Wspczynnik przewodzenia ciepa w stanie suchym, 10,dry [W/(mK)] warto obliczeniowa, D [W/(mK)] Przenikanie pary wodnej wspczynnik oporu dyfuzyjnego, przepuszczalno pary wodnej, [kg/(msPa)] Wytrzymao na ciskanie w stanie suchym [kPa] rednia wytrzymao na rozciganie [kPa] Odksztacenie pod ciarem 1 kN [mm] Reakcja na ogie Sorpcja [%-masy] Absorpcja wody krtki kontakt z wod, WP [kg/m] dugi kontakt z wod, WPL [kg/m] Zuycie [szt./m ]
2

Warto 115

0,042 0,043

3 0,67 10-10 300 80 1,0 klasa A1 6

2,0 3,0 4,27

10

W tablicy 4 podano warto wilgotnoci pyt MULTIPOR w zalenoci od wilgotnoci powietrza. Przedstawione dane pochodz z Europejskiej Aprobaty Technicznej ETA 05-0093 oraz wynikw bada sorpcji-desorpcji. Sorpcja-desorpcja Pyty MULTIPOR charakteryzuj si bardzo niskim oporem dyfuzyjnym. Oznacza to, e para wodna ma moliwo swobodnego wnikania w porowat struktur pyt. W przypadku konstrukcji ocieplonych od wewntrz moe si to wiza ze zjawiskiem wykraplania pary wewntrz materiau, wynikajcym z gradientu temperatury. Ztego powodu niezwykle istotn waciwoci pyt MULTIPOR jest zdolno do oddawania wilgoci do otoczenia. Wzrost wilgotnoci otoczenia (powietrza) powoduje, e w kadym materiale wzrasta zawarto wilgoci na skutek sorpcji. Czsteczki pary wodnej transportowanej przez pory materiau mog osa-

dza si na cianach porw wewntrz materiau na skutek (sabych) oddziaywa van der Waalsa. W efekcie na powierzchni cian porw powstaje jedno- lub wielowarstwowy lm czsteczek wody. Zjawisko to zachodzi wzakresie do 95% wilgotnoci wzgldnej. Wzrost wilgotnoci materiau wraz ze wzrostem wilgotnoci powietrza opisuje krzywa sorpcji. Krzywa desorpcji odnosi si do sytuacji odwrotnej, tzn. spadku zawartoci wilgoci w materiale, na skutek spadku wilgotnoci wzgldnej otoczenia. Im mniejsza rnica krzywej histerezy sorpcji-desopcji, tym wysza zdolno materiau do oddawania gromadzonej wilgoci. Mineralne pyty MULTIPOR wykazuj si takimi waciwociami. Na podstawie bada sorpcji-desorpcji stwierdzono, e krzywe sorpcji i desorpcji praktycznie si pokrywaj. Z tego powodu do opisu zawartoci wilgoci wpytach MULTIPOR przyjmuje si tylko krzyw sorpcji (rys. 2).

Tab. 3.  Wartoci wspczynnikw konwersji fu pyt MULTIPOR wg ETA 05-0093 Warunki otoczenia wilgotno wzgldna 50% 80% Wspczynnik konwersji z uwagi na wilgotno fu 0,42 0,96

Tab. 4.  Wilgotno pyt MULTIPOR w zalenoci od warunkw otoczenia wg ETA 05-0093 Warunki otoczenia wilgotno wzgldna 50% 80% Zawarto wilgoci u [kg/kg] 0,028 0,032

temperatura 23C 23C

temp. 23C 23C

Zawarto wilgoci [m3/m3]

0,1

0,01

0,001 0% 20% 40% 60% Wilgotno wzgldna 80% 100%

Rys. 2.  Krzywa sorpcji mineralnych pyt MUTLIPOR na podstawie bada sorpcji-desorpcji

11

2.5. Ocieplenie od wewntrz

Ocieplanie od wewntrz kojarzone jest czsto ze zjawiskiem wnikania pary wodnej w struktur przegrody i jej kondensacji pod wpywem gwatownego gradientu temperatury. Z tego powodu bardzo czsto spotykanym rozwizaniem jest stosowanie materiaw paroszczelnych na wewntrznej powierzchni przegrody. Konstrukcja taka moe jednak powodowa uwizienie wilgotnego powietrza wewntrz przegrody pod barier paroszczeln. Podstaw funkcjonowania przegrd ocieplonych od wewntrz pytami MULTIPOR jest zapewnienie moliwoci przepywu pary wodnej w obu kierunkach: z pomieszczenia do wntrza przegrody i z powrotem. Proces ten wie si oczywicie ze zjawiskiem wykraplania pary wodnej na granicy izolacji termicznej i ocieplonego muru. Zim rnica cinie pary wodnej pomidzy rodowiskiem wewntrznym i zewntrznym powoduje wnikanie pary w struktur paroprzepuszczalnej warstwy izolacji termicznej MULTIPOR. Znaczne obnienie temperatury na styku izolacji oraz muru (w stosunku do temperatury pomieszczenia) powoduje kondensacj wewntrz porw pyt MULTIPOR (rys. 3a, b). W pierwszej kolejnoci para wodna wykrapla si na wewntrznych ciankach porw. Dua zawar-

to porw powietrza (ok. 95% objtoci) sprawia, e wikszo porw pozostaje wypeniona jedynie w niewielkim stopniu, utrzymujc wysok izolacyjno termiczn pyt MULTIPOR oraz nie powodujc uszkodze mechanicznych pod wpywem ujemnych temperatur i zamarzania wody. W okresie letnim temperatura wewntrz przegrody podnosi si, przez co wilgo zgromadzona wewntrz porw pyt MULTIPOR przechodzi w stan pary wodnej. Wysokie cinienie pary wodnej wewntrz przegrody oraz nisze wewntrz pomieszczenia powoduje, e przegroda w naturalny sposb wysycha (rys. 3c). Brak izolacji paroszczelnej oraz waciwoci pyt MULTIPOR sprawiaj, e warstwa ocieplenia od wewntrz aktywnie uczestniczy w procesie zmian wilgotnoci pomieszcze. Zdolno do pochaniania pary wodnej ogranicza zjawisko wykroplenia pary na wewntrznej powierzchni cian oraz zmniejsza ryzyko rozwoju pleni. Pyty MULTIPOR mocuje si do powierzchni cian za pomoc systemowej zaprawy (patrz p. 6). Sposb montau pyt (ca powierzchni) sprawia, e wewntrz przegrody nie wystpuj szczeliny powietrza. W trakcie montau wewntrz przegrody, za warstw izolacji termicznej, nie jest zamykane wilgotne powietrze z pomieszczenia, co powoduje brak moliwoci rozwoju pleni wewntrz przegrody.

(a)

(b)

(c)

Rys. 3.  Oglna zasada funkcjonowania przegrd ocieplonych od wewntrz pytami izolacyjnymi MULTIPOR: (a) wnikanie pary wodnej w okresie pnojesiennym, (b) kondensacja pary wodnej na przeomie zimy i wiosny, (c) wysychanie przegrody w okresie wiosenno-letnim

12

3. FIZYKA BUDOWLI
3.1. Ciepo
Ciepo to inaczej forma przekazywania energii zawartej worodku (gaz, ciecz, ciao stae). Energia ta wynika z ruchu czstek orodka. Zgodnie z zasad zachowania energii, zmiana ruchu czstek powoduje rwnie zmian stanu cieplnego orodka. Do jego charakterystyki stosuje si pojcie temperatury opisane przy pomocy rnych skal, m.in. Celsjusza, Kelvina lub Fahrenheita. Wukadzie jednostek SI temperatura orodka mierzona jest wstopniach Celsjusza [C], za rnica temperatur wstopniach Kelvina [K]. Jeeli wobrbie jednego orodka lub dwch orodkw przylegajcych do siebie wystpuje rnica temperatur, wwczas ukad ten dy do wyrwnania stanu cieplnego, zgodnie zpierwsz zasad termodynamiki. Przekazywanie ciepa nastpuje wwczas na drodze przewodzenia lub konwekcji. Przewodzenie ciepa oznacza bezporednie przekazywanie energii kinetycznej od jednej czsteczki orodka do drugiej. Intensywno przewodzenia ciepa zaley od waciwoci danego orodka (materiau) oraz gradientu temperatury. Zjawisko przewodzenia ciepa opisywane jest prawem Fouriera: (3) q strumie ciepa przekazanego na drodze przewodzenia [W/m2]; wspczynnik przewodzenia ciepa [W/(mK)]; grad T gradient temperatury po obu stronach przegrody, grad T = dT/dx [K/m]. Wspczynnik przewodzenia ciepa jest wartoci charakterystyczn dla kadego orodka. Jego warto wyznacza si np. przy pomocy aparatu pytowego z czujnikiem gstoci strumienia cieplnego. Przewodzenie ciepa jest podstawowym zjawiskiem, ktre ma wpyw na straty ciepa wbudynku. Zjawisko konwekcji (unoszenia) polega na makroskopowym ruchu ogrzanych czstek gazu lub cieczy. Orodek owyszej temperaturze charakteryzuje si nisz gstoci, co zkolei generuje ruch czsteczek ku grze. Wpraktyce, obok zjawiska konwekcji swobodnej, wystpuje take zjawisko konwekcji wymuszonej ruchem powietrza, np. na skutek pracy wentylatora.

Trzeci form wymiany energii midzy dwoma ciaami jest promieniowanie fal elektromagnetycznych. Z promieniowaniem wi si pojcia absorpcji iemisji promieniowania. Podczas absorpcji (pochaniania) fale elektromagnetyczne wprawiaj w ruch czstki orodka, zwikszajc tym samym ich energi, aprzez to rwnie temperatur. Emisja polega na zjawisku odwrotnym. Wbudownictwie zjawisko promieniowania uwzgldnia si przede wszystkim do oceny efektywnoci energetycznej budynkw i przegrd. Absorpcj uwzgldnia si przy okrelaniu zyskw ciepa od promieniowania sonecznego. Z kolei emisyjno powierzchni przegrd moe mie wpyw na ocen straty ciepa (parametr ten jest bardzo istotny m.in. przy badaniach termowizyjnych).

3.2. Transport pary wodnej

Wpowietrzu znajduje si zawsze pewna ilo pary wodnej pochodzcej z opadw atmosferycznych, parowania wody, obecnoci organizmw ywych lub dziaania urzdze mechanicznych. Najprostszym sposobem opisu zawartoci pary wodnej wpowietrzu jest warto bezwzgldna wilgotnoci W [g/m3]. W praktyce czciej stosowanym parametrem jest cinienie parcjalne (czstkowe) pary wodnej p [Pa]. Obie wartoci s ze sob powizane zalenoci: (4) lub (5) W wilgotno bezwzgldna [g/m3] p cinienie parcjalne pary wodnej [Pa] t temperatura powietrza [C] T temperatura bezwzgldna powietrza [K] m  wspczynnik objtociowego rozszerzania gazw rwny 1/273 Z powyszych wzorw wynika, e wilgotno powietrza jest cile powizana z temperatur. Powietrze moe przyj pewn ograniczon ilo pary wodnej, zalenie od temperatury. Stan granicznego nasycenia par wodn oznacza, e kada dodatkowa ilo pary dostarczona do powietrza ulegnie wykropleniu.

13

Cinienie nasycenia pary wodnej wynosi zalenie od temperatury: (6) Zaleno odwrotna:

Transport pary wodnej w powietrzu odbywa si samoistnie, wwyniku rnic cinie pary wdwch rnych obszarach, lub wsposb wymuszony przez wentylacj. Samoistny transport pary wodnej nastpuje take w wyniku rnic cinie po dwch stronach przegrd nieprzeroczystych. Zjawisko przenikania (dyfuzji) pary wodnej przez przegrody opisywane jest pierwszym prawem Ficka: [kg/(m2s)] (9)

(7)

GvG strumie pary wodnej (gsto x prdko) [kg/(m2s)]  wspczynnik dyfuzji pary wodnej [kg/(msPa)] grad p gradient cinienia pary wodnej po obu stronach przegrody, grad p = dp/dx [Pa/m]. Wspczynnik jest wartoci charakterystyczn dla kadego orodka. Obok wspczynnika dyfuzji , do opisu przepuszczalnoci pary wodnej stosuje si rwnie wspczynnik oporu dyfuzyjnego , ktrego warto wynika zporwnania przepuszczalnoci danego materiau zprzepuszczalnoci warstwy powietrza. (10)

Wpraktyce, czsto stosowane jest pojcie wzgldnej wilgotnoci powietrza, oznaczane jako lub RH (ang. relative humidity). Wzgldna wilgotno powietrza wyraa stosunek rzeczywistego cinienia parcjalnego pary wodnej do cinienia stanu nasycenia wdanej temperaturze: (8) Znajc wilgotno wzgldn oraz temperatur powietrza, mona wyznaczy rzeczywiste cinienie czstkowe pary wodnej. Zwikszenie wilgotnoci wzgldnej moe nastpi w wyniku zwikszenia zawartoci pary wodnej wpowietrzu lub przez obnienie temperatury powietrza.
4 500,00 4 000,00 Cinienie pary wodnej [Pa] 3 500,00 3 000,00 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 -20 -15 -10 -5 0

 wspczynnik oporu dyfuzyjnego wspczynnik dyfuzji pary wodnej materiau  wspczynnik dyfuzji pary wodnej powietrza, 0 0 = 210-10 [kg/(msPa)].

30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 Wilgotno bezwzgldna [g/m3]

5 10 Temperatura [C]

15

20

25

30

Rys. 4. Rozkad cinienia pary wodnej w zalenoci od temperatury powietrza

14

Opr dyfuzyjny warstwy materiau opisuje si przy pomocy parametru sd okrelajcego grubo warstwy powietrza rwnowanej pod wzgldem paroprzepuszczalnoci. (11)

3.3.  Kondensacja pary wodnej wewntrz przegrd

Zdyfuzj pary wodnej przez przegrody zewntrzne nieodcznie wie si zjawisko kondensacji oraz parowania. W zwizku z wystpowaniem wilgoci w postaci ciekej, obok transportu pary wodnej, w przegrodzie zachodzi rwnie transport wody generowany przez siy kapilarne. Kondensacja pary wodnej wewntrz porw materiau przegrody wynika rwnolegle ze zjawiska transportu pary wodnej ze rodowiska owyszym steniu (wntrze budynku) do rodowiska o steniu mniejszym (na zewntrz) oraz stopniowego obniania si temperatury wkierunku warstw zewntrznych (zakadajc, e temperatura zewntrzna jest nisza). W pocztkowej fazie nawilgacania materiaw budowlanych, pojedyncze czsteczki pary wodnej osadzaj si na powierzchni cian porw materiau (rys. 5a). Zjawisko to wynika przede wszystkim z sorpcji, kiedy materia w stanie suchym wyrwnuje swoj wilgotno z otaczajcym powietrzem. Cinienie pary wodnej pD wewntrz porw jest wwczas duo mniejsze od cinienia stanu nasycenia ps. Wzrost poziomu wilgotnoci wzgldnej otoczenia i/lub dyfuzja pary wodnej przez przegrod sprawia, e podnosi si rwnie wilgotno wzgldna wewntrz porw materiau. Wwczas na powierzchni cian porw tworzy si jedno-, apniej wieloczsteczkowa cienka warstwa kondensatu (rys. 5b). Zjawisko to zachodzi wzakresie do 95% wilgotnoci wzgldnej. Wdalszym etapie, kondensat wypenia cz porw kapilarnych atransport wilgoci wznacznym stopniu odbywa si przez siy kapilarne. Dyfuzja pary wodnej wystpuje wycznie wobrbie porw niewypenionych wod, gwnie kulistych orelatywnie duej rednicy, wktrych nie zachodzi podciganie kapilarne (rys. 5d, e).

Ostatni faz nawilgacania jest wypenienie porw kulistych wod. Do tego zjawiska dochodzi niezwykle rzadko, wycznie pod wpywem si zewntrznych - bardzo intensywnej dyfuzji ikondensacji pary wodnej pod wpywem gradientu wilgotnoci powietrza lub bezporedniego kontaktu materiau zwod pod cinieniem. Wilgotno wzgldna powietrza wewntrz porw wynosi wtej fazie zawsze 100%. Naley zwrci uwag, e (zazwyczaj w warunkach zimowych) wtrakcie sorpcji czsteczek pary wodnej ciga warstwa wody na powierzchni cian porw jest tym grubsza, im bliej powierzchni zewntrznej przegrody. Wynika to zfaktu, e wilgotno wzgldna powietrza jest wysza na zewntrz ni wewntrz budynku zatem im bliej powierzchni zewntrznej przegrody, tym wicej pary wodnej wykropli si w porach materiau. Zjawisko to powoduje wystpowanie tzw. dyfuzji powierzchniowej czsteczki wody zgrubszych warstw kondensatu przemieszczaj si wkierunku warstw cieszych, czyli w kierunku wewntrznej powierzchni przegrody (rys. 6). Naley jednoczenie pamita, e dyfuzja powierzchniowa jest form transportu wody, anie pary wodnej.

(a)

(b)

(c)

(d)

(e)

(f)

Rys. 5.  Schemat dyfuzji itransportu kapilarnego wilgoci wporowatym materiale higroskopowym: (a) dyfuzja pary wodnej iadsorpcja pojedynczych czstek pary do cian porw, (b) powstanie cigej warstwy wody na powierzchni cian porw, (c) pocztek transportu kapilarnego, (d) koniec dyfuzji pary wodnej, (e) nawilgacanie pod wpywem si zewntrznych, (f) cakowite wypenienie porw wod

15

(a)

(b)

(c)

Rys. 6.  Schemat transportu wilgoci w porowatym materiale higroskopowym w warunkach zimowych (wilgotno wzgldna powietrza wysza po stronie zewntrznej): (a) dyfuzja pary wodnej i adsorpcja pojedynczych czstek pary do cian porw (b) rwnolega dyfuzja pary wodnej i transport wody w cienkiej warstwie na powierzchni cian porw (c) transport kapilarny wody

3.4. Warunki klimatyczne

Kluczowym czynnikiem wpywajcym na prac cieplno-wilgotnociow przegrody s warunki klimatyczne panujce w rodowisku zewntrznym i wewntrznym. Wpywaj one zarwno na moliwo kondensacji pary na wewntrznej powierzchni przegrd zewntrznych, jak i zjawisko wykroplenia pary wewntrz przegrody na styku warstw ornym oporze dyfuzyjnym. Szczeglne znaczenie ma przede wszystkim prol temperatury oraz cinienia pary wodnej w cigu roku po obu stronach przegrody. Wartoci temperatury i wilgotnoci powietrza zewntrznego naley przyj zgodnie zdanymi meteorologicznymi dla danej lokalizacji. Cz programw komputerowych do oblicze cieplno-wilgotnociowych, zarwno tych podstawowych, jak ibardziej zaawansowanych, posiada wswoich bazach zdeniowane dane klimatyczne dla rnych lokalizacji. Dane klimatyczne, tzw. typowe lata meteorologiczne znajduj si rwnie na stronie internetowej Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (www.transport.gov.pl, dzia wiadectwa energetyczne). Dostpne dane obejmuj 61 polskich miast iopisuj nastpujce parametry wrozkadzie godzinowym:  temperatur powietrza;  wilgotno wzgldn powietrza;  cinienie barometryczne;  prdko ikierunek wiatru; zachmurzenie;  wielko opadu;  natenie promieniowania sonecznego.

Tak dokadny opis warunkw klimatycznych jest szczeglnie przydatny do wykonania niestacjonarnej analizy cieplno-wilgotnociowej przegrody przy pomocy modeli komputerowych. Klimat wewntrzny okrela si na podstawie:  danych o projektowanych warunkach uytkowania: zakadanej wartoci temperatury wewntrznej, przewidywanej produkcji wilgoci w pomieszczeniach oraz strumieniu powietrza wentylacyjnego (krotnoci wymian powietrza), lub  Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. wsprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki iich usytuowanie, Zacznik 2 p. 2.2.1, lub  normy PN-EN ISO 13788, zacznik A.

Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury okrela, e dla pomieszcze otemperaturze wewntrznej ti 20C rednia miesiczna warto wilgotnoci wzgldnej powietrza wewntrznego jest rwna = 50%. Norma PN-EN ISO 13788 stwierdza, e warunki wewntrzne (wilgotno powietrza) mog by okrelane na podstawie redniej miesicznej temperatury zewntrznej wzalenoci od przeznaczenia budynku (tab. 5, rys. 7). Do oblicze zaleca si przyjmowa grn warto graniczn wilgotnoci dla danej klasy, oile nie ma przesanek do przyjcia niszego obcienia wilgoci.

16

Znajc wartoci rednich miesicznych temperatur oraz cinienia pary wodnej w rodowisku zewntrznym oraz rnic cinie pary wodnej pomidzy klimatem zewntrznym i wewntrznym, wyznacza si wilgotno powietrza wewntrz budynku z 10-cio procentowym marginesem bezpieczestwa: (12) pi = pe + 1,1 p [Pa] [Pa] (13)

pi cinienie pary wodnej wewntrz budynku [Pa] cinienie pary wodnej w rodowisku zewntrzpe  nym [Pa] p  rnica cinie pomidzy rodowiskiem zewntrznym i wewntrznym na podstawie PN-EN ISO 13788 (rys. 7)

Tab. 5. Klasy wilgotnoci powietrza wewntrznego w zalenoci od przeznaczenia obiektu Klasa wilgotnoci 1 2 3 4 5 Przeznaczenie budynku powierzchnia magazynowa biura, sklepy mieszkania mao zagszczone mieszkania mao zagszczone, hale sportowe, kuchnie, stowki, budynki ogrzewane grzejnikami gazowymi bez przewodw spalinowych budynki specjalne, np. pralnie, baseny, browary

0,009 Rnica bezwgldnej wilgotnoci powietrza, w [kg/m3] 0,008 0,007 0,006 0,005 0,004 0,003 0,002 0,001 0 -5

5 4

1080 Rnica cinie pary wodnej, p [Pa]

810

3
540

2
270

1
0 5 10 15 20 25 0

Temperatura powietrza zewntrznego [C] Rys. 7. Rnica wilgotnoci powietrza w podziale na klasy wilgotnoci w zalenoci od temperatury zewntrznej

17

3.5. Rozwj pleni

Plenie to popularna nazwa grupy grzybw saprotycznych (cudzoywnych). Wrodowisku wystpuj setki rnych gatunkw pleni, rnicych si warunkami rozwoju oraz wpywem na rodowisko zewntrzne (wtym na zdrowie ludzi izwierzt). Cz grzybw pleniowych pozostaje nieszkodliwa dla ludzi. Co wicej, niektre gatunki pleni wykorzystywane s do produkcji artykuw spoywczych lub lekw. Istniej jednak gatunki szkodzce czowiekowi, powodujc m.in. alergie, choroby przewleke, lub nawet majce dziaanie rakotwrcze. Plenie rozprzestrzeniaj si poprzez zarodniki, ktre znajduj si niemal wkadym rodowisku. S one w stanie przetrwa wiele lat bez germinacji (kiekowania), bdc niezwykle odporne na chemikalia oraz temperatur. Jednoczenie jest ich bardzo wiele oraz potra si bardzo szybko rozprzestrzenia. Po osadzeniu si na podou zarodniki kiekuj, w efekcie czego powstaj pojedyncze strzpki (niewidoczne dla oka nieuzbrojonego). Ple staje si widoczna dopiero, gdy strzpki zaczynaj formowa koloni na powierzchni podoa grzybni. Zgrzybni wyrastaj owocniki, ktre produkuj kolejne zarodniki. W tablicy 6 podano warunki rozwoju pleni oraz moliwe metody jej unikania i powstrzymywania. Wpraktyce najskuteczniejsz metod powstrzymania rozwoju pleni jest kontrola wilgotnoci powietrza. Podwyszona wilgotno moe by spowodowana jednym lub kilkoma z czynnikw opisanych wtablicy 7. Niezwykle istotna pozostaje zatem konTab. 6. Warunki rozwoju pleni oraz sposoby jej zwalczania Warunki konieczne do rozwoju pleni (patrz te: rys. 9)
 podoe, na ktrym znajduje si

Rys. 8. Cykl rozwoju grzybw pleniowych

trola wilgotnoci pomieszcze, przede wszystkim poprzez zapewnienie odpowiedniej wentylacji. W przypadku konstrukcji budowlanych dochodzi przede wszystkim do powierzchniowego poraenia materiaw. W konsekwencji wystpowanie pleni objawia si widocznym nalotem najczciej na wewntrznej powierzchni przegrd zewntrznych. Wszechobecno zarodnikw pleni moe rwnie doprowadzi do ich zamknicia wewntrz konstrukcji przegrody w trakcie jej wznoszenia lub modernizacji. Dzieje si tak szczeglnie wprzypadku przegrd warstwowych, wktrych (czsto zzaoenia) wystpuj niewentylowane szczeliny powietrza. Sytuacja taka moe dotyczy m.in. ocieplania od wewntrz przy uyciu pyt gipsowo-kartonowych montowanych na stelau.

Sposoby zwalczania pleni w budynkach przed wystpieniem poraenia

 utrzymywanie odpowiedniej wilgot-

po wystpieniu poraenia
 usunicie pleni przy uyciu rodkw

pokarm (martwa substancja organiczna, np. warstwa kurzu);  temperatura wzakresie od 0C do 60C (optymalnie od 15C do 35C);  wilgotno wzgldna powietrza powyej 75-80% (zalenie od rodzaju podoa itemperatury);  odpowiednia ilo czasu (rna wzalenoci od gatunku pleni iczynnikw zewntrznych).

noci powietrza poprzez wentylacj iogrzewanie;  obnienie wpywu mostkw cieplnych na izolacyjno termiczn przegrd budynku (np. poprzez dodatkowe ocieplenie);  kontrola cyrkulacji powietrza na wewntrznej powierzchni przegrd (np. wnaroach, za meblami);  utrzymywanie odpowiedniej czystoci pomieszcze.

chemicznych, mechanicznych lub wysokiej temperatury (metody czsto niemoliwe do zastosowania)  pokrycie lub zasonicie poraonej powierzchni, np. tapet, farb (metoda mao skuteczna);  odnalezienie iusunicie rda wystpowania pleni (np. mostek termiczny, niedostateczna wentylacja, itd.);  naprawa lub wymiana poraonej powierzchni.

18

Tab. 7. Przyczyny podwyszonej wilgotnoci wzgldnej pomieszcze

rdo wilgoci Opis

Staa, intensywna produkcja pary wodnej przyczynia si do wzrostu wilgotnoci Wysoka produkcja pary wodnej wewntrz pomieszcze. Zwiksza si przez to wilgotno wzgldna oraz nasila dyfuzyjny pomieszcze transport pary wodnej przez przegrody zewntrzne, co moe prowadzi do zwikszenia kondensacji wewntrz przegrody. Niedostateczne ogrzewanie pomieszcze Niedostateczna wentylacja pomieszcze Nieszczelno (powietrzna) przegrd zewntrznych Wystpowanie mostkw termicznych Wysoka wilgotno technologiczna elementw konstrukcji Obniona temperatura powietrza wewntrznego przyczynia si do wzrostu wilgotnoci wzgldnej. Zbyt maa ilo wymian powietrza wpomieszczeniu powoduje wzrost wilgotnoci wzgldnej. Wszelkie nieszczelnoci konstrukcji stanowi mostki termiczne oraz mog powodowa nawilgacanie wewntrznych powierzchni przegrd. Na wewntrznej powierzchni mostkw termicznych wystpuje nisza temperatura ni na pozostaej czci przegrody. Wefekcie wpobliu mostkw termicznych wilgotno wzgldna jest wysza ni wcaym pomieszczeniu. Brak odpowiednich przerw technologicznych podczas wznoszenia konstrukcji uniemoliwia jej wyschnicie przed ociepleniem lub rozpoczciem uytkowania budynku. Wkonsekwencji konstrukcja dugo utrzymuje wysok zawarto wilgoci powodujc take stay wzrost wilgotnoci pomieszcze (szczeglnie wprzypadku przegrd ocieplonych od zewntrz). Nieszczelno izolacji przeciwwodnej lub jej nieprawidowe wykonanie powoduje wzrost wilgotnoci przegrd. le dobrana lub wykonana konstrukcja przegrody moe powodowa niespenienie warunkw opisanych wp. 4.2. Dugo utrzymujca si idua zawarto wilgoci wprzegrodzie moe zwikszy jej podatno na poraenie pleni.

Wnikanie wody opadowej w gb elementw konstrukcji Zawilgocenie przegrd na skutek kondensacji pary wodnej

100 95

100 95 1 dzie 2 dni 4 dni 8 dni 16 dni LIM I 90 85 80 75 70 100 1 dzie 2 dni 4 dni 95 90 85 80 75 70

5 mm/doba 4 mm/doba 3 mm/doba 2 mm/doba 1 mm/doba

Podoe z grupy I podoe dobrze strawne (np. tapeta papierowa, pyty gipsowo-kartonowe)
Wilgotno wzgldna [%]

90 85 80 75 70 100 95 90 85 80 75 70

LIM I

10

15

20

25

30

10

15

20

25 4 mm/doba 3 mm/doba 2 mm/doba 1 mm/doba

30

Podoe z grupy II podoe porowate (np. materiay mineralne, materiay izolacyjne, drewno)

8 dni 16 dni LIM II

LIM II

10

15

20

25

30

10

15

20

25

30

Temperatura [C] rdo: Dipl.-Phys. Klaus Sedlbauer, Vorhersage von Schimmelpilzbildung auf und in Bauteilen, rozprawa doktorska, Universitt Stuttgart 2001

Rys. 9. Warunki rozwoju pleni w zalenoci od rodzaju podoa oraz wilgotnoci wzgldnej i temperatury

19

4. WYMAGANIA PRAWNE
4.1.  Wymagania co do ochrony termicznej budynkw
Zgodnie z 328, ustp 1 Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki iich usytuowanie, budynek ijego instalacje powinny by zaprojektowane i wykonane wtaki sposb, aby ilo ciepa, chodu ienergii elektrycznej, potrzebnych do uytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem, mona byo utrzyma na racjonalnie niskim poziomie. Dla budynkw nowobudowanych powysze wymaganie uznaje si za spenione w dwch przypadkach: 1.  Gdy przegrody zewntrzne budynku (tab. 8-10) oraz technika instalacyjna odpowiadaj wymaganiom izolacyjnoci cieplnej oraz powierzchnia okien spenia wymagania okrelone wp.2.1 zacznika nr 2 do Rozporzdzenia;

2.  Gdy warto wskanika EP [kWh/(m2rok)] okrelajcego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialn energi pierwotn do ogrzewania, chodzenia, wentylacji, przygotowania ciepej wody uytkowej, atake owietlenia wbudowanego jest mniejsza od wartoci granicznych EPmax okrelonych w zalenoci od wspczynnika ksztatu budynku. Dodatkowo przegrody zewntrzne budynku powinny spenia wymagania izolacyjnoci termicznej niezbdnej dla zabezpieczenia przed kondensacj pary wodnej (patrz p. 5.3). Dla budynku przebudowywanego dopuszcza si zwikszenie redniego wspczynnika przenikania ciepa onie wicej ni 15% wporwnaniu zbudynkiem nowym o takiej samej geometrii i sposobie uytkowania. Za budynek przebudowywany uwaa si obiekt, wktrym (wwyniku prowadzonych prac) nastpuje zmiana parametrw uytkowych lub technicznych, zwyjtkiem charakterystycznych parametrw: kubatury, powierzchni zabudowy, wysokoci, dugoci, szerokoci bd liczby kondygnacji. Obliczenie wspczynnika przenikania ciepa Uprzegrd naley przeprowadza zgodnie znorm PN-EN ISO 6946 (patrz: p. 5.2 oraz Przykad 1).

Tab. 8. Wymagania izolacyjnoci termicznej przegrd - budynki mieszkalne i zamieszkania zbiorowego Wspczynnik przenikania ciepa Umax [W/(m2K)] budynki nowobudowane budynki modernizowane

Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu

ciany zewntrzne (stykajce si z powietrzem zewntrznym, niezalenie od rodzaju ciany): a) przy ti > 16C b) przy ti 16C ciany wewntrzne pomidzy pomieszczeniami ogrzewanymi a nieogrzewanymi, klatkami schodowymi lub korytarzami ciany przylege do szczelin dylatacyjnych o szerokoci: a)  do 5 cm, trwale zamknitych i wypenionych izolacj ciepln na gbokoci co najmniej 20 cm b)  powyej 5 cm, niezalenie od przyjtego sposobu zamknicia i zaizolowania szczeliny ciany nieogrzewanych kondygnacji podziemnych Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami: a) przy ti > 16C b) przy 8C < ti 16C Stropy nad piwnicami nieogrzewanymi i zamknitymi przestrzeniami podpodogowymi, podogi na gruncie Stropy nad ogrzewanymi kondygnacjami podziemnymi ciany wewntrzne oddzielajce pomieszczenie ogrzewane od nieogrzewanego

0,30 0,80 1,00 1,00 0,70 bez wymaga 0,25 0,50 0,45 bez wymaga 1,00

0,35 0,92 1,15 1,15 0,81

0,29 0,58 0,52

1,15

20

Tab. 9. Wymagania izolacyjnoci termicznej przegrd - budynki uytecznoci publicznej Wspczynnik przenikania ciepa Umax [W/(m2K)] budynki nowobudowane budynki modernizowane

Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu

ciany zewntrzne (stykajce si z powietrzem zewntrznym, niezalenie od rodzaju ciany): a) przy ti > 16C b) przy ti 16C ciany wewntrzne midzy pomieszczeniami ogrzewanymi a klatkami schodowymi lub korytarzami ciany przylegajce do szczelin dylatacyjnych o szerokoci: a)  do 5 cm, trwale zamknitych i wypenionych izolacj ciepln na gboko co najmniej 20 cm b) p  owyej 5 cm, niezalenie od przyjtego sposobu zamknicia i zaizolowania szczeliny ciany nieogrzewanych kondygnacji podziemnych Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami: a) przy ti > 16C b) przy 8C < ti 16C Stropy nad nieogrzewanymi kondygnacjami podziemnymi i zamknitymi przestrzeniami podpodogowymi, posadzki na gruncie Stropy nad piwnicami ogrzewanymi

0,30 0,65 3,00*

0,35 0,75 3,45

3,00 0,70 bez wymaga 0,25 0,50 0,45 bez wymaga

3,45 0,81

0,29 0,58 0,52

* jeeli przy drzwiach wejciowych do budynku nie ma przedsionka, to warto wspczynnika U ciany wewntrznej przy klatce schodowej na parterze nie powinna by wiksza ni 1,0 W/(m2K)

Tab. 10. Wymagania izolacyjnoci termicznej przegrd - budynki produkcyjne, magazynowe i gospodarcze Wspczynnik przenikania ciepa Umax [W/(m2K)] budynki nowobudowane budynki modernizowane

Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu

ciany zewntrzne (stykajce si z powietrzem zewntrznym, niezalenie od rodzaju ciany): a) przy ti > 16C b) przy 8C < ti 16C c) przy ti 8C ciany wewntrzne i stropy midzykondygnacyjne: a) przy ti > 16C b) przy 8C < ti 16C c) przy ti 8C Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami: a) przy ti > 16C b) przy 8C < ti 16C c) przy ti 8C Stropy nad nieogrzewanymi kondygnacjami podziemnymi i zamknitymi przestrzeniami podpodogowymi, posadzki na gruncie: a) przy ti > 16C b) przy 8C < ti 16C c) przy ti 8C Stropy nad piwnicami ogrzewanymi

0,30 0,65 0,90 1,00 1,40 bez wymaga 0,25 0,50 0,70

0,35 0,75 1,04 1,15 1,61

0,29 0,58 0,81

0,80 1,20 1,50 bez wymaga

0,92 1,38 1,73

21

4.2.  Wymagania co do ochrony przed kondensacj pary wodnej

Ochrona przed kondensacj pary wodnej na powierzchni oraz wewntrz przegrody zwizana jest przede wszystkim z ograniczeniem ryzyka powstania zagrzybienia. Wymagania co do ochrony nieprzezroczystych przegrd zewntrznych przed kondensacj pary wodnej okrela 321 Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki iich usytuowanie:

 Na wewntrznej powierzchni przegrody nie moe wystpowa kondensacja pary wodnej umoliwiajca rozwj grzybw pleniowych;  We wntrzu przegrody nie moe wystpowa narastajce w kolejnych latach zawilgocenie spowodowane kondensacj pary wodnej. Dopuszcza si przy tym kondensacj pary wodnej, wewntrz przegrody w okresie zimowym, o ile struktura przegrody umoliwi wyparowanie kondensatu wokresie letnim inie nastpi przy tym degradacja materiaw budowlanych przegrody na skutek tej kondensacji.

Sprawdzenia drugiego warunku mona dokona przy pomocy oblicze metod Glasera, ktra porwnuje rozkad cinienia rzeczywistego pary wodnej i cinienia stanu nasycenia (patrz: p. 5.4 oraz Przykad 3). Innym sposobem jest dokonanie analizy niestacjonarnej przy pomocy zaawansowanych programw komputerowych (patrz: p. 5.5). Jednoczenie Rozporzdzenie zastrzega, e konieczno obliczenia kondensacji iparowania wewntrz projektowanych przegrd nie dotyczy przegrd, o ktrych z praktyki wiadomo, e zjawisko kondensacji wnich nie wystpuje. Ze wzgldu na ochron przed zagrzybieniem, 322 ustp 1 Rozporzdzenia wymaga, aby rozwizania materiaowo-konstrukcyjne zewntrznych przegrd budynku oraz wewntrzne warunki cieplno-wilgotnociowe uniemoliwiay powstanie zagrzybienia. Oznacza to, e stosowane materiay powinny by odporne na biodegradacj, za system wentylacji naley projektowa tak, aby ilo wymian powietrza gwarantowaa odpowiedni wilgotno powietrza przy zaoonej iloci produkcji pary wodnej.

Wcelu zachowania pierwszego warunku, rozwizania przegrd zewntrznych i ich wzw konstrukcyjnych powinny charakteryzowa si wspczynnikiem temperaturowym fRsi o wartoci nie mniejszej ni wymagana warto krytyczna fRsi,min obliczona zgodnie zPN-EN ISO 13788 (patrz: p. 5.2 oraz Przykad 2). Dodatkowo wbudynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i uytecznoci publicznej, warto krytyczn fRsi dla pomieszcze otemperaturze wewntrznej ti 20C naley okrela przy zaoeniu, e rednia miesiczna warto wilgotnoci wzgldnej powietrza wewntrznego jest rwna = 50%. Jednoczenie dopuszcza si przyjmowanie wymaganej wartoci fRsi,min rwnej 0,72. Zgodnie zRozporzdzeniem, warto wspczynnika temperaturowego fRsi naley sprawdzi zarwno dla samej przegrody, jak idla mostkw cieplnych. Konieczno sprawdzenia mostkw cieplnych wynika zfaktu, e wanie ich powierzchnia jest najbardziej naraona na rozwj pleni.

22

5.  PROJEKTOWANIE OCIEPLENIA OD WEWNTRZ

5.1. Izolacja od wewntrz iod zewntrz
Pod wzgldem izolacyjnoci termicznej caej przegrody, kolejno pooenia warstw przegrody nie ma znaczenia, bowiem izolacyjno termiczna wynika jedynie zsumy oporw cieplnych poszczeglnych warstw. Pomimo to, kolejno warstw ma znaczny wpyw na sposb pracy przegrody ze wzgldu na pozostae zjawiska cieplno-wilgotnociowe. Wzyce budowli jedn zwaciwoci opisujcych funkcjonowanie przegrd budynku jest tzw. bezwadno termiczna (lub akumulacyjno cieplna). Moe by ona deniowana za pomoc rnych parametrw, przy czym najczciej stosowane to:

e szybciej odbieraj ciepo zprzylegych materiaw. Istotnym czynnikiem jest rwnie izolacyjno termiczna materiau - im wysza (mniejsza warto ), tym wolniej materia oddaje zakumulowane ciepo. Materiay izolacyjne charakteryzuj si wysok izolacyjnoci termiczn oraz bardzo ma gstoci. Te waciwoci powoduj, e warstwa ocieplenia po zewntrznej stronie zdecydowanie spowalnia proces nagrzewania lub ozibiania si muru oraz przyczynia si do akumulacji wmurze wikszej iloci ciepa pochodzcego z wntrza budynku. Dziki temu temperatura wewntrz pomieszcze jest bardziej stabilna. Warstwa izolacji termicznej po wewntrznej stronie przegrody odseparowuje konstrukcj muru od ciepa znajdujcego si w pomieszczeniach. Ogranicza to ilo zakumulowanego ciepa, ktra bdzie oddawana z powrotem do wntrza budynku. Zalet ocieplenia od wewntrz jest jednak zmniejszenie iloci energii koniecznej do ogrzania pomieszcze do danej temperatury oraz skrcenie czasu nagrzewania. Ma to znaczenie przede wszystkim wobiektach uytkowanych nieregularnie lub wkrtkich okresach, ktre wymagaj szybkiego ogrzania. Cech charakterystyczn przegrd ocieplonych od wewntrz jest rwnomierny rozkad temperatury

 pojemno cieplna (powierzchniowa) wyraa ilo ciepa niezbdn do podniesienia temperatury 1 m2 warstwy materiau (odanej gruboci) o1 K: (14)

 czas oddawania ciepa - czas, w ktrym temperatura 1 m2 warstwy materiau spada o 1 K przy rnicy temperatur wewntrz ina zewntrz wynoszcej T = 1 K: (15)

 aktywno cieplna - opisuje zdolno materiau do oddawania lub pobierania ciepa z przylegych orodkw (cieczy lub cia staych): (16)

c ciepo waciwe [J/(kgK)] gsto materiau [kg/m3] d grubo warstwy materiau [m] wspczynnik przewodzenia ciepa [W/(m2K)] Na wszystkie powysze czynniki wpyw ma ciepo waciwe materiau oraz jego gsto. Im wikszy ciar materiau, tym wicej ciepa jest on wstanie zgromadzi oraz duej je oddaje (ze wzgldu na du pojemno ciepln). Cikie materiay s rwnie bardziej aktywne termicznie, co oznacza,

Rys. 10.  Obraz termowizyjny nieocieplonej przegrody wyrany wpyw spoin muru na izolacyjno termiczn

23

na powierzchni wewntrznej (rys. 11a, 12a). Praktycznie na caej powierzchni ciany temperatura wynosi ok. 18-19C. Temperatura wnaroniku jest nieznacznie nisza, jednak zduym zapasem spenia warunek fRsi fRsi,min odnoszcy si do ochrony przed kondensacj pary wodnej na powierzchni wewntrznej (patrz p. 5.3). ciana nieocieplona wykazuje nierwnomierny rozkad temperatury, szczeglnie w otoczeniu naroy (rys. 11b, 12c). W niektrych przypadkach temperatura w rogu pomieszczenia moe spada poniej punktu rosy. Utrzymywanie si takiej sytuacji wduszych okresach (kilka tygodni) moe prowadzi do rozwoju pleni na wewntrznej powierzchni ciany. Wprzypadku nieocieplonego muru wyrany moe by rwnie wpyw spoin na izolacyjno termiczn. Gruba warstwa zaprawy murarskiej czcej elementy murowe stanowi cigy mostek termiczny na caej powierzchni muru, obniajc izolacyjno termiczn przegrody (rys. 10). W zalenoci od pooenia warstw izolacyjnych w murze, rozkad temperatury bdzie si rni wsposb zasadniczy (rys. 13). Przy izolacji po zewntrznej stronie warstwa konstrukcyjna ciany znajduje si w stree temperatur dodatnich, czsto powyej ok. 10 C (zalenie od warunkw iwarstwy izolacyjnej). Warstwa izolacji termicznej po stronie wewntrznej powoduje, e mur znajduje si wstree temperatury niskich, wtym cz muru wzasigu temperatur ujemnych.

(a)

(b) Rys. 11.  Rozkad temperatury na wewntrznej powierzchni cian zewntrznych badanie kamer termowizyjn: (a) ciana ocieplona od wewntrz pytami MULTIPOR powierzchnia jednorodna termicznie, brak ryzyka kondensacji pary wodnej; (b) ciana nieocieplona nierwnomierny rozkad temperatury

(a) U = 0,321 W/(m2K) = 0,0377 W/(mK)

(b) U = 0,297 W/(m2K) = 0,1832 W/(mK)

(c) U = 1,164 W/(m2K) = 0,2576 W/(mK)

Rys. 12.  Rozkad temperatury w naroniku ciany zewntrznej, muru ceglanego grub. 38 cm, w przypadku: (a) ocieplenia od wewntrz pytami MULTIPOR grub. 10 cm; (b) ocieplenia od zewntrz warstw polistyrenu ekstrudowanego grub. 10 cm ( = 0,040 W/(mK)); (c) braku ocieplenia

24

przepywu wcigu jednej godziny przez 1 m2 paskiej przegrody wykonanej z danego materiau ogruboci 1 m iprzy rnicy temperatur na powierzchniach 1C. Iloraz gruboci warstwy materiau oraz wspczynnika przewodzenia ciepa jest okrelany jako opr cieplny: (17) Wprzypadku przegrd budowlanych, izolacyjno termiczna charakteryzowana jest poprzez cakowity opr cieplny RT oraz wspczynnik przenikania ciepa U.
(b)

(a)

Rys. 13.  Rozkad temperatury w przegrodzie z warstw izolacji termicznej (a) po stronie zewntrznej, (b) po stronie wewntrznej

Opr cakowity uwzgldnia opr cieplny wszystkich warstw przegrody. Dodatkowo uwzgldnia si take opr cieplny przypowierzchniowych warstw powietrza po obu stronach przegrody, czyli tzw. opr przejmowania ciepa. Warto oporu przejmowania ciepa zaley przede wszystkim od ukadu przegrd ikierunku przepywu ciepa (poziomy, pionowy) oraz pooenia powierzchni (wewntrz, na zewntrz). Do oblicze projektowych, mona przyjmowa urednione wartoci oporu przejmowania ciepa zgodnie zPN-EN ISO 6946 (tab. 11) lub obliczy wartoci dokadne zgodnie zzacznikiem Ado normy. Opr cakowity wynosi: (18) Powyszy wzr odnosi si do przegrd budowlanych skadajcych si z warstw jednorodnych, wktrych przepyw ciepa nastpuje tylko wkierunku prostopadym do powierzchni przegrody. Naley zwrci przy tym uwag, e opr cieplny przegrody nie zaley od kolejnoci uoenia poszczeglnych warstw.

Taki rozkad temperatury w murze powoduje, e kondensacja pary wodnej na powierzchni styku izolacji termicznej i muru, nastpi z duo wikszym prawdopodobiestwem wprzegrodzie ocieplonej od wewntrz. Ztego wzgldu projektowanie przegrd ocieplonych od wewntrz czsto wymaga zastosowania specjalnych modeli numerycznych. Ocieplenie od zewntrz jest rozwizaniem duo prostszym do zaprojektowania.

5.2. Izolacyjno termiczna przegrd

Kady materia posiada zdolno do przewodzenia ciepa, ktrej miar jest wspczynnik [W/(mK)]. Wspczynnik przewodzenia ciepa okrela ilo ciepa przenikajc w warunkach ustalonego

Tab. 11. Opr przejmowania ciepa w zalenoci od kierunku strumienia ciepa wg PN-EN ISO 6946 Kierunek strumienia ciepa w gr 0,10 0,04 poziomy 0,13 0,04 w d 0,17 0,04

Opr przejmowania ciepa Rsi po stronie wewntrznej [m2K/W] Rse po stronie zewntrznej [m2K/W]

25

W przypadku przegrd z warstw niejednorodnych, przepyw ciepa moe nastpowa w rnych kierunkach. Cakowity opr cieplny naley wwczas obliczy jako redni arytmetyczn kresu grnego ikresu dolnego oporu cieplnego. Przykadem konstrukcji skadajcej si z warstw niejednorodnych jest mur szachulcowy lub drewniana wiba dachowa zwypenion przestrzeni midzy krokwiami. (19) RT kres grny cakowitego oporu cieplnego RT kres dolny cakowitego oporu cieplnego Kres grny ikres dolny oblicza si, dzielc przegrod na jednorodne cieplnie wycinki (prostopade do powierzchni przegrody) oraz warstwy (rwnolege). Kres grny obliczany jest przy zaoeniu, e przepyw ciepa nastpuje tylko prostopadle do powierzchni przegrody. Wzwizku ztym, przegrod dzieli si na wycinki (rys. 14a), a nastpnie oblicza si cakowity opr cieplny kadego wycinka (z uwzgldnieniem oporu przejmowania ciepa), zgodnie ze wzorem (20). Na kres grny wpyw ma take udzia kadego wycinka wpolu powierzchni caej przegrody, zgodnie ze wzorem: (20)

Kres dolny cakowitego oporu cieplnego oblicza si zakadajc, e wszystkie powierzchnie rwnolege do powierzchni przegrody s izotermiczne. Przegrod naley podzieli na warstwy (rys. 14b), anastpnie obliczy opr cieplny kadej warstwy wsposb analogiczny do wyznaczenia kresu grnego oporu cieplnego: (21) cakowity opr cieplny wycinka Rja, Rjb, Rjn  wwarstwie wzgldne pole powierzchni wycinka fa, fb, fn  wwarstwie, fi = 1 Kres dolny jest sum oporw cieplnych poszczeglnych warstw oraz oporu przejmowania ciepa: (22) Wspczynnik przenikania ciepa U okrela ilo ciepa, ktra wcigu jednej godziny przenika przez przegrod o powierzchni 1 m2 i przylege do niej warstwy powierza, przy rnicy temperatur 1 K po obu stronach przegrody. Wzwizku zpowyszym, wspczynnik U jest odwrotnie proporcjonalny do cakowitego oporu cieplnego przegrody wedug wzoru: (23)

RTa, RTb, RTn cakowity opr cieplny wycinka wzgldne pole powierzchni wycinka, fa, fb, fn  fi = 1

(a) Rys. 14. Podzia przegrody niejednorodnej na (a) wycinki, (b) warstwy

(b)

26

5.3. Ochrona przed rozwojem pleni

Jak ju wspomniano w p. 3.2, gdy cinienie pary wodnej osignie stan nasycenia, kada dodatkowa ilo pary wodnej dostarczona do powietrza ulegnie wykropleniu. Temperatura, w ktrej wilgotno wzgldna wynosi 100% nazywana jest punktem rosy. Jej warto jest cile zalena od temperatury oraz wilgotnoci powietrza. W praktyce kondensacja pary wodnej nastpuje najczciej w wyniku obnienia temperatury powietrza. Sytuacja taka zachodzi w przypadku wykroplenia pary wodnej na powierzchni przegrody, gdy temperatura przegrody jest nisza od temperatury punktu rosy. Zjawisko kondensacji na powierzchni wewntrznej przegrd zewntrznych moe powodowa rozwj mikroorganizmw, przede wszystkim pleni. Sprawdzenie moliwoci kondensacji pary wodnej na powierzchni wewntrznej przegrd polega na wyznaczeniu wspczynnika temperaturowego fRsi przegrody iporwnaniu go zwartoci graniczn. Zgodnie z PN-EN ISO 13788, wilgotno wzgldna powietrza nie powinna przekracza 80% przy wewntrznej powierzchni przegrody zewntrznej. Znajc wartoci rednich miesicznych temperatur oraz cinienia pary wodnej wrodowisku zewntrznym iwewntrznym, wyznacza si minimaln temperatur powierzchni wewntrznej przegrody si,min dla poszczeglnych miesicy na podstawie wykresu (rys. 15) lub ze wzoru (7), przyjmujc.

(24)

W dalszej kolejnoci oblicza si warto fRsi,min wkolejnych miesicach roku. Jako warto graniczn przyjmuje si warto najwiksz.

(25)

minimalna temperatura wewntrznej posi,min  wierzchni przegrody zewntrznej [C] i temperatura rodowiska wewntrznego [C] e temperatura rodowiska zewntrznego [C]

40,00 35,00 Temperatura punktu rosy [C] 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 -5,00 -10,00 -10 -5 0 5 10 15 20 Temperatura powietrza [C] 25 30 35

Rys. 15. Temperatura punktu rosy w zalenoci od temperatury powietrza i wilgotnoci wzgldnej

27

Warto wspczynnika temperaturowego fRsi przegrody wynosi: (26) lub (27) temperatura wewntrznej powierzchni przesi  grody zewntrznej [C] i temperatura rodowiska wewntrznego [C] e temperatura rodowiska zewntrznego [C] RT opr cieplny przegrody [m2K/W] opr przejmowania ciepa po wewntrznej stroRsi  nie przegrody; warto 0,25 m2K/Wprzyjmowana zgodnie ztabel 2 normy PN-EN ISO 13788 Temperatur wewntrznej powierzchni przegrody zewntrznej oblicza si ze wzoru: (28)

(a)

5.4. Kondensacja pary wodnej wprzegrodzie

5.4.1. Analiza na podstawie PN-EN ISO 13788 Ze wzgldu na zrnicowane warunki cieplno-wilgotnociowe pomidzy rodowiskiem zewntrznym i wewntrznym, dochodzi do zjawisk transportu ciepa ipary wodnej przez przegrod. Transport pary wodnej zawsze nastpuje w kierunku od rodowiska owyszym cinieniu pary do rodowiska oniszym cinieniu. Ilo pary wodnej, ktra wniknie wprzegrod, zaley od rnicy cinie po obu jej stronach oraz od oporu dyfuzyjnego poszczeglnych warstw przegrody. Metoda opisana wnormie PN-EN ISO 13788 (metoda Glasera) pozwala na oszacowanie rocznego bilansu wilgoci, jaka moe wykropli si wprzegrodzie budowlanej wwyniku dyfuzji pary wodnej. Metoda polega na porwnaniu rozkadu rzeczywistego cinienia pary wodnej wprzegrodzie (dla zadanych warunkw zewntrznych i wewntrznych) z rozkadem cinienia pary nasyconej. Warunki klimatu zewntrznego i wewntrznego okrela si jak podano wp. 3.4. W tym celu przegrod dzieli si na jednorodne warstwy o danej gruboci i wyznacza opr ter-

(b) Rys. 16.  R ozkad cinienia rzeczywistego pary wodnej i pary nasyconej w przegrodzie; (a) poziom cinienia rzeczywistego nie przekracza stanu nasycenia brak kondensacji; (b) kondensacja na styku warstw o maym i wysokim oporze dyfuzyjnym

miczny R kadej znich. Nastpnie wyznacza si temperatur na powierzchni zewntrznej i wewntrznej przegrody oraz na powierzchniach stykowych poszczeglnych warstw wprzegrodzie. (29) temperatura powierzchni stykowej dwch n  warstw przegrody [C] i temperatura rodowiska wewntrznego [C]  rnica temperatur pomidzy rodowiskiem zewntrznym iwewntrznym [K] RT cakowity opr cieplny przegrody [m2K/W]

28

Rsi  opr przejmowania ciepa po stronie wewntrznej [m2K/W] suma oporw cieplnych warstw przegrody Rn  liczona od wewntrz do rozpatrywanej powierzchni stykowej [m2K/W] Na podstawie rwnania (6), na kadej powierzchni stykowej wyznacza si cinienie pary nasyconej. Dla kadej zjednorodnych warstw przegrody wyznacza si warto sd na podstawie informacji o gruboci warstwy i jej materiale. Ryzyko kondensacji wewntrz przegrody najatwiej oszacowa gracznie na wykresie rozkadu cinienia pary nasyconej wprzegrodzie wfunkcji gruboci rwnorzdnych warstw powietrza (rys. 16). Na wykres dodatkowo nanosi si rozkad cinienia rzeczywistego pary wodnej wpostaci linii prostej pomidzy zewntrzn iwewntrzn wartoci cinienia. Do wykroplenia pary wodnej na powierzchni stykowej warstw przegrody dochodzi w miejscu, w ktrym wykres cinienia rzeczywistego pary przecina wykres cinienia pary nasyconej. Jeeli oba wykresy si nie przecinaj wprzegrodzie nie wystpuje kondensacja. Ilo wykroplonej pary wodnej (strumie kondensacji) oblicza si jako rnic pomidzy iloci pary wodnej, ktra dociera do powierzchni kondensacji, a iloci przenoszon do kolejnych warstw przegrody: (30) wspczynnik paroprzepuszczalnoci powie0  trza; 0 = 2 10-10 kg/(msPa) pi cinienie pary wodnej wewntrz budynku [Pa] cinienie pary wodnej w rodowisku zepe  wntrznym [Pa] cinienie pary wodnej w paszczynie konpc  densacji; odpowiada cinieniu pary nasyconej [Pa] rwnowana grubo warstwy powietrza sd,T  odpowiadajca oporowi dyfuzyjnemu caej przegrody sd,c rwnowana grubo warstwy powietrza odpowiadajca oporowi dyfuzyjnemu warstw przegrody od zewntrz do rozpatrywanej powierzchni stykowej

Rys. 17.  Rozkad cinienia rzeczywistego pary wodnej i pary nasyconej w przegrodzie w okresie parowania

Jeeli na powierzchni stykowej w przegrodzie znajduje si kondensat, przegrod naley sprawdzi w pierwszej kolejnoci jak pokazano powyej. Wprzypadku, gdy zoblicze wynika, e dojdzie do kondensacji pary wodnej, oznacza to, e zawarto kondensatu w przegrodzie zwikszy si. Sytuacja taka ma czsto miejsce w kolejnych miesicach zimowych, gdy ilo kondensatu przyrasta zgodnie ze wzorem (30). Jeeli z oblicze wynika, e w kolejnym okresie obliczeniowym nie dojdzie do kondensacji, przegrod naley przeanalizowa pod ktem parowania istniejcego kondensatu. W tym celu naley przyj, e cinienie pary wodnej wmiejscu wystpowania wilgoci jest rwne cinieniu pary nasyconej (rys. 17). Ilo odparowujcej wilgoci (strumie parowania) oblicza si jako: (31) W praktyce moe doj do sytuacji, gdy w przegrodzie wielowarstwowej nastpi kondensacja w kilku paszczyznach stykowych jednoczenie. Naley przy tym uwaa podczas interpretacji wstpnego wykresu rozkadu cinie pary. Kondensacja w paszczynie stykowej bliszej powierzchni wewntrznej moe spowodowa, e nie dojdzie do kondensacji wpaszczynie dalszej (rys. 18a). Wynika to ze zmiany rozkadu cinienia rzeczywistego pary pod wpywem osignicia stanu nasycenia wpaszczynie kondensacji.

29

(a)

(b)

Rys. 18.  Rozkad cinienia rzeczywistego pary wodnej i pary nasyconej w przegrodzie przy kondensacji (a) pozornej w dwch paszczyznach stykowych, (b) rzeczywistej w dwch paszczyznach stykowych

Strumie kondensacji w powierzchni stykowej bliszej powierzchni wewntrznej wynosi: (32) Strumie kondensacji w powierzchni stykowej bliszej powierzchni zewntrznej wynosi: (33) rwnowana grubo warstwy powiesd,c1  trza odpowiadajca oporowi dyfuzyjnemu warstw przegrody od zewntrz do rozpatrywanej powierzchni stykowej rwnowana grubo warstwy powiesd,c2  trza odpowiadajca oporowi dyfuzyjnemu warstw przegrody od zewntrz do rozpatrywanej powierzchni stykowej W szczeglnym przypadku, kondensacja moe wystpi wdwch ssiednich paszczyznach stykowych, przez co tworzy si strefa kondensacji (rys. 19). Wwczas czna ilo wykroplonej wilgoci oblicza si ze wzoru: (34)

W niektrych miesicach moe take wystpi zjawisko rwnoczesnej kondensacji w jednej paszczynie i parowania w innej. Strumie kondensacji i parowania oblicza si dla kadej powierzchni osobno, korzystajce ze wzorw (32) i(33).

Rys. 19.  Rozkad cinienia rzeczywistego pary wodnej i pary nasyconej w przegrodzie przy kondensacji w dwch ssiednich paszczyznach styku

30

5.4.2. Zaawansowane modele numeryczne Podstawow ocen zjawiska kondensacji pary wodnej wewntrz przegrd budowlanych przeprowadza si w oparciu o norm PN-EN ISO 13788. Metoda opisana wnormie dokonuje jednak oceny wycznie stacjonarnej, woparciu orednie wartoci miesiczne temperatury iwilgotnoci otoczenia. Poniewa wpyw na zachowanie si przegrd maj take inne czynniki, czsto naley dokona bardziej skomplikowanej analizy niestacjonarnej, ktra rozpatruje dzienne (lub nawet godzinowe) kroki czasowe, uwzgldnia wicej czynnikw oraz umoliwia przeprowadzenie symulacji dla okresu kilku lub kilkunastu lat. Dotyczy to w szczeglnoci przegrd ocieplonych od wewntrz, w ktrych zachodzce zjawiska zyczne maj wiksze znaczenie ni wprzypadku przegrd zizolacj zewntrzn. Analiz tego typu umoliwiaj specjalne modele komputerowe, m.in. Wu Pro, Delphin. Dziki analizie zjawisk cieplno-wilgotnociowych zachodzcych w przegrodzie w okresie kilku lub kilkunastu lat istnieje moliwo sprawdzenia w jakim stopniu ocieplenie od wewntrz wpynie na zachowanie si caej przegrody. Projektanci pracujcy nad moliwoci ocieplenia cian zewntrznych od wewntrz powinni podpiera si moliwie jak najdokadniejszymi danymi, tak aby prawidowo oszacowa konsekwencje zmian warunkw termicznych przegrody. Naley przy tym uwzgldni rwnie moliwo zmiany sposobu uytkowania obiektu. Do przeprowadzenia tego typu analizy wymagane s moliwie jak najdokadniejsze dane dotyczce:

nych miejscowoci, wtym polskich miast. Dane klimatyczne mona take wprowadzi na podstawie informacji o typowych latach meteorologicznych dostpnych na stronie internetowej Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (www.transport.gov.pl, dzia wiadectwa energetyczne);

 rocznego projektowanego klimatu wewntrznego temperatury i wilgotnoci powietrza, wynikajcych bezporednio zprzyjtych wartoci lub zprzewidywanej produkcji pary wodnej wpomieszczeniach, ich kubatury oraz krotnoci wymian powietrza (wentylacji);  ekspozycji przegrody wzgldem soca.

Rezultaty analizy numerycznej powinny umoliwia projektantom ocen przegrd i warunkw uytkowania pod nastpujcymi wzgldami: 1.  Rozkad wilgotnoci przegrody wdugim okresie obliczeniowym Wpierwszych latach uytkowania przegrody ocieplonej od wewntrz przyrost wilgotnoci moe wynosi nawet 2 kg/m2. Warto ta zaley m.in. od przyjtej pocztkowej wilgotnoci przegrody. Zjawisko to jest efektem zmiany konstrukcji przegrody, awszczeglnoci zmiany rozkadu temperatury oraz jej dyfuzyjnoci. Warto wzwizku ztym zwrci uwag na zachowanie si przegrd wkolejnych latach uytkowania. Jeli wilgotno przegrody wzrasta przez cay rozpatrywany okres (np. 10 lat), wwczas naley uzna, e zostaa ona bdnie zaprojektowana wstosunku do przyjtych warunkw uytkowania. 2.  Ilo pary wodnej wykraplajcej si wewntrz przegrody wjednym roku obliczeniowym Wkadej przegrodzie (niezalenie od jej konstrukcji) zachodz zjawiska kondensacji i parowania. Niezalenie od tego, czy wdanym roku obliczeniowym strumie parowania jest rwny strumieniowi kondensacji, naley upewni si, e ilo skraplajcej si pary wodnej nie przekracza wartoci powodujcej ryzyko korozji przegrody, np. na skutek zamarzania wody wewntrz porw materiau. Analiza numeryczna pozwala przy tym na rozpatrzenie zmian wilgotnoci zarwno w caej przegrodzie, jej poszczeglnych warstwach materiaowych, jak iwwybranych przekrojach (rys. 20).

 konstrukcji przegrody, z uwzgldnieniem jej wszystkich warstw oraz parametrw materiaw;

 rocznego klimatu zewntrznego. Dane powinny by podane z dokadnoci co do dnia lub godziny oraz powinny uwzgldnia nastpujce informacje:  temperatura iwilgotnoci powietrza; opady;  natenia promieniowania sonecznego; stopie zachmurzenia;  kierunek isia wiatru.  Cz programw wswojej bazie posiada informacje odnonie klimatu zewntrznego wybra

31

30

25

20 Temperatura [C]

15

10

-5 01.10.2011 25

30.09.2012

30.09.2013

30.09.2014 100 90

20 Zawarto wilgoci [kg/m3]

80 70 Wilgotno wzgldna [%]

15

60 50

10

40 30

20

0 01.10.2011

Zawarto wilgoci Wilgotno wzgldna

30.09.2012 30.09.2013

10 0 30.09.2014

Rys. 20.  Roczny rozkad wilgotnoci i temperatury w wybranym przekroju przegrody. Wyniki przykadowej niestacjonarnej analizy cieplno-wilgotnociowej w programie Wufi Pro: mur ceglany 38 cm ocieplony od wewntrz pytami MULTIPOR 10 cm

32

Wilgotno wzgldna

3.  Ryzyko rozwoju pleni na powierzchni wewntrznej Analiza numeryczna, obok oblicze na podstawie PN-EN ISO 13788, pozwala na ocen ryzyka rozwoju pleni na podstawie obliczonej temperatury iwilgotnoci wzgldnej na powierzchni wewntrznej przegrd zewntrznych. Przedstawione wyniki pozwalaj okreli, czy (i jak czsto) warunki na powierzchni wewntrznej sprzyjaj rozwojowi mikroorganizmw (rys. 21). 4. Sprawno systemu wentylacji Analiza cieplno-wilgotnociowa pozwala na oszacowanie, czy obcienie wilgoci pomieszcze (produkcja pary wodnej) nie jest zbyt wysokie w stosunku do zakadanej konstrukcji przegrody oraz przyjtego systemu wentylacji - iloci wymian powietrza (rys. 22). W duej liczbie przypadkw, rdem problemw zwizanych znawilgacaniem przegrd czy wystpowaniem zagrzybienia jest brak odpowiedniej wenty-

lacji. Wynika to czsto m.in. ze zbyt sabej wydajnoci projektowanej wentylacji, zasaniania otworw wentylacyjnych przez uytkownikw budynku, czy montau nowych okien bez nawiewnikw.
100 90 80 70 60 50 40 30 0 5 10 15 20 25 30

Temperatura [C]
Rys. 21.  O cena ryzyka rozwoju pleni na powierzchni wewntrznej. Wyniki przykadowej niestacjonarnej analizy cieplno-wilgotnociowej w programie Wufi Pro: mur ceglany 38 cm ocieplony od wewntrz pytami MULTIPOR 10 cm

8 7 Zawarto wilgoci [kg/m2] 6 5 4 3 2 1 01.10.2011 30.09.2012 30.09.2013 30.09.2014

n=0.5 n=1 n=2 Mur bez docieplenia; n=0,5

Rys. 22.  Rozkad wilgotnoci przegrody w zalenoci od krotnoci n wymian powietrza wewntrz budynku. Wyniki przykadowej niestacjonarnej analizy cieplno-wilgotnociowej w programie Wufi Pro: mur ceglany 38 cm ocieplony od wewntrz pytami MULTIPOR 10 cm

33

6. WYKONAWSTWO
Niezalenie od tego, czy pyty MULTIPOR bd stosowane jako izolacja cian od zewntrz, wewntrz, czy te stropw, oglne zasady montau s bardzo podobne. Pyty MULTIPOR przykleja si do podoa za pomoc zaprawy systemowej MULTIPOR. Przed montaem pyt wymaga si oczyszczenia podoa zzanieczyszcze, resztek farby, tynku, itp. Zapraw MULTIPOR przygotowuje si zgodnie zinstrukcj na opakowaniu. Zawarto worka naley wymiesza z odpowiedni iloci wody (ok. 6-6,5 dm3) przy pomocy mieszada iwiertarki wolnoobrotowej. Zapraw nanosi si na ca powierzchni pyt MULTIPOR przy pomocy pacy zbatej ouzbieniu 10x10 mm. Grubo warstwy zaprawy powinna wynosi 8 mm.

Pyty dociska si do powierzchni podoa wodlegoci 3-4 cm od docelowego miejsca montau idosuwa pynnym ruchem na waciw pozycj. Wprzypadku ocieplenia od zewntrz, pyty MULTIPOR naley dodatkowo przymocowa mechanicznie za pomoc kokw rozporowych z trzpieniem. Pyty mona atwo iprecyzyjnie doci do odpowiedniego rozmiaru iksztatu przy pomocy piy widiowej lub mechanicznej.

(a)

(b)

(c)

(d)

(e)

(f)

(g)

(h)

(i)

Rys. 23.  Monta pyt izolacyjnych MULTIPOR oraz wykaczanie powierzchni lekk zapraw MULTIPOR (a) rczne cicie pyt pi widiow (b) nakadanie zaprawy MULTIPOR na powierzchni pyt (c, d, e) przyklejanie pyt do powierzchni przegrody (f) wyrwnywanie powierzchni pac do szlifowania (g, h, i) nakadanie, zbrojenie i wyrwnywanie warstwy wykoczeniowej zaprawy MULTIPOR

34

Po uoeniu pyt, pac do szlifowania wyrwnuje si ewentualne nierwnoci, ktre powstay na czeniach pyt. Powierzchni ocieplonej ciany pokrywa si wcaoci warstw ok. 5 mm zaprawy MULTIPOR. Wzaprawie zatapia si siatk zwkna szklanego ogramaturze min. 145 g/m2 zabezpieczajc przed spkaniem. Po zwizaniu wierzchniej warstwy zbrojonej zaprawy MULTIPOR, powierzchni mona wykoczy mineralnym tynkiem cienkowarstwowym. Zastosowany tynk powinien by tynkiem silikatowym lub nalee do grupy tynkw CR wedug PN-EN 998-1. Jako alternatyw mona zastosowa gad gipsow lub wapienn. czna grubo warstwy zbrojonej zaprawy MULTIPOR oraz warstwy wykoczeniowej nie powinna przekracza 10 mm. W przypadku ocieplenia stropw garay lub innych powierzchni zamknitych, istnieje moliwo pozostawienia pyt MULTIPOR bez wykonywania dodatkowych warstw wykoczeniowych. Rwna powierzchnia pyt oraz biay kolor sprawiaj, e wykonana powierzchnia jest estetyczna i nie wymaga dodatkowego wykaczania. Powierzchni stropu naley wwczas jedynie zaimpregnowa poprzez pomalowanie farb silikatow. Powoki stosowane do wykoczenia powierzchni pyt MULTIPOR (tynk, gad, farba) powinny by paroprzepuszczalne. Opr dyfuzyjny warstwy wykoczeniowej powinien wynosi sd 0,1 m.

Powierzchni ocieplon pytami MULTIPOR mona rwnie wykoczy pytkami ceramicznymi. Potrzeba taka zachodzi szczeglnie w pomieszczeniach tzw. mokrych kuchniach, azienkach czy toaletach. Montau glazury mona dokona pod warunkiem wzmocnienia warstwy podoa (rys. 31). Powierzchnie pyt MULTIPOR naley wykoczy poprzez szpachlowanie zapraw systemow MULTIPOR oraz zatopienie w niej siatki zbrojcej z wkna szklanego (gramatura 145 g/m2). Dodatkowo naley zastosowa czniki mechaniczne koki do systemw ocieple ztrzpieniem ztworzywa sztucznego. czniki naley umieci wmokrej warstwie zaprawy przebijajc siatk zbrojc. Naley zastosowa czniki ztalerzykiem oszerokoci 60 mm. Ilo kokw powinna wynosi ok. 4 szt./m2 (1 szt./pyt MULTIPOR). Po zwizaniu warstwy zaprawy MULTIPOR, naley nanie elastyczny klej do glazury oraz przyklei pytki. Fugi naley wypeni mas elastyczn.

35

7. DANE TECHNICZNE
Tab. 12. Parametry techniczne lekkiej zaprawy MULTIPOR Parametr grupa zapraw uziarnienie reakcja na ogie absorpcja wody wspczynnik przepuszczania pary wodnej wspczynnik przewodzenia ciepa trwao (mrozoodporno) Warto GP CS II wg PN-EN 998-1 0-0,5 mm klasa A1 W2 = 520 = 0,27 W/(mK) (P = 50%) = 0,30 W/(mK) (P = 90%) spenia wymogi ETAG 004

Tab. 13. Waciwoci uytkowe lekkiej zaprawy MULTIPOR Parametr czas obrbki zapotrzebowanie wody wydajno zuycie temperatury stosowania posta dostawy czas magazynowania barwa forma dostawy Warto 1-2 godz. 6,5 l / worek 1,1 dm3 / kg 0,9 kg/m2 na 1 mm gruboci +5 C do +30 C worek 20 kg 12 miesicy od daty produkcji biaa worek 20 kg

36

Tab. 14. W  artoci wspczynnikw przenikania ciepa murw przed i po ociepleniu w zalenoci od gruboci warstwy MULTIPOR Opis przegrody Grubo muru bez ocieplenia Wspczynnik U muru przed ociepleniem [W/(m2K)] Grubo warstwy MULTIPOR [mm] 60 d = 365 mm 0,60 80 100 120 Mur z betonu komrkowego odmiany 500, = 0,25 W/(mK), obustronny tynk cementowo-wapienny 60 d = 300 mm 0,71 80 100 120 60 d = 240 mm 0,86 80 100 120 60 d = 300 mm 3,45 80 100 120 60 ciana elbetowa, = 2,5 W/(mK) d = 240 mm 3,76 80 100 120 60 d = 200 mm 4,00 80 100 120 60 d = 510 mm 1,14 80 100 120 Mur z cegy ceramicznej penej, = 0,76 W/(mK), obustronny tynk cementowo-wapienny 60 d = 380 mm 1,42 80 100 120 60 d = 250 mm 1,87 80 100 120 Wspczynnik U muru po ociepleniu [W/(m2K)] 0,33 0,29 0,26 0,23 0,36 0,31 0,28 0,25 0,40 0,34 0,30 0,26 0,62 0,48 0,40 0,34 0,63 0,49 0,40 0,34 0,63 0,49 0,40 0,34 0,45 0,38 0,32 0,28 0,49 0,40 0,34 0,30 0,54 0,43 0,36 0,31

37

Tab. 15.  Wartoci wspczynnikw przenikania ciepa murw przed i po ociepleniu w zalenoci od gruboci warstwy MULTIPOR Grubo muru bez ocieplenia Wspczynnik U muru przed ociepleniem [W/(m2K)] Grubo warstwy MULTIPOR [mm] 60 d = 388 mm 0,94 80 100 120 Mur z pustakw ceramicznych UNI/MAX, = 0,45 W/(mK), obustronny tynk cementowo-wapienny 60 d = 288 mm 1,18 80 100 120 60 d = 188 mm 1,60 80 100 120 60 d = 400 mm 0,96 80 100 120 Mur z pustakw keramzytobetonowych, = 0,48 W/(mK), obustronny tynk cementowo-wapienny 60 d = 360 mm 1,05 80 100 120 60 d = 240 mm 1,42 80 100 120 60 Mur z blokw wapienno-piaskowych 2NFD/3NFD, = 0,60 W/(mK), obustronny tynk cementowo-wapienny d = 250 mm 1,60 80 100 120 60 d = 380 mm 1,19 80 100 120 Wspczynnik U muru po ociepleniu [W/(m2K)] 0,42 0,35 0,30 0,27 0,46 0,38 0,33 0,28 0,51 0,42 0,35 0,30 0,42 0,35 0,31 0,27 0,44 0,37 0,31 0,28 0,49 0,40 0,34 0,30 0,51 0,42 0,35 0,30 0,46 0,38 0,33 0,29

Opis przegrody

38

8. DETALE KONSTRUKCYJNE

Rys. 24.  Styk ciany zewntrznej i wewntrznej murowanej wariant I

Rys. 25.  Styk ciany zewntrznej i wewntrznej murowanej wariant II

Rys. 26. Styk ciany zewntrznej i wewntrznej suchej zabudowy wariant I

Rys. 27. Styk ciany zewntrznej i wewntrznej suchej zabudowy wariant II

1 - mur ceglany 2 - tynk wyrwnawczy cementowo-wapienny 3 - lekka zaprawa MULTIPOR 4 - mineralne pyty MULTIPOR 5 -  lekka zaprawa MULTIPOR z siatk z wkna szklanego

6 - przekadka elastyczna 7 - prol stalowy C 8 - wena mineralna 9 - pyty gipsowo-wknowe 10 - koek mocujcy

39

Rys. 28.  Okno przekrj poziomy

Rys. 29.  Okno przekrj pionowy

Rys. 30.  Konstrukcja szachulcowa (mur pruski)

Rys. 31.  Monta glazury na powierzchni ocieplonej pytami MULTIPOR

1 - mur ceglany 2 - tynk wyrwnawczy cementowo-wapienny 3 - lekka zaprawa MULTIPOR 4 - mineralne pyty MULTIPOR 4a -  mineralne pyty MULTIPOR docite na wymiar 5 -  lekka zaprawa MULTIPOR z siatk z wkna szklanego 5a - siatka z wkna szklanego 6 - prol naronikowy, tynkarski

7 - prol przyokienny, tynkarski 8 - pianka rozprna 9 - nadproe Kleina 10 - zbrojenie nadproa 11 - szkielet drewniany 12 - izolacja przeciwwilgociowa 13 - tynk zewntrzny 14 - koek do systemw ocieple 15 - klej do glazury 16 - glazura

40

Rys. 32. Styk ciany zewntrznej i stropu drewnianego przekrj pionowy

Rys. 33. Styk ciany zewntrznej i stropu drewnianego przekrj poziomy

Rys. 34. Styk ciany zewntrznej i stropu Kleina 1 - mur ceglany 2 - tynk wyrwnawczy cementowo-wapienny 3 - lekka zaprawa MULTIPOR 4 - mineralne pyty MULTIPOR 5 -  lekka zaprawa MULTIPOR z siatk z wkna szklanego 6 - przekadka elastyczna 7 - deski podogowe 8 - legary 9 - belka stropowa 10 - izolacja przeciwwilgociowa 11 - podsutka z desek

Rys. 35. cianka kolankowa poddasza 12 - dwuteownik stalowy 13 - polepa 14 - wieniec elbetowy 15 - pyta ceglana Kleina typu pcikiego 16 - zbrojenie pyty Kleina 17 - wylewka cementowa 18 - izolacja termiczna 19 - strop gstoebrowy 20 - belka stropowa 21 - murata 22 - pyty gipsowo-wknowe

41

9. PRZYKADY OBLICZE
9.1. O  bliczenie wspczynnika przenikania ciepa U wg PN-EN ISO 6946:2008 Mur szachulcowy ocieplony od wewntrz pytami MULTIPOR
Mur szachulcowy (pruski) stanowi konstrukcj niejednorodn, w ktrej warstwa zewntrzna skada si z drewnianego szkieletu wypenionego murem ceglanym. Do wyznaczenia wspczynnika przenikania ciepa U przegrody konieczne jest obliczenie grnego i dolnego kresu oporu cieplnego.

Lp. 1 2 3 4 5 6 mur ceglany

Warstwa

d [cm] 25,0 25,0 2,0 0,5 10,0 0,5

D [W/(mK)] 0,68 0,20 1,00 0,30 0,045 0,30

R [m2K/W] 0,368 1,250 0,020 0,017 2,222 0,017

szkielet drewniany tynk wewntrzny - wyrwnawczy zaprawa lekka MULTIPOR mineralne pyty MULTIPOR zaprawa lekka MULTIPOR

42

Opr cieplny R1-2 warstwy zewntrznej oblicza si analogicznie do kresu grnego

Wspczynnik przenikania ciepa jest rwny dopuszczalnej1) wartoci Umax = 0,35 W/(m2K)

Rozkad temperatury w rozpatrywanej przegrodzie

1)

 aksymalna warto wspczynnika przenikania ciepa cian zewntrznych w budynkach modernizowanych wyM nosi U = 0,35 W/(m2K) i jest o 15% wysza od wartoci zakadanej dla budynkw nowobudowanych, zgodnie z 329 p 1.1 Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury o warunkach technicznych jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie.

43

9.2.  Ocena ryzyka kondensacji pary wodnej na wewntrznej powierzchni przegrody wg PN-EN ISO 13788:2003
Do oceny ryzyka kondensacji pary wodnej i rozwoju pleni na powierzchni wewntrznej muru ceglanego ocieplonego od wewntrz mineralnymi pytami MULTIPOR przyjto:  warto wewntrznego oporu przejmowania ciepa Rsi = 0,25 m2K/W;  klimat zewntrzny (temperatura e i wilgotno wzgldna ) dla stacji meteorologicznej Wielu;  klimat wewntrzny: klasa 3 wilgotnoci, temperatura staa 20C;  budow przegrody jak na rysunku.

Lp.

Warstwa opr przejmowania ciepa - strona zewntrzna

d [cm] 25,0 2,0 0,5 10,0 0,5 -

D [W/(mK)] 0,68 1,00 0,30 0,045 0,30 -

R [m2K/W] 0,040 0,368 0,020 0,017 2,222 0,017 0,250

1 2 3 4 5

mur ceglany tynk wewntrzny - wyrwnawczy zaprawa lekka MULTIPOR mineralne pyty MULTIPOR zaprawa lekka MULTIPOR opr przejmowania ciepa - strona wewntrzna

Cakowity opr cieplny, RT [m2K/W] = 3,124 Wspczynnik przenikania ciepa, U [W/(m2K)] = 0,320

Wspczynnik temperaturowy powierzchni wewntrznej

44

miesic

temp. zewn.

wilg. wzgldna zewn.

cinienie pary nasyconej pse [Pa] patrz: wzr (6)

cinienie zewn. pary pe [Pa] pse 482 449 684 757 1101 1506 1553 1560 1298 1015 724 487

rnica cinie pary p [Pa] patrz: p. 3.4 810 810 604 507 302 102 93 85 264 424 646 810

obl. cinienie wewn. pi [Pa] pe+1,1p 1341 1304 1357 1340 1513 1759 1802 1802 1692 1540 1443 1345

cinienie kryt. pary (=80%) psat [Pa] pi / 0,8 1676 1630 1696 1675 1891 2198 2252 2252 2115 1925 1803 1682

min. temp. pow. wewn. s,min [C] patrz: wzr (7) 14,7 14,3 14,9 14,7 16,6 19,0 19,4 19,4 18,4 16,9 15,9 14,8

temp. wewn.

min. czynnik temp.

e [C]

i [C]

fRsi,min

stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec lipiec sierpie wrzesie padziernik listopad grudzie

-1,3 -1,5 5,1 7,5 12,5 17,5 17,7 17,9 13,5 9,5 4,0 -1,4

88% 84% 78% 73% 76% 75% 77% 76% 84% 85% 89% 89%

550 538 878 1035 1453 1997 2024 2050 1545 1190 816 546

20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0

0,753 0,736 0,660 0,579 0,548 0,610 0,742 0,718 0,754 0,705 0,742 0,756

Dla kadego miesica speniony jest warunek: fRsi > fRsi,min Przegroda zostaa zaprojektowana poprawnie pod ktem uniknicia rozwoju pleni na powierzchni wewntrznej.

45

9.3. Obliczanie kondensacji midzywarstwowej wg PN-EN ISO 13788:2003

Do obliczenia kondensacji midzywarstwowej w cianie elbetowej ocieplonej od zewntrz warstw weny mineralnej oraz dodatkowo od wewntrz mineralnymi pytami MULTIPOR przyjto:  klimat zewntrzny (temperatura e i wilgotno wzgldna ) dla stacji meteorologicznej Legnica;  klimat wewntrzny: klasa 3 wilgotnoci, temperatura staa 20C;  budow przegrody jak na rysunku.

Lp.

Warstwa opr przejmowania ciepa - strona zewntrzna

d [cm] 0,02 0,06 0,20 0,06 0,01

R D [W/(mK)] [m2K/W] 1 0,04 2,5 0,045 1 0,04 0,02 1,5 0,08 1,33 0,01 0,13

100 1,5 20 3 10

sD [m] 2 0,09 4 0,18 0,1

1 2 3 4 5

tynk zewntrzny wena mineralna ciana elbetowa mineralne pyty MULTIPOR tynk wewntrzny opr przejmowania ciepa - strona wewntrzna

RT = 3,11

sd,T = 6,37

Uwaga: dla uproszczenia pominito wystpowanie warstw zapraw klejcych pomidzy materiaami izolacyjnymi i cian elbetow. Obliczenie cinienia pary wodnej po stronie wewntrznej przegrody
wilgotno wzgldna zewntrzna cinienie zewntrzne pary pe [Pa] pse 975 686 593 575 475 680 803 1129 1384 1554 1476 1209 obliczeniowe cinienie wewntrzne pary wodnej pi [Pa] pe+1,1p 1501 1405 1394 1369 1333 1381 1364 1518 1662 1772 1710 1601

miesic

temperatura zewntrzna e [C]

cinienie pary nasyconej pse [Pa] patrz: wzr (6)

rnica cinie pary wodnej p [Pa] patrz: p. 3.4 428 650 742 737 810 633 481 276 140 63 86 271

padziernik listopad grudzie stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec lipiec sierpie wrzesie

9,4 4,0 1,7 1,8 -0,9 4,4 8,1 13,2 16,5 18,5 17,9 13,3

83% 85% 86% 83% 84% 81% 74% 74% 74% 73% 72% 79%

1182 811 690 696 565 835 1082 1517 1883 2123 2047 1528

46

Obliczenie rozkadu temperatury [C] wewntrz przegrody na podstawie wzoru:

miesic padziernik listopad grudzie stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec lipiec sierpie wrzesie

rod. zewn. 9,4 4,0 1,7 1,8 -0,9 4,4 8,1 13,2 16,5 18,5 17,9 13,3

pow. zewn. 9,6 4,2 1,9 2,0 -0,7 4,6 8,3 13,3 16,6 18,5 17,9 13,4

pow. styku 1 9,6 4,3 2,0 2,2 -0,5 4,7 8,3 13,3 16,6 18,5 17,9 13,4

pow. styku 2 14,7 12,0 10,9 10,9 9,6 12,2 14,1 16,6 18,3 19,2 18,9 16,7

pow. styku 3 15,0 12,4 11,3 11,4 10,1 12,6 14,4 16,8 18,4 19,3 19,0 16,8

pow. styku 4 19,5 19,3 19,2 19,2 19,1 19,3 19,5 19,7 19,8 19,9 19,9 19,7

pow. wewn. 19,6 19,3 19,2 19,2 19,1 19,3 19,5 19,7 19,9 19,9 19,9 19,7

rod. wewn. 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0

Obliczenie rozkadu cinie stanu nasycenia pary wodnej [Pa]

miesic padziernik listopad grudzie stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec lipiec sierpie wrzesie rod. zewn. 1182 811 690 696 565 835 1082 1517 1883 2123 2047 1528 pow. zewn. 1192 822 701 707 578 847 1092 1525 1887 2125 2049 1536 pow. styku 1 1197 828 707 713 584 853 1098 1529 1890 2126 2051 1540 pow. styku 2 1675 1401 1300 1305 1191 1421 1605 1889 2099 2228 2187 1895 pow. styku 3 1704 1440 1341 1347 1235 1459 1637 1910 2111 2233 2195 1916 pow. styku 4 2269 2235 2220 2221 2204 2237 2261 2293 2315 2327 2323 2294 pow. wewn. 2274 2242 2229 2229 2213 2244 2266 2296 2316 2328 2324 2297 rod. wewn. 2338 2338 2338 2338 2338 2338 2338 2338 2338 2338 2338 2338

47

Wyznaczenie rozkadu cinie rzeczywistych pary wodnej [Pa]

miesic padziernik listopad grudzie stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec lipiec sierpie wrzesie rod. zewn. 975 686 593 575 475 680 803 1129 1384 1554 1476 1209 pow. styku 1 1140 828 707 713 584 853 1098 1529 1890 1623 1549 1332 pow. styku 2 1147 840 721 727 599 866 1103 1529 1885 1626 1553 1338 pow. styku 3 1477 1368 1341 1347 1235 1459 1347 1518 1677 1763 1700 1584 pow. styku 4 1492 1391 1375 1361 1298 1409 1358 1518 1667 1769 1706 1595 rod. wewn. 1501 1405 1394 1369 1333 1381 1364 1518 1662 1772 1710 1601

Uwaga 1:  cinienie rzeczywiste pary wodnej na powierzchni wewntrznej i zewntrznej przegrody jest rwne cinieniu pary wodnej odpowiednio wewntrz ina zewntrz pomieszczenia. Uwaga 2:  kolor niebieski oznacza, e wdanym miesicu na danej powierzchni styku wystpia kondensacja (obliczona warto cinienia rzeczywistego bya wiksza od cinienia stanu nasycenia). Oznacza to, e cinienie rzeczywiste wdanej powierzchni styku rwne jest cinieniu stanu nasycenia. Uwaga 3:  kolor ty oznacza, e w danym miesicu na danej powierzchni styku znajduje si kondensat zalegajcy z poprzednich miesicy, w ktrych nastpio wykroplenie pary wodnej. Wzwizku ztym, wdanym miesicu na danej powierzchni nastpuje parowanie powodujce, e cinienie rzeczywiste pary wodnej jest rwne cinieniu stanu nasycenia. Uwaga 4:  kadorazowe wystpienie kondensacji na jednej zpowierzchni styku ma wpyw na warto cinienia rzeczywistego pary wodnej na pozostaych powierzchniach.

Obliczenie strumienia kondensacji istrumienia parowania na powierzchniach styku 1 i4 na podstawie wzorw: 1. kondensacja/parowanie tylko na jednej powierzchni styku:

2. kondensacja/parowanie na dwch powierzchniach styku: kondensacja/parowanie na powierzchni bliszej powierzchni wewntrznej przegrody kondensacja/parowanie na powierzchni bliszej powierzchni zewntrznej przegrody

48

powierzchnia styku 1 miesic strumie kondensacji / parowania zakumulowana ilo wilgoci

powierzchnia styku 3 strumie kondensacji / parowania zakumulowana ilo wilgoci

padziernik listopad grudzie stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec lipiec sierpie wrzesie 0,032 0,052 0,046 0,051 0,033 -0,045 -0,109 -0,158 0,032 0,084 0,130 0,180 0,214 0,169 0,060 0,000 0,018 -0,039 0,092 -0,229 0,018 0,000 0,092 0,000

Kondensacja wystpuje na jednej powierzchni stykowej lub na wikszej liczbie powierzchni stykowych, ale z kadej z nich przewiduje si wyparowanie kondensatu w miesicach letnich. Poniej przedstawiono wykresy rozkadu cinienia pary wodnej w miesicach: listopad, luty, marzec, czerwiec.

listopad

luty

marzec

czerwiec

49

10. BIBLIOGRAFIA
dr in. Robert Geryo, Zeszyt techniczny: Projektowanie przegrd zuwagi na mostki cieplne, Xella Polska sp. zo.o., wydanie II, grudzie 2008 prof. dr hab. in. Jerzy A. Pogorzelski, Fizyka budowli cykl artykuw, Materiay budowlane 6-12/2004, 1-5/2005 dr in. Barbara Rymsza, Biodeterioracja pleniowa nieszczcie, ktrego mona unikn, Alergia, 4/2005 dr in. Krzysztof Kasperkiewicz, Wymagania dotyczce zapobiegania kondensacji pary wodnej ipropozycje ich zmian, publikacje Instytutu Techniki Budowlanej dr in. Krzysztof Kasperkiewicz, Projektowanie obudowy budynku ze wzgldu na zapobieganie powstawaniu zagrzybienia, publikacje Instytutu Techniki Budowlanej dr. in. Piotr Narowski, Dane klimatyczne do oblicze energetycznych wbudownictwie, Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, 11/2006. dr hab. in. Dariusz Gawin, dr in. Jan Rado, Dr.-Ing. Hartwig M. Knzel, Dr.-Ing. Andeas Holm, WUFI-POL - program do cieplno-wilgotnociowego projektowania przegrd budowlanych wPolsce IX Konf. Fizyka Budowli wTeorii iPraktyce, d, 2003 Budownictwo oglne. Tom 2. Fizyka budowli, Praca zbiorowa, Arkady 2006. Styropianowe materiay izolacyjne w budownictwie. Poradnik dla projektantw, Stowarzyszenie Producentw Styropianu, 2005 Dipl.-Wirtsch.-Ing. Markus Blum, Dipl.-Ing. MSc. Markus Hesse et al, Das Baubuch 2011/2012 Sicher Planen und Bauen, Xella Deutschland GmbH, wydanie 1/2011 Dipl.-Ing. Gregor A. Schefer, Validation of hygrothermal material modelling under consideration of the hysteresis of moisture storage, rozprawa doktorska, Technische Universitt Dresden, 2008 Dipl.-Ing. Hartwig M. Knzel, Verfahren zur einund zweidimensionalen Berechnung des gekoppelten Wrme- und Feuchtetransports in Bauteilen mit einfachen Kennwerten, rozprawa doktorska, Universitt Stuttgart, 1994 Dipl.-Phys. Klaus Sedlbauer, Vorhersage von Schimmelpilzbildung auf und in Bauteilen, rozprawa doktorska, Universitt Stuttgart, 2001 Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. wsprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki iich usytuowanie (Dz. U. zdnia 15 czerwca 2002 r.) PN-EN ISO 6946:2008 Komponenty budowlane i elementy budynku. Opr cieplny i wspczynnik przenikania ciepa. Metoda obliczania PN-EN ISO 10456:2009 + AC:2010 Materiay iwyroby budowlane. Waciwoci cieplno-wilgotnociowe. Tabelaryczne wartoci obliczeniowe iprocedury okrelania deklarowanych iobliczeniowych wartoci cieplnych PN-EN ISO 13788:2003 Cieplno-wilgotnociowe waciwoci komponentw budowlanych ielementw budynku. Temperatura powierzchni wewntrznej konieczna do uniknicia krytycznej wilgotnoci powierzchni ikondensacja midzywarstwowa. Metody obliczania Europejska Aprobata Techniczna ETA-05/0093 Mineralne pyty izolacyjne MULTIPOR, Deutsches Institut fr Bautechnik, czerwiec 2011 Szczegowa specykacja techniczna wykonania i odbioru robt budowlanych - Wykonanie izolacji termicznej cian zewntrznych od wewntrz zpyt MULTIPOR zautoklawizowanego betonu komrkowego, Xella Polska sp. zo.o., 2010

50

Dane do analizy cieplno-wilgotnociowej

Prosimy omoliwie dokadne wypenienie poniszego formularza. Umoliwi to nam przygotowanie dla Pastwa jak najdokadniejszej analizy cieplno-wilgotnociowej przegrody ocieplonej od wewntrz mineralnymi pytami MULTIPOR. Jeli dysponuj Pastwo rysunkami, planami, zdjciami lub innymi materiaami, ktre mog przyczyni si do uzyskania bardziej dokadnych wynikw analizy, prosimy oich zaczenie. Koszt wykonania analizy cieplno-wilgotnociowej wprogramie WUFI Pro 5.0 wynosi 300 z netto za jedn przegrod. Zamwienia mona skada udoradcw technicznych lub poprzez sklep internetowy www.sklep.xella.pl. Czas realizacji wynosi 2 tygodnie. Wrazie pyta prosimy okontakt zlokalnym doradc technicznym lub poprzez Infolini 801 122224.

Obiekt Nazwa Miejscowo Ulica, numer

Zleceniodawca Firma Miejscowo Ulica, numer Osoba kontaktowa tel. faks e-mail

51

Ocieplana przegroda ciana zewntrzna strop ciana wewntrzna inna (jaka?):

Ocieplana powierzchnia

Wielko ocieplanej powierzchni [m2] Budowa ocieplanej przegrody Warstwa 1 Warstwa 2 Warstwa 3 Warstwa 4 Warstwa 5 Materia Grubo warstwy [cm] Gsto [kg/m3]

Dodatkowe uwagi

 lekka zaprawa MULTIPOR z siatk + malowanie farb silikatow  lekka zaprawa MULTIPOR z siatk + tynk mineralny / gad gipsowa (maks. 10 mm gruboci) Projektowane wykoczenie powierzchni od wewntrz malowanie farb silikatow (tylko)

obudowa pyt gipsowo-wknow Fermacell

inne (jakie?):

52

Klimat wewntrzny Projektowana temperatura wewntrzna

Wilgotno staa:

[%]

Projektowana wilgotno pomieszcze

Klasa wilgotnoci wg PN-EN ISO 13788: Inne wytyczne (prosz opisa):

Miejscowo, data Imi i nazwisko osoby wypeniajcej

53

54

Elementy zbrojone YTONG wytwarzane s zautoklawizowanego betonu komrkowego. W porwnaniu zinnymi solidnymi materiaami budowlanymi, beton komrkowy YTONG posiada stosunkowo ma mas wasn. Dziki lekkoci elementw montaowych moliwe jest uzyskiwanie duych rozpitoci konstrukcyjnych. Z elementw zbrojonych YTONG mona wznosi zarwno do ciany wewntrzne

Xella Polska Sp. z o.o. infolinia 0 801 122 227 29 767 03 60 www.ytong-silka.pl www.budowane.pl

SILKA i YTONG s zastrzeonymi znakami handlowymi grupy Xella.

Marzec 2012

WPROWADZENIE