trng i hc Vinh

Tp ch khoa hc, tp XXXVII, s 3B-2008

Cu trc ngha ca cc pht ngn tc ng ni v cc quan h trong gia nh ngi Vit

Mai Th Hng H (a)
Tm tt. Bi bo cp n cu trc ngha ca cc pht ngn tc ng ni v hai mi quan h trong gia nh ngi Vit quan h tng ng v quan h i lp. Cu trc tng ng lun c hai v A v B cn i hi ho, hai v c lin kt vi nhau nh cc t cng trng ngha. Cu trc i lp c thit lp bng mi quan h gia hai v A v B da trn cc t tri ngha.

1. V cu trc ca tc ng Vit Nam Tc ng l mt b phn quan trng ca folklore, c nhn dn sng to lu truyn v ph bin su rng. N tri qua nhiu thi k lch s v c nghin cu cc cp khc nhau, nh t, cm t, cu [xem TLTK 2, 3, 4] hoc di nhng gc nhn khc nhau nh: thi php, vn ho, vn hc dn gian, ngn ng [xem 5, 6, 7]. Tc ng vn l nhng n v ca li ni nhng tn ti trong k c cng ng nh mt n v ngn ng, ni nh J. Lyons l nhng pht ngn lm sn, pht ngn c nh. phn bit vi nhng n v lm sn khc xut hin trong giao tip hng ngy, chng ti xem tc ng l nhng n v phc th a din v gi l nhng pht ngn c bit. iu ny c tc gi Nguyn Thi Ho trong cun Tc ng Vit Nam, cu trc v thi php gii thch rng: S d gi l nhng pht ngn c bit bi v tc ng c cu to t nhng pht ngn bnh thng nhng t bnh din t, c php n ng ngha b mt v ng ngha b su lm thnh mt chnh th gm su yu t: vn, nhp, kin trc sng i, kt cu ngha hai trung tm (phn nu

v phn bo) (hay cn gi l phn v phn thuyt), tin gi nh (hm ngn), ch v hm thng bo [8, tr.49]. Cng trong chuyn lun ny, tc gi i t s phn tch c cu ng ngha- c php xc lp m hnh tng qut ca tc ng v tin ti phn loi chng. ng cho rng vic phn loi cc khun hnh c bn ca tc ng da vo ni dung, ch l ph bin hn c. Theo tc gi, gn y c mt s ngi nghin cu ng php xut cch phn loi cc kiu cu ting Vit da vo cu trc, c th l quan h c php ca cu. Cho nn tc gi cng da vo cc quan h gia phn nu v phn bo bi v mi t chc cu u ly quan h c php lm nng ct. ng cn cho rng: i vi tc ng khng ch phn tch c php n thun m cn gn vi c cu ngha ca chng, c cu khng ch ng khung b mt m phi l thuc vo kt cu ngha b su. V th s phn tch ngha b mt khng cho s phn loi v s phn loi khun hnh tc ng khng dng li hnh thc m phi xut pht t ni dung [8, tr.73]. y, Nguyn Thi Ho cng chn m hnh tam gic ca V. V Bogdanov. M hnh nh sau:

Nhn bi ngy 08/9/2008. Sa cha xong 20/9/2008.

Mai Th Hng H

Cu trc ngha ca cc pht ngn tc ng ... ,TR. 5-14 Cu trc ng ngha ( thng bo)

Biu t v ng tnh (K hiu)

Cu trc ng php (Ngoi hnh)

Cnh hung (Biu vt)

Hnh 1 Trong mi lin h gia cu trc ng php v cnh hung l gin tip, cn li l mt chnh th thng nht v trc tip to thnh mt cu trc bin chng, mc d c th phn xut thnh cc n v c lp. Tc gi b sung vo tam gic ng ngha pht ngn ca V. V Bogdanov mt tam gic ng ngha- c php tc ng nh sau: thng bo (Ch - Hm )

Phn nuPhn boQuan h Ngoi hnh Hnh 2 Nh vy, chnh nh cu trc cht ch m tc ng c c c trong mt s khun hnh nht nh. Nhng khun hnh bn vng y c tnh c nh. Song cc m hnh ca tc ng khng phi khi no cng nht thnh bt bin m t nhng khun hnh lm sn y, tc ng c ngi dng ti sinh v ti hin mt cch y sng to. Do , chng ti khng c tham vng m t ht tt c cc kiu cu trc ca tc ng m ch i su vo tm hiu mt s cu trc ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit. 2. Cu trc ca cc pht ngn tc ng ni v cc mi quan h trong gia nh ngi Vit Qua kho st hai tp Kho tng tc ng ngi Vit ( tp I, II) ca cc tc gi: Nguyn Xun Knh (ch bin), Nguyn Thu Loan, Phan Lan Hng, Nguyn Ln [6], chng ti thng k c 1443 pht ngn tc ng ni v bn mi quan h chnh trong gia nh ngi Vit l: quan h v- chng; quan h gia cha m v con; quan h gia du r vi gia nh; quan h gia anh ch em rut. C th trong bng thng k sau: 6 Hm ngn (Tin gi nh)

trng i hc Vinh

Tp ch khoa hc, tp XXXVII, s 3B-2008

Bng 1: Nhng mi quan h chnh trong gia nh ngi Vit qua tc ng STT 1 2 3 4 Cc mi quan h c th Quan h v chng Quan h cha m con Quan h du r Quan h anh ch em Tn s xut hin 714 531 106 92 T l (%) 49,5% 36,8% 7,3% 6,4%

T vic thng k v phn loi 1443 pht ngn tc ng ni v nhng mi quan h chnh trong gia nh ngi Vit nu trn, chng ti thy ni ln bn cu trc c bn l: cu trc tng ng; cu trc i lp; cu trc so snh, cu trc ko theo c th hin c th qua bng sau: Bng 2: Cc cu trc ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit STT 1 2 3 4 Cu v t l Cu trc Cu trc tng ng Cu trc i lp Cu trc so snh Cu trc ko theo Tng s cu 304 232 208 198 T l(%) 21,1% 16,1% 14,4% 13,7%

Nhng pht ngn tc ng phn nh cc mi quan h trong gia nh c nhng c im sau: - C xut hin cp t: v- chng; cha (m)- con; du- r; anh (ch)- em. - C cu trc gm hai v: A, B - Gia hai v A, B c quan h ng ngha- ng php (tng ng, i lp, so snh, ko theo). - C pht ngn mang ngha khi qut: phn nh mt kiu quan h nht nh. Sau y, do dung lng ca bi bo, chng ti ch bn n hai dng cu trc ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit, l quan h tng ng v cu trc i lp. 2.1. Cu trc tng ng ca cc pht ngn tc ng ni v mi quan h trong gia nh 2.1.1. Cu trc tng ng Trc ht, chng ta cn phn bit cc khi nim: cu trc, tng ng v cu trc tng ng. Theo T in ting Vit : Cu trc (danh t) l tng ho cc mi quan h bn trong ca mt chnh th, mt h thng: Cu trc cu. Cu trc ca h thng in. Cng theo T in ting Vit: tng ng l ging nhau (bn cnh nhng ci khc nhau): kin tng ng. Nhng nt tng ng. Nhng c im tng ng [8, tr.1044]. Cn danh ng cu trc tng ng trong cu c hiu l

Mai Th Hng H

Cu trc ngha ca cc pht ngn tc ng ... ,TR. 5-14

mi quan h gia hai v trong mt cu c xy dng theo mt m hnh nht nh hoc theo mt mi quan h nht nh (nhng khng phi l quan h i lp). Cu trc tng ng trong tc ng ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit l nhng cu trc th hin mi quan h tng ng gia hai v A v B, trong v A lun cha ng tin gi nh v tnh tt yu c mi ngi tha nhn. V khi nim tin gi nh, cc nh nghin cu cho rng: Tin gi nh l nhng tri thc, s hiu bit v t ng hay v nhng pht ngn c th m c cc nhn vt giao tip mc nhin tha nhn, bt tt bn ci v h da vo ni ln ngha tng minh trong pht ngn ca mnh [1, tr.162], hoc theo kin ca C. K. Orecchionni: Chng ti xem l tin gi nh tt c nhng thng tin mc du khng c truyn t mt cch tng minh (tc khng cu thnh i tng truyn bo chn chnh ca thng ip) nhng phi c t ng din t bi t chc hnh thc ca pht ngn, nm sn trong t chc ca pht ngn, bt k hon cnh pht ngn nh th no [1, tr. 162]. Nh vy, tin gi nh ca mt cu ni l nhng iu g phi c xem l c trc khi c cu ni , v nu khng c tin gi nh ny th khng th ni ra cu ni c. Chng hn pht ngn tc ng : V n b, nh hng nam th trn thc t, v (v A) c tin gi nh tt yu l n b; cn hng nh th khng nht thit phi l hng nam m c th thay i. Tuy vy, vi iu kin phong th Vit Nam th nh hng nam c xem l thun nht cho nn y l cu trc tng ng ch c xy dng theo mt quan h tng ng no m thi, khng mang tnh tt yu nh v th nht (v n b). Hoc i vi pht ngn: Du d mt h, ch d mt lng ging th v A cha tin gi nh tt yu: h hng phi c trc vic ai v lm du thuc mt dng h no , v nu ai tr thnh con duth phi c bn phn i ni, i ngoi v gnh vc gia nh nh chng nn nu du d th chng ai dm n. Cng vy, v B ch d th lng ging khng ai dm n nh. Cu ny c cu trc tng ng da trn quan h tng ng v chc nng. Bn cnh , cc thnh t t vng trong cu trc tng ng gia hai v A v B cng phi cng trng lin tng, nh m ngi nghe mi c th suy ra ng ngha ca cu tc ng . V d xt hai v trong cc pht ngn tc ng sau: Rung gia ng, chng gia lng (R221) th v th nht v v th hai u nm trong trng lin tng vi hai c im ngha: 1/ v tr; 2/ tt. T ngi nghe suy ra nn phi la chn chng nh th no l tt. Trong v d: C chng n mui c n, con cng cha m trm ng con h (C50) th v th nht v v th hai u nm trong trng lin tng chung vi hai c im ngha: 1/ khng theo quy lut , 2/ hu qu xu. T ngi nghe suy ra iu m ngi ni mun ni: lm tri vi quy lut t nhin s dn n hu qu khng tt. 2.1.2. Cc tiu nhm cu trc tng ng v mi quan h trong gia nh ngi Vit i vo tm hiu cu trc tng ng ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit, chng ti phn thnh mt s nhm cu trc tng ng c th hin bng mi quan h gia hai v A v B, c th qua bng sau:

trng i hc Vinh STT 1 2 3 4

Tp ch khoa hc, tp XXXVII, s 3B-2008 Tng s cu 148 97 21 38 T l 48,7% 31,9% 6,9% 12,5%

Cc tiu nhm cu trc tng ng Tng ng v nhn thc tt yu Tng ng v kinh nghim ng x Tng ng v tnh nt ca con ngi trong gia nh Tng ng v phong tc tp qun

Sau y, chng ti i vo phn tch tng nhm c th. a. C hai v A v B u th hin tnh tng ng v nhn thc tt yu trong cuc sng gia nh Ta c pht ngn: C chng chng c i u, c con chng c ng lu mt gi (C1713) th v th nht v v th hai u ni v s rng buc ca cuc sng gia nh i vi ngi ph n. Mc d khng ai nh ra iu ny thnh quy tc bng vn bn php lut, th nhng trong nhn thc ca mi ngi ni chung v ca nhng ngi ph n ni ring l c chng ( v th nht) hoc c con ( v th hai) th h u t thc c vic h nn lm v h xem l iu tt yu. iu ny cng tng t nh pht ngn: C con phi kh v con, c chng phi gnh giang sn nh chng (C1728) th c hai v u ni ln trch nhim ca ngi ph n khi lm m (v th nht) v lm v (v th hai), l s t nhn thc tt yu ca ngi ph n trong cuc sng gia nh. Trong pht ngn: Chng khn v c i hi, v khn chng c nhiu bi cy trng (C1259) th v th nht: Chng khn v c i hi c ngha l nu ngi chng khn ngoan th v l ngi c nh, c hng li; tng t nh vy, v th hai: V khn chng c nhiu bi cy trng c ngha l ngi v c khn ngoan th ngi chng cng l ngi c nh, c hng li. Cho nn, c hai v cng ni ln mt s nhn thc tt yu trong cuc sng v chng. Trong pht ngn: Con chng ch cha m kh, ch chng ch ch ngho (C2087) th v th nht Con chng ch cha m kh c ngha l nhng ngi con c sinh ra trong nhng gia nh kh khn, th h vn lun l con ca nhng gia nh ch khng v vy m h ch cha m ca mnh. Tng t v th hai: Ch chng ch ch ngho ni ln con vt nui trong gia nh lun gn b thn thit vi ch. C hai v ni ln nhng tnh cm t nhin vn c ca con ngi, cng nh ca con vt nui thn thit trong gia nh. Trong quan nim truyn thng ca ngi Vit th ngi cha lun c xem l tr ct ca gia nh, ngi cha lm ra ca ci vt cht v c uy quyn trong gia nh cng nh ngoi x hi. Ngi Vit thng rt cao vai tr ca ngi cha. V vy tc ng phn nh nhng nhn thc ny thnh chn l mang tnh khi qut, c th hin bng cu trc tng ng nh pht ngn tc ng sau: Con khng cha th con tr, cy khng r th cy h (C2215). C hai v c im tng ng l cng cp n nh hng, tm quan trng ca i tng ny vi i tng kia nh th no. v th nht: con khng c cha th con s vt v, phi chu kh khn, tng t nh v th hai: cy khng c r th cy s cht. b. C hai v A v B u cp n kinh nghim ng x trong cuc sng gia nh

Mai Th Hng H

Cu trc ngha ca cc pht ngn tc ng ... ,TR. 5-14

Ta c pht ngn: Dy con dy thu cn th, dy v dy thu ban s mi v (D65) th gia hai v u cp n cch dy mt ai trong gia nh th cn dy vo thi im no cho thch hp. Dy con: nn dy t lc cn b, dy v: nn dy t lc mi ly v. Hay pht ngn tc ng: Mi gm dy v, git ch khuyn chng (M57) th gia hai v A v B ca cu tc ng ny u cp n cch thc dy bo hay khuyn nh ai n lm nh th no l cch tt nht. Cng tng t, pht ngn: Cm si bt la, chng gin bt li (C2522) th v th nht ni v s vic khi cm si th nn bt la, cm mi ngon, khng b kh cn v th hai ni v vic chng gin th v nn bt li c ho thun. Nh vy c hai v cp n cch thc nn lm nh th no cho s vic khng xu i. Trong pht ngn tc ng: Lm r ch nu tht tru, lm du ch xi li (L187) th gia hai v A v B ca pht ngn tc ng ny u ni v nhng li khuyn cho nhng ngi con du, con r nn lm g trnh nhng iu khng tt, khng hay s xy ra trong mi quan h vi gia nh. Nhn chung nhng pht ngn tc ng thuc nhm cu trc ny u hng n mc ch gin tip l mt li khuyn v kinh nghim ng x trong cuc sng gia nh. Chng c du hiu nhn din l gia hai v A v B c th thm cc t: th nn, ch, cn, cn phi lm g c. C hai v A v B u th hin nhng c tnh gn nhau ca mi ngi trong gia nh c tnh ca con ngi c tc ng th hin bng nhng pht ngn c cu trc tng ng gia hai v A v B nh l s tng hp v mt mt no trong cuc sng gia cc thnh vin trong gia nh ngi Vit. Chng hn pht ngn: Cha anh hng, con ho hn (C479) ni ln cha v con u l nhng ngi c kh phch anh hng. Cn tri li, pht ngn: Cha o ngch, con xch ni (C497) ni v c hai cha con u i n trm. Pht ngn: Chng nh bc, v nh bi (C1232) li ph phn nhng ngi chng v ngi v m c tnh c bc, th gia nh s tan nt. d. C hai v A v B u th hin nhng quan nim v phong tc tp qun ca gia nh ngi Vit Ta c pht ngn tc ng : B gy tre, m gy vng (B584); hoc c bin th: Cha gy tre, m gy vng; b gy vng, ng gy tre (C502) th pht ngn trn: B gy tre (v th nht), m gy vng (v th hai; hay Cha gy tre, m gy vng (v th nht), b gy vng, ng gy tre (v th hai) th hin phong tc ca ngi Vit l sau khi ngi cha, ngi ng cht th con, chu phi chng gy tre; cn i vi m, b sau khi cht th con, chu phi chng gy vng. Pht ngn tc ng : Mng mt tt cha, mng ba tt thy (M700) li ni n trong dp tt c truyn ca ngi Vit, c hai vic quan trng cn phi nh l vic i tt cha m v thy c. Thng thng con, chu phi n nh tt cha m vo ngy mng mt v n nh tt thy c vo ngy mng ba. Pht ngn: Ci v thng h, b qu thng su (C2832) li ni n quan nim ca ngi Vit: y l hai vic khng nn xy ra vo thi im ny. Trong phong tc ci hi, ngi Vit thng quan nim nn ci vo ma thu hoc ma xun l tt nht bi vo thi im ny kh tri mt m s l bc khi u thun li cho cuc sng gia nh, cn ci vo thng h l thng nng nc thng khng tt. Cng tng t nh vic b qu vo thng su s khng thun li cho nh nng v

10

trng i hc Vinh

Tp ch khoa hc, tp XXXVII, s 3B-2008

y l thi im ngi nng dn bt u cy rung chun b cho vic gieo trng la. Tm li, pht ngn tc ng c cu trc tng ng ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit lun c cu trc hai v A v B cn i hi ho. Hai v c lin kt vi nhau to nn mt chnh th thng nht, mang ngha miu t cc biu hin ca con ngi cng nh nhng quan im, nhn thc ca con ngi trong gia nh ngi Vit. 2.2. Cu trc i lp ca cc pht ngn ni v ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit 2.2.1. Cu trc i lp Sau khi tin hnh kho st, chng ti phn thnh mt s nhm cu trc i lp, ch yu l i lp phn v phn Thuyt, c th qua bng sau : STT 1 2 3 Mt s nhm cu trc i lp Da trn s i lp phn Da trn s i lp phnThuyt Da trn s i lp c hai phn v phn Thuyt Tng s cu 62 73 97 T l(%) 26,7% 31,6% 41,7%

T bng trn, chng ti nhn thy, s i lp da trn c hai phn v phn Thuyt c s lng nhiu nht, t l 41, 7%, tip l s i lp da trn phn Thuyt, t l l 31, 6% v th ba l i lp da trn phn , t l l 26,7%. Sau y, chng ti i vo phn tch v m t tng nhm: a. Cu trc i lp da trn s i lp phn Ta c cc pht ngn tc ng : Con ti lo lo lo kiu (A), con ngu th li lo sao kp ngi (B) (C2286) T T i lp phn : Con ti/ con ngu Giu bn ch (A), kh bn con (B) (G428) T T i lp phn : Giu/ kh Sang nh v (A), n v con (B) (S30) T T Cc pht ngn tc ng thuc nhm ny u c phn mang ngha tri ngc v mt phng din no . b. Cu trc i lp da trn s i lp phn Thuyt Ta c cc pht ngn: n ca chng th ngon (A), n ca con th nhc (B) (138) T T i lp phn Thuyt: ngon/ nhc Cha a (A), m n (B) (C500) T T i lp phn Thuyt: a/ n 11

Mai Th Hng H

Cu trc ngha ca cc pht ngn tc ng ... ,TR. 5-14

Cha bn (A), con ph (B) (C481) T T i lp phn Thuyt : bn/ ph Cm m th ngon (A), cm con th ng (B) (C2502) T T i lp phn Thuyt : ngon/ ng Cc pht ngn tc ng thuc nhm ny u c phn Thuyt mang ngha tri ngc v mt phng din no . c. Cu trc i lp da trn s i lp c phn v phn Thuyt Ta c cc v d sau: M ngonh i con di (A), m ngonh li con khn (B) (M414) V A : M ngonh i con di T V B : M ngonh li con khn T phn c s i lp : M ngonh i/ m ngonh li v phn Thuyt cng c s i lp : con di/ con khn Vy y l mt li ni hm ngn to ra ngha tri ngc nhau. Nu cha m khng quan tm, dy bo con ci th con ci s khng bit cch i nhn x th (con di). Cn nu cha m quan tm, dy d, ch bo cho con th con s nn ngi (con khn) Thng con cho roi cho vt (A), ght con cho ngt cho bi (B) (T1015) T T phn c s i: Thng con/ ght con v phn Thuyt cng c s i lp: cho roi cho vt/ cho ngt cho bi. S i lp hai v A v B ca pht ngn tc ng ny mun th hin cch thc i x ca nhng ngi lm cha, lm m i vi con ca mnh. B m giu con c (A), b m kh con khng (B) (B585) T T S i lp phn : B m giu/ b m kh v s i lp phn Thuyt : con c/ con khng 2.2.2. Cc tiu nhm cu trc i lp ca cc pht ngn ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit Trong hai phn v Thuyt li c chung nhng nhm i lp da trn mt ngha: a. Cu trc i lp da trn trng ngha tn ti- khng tn ti Nhng pht ngn tc ng thuc nhm ny gm hai v A v B c xy dng da trn s c tn ti v khng tn ti s vic, hin tng hay mt biu hin no ca cc thnh vin trong gia nh ni ln mt chn l c tnh khi qut mang c th ca ngi Vit : C cha nh cha (A), khng cha nh ch (B) (C1700) C ca chia ca (A), khng c ca chia n (B) (C1746) C ca li cho con (A), khng c n cho con (B) (C1748) C tin v v chng chng (A), ht tin chng ng v oi (B) (C1978) 12

trng i hc Vinh

Tp ch khoa hc, tp XXXVII, s 3B-2008

Nh vy cu trc i lp ca cc pht ngn tc ng ni v mi quan h trong gia nh c thit lp bng mi quan h gia hai v A v B, mang ngha khi qut v mt s tri ngc nhm biu th cc nhn xt v cch ng x gia cc thnh vin trong gia nh, v s nhn thc ca con ngi v s nhn din v c im ca con ngi trong gia nh ngi Vit. Cc t ng v A v v B ca cc cu tc ng tri ngc nhau c th xut hin phn , phn Thuyt v c hai phn - Thuyt. b. i lp th hin qua cch quan nim v tng s: Con gi ging cha giu ba h, con trai ging m kh ba i (C2162); Con gi ging cha giu ba n, con gi ging m kh ln tn xng (C2161); n ng rng ming th sang, n b rng ming tan hoang ca nh; n ng tt tc th sang, n b tt tc th mang nng u. ( 231) 3. Mt s nhn xt T cc cu trc ngha trn y, chng ti thy ni ln hai vn : a) tc ng khng nh nh hng, vai tr quan trng ca cha m i vi con v b) nhng biu hin tch tiu cc trong quan h gia cha m v con. 3.1. nh hng, vai tr quan trng ca cha m i vi con Trc ht, v vai tr ca ngi cha i vi con, tc ng khng nh l nh hng quan trng ca ngi cha n tinh thn, phm cht, tng lai ca con. V nhng tiu cc trong quan h cha con, tc ng khng nh tc nhn l con. Trong quan h cha- con v quan h m- con, ta thy c nhiu im ging nhau nhng cng c nhng im khc nhau nh sau: V trch nhim nui dy con, vai tr ca ngi m c nhn mnh hn, th hin s pht ngn tc ng ni v trch nhim ca m khi con h nhiu gp 3 ln s pht ngn tng t i vi ngi cha. V ni dung c th, tc ng cng cp n trch nhim ca ngi m nhiu kha cnh hn (con h ti m, m ngonh i con di, con di ci mang) cn i vi ngi cha, tc ng khng quy trch nhim, m ch tm ra nguyn nhn (con h l do cha). iu ny cho thy, trong vic dy con, ngi cha ch cm cng, cn ngi m th c trch nhim ch bo chi tit c th cho con. V nh hng, s chi phi, tc ng khng nh con ci u phi da vo cha m, ph thuc vo cha m. 3.2. Nhng biu hin tiu cc trong quan h gia cha m v con Bn cnh mt tch cc, tc ng cn cp n nhng yu t tiu cc chi phi quan h cha m v con, trong s bt hiu ca con i vi cha m th hin kh ph bin, trn kh nhiu phng din- t n ung, vui chi con ginh phn hn, vic nng nhc cho cha m, ti vic thiu trch nhim phng dng cha m khi cha m v gi, thm ch cn ngn cn vic i bc na tm hnh phc ca m go. Ngoi ra tc ng cng ph phn tnh cc b do quan h mt thit gia cha m v con ci. T quan h mu tht d ny sinh t tng cc b, dn n km hm s pht trin. y l pht hin quan trng ca tc ng, chng t t xa, ngi Vit nhn ra s hn ch ca li quan h khp kn, thiu ci m ca kiu gia nh tiu nng v mong mun c s m rng quan h ra ngoi x hi, khch quan hn, to iu kin cho s pht trin x hi.

13

Mai Th Hng H

Cu trc ngha ca cc pht ngn tc ng ... ,TR. 5-14

4. Kt lun Qua kho st cu trc tng ng, cu trc i lp ca cc pht ngn tc ng ni v mi quan h trong gia nh ngi Vit, chng ti rt ra kt lun: Cu trc tng ng lun c hai v A v B cn i hi ho. Hai v c lin kt vi nhau nh phng tin t vng- cc t lun nm trong cng trng ngha- trong A v B gm cc t ng mang ngha miu t nhng biu hin cng nh nhng quan im, nhn thc v cch ng x ca cc thnh vin trong gia nh ngi Vit. Cu trc i lp c thit lp bng mi quan h gia hai v A v B da trn phng tin t vng i lp, th hin qua phn , phn Thuyt hoc ng thi c phn v phn Thuyt. Nh m hai v A v B u mang ngha khi qut v mt s tri ngc no , nh hnh thc, tnh cch, cch ng x gia cc thnh vin trong gia nh.

Ti liu tham kho

[1] Hu Chu, C s ng ngha hc t vng, NXB Gio dc, 1998. [2] Nguyn c Dn, Ng ngha thnh ng v tc ng- s vn dng, Ngn ng, s 3, 1986. [3] V Dung, V Thu Anh, V Quang Ho, T in thnh ng v tc ng Vit Nam, NXB GD, H Ni, 1974. [4] Chu Xun Din, Lng Vn ang, Tc ng Vit Nam, NXB KHXH, H Ni, 1975. [5] Nguyn c Dng, Cu trc c php ca cc n v tc ng, Ngn ng, s 6, 1998. [6] Phan Th o, Tm hiu thi php tc ng Vit Nam, NXB Thun Ho, Hu, 1999. [7] Nguyn Thi Ho, Tc ng Vit Nam- cu trc v thi php, NXB KHXH, H Ni, 1997. [8] Hong Vn Hnh, Tc ng trong cch nhn ca ng ngha hc, Ngn ng, s 4, 1980.

Summary
Semantic structure of proverb-utterances saying about relations in Vietnamese family
This article deeply studies Semantic structure of proverb-utterances saying about relations in Vietnamese family: equivalent relations and opposite relations. The equivalent relations usualy have two proporsional phrases A and B. They are connected together by words, which belongs to one semantic field. The opposite strutures are established by two phrases A and B, which belong to antonyms.

(a) Cao hc 14 - L lun Ngn ng, Trng i hc Vinh.

14