spm2110 Analyse van Complexe Omgevingen Studiehandleiding en Programma, 19 april - 2 juli 2010

Blackboard: SPM2110 ANALYSE VAN COMPLEXE OMGEVINGEN (2009-2010 Q4) (15296-091004)

Docenten: dr.ir. L. Hermans (modulemanager) ir. G. Bekebrede dr. P. Bots prof.dr.ir. W. Thissen dr.ir. T. Ruijgh-Van der Ploeg

Vragen: Blackboard, of email: L.M.Hermans@tudelft.nl

Inhoudsopgave
1. Algemene informatie bij de module spm2110............................................................ 2 1.1. Leerdoelen.............................................................................................................. 2 1.2. Plaats van de module in TB BSc curriculum ......................................................... 2 1.3. Basiscomponenten van de module: Theorie en Toepassing................................... 2 2. Rooster en deadlines..................................................................................................... 4 2.1. Belangrijke data en deadlines................................................................................. 4 2.2. Rooster ................................................................................................................... 4 3. Issuepaper: Windenergie op zee ................................................................................. 7 3.1. Korte introductie van het onderwerp...................................................................... 7 3.2. Bronnen en achtergrondinformatie......................................................................... 8 3.3. Opbouw deel-opdrachten ..................................................................................... 10 Week 1: Ingangstoets en probleemformulering .............................................................. 11 Ingangstoets...................................................................................................................... 11 1. Keuze probleemeigenaar en eerste probleemstelling ................................................... 11 Week 2: Systeem- en scenario-analyses............................................................................ 12 2. Systeemanalyse, verantwoording en interpretatie ........................................................ 12 3. Scenario-analyse contextscenarios........................................................................... 12 Week 3a: Actorenanalyse .................................................................................................. 14 4. Actorenanalyse ............................................................................................................. 14 Week 3 & 4: Koppeling actoren- en systeemanalyse met DANA .................................. 15 5.a Verkennen DANA software, bekijken en analyseren van interviews ........................ 15 5.b Koppeling actoren- en systeemanalyse met DANA................................................... 16 Week 5: Verhaallijn ........................................................................................................... 17 6. Verhaallijn issuepaper .................................................................................................. 17 Week 6: Onderzoeksvoorstel............................................................................................. 19 7. Onderzoeksvoorstel...................................................................................................... 19 Week 7: Theorie t.b.v. tentamen....................................................................................... 20 Week 8: Concept issuepaper, peer reviews, oefententamen........................................... 20 8. Concept issuepapers ..................................................................................................... 20 9. Peer review................................................................................................................... 21 Oefententamen ................................................................................................................. 21 Week 9: Feedback gesprekken concept issuepaper ........................................................ 22 Week 10: Issuepaper .......................................................................................................... 22 Week 11: Tentamen ........................................................................................................... 22

Programma spm2110

1. Algemene informatie bij de module spm2110

1.1. Leerdoelen Het belangrijkste overkoepelende leerdoel van deze module is om te leren hoe complexe beleidsproblemen geformuleerd kunnen worden op een manier die deze problemen vatbaar maakt voor een zinvolle vervolg-analyse. En om daarnaast inzicht te hebben in de mogelijkheden en beperkingen die dergelijke vervolg analyses hebben als onderdeel van een breder beleidsproces. Meer specifiek kent deze module de volgende leerdoelen (Course Base):
Aan het eind van deze module kan de student: 1. Zes mogelijke rollen van een beleidsanalist benoemen, en beargumenteren welke rol(len) een beleidsanalist zinvol kan spelen in concrete situaties, ter ondersteuning van een bestaande probleemeigenaar met een bestaand TB-probleem 2. Drie typen methoden voor een rationeel-analytische probleemverkenning zinvol en in onderlinge samenhang toepassen op een bestaand TB-probleem: a. Een systeemanalyse b. Een actorenanalyse c. Een toekomstverkenning d. Beoordelen welke van bovenstaande technieken zinvol ingezet kunnen worden als onderdeel van een rationaal-analytische probleemverkenning 3. Een agenda voor zinvol beleidsanalytisch vervolg-onderzoek opstellen, op basis van voorgaande deelanalyses, met specifieke aandacht voor het gebruik maakt van kwantitatieve analysemethoden die in andere modules van het TB Bachelorcurriculum worden geleerd 4. De resultaten van een probleemanalyse en onderzoeksvoorstel kunnen rapporteren aan een (fictieve) probleemeigenaar in een beknopt doch volledig en overtuigend issuepaper

1.2. Plaats van de module in TB BSc curriculum De module SPM2110: Analyse van Complexe Omgevingen, is een direct vervolg op een aantal eerdere vakken uit het TB Bachelorcurriculum. Er is een duidelijke relatie met het vak spm1110 Inleiding TB. Een deel van de technieken uit dit vak komt ook terug in spm2110, maar nu met de nadruk op het gebruik in een ongestructureerde multi-actor omgeving. Daarnaast worden onder andere de projectvakken rond Onderzoeksmethoden & Dataverwerking en de onderdelen projectmatigwerken en schriftelijk rapporteren uit het eerste en tweede jaar van de TB BSc opleiding als bekende voorkennis verondersteld. Het afronden van dit vak is vereist voor het TB Bachelorproject. Wanneer je SPM2110 niet hebt afgerond, zul je geen toestemming krijgen om aan het TB Bachelorproject deel te nemen. Dit heeft te maken met het zgn. issuepaper, dat je in spm2110 leert schrijven, en dat een verplicht onderdeel is van de eerste fase van het Bachelorproject. 1.3. Basiscomponenten van de module: Theorie en Toepassing Dit vak kent een theorie en een toepassingscomponent. De toepassingscomponent bestaat uit het uitvoeren van verschillende deelanalyses voor een complex TB-probleemprobleem, waarbij met name de multi-actor complexiteit een belangrijke rol speelt. De theoriecomponent bestaat uit de achterliggende theorien bij deze deel analyses, naast verdiepende en verbredende stof met betrekking tot de specifieke methoden en technieken bij deelanalyses. Werkvorm: hoor- en werkcolleges (incl. een practicum) Binnen dit vak zijn er twee werkvormen: hoorcolleges en werkcolleges. Hoorcolleges worden doorgaans gegeven op maandagochtend (3-4e uur), werkcolleges op donderdagochtend (1-2e uur). Let wel, hierop wordt soms een uitzondering gemaakt, in verband met de verschillende vrije dagen in dit kwartaal, zoals Hemelvaart en Pinksteren. Dit is onder andere het geval voor Programma spm2110 2

een van de zes werkcolleges, namelijk het enige werkcollege dat de vorm heeft van een computerpracticum met DANA-software. Dit staat gepland op dinsdagmiddag in week 4. Zie het schema verderop in deze hand-out. Toetsing Er zijn twee toetsonderdelen: het issuepaper en het tentamen. Beide tellen voor 50% mee in het eindcijfer. Het issuepaper wordt geschreven in tweetallen, waarvoor deelopdrachten en de daaraan gekoppelde werkcolleges de bouwstenen leveren. De tentamenstof bestaat uit het leerboek Policy Analysis of Multi-Actor Systems, van Enserink et al., de collegesheets, en de artikelen van Mayer et al. (2004) en van Bryson (2004). Deze artikelen worden beschikbaar gesteld via Blackboard. In de eerste weken ligt het accent tijdens de ingeroosterde contacturen op het werken aan het issuepaper, in de laatste weken ligt het accent meer op de overige tentamenstof. Bonusregeling en zelftoetsing Actieve deelname aan de werkcolleges en het practicum, inclusief het inleveren en presenteren van deelopdrachten van voldoende niveau (o.a. ingangstoets en peer review, zie het weekprogramma en de deelopdrachten hieronder) wordt beloond met een (individueel) bonuspunt op het issuepaper. Hiertoe wordt tijdens de werkcolleges een presentielijst bijgehouden. Om voor het bonuspunt in aanmerking te komen mag maximaal n werkcollege gemist worden. NB: er mag maximaal n werkcollege gemist worden, maar dat geldt niet voor deelopdrachten, en ingangstoets; alle deelopdrachten moeten ingeleverd worden en van voldoende kwaliteit zijn. Voor deelname aan de bonusregeling, en voor het verkrijgen van feedback op deelopdrachten, moeten deze de dag vr het betreffende werkcollege om uiterlijk 12.00 uur1 worden ingeleverd via Blackboard (via Assignments), in het voorgeschreven format (zie deelopdrachten hieronder). Het bonuspunt is individueel en geldt alleen voor het cijfer behaald voor het issuepaper van dit semester (2010). Het geeft dus geen bonus op het cijfer voor het tentamen of voor een issuepaper in een volgend studiejaar! Werkcolleges en deelopdrachten Tijdens de werkcolleges worden de resultaten van de tevoren uitgewerkte opdracht besproken. Hierbij ligt de nadruk op de interpretatie van de resultaten, en enkele van de veel voorkomende probleempunten en valkuilen. De opdracht dient verder in zelfstudie te worden uitgewerkt. De opdrachten leveren de bouwstenen die nodig zijn voor het schrijven van het issuepaper (IP). Het issuepaper is iets anders dan een nietje door de verschillende deelopdrachten, maar zonder de deelopdrachten uit te voeren kun je geen goed issuepaper schrijven! In de praktijk zullen veel van de gemaakte modellen en analyses in de bijlagen bij het issuepaper terechtkomen. Deelname aan de werkcolleges wordt daarom sterk aanbevolen maar is niet verplicht. Deelname is wel vereist voor het bonuspunt. Duos Het issuepaper en de deelopdrachten worden in principe in duos gemaakt. Zoek dus een collega-student om mee samen te werken.

Ook hierop wordt een enkele keer een uitzondering gemaakt, in verband met vrije dagen. Zie het rooster.

Programma spm2110

Tijdsbesteding Ervaring leert dat je voor een goed resultaat minimaal een volle dag per week moet besteden aan de deelopdrachten, buiten de tijd die je kwijt bent aan het volgen van hoor- en werkcolleges (ook nog eens 4 uur per week). Reserveer hiertoe tijd in je agenda! NB: De studiebelasting kent een piek in de eerste twee weken, met een hogere belasting dan de hier vermelde dag, en juist iets meer ruimte tegen het eind van het kwartaal (mits er in voorgaande weken goed gewerkt is) Concept issuepapers, peer reviews en docent-feedback Op of voor maandag 7 juni 2010 om 12:00 s middags kan een concept issuepaper (90%versie) worden ingeleverd voor feedback. Voorwaarden voor feedback door docent op concept issuepaper Ook studenten die niet meedoen aan de werkcolleges kunnen een concept inleveren. Het concept paper dient aan een aantal minimumeisen (zie verderop) te voldoen om in aanmerking te komen voor feedback door de docenten. Studenten die een concept issuepaper hebben ingeleverd worden ingedeeld voor het opstellen van een peer review van het issuepaper van een collega-student. Deze review moet op of voor maandag 14 juni 2010 om 12:00 s middags worden ingeleverd. Is aan de bovenstaande voorwaarden voldaan, dan bespreken de docenten op of voor vrijdag 18 juni hun eigen docent-feedback en de ontvangen peer reviews met de auteurs. Met deze feedback kan het issuepaper verder verbeterd worden. De definitieve versie van het issuepaper dient voor of op 25 juni 2010, 12:00 s middags te worden ingeleverd, zowel elektronisch (via Blackboard, als Word-document) als in hard copy (bij Secretariaat Sectie Beleidsanalyse, kamer B.3.350).

2. Rooster en deadlines
2.1. Belangrijke data en deadlines 1. Issuepaper: Vrijdag 25 juni, 12:00 via Blackboard, als Word document, en in hardcopy, kamer B.3.350 (Secretariaat Beleidsanalyse). 2. Tentamen: Week 28 juni 2 juli 3. Herkansing tentamen: augustus 2010 (?) Voor de bonusregeling (bonuspunt op cijfer voor issuepaper): 1. Ingangstoets werkcolleges: Donderdag 21 april, 8:45 9:30 (in werkcollege zalen) 2. Wekelijkse deelopdrachten en deelname werkcolleges (zie elders voor details, inleveren altijd de dag voor het betreffende werkcollege, uiterlijk 12:00, via Blackboard) 3. Concept issuepapers: Maandag 7 juni, 12:00 via Blackboard en Peer Review System (voor evt feedback, ook buiten deelname werkcolleges en bonusregeling) 4. Peer reviews: Maandag 14 juni, 12:00 via Online Peer Review Systeem 5. Issuepaper: Vrijdag 25 juni, 12:00 2.2. Rooster Het uitgewerkte rooster staat op de volgende twee paginas. Hierin staan de data, tijdstippen en lokaties van hoor- en werkcolleges, deadlines voor deelopdrachten en het computerpracticum.

Programma spm2110

Week 1 Introductie 19-23 april 2010 Maandag Hoorcollege: Kick off

Week 2 Mono-actor analyses 26-30 april 2010 Hoorcollege: Systeemanalyse & Toekomstverkenning 10:45 - 12:30, CT zaal C Hermans Intro opdracht systeemanalyse: Systeemdiagram, CRD, doelenboom (technieken Inleiding TB, extra aandacht doelenboom) Omgevingsscenario's, in relatie tot systeemdiagram Opdracht: Systeem- en scenario-analyses boek Hfst 3 & 5 Systeemanalyse: doelstellingenboom (criteria), causale analyse en systeemdiagram Omgevingsscenario's, gerelateerd aan systeemdiagram Woensdag 28 april, 12.00 Werkcollege 29 april 8:45 - 10:30, TBM B, C, D, E Bekebrede, Bots, Hermans, Thissen, Ruijgh Systeemanalyse, mn interpretatie (betekenis voor probleemeigenaar) Toekomstverkenning, mn interpretatie Koninginnedag

3 Multi-actor: Actorenanalyse 3-7 mei 2010 Hoorcollege: Actorenanalyse

4 Multi-actor (2) 10-14 mei 2010 Practicum DANA

5 Synthese en verhaallijn 17-21 mei 2010 Hoorcollege: Issuepaper Synthese en Vervolgonderzoek 10:45 - 12:30, CT zaal C Thissen 1. Vorm en verhaallijn issuepaper, boodschap & kennislacunes. 2. Onderzoeksplan: elementen en m.n. onderzoeksvragen. 3. Wiskundige modellen

Tijd & plaats Docent(en)

10:45 - 12:30, Civiele Techniek, Collegezaal C Hermans, Bots, Versteegh Intro vak: beleidsanalyse in multi-actor context. Rooster + logistiek. Intro opdracht probleemformulering met doelmiddelenschema Intro casus door externe gast; incl actoren.

10:45 - 12:30, CT zaal C Hermans Intro opdracht actorenanalyse: Stappen incl illustratie voorbeeld casus

DINSDAG 11 MEI, 15:45 - 17:30, Onderwijsgeb. Zuid,

Bots, Hermans Dynamic Actor Network Analysis; software voor actorenanalyses, gerelateerd aan systeemdiagram DANA practicum, diagram voor PE en 2-3 'critical actors', enkele simpele analyses

Studio Classrm 1 & 2 (1.02 & 2.02)

Inhoud

Di/Woe Literatuur

Opdracht: Casus materiaal en Probleemformulering Casusmateriaal, boek (para 2.2, 2.5, 3.3) Voorbereiden ingangstoets casus Drie probleemformuleringen met doel-middelenschema's en keuze

Opdracht: Actorenanalyse boek Hfst 4 Actorenanalyse: stappen en uitkomsten woe 5 mei bevrijdingsdag Donderdag 6 mei, 8.45 Werkcollege 6 mei 8:45 - 10:30, TBM B, C, D, E Bekebrede, Bots, Hermans, Thissen Actorenanalyse, mn interpretatie voor probleemeigenaar (en argumenten hiervoor) Intro DANA & practicum opdracht

Opdracht: Koppeling actorenen systeemanalyse met DANA DANA hand-outs Actorenanalyse afronden en koppeling aan herzien systeemdiagram via DANA

Opdracht: Verhaallijn boek Hfst 6 & 8 Opdracht: verhaallijn met 'boodschap' & kennislacunes

Deadline Donderdag Tijd & plaats Docent(en)

Woensdag 21 april, 12.00 Werkcollege 22 april 8:45 - 10:30, TBM B, C, D, E Bekebrede, Bots, Hermans, Thissen Ingangstoets casuskennis Doel-middelenschema's en initiele probleemformuleringen

Maandag 17 mei, 10.00 Hemelvaart

Woe 19 mei, 12.00 Werkcollege 20 mei 8:45 - 10:30, TBM B, C, D, E Bekebrede, Bots, Hermans, Thissen, Ruijgh Bespreken eigen 'boodschap' en kennislacunes

Do + Vrij 13-14 mei 2010 is vrij ivm hemelvaart

Vrijdag

Hemelvaart

Programma spm2110

6 Kennislacunes en onderzoek 24-28 mei 2010 Maandag Pinksteren

7 Theorie en reflectie 31 mei - 4 juni 2010 Hoorcollege: rollen beleidsanalyse, beleidsprocessen

8 Concept issuepaper 7-11 juni 2010 Geen hoorcollege

9 Witte week 14-18 juni 2010

10 Herkansingen 21-25 juni 2010

11 Tentamen 28 juni - 2 juli 2010 Tentamen

Tijd & plaats Docent(en)

10:45 - 12:30, CT zaal C Thissen Deadline concept issuepapers voor peer reviews (12:00) Ingevuld peer review formulier (12:00)

Inhoud Maandag 24 mei 2010 Pinksteren

Hexagon model, wicked problems, beleidstheorieen & rol van kennis in beleidsproces

Di/Woe Literatuur

Opdracht: Onderzoeksvoorstel boek Hfst 7 Omzetten kennislacunes in onderzoeksvragen en koppeling aan mogelijke modellen -

Opdracht: Afronden concept issuepaper boek Hfst 2 Werken aan concept issuepapers

Opdracht: Peer review & oefententamen Alles Uitvoeren peer reviews via vast beoordelingsformulier, online via 'PRS' Maken oefententamen Peer reviews: Ma 14 juni Plenair college 10 juni 8:45- 10:30, CT zaal D Hermans Oefententamen: Voorbeelduitwerking oefententamen (bv tentamen juli/aug 2009) Feedback concept IPs Inroostering door docenten (tweetallen) Deadline issuepapers: 25 juni, 12:00 's middags

Maandag 7 juni Hoorcollege 3 juni 8:45- 10:30, CT zaal D Hermans Overige methoden toekomstverkenningen (trendextrapolatie, scenarios) Grondslagen actorenanalyse en overige methoden

Donderdag Tijd & plaats Docent(en)

Werkcollege 27 mei 8:45 - 10:30, TBM Zaal B, C, D, E Bekebrede, Bots, Hermans, Thissen, Ruijgh Bespreken onderzoeksvoorstellen, selectie beste voorstellen voor beoordeling externe commissie

Feedback issuepapers door begeleiders

Vrijdag

Programma spm2110

3. Issuepaper: Windenergie op zee

3.1. Korte introductie van het onderwerp Een belangrijk onderdeel van dit vak is het schrijven van een issuepaper. In het issuepaper ligt de nadruk op probleemverkenning en het formuleren van onderzoeksvragen. Je kiest allereerst een probleemeigenaar vanuit wiens perspectief je de problematiek benadert. Onder andere door het afbakening van het probleemveld en modellering van het bijbehorende systeem, door het verkennen en structureren van doelstellingen en onzekerheden, en door het uitvoeren van aan actorenanalyse (her-) structureer je het probleemveld, onderken je kennislacunes en kom je tot een plan van aanpak, het formuleren van onderzoeksvragen, en een onderzoeksplan. Dit jaar staat offshore windenergie in de Noordzee centraal als onderwerp van het issuepaper. Als gevolg van de klimaatproblematiek betreffende CO2 uitstoot staat duurzame energie de laatste jaren in sterk in de belangstelling bij zowel overheid, bedrijven als burgers. De overheid heeft als doelstelling geformuleerd om in 2020 20% van het totale energieverbruik op te wekken middels duurzame technologien (wind, zon, biomassa, getij). Offshore wind technologie is voorzien om een significant deel van de ambitie om in 2020 6000 MW opgesteld vermogen te realiseren. Op dit moment is er slechts 228 MW aan opgesteld vermogen operationeel in de Nederlandse exclusief economische zone (EEZ) van de Noordzee. Eind 2009/begin 2010 heeft Rijkswaterstaat de eerste vergunningen afgegeven voor de realisatie van 950 MW in de komende 3 4 jaar. Dit betekent dat in de periode tot 2020 nog 4870 MW dient te worden gerealiseerd. De Noordzee wordt zeer intensief gebruikt door meerdere gebruikers, zoals de scheepvaart, olieen gasbedrijven en visserij. Offshore windparken nemen een significante hoeveelheid ruimte in beslag waardoor er grote kans bestaat dan Noordzee gebruikers elkaar zullen tegen komen. Dit wordt onderkend door het ministerie van Verkeer en Waterstaat en middels het Nationaal Waterplan en de achterliggende Beleidsnota Noordzee wordt een ruimtelijk kader gegeven hoe de EEZ kan worden ingedeeld. Echter, ook dit maakt niet exact duidelijk welke gebruiker welk stuk van de Noordzee kan gebruiken en waar windmolenparken kunnen worden gebouwd. Wat betekent een grote toename aan windmolenparken in de Noordzee nu concreet voor huidige en toekomstige gebruikers? Waar kunnen offshore windparken het beste worden gerealiseerd? Hoe om te gaan met de belangen van de olie- en gasindustrie? De Noordzee heeft een groot aantal offshore installatie waar nu olie en gas wordt gewonnen. Wanneer zijn de reservoirs uitgeput? Kunnen lege olie & gas reservoirs in de toekomst wellicht gebruikt worden om CO2 op te slaan? De Noordzee is ook een belangrijk natuur- en recreatiegebied; wat zijn de ecologische gevolgen van offshore wind? En hoe en waar kan de opgewekte windenergie aangesloten worden op het electriciteitsnetwerk? Wat betekent dit voor zandwinning in de Noordzee? Wat betekent het voor de scheepvaart? Hoe de veiligheid van scheepvaartroutes te waarborgen? Hoe ervoor te zorgen dat de concurrentie positie van de havens in Rotterdam en IJmuiden/Amsterdam niet wordt aangetast? Hoe kan men ervoor zorgen dat voldoende investeringen beschikbaar komen voor dure offshore windparken met een technologie die nu nog niet rendabel is zonder overheidssubsidies? En wat betekenen de plannen in andere Noordzeelanden voor offshore windmolenparken voor Nederland? Een hele waslijst aan vragen dus, met als overkoepelende vragen: Is offshore wind eigenlijk nog wel zon goed idee? Welke problemen lost het op en welke nieuwe problemen creert Programma spm2110 7

het? Wat is eigenlijk het probleem? Is offshore wind wel nodig, of zijn er andere oplossingen denkbaar? Kortom: Voldoende complexiteit om een TB perspectief op los te laten! 3.2. Bronnen en achtergrondinformatie Voor een goede probleemanalyse is het nodig voldoende achtergrondmateriaal bestudeerd te hebben. De twee tabellen hieronder bevatten een korte omschrijving en links naar relevante achtergrond informatie rond de casus Offshore windmolens. Dit overzicht is nadrukkelijk een eerste handreiking, geen uitputtend overzicht. Ga zelf op zoek naar informatie die helpt bij de probleemanalyse voor jouw probleemeigenaar en afbakening! Zoek bijvoorbeeld ook in de bibliotheek, op internationale sites, en op sites van belanghebbende partijen! En document is verplicht, naast de informatie uit het Kick-off Colleges. Deze kennis wordt getoetst in een ingangstoets voorafgaand aan de werkcolleges (in het eerste uur van het eerste werkcollege). Verplicht: Beleidsnota Noordzee 2009-2015. Ministerie Verkeer en Waterstaat (Rijk). URL: http://www.noordzeeloket.nl/Images/Beleidsnota%20Noordzee%202009-2015_tcm144287.pdf. Tabel 1: Documenten en artikelen
Document Beleidsnota Noordzee 2009-2015 (met name Energie-delen) Nationaal Waterplan 2009-2015 (Noordzeeparagraaf) Windenergiegebieden op Zee. Notitie 2010 tbv PlanMER Integraal Beheerplan Noordzee 2015 (2005) Kaartenatlas Nationaal Waterplan Werkprogramma Schoon en Zuinig Ecorys Marktanalyse Wind op Zee, 2009 Lang niet genoeg duurzame elektriciteit (artikel) TenneT position paper Infra op Zee Assessment of sound sources in the North Sea De Kaderrichtlijn Mariene Strategie Auteur(s) Rijk, m.n. Min VenW Rijk, m.n. Min VenW Haskoning i.o.v. Min VenW Rijk (RWS en VROM) Rijk, m.n. Min VenW Rijk (VROM, EZ) Ecorys iov Min EZ Volkskrant, 16 jan 2010 TenneT TNO iov Min V&W EU Inhoud Windenergie en overige gebruikers Noordzee Gebruiksfuncties en gebruikers Noordzee, RO Invulling zoekgebieden. Varianten en Wettelijk kader (plan)MER Ruimtelijk beheer, rol VROM Kaarten Noordzeegebruik en visies Energiebeleid NL Speelveld offshore wind & SDE tender Internationale dimensie, energiebedrijven Rol TenneT Geluidsbronnen op de Noordzee (en meer) Ecologie en internationale regelgeving URL http://www.noordzeeloket.nl/Images/Beleidsnota%2 0Noordzee%202009-2015_tcm14-4287.pdf http://www.verkeerenwaterstaat.nl/Images/NWP_tc m195-270588.pdf http://www.verkeerenwaterstaat.nl/Images/Notitie% 20windenergiegebieden%20op%20zee_tcm195273408.pdf http://www.noordzeeloket.nl/Images/IBN2015%20N L%20versie_tcm14-2231.pdf http://www.verkeerenwaterstaat.nl/Images/kaartena tlas_tcm195-269869.pdf http://www.vrom.nl/pagina.html?id=2706&sp=2&dn =7421 http://www.ecorys.nl/dmdocuments/Marktanalyse% 20Wind%20op%20Zee_final%20_publieke%20versi e_.pdf http://www.volkskrant.nl/economie/article1338499.e ce/Veel_te_weinig_groene_energie http://www.tennet.org/images/TT%20Po.paper%20 Infra%20op%20Zee_tcm41-17979.pdf http://www.noordzeeloket.nl/Images/Assessment%2 0of%20natural%20and%20anthropogenic%20sound %20sources%20and%20acoustic%20propagation% 20in%20the%20North%20Sea_tcm14-4113.pdf http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:20 08:164:0019:0040:NL:PDF

Programma spm2110

Tabel 2: Websites
Naam Nationaal Waterplan 2009-2015 Noordzeeloket SDE Stimulering Duurzame Energieproductie Interview met minister EZ over Groene Energie Opening Windmolen park Egmond VROM Dossier Windenergie Beleidsprogramma Schoon en Zuinig Nederlandse Wind Energie Associatie The European Wind Energy Association TenneT ABB BorWin1 filmpje offshore HVDC verbindingen Auteur Rijk (Min V&W) Rijk (Min V&W) SenterNovem (Agentschap NL) Min EZ Min EZ Min VROM Min VROM NWEA EWEA TenneT ABB Inhoud NWP en alles wat ermee samenhang Noordzee beheer en beleid SDE subsidieregeling Wind op zee Filmpje Interview Minister Verhoeven, Groene Energie (2010) Filmpje opening park Egmond (2007) VROM dossier Windenergie Energie- en klimaatbeleid VROM Branche-organisatie Windenergie sector Europese brancheorganisatie Netbeheerder, net op zee Aansluiting windmolenparken op elektriciteitsnet. URL http://www.verkeerenwaterstaat.nl/onderwerpe n/water/water_en_toekomst/nationaal_waterpla n/ http://www.noordzeeloket.nl http://www.senternovem.nl/sde/Wind_op_zee/in dex.asp http://www.ez.nl/Actueel/Pers_en_nieuwsbericht en/Nieuwsberichten_2010/Maart_2010/Meer_gro ene_banen_minder_groene_subsidies http://www.ez.nl/Actueel/Video_s/Video_openin g_windpark_Egmond http://www.vrom.nl/pagina.html?id=6984 http://www.vrom.nl/pagina.html?id=32950&ref= http://www.google.co.uk/search?hl=en&q=scho on+en+zuinig&meta= http://nwea.nl http://www.ewea.org http://www.tennet.org/projecten/Netopzee/Inde x.aspx http://search.abb.com/library/Download.aspx?D ocumentID=9AKK104295D7457&LanguageCode =en&DocumentPartID=&Action=Launch of via: http://www.abb.com/industries/ap/db0003db00 4333/1fbf53439b602861c12574a900335a23.asp x http://www.nwo.nl/nwohome.nsf/pages/NWOA_ 7M9D8F http://www.zeekracht.nl/

NWO Symposium Geluidshinder op zee Zeekracht

NWO (met TNO, Min V&W, Def, LNV) ENECO, ASN, DOEN, Natuur en Milieu WNF en vijf grote NL onderneminge n NODE (oa TNO, ECN, TU Delft, TUe, UU, Ecofys) EnergieNed

Initiatiefgroep Wind op Zee Nederlands Onderzoeksplatform Duurzame Energievoorziening EnergieNed

Achtergrond-info, presentaties en links naar relevante literatuur Geluid op Zee Initiatief uit campagne Stichting Natuur en Milieu voor windmolenpark op zee Campagne Wereld Natuur Fonds voor Wind op Zee Onderzoeksplatform, oa offshore wind Vereniging van Energieproducenten, handelaren en retailbedrijven in Nederland Windpark bij IJmuiden. O.a. filmpjes bouwproces Windpark Egmond

http://www.wnf.nl/nl/wat_wnf_doet/campagnes _wnf/draag_bij_aan_een_witte_noordpool_/initi atiefgroepwindopzee/initiatiefgroepwind_op_zee / http://www.energieplatform.nl/energieopties/wi ndenergie/ http://www.energiened.nl/

Prinses Amalia Windpark Noordzeewind

Eneco en Econcern Nuon en Shell

http://www.prinsesamaliawindpark.eu/nl/index.a sp http://www.noordzeewind.nl/

Programma spm2110

3.3. Opbouw deel-opdrachten Aan jullie (als duo) de taak om vanuit het perspectief van een door jullie te kiezen probleemeigenaar deze situatie te analyseren, aan te geven wat volgens jullie een zinnige probleemformulering zou zijn, en vervolgens hoe door jullie uit te voeren onderzoek zou kunnen bijdragen aan het verhelderen en (deels) oplossen van die probleemsituatie. Het issuepaper dat je hiervoor schrijft, zogenaamd in opdracht van een van de betrokken actor(en), bevat de uitwerking en resultaten van je probleemanalyse en een voorstel voor vervolgonderzoek ten behoeve van je probleemeigenaar. In het leerboek Policy Analysis of Multi-Actor Systems wordt in hoofdstukken H2 t/m H7 diverse activiteiten en stappen gepresenteerd voor het uitvoeren van een probleemverkenning en het ontwikkelen van een onderzoeksplan en in H8 wordt nader ingegaan op het issuepaper. In onderstaande tabel en figuur (Table 2.4 en Figure 1.5 overgenomen uit H1-H2) wordt het overzicht van stappen aangegeven. De verschillende stappen vallen grotendeels samen met de deelopdrachten die per week beschreven worden op de volgende bladzijden.
Table 2.4: Sequence of Steps

Step Problem formulation problem owner put in words Critical analysis, specification and reformulation Choice of level of problem definition and objectives Specify criteria Identify and structure relevant factors Identify possibilities of influence and constraints Synthesis and consistency check Exploration of the future Actors- and network analysis Reformulate problem Draw up a plan of action and a research plan

Techniques, chapters Interviews, literature Means ends diagram, Objectives tree, Causal relation diagram, system diagram, objectives-means diagram, and brainstorm. See chapter 3

Among others contextual scenarios, see chapter 5 Various, see chapter 4 Among others system diagram, see 3.5 Various, see among others chapters 6 and 7

Figure 1.5: Structuur deelopdrachten en issuepaper

Programma spm2110

10

Week 1: Ingangstoets en probleemformulering

Ingangstoets Eerste uur werkcollege, donderdag 12 april, 8.45-9.30 Ter voorbereiding op de werkcolleges en het issuepaper word je geacht het casusmateriaal goed te bestuderen. Besteed hieraan tenminste vier uur in de eerste dagen. Om free ridergedrag tegen te gaan is een ingangstoets ingesteld. Aan het begin van het 1e werkcollege krijg je een aantal meerkeuzevragen m.b.t. de casus voorgelegd. Wie blijk geeft van onvoldoende voorbereiding verspeelt de bonus voor deelname aan de werkcolleges (zie ook Bonusregeling aan het begin van dit document). 1. Keuze probleemeigenaar en eerste probleemstelling Inleveren: 21 april (vr 12.00 uur); werkcollege: 12 april (tweede uur) In het eerste werkcollege volgen we Stap 1 van de probleemverkenning in het leerboek. Geef aan voor welke probleemeigenaar je een issuepaper zou willen schrijven en daaraan gekoppeld welke problemen deze actor ziet. Hierbij maak je deels gebruik van kennis opgedaan bij het vak Inleiding Technische Bestuurkunde, rond het maken van een probleemstelling. Daarnaast gebruiken we een doel-middelenschema om een eerste keuze te maken ten aanzien van afbakening en niveau van de probleemstelling. Werkwijze: De werkwijze is toegelicht tijdens het eerste college zie de slides. In het kort: 1. Kies een probleemeigenaar, op basis van je interesse en het door jouw bestudeerde casusmateriaal. 2. Formuleer een eerste correcte probleemstelling waaruit zowel de door de probleemeigenaar gewenste situatie als de kloof tussen die gewenste situatie en de huidige (of toekomstige) situatie naar voren komt alsook een dilemma (dus: Wens + dilemma, iets van de vorm Hoe X zonder dat Y of Z ?). (Zie boek Inleiding TB, De Haan et al., 2.1) 3. Construeer vervolgens een doel-middelenschema (Zie leerboek Enserink et al., 3.3.1). Dit doe je vanuit het perspectief van de door jou gekozen probleemeigenaar (dus nog zonder rekening te houden met de doelen van andere actoren). Gebruik dit schema om nog ten minste twee alternatieve probleemstellingen te maken, bijvoorbeeld (dit is maar een suggestie!) n op een lager niveau (meer in de richting van een bepaalde oplossingsrichting) en n op een hoger niveau (meer gericht op de globale doelstellingen van je probleemeigenaar). 4. Maak tenslotte een beargumenteerde keuze voor de probleemstelling die in jouw ogen de voorkeur verdient. Bedenk daarbij: je werkt in het belang van je opdrachtgever (= de probleemeigenaar). Zoek dus naar de probleemstelling die het beste aansluit bij de belangen van je probleemeigenaar. Product: Max. 5 powerpoint slides met toelichting (Titelslide met naam niet meegerekend). Gebruik voor de toelichting de notes functionaliteit in powerpoint.

Programma spm2110

11

Week 2: Systeem- en scenario-analyses

2. Systeemanalyse, verantwoording en interpretatie Inleveren: 28 april (vr 12.00 uur); werkcollege: 29 april (eerste uur) Tot nu toe had je probleemstelling de vorm van een enkele zin, ondersteund met een doelmiddelenschema. Nu gaat het erom de probleemdefinitie schematisch uit te werken in de vorm van een compleet systeemdiagram, en de betekenis van dit systeemdiagram voor de door jouw gekozen probleemeigenaar te benoemen. Werkwijze: 1. Volg de stappen uit 3.3 van het Leerboek van Enserink et al. Deze stappen komen grotendeels maar niet volledig overeen met de stappen uit het vak Inleiding Technische Bestuurskunde. Let met name goed op bij het maken van een doelstellingenboom; lees hiertoe paragraag 3.3.2 uit het Leerboek zorgvuldig door!. 2. Wees vooral kritisch: een probleemdefinitie is immers subjectief. Werk een doelenboom uit en reflecteer daarbij goed op de doelstellingen zoals jij die formuleert voor je probleemeigenaar: Waarom wil hij/zij X? en wat betekent X precies? Leidt heldere en meetbare criteria af uit de doelenboom. 3. Construeer vervolgens, uitgaande van je doelenboom en doel-middelenschema, een causaal relatiediagram. Bepaal wat je beschouwt als (externe) omgevingsfactoren en wat als de te benvloeden systeemfactoren. 4. Geef je bevindingen weer in een systeemdiagram en geef daarbij een verantwoording voor de gekozen afbakeningen: wat neem je wel/niet (meer) mee en waarom is dat beter? 5. Controleer de consistentie tussen de afzonderlijke diagrammen Product: Max. 5 powerpoint slides met toelichting (titelslide met o.a. naam en gekozen probleemeigenaar niet meegerekend). Gebruik voor de toelichting de notes functionaliteit in powerpoint.

3. Scenario-analyse contextscenarios Inleveren: 28 april (vr 12.00 uur); werkcollege: 29 april (tweede uur) Ontwerp contextscenarios (ook wel bekend als omgevingsscenarios) voor de problematiek zoals door jou voor je probleemeigenaar afgebakend betreffende offshore windenergie. Gebruik hierbij de reeds gemaakte probleemstelling en systeemanalyse als uitgangspunt. Werkwijze: Het stappenplan voor het ontwerpen van omgevingsscenarios vind je in 5.3 van het leerboek. De eerste stappen komen overeen met de stappen uit het vak Inleiding TB. Nu worden daar echter nog enkele stappen aan toegevoegd. Er zijn nu drie hoofdstappen: (A) het ontwerpen van een scenariologica, (B) de uitwerking van de scenarios, en (C) het formuleren van de implicaties voor de probleemstelling.

Programma spm2110

12

A: scenariologica ontwerpen Doorloop met je collega het stappenplan in Tabel 5-2 tot en met stap 5. Dit komt overeen met de techniek voor contextscenarios zoals die is aangeleerd bij het vak Inleiding TB. Discussie en brainstorming zijn handige hulpmiddelen voor de tweede en derde stap. Probeer te oefenen in het onderscheiden van externe factoren en andere factoren als tactics (maatregelen onder controle van je probleemeigenaar), systeemfactoren en criteria. Externe factoren zijn in principe niet te benvloeden door de probleemeigenaar met zijn beleid. Let ook op het onderscheid tussen externe factoren (op de rand van het afgebakende systeem) en drijvende krachten. Drijvende krachten zijn de achterliggende grotere ontwikkelingen bij de externe factoren, zoals bijvoorbeeld klimaatverandering, of demografische, technologische en economische ontwikkelingen. Deze drijvende krachten bevinden zich op een hoger aggregratie- of schaalniveau dan de externe factoren die direct op het systeemdiagram aangrijpen Prioritering en selectie in Stappen 4 en 5 moet minimaal twee en bij voorkeur drie of meer assen opleveren die samen de ruimte opspannen waarbinnen je scenarios een plek krijgen. Motiveer je keuze voor dze assen in relatie tot je probleemstelling en afbakening. B: scenarios uitwerken en toepassen (Stap 6 Leerboek) Werk jullie opzet nader uit (de zesde stap uit Tabel 5-2 in het Leerboek, max. 1 A4 per scenario). Geef een indicatie van de globale inhoud van minimaal drie door jullie relevant geachte onderscheidende scenarios in de door jullie opgespannen ruimte. Bedenk een passende naam voor ieder scenario en werk tenminste drie scenarios uit in een verhaal van max 1 A4. C. Implicaties voor de probleemstelling (Stap 7 Leerboek) Rondt de opdracht af door de scenarios te gebruiken binnen jullie issuepaper, waarbij het gaat om de vraag of het probleem zoals jullie dat tot nu toe hebben beschreven ook in de toekomst relevant zal zijn, van welke factoren het afhankelijk blijkt (en of je die al had meegenomen in je causale analyse), welke maatregelen en/of criteria meer of minder gevoelig zijn voor bepaalde externe ontwikkelingen, en of de systeemafbakening juist en verstandig is. Indien nodig, pas dan jullie probleemstelling en systeemdiagram aan! Mogelijk moeten er nieuwe factoren meegenomen worden, of verdwijnt het probleem vanzelf bij bepaalde mogelijke ontwikkelingen! NB: Je hoeft dus NIET stappen 8 uit het stappenplan uit Tabel 5-2 te doorlopen. Deze stap betreft de daadwerkelijke monitoring van de verschillende mogelijke omgevingscondities, maar dat is een taak die buiten de probleemanalyse valt. Vaak is het wel zinvol dergelijke activiteiten op te nemen als onderdeel van het onderzoeksplan. Product: Max. 5 powerpoint slides met toelichting (titelslide met o.a. naam en gekozen probleemeigenaar niet meegerekend). Gebruik voor de toelichting de notes functionaliteit in powerpoint.

Programma spm2110

13

Week 3a: Actorenanalyse

4. Actorenanalyse Inleveren: direct voorafgaand aan het werkcollege van donderdag 6 mei, dus vr 8.45 uur (woensdag 5 mei is Bevrijdingsdag) Tot nog toe hebben we grotendeels gebruik gemaakt van methoden en technieken die al bekend waren uit het eerstejaars college Inleiding Technische Bestuurskunde. Hierbij hebben we een probleem beschouwd waarbij we met name naar n actor hebt gekeken, namelijk de gekozen probleemeigenaar. Met deze opdracht plaatsen we het probleem veel nadrukkelijker in een multi-actor context. Jullie voeren een eerste scan uit van deze multi-actor omgeving en de mogelijke implicaties hiervoor voor jullie probleemverkenning. Werkwijze 1. Volg de stappen die uit 4.4 van het leerboek. 2. Identificeer en karakteriseer de voor jullie probleemformulering relevante actoren en maak een formele kaart. 3. Beschrijf de probleempercepties van deze actoren, de relevante onderlinge afhankelijkheden, en bepaal de voor de probleemeigenaar kritieke actoren met behulp van de overzichtstabel voor wederzijdse afhankelijkheden (Table 4.6 uit het leerboek). 4. De inzichten die je ontleent aan deze actoren- en netwerkanalyse kunnen aanleiding zijn om tot bijstelling van jullie probleemstelling, afbakening en systeemanalyse te komen. In het bijzonder moeten jullie de kritieke actoren in je analyse betrekken: welke nieuwe criteria en factoren moeten in beschouwing worden genomen nu blijkt dat jullie probleemeigenaar rekening moet houden met deze actoren? En leidt dat tot nieuwe relevante omgevingsfactoren, of tot nieuwe middelen? Specificeer deze bijstellingen in termen van aanpassingen aan je systeemdiagram. Product: Max. 5 powerpoint slides met toelichting (titelslide met o.a. naam en gekozen probleemeigenaar niet meegerekend). Gebruik voor de toelichting de notes functionaliteit in powerpoint.

Programma spm2110

14

Week 3b & 4: Koppeling actoren- en systeemanalyse met DANA

5.a Verkennen DANA software, bekijken en analyseren van interviews Uitwerkingen en elektronische DANA-folder meenemen naar het DANA practicum, dinsdag 11 mei, 15.45 in Onderwijsgebouw Zuid (Classroom 1 & 2) Op basis van de vorige actorenanalyse heb je een beeld gekregen van de multi-actor context rond het probleem. Hieruit heb je als het goed is al enkele inzichten gehaald die je hebt kunnen koppelen aan je systeemanalyse en probleemstelling. Echter, het is ook mogelijk om de manier van denken uit het systeemdiagram veel directer te koppelen aan inzichten omtrent met name de hulpbron-afhankelijkheid in het actorennetwerk. Dat doe je in deze en de volgende opdracht. Hiervoor wordt gewerkt met DANA software, te vinden via Blackboard, maar ook direct via http://dana.actoranalysis.com In het eerste deel van deze opdracht verkennen jullie zelfstandig de DANA software en analyseren jullie tenminste twee interviews met andere actoren (dus actoren anders dan jullie probleemeigenaar). Dit is vereiste voorbereiding voor het practicum. Werkwijze Tijdens het werkcollege van donderdag 6 mei wordt in het tweede uur een korte toelichting gegeven op de DANA software. Hiermee kunnen jullie vervolgens zelf de software verkennen en gebruiken voor het maken van de eerste DANA diagrammen. Dit zijn causale diagrammen die dezelfde elementen onderscheiden als het systeemdiagram: middelen van actoren (probleemeigenaar en anderen instruments in DANA), systeemfactoren (factors), omgevingsfactoren (prospects) en doelstellingen (goals of constraints) 1. Bestudeer de handleiding bij de DANA-software en slides van de werkcollege-instructie 2. Maak voor deze opdracht een nieuwe arena aan in DANA, en voeg tenminste je probleemeigenaar toe als actor aan deze arena 3. Zet het systeemdiagram van jullie probleemeigenaar in DANA, als weergave van zijn/haar probleemperceptie. (NB: Dus niet als Analyst View, maar als diagram bij een actor, namelijk jullie probleemeigenaar). 4. Op Blackboard staan vier films van interviews met actoren bij het casus-materiaal. Selecteer tenminste twee van deze actoren (NB: niet je probleemeigenaar! Hoewel je dit interview natuurlijk wel kunt bekijken als extra informatiebron). Gebruik je eerdere actorenanalyse om je keuze voor twee actoren te maken. Het ligt voor de hand om, indien mogelijk, kritieke (critical) actoren te selecteren, omdat met deze actoren de hulpbronafhankelijk van je probleemeigenaar het grootst zal zijn. 5. Bekijk deze twee films (elke film duurt ongeveer een half uur). Voeg de geselecteerde actoren toe als actoren in jullie DANA arena en vertaal de interviews, per actor, naar een causaal diagram dat de perceptie van deze actor weergeeft. Onderscheid in dit diagram de onderdelen van een systeemdiagram zoals DANA ze voorschrijft (middelen, context, systeem, doelstellingen). In totaal levert dit dus twee extra diagrammen op, naast het diagram dat jullie al voor je probleemeigenaar hebben gemaakt. Product: Een eigen DANA folder met percepties (=causaal diagram) van probleemeigenaar en van tenminste twee andere actoren. Neem deze mee naar het practicum op dinsdagmiddag 11 mei.

Programma spm2110

15

5.b Koppeling actoren- en systeemanalyse met DANA Inleveren: maandag 17 mei (voor 10.00). Werkcollege: DANA Practicum dinsdag 11 mei 15.45 17.30 in Onderwijsgebouw Zuid (Classroom 1 & 2) Deze opdracht begint met een practicum, op dinsdagmiddag. Dit practicum telt als een werkcollege en deelname maakt dus onderdeel uit van de bonusregeling. Voor deelname aan het practicum zijn de resultaten van de voorgaande deelopdracht nodig. Zorg dus dat je die meeneemt naar het practicum: jullie eigen DANA folder op een memorystick, inclusief de twee gemaakte diagrammen voor andere actoren op basis van de bekeken interviews. Werkwijze 1. Je hebt nu tenminste drie percepties van actoren gemodelleerd in DANA. Hiermee kun je enkele analyses uitvoeren. Voer tenminste een analyse uit met betrekking tot resourcedependency (utility to gain, utility to lose, dependency graph) en inferred strategies (ideal, details). Tenslotte kunnen jullie ook nog de Quick analysis functionaliteit gebruiken om de diagrammen zelf te analyseren. Zie de DANA handleiding en slides op Blackboard. 2. Gebruik de DANA analyses om systeem- en actorenanalyses te koppelen. Allereerst door op basis van inzichten uit de DANA analyses een Analyst view te maken in DANA met daarin meegenomen de relevante middelen van andere actoren. Hierbij kun je ook de manier van denken zoals die in DANA is ingebakken gebruiken om de hulpbronafhankelijkheden te beschouwen van je probleemeigenaar met andere actoren, die je nog niet expliciet in DANA gemodelleerd hebt. Dit diagram kunnen jullie gebruiken als uitgangspunt voor de definitieve systeemanalyse in jullie issuepaper. 3. Scherp jullie actorenanalyse aan op basis van de uitkomsten van DANA. Voor sommige actoren zullen de kolommen middelen en de probleempercepties nu bijvoorbeeld nauwkeuriger ingevuld kunnen worden. Product: Max. 5 powerpoint slides met DANA diagrammen en analyse-resultaten, inclusief toelichting (titelslide met o.a. naam en gekozen probleemeigenaar niet meegerekend). Gebruik voor de toelichting de notes functionaliteit in powerpoint.

Programma spm2110

16

Week 5: Verhaallijn
6. Verhaallijn issuepaper Inleveren: 19 mei (vr 12.00 uur); werkcollege: 20 mei Je hebt nu alle deelstappen voor een initile probleemverkenning doorlopen. Nu is het zaak om de verschillende onderdelen te overzien. Zijn de onderdelen nog consistent? Maar vooral: wat zijn de belangrijkste inzichten voor je probleemeigenaar? Wat heb je inmiddels geleerd over de allereerste probleemstelling, en wat betekent dit dan voor je probleemeigenaar? Om de belangrijkste inzichten en de belangrijkste boodschap voor je probleemeigenaar scherp te krijgen, werk je in deze opdracht een verhaallijn uit. Een verhaallijn is een document van ongeveer 2 3 paginas A4 waarin je de stappen in het betoog van je issuepaper puntsgewijs weergeeft, in logische volgorde met behulp van bulletpoints. Een verhaallijn is gn inhoudsopgave, maar geeft juist de inhoud zelf beknopt weer. Je schrijft een issuepaper om het probleem van je opdrachtgever scherp(er) te definiren en om de opdrachtgever/probleemeigenaar te overtuigen dat om tot een goede beslissing te komen bepaald (technisch-bestuurskundig) onderzoek nodig is. Dat overtuigen lukt alleen maar als je een betoog opbouwt dat als het ware een verhaal vertelt over de probleemeigenaar, de situatie waar deze zich in bevindt en de keuzes waar de probleemeigenaar voor staat. Als de probleemeigenaar zich goed kan identificeren met de hoofdpersoon in het verhaal en de geschetste problemen als herkent, zal de ontknoping aan het einde van het verhaal overtuigen. En die ontknoping moet zijn dat door het doen van bepaald onderzoek kennis beschikbaar komt op grond waarvan de probleemeigenaar beter en/of gemakkelijker kan besluiten. Om jullie te helpen bij het schrijven van een issuepaper met een duidelijke verhaallijn vragen we jullie om die verhaallijn van tevorendus nog vr dat je het issuepaper zelf gaat schrijvenin zijn geheel te doordenken en puntsgewijs op te schrijven. Werkwijze 1. Bestudeer Hoofdstuk 8 en de Appendix uit het leerboek. (NB: voorlopig kun je het onderdeel research plan nog even buiten beschouwing laten bij het opstellen van deze verhaallijn) 2. Loop alle deelanalyses nog eens na, waarbij je met name kijkt naar de interpretatie: wat betekent dit nu voor de probleemeigenaar? Wat hebben jullie geleerd sinds de eerste deelopdracht? In het eerste werkcollege hebben jullie een voorlopige probleemstelling geformuleerd. Dankzij je uitgebreide probleemverkenning heb je de onvolkomenheden in die probleemstelling onderkend, de consequenties van verschillende systeemgrenzen doordacht, en onzekere ontwikkelingen en kennishiaten benoemd die leiden tot nieuwe problemen en vragen. Was jullie eerste probleemvermoeden juist? Welke argumenten speelden een doorslaggevende rol bij het handhaven dan wel bijstellen van jullie probleemstelling? Wat zijn de hoofdconclusies uit de scenario-analyse, en uit de actoren/netwerkanalyse, en tot welke bijstellingen in de probleemstelling en -afbakening hebben die geleid? Welke hoofdconclusies trek je uit een en ander? 3. Identificeer hieruit de belangrijkste nieuwe inzichten, en de belangrijkste kennislacunes; wat zou je probleemeigenaar nog moeten weten om tot een weloverwogen beslissing te komen ten aanzien van zijn of haar probleem?

Programma spm2110

17

4. Construeer vervolgens een verhaallijn die logischerwijs leidt tot deze inzichten en kennislacunes, gebruik makend van je deelanalyses ter onderbouwing van de verschillende stappen in het betoog. Product: Max. 3 A-4tjes met een verhaallijn in bulletpoints. Begin met de probleemstelling, en eindig, via de uitgevoerde deelanalyses, met belangrijke conclusies en kennislacunes. Welke vragen moeten nog beantwoord worden door de probleemeigenaar om een weloverwogen besluit te kunnen nemen?

Programma spm2110

18

Week 6: Onderzoeksvoorstel
7. Onderzoeksvoorstel Inleveren: 19 mei (vr 12.00 uur); werkcollege: 20 mei In het onderzoeksplan beschrijf je de geconstateerde kennislacunes en in detail de doelen, de vragen en de werkwijze van het voorgenomen onderzoek. Besteed hierbij bijzondere aandacht aan de keuze van onderzoeksmethoden en (wiskundige) modellen. Suggesties voor vorm en inhoud van een onderzoeksplan vind je in H7 van het leerboek. Uiteraard kun je ook teruggrijpen op de kennis uit de eerdere modules rond modelleren en rond onderzoeksmethoden (zoals bijv SPM2921 en het daarin gebruikt leerboek van Verschuren). Probeer daarbij ook aandacht te besteden aan procesmatige stappen zoals het betrekken van bepaalde partijen bij het onderzoek. Werkwijze: 1. Begin met de probleemstelling en belangrijkste openstaande kennislacunes, op basis van jullie eerdere analyses en verhaallijn 2. Maak een gemotiveerde keuze voor een van deze kennislacunes, die zich zou kunnen lenen voor verder onderzoek met behulp van kwantitatieve TB-methoden en modellen 3. Formuleer een hoofdvraag en verschillende deelvragen voor onderzoek naar deze kennislacune 4. Maak een gemotiveerde keuze voor een geschikte methode om de onderzoeksvragen te beantwoorden 5. Operationaliseer enkele van de belangrijkste onderzoeks- of modelvariabelen, en geef aan hoe jullie aan de benodigde input gegevens zouden kunnen komen 6. Voeg een realistische planning toe voor het uitvoeren van dit onderzoek. Product: Max. 3 A-4tjes met een onderzoekvoorstel. Begin met de probleemstelling en de belangrijkste kennislacunes, en eindig, via onderzoeksvragen en methoden, met een concreet voorstel voor een onderzoekstraject. Welke vragen moeten nog beantwoord worden door de probleemeigenaar om een weloverwogen besluit te kunnen nemen, en hoe zijn (enkele van) deze vragen te beantwoorden door vervolgonderzoek? NB: Tijdens het werkcollege zal een selectie van onderzoeksvoorstellen worden gemaakt om voor te leggen aan het panel van externe deskundigen. Zij zullen deze voorstellen vanuit de praktijk beoordelen op kwaliteit, relevantie, en haalbaarheid.

Programma spm2110

19

Week 7: Theorie t.b.v. tentamen

Geen deelopdrachten en geen werkcolleges deze week. Wel twee hoorcolleges, met theoretische verdieping en methodische verbreding, beide verplichte stof voor het tentamen. Daarnaast zelfstudie en zelfstandig afronden van de concept issuepapers

Week 8: Concept issuepaper, peer reviews, oefententamen

8. Concept issuepapers Inleveren: 7 juni (vr 12.00 uur) Het is mogelijk (en gewenst) dat je je concept issuepaper aanbiedt voor het verkrijgen van feedback ter verbetering van je concept. Ook als je niet alle werkcolleges hebt gevolgd kun je je concept issuepaper ter beoordeling aanbieden! De deadline voor het aanleveren van concept issuepapers is maandag 7 juni 12.00. Concept issuepapers moeten als hardcopy worden ingeleverd op het secretariaat Beleidsanalyse op de derde verdieping, kamer B3.250, en electronisch. Voor het elektronische aanleveren volgen nog uitgebreide instructies via Blackboard. Elektronische versies worden namelijk verwerkt en gebruikt binnen een apart online peer-review systeem (http://www.actoranalysis.com/prs/ ). De electronische versie dient te zijn gemaakt in MS Word format en geanonymiseerd, d.w.z. zonder enige vermelding van auteurs, ten behoeve van de anonieme peer reviews. Minimumeisen aan concept issuepaper Het concept issuepaper dient aan een aantal minimumeisen te voldoen om in aanmerking te komen voor deelname aan het peer review proces en beoordeling door de docenten: De hoofdtekst (dus exclusief bijlagen) is minimaal 3000, maximaal 5000 woorden. De maximale totale omvang van het issuepaper (dus inclusief bijlagen) is 30 paginas De hoofdtekst is een lopende tekst die uitmondt in een onderzoeksvoorstel De inzichten die zijn ontleend aan de analyses zijn vermeld in de hoofdtekst De samenhang tussen de analyses is transparant en consistent Er zijn kennislacunes gesignaleerd Er zijn onderzoeksvragen geformuleerd Er zijn methoden en technieken aangegeven die je in je onderzoeksplan wil gebruiken Er wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden van wiskundige modelleerwijzen Alle gevraagde en gebruikte modellen zijn aanwezig (de meeste in bijlagen) o Doel/middelen schema o Doelstellingenboom o Causaal model o Systeemdiagram(men) o Scenarios en scenario-analyse o Actorenanalyse o Koppeling actorenanalyse met systeemdiagram middels DANA-analyses

Programma spm2110

20

9. Peer review Inleveren: 14 juni (vr 12.00 uur, via het online PRS) Een goede analist kan niet alleen zelf een issuepaper schrijven, maar kan ook een constructief oordeel vellen over de issuepapers van anderen. In deze opdracht voer je een peer review uit voor een issuepaper van je collegas. Het doel is om de schrijvers van het door jouw te reviewen concept-issuepaper inzicht te geven in de kwaliteit van hun concept issuepaper, en om ze concrete suggesties te doen voor de verbeteringen die nog nodig zijn om tot een eindproduct van voldoende kwaliteit te komen. Vaak helpt het maken van zon peer review voor het werk van iemand anders ook met een andere blik kritisch op je eigen werk te reflecteren. Deze opdracht voer je individueel uit, dus niet in tweetallen. Iedere student maakt zelf een eigen peer review. En ieder duo ontvangt vervolgens dus twee anonieme peer reviews op het eigen werk naast feedback van een docent. Werkwijze: Via het online peer review systeem (PRS), krijg je een issuepaper toegewezen. Dit issuepaper lees je door en beoordeel je met behulp van een vooraf vastgesteld beoordelingsformulier, ook via het PRS. Daarnaast voorzie je het ontvangen issuepaper van commentaar op tekstniveau, middels de track-changes functie in MS Word. De details vind je op Blackboard en het PRS (http://www.actoranalysis.com/prs/ ). Product: Een ingevuld peer review formulier (online, via PRS) en opmerkingen en tekstsuggesties in het originele document via track changes in MS Word.

Oefententamen College: donderdag 11 juni, 8.45-10.30, Civiele Techniek Zaal D Op Blackboard staan tentamens uit voorgaande jaren, als oefenmateriaal ter voorbereiding op het tentamen. In het college van 11 juni zal een van deze tentamens uitgewerkt worden. De uitwerkingen zullen na afloop van het college ook op Blackboard gezet worden. Om meerwaarde uit dit college te kunnen halen, is het zaak om eerst zelf het tentamen te maken. Daarom wordt van deelnemers verwacht dat ze uitwerkingen, of pogingen daartoe, meenemen naar dit college. Dit maakt het mogelijk om interactief het tentamen te doorlopen, om zo te zien in welke valkuilen je nog stapt, en om gericht vragen te kunnen stellen aan de docent tijdens het uitwerken van de opgaven. Het oefententamen zal tijdig via Blackboard beschikbaar worden gemaakt. Deze laatste opdracht en dit laatste plenaire werkcollege is geen onderdeel van de bonusregeling en is dus op geen enkele manier verplicht, maar wel van harte aanbevolen!)

Programma spm2110

21

Week 9: Feedback gesprekken concept issuepaper

Doordat elke student n peer review schrijft voor een issuepaper terwijl issuepapers door duos worden geschreven, krijgt elk duo feedback (anoniem) van twee studenten feedback. Deze week geven ook de docenten hun feedback op de concept issuepapers en op de ontvangen peer reviews. Deze gesprekken worden gevoerd per issuepaper (dus per tweetal), en hiervoor maak je samen met je collega-auteur een afspraak met een van de begeleidende docenten, zie hiervoor t.z.t. de mededelingen op Blackboard. Na deze gesprekken heb je nog minimaal een week de tijd om de kwaliteit van je issuepaper te verbeteren. Voorwaarden voor feedback door docent: Het ingeleverde concept voldeed aan de minimum-eisen (zie week 8) Beide auteurs zijn aanwezig bij het feedbackgesprek. Beide auteurs hebben, individueel, een voldoende goede peer review ingeleverd voor het hun toegewezen paper (zie opdracht 8 in week 8) NB1: deze voorwaarden gelden ook voor studenten die niet deelnemen aan de bonusregeling, maar wel feedback willen op hun concept-issuepapers. NB2: Voor deelnemers aan de bonusregeling, maken deze eisen integraal onderdeel uit van de voorwaarden om in aanmerking te komen voor het bonuspunt bij het issuepaper.

Week 10: Issuepaper

De definitieve versie van het issuepaper dien je in te leveren uiterlijk vrijdag 25 juni 2010 vr 12.00 uur. Lever een hardcopy in bij het secretariaat Beleidsanalyse op de derde verdieping, kamer B3.250. Voeg hierbij ook jullie reeds door de docent becommentarieerde concept issuepaper! Lever daarnaast een elektronische versie (in MS-Word) in via Blackboard. Deze versie wordt gebruikt voor een plagiaatscan en om het tijdig halen van de deadline controleerbaar te maken. Inleverdatum definitief issuepaper: vrijdag 25 juni 2010, 12.00 uur

Week 11: Tentamen

Zorg dat je tijdig OSIRIS (of TAS?) raadpleegt en je aanmeldt voor het tentamen!

Programma spm2110

22