JANAR 2014
NGJALLJA
Nr. 1 (253) Viti XXII i botimit
VLERA E PAKONCEPTUESHME E JETËS NJERËZORE
Klerit dhe besimtarëve shpresëtarë Orthodhoksë,
Bij të shtrenjtë më Zotin,
Në epokën tonë, në deklaratat
publike, mbisundon theksimi i
dinjitetit të njeriut. Por ngjarja që
tregon me forcë unikale vlerën e
jetës njerëzore, është ajo që zotë-
ron në të kremten e sotme: Biri i
Perëndisë së gjallë, të paafrueshëm
dhe të tërëfuqishëm, mori natyrën
njerëzore, u bë njeri. Ky vazhdon
të jetë mesazhi qendror mahnitës i
Krishtlindjes. Perëndia nuk dërgoi
engjëj për shpëtimin e botës, nuk
mori formën e një krijese tjetër, por
u bë njeri. Në këtë mënyrë theksoi
qartazi vlerën e jetës së njeriut në
vetvete dhe shfaqi shenjtërinë e
çdo qenieje njerëzore. Por, njëko-
hësisht, Ungjilli zbulon se Krishti
erdhi për të lartësuar natyrën nje-
rëzore, që t’i injektojë asaj jetë me
bollëk. Pra, e kremtja e sotme, në
Kremtimi i Krishtlindjes
dhe Ujit të Bekuar
Faqe 2-3-4
NGJALLJA 1
JANAR 2014 Çmimi 20 lekë
KRISHTLINDJE, 2013
† Anastasi
Kryepiskop i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë
“Unë erdha të kenë jetë dhe ta kenë me të tepërt” (Joani 10:10).
të gjitha dimensionet dhe perspek- kujdes gjërat që i quajmë të vetë- që t’i ofrojmë njerëzimit gjënë më
tivën e saj, është mbi të gjitha e kuptueshme. P.sh. siç është detyri- të mirë që disponojmë. Madje,
kremtja e jetës. mi ynë për të ruajtur më së miri edhe në çastet më të errëta të dë-
Brenda atmosferës festive të jetën tonë biologjike, duke shma- shpërimit, le të sjellim ndër mend
Krishtlindjes, na jepet rasti të me- ngur shpërdorime, pasione dhe vlerën e pakapërcyeshme të jetës
ndojmë më thellë për vlerën esen- gabime që e cenojnë dhe e minojnë dhe se, në asnjë rast, nuk kemi të
ciale të kësaj dhurate që na e ka dhe duke u përkujdesur për të drejtë ta shkatërrojmë vetë me
falur Perëndia, të cilën jemi duke zhvilluar të gjitha potencialet tona duart tona. Sprovat e shumëlloj-
shme të jetës njerëzore, vështirë-
sitë e shëndetit, varfëria, përndje-
Detyra imediate e të gjithëve ne, është të kjet, shpifjet, shpesh çelin hori-
mbrojmë çdo jetë njerëzore me ndihmë zonte të reja shpirtërore dhe ekzis-
konkrete, të shprehur në praktikë dhe tenciale.
Të përthithur nga përkujdesja
solidaritet aktiv...
për jetën tonë të përditshme, za-
konisht neglizhojmë dimensionin
e shijuar dhe gjithashtu, të rrisim shpirtërore. Si një qelizë e gjallë e tjetër që Krishti, Biri i Perëndisë
respektin për çdo qenie njerëzore racës njerëzore, kemi përgjegjë- çeli me ardhjen e Tij. Ai erdhi të
anekënd botës. sinë dhe detyrimin për të kultivuar na udhëheqë drejt një lulëzimi dhe
1. Duke e nisur së pari nga jeta të gjitha dhuratat tona, të gjithë frytshmërie shpirtërore, të na
jonë, është koha të shikojmë me spektrin e krijueshmërisë sonë dhe (vijon në faqen 6)
Në këtë numër do të lexoni:
Kryepiskopi Anastas shpallet
Nismë humane nga të rinjtë
“Doktor Nderi” i Universitetit
orthodhoksë për njerëzit në nevojë
Fordham në SHBA Faqe 12
Faqe 8
***
Etika e bashkësisë shoqërore
orthodhokse dhe institucioni i
tolerancës
Faqe 9
***
Kush janë dhe çfarë kërkojnë
(sa pak!) orthodhoksët shqiptarë
Faqe 10
2 NGJALLJA JANAR 2014

Uji i bekuar - festë popullore

Theofania, ndër të tjera, është edhe gëzim. Gëzojnë
besimtarët, por gëzon edhe natyra, që me anë të shenjtërimit
të ujit shenjtërohet dhe ajo, pasi Krishti u pagëzua për të gjithë
krijesën, që Ai vetë krijoi me Atin dhe Shpirtin e Shenjtë. Ndaj,
në të gjitha kremtimet e kësaj feste të shënuar, në Liturgjinë
Hyjnore, Shërbesën e Shenjtërimit të Ujit dhe ritualin tradicional
të kapjes së kryqit ndieje kaq shumë hare dhe gëzim tek mijëra
e mijëra besimtarët që morën pjesë në to. Ato u kthyen në festa
të vërteta popullore dhe jo vetëm për besimtarët e krishterë.
Në Tiranë, shërbesat u kryen në Katedralen e Re “Ngjallja
e Krishtit” dhe u drejtuan nga Kryepiskopi Anastas, i ndihmuar
nga Hirësi Nathanaili, Hirësi Asti dhe klerikë të tjerë.
Në Durrës, pas Liturgjisë dhe Shërbesës në kishën e
Apostull Pavlit dhe Shën Astit, Hirësi Nikolla bëri hedhjen
tradicionale të kryqit në ujërat e detit Adriatik, në portin e
qytetit.
Në Elbasan, siç është bërë traditë këto vitet e fundit, Hirësi
Andoni e hodhi kryqin në një pishinë.
Në Mitropolinë e Beratit, Hirësi Ignati e kreu Liturgjinë
Hyjnore dhe Shërbesën e Bekimit të Ujërave në katedralen e
Shën Dhimitrit dhe më pas kryqi u hodh në Osum nga ura e
Goricës, ndërsa në Vlorë kryqi u hodh në det.
Në Mitropolinë e Korçës, Hirësi Joani i kreu shërbesat
në katedralen “Ngjallja e Krishtit” dhe më pas e hodhi kryqin
në shatërvanin e qytetit të Korçës dhe në ujërat e liqenit të
Ohrit, në Pogradec.
Në Mitropolinë e Gjirokastrës, Hirësi Dhimitri e hodhi
kryqin në ujërat e detit Jon, ndërsa në Gjirokastër kryqi u hodh
në ujërat e Drinos.

Festivali i 15-të i Rinisë Orthodhokse

Më 26 dhjetor 2013, në amfi-
teatrin e Katedrales “Ngjallja e
Krishtit”, Tiranë, u zhvillua Festi-
vali i 15-të i Rinisë Orthodhokse
“Bijtë e Dritës”.
Në këtë festival morën pjesë gru-
pe rinore orthodhokse: të Tiranës
(kori e orkestrina e Radios “Ngjallja”),
të Durrësit, të Beratit, të Vlorës, të
Elbasanit, të Fikasit, Shën Joan
Vladimirit dhe Gjinarit (Elbasan), të
liceve “Kryqi i Nderuar”, Gjiro-
kastër e Sukth (Durrës), Akade-
mia Teologjike “Ngjallja e Krishtit”,
shkolla “Homeri” dhe “Platoni” të
Korçës, fëmijët nga “Shtëpia
Orthodhokse e Shpresës”, Shën
Vlash (Durrës).
Merrnin pjesë Kryepiskopi
Anastas, Mitropoliti i Beratit, Hirësi
Ignati, Episkopët-ndihmës: Nikolla,
Andoni, Nathanaili, Asti dhe shumë
të rinj, prindër e besimtarë.
Çmimin e parë të këngës e fitoi
grupi rinor i Beratit, çmimin e dytë,
grupi rinor i Tiranës, çmimin e tretë
grupi rinor i Vlorës, çmimin e valles
e fitoi grupi rinor i Gjinarit.
JANAR 2014
Krishtlindje 2013
Festë që solli dritë, gëzim, paqe dhe shpresë
Berat
Atmosfera e gëzueshme e Krishtlindjeve kishte ditë që dukej në sytë
e fëmijëve, e të rinjve por edhe të shumë prej besimtarëve beratas.
Shumë kohë më përpara kishin filluar përgatitjet për të përjetuar sa më
bukur këtë të kremte të madhe, Lindjen e Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht.
Aktivitetet dhe koncertet e këtij fundviti, ku fëmijët dhe të rinjtë e qytetit
tonë kanë qenë shumë aktivë, e bënë edhe më të shkëlqyeshme këtë
festë të shndritshme. Emocionuese ishte edhe mbrëmja e kolendrave,
23 dhjetor, ku shumë grupe fëmijësh të stolisur bukur dhe me Yllin e
Betlehemit ndër duar, shkuan shtëpi më shtëpi, për të ndarë lajmin e
lindjes së Shpëtimtarit.
Kulmi i festës padyshim ishte mëngjesi i datës 25 Dhjetor, ku të gjithë
orthodhoksët u drejtuan në kisha për të kremtuar Lindjen Trupore të
Shpëtimtarit Krisht, si dhe të kungohen me Trupin dhe Gjakun e Tij. Në
Berat, sipas traditës, Liturgjia Hyjnore filloi herët në orën 6 të mëngjesit,
e drejtuar nga Mitropoliti i Beratit, Vlorës dhe Kaninës, Imzot Ignati.
Pas saj në Mitropolinë e Hirshme u kryen pritjet e rastit ku nuk munguan
të uronin autoritetet më të larta vendore, përfaqësues të komuniteteve
fetare, si dhe besimtarë të shumtë.
(vijon në faqen 4)
Gjirokastër
Himnet e Krishtlindjeve u dëgjuan edhe në të gjithë periferinë
episkopale të Mitropolisë së Shenjtë të Gjirokastrës. Atmosfera ishte e
gjallë për ditë me radhë dhe përtej zymtësisë që shoqëria kalon, edhe
për shkak të kushteve ekonomike, erdhën Krishtlindjet, që të na kujtojnë
të gjithëve se ka shpresë.
Krishtlindjet janë kryesisht festë e fëmijëve. Janë disa shkolla të
themeluara nga Kryepiskopi Anastas që funksionojnë në Mitropoli,
nxënësit e të cilave, me shfaqjet që dhanë, bënë që të ndihet atmosfera
festive jo vetëm në mjediset kishtare. Kështu, shkolla 9-vjeçare shqip-
taro-greke “Frymë Dashurie” organizoi festën e saj të Krishtlindjes në
teatrin “Zihni Sako” të qytetit të Gjirokastrës, ndërsa ajo e mesme pro-
fesionale “Apostull Pavli” në kinoteatrin e qytetit të Sarandës.
Festa të bukura organizuan edhe fëmijët e të gjitha kopshteve të
mitropolisë, ku vogëlushët patën rastin të këndojnë dhe recitojnë për
Krishtin, Perëndinë tonë, por edhe t’u tregojnë prindërve përparimin që
NGJALLJA 3
Korçë
“Lindja e Zotit Jisu Krisht, bërja e Tij si njëri nga ne, është me të
vërtetë një ngjarje historike që ka ndodhur më shumë se dy mijë vjet më
parë, por ajo është gjithashtu një ngjarje që e kapërcen historinë. Sepse
kur Zoti ndërhyn në histori ngjarjet gjithmonë e kapërcejnë atë, duke u
bërë trans-historike, që do të thotë se çfarë prek Perëndia është për të
gjitha kohërat, për të gjithë popujt dhe për të gjithë njerëzit. Prandaj dhe
Krishtlindja e mesazhi i saj nuk dobësohet dhe nuk pakësohet nga rrjedha
e kohës, sepse nga ajo buron një mesazh jetëdhënës që nuk shteron
kurrë”. Këto janë fjalët me të cilat Mitropoliti i Korçës, Hirësia i Tij,
Imzot Joani, nisi predikimin e tij në çastin më kulminant të festimeve,
domethënë në Liturgjinë Hyjnore të mbajtur me rastin e Krishtlindjeve.
Ishte ky mesazh i cili na kujtoi edhe njëherë arsyet përse festojmë me
gëzim dhe presim me padurim Krishtlindjen.
Mitropolia e Korçës ishte mjaft aktive në parapërgatitjet për festimin
sa më shpirtëror të kësaj feste. Shërbesa të ndryshme në të gjitha kishat,
(vijon në faqen 4)
ata bëjnë. Është emocionues përkushtimi që ata tregojnë në krijimin e
grazhdit në mjediset e tyre dhe krijimin e atmosferës festive, që reflekton
edhe në shtëpitë dhe familjet e tyre. Kështu e gjithë shoqëria ndriçohet
dhe dëgjon nga gojët e dëlira të tyre Kolendrat. Lajmin e madh të ardhjes
së Zotit në tokë...
Seriozitet dhe entuziazëm rinor pati edhe festa që kishin organizuar
në sallën e aktiviteteve të shkollës së tyre, nxënësit e liceut kishtar “Kryqi
i Nderuar”. Pas Liturgjisë Hyjnore paraqitën program artistik në praninë
e Mitropolitit të Gjirokastrës, Hirësisë së Tij, Imzot Dhimitri, të pedagogëve
dhe prindërve të tyre. Mitropoliti Dhimitër, duke i përgëzuar për gjithçka
që kishin përgatitur, zellin që tregojnë në ngritjen e tyre shpirtërore dhe
përparimin në mësime, i nxiti ata që pikërisht këtë entuziazëm që rrezaton
Krishtlindja ta mbajnë gjallë përditë dhe në ambientin e tyre shoqëror.
Duke u kujtuar gjithçka që Kisha jonë dhe Kryepiskopi Anastas bëjnë
për ta, i porositi që pikërisht mesazhin më të thellë të mishërimit të Zotit
dhe Perëndisë sonë dhe lindjes së Tij si njeri ta përjetojnë me akte dashurie,
pajtimi dhe përulësie.
(vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA
Festë që solli dritë, gëzim, paqe dhe shpresë
Berat
(vijon nga faqja 3)
E njëjta atmosferë u përjetua dhe në çdo kishë të mitropolisë sonë, të
rretheve Fier, Lushnjë dhe Vlorë. Edhe në enoritë e shumta të këtyre
zonave Liturgjia Hyjnore filloi herët rreth orës 6 të mëngjesit. Në kishat
kryesore të zëvendësive u kryen edhe pritje urimesh. Një atmosferë e
gëzueshme dhe tepër festive u krijua në Vlorë gjatë pritjeve të zhvilluara
në ambientet e bukura që gjenden pranë kishës së Shën Theodhorëve.
Në të gjitha kishat e mitropolisë sonë u dëgjua mesazhi i përgatitur
nga Mitropoliti ynë, Imzot Ignati, në të cilin theksohej: “Para se të vijë
njeriu mbi tokë, “mbolli Perëndia Parajsën në Eden, në lindje, dhe vendosi
atje njeriun që gatoi”. Dhe brenda atij kopshti të mrekullueshëm e të
perëndimbjellë, “bëri që të mbijnë nga toka lloj-lloj pemësh të këndshme
nga pamja dhe që jepnin fryte të mira për t’u ngrënë”. Po, kur erdhi
“Krishti mbi tokë”? Oh Atëherë! Në vend të Edenit, Betlehemi! Në
vend të ngrohtësisë së Parajsës, shpella e lagësht dhe e ftohtë! Në vend
të aromës së Parajsës, era e keqe e stallës! Në vend të dritës verbuese
të ditëve të Parajsës, perdja e errët e natës! Dhe Mbjellësin e Parajsës,
kur erdhi mbi tokë, e pranoi grazhdi i varfër i kafshëve të palogjikshme!
E ndjemë vallë, ndonjëherë, se Krishti erdhi nga qiejt mbi tokë, me kushtet
më të përulura dhe të varfra, që të lartësojë njeriun, nga toka në qiell?
“Njeri, u bë Perëndia, në mënyrë që ta bëjë Adamin, Perëndi”, vëren
shën Athanasi i Madh. Po, Perëndi sipas hirit, që, siç thotë shën Pavli,
“të marrim birësinë”.
Dhjakon Joan Qako
JANAR 2014
Korçë
(vijon nga faqja 3)
ceremoni, aktivitete të ndryshme artistike me temë Krishtlindjen etj., u
zhvilluan gjatë gjithë javës para kësaj feste të madhe.
Kështu, në katedralen “Ngjallja e Krishtit”, në datën 17 dhjetor, u
dha një koncert nga shkolla “Sevasti Qiriazi”, ndërsa më 19 dhjetor u
mbajt gjithashtu një koncert mjaft i bukur, me këngë, melodi dhe himne
me rastin e Krishtlindjes, në të cilin morën pjesë me një bashkëpunim të
mrekullueshëm dy shkollat, ajo artistike “Tefta Tashko” dhe shkolla gre-
ko-shqiptare “Omiros”. Ky koncert u nderua me pjesëmarrjen e përfa-
qësuesve nga pushteti lokal, nga konsullatat e huaja në qytet, nga
pedagogë, por dhe nga shumë qytetarë e banorë të zonës së Korçës.
Këto koncerte i ndihmuan të gjithë, që të ndiejnë më tepër frymën përulëse
dhe të mbushur me dashuri të Krishtlindjes.
Natyrisht në të gjithë dioqezën, në çdo fshat dhe çdo tempull dallohej
lehtë atmosfera festive, të cilën e bënte më mbresëlënëse pjesëmarrja
në shërbesat e Kishës. Të gjitha kishat ishin të zbukuruara dhe mbi të
gjitha katedralja e Korçës, e cila përbën një bukuri të veçantë për qytetin,
sidomos kur ai ka ngjyra festive. Kështu në këtë atmosferë festive kaluan
ditët dhe mbërritëm në datën 24, ku u meshua në të gjitha kishat e qytetit
dhe u krye Shërbesa e Orëve, e cila nga ana liturgjike është një nga më
të bukurat që ka Kisha jonë dhe përbën një rast të shkëlqyer për të
ndjekur të gjitha ceremonitë fetare me radhë, ndërsa mbyllja kryhet me
Liturgjinë Hyjnore të Shën Vasilit. Ky është çasti kur festimet shpirtërore
kulmojnë dhe vazhdojnë me Meshën e mbajtur ditën e Krishtlindjes, në
të cilën morën pjesë me qindra besimtarë dhe ku Mitropoliti Joan sërish
iu drejtua besimtarëve si Atë i vërtetë shpirtëror.
Ndërsa Liturgjia mbaroi, shumë besimtarë, me gëzimin dhe harenë
mistike në zemrat e tyre, nxituan që të uronin nga afër Hirësi Joanin në
selinë e Mitropolisë. Por urimet nuk ndaluan këtu, mrekullia më e madhe
ndodh më pas kur të gjithë besimtarët orthodhoksë marrin urime nga
besimtarë të besimeve të tjera për shkak të bashkëjetesës harmonike
ndërmjet tyre dhe të mrekullisë së mistershme që mbart kjo festë, e cila
ndikon te të gjithë.
Të gjithë me zemër gjatë kësaj feste urojnë që përulësia, dashuria,
thjeshtësia dhe të gjitha sa karakterizon, frymëzon dhe mëson lindja e
Perëndinjeriut të bëhen pjesë e pandashme e jetës sonë të përditshme.
Themistokli Bambulla
Gjirokastër
(vijon nga faqja 3)
Liturgjia Hyjnore e Krishtlindjes u krye nga Mitropoliti Dhimitër në
kishën e vjetër të Metamorfozës së Zotit, me pjesëmarrjen e besimtarëve
të qytetit të Gjirokastrës dhe në veçanti të të rinjve të grupeve të
katekizmit Orthodhoks. Gjithashtu Liturgjia u kryen jo vetëm në qendrat
e mëdha të qyteteve që përfshihen në mitropoli: Përmet, Sarandë,
Delvinë, Himarë, Tepelenë etj., por edhe në fshatra, aty ku ka mundësi
për prift. Në të gjitha kishat ku u meshua dhe në ditët në vijim u lexua
mesazhi i Krishtlindjes i Fortlumturisë së Tij, Kryepiskopit të Tiranës,
Durrësit dhe të Gjithë Shqipërisë, Imzot Anastasit.
Gjatë gjithë javëve të para Krishtlindjes, me kujdesin e veçantë të
Mitropolitit ishin kryer liturgji dhe shërbesa të tjera të Kishës sonë në të
gjitha fshatrat, të mëdha apo të vogla qofshin.
Korresp. i “Ngjallja”
JANAR 2014 NGJALLJA 5

Kush janë dhe çfarë kërkojnë (sa pak!)

Dritan Shano
Fragment nga artikulli i botuar
në gazetën “Mapo”
25 dhjetor 2013
Krishtlindja është dita që mban
bashkuar të gjitha kohërat.
Alexander Smith
Gëzuar Krishtlindjen! Ua uroj
këtë ngjarje të madhe gjithë vëlle-
zërve dhe motrave të mia që e fes-
tojnë ardhjen mes nesh të Zotit to-
në, Jisu Krisht! Por sidomos të gji-
thë besimtarëve orthodhoksë shqip-
tarë! Kudo që janë. Atyre burrave
dhe grave, djemve dhe vajzave që
punojnë dhe ndërtojnë, që edukojnë
dhe mbjellin dashurinë, respektin,
dhe lartësojnë dinjitetin e të gjithë
shqiptarëve orthodhoksë. Atyre nje-
rëzve që trashëgojnë vlerat dhe
kontributet më të drejtpërdrejta në
formimin dhe krijimin e identitetit
të të gjithë kombit shqiptar, atyre
që vazhdojnë farën e patriotëve
shqiptarë orthodhoksë që shkrinë
pasurinë dhe dhanë jetën për gjuhën
dhe tokën shqiptare. Atyre që janë
shembull i shkollimit, i organizimit,
bashkëjetesës dhe guximit qytetar.
Atyre që janë fara e dijes e që ndri-
çojnë fort në themelin e ekzistencës
se shqiptarëve. Atyre qindra-mijë-
ra shqiptarëve orthodhoksë që sot
u bie të përballen me dhunimin e
besimit të tyre fetar, siç e kemi të
freskët në vitin 2013 që po lëmë
pas. Atyre që shpeshherë u bie të
dëgjojnë dhe lexojnë që nuk janë
patriotë sa duhet dhe nuk e kanë
dashur apo nuk e duan Shqipërinë
sa duhet.
Ajo që nuk kuptoj deri në fund
është, pse shoqëria shqiptare post-
komuniste e absorbon si një norma-
litet dhunimin e objekteve të kultit
të krishterë orthodhoks? Pse sheh
orthodhoksët shqiptarë
me indiferentizëm të plotë kur cen-
susi i popullsisë shqiptarë kryen de
jure gjenocid ndër radhët e ortho-
dhoksëve shqiptarë? Pse kur një
individ që uzurpon kishën e Elba-
sanit dhe e quan veten prift ortho-
dhoks, duke u tallur me gjithë tra-
shëgiminë orthodhokse dhe shenj-
tërinë e të bërit prift për t’u shërbyer
njerëzve, qeveritë shqiptare heshtin
dhe shoqëria e duartroket? Pse nuk
i kthehen pronat Kishës Orthodho-
kse? Pse kur segmente të caktuara
sulmojnë Kryepiskopin e Kishës
sonë Orthodhokse, shoqëria shqip-
tare miraton në heshtje? Pse ai
është grek? Mos ndoshta besimi
fetar, njësoj si në kohën e luftërave
ballkanike, ende nuk është çliruar
nga ngatërrimi i tij me kombësinë,
dhe vlerësimi për të udhëhiqet ende
nga “patriotizmi” nacionalist?...
...Besimi fetar është diçka krejt
tjetër. Është një nevojë shpirtërore
Ajo që nuk kuptoj deri në fund është, pse shoqëria
shqiptare postkomuniste e absorbon si një normalitet
dhunimin e objekteve të kultit të krishterë orthodhoks?
Pse sheh me indiferentizëm të plotë kur censusi i popullsisë
shqiptarë kryen de jure gjenocid ndër radhët e ortho-
dhoksëve shqiptarë? ...
personale, dhe jo një nevojë ko-
mbëtare. Unë besoj në Zotin tim,
Jisu Krisht, miq të tjerë të mi be-
sojnë një Zot tjetër. Mos ndoshta
unë jam grek dhe ata turq apo ara-
bë?! Unë mbetem shqiptar, siç kanë
qenë dhe vendosën të mbeten të
parët e mi: shqiptar i krishterë ortho-
dhoks. Shqiptari deri në vitin 1460
ka qenë tërësisht i krishterë, pastaj
për nevoja personale shpirtërore u
konvertua me shumicë në fenë my-
slimane, ai është sot më 2013 krye-
sisht mysliman suni dhe bektashi,
por është edhe i krishterë ortho-
dhoks dhe i krishterë katolik.
Atëherë cili është problemi?
Pse Kryepiskopi i Kishës Auto-
qefale shqiptare është me kombësi
greke? Dua të ndalem pak këtu.
Fakti që ai është grek, duket sikur
shqetëson më fort se orthodhoksët
shqiptarë disa segmente të caktuara
të shoqërisë shqiptare, të cilët nuk
e di pse, por kam bindjen që në fakt
kënaqen shumë me këtë fakt. Kë-
naqen ose për axhenda haxhiqami-
liste të tipit “dum Babën”, ose për
shkak se nuk arrijnë të kenë një
arsyetim të ndryshëm për botën që
na rrethon nga ai i 101 viteve më
parë. Ndoshta se kjo është vjersha
e vetme që dinë apo mundësia e vet-
me që i njohin vetes të luftojnë për
nacionalizëm. Personalisht, por be-
soj se çdo orthodhoksi shqiptar këto
vrulle dhe litani nuk i shkaktojnë
asnjë dëm mendor, dhe asgjë më
shumë se një buzëqeshje të krishte-
rë, pak të hidhur, por shqiptare ama...
Persekutimi shqiptar i besimit
fetar solli që kur na duhej një krye-
piskop të merrte Kishën për dore
dhe ta lartësonte atë, si e kërkon
dinjiteti i çdo besimtari ne nuk ki-
shim një shqiptar që të plotësonte
këto kushte. Pra që të bëhej krye-
piskop. Na duhej të gjenim një. Ai
mund të ishte anglez, amerikan,
kanadez, apo dhe kinez, por edhe
bullgar, rumun, apo edhe grek. Pe-
rëndia solli në derën tonë Fortlum-
turinë e Tij, Anastasin. Fakti që
Kryepiskopi im është me kombësi
greke nuk ka asnjë rëndësi në
çështje të besimit fetar. Aq rëndësi
sa ka për besimtarët e krishterë
katolikë në Shkodër dhe gjithë Shqi-
përinë fakti që Hirësia e Tij, Imzot
Angelo Massafra është italian dhe
jo shqiptar. Nuk dua të hyj në hollë-
sira të tjera. A po e merr tokën shqip-
tare Kryepiskopi ta çojë në Greqi?
Apo i merr kishat në krahë dhe t’i
nxjerrë matanë kufirit në Greqi?
Jo, përkundrazi, është i tëri në shër-
bimin tonë, të besimtarëve të kri-
shterë orthodhoksë. Ajo çka unë
kërkoj është që Kryepiskopi im të
jetë i ndriçuar, të jetë i urtë, me për-
vojë dhe në gjendje të shtojë dhe
prosperojë Kishën time Ortho-
dhokse Autoqefale Shqiptare, të di-
jë të drejtojë njeriun dhe t’i mësojë
atij dashurinë, respektin, të drejtën,
mëshirën dhe dhurimin për tjetrin.
Fortlumturia e Tij i ka bërë dhe
vazhdon t’i bëjë të gjitha këto. Nuk
besoj se i bën këto pse është grek,
porse i shërben njerëzisë i dorëzuar
në Krishtin. A thua se po të mos
ishte grek Kryepiskopi, Kisha
Orthodhokse Autoqefale Shqiptare
do ishte më shqiptare sesa është?
Kisha Orthodhokse Autoqefale
Shqiptare ka ekzistuar më parë dhe
do të vazhdojë të ekzistojë edhe
më pas. Kisha janë besimtarët
shqiptarë orthodhoksë. A thua ata
patriotët e flaktë nuk do i stigma-
tizonin po njësoj shqiptarët ortho-
dhoksë?
Fortlumturia e Tij, Anastasi e
nxori Kishën Orthodhokse Auto-
qefale të Shqipërisë nga varri ku e
kishin futur të copëtuar ca patriotë
të mëdhenj shqiptarë që flakërinë
nëpër Shqipëri nja 50 vjet. Kisha
Orthodhokse Autoqefale Shqiptare
sot ka Universitetin e vet, ku më-
sojnë priftërinjtë orthodhoksë që u
shërbejnë besimtarëve shqiptarë të
krishterë orthodhoksë. Me dorën
e vet ka drejtuar rindërtimin e ki-
shave orthodhokse të rrënuara dhe
ndërtuar kisha të reja në shërbim
të qindra-mijëra besimtarëve ortho-
dhoksë shqiptarë në Shqipëri. Për
të mos thënë angazhimin e vet di-
rekt në vepra humanitare dhe në pro-
movimin e orthodhoksisë shqiptare
në mbarë botën përmes forumeve
ndërkombëtare ku merr pjesë dhe
ku është President nderi. Fortlum-
turia e Tij në këta 20 vjet na ka shër-
byer, ai ka bërë shumë për mijëra
besimtarë orthodhoksë anembanë
Shqipërisë, u ka dhënë atyre dinjitet
në besimin e tyre fetar dhe u ka
mësuar të jenë qytetarë shqiptarë
më të mirë, më të dashur. Për këtë
kontribut të jashtëzakonshëm të
shtrirë në 20 vjet, në shërbim të
qindra-mijëra shqiptarëve, jo vetëm
të krishterë orthodhoksë, i propozoj
Presidentit të Republikës së Shqi-
përisë, zotit Bujar Nishani, të na
nderonte duke i dhënë nënshte-
tësinë shqiptare Fortlumturisë së
Tij, Anastasit.
6 NGJALLJA JANAR 2014

VLERA E PAKONCEPTUESHME E JETËS NJERËZORE

(vijon nga faqja 1) solidaritet aktiv, duke mbështetur Mesazhi mahnitës i Krisht- sinë dhe indiferencën që e minojnë
ofrojë “të tepërtën edhe të kësaj me fjalë dhe vepra, me dashuri të lindjes është se Biri i Perëndisë së atë. Le ta mbështesim me solidari-
jete; pra, kjo është gjëja më e vyer, sinqertë, ata që ndodhen në spro- Paafrueshëm u bë njeri. Bërja njeri tetin tonë dashuror.
pjesëmarrja e përsosur e Shpirtit va, ata që i ka plagosur varfëria, e Fjalës Hyjnore shpall me bujë,
të Shenjtë” (Shën Kirilli i Alek- sëmundja dhe dëshpërimi. vëllezërit e mi, vlerën e jashtëza- ...le të forcojmë re-
sandrisë). “Me të tepërt” ka kupti- Njëkohësisht, detyrimi i të kri- konshme të jetës njerëzore. Por
spektin për jetën e ba-
shterëve të ndërgjegjshëm është në të njëjtën kohë, zbulon se
shkënjerëzve tanë, duke
edhe dëshmia se përpos jetës Krishti erdhi të na injektojë një
...e kremtja e sotme, në biologjike, ekziston edhe një jetë jetë më të lartë, “pjesëmarrjen e luftuar dhunën, padrej-
të gjitha dimensionet dhe e një cilësie më të lartë: ajo shpirtë- përsosur të Shpirtit”, që shtrihet në tësinë dhe indiferencën që
perspektivën e saj, është rore që fal dhe nxit besimin, që mu- përjetësi. e minojnë atë. Le ta mbë-
mbi të gjitha e kremtja e ndëson hapjen e zemrës sonë në Le të përkujdesemi që në këto shtesim me solidaritetin
jetës. zonën e Shpirtit. Një jetë që lëviz ditë festive, të përjetojmë më thellë tonë dashuror.
vazhdimisht duke u transformuar së shenjtërinë dhe madhështinë e
min e plotësisë cilësore që fal
prania e Shpirtit jetëbërës tek ata
“që mbeten në Krishtin”.

2. Drejtimi i dytë i meditimit

krishtlindësor duhet të shikojë në
forcimin e respektit ndaj jetës së
bashkënjerëzve tanë. Kërcënimet
e ndryshme kundër jetës, aktet
vrastare, konfliktet e përgjak-
shme, kamxhikojnë realitetin e
përditshëm. Me gjithë pretekstet
e ndryshme, marrja e një jete nje-
rëzore përbën jo vetëm krim ndaj
viktimës, por në përgjithësi, është
krim kundër njerëzimit.
Por përbuzja e jetës nuk kryhet
vetëm me akte kriminale dhe
dhunë të shumëllojshme. Njerëz të
panumërt kërcënohen nga forma
të ndryshme padrejtësie në sferën
sociale dhe private. Padrejtësia i
çon shumë njerëz drejt privacio- dhuratës së jetës që na e ka dhu- Krishtlindje të bekuara, me
brendshmi me sigurinë se Krishti
neve, varfërisë dhe mjerimit. Diçka ruar Perëndia. Dhe për më tepër përpjekje të ndërgjegjshme për
erdhi “... që kushdo i cili shikon
që vepron, pa u dalluar qartë, ku- të shprehim mirënjohjen tonë me një shoqëri më njerëzore! Me
ndër jetës njerëzore, është indife- Birin dhe beson në atë të ketë jetë
përpjekje të pandërprerë për zhvi- frymëzimin e Krishtit, Viti i Ri le të
renca ndaj cilësisë së jetës së ba- të përjetshme...” (Joani 6:40).
llimin e jetës shpirtërore. Në të jetë sa më shumë njerëzor!
shkënjerëzve tanë. Ky fenomen *** njëjtën kohë, le të forcojmë respek-
nuk dënohet nga ligji, por nuk resht “Unë erdha që të kenë jetë dhe tin për jetën e bashkënjerëzve ta- Me dashuri të tërëshpirtshme
së minuari jetë të panumërta ta kenë me të tepërt” (Joani 10:10). në, duke luftuar dhunën, padrejtë- më Krishtin,
njerëzore. Madje në një epokë
krizash, siç është kjo e jona, indi- † Anastasi
ferenca shpesh kthehet në vdekje- ...edhe në çastet më të errëta të dëshpërimit, le të Kryepiskop i Tiranës, Durrësit
prurëse. Detyra imediate e të gji- sjellim ndër mend vlerën e pakapërcyeshme të jetës dhe i Gjithë Shqipërisë
thëve ne, është të mbrojmë çdo dhe se, në asnjë rast, nuk kemi të drejtë ta
jetë njerëzore me ndihmë konkre- shkatërrojmë vetë me duart tona. Dhjetor, 2013
te, të shprehur në praktikë dhe
JANAR 2014 NGJALLJA 7

Tiranë
Kremtim festiv në Katedralen e Re
“Ngjallja e Krishtit”
“Në epokën tonë, në deklaratat publike,
mbisundon theksimi i dinjitetit të njeriut. Por
ngjarja që tregon me forcë unikale vlerën e jetës
njerëzore, është ajo që zotëron në të kremten e
sotme: Biri i Perëndisë së gjallë, të paafrueshëm
dhe të tërëfuqishëm, mori natyrën njerëzore, u
bë njeri. Ky vazhdon të jetë mesazhi qendror
mahnitës i Krishtlindjes. Kështu e nisi
Kryepiskopi Anastas mesazhin tradicional të
Krishtlindjes, që u lexua në mbarim të Liturgjisë
Hyjnore festive, që u krye në Katedralen e Re
“Ngjallja e Krishtit”. Ai bashkëmeshoi me
anëtarë të tjerë të Sinodit të Shenjtë, Episkopin
e Apollonisë, Nikollën, Episkopin e Krujës,
Andonin, Episkopin e Amantias, Nathanailin dhe
e Episkopin e Bylisit, Astin.
Atmosfera e Krishtlindjes kishte ditë që
ndihej në të gjithë kryeqytetin edhe përpara
datës 25. Më të veçantë atë e bën veprimtaritë
e shumta me fëmijët, si koncerte, kolendrat etj.,
por edhe veprimtaritë bamirëse, duke shpër-
ndarë dhuratat dhe ushqimet që ata vetë kishin
mbledhur. Këtë atmosferë e theksonin dhe
shërbesat e veçanta të kësaj periudhe, si Efqelia,
Shërbesa e Orëve etj.
Ato kulmuan ditën e Krishtlindjes me Litur-
gjinë Hyjnore të Shën Vasilit, që nisi në orën 6.30,
në Katedralen “Ngjallja e Krishtit”. Ajo ishte e
mbushur që herët, por edhe gjatë gjithë ditës
nuk rreshti lumi i besimtarëve, që vinin për të
ndezur qirinj dhe për t’u lutur. Ata që nuk mu-
ndën të vijnë në kishë e ndoqën meshën në trans-
metimin e drejtpërdrejt në RTSH, por edhe në
lidhjet direkte dhe kronikat e televizioneve të tjera.
Mesazhi i kësaj Krishtlindjeje i Kryepiskopit
Anastas ishte i përqendruar te “vlera e pakon-
ceptueshme e jetës njerëzore”, të cilën e thekson
kjo e kremte, duke u ndalur në mënyrë të
veçantë edhe te lufta kundër indiferentizmit ndaj
njerëzve të tjerë dhe te rëndësia e solidaritetit,
respektit e ndihmës për ta. Por u theksua edhe
dimensioni i jetës së përjetshme, që ajo sjell.
“...Përpos jetës biologjike, ekziston edhe një jetë
e një cilësie më të lartë; ajo shpirtërore, që fal
dhe nxit besimin, që mundëson hapjen e zemrës
sonë në zonën e shpirtit”, do të nënvizonte
Fortlumturia e Tij në këtë mesazh.
Korresp. i “Ngjallja”

Urime të shumta e të ngrohta

- Kryepiskopi Anastas priti vizitorë të shumtë në selinë e re të Sinodit të Shenjtë -

Ditën e Krishtlindjes, pas Liturgjisë Hyjnore, gjithëve si të gjitha festat e mëdha të besimeve Kryetari i Partisë Demokratike, z. Lulzim
në orën 12:00, Kryepiskopi Anastas, i shoqëruar fetare të vendit tonë dhe përfitoj nga rasti që të Basha: “Urime për çdo vatër shqiptare që të
nga episkopët e Apollonisë Nikolla, Krujës nënvizoj kënaqësinë se në këtë ditë kur fryma marrë bekimin e Zotit, për të gjithë njerëzit
Andoni, i Amantias Nathanaili dhe i Bylisit Asti, e solidariteti me më të dobëtit me ata në nevojë anembanë botës. Dua të shpreh krenarinë që
pritën vizitat e urimit. Pritja u bë në sallën e me të gjithë ata që kërkojnë një rrugë shprese jam kryetar i një bashkie të një qyteti, të një
madhe të godinës së re të Sinodit të Shenjtë, kulmon”. vendi që feston me shpirt tolerance. Gëzuar”.
pjesë e kompleksit të Katedrales “Ngjallja e
Krishtit”. Erdhën për të uruar Presidenti Nishani,
Kryeministri Rama, Kryetari i Kuvendit Meta,
Kryetari i PD dhe Kryebashkiaku Basha, mini-
stra, kryetarë partish, diplomatë, intelektualë dhe
personalitete të shquar, besimtarë etj.
Për të uruar erdhën edhe përfaqësues të ko-
muniteteve të tjera fetare, Kryetari i Komunite-
tit Musliman, Haxhi Selim Muça, Kryegjyshi
Bektashian, Baba Edmond Brahimaj, Nunci
Apostolik, Mons. Iglezias, përfaqësues të Vëlla-
zërisë Ungjillore, Komunitetit Halvetian etj.
Të pranishmit uruan Kryepiskopin dhe be-
simtarët orthodhoksë për festën, duke theksuar
ndër të tjera:
Presidenti i Republikës, z. Bujar Nishani:
“Dëshiroj të uroj më shumë paqe në shpirtrat
tanë, më shumë qetësi në jetët tona”.
Kryetari i Kuvendit, z. Ilir Meta: “Lindje dhe
dritë, rilindin dhe forcohen shpresat tona për një
Shqipëri më të mirë, jo vetëm për veten tonë, por
edhe për brezat që vijnë. Sot është një ditë që na
bën me të bashkuar, më solidarë të punojmë së
bashku për një Shqipëri të zhvilluar. Gëzuar”.
Kryeministri z. Edi Rama: “U uroj gëzuar
Krishtlindjet të gjithëve, është një festë e të
8 NGJALLJA JANAR 2014

Nismë humane nga të rinjtë orthodhoksë për njerëzit në nevojë

Lidhja Rinore Orthodhokse “Bijtë e Dritës”
Tiranë, në kuadër të Krishtlindjes, gjatë periu-
dhës nëntor - dhjetor 2013, ndërmori një nismë
në bashkëpunim me besimtarët orthodhoksë të
Tiranës dhe përgatiti rreth 120 pako ushqimore.
Ato iu shpërndanë kryesisht familjeve shumë
të varfra. Përkatësisht, 84 pako në Tiranë dhe
36 pako për familjet e policëve të rënë në krye
të detyrës në qarkun e Shkodrës.
Kjo nismë u prezantua edhe nga Kryepiskopi
Anastas në fund të Liturgjisë Hyjnore përpara
besimtarëve, ku u bëri thirrje atyre të mbështes-
nin të rinjtë dhe të kontribuonin me ushqime të
ndryshme, veshmbathje, ilaçe, si dhe në mjete
monetare. Një pako ushqimore përbëhej nga
ushqime bazë si: miell, sheqer, vaj, fasule, oriz,
makarona etj.
Dhe besimtarët nuk nguruan ta mbështetin
këtë ndihmë. Menjëherë filluan të kontaktonin
me personat e caktuar në këtë nismë. Mbledhja
e ndihmave përfundoi më 22 dhjetor dhe menjë-
herë u përgatitën pakot e u bë shpërndarja e
tyre për familjet në nevojë. Në Tiranë, kjo u
realizua përpara ditës së Krishtlindjes, me një
aktivitet festiv në mjediset e Katedrales “Ngjallja
e Krishtit”.
Për ato familje të cilat për shkak të vështi-
rësive të ndryshme, largësisë, sëmundjeve apo
moshës së madhe nuk patën mundësinë të vinin
dhe ta merrnin vetë këtë dhuratë, të rinjtë ua
çuan në shtëpi.
Kjo nismë ishte gjithashtu edhe një finalizim
i trajnimeve të ndryshme që janë bërë për këtë
qëllim, në bashkëpunim me Zyrën “Diakonia
Agapes - Shërbimi Dashurisë” e Kishës, me
tema si “Mobilizimi i komunitetit” dhe “Ngritja
e fondeve” etj. Qëllimi është që të rinjtë të bë-
hen anëtarë aktivë në komunitet, si dhe të lehtë-
sojnë sadopak dhimbjen dhe varfërinë e njerëzve
në nevojë.
Të njëjtën nismë ndërmorën edhe të rinjtë e
dioqezës së Korçës, ku u përgatitën 30 pako
ushqimore, si dhe të rinjtë e dioqezës së Beratit
me 35 pako.

Jani Meni
Koordinator i Zyrës së Rinisë

Fondacioni “Klinikat Orthodhokse të Ungjillëzimit” - Klinika Okulistike dhe ORL

Shërbim i ri i Kirurgjisë Okulistike

- Po kryhen ndërhyrje me nivel të lartë dhe me teknika bashkëkohore -
Së fundmi, në Klinikën Okulistike dhe ORL, të Fondacionit “Klinikat Shërbimet e reja, për sëmundje dhe probleme që kërkojnë ndërhyrje
Orthodhokse të Ungjillëzimit”, është vënë në funksion shërbimi i kirurgjikale janë:
Kirurgjisë okulistike. Në sallën e kirurgjisë kryhen ndërhyrje me teknika 5. Halazioni
1. Dakriocistorhinostomi
bashkëkohore me vendet e zhvilluara. 6. Katarakti (perde)
2. Strabizmi
Tashmë mund të trajtohen me sukses një numër sëmundjesh si me ultratinguj
3. Glaukoma
katarakti (perde), glaukoma, strabizmi, chalazioni, pterigium etj. (fakoemulsifikacion)
4. Pterigioni
Garanci për mbarëvajtjen e trajtimeve kirurgjikale janë aparaturat
moderne të cilësisë së lartë dhe stafi i kualifikuar e i përkushtuar.
JANAR 2014
Etika e bashkësisë shoqërore orthodhokse
Prof. dr. Arqile Bërxholi
Rajonizimi gjeografik i bashkë-
sive fetare në vendin tonë tashmë
është i diferencuar, po aq e diferen-
cuar është edhe morfologjia e tyre.
Nga ana e saj, socio-gjeografia ka
qenë pothuajse e përbashkët, çka
ka qenë faktori më themelor që ka
vulosur dhe tolerancën ndërfetare
në kuadrin e gjerë gjeografik. Në
kuadrin rajonal, ballkanik, gjatë
historisë kanë ndodhur dhe përzi-
erje fetare, njëkohësisht edhe ristruk-
turime. Kjo dukuri ka ndodhur dhe
në Shqipëri, por për shqiptarët, gja-
të procesit dukuria është bashkë-
shoqëruar në kohë me shumë ele-
mentë si të lëvizjes historike, edhe
të asaj etnologjike Si: formimi i
kombësisë, luftërat kundër pushtu-
esve, lëvizja për alfabetin dhe për
problemin e gjuhës e të kulturës
shqiptare etj. Kjo ka bërë atë që
të objektivizohen drejt si elementët
shoqëroro-historikë dhe ata fetarë.
Mirëpo, ka raste kur studiues të
ndryshëm nuk e vlerësojnë mirë
këtë raport. Pikërisht këta janë
dhe bartësit e konceptit që është
përdorur shpesh se “Feja e shqip-
tarit është shqiptaria”.
Por ka dhe studiues të cilët në
këtë vorbull mundohen që të foku-
sojnë ristrukturimin fetar në Shqi-
përi (dhe në gjithë trojet shqiptare)
si thelb i “mbijetesës” së kombit
shqiptar. Kjo tezë jo vetëm që nuk
bart realizëm, por bëhet mbështe-
tëse edhe për shumë keqinterpreti-
me dhe keqpërdorime. Në të vërtetë
duhet thënë se ky lloj ristrukturimi
së fundi, pas shekullit të XVII-të,
nuk ishte dukuri e brendshme por
e imponuar nga “lart”, prandaj në
përgjithësi elementi i ri që u përfshi
në këtë ristrukturim mbeti vetëm
si një sistem rregullash dhe nuk u
shndërrua në sistem idesh që të ku-
shtëzonin ndërgjegjësimin e brend-
shëm, prandaj me të drejtë këtë
element të ri e kanë vlerësuar si
“islami shqiptar”. Pikërisht këtu që-
ndron thelbi i tolerancës fetare të
këtij islami shqiptar. Në mënyrë
NGJALLJA
dhe institucioni i tolerancës
më të specifikuar mund të shë-
nojmë se “institucioni i tolerancës
fetare” është dukuri e brendshme
e gjithë bashkësive shoqërore fe-
tare në Shqipëri, është dukuri e
etikës së tyre formuar nga kodi i
shenjtë trajtuar në mjedisin specifik
të Shqipërisë.
Historia e popullit shqiptar është
një “det i paanë”, koordinatat
gjeografike të të cilit, autorë të ndry-
shëm i kanë përcaktuar sipas “pro-
jeksioneve” të tyre të preferuar
apo edhe të ofruar. Është kjo ar-
syeja që morfologjia e ndërtuar e
kësaj historie është më së shumti
rezultante e metodologjisë së ofruar
nga politika dhe ideologjia sesa
pasqyrim realisht i “hapësirës së
rilevuar”. Në këtë det të historisë
së popullit shqiptar, herë të egër-
suar skajshëm dhe herë të tjera
zhgënjishëm të qetë, ku mjaft rryma
të kundërta janë përplasur me
njëra-tjetrën duke krijuar vorbulla,
“lundërtarët” e historisë kanë mu-
ndur të rilevojnë atë që sipas tyre
ka qenë e mundshme. Këta “lu-
ndërtarë” janë nisur nga “mole” të
ndryshëm, hipur në anije të ndry-
shme dhe orientuar nga busulla të
ndryshme. Për pasojë dhe “hartat
e morfologjisë së historisë” përpi-
luar prej tyre janë me shumë kon-
traste, me jo pak kundërshti, herë
janë ngazëllyese dhe herë të tri-
shtuara. Pikat e bardha në këto
“harta” janë ato vorbulla ku autorët
kanë preferuar të shmangen. Po
lind pyetja, se cila është harta më
e mirë? Ndoshta kjo pyetje do të
mbetet edhe për shumë kohë pa
përgjigje të saktë. Natyrisht asnjë
hartë nuk mund të shfaqet si e
vërteta përfundimtare, por harta
më e mirë do të jetë ajo që ngjarjet,
njerëzit, rrjedhojat do t’i paraqesë
mbështetur mbi vërtetësinë e asaj
që është e vërtetë; njëherësh “har-
ta” më e keqe do të jetë ajo që do
të ndërtohet mbështetur në të vërte-
tën e “pëlqyeshme” nga autori.
Pjesë e pandarë e “detit të hi-
storisë së popullit shqiptar është
dhe historia e bashkësive fetare.
Në këtë linjë interesi, nga njëra anë
përpjekja për të gjetur “të vërtetën
e pëlqyeshme”, “rilevimet e para-
konturuara”, si dhe paaftësia e ri-
levuesve për të rilevuar vorbullat,
kanë sjellë konsiderata nga më të
ndryshmet. Gjatë viteve të sundimit
të ish-shtetit socialist historia, so-
ciologjia apo gjeografia sociale, nuk
e kanë pasur fort në qejf fenë si
një nga objektet e studimit. Edhe
kur e kanë atakuar atë më shumë
janë munduar të gjenin të vërtetat
9
e “pëlqyeshme” në aspektin histo-
rik, apo ato të vërteta të “papëlqye-
shme” në aspektin politik dhe ideo-
logjik. Për pasojë etiketimi konstant
për fenë ka qenë “ideologji reak-
sionare”; “përdorur nga të huajt për
të cenuar sovranitetin”, apo nga
klasat sunduese për të “përjetësuar
sundimin”...
Larg këtij dogmatizmi, por me
formulime të tjera, nuk kanë mbetur
edhe një radhë studiuesish të huaj
apo të vendit ish-përkrahës të ideo-
logjisë fashiste. Por duhet thënë se
nuk kanë munguar edhe studiues
realistë, të cilët përbëjnë skedarin
më të vlefshëm dhe që mundësuan
një “pllakatë” me të vërtetë tërhe-
qëse të historisë së feve në Shqi-
përi... Dikush i ka vlerësuar shqip-
tarët më shumë si “luftëtarë sesa
fetarë”, një tjetër ka shënuar se:
“Feja e vërtetë për shqiptarin është
krenaria, besa, kulti i fjalës së dhë-
në”, duke mos i vlerësuar këto dhe
si tipare të etikës së bashkësive sho-
qërore fetare. Bajroni në veprën e
tij shkruan me dyshim për “interesin
e shqiptarit për fenë”; Konti Çiano
ka folur për “ateizmin e shqip-
tarëve”...
Këto gjykime kanë qenë të ku-
shtëzuara nga tre faktorë theme-
lorë: a. Pranimi vetëm i së “vërte-
tës së pëlqyeshme”; b. Vlerësim i
njëanshëm i historisë; c. Pamundë-
sia për të shpjeguar thelbin e këtyre
dukurive, që kanë qenë njëherësh
sa jofetare dhe fetare.
Nisur nga sa thamë.. konklu-
dojmë se në themel të tolerancës
së bashkësisë shoqërore ortho-
dhokse qëndron etika e kësaj ba-
shkësie, e cila është mbrujtur nga
kodi i shenjtë në mjedisin specifik
shqiptar.... Për këtë themi se etika
e bashkësisë orthodhokse është në
themel të “institucionit të tole-
rancës”, si një dukuri karakteristike
në Shqipëri. Natyrisht kjo cilësi e
bashkësisë orthodhokse është pre-
zente edhe në bashkësitë e tjera.
Marrë nga libri “Bashkësia
shoqërore ortodokse në
Shqipëri”, Tiranë 2013
10 NGJALLJA JANAR 2014

Shpallen
dy shenjtorë të rinj
Në datën 27 nëntor 2013, Sinodi i Shenjtë i
Patriarkanës Ekumenike, i drejtuar nga Patriarku
Vartholome, vendosi të regjistrojë në Agjiologun e
Kishës Orthodhokse emrin e Hieromonak Porfir
Kavsokalivitit (1906-1991) dhe Hieromonak Meletit
të Rodit (fundi i shek. XVIII), duke i vënë kështu
në radhët e shenjtorëve. Sipas vendimit sinodik,
kujtimi i shën Porfir Kavsokalivitit do të nderohet
nga Kisha Orthodhokse më 2 dhjetor dhe i shën
Meletit të Rodosit më 12 shkurt, ditën që kanë
ndërruar jetë.
Mitropoliti i Filadelfisë, Melitoni, pjesëtar i Kë-
shillit të Patriarkanës së Shenjtë, që merret me
çështjet kanonike, deklaroi se: “Kriteri bazë i kë-
saj njohjeje ishte ndërgjegjja e plotësisë së Kishës
Shën Porfir Kafsokaliviti Shën Meleti i Rodit në të gjithë botën orthodhokse”.

Si kryhet njohja e shenjtorëve në Kishën Orthodhokse

Shenjtorët nderoheshin nga besimtarët që në
Kishën e hershme. Ajo nuk kishte përcaktuar
ndonjë rregull të shkruar për njohjen e shenjto-
rëve, por ndërgjegjja e të krishterëve i nderonte
dhe i tregonte të tillë.
Fillimisht, njohja kishte karakter lokal. Më pas
emrat e shenjtorëve i regjistruan në martirologë,
agjiologë, sinaksarë, mujorë ose diptikë. Me ka-
limin e kohës njohja e shenjtorit merrte karakter
të përgjithshëm, kur ndërgjegjja e përbashkët e
plotësisë së Kishës vlerësonte që emri i shenjtit
të shkruhej në diptikë.
Më vonë, njohja e shenjtorëve kryhej me akte
zyrtare të Kishës nga sinodet, në mënyrë që të
përgjithësohej nderimi i tyre. Kisha asnjëherë
nuk është nxituar të shpallë zyrtarisht shenjtë-
rinë e dikujt dhe kjo duket më së miri kur ajo
nuk ka bërë asnjë gabim në këtë çështje.
Kisha nuk shpalli kurrë asnjë shenjtor pa qenë
shenjtor dhe kjo për arsyet se ajo drejtohet nga
Shpirti i Shenjtë drejt së vërtetës dhe njohjes së
shenjtorëve dhe se ndërgjegjja e pagabueshme
e saj si komunitet, në mënyrë të mrekullueshme,
pranon si shenjtorë, shenjtorët e vërtetë.
Kriteret e përhershme të njohjes së ndonjërit
prej pjesëtarëve të Kishës si shenjtor janë: a) mo-
rali i krishterë orthodhoks, b) jeta shpirtërore,
c) mrekullitë. Këto kritere, që shërbejnë si ele-
mentë dhe prova bindëse, duke u alternuar me
ndërgjegjen e Kishës, krijojnë kushtet dhe mo-
mentin e njohjes së shenjtërisë së pjesëtarit të
Kishës. Procedura e njohjes së një shenjtori nuk
e bën atë shenjtor, por vetëm sa njeh dhe e shpall
shenjtërinë e tij, që iu dha nga Perëndia që në
jetën tokësore.
Thoma Shkira

Me www.orthodoxalbania.org Shkodër
do të gjeni në internet Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
Ndihma për fëmijët e policëve
Kisha jonë Orthodhokse me faqen e saj të vrarë në krye të detyrës
zyrtare përpiqet të përcjellë mesazhin dhe Kisha Orthodhokse në Shkodër për Festën
informacionin e saj edhe në internet. e Krishtlindjes dhe Vitit të Ri ofroi ndihma
ushqimore për fëmijët dhe familjet e policëve
Ajo i njeh vizitorët e saj me:
të vrarë në krye të detyrës në këtë qytet.
- besimin e krishterë orthodhoks, Në datën 22-12-2013 në kishën orthodhokse
- organizimin dhe veprimtarinë e “Lindja e Krishtit” në Shkodër, me bekimin e
strukturave institucionale, Fortlumturisë së Tij, Kryepiskopit Anastas dhe
- lajmet më të fundit, në bashkëpunim me policinë e Shkodrës u
- arsimin, edukimin dhe shërbimin social ndanë ndihma ushqimore për fëmijët dhe
e kulturor që ofron në shoqëri, Teksti këtu ndërthuret me fotografi, mesazh familjet e policëve të vrarë në krye të detyrës,
- ndërtimin dhe restaurimin e kishave zanor, muzikor e filmik. në mënyrë që dhe ata të festojnë Krishtlindjen
dhe manastireve, Këtë informacion do ta gjeni në tri gjuhë: dhe festat e fundvitit si të gjitha familjet e tjera.
- botimet kishtare etj. shqip, anglisht e greqisht. Policia e Shkodrës falënderoi me një letër
zyrtare Kishën Orthodhokse dhe Kryepiskopin
Anastas për angazhimin dhe kontributin e
Shihemi, lexohemi e dëgjohemi në moment dhe kudo në të gjithë globin me
Fortlumturisë së Tij për t’iu gjendur pranë këtyre
www.orthodoxalbania.org
familjeve në nevojë.
JANAR 2014
20 vjet më parë në gazetën “Ngjallja” (janar 1994)
Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë
20 vjet në Këshillin Botëror të Kishave
Komiteti Drejtues i Këshillit Bo-
tëror të Kishave, në seancën plena-
re të ditës së parë (20 janar), votoi
unanimisht për pranimin e Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqi-
përisë në KBK.
- Kisha Orthodhokse Autoqefale
e Shqipërisë, - theksoi në përshë-
ndetjen e tij Kryepiskopi i Tiranës
dhe i Gjithë Shqipërisë, Anastasi,
ka qenë e angazhuar në Lëvizjen
Ekumenike që përpara Luftës II
Botërore dhe po të mos e kishte
ndërprerë këtë lidhje persekutimi
ateist komunist, me siguri ajo do të
kishte qenë ndër themeluesit e
Këshillit Botëror të Kishave më
1948.
Pasi foli për gjendjen e sotme
të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë, Kryepiskopi Anastas
theksoi, gjithashtu, faktin se,
pavarësisht se është një ndër kishat
më të varfra të Këshillit Botëror
të Kishave, Kisha Orthodhokse
Autoqefale e Shqipërisë është me
të vërtetë Kisha e Ngjalljes, që
përbën një faktor të përhershëm
bashkëpunimi harmonik, pajtimi
dhe paqeje, me pjesëmarrje të gjallë
në shqetësimet sociale, për ndër-
timin në Shqipëri të një shoqërie të
drejtësisë, të lirisë dhe dashurisë.
Kisha Orthodhokse Autoqefale
e Shqipërisë po bën të gjitha për-
NGJALLJA
pjekjet e mundshme të bashkekzis-
tencës paqësore të komuniteteve
fetare në rajonin e trazuar të Ball-
kanit dhe merr pjesë gjallërisht në
dialogun ndërfetar botëror.
- Komiteti Drejtues i KBK i
zhvilloi punimet nga 20-28 janar, në
Qendrën Konferenciale Eskom,
midis qyteteve Johanesburg dhe
Pretoria. Në qendër të punimeve
ishin tematika e Asamblesë së 8-të
të Këshillit Botëror të Kishave dhe
vendi ku do të zhvillohej kjo Asa-
mble. Për sa i përket vendit, pas di-
skutimit të 3 qyteteve kandidatë,
Amsterdam, Bukuresht dhe Harare,
kryeqyteti i Zimbambves, Harare,
fitoi shumicën e votave dhe rrje-
dhimisht është vendi organizator.
Lidhur me tematikën e Asa-
mblesë pati diskutime e opinione të
ndryshme rreth temës së propozuar
nga Sekretari i Përgjithshëm Rev.
Dr. Konrad Raiser, “Pendohu dhe
gëzohu” dhe për shkak të tyre nuk
u konkludua përfundimisht, duke e
lënë në kompetencën e Komitetit
Ekzekutiv të KBK, në konsultim
me të gjithë anëtarët e vet.
Si në referatin e sekretarit të për-
gjithshëm, ashtu edhe në diskutime
të veçanta, u vu theksi në përpjekjet
për pajtim të ndërmarra nga KBK
në konfliktet në ish-Jugosllavi,
Armeni Azerbaxhan.
Krahas seancave plenare u
zhvilluan edhe takime në grupe
pune për diskutimin e temave spe-
cifike. Kryepiskopi Anastas mori
pjesë në punimet e grupit të dytë
për hieroapostolinë.
Një rëndësi të veçantë për Ki-
shat Orthodhokse pati takimi i për-
faqësuesve të tyre. Theksi në të iu
vu identitetit dhe forcimit të Kishës
Orthodhokse në jetën e Këshillit
Botëror të Kishave, problemet e
Kishave të veçanta, uniteti dhe ba-
shkëpunimi midis tyre në dhënien
e dëshmisë së besimit të krishterë
orthodhoks.
Natyrisht, që nuk mund të lihet
pa përmendur edhe konteksti i për-
gjithshëm i këtyre punimeve, i cili
pa dyshim qe i mrekullueshëm, edhe
për faktin se përpjekja e vazhdue-
shme e Këshillit Botëror të Kisha-
ve kundër aparteidit në Afrikën e
Jugut tanimë ka dhënë rezultatet e
veta, më i spikatshmi i të cilëve janë
zgjedhjet e para të lira në muajin
prill.
E gjithë periudha e punimeve u
shoqërua edhe me veprimtari të
ndryshme njohëse, të organizuara
me mjaft mikpritje nga Këshilli i
Kishave të Afrikës së Jugut, anëtar
i të cilit është edhe nobelisti, dhespoti
anglikan Desmond Tutu.
20 vjet më parë,
në janar 1994,
u montua në mjediset
e Kryepiskopatës
në rrugën e Kavajës
shtypshkronja e
parë e Kishës sonë.
Ajo nxori si botim të
parë në shkurt
gazetën “Ngjallja”
e më pas edhe shumë
libra shpirtërorë,
jetë shenjtorësh,
kalendarë etj.
Sot ajo është
vendosur me pajisje
të reja në mjediset e
qendrës “Nazaret”.
11
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
SHKURT 2014
1 E Shtunë † Dësh. Trifoni.
Osh. Petro në Galati. Dëshg.
Perpetua etj.
2 E Diel † PARAQITJA E
ZOTIT KRISHT NË
TEMPULL (IPAPANDIA).
3 E Hënë † Simeon
Perëndipritësi. Pr/sha Ana.
Nikolla i Japonisë.
8 E Shtunë † Profeti Zaharia.
Dëshm.Theodhor Stratilati.
9 E Diel † E DOG. E
FARISEUT. Dësh. Niqifori.
Markeli i Sicilisë. (Triodhi)
10 E Hënë † Hierod.
Harallambi. Osh. Zinon
postieri. Ana suedezja.
11 E Martë † Hierod. Vlashi
e 7 dëshmorë me të.
Mbretëresha Theodhora.
12 E Mërkurë Meleti i Antio-
kisë. Dësh. i ri Kristo kop-
shtari, shqiptar. (Hahen të gjitha)
14 E Premte Osh. Afksenti.
Osh. Maroni. Avramiu i
Karës. (Hahen të gjitha)
15 E Shtunë † Ap. Onisimi
nga të 70-t. Osh. Eusebi.
Dësh. Majori.
16 E Diel † E
PLANGPRISHËSIT. Dësh.
Pamfili. Flaviani i Kon/pojës.
17 E Hënë † Dëshm.
Theodhor Tironi. Mbretërit
Markiani e Pulkeria.
22 E Shtunë † E Shpirtrave.
Dëshmorët në Evgjeni. Dësh.
Sineti. Osh. Thalasi.
23 E Diel † TË LIDHURIT
E MISHIT (Gjykimi i fundit).
Dëshg. Gorgonia.
24 E Hënë † Gjetja I & II e
kokës së Joan Pagëzorit.
(Bulmet e peshk)
25 E Martë Tarasi i
Konstandinopojës. Hierod.
Rigjini e 40 dësh. me të.
(Bulmet e peshk)
26 E Mërkurë Dëshg. Foti-
nia samaritane, Anatolia etj.
Porfiri i Gazës. (Bulmet e peshk)
27 E Enjte Prokop dekapoliti.
Gjelas aktori. Osh. Asklipi.
(Bulmet e peshk)
28 E Premte Omol. Vasili.
Oshg. Marana e Kira. (Osh.
Kasiani) (Bulmet e peshk)
12 NGJALLJA JANAR 2014

Doli në qarkullim
libri i
Kryepiskopit Anastas
“Në gjysmën e parë të shekullit të 20-të, Kisha Ortho-
dhokse e Shqipërisë mbërriti në portat e Hadhit. Në fund të
shekullit të 20-të, jetoi intensivisht përvojën dhe sigurinë
se “dyert e Hadhit nuk do të kenë fuqi përmbi të” (Matth.
16:18). Në fillimet e shekullit të 21-të, gëzon në mënyrë
paskale një lulëzim në mbarë shprehjet e jetës së saj, duke
kontribuuar në progresin e shoqërisë së Shqipërisë dhe në
dëshminë e përgjithshme të Orthodhoksisë në botën e sotme”
“Në një epokë pasigurie dhe të trazuar, Kisha Orthodhokse
Autoqefale e Shqipërisë fuqizoi besimin, dashurinë,
shpresën e popullit orthodhoks dhe në tërësi të mbarë
shoqërisë shqiptare. Siç njihet gjerësisht, me praninë dhe
aktivitetin e saj, gjatë gjithë këtyre viteve të jetës demokratike
(1991 e në vazhdim), kontribuoi në rindërtimin e përgjith-
shëm, në zhvillimin shpirtëror dhe social të Shqipërisë”.
Ky libër paraqet frytet e kësaj përpjekjeje bashkëkohore
hierapostolike.

Kryepiskopi Anastas shpallet

“Doktor Nderi” i Universitetit Fordham në SHBA
Universiteti amerikan
Fordham i Nju Jorkut, në
SHBA, do të shpallë “Doktor
Honoris Causa” Kryepisko-
pin e Tiranës dhe të Gjithë
Shqipërisë, Anastasin. Cere-
monia zyrtare e dorëzimit të
titullit “Doktor Nderi” do të
mbahet pasditen e së martës,
28 janar 2014, në kampusin
universitar “Rose Hill”, afër
kopshtit botanik të këtij
metropoli. Gjatë ceremonisë
së dhënies së titullit Fortlum-
turia e Tij do të mbajë fjalën
me temë: “Duke përhapur
Ungjillin në një vend multi-
fetar. Meditime theologjike
për fetë e tjera”.
Universiteti Fordham, u themelua në vitin
1841 nga Kryepiskopi i Nju Jorkut, Rev. John
Hughes, në zonën me po të njëjtin emër të
qytetit dhe ka qenë Universiteti i parë romano-
katolik në bregun veri-lindor të SHBA. Univer-
siteti ndoqi traditën arsimore të jezuitëve, që
ishte zhvilluar në Evropë në shekullin XVI dhe
u kthye në një qendër të rë-
ndësishme të arsimit të lartë, e
specializuar në Shkencat Hu-
manitare (Theologji, Filozofi,
Histori, Sociologji, Pedagogji).
Ky universitet sot tërheq stu-
dentë nga mbarë bota dhe vle-
rësohet lart në mes të universi-
teteve të tjera amerikane.
Përveç këtij titulli, Fort-
lumturia e Tij, Kryepiskopi i
Tiranës dhe i Gjithë Shqipërisë,
Anastasi, është Profesor
Emeritus i historisë së feve në
Universitetin e Athinës dhe
Anëtar Nderi i Akademisë së
Athinës. Deri më sot ka marrë
tituj të ngjashëm nderi të
Shkencave Humanitare (në Theologji dhe
Filozofi) nga 17 universitete në shumë vende
të botës: Greqi, SHBA, Rumani, Qipro,
Gjeorgji, Shqipëri, Itali.