P R A K T I J K M A N A G E M E N T

E
uthanasie kwam dit jaar uitgebreid aan
bod in de media daar zat de tiende
verjaardag van de euthanasiewet natuur-
lijk voor iets tussen. Maar van de jaarlijks
zowat 50.000 overlijdens (op een totaal van
plusminus 100.000) in ons land die op de
een of andere manier medisch worden ben-
vloed, volgt het overgrote deel na een andere
beslissing bij het levenseinde dan euthana-
sie het uitdrukkelijk zelfgekozen levens-
einde met hulp van een arts is slechts goed
voor ongeveer 4% van die 50.000.
Die andere beslissingen het staken of niet
opstarten van een zinloze behandeling, het
opdrijven van de pijnstilling, palliatieve seda-
tie, levensbeindiging zonder verzoek en hulp
bij zelfdoding zijn helaas vaak onvoldoende
gekend, zowel bij patinten als bij zorgverleners,
en roepen nog verkeerde connotaties op.
Supportief team
Met zijn werk Het recht om te sterven wil Dis-
telmans daar iets aan doen. Hij legt de geschie-
denis van de euthanasiewet uit en doet voor-
stellen voor een verbeterde versie. Daarnaast
besteedt hij ruim aandacht aan de definiring
van alle andere medisch getinte
beslissingen met betrekking tot
het einde van het leven. Die
ondubbelzinnige, gedetailleerde
uiteenzetting van de verschil-
lende mogelijkheden werkt ver-
helderend, ook voor wie al ver-
trouwd is met de materie.
Dat terminologie wel degelijk een rol speelt,
toont onderzoek aan het MD Anderson Can-
cer Center in Denver overigens overtuigend aan:
Meer dan een toeschouwer bij het eigen levenseinde
nadat het palliatief team van het centrum
zijn naam had veranderd naar supportief
team, verwezen de oncologen er 40% meer
patinten naar door. De term palliatief had
voor hen de bijklank terminaal en weerhield
hen ervan om patinten door te
sturen... De inschakeling van
dat team zorgde trouwens voor
een verhoogde levenskwaliteit
en dikwijls zelfs voor een ver-
lenging van de levensduur.
Ethische vraagstukken
Duidelijk is verder dat de ont-
wikkelingen in de medische
spitstechnologie en de farma-
cologie niet alleen nieuwe per-
spectieven hebben geopend,
maar ook nieuw leed en nieuwe
ethische problemen in het leven
hebben geroepen. Distelmans brengt enkele
ervan, zoals de schemerzone tussen pijn-
controle en palliatieve sedatie, in kaart en vraagt
extra waakzaamheid voor het onaangepast of
te lang inzetten van therapeu-
tische mogelijkheden.
Hij stipt ook andere moge-
lijke valkuilen aan. Zo mag pal-
liatieve sedatie niet zomaar
gebruikt worden als alterna-
tief voor euthanasie, waar-
schuwt hij. Als de verhoging
van de doses pijnstillende of verdovende
middelen, zonder expliciete toestemming
van de patint, gepaard gaat met de stopzetting
van de voedsel- en vochttoediening, komt
dat neer op levensbeindiging. Onder een
andere, veiligere naam. Zon actie druist vol-
ledig in tegen de ethiek van zorgverleners, die
de morele plicht hebben om de patint en zijn
familie in te lichten n hen zo
goed mogelijk te betrekken. Het
recht op initiatief bij levens-
eindebeslissingen, zo luidt de
boodschap, ligt bij de patint,
die de enige ervaringsdeskundige
is. Een arts die eenzijdig knopen
doorhakt, degradeert zijn patint
tot een passieve, onpersoon-
lijke toeschouwer van zijn eigen
levenseinde.
Met Het recht om te stervenslaagt
Wim Distelmans erin om niet
alleen praktische informatie op
een geordende manier aan te bie-
den, hij helpt ook misverstanden over het
toedienen van euthanasie en verwarring met
andere levenseindebeslissingen de wereld
uit en zet aan tot nadenken over ethische
vraagstukken (wat met zwaar lijdende wils-
onbekwame minderjarigen, met de groei-
ende groep ouderen die om euthanasie vra-
gen omdat ze levensmoe zijn,...?). Een inte-
ressant naslagwerkje voor iedereen die met
levenseindebeslissingen te maken krijgt.
Tijs Ruysschaert
Wim Distelmans, Het recht om te sterven, Uitgeverij Luster,
120 blz., 14,95, ISBN 9789460581076.
De arts is dan wel de
medische expert, de
patint is en blijft de
ervaringsdeskundige
In Het recht om te sterven legt Prof. Wim Distelmans minutieus uit welke
keuzemogelijkheden er zijn bij het levenseinde dat zijn er heel wat meer dan
euthanasie. Hij pleit er daarnaast voor om het recht van de patint op initiatief bij
zijn eigen levenseinde, beter te respecteren. Nu blijken zorgverstrekkers de mening
van de patint, nochtans de centrale figuur in deze pijnlijke gebeurtenis, nog te
vaak uit het oog te verliezen.
17 ARTSENKRANT Dinsdag 27 november 2012 Nr. 2281
Sinds 2004 staat het officieel ingeschreven in de wet
op de patintenrechten. Elkeen behoort van de
beroepsbeoefenaars in de zorgsector de meest aan-
gepaste zorg te krijgen om de pijn te voorkomen, er aan-
dacht voor te hebben, te evalueren, in aanmerking te
nemen, te behandelen en te verzachten. Dat bete-
kent dat u als zorgverlener pijnbestrijding steeds mee
in rekening moet brengen tijdens een therapie. Maar
pijn passend behandelen een doel dat u doorgaans
automatisch nastreeft, want kwaliteitsvolle zorg en de
leniging van pijn gaan hand in hand is verre van evi-
dent. Het vraagt de nodige kennis, over welk middel
u wanneer kunt aanwenden, wanneer, voor wie, in welke
dosis, in welke combinatie en voor welke periode.
De antwoorden op die vragen liggen niet zomaar voor
het rapen. Daarom bundelde Prof. Wim Distelmans zijn
ervaringen in een handig instrumentarium, Pijnmedi-
catie bij chronische en palliatieve aandoeningen. Het
moet zorgverstrekkers de weg wijzen in het uitge-
breide gamma aan pijnstillende geneesmiddelen en
hen meer inzicht geven in de correcte aanwending ervan.
Achterin passeert de geschiedenis van morfine de
revue en haalt de auteur enkele mythes over het
medicijn de verslavende werking, het gevaar
voor ademhalingsdepressie, de optredende gewen-
ning,... onderuit.
Alle adviezen in het boekje respecteren de basisprincipes
van pijntherapie van de WGO en houden rekening met
de beschikbare medicijnen in ons land.
T.R.
Wim Distelmans, Pijnmedicatie bij chronische en termi-
nale aandoeningen, Forum Palliatieve Zorg, 7+verzen-
dingskosten, bestellen via info@forumpalliatievezorg.be,
ISBN 9789080550629.
Iedereen heeft recht
op pijnbestrijding
dl1kA AduIt 6 4 8 NN I
lK lI1lj0 IljN 005klN6
0 M00kN AANPAK, 5lMPl N 00l1kIIN0 I
ageIijkse desering = stabieIe pIasmaspiegeIs
800 ie 20 mcg
vitamine 03
1 smelttablet / d
120 smeIttabIetten:
14,90 2952331
600 ie 15 mcg
vitamine 03
1 smelttablet / d
120 smeIttabIetten:
12,90 2952356
400 ie 10 mcg
vitamine 03
1 smelttablet / d
120 smeIttabIetten:
10,90 2952349
u
w
t
o
n
in
een
s
m
e
I
t
t
a
b
I
e
t
f
s
s
e
n
t
i
e
e
I

voo
r

a
l
l
e
n

Vijf exemplaren te winnen
Artsenkrant en het Forum Palliatieve Zorg geven
vijf exemplaren weg van dit boekje. Wilt u kans
maken op n daarvan, mail dan vr zaterdag
1 december naar tijs.ruysschaert@actuamedica.be
met vermelding van uw adres en uw Riziv-nummer.