Richtlijn Toegankelijkheid - RaadsBRIEF

GEMEENTERAAD ENKHUIZEN
INFORMEREND
BRIEF VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS RICHTLIJN TOEGANKELIJKHEID OPENBARE RUIMTE

Aan de voorzitter van de gemeenteraad Geachte voorzitter, De Wet maatschappelijke ondersteuning schrijft ons als gemeente voor dat wij zorg moeten dragen voor het bevorderen van deelname aan maatschappelijk verkeer en over het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch of psychosociaal probleem. Het gaat hier om een breed scala van maatregelen. Wat betreft de deelname aan het maatschappelijk verkeer kan gedacht worden aan de toegankelijkheid van de woonomgeving en openbare ruimten. De deelname van mensen met een beperking aan het maatschappelijk verkeer zal bevorderd worden als zij zich met hun rolstoel, of met welk hulpmiddel dan ook, gemakkelijk kunnen bewegen in hun woonomgeving, en toegang hebben tot alle openbare faciliteiten. Via deze raadsbrief willen wij u informeren over de richtlijn toegankelijkheid openbare ruimte. Deze richtlijn is een middel die wij gebruiken om de toegankelijkheid van de openbare ruimte in Enkhuizen te bevorderen.
Goede toegankelijkheid Toegankelijkheid is een lastig begrip. Wat voor de een toegankelijk is, kan voor de ander als een belemmering worden ervaren. De straat Vissersdijk leek bij het plaatsen van de lantarenpalen toegankelijk genoeg. Echter, iemand met een rolstoel kon helaas niet meer van deze stoep gebruik maken. Maar het creren van een zeer brede stoep in de historische binnenstad, zodat 2 mensen in een rolstoel elkaar kunnen passeren is niet realistisch n niet toegankelijk voor bijvoorbeeld de autos die ook door deze straat heen willen rijden. De grote verschillen die kunnen ontstaan bij het rekening houden met toegankelijkheid in Enkhuizen heeft er toe geleid een richtlijn toegankelijkheid openbare ruimte te ontwikkelen. De richtlijn toegankelijkheid openbare ruimte zal worden gebruikt door diverse afdelingen van de gemeente Enkhuizen, als aanvulling op de ASVV 2012 en de HIOR, waar natuurlijk ook al veel regels zijn opgenomen die in meer of mindere maten invloed hebben op de toegankelijkheid van Enkhuizen. De richtlijn wordt toegepast bij geplande herinrichting van de openbare ruimte. Op een gegeven moment zal Enkhuizen bestaan uit delen die goed toegankelijk zijn en delen die minder goed toegankelijk zijn. Op dat moment zal dan ook een keuze moeten
worden gemaakt om tussenliggende, minder toegankelijke gedeelte(n) her in te richten. Wij zullen dan, mocht dit wenselijk zijn, voor deze extra herinrichting additioneel budget aanvragen. Groep Toegankelijk Enkhuizen Naast de gemeente Enkhuizen zal deze richtlijn gebruikt worden door de Groep Toegankelijk Enkhuizen, als kader bij het adviseren over en toetsen van de toegankelijkheid van Enkhuizen. De Groep Toegankelijk Enkhuizen is een onderdeel van de Wmo-raad en is actief sinds juni 2012. De Groep Toegankelijk Enkhuizen is nauw betrokken geweest bij het ontwikkelen van de richtlijn toegankelijkheid openbare ruimte. Beoogd resultaat Het beoogde resultaat van het vaststellen en in gebruik nemen van de richtlijn is dat het meer eenduidig is voor het college, het ambtelijk apparaat n voor de Groep Toegankelijk Enkhuizen wat we verstaan onder een goede toegankelijkheid en hoe we hier in de gemeente Enkhuizen mee willen omgaan. Daarnaast willen we bereiken dat Enkhuizen nog beter toegankelijk is voor al haar inwoners en bezoekers. In de bijlage vindt u de richtlijn toegankelijkheid openbare ruimte zoals deze is vastgesteld door het college. Enkhuizen, 18 maart 2014
Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van E n k h u i z e n De secretaris, De burgemeester,
(R.M. Reus)
(J.G.A. Baas)
Richtlijn Toegankelijkheid openbare ruimte

minimum kwaliteitsniveau gemeente Enkhuizen
Deze richtlijn Toegankelijkheid openbare ruimte' is een uitgave van gemeente Enkhuizen. De richtlijn bevat specifieke achtergrond informatie en technische criteria voor de uitvoering van de toegankelijkheid in de openbare ruimte voor mensen met een beperking. De criteria zijn zodanig beschreven dat de toegankelijkheidsambitie van de gemeente Enkhuizen in meetbare waarden van toepassing is te verklaren. Voor het van toepassing verklaren van de richtlijn is er een specifieke versie zonder alle overlappende criteria met het Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR) en de daarin benoemde ASVV 2012. Omdat die overlap vooral de ASVV 2012 betreft, dient de nieuwste versie van de ASVV nog in het HIOR van toepassing verklaard te worden.
Colofon
BATZwolle
Bouwadvies Toegankelijkheid
Anjerweg 26 8242 CS Zwolle Telefoon: 038 422 77 94 fransschuurman@telfort.nl
Teksten: Frans Schuurman Versie - maart 2014

De eigendomsrechten rusten bij BAT Zwolle. Met bronvermelding mogen delen uit de richtlijn worden gebruikt.
Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen
Voorwoord
Een goede toegankelijkheid van de gemeente Enkhuizen is belangrijk. Voor alle inwoners van Enkhuizen en natuurlijk ook voor alle bezoekers van Enkhuizen. Wij, het college van Burgemeester en Wethouders van Enkhuizen, zijn dan ook vereerd dat sinds juli 2011 Groep Toegankelijk Enkhuizen is opgericht. Deze werkgroep bestaat uit vrijwilligers die zeer betrokken zijn bij Enkhuizen en haar inwoners. De werkgroep geeft regelmatig advies aan de gemeente Enkhuizen over haar toegankelijkheid in de openbare ruimte.
Maar wat verstaan we onder een goede toegankelijkheid? Wat voor de n goed toegankelijk is, is
voor de ander niet goed genoeg. Denk aan iemand met een visuele beperking, of iemand die aan een rolstoel gebonden is. Maar ook iemand die met een kinderwagen naar de winkel wil, kan opeens letterlijk tegen obstakels aanlopen. We leven in een participatiemaatschappij, iedereen hoort, ondanks zijn of haar beperkingen, mee kunnen doen met de samenleving. Een goede toegankelijkheid is hier een voorwaarde voor.
Hoe kunnen we met een goede toegankelijkheid rekening houden in een stad als Enkhuizen? Enkhuizen heeft sinds het jaar 1356 stadsrechten. Dit zegt iets over hoe de binnenstad is ingericht en kan de mogelijkheden voor het toegankelijk maken van de stad beperken. Toch zijn er ook kansen. De hierboven genoemde vragen hebben we proberen te beantwoorden in dit document. Deze richtlijn toegankelijkheid openbare ruimte omschrijft heel concreet en meetbaar hoe wij de toegankelijkheid in Enkhuizen willen zien. Daarnaast staat ook zeer nauwkeurig aangegeven welke delen van de gemeente Enkhuizen nog meer aandacht behoeft als het gaat om toegankelijkheid. Het gaat hierbij om onder andere de Westerstraat en de Molenweg. De gebruikers van deze richtlijn zijn de Groep Toegankelijk Enkhuizen en de gemeente Enkhuizen zelf. De Groep Toegankelijk Enkhuizen zal deze richtlijn gebruiken bij het adviseren over de toegankelijkheid van de gemeente Enkhuizen. Zij gebruiken een versie van de richtlijn waarin ook de regels die voortkomen uit de ASVV 2012 (Aanbevelingen Stedelijke Verkeersvoorzieningen) en de HIOR (Handboek Inrichting Openbare Ruimte) staan omschreven. De gemeente Enkhuizen zal de richtlijn gaan gebruiken bij de inrichting van de openbare ruimte en gebruiken de beknopte versie. In de beknopte versie staan alleen de regels die niet omschreven staan in de ASVV 2012 en de HIOR. De ASVV 2012 en de HIOR worden standaard gebruikt bij de inrichting van de openbare ruimte. De Richtlijn toegankelijkheid openbare ruimte is hier een oplegger voor. Deze richtlijn heeft niet kunnen bestaan zonder de nauwe samenwerking tussen de Groep Toegankelijk Enkhuizen en de gemeente Enkhuizen. Wij willen dan ook de Groep Toegankelijk Enkhuizen bedanken voor haar inzet, de samenwerking en de adviezen die hier uit voort zijn gekomen. Daarnaast willen we Bouwadvies Toegankelijkheid bedanken voor ondersteunen van dit proces. Enkhuizen, 25 februari 2014 Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van E n k h u i z e n Namens dezen,
M.W. Olierook, wethouder
Gemeente Enkhuizen - 3
Inhoud
Voorwoord ....................................................................................................... 3 Inhoud ............................................................................................................ 5 1. 2. 3. 4. 5. 6. Inleiding.................................................................................................. 6 Het begrip Toegankelijkheid ..................................................................... 8 Ambitie toegankelijkheid ........................................................................... 9 Rollen en verantwoordelijkheden ............................................................. 10 Uitvoeringsniveaus ................................................................................. 11 Toegankelijkheidseisen ........................................................................... 13 6.1 Toegankelijkheidseisen aan voetpaden en trottoirs .............................. 14 6.2 Toegankelijkheidseisen aan voetgangersoversteekplaatsen .................. 18 6.3 Toegankelijkheidseisen aan fietspaden ............................................... 20 6.4 Toegankelijkheidseisen aan pleinen ................................................... 21 6.5 Toegankelijkheidseisen aan parkeren en GPA's ................................... 22 6.6 Toegankelijkheidseisen aan bushaltes ................................................ 24 6.7 Toegankelijkheidseisen wijk- en buurtparken (en natuurgebieden) ........ 26 6.8 Toegankelijkheidseisen aan straatmeubilair ........................................ 28 6.9 Toegankelijkheidseisen aan trappen ................................................... 30 6.10 Toegankelijkheidseisen aan hellingen in loopzones ............................ 32
Bijlage 1: Maatregelen voor mensen met een visuele beperking .......................... 34 Bijlage 2: Relevante toegankelijkheidseisen uit Bouwbesluit 2012 ........................ 37 Bijlage 3: Afkortingen en websites.................................................................... 38 Bijlage 4: Uitvoeringsniveaus op plattegrond van de stad ................................... 39
1.
Inleiding
Voor u ligt de richtlijn Toegankelijkheid openbare ruimte van de gemeente Enkhuizen. Deze richtlijn is een aanvulling op het Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR) en geeft het minimum kwaliteitsniveau voor de praktische uitvoering van de toegankelijkheid voor mensen met een beperking. AANLEIDING Op het gebied van zorgen welzijn is er de laatste jaren een kanteling gaande in het denken, de uitvoering en de financiering. Het kabinet spreekt van een participatiemaatschappij. Een maatschappij waarin zonder tussenkomst van de overheid gezamenlijke initiatieven van burgers ontstaan om zelf knelpunten op te lossen. Van individuele burgers wordt verwacht dat ze zoveel mogelijk hun eigen mogelijkheden benutten en moeilijkheden oplossen (Eigen regie en Eigen kracht) of ondersteuning organiseren uit het eigen netwerk. Bij die denkwijze vormt de gebouwde omgeving een belangrijke voorwaarde om daadwerkelijk te kunnen participeren en de eigen mogelijkheden optimaal te kunnen benutten. Onder die voorwaarde kunnen mensen langer zelfstandig functioneren met voldoende kwaliteit van leven. Met prestatieveld 5 vraagt de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) van gemeenten dat zij met inclusief beleid, op algemene collectieve wijze, de deelname aan het maatschappelijk verkeer en het zelfstandig functioneren bevorderen. ONDERWERP Omdat het huidige Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR) de toegankelijkheid maar beperkt meetbaar beschrijft, is daarom besloten het minimum kwaliteitsniveau in een specifieke richtlijn te beschrijven en deze in de HIOR te verankeren. De gemeente kan een soortgelijke aanpak niet aan derden opleggen, maar hen wel stimuleren het zelfde te doen als burgers er gebruik van gaan maken. Dit zal mogelijk in een later stadium worden opgepakt. DOEL Door de toegankelijkheid goed in beeld te brengen, het in meetbare criteria te beschrijven, heldere afspraken te maken en het onderwerp vanaf de start in de planvorming mee te nemen, zullen nieuwe projecten veel minder of geen belemmeringen opwerpen. Door een integrale aanpak kan dit vrijwel budgettair neutraal, terwijl er sprake zal zijn van een beter eindproduct doordat er niet in een laat stadium of achteraf iets aan een bestaand concept wordt toegevoegd. De benodigde uitvoering van een goede toegankelijkheid kan conflicteren met het historische stadsbeeld. Omdat ook die waarde van groot belang is voor Enkhuizen, zal per keer een afweging gemaakt moeten worden en een next best oplossing vastgesteld. BURGERINSPRAAK Gemeente Enkhuizen hecht aan burgerinspraak. Op actieve wijze zal zij op strategische momenten plannen voorleggen aan de Groep Toegankelijk Enkhuizen. Omdat het om een (on)gevraagde adviesrol gaat zijn de adviezen niet bindend. Wanneer een advies niet gehonoreerd kan worden, zal dit besluit in een schriftelijke reactie worden onderbouwd. Van dergelijke reacties zal dossiervorming plaatsvinden om later op de argumentatie terug te kunnen vallen.
Wanneer werken zijn afgerond kan de Groep Toegankelijk Enkhuizen op eigen initiatief de situatie toetsen en bevindingen terugkoppelen. De onderlinge betrokkenheid zal ook blijken uit het elkaar op de hoogte houden van komende werkzaamheden. PROCES Om de toegankelijkheidsambitie SMART/meetbaar te verwoorden dient er een minimum kwaliteitsniveau beschreven te zijn. BouwAdviesToegankelijkheid (BAT) heeft een onderlegger voor dit doel geschreven, waardoor gemeenten met deze blauwdruk een eigen minimumniveau kunnen samenstellen. Deze blauwdruk is voorgelegd aan de Groep Toegankelijk Enkhuizen. Hun opmerkingen op de criteria vanuit het gebruikersperspectief, zijn verwerkt tot de eerste versie van de Enkhuizer richtlijn. Met die versie zijn gesprekken gevoerd met medewerkers van de afdelingen Stedelijke ontwikkeling en Stedelijk beheer. Met het doorvoeren van hun opmerking is de definitieve versie ontstaan. Omdat er sprake is van 3 uitvoeringsniveaus heeft de Groep Toegankelijk Enkhuizen op een stadsplattegrond aangegeven welke straten binnen Enkhuizen tot uitvoeringsniveau Hoog behoren. De plattegronden zijn in bijlage 4 toegevoegd. Het HIOR wordt momenteel herschreven en daarin wordt het van toepassing kunnen verklaren van het minimum kwaliteitsniveau meegenomen. Omdat een groot deel van de criteria van het minimumniveau al zijn opgenomen in de ASVV 2012 en deze richtlijn van toepassing wordt verklaard in de nieuwe versie van het HIOR, is er voor gekozen ook een beknopte versie van de richtlijn op te stellen. In deze beknopte versie staan alleen de criteria die niet in de ASVV 2012 staan vermeld of een afwijkende waarde hebben. Als daar aanleiding toe is zullen de bevindingen en praktijkervaringen worden vertaald naar verbeterpunten. Eens per jaar zal er een update van de richtlijn plaatsvinden. Op deze manier en door het toevoegen van praktijkvoorbeelden zal de richtlijn zo dicht mogelijk bij de dagelijkse praktijk komen te staan. De nieuwste editie zal steeds gepubliceerd staan op website www.enkhuizen.nl. LEESWIJZER In hoofdstuk 2 wordt het begrip Toegankelijkheid beschreven met in hoofdstuk 3 de daaruit voortvloeiende ambitie. In hoofdstuk 4 worden de verschillende rollen en verantwoordelijkheden rond toegankelijkheid benoemd. Dit kan beknopt omdat de structuur van het HIOR hierin al voorziet. In hoofdstuk 5 staan drie verschillende uitvoeringsniveau beschreven. Hoofdstuk 6 is het inhoudelijke deel van de richtlijn. De technische criteria zijn opgedeeld in 10 verschillende onderdelen van de openbare ruimte en de onderdelen weer in aandachtsgebieden. Het hoofdstuk is daarmee bruikbaar als meetlat, kennisbron en als checklist. Achter elk item is te zien of het Enkhuizer niveau ook voldoet aan de criteria van het Internationaal Toegankelijkheidssymbool (ITS), de HIOR en de ASVV - versie 2012 (een CROW publicatie). Bijlage 1 geeft een globaal overzicht van specifieke maatregelen en de voorzieningen voor mensen met een visuele beperking en in bijlage 2 staat een opsomming van de toegankelijkheidsartikelen van het Bouwbesluit welke invloed hebben op de openbare ruimte. In bijlage 3 staan de afkortingen en belangrijke websites. In bijlage 4 staan de plattegronden weergeven met de straten en gebieden met uitvoeringsniveau Hoog, zoals de Groep Toegankelijk Enkhuizen dit heeft vastgelegd. Dit handboek is bedoeld voor iedereen die bezig is met de inrichting van de openbare ruimte. De criteria dienen gebruikt te worden bij inrichtingsplannen voor nieuwe openbare ruimte en renovaties.
2.
Het begrip Toegankelijkheid
Mensen willen kunnen participeren in sociale, economische en culturele activiteiten. Ze willen wonen, werken, consumeren en recreren. De toegankelijkheid van de gebouwde omgeving is hiervoor essentieel. Dit hoofdstuk is een passage uit de aanbevelingsbrief van de CG-raad aan de minister voor de verdere uitwerking van het begrip toegankelijkheid in het Bouwbesluit. Dit om er voor te zorgen dat de bouwwetgeving betere voorwaarden schept voor zelfredzaamheid en participatie.
Toegankelijkheid van de gebouwde omgeving is de eigenschap van buitenruimten, gebouwen en woningen die maakt dat mensen er kunnen doen wat ze volgens de bestemming moeten kunnen doen.
OVERAL Volgens deze definitie uit het Handboek voor Toegankelijkheid is toegankelijkheid overal aan de orde waar we iets te doen hebben. Buiten, waar we onderweg zijn, op de bus wachten, de auto parkeren of een brief posten. Toegankelijkheid is aan de orde in gebouwen, waar we werken of bezoeker zijn. Toegankelijkheid is aan de orde in de woning waar we ontspannen, eten, koken, slapen, vrienden ontvangen en onszelf verzorgen. IEDERS BELANG Op iedere plek willen we zo goed mogelijk kunnen doen wat we er te doen hebben. Het houdt in dat we ons gezond en veilig voelen, ons kunnen verplaatsen, dat we er onze handelingen kunnen verrichten, kunnen zien en horen wat we moeten kunnen waarnemen en informatie begrijpen die we moeten begrijpen. Toegankelijkheid is aldus een kwestie van ergonomie en heeft betrekking op vele omgevingsvariabelen, zoals bewegingsruimte, loopruimte, trappen, liften, hellingen, hoogtes en noem maar op. Toegankelijkheid is ieders belang.
3.
Ambitie toegankelijkheid
Toegankelijkheid is de basis voor het functioneren van mensen in hun fysieke leefomgeving en raakt talloze omgevingsvariabelen. De vraag is welke kwaliteit we mogen verwachten van openbare buitenruimten, gebouwen en woningen en hoe deze kwaliteit meetbaar wordt gemaakt. De ontwikkeling die het begrip de afgelopen decennia heeft doorgemaakt heeft geresulteerd in de volgende omschrijving:
De gebouwde omgeving moet zodanig bruikbaar, veilig en gezond zijn vormgegeven en ingericht, dat iedereen er onafhankelijk en gelijkwaardig kan functioneren. Plekken voor gezamenlijk gebruik moeten hiertoe toegankelijk zijn en plekken voor individueel gebruik aanpasbaar.
IEDEREEN, ONAFHANKELIJK en GELIJKWAARDIG Iedereen heeft behoefte aan bruikbaarheid, veiligheid en gezondheid. De ambitie is dan ook de gebouwde omgeving zodanig in te richten we er feitelijk kunnen doen wat we er moeten kunnen doen, ongeacht de fysieke bouw, vaardigheden en beperkingen.
Obstakel is verwijderd
Fietsen hinderen bij entree apotheek
Versmalling Molenweg door: oprit, stoep en conniferen
4.
Rollen en verantwoordelijkheden
In een realisatietraject van nieuwe openbare ruimte, volgen de initiatieffase, de definitiefase, de ontwerpfase, de voorbereidingsfase en de uitvoeringsfase elkaar op. Na oplevering volgt de overdracht naar beheer en onderhoud. De initiatieffase heeft een plan van aanpak als resultaat en in de definitiefase worden projectkaders en een Programma van eisen opgesteld. De tekeningen, de materiaalkeuzes, het schrijven van het bestek en de aanbesteding volgen in de ontwerpen voorbereidingsfase. Tijdens de uitvoering is er directievoering met het toezicht. Gemeente Enkhuizen kent onder andere de afdeling Stedelijke ontwikkeling en de afdeling Stedelijk beheer. WERKWIJZE Het eindresultaat van een project is van meerdere medewerkers en/of ingehuurde krachten afhankelijk. De invoering van dit nieuwe onderwerp zal de nodige aandacht vragen voor de borging in de werkprocessen. Het Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR) biedt hiervoor voldoende mogelijkheden omdat gemeente Enkhuizen de werkprocessen en verantwoordelijkheden erg duidelijk in dit handboek beschrijft. Het opstellen van een minimum kwaliteitsniveau met borging in de HIOR is daarom afdoende. In de ASVV 2012 worden al veel toegankelijkheidscriteria meegenomen en omdat deze richtlijn onderdeel van de nieuwe versie van het HIOR zal zijn, is er voor gekozen om ook een beknopte versie van de richtlijn te maken. In deze beknopte versie worden alleen de criteria genoemd die niet in de ASVV 2012 staan. De toegankelijkheid zal gedurende het gehele werkproces bij de reguliere kwaliteitstoetsen en evaluatiemomenten worden meegenomen. INTEGRALE AFWEGING Tijdens de procesvoortgang dient de richtlijn Toegankelijkheid openbare ruimte in alle fases consequent te worden toegepast. Wanneer de beoogde uitvoering echter niet mogelijk blijkt, dient besluitvorming in het ontwerpteam plaats te vinden. Bij dit besluit dient rekening te worden gehouden met het feit dat de zwakste schakel in een route de bruikbaarheid van de gehele keten (bv. straat) bepaald. Zoals in hoofdstuk 5 bij uitvoeringsniveau Hoog staat beschreven zal op locaties waar de uitvoering niet mogelijk is, of het behouden van het authentieke stadsbeeld een hogere prioriteit heeft dan de toegankelijkheid, vooraf en in samenspraak met de Groep Toegankelijk Enkhuizen een (haalbaar) wensniveau worden bepaald. Een wensniveau is dus situatie gebonden en zal voor elke situatie opnieuw besproken moeten worden. De Groep Toegankelijk Enkhuizen geeft in dezen een niet bindend advies. Bij complexe situaties is het raadzaam een deskundige in te schakelen. EVALUATIES Met name bij de eerste projecten zal er na afloop van elke fase terug worden gekeken naar leermomenten die vertaald worden naar verbeterpunten voor de ontwikkeling van vergelijkbare nieuwe projecten. Ook de resultaten van de reguliere en mogelijk extra kwaliteitstoetsen zullen bij de evaluaties worden betrokken.
5.
Uitvoeringsniveaus
Gemeente Enkhuizen heeft de nodige openbare ruimte, waar de inwoners, bezoekers en toeristen zich verplaatsen langs voetpaden, trottoirs, fietspaden, wegen, pleinen en parken. Ook het buitengebied is openbare ruimte met verbindingswegen, erfontsluitende wegen en natuur. Voor het bepalen van een minimaal kwaliteitsniveau is de openbare ruimte opgedeeld in 3 uitvoeringsniveaus, als het om toegankelijkheid gaat. Een basis uitvoeringsniveau voor de gehele stad, dat in centrumgebieden wordt opgeplust naar uitvoeringsniveau Hoog. Voor het buitengebied is uitvoeringsniveau Laag vastgesteld. Het toekennen van uitvoeringsniveaus aan de openbare ruimte volgt uit overleg met de Groep Toegankelijk Enkhuizen. De eisenpakketten dienen als hulpmiddel en niet als doel. De situatie dient immers op het werkelijke gebruik te zijn afgestemd. Wie komen er en wat heeft men nodig? Bij conflicterende belangen gaat de verkeersveiligheid altijd boven Toegankelijkheid. UITVOERINGSNIVEAU 'BASIS' De openbare ruimte is zo uitgevoerd dat mensen er zelfstandig en gelijkwaardig gebruik van kunnen maken. Zo vallen de voetpaden/trottoirs, oversteekplaatsen, pleinen, wijk- en buurtparken onder dit uitvoeringsniveau. Voor mensen met een visuele beperking is er op actieve wijze voorzien in zoveel mogelijk gidslijnen. Geleidelijnen liggen alleen op bushaltes naar gidslijnen richting de woonbuurten. UITVOERINGSNIVEAU 'HOOG' Uitvoeringsniveau Hoog kenmerkt zich door extra aandachtspunten en aanvullende en/of verscherpte eisen. Het gaat daarbij om bredere looproutes, meer rustbanken en bredere en flauwere trottoiropritten en hellingbanen. Voor mensen met een visuele beperking is er een sluitend net van gids- en geleidelijnen tot het openbaar vervoer en naar en tussen belangrijke publiekstrekkers. De straten met uitvoeringsniveau Hoog zijn op de plattegronden van bijlage 4 met rood aangeven. Buiten deze zones ligt er een geleidelijn van bushaltes naar belangrijke publiekstrekkers als bibliotheek, buurtcentra, apotheek, stadskantoor e.d.. Rond een gebouw in uitvoeringsgebied Basis (bv. een ap otheek) kan uitvoeringsniveau Hoog nodig zijn. Tijdens de startfase van projecten daarom een moment inbouwen waarop met logisch nadenken wordt bepaald of het aantal verplaatsingen noodzaakt tot een opschaling.
WENSNIVEAU Waar de authenticiteit van het oude stadscentrum of verkeersveiligheid, conflicteert met de belangen van de toegankelijkheid zal met een wensniveau worden gewerkt. De vestingwallen zullen bv. onder dit wensniveau vallen. In dergelijke situaties zal de projectleider (een niet bindend) advies inwinnen bij de Groep Toegankelijk Enkhuizen voor het vaststellen van het wensniveau. Per situatie is het wensniveau dus maatwerk en dient uitvoeringsniveau Hoog optimaal te benaderen. UITVOERINGSNIVEAU 'LAAG' Buiten de bebouwde kom is het niet altijd mogelijk en ook niet nodig om aan het basisniveau te voldoen. De grote verbindingswegen en erfontsluitende wegen buiten de bebouwde kom en de natuurgebieden vallen daarom onder dit lage uitvoeringsniveau. De wegen buiten de bebouwde kom zijn in onderhoud en beheer van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en vallen daarmee buiten de invloedsfeer van de gemeente. Als ze puur voor autoverkeer zijn bedoeld, kunnen binnen bebouwde kom ook delen van wijkontsluitingswegen onder uitvoeringsniveau Laag vallen. In natuurgebieden zal ten minste n bruikbare route volgens uitvoeringsniveau Basis zijn uitgevoerd, waarlangs men een representatieve beleving van het hele gebied kan krijgen.
6.
Toegankelijkheidseisen
Er zijn verschillende landelijke richtlijnen in omloop met toegankelijkheidscriteria voor de openbare ruimte. Gemeente Enkhuizen heeft er voor gekozen om aan het Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR) een specifieke richtlijn Toegankelijkheid openbare ruimte toe te voegen. Alle uit te voeren werken in de openbare ruimte dienen hier in principe aan te voldoen. Afwijken van de richtlijn volgt uit een onderbouwde keuze. De gemeente wil derden stimuleren deze richtlijn ook te gebruiken voor aansluitend particulierterrein met toegang tot gebouwen met een openbare functie. De aspecten zien, horen, tasten, verplaatsen en gebruiken worden als leidraad gebruikt. Om het gebruik van de criteria te vergemakkelijken zijn ze opgebouwd in modules. Door modules samen te voegen kan er voor iedere situatie een op maat gesneden informatie/eisenpakket worden samen gesteld. De modules zijn: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Voetpaden en trottoirs Voetgangersoversteekplaatsen Fietspaden Pleinen Parkeren Bushaltes Wijk- en buurtparken en natuurgebieden Straatmeubilair Trappen Hellingen
Tips
Bij veel modules staan tips. Deze zijn niet bedoeld als vrijblijvend hoger uitvoeringsniveau, maar willen de aandacht vestigen op zaken die in de praktijk worden vergeten of bieden beproefde slimme oplossingen.
6.1
Toegankelijkheidseisen aan voetpaden en trottoirs

Betekenis tekens zie bijlage 3
Uitvoeringsniveau: Basis
Definitie
- Loopzones zijn onder te verdelen in: voetpad (vrijliggend) en trottoir (meteen naast de rijbaan). Een route is een aaneenschakeling van loopzones. - Looproutes zijn bedoeld voor voetgangers (met rollator), kinderwagens, rolstoelen, scootmobielen en ander rollend materieel.
ITS
HIOR
ASVV 2012
Voorwaarden
- Loopzones verbinden alle woningen met de hoofdroutes naar voorzieningen en de wijkontsluitende voeten fietspaden. - Ruimte voor / situering van loopzones is niet ondergeschikt aan snelverkeer. - Alleen over korte afstanden is elkaar niet te kunnen passeren aanvaardbaar. - Alleen bij nzijdige bebouwing is 1 loopzone aan 1 kant v/d weg afdoende. - In woonerf zijn geen specifieke loopzones (lastig bij visuele beperking.
n n n n n n x x n n n n n n x x
0,90
n n x
x x n x n x x x x x x
0,90
Zien
Verlichting Kleurcontrast
In elke situatie is de verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien. Obstakels in loopzones uitvoeren met voldoende kleurcontrast met de omliggende elementen. Het gehele obstakel of tussen 1,40 en 1,60 m hoogte een opvallende band van 0,04 m. Symbolen conform Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990. Nvt - Bij hoofdroutes tijdens het ontwerp op actieve wijze bruikbare gidslijnen realiseren door middel van vorm en / of materiaalkeuze (zie bijlage 1). - Gidslijnen zoveel mogelijk gestrekt en niet onderbroken door obstakels. - Voorwaarden scheppen op min. risico op hinderlijk gestalde fietsen / auto's. - Geleidelijnen alleen van OV-haltes naar dichtstbijzijnde bruikbare gidslijn.
Tekens Horen Tasten Nvt Routegeleiding
Verplaatsen
Loopzone
- Vrije breedte: 1,80 m (incidenteel 1,50 m). Hierbij letten op ruimte voor overgroeiende heggen en struiken. - Vrije breedte: plaatselijke vernauwing 1,20 m over maximaal 20 m lengte. - Vrije breedte: incidentele (weinig gebruikt) route 1,20 m. - Vrije breedte: puntversmalling 1,00 m over maximaal 0,50 m lengte. - Haakse bocht: Breedte van beide loopzones 0,90 m en opgeteld 1,95 m. Voor een scootmobiel is deze maat 2,35 m. Zie plaatje 3 op bladzijde 15. - Vrije hoogte: 2,30 m (luifel, reclamebord, zonnescherm, verkeersbord). - Keerruimte: Tenminste eens per 100 m een draaicirkel van 2,10 m.

x x x n x n n n x x x n x x x x x x x x x x
Trottoiropritten
- Bij uitwerken van looproutes bepalen waar oversteekbewegingen zullen zijn. - Op die plekken voorzien in trottoiropritten bij hoogteverschil in oversteek. - In woonwijken bij voorkeur verhoogde kruisingen toepassen. - Verkeerdrempels kunnen als gelijkvloerse oversteek dienen (zie 6.2). - Bij kruispunten met verhoogd trottoir de looproutes naar alle richtingen met trottoiropritten/verlaagde trottoirbanden mogelijk maken. Eisen trottoiroprit: - Hellingshoek flauwer dan 1:10 (Hoogteverschil maximaal 0,10 m). - Helling breder dan 1,2 m en het schuine vlak niet bol aanleggen. - Onderaan de trottoiroprit geen klik (maximaal 0,01 m) toepassen. - Hoogteverschil maximaal 0,10 m (ivm. benodigde hellinglengte).
Ver volg op bladzijde 16
1000
max 20 m lengte
1500
1800
Fietssluis: x+y = 1,95 m. x en y 0,90 m /bij scootmobielen x 1,50 m

(bij tekening rechts boven is dit met a en b aangegeven)
Oprit met voldoende lengte en zonder klik
Dwarshelling 1:50
Vervolg van bladzijde 14

Vervolg verplaatsen Vervolg: Trottoiropritten
- Het trottoir bovenaan de oprit nog 1,2 m. Een verlaagde trottoirband toepassen wanneer deze breedte niet beschikbaar is. Hierdoor kan meteen na de trottoirband hellend naar beide zijkanten worden gewerkt ( 1:10). - Bij een oversteek de opritten recht tegenover elkaar situeren. Op minder drukke kruispunten kan de oprit in de lijn van diagonaal van kruising. Hierdoor van 4 naar 8 opritten en meestal is er meer ruimte bovenaan de oprit.
Fietssluis
Bij fietssluizen (fietsen weren in voetgangerszones): - Hekken onderling op 1,50 m afstand ( 0,90 m bij handbewogen rolstoel). - Naast beide hekken nog 0,90 m padbreedte breedte. - De 'overlap' van de hekken maximaal 0,30 m. - Sluislengte bij kissing gate: 1,75 m + lengte van het hek. x x x x x x x x
Loopoppervlak
- Stroef: met waarde 55 conform NEN 2873 ook in natte situatie. - Vlak en egaal: Oppervlakteoneffenheden in hoogte 5 mm. Hobbelige oppervlakken zijn erg hinderlijk en oncomfortabel voor mensen die zich op wielen voortbewegen. Dit belang kan in tegenspraak zijn met de authentieke bestrating in de binnenstad. - Verhard en aaneengesloten (minimaal kwaliteit als bij 6.7 - loopoppervlak). - Vrij van obstakels (zie o.a. 'Straatmeubilair' voor obstakelvrije zone). - Maaswijdte roosters over n zijde of spleetbreedte 20 mm. - Afschot dwars op de looprichting 1:50. - Niveauverschil 0,02 m wordt gezien als trede (zie 6.9) en dient daarom gecombineerd te worden met een hellingbaan (zie 6.10) of lift. - Helling: In de looprichting zoveel mogelijk flauwer dan 1:25. Tot maximaal 1,00 m hoogteverschil is een hellingbaan mogelijk. Hoe groter het hoogteverschil, hoe flauwer de hellingshoek. Voor hellingshoeken en andere uitvoeringseisen zie 6.10 (hellingen).
x x x x x x
x x x x
Bruggen
Voor de uitvoeringseisen aan loopbruggen zie 6.7 Bruggen. x x n x x x x
Valbeveiligin Zie valbeveiliging bij 6.9 (trappen) en 6.10 (hellingen). Scheidingen Bij een verhoogd trottoir minimaal 0,08 - 0,10 m hoogteverschil met wegdek
aanhouden. Tussen een fietspad en een trottoir geldt 0,05 m.

Loopafstand De loopafstand tussen zitelementen is locatie afhankelijk, maar 500 m. De
ASVV 2012 geeft 200 m.

Gebruiken Nvt
Nvt
Tip
Wanneer een oversteek ook een parkeerstrook kruist, kunnen geparkeerde auto's de trottoiroprit blokkeren. Dit is te voorkomen door het trottoir ter plaatse van de trottoiroprit te verbreden tot de rand van de rijbaan (zie foto op volgende bladzijde). Door buiten de loopzone ruimte voor afvalcontainers te houden, zullen ook die op de vuilophaaldag niet in de weg staan. Voor ondergrondse verzamelpunten zie hierboven bij Loopoppervlak. Flauwe inritbanden naar priv woonerven (1:10) kunnen tevens als oversteekmogelijkheid dienen. Trottoiropritten en eventuele gidslijn / geleidelijn niet combineren (routegeleiding daarbij zo gestrekt mogelijk laten en locatie trottoiroprit daar op afstemmen).
Tip Tip Tip
Loopzone uitvoeringsniveau 'Hoog'

In zones met uitvoeringsniveau Hoog en bij loopzones met een hoge intensiteit van voetgangers, dient de loopzone tevens aan onderstaande punten te voldoen: - Vrije breedte 2,40 m en bij obstakels en versmallingen 1,80 m. - Obstakel vrije looproute in winkelstraat 2,40 m breed. Aandachtspunt: Straatmeubilair en andere obstakels zoveel mogelijk in 1 zone 'verzamelen', waardoor er gestrekte obstakelvrije zone(s) ontstaan. Wens: Omdat gevels goed als gidslijn kunnen dienen, heeft het de voorkeur de obstakelvrije zone langs de gevel te laten lopen. Omdat bij winkels uitstallingen in de weg zullen staan, dient dit per verordening geregeld te worden en gehandhaafd. Advies ASVV 2012: Daartoe de obstakelvrije zone in de bestrating markeren. Ook zorgen voor voldoende fietsklemmen om de gevels vrij te houden. Wanneer uitstallingen langs de gevel mogen is de tweede keus een gidslijn in de obstakelvrije zone. Om natte voeten te voorkomen is een afwateringsgoot geen goede combi (wel lijngoot). - Een halfverharding is onvoldoende. - In straten met trottoirs minimaal om de 100 m in een trottoiroprit voorzien of een verlaagde trottoirband (uitvoering zie basisniveau). - Hellingen met 0,10 tot 0,25 m hoogteverschil: 1:16. Hellingen met 0,25 tot 0,50 m hoogteverschil: 1:20. Trottoiropritten waar mogelijk 1:12. - Voorzien in een trottoiroprit ter hoogte van de toegang van publiekstrekkende voorzieningen. - Afstand tussen zitelementen 300 m (ASVV 2012 geeft 100 m). - De loopzones geschikt maken om snel en adequaat sneeuw te kunnen ruimen. - Het delen van de verkeersstrook volgens shared space principe, is minder wenselijk vanuit het belang van mensen met een visuele beperking. - De routegeleiding voor mensen met een visuele beperking voldoet aan de in bijlage 1 omschreven PBT richtlijn Routegeleiding' (in te zien op www.PBTconsult.nl/ontwerprichtlijnen). In straten welke op de plattegronden van bijlage 4 in rood zijn aangeven, ligt een sluitende keten van routegeleiding. Dit houdt in dat: - ontbrekende stukken gidslijn met geleidelijnen worden ingevuld, - waar nodig de geleidelijn is voorzien van bijbehorende markeringen. De PBT richtlijn Routegeleiding wordt reeds door Prorail gehanteerd en heeft aan de CROW publicatie over bushaltes (Addendum 233) ten grondslag gelegen. Ook in de nieuwe ASVV 2012 wordt naar de richtlijn verwezen.
Heg versmalt loopzone
Zo parkeren autos niet voor trottoiroprit
Bruikbaar model afvalverzamelpunt met rand
6.2
Toegankelijkheidseisen aan voetgangersoversteekplaatsen

Definitie
Een oversteekplaats in de hier bedoelde context, is op de rijbaan als zodanig herkenbaar en voorzien van zoneaanduiding of zebra. Voor minder beduidende oversteken geldt de maatvoering zoals aangegeven bij 6.1.
ITS
HIOR
ASVV 2012
Voorwaarden
- De oversteekplaatsen zijn bedoeld voor voetgangers (met rollator), kinderwagens, rolstoelen, scootmobielen en ander rollend materieel. - Een oversteek is de kortste afstand, veilig en met vrije zichtlijnen.
Verlichting Kleurcontrast Tekens
Zien
In elke situatie is verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien. De bedieningsknop van voetgangerslicht e.d. in signaal kleur. De zoneaanduiding met voldoende kleurcontrast op het wegdek aangeven. Symbolen conform Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990. Voor mensen met audiovisuele beperking is er geen extra voorziening nodig.
n n n n
n x n n
n n x
Horen Tasten Routegeleiding
In het uitvoeringsniveau Basis worden alleen gidslijnen toegepast en geen geleidelijnen. Het is wel een wens om het vinden van de oversteekplaatsen in belangrijke doorgaande looproutes, met een gidslijn te vereenvoudigen en: - Bij een vlakke overgang met de rijbaan dient de gidslijn wel over te gaan in een waarschuwingsmarkering om te voorkomen dat men zonder het te weten op de rijbaan komt te staan. Voor de uitvoering zie bladzijde 19. - Een zoneaanduiding op de oversteek geeft veel duidelijkheid. Ook blindengeleidehonden zijn getraind ze als oversteekplaats te herkennen.
n x x n n n n n n
x x x n
x x x x n
Verplaat- Loopruimte sen
- Vrije breedte en eventuele trottoiroprit 1,80 m (HIOR 1,20 m). - Eventuele trottoiroprit flauwer dan 1:10 *1] en 1,20 x 1,20 m bovenaan. - Oversteeklengte zonder verkeersregelinstallatie: 7,0 m /of middengeleider. - Belangrijke oversteken / drukke wegen voorzien van een middengeleider. - Middengeleider in oversteek richting minimaal 2,00 m (HIOR 1,50 m). - Loopzone middengeleider minimaal 1,80 m breed. - Loopzone middengeleider vlak met beide rijbanen. *1] Oversteektijd wordt sterk benvloed door hellingshoek oprit en klikdiepte.
- Aan weerskanten van de oversteek vrije ruimte om te keren 2,30 x 2,30 m. n
Loopopp.vlak Verplaatsen
Zie eigenschappen bij 6.1. Eventuele voetgangerslichten afstemmen op 0,8 m/sec loopsnelheid. VRIs bij voorkeur met een rateltikker uitrusten. Eventuele gidslijn liefst in midden van de loopzone. Bedieningsknop voetgangerslicht tussen 0,90 en 1,20 m hoogte en 0,50 m naast de geleidelijn. n n x x x
Gebruiken Bedieningselementen
Tip Tip Tip Tip Tip
Een rollator is bedoeld als steun. Optillen dient daarom niet nodig te zijn. Zeker niet met een boodschappentas. Daarom een gelijkvloerse oversteek op locaties waar veel mensen met tassen lopen. Bij een inritconstructie dient niet de zijstraat maar het kruisende trottoir visueel door te lopen. Rateltikkers kunnen bij verkeersregelinstallatie (VRI) alternatief voor gidslijnen dienen om de oversteek /drukknop te vinden. Bij meerdere tikkers op n kruising klankonderscheid mogelijk maken. Met het plaatsen van verkeersspiegels kunnen gevaarlijke punten veiliger worden gemaakt. Verkeersdrempels kunnen als gelijkvloerse oversteek dienen (staat al in HIOR).
Voetgangersoversteekplaatsen uitvoeringsniveau 'Hoog'

In zones met uitvoeringsniveau 'Hoog' en bij een oversteek met hoge intensiteit van voetgangers, dient de oversteek tevens aan onderstaande punten te voldoen: - Vrije breedte 2,40 m breed ook bij een eventuele trottoiroprit. - Eventuele trottoiroprit flauwer dan 1:12. - De routegeleiding voor mensen met een visuele beperking voldoet in straten die in bijlage 4 in rood zijn aangeven en op OV haltes, aan de in bijlage 1 omschreven uitvoering. Bij voetgangersoversteekplaatsen komt dit in grote lijnen neer op: - De doorgaande routegeleiding voert met een geleidelijn naar de oversteek. - Niet meer dan n rijbaan + n fietsstrook oversteken. Dus altijd middengeleider toepassen. - Een waarschuwingsmarkering geeft de rand van de veilige loopzone aan en zo de overgang naar de rijbaan (tussen rijbaan en waarschuwingsmarkering 0,15 m). - In de looprichting is de waarschuwingsmarkering 0,60 m breed. - De breedte van de waarschuwingsmarkering is afhankelijk van de lengte van de oversteek. Men moet 5 kunnen afwijken zonder de waarschuwingsmarkering op de andere kant van de oversteek te missen. - Ook een middengeleider voorzien van waarschuwingsmarkeringen. Deze markeringen zijn met een geleidelijn verbonden. - De geleidelijn geeft de richting van de oversteek aan. De waarschuwingsmarkering kan dus parallel aan de rijbaan liggen als er sprake is van een schuine oversteek.
- Bij VRIs is een rateltikker aanwezig. Bij meerdere rateltikkers op n kruising met klankonderscheid.
- Wens: Bij grote oversteken met verhoogd trottoir, de geleidelijn niet over maar langs de trottoiroprit laten lopen. De waarschuwingsmarkering ligt dan naast de oprit. Bij drukke oversteken wordt deze oplossing lastiger toe te passen omdat 1 richting tegen de stroom in loopt. - Een zebra maakt de oversteek veiliger. Omdat zebras niet binnen de spelregels van een 30 km zone passen, daar de oversteek met zone aanduidingen uitvoeren.
zone aanduiding
Verkeersdrempel als gelijkvloerse oversteek
Voorbeeld plaatje uit Richtlijn routegeleiding met informatie over inrichting van oversteek met geleidelijn en markeringsvlakken.
6.3
Toegankelijkheidseisen aan fietspaden

Voorwaarden
Fietspaden zijn in deze richtlijn Openbare ruimte opgenomen om de toegankelijkheid voor gehandicaptenvoertuigen te waarborgen. Naast gehandicaptenvoertuigen zijn er 45 km autos. De maximale breedte van deze voertuigen is respectievelijk 1,10 en 1,20 m.
ITS
HIOR
ASVV 2012
Zien
In elke situatie is de verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien. Objecten op de fietsroute in kleurcontrast met de omgeving of tenminste een opvallende band ( 0,04 m breed) op hoogte tussen 1,4 en 1,60 m. Autowerende paaltjes bovendien minimaal 0,70 m hoog.
n n n n n n n n n n n n x n n n n
x n n x x x x x x x x x
Tekens Horen Tasten Verplaatsen Nvt Nvt Vrije ruimte
Gebruik van leesbare en begrijpelijke symbolen conform Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990. Nvt Nvt Breedte vrij liggende fietspaden: - En richting tot 150 fietsen per uur 2,00 m. - En richting tot 750 fietsen per uur 3,00 m. - Twee richtingen tot 50 fietsen per uur 2,50 m. - Twee richtingen tot 150 fietsen per uur 2,50 tot 3,00 m. - Twee richtingen > 150 fietsen per uur tot 3,50 m. Bij eventuele autowerende paaltjes minimaal 1,20 m vrije doorgang.
Oppervlak Gebruiken
Hellingen conform eisen voor fietsen in de ASVV 2012.
Bedienings- Minimale (sta)lengte op middengeleiders 1,80 m. elementen Bedieningsknop voetgangerslicht tussen 0,90 en 1,20 m hoogte.
Tip
Let ook op minimale breedte voor strooivoertuigen.
Fietspaden uitvoeringsniveau 'Hoog'

Voor fietspaden zijn er bij het uitvoeringsniveau 'Hoog' geen specifieke kwaliteitseisen.
6.4
Toegankelijkheidseisen aan pleinen
Enkhuizen kent weinig echte pleinen. Pleinen als het Koperwiekplein, het Boschplein en het Chinaplein, zijn geen pleinen waar ander eisen naar voren komen dan bij de hiervoor genoemde modules van de openbare ruimte. Voor eventueel pleinen in de toekomst, in 6.4 de geldende eisen.
Voorwaarden
Gebruikelijke routes over pleinen ook bruikbaar maken voor mensen met een beperking. Afwijkingen hierop dienen onderbouwd te worden en gecommuniceerd met de projectmanager.
ITS
HIOR
ASVV 2012
Zien
In elke situatie verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien. - Objecten in looproute met voldoende kleurcontrast met de omgeving. - Tenminste tussen 1,40 - 1,60 m hoogte een opvallende band van 0,04 m. - Looproutes markeren door visueel waarneembare afwijkende verharding (kleur en/of materiaal).
n x x n n n n x x n n x x x x x x n n n
x n x x x x x x n
Tekens Horen Tasten Verplaatsen Nvt Routegeleiding
Symbolen conform de Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990. Nvt Er is advies op maat nodig voor het leggen van gidslijnen op pleinen waarmee mensen met een visuele beperking hun weg kunnen vervolgen. - Vrije hoogte looproute: 2,30 m. - Draairuimte: 2,0 x 2,0 m bv onder- en bovenaan helling ASVV: 2,1x2,1 m - Gidslijnen niet onnodig onderbroken door geparkeerde auto's en fietsen ed. - Bij terrasjes de maximale afmeting van terras in de bestrating weergeven.
Loopruimte - Vrije breedte looproute: 2,40 m.
Loopoppervlak
- Helling in looprichting flauwer 1:25 of hellingshoek volgens hoofdstuk 6.10. - Hellingdwars op looprichting 1:50. - Voldoende stroef met waarde 55 conform NEN 2873. - Oppervlakteoneffenheden 0,005 m). - Geen zachte ondergronden. Voor minimale kwaliteit voor verharding zie Loopoppervlak bij 6.1 en 6.4. - Spleten en maaswijdte van roosters e.d. over n zijde 0,02 m.
Loopafstand Gebruiken Nvt
Minimaal n zitgelegenheid om de 100 m. Zie 6.8 voor uitvoering. Nvt
Tip
Pleinen uitvoeringsniveau 'Hoog'

Voor pleinen is maar n uitvoeringsniveau waardoor er bij uitvoeringsniveau 'Hoog' geen specifieke uitvoeringseisen zijn. Voor de begeleiding van mensen met een visuele beperking zie het hoge uitvoeringsniveau bij 'Voetpaden en trottoirs' en bij bijlage 1.
6.5
Voorwaarden
Toegankelijkheidseisen aan parkeren en GPA's

Gehandicaptenparkeerplaatsen Algemeen (GPA) dienen goed verdeeld rond winkelcentra gelokaliseerd te zijn, waardoor minimale afstanden ontstaan tot veel bezochte objecten. De locaties in overleg met Groep Toegankelijk En khuizen vaststellen. Bij specifieke gebouwen waar veel bezoekers (hotspots) met een parkeerkaart worden verwacht, voorzien in tenminste n GPA.
ITS
HIOR
ASVV 2012
Zien
Verlichting Visuele markering Tekens
In elke situatie is de verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien. Afmeting aangeven met duidelijke belijning. Parkeervak aanduiden met kruismarkering of rolstoel pictogram 0,3 x 0,3 m. Parkeerplaats aanduiden met verkeersbord E6 (conform Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990). Door het bord hoog te plaatsen kan het tevens als baken dienen. Waar nodig in extra verwijsborden voorzien.
n n x x x x
n x n n x x x x x x x x
Horen Tasten Verplaatsen
Nvt Nvt Loopruimte Maximale loopafstand
Nvt Nvt Voor looproutes naar een GPA zie eisen bij '6.1 - Voetpaden en trottoirs'. - Wanneer de GPA bedoeld is voor een specifiek gebouw, dient deze maximaal op 50 m (liefst 25 m) van de hoofdentree gesitueerd te zijn. In voetgangers gebieden is dit maximaal 200 m. - Voor locaties rond voetgangersgebieden zie Voorwaarden bovenaan bij 6.5. - De route naar dichtstbijzijnde trottoiroprit maximaal 5,00 m over de rijbaan. Bij drukke wegen in geheel niet over rijbaan, maar met een trottoiroprit vanaf de GPA.
n n n n x x x x x x x x x x x x x
+
x x x x x x x x x
Hoogteverschillen
- De bij Gebruiksruimte genoemde 1,50 m (2 stuks) op parkeerniveau. - Parkeervlak in beide richtingen niet te sterk aflopend om te voorkomen dat de rolstoel weg gaat rijden (vlakker dan 1:50). Afmeting GPA is gebaseerd op een standaard auto 4,5 x 2,0 m. - Bij deze autoafmeting op n lange en n korte zijde van het vak op zelfde niveau een gebruiksruimte van 1,50 m breed buiten rijbaan en/of fietspad. Parkeervak daarom 3,50 m x 5,00 m. Bij parallel parkeren 3,50 x 6,00 m. - Een half verharding is niet afdoende.
Gebruiken
Gebruiksruimten
Minimale aantallen Betalen
Zie 'Maximale loopafstand' bij 'Verplaatsen'. Op parkeerterreinen 2% van het totaal aantal parkeervakken als GPA uitvoeren met een minimum van n. De parkeerbetaalautomaat dient bereikbaar te zijn volgens eisen van '6.1 Voetpaden en trottoirs'. Alle bedieningselementen tussen 0,70 m en 1,35 m OR: idem + maximale reikhoogte 1,45 m). en 0,50 m uit inwendige hoeken (ASVV 2102: tussen 0,90 en 1,20 m. HI-
Tip Tip
Haaks parkeren heeft de voorkeur boven parallel parkeren. Bij een eenzijdige aanrijdroute heeft visgraad parkeren het voordeel dat men niet zover achterom hoeft te kunnen kijken bij het uitparkeren. Bij voldoende ruimte kan het parkeervak op trottoirniveau worden aangebracht. Met de auto is de oprit veel makkelijker te nemen dan met de rolstoel. Ook hier het vak (3,50 x 5,00 m) met duidelijke lijnen aangeven.
Tip Tip Tip
Voldoende verlichting in de parkeergarages om te voorkomen dat mensen in rolstoel in het 'schemer' over het hoofd worden gezien bij het uitparkeren. In parkeergarages de GPA('s) nabij de lift situeren. NEN 1814 stelt 20 m. Bij parkeergarages een representatief aantal GPA's buiten de parkeergarage situeren omdat men soms met hoge rolstoelbus komt. Ook kunnen niet alle mensen met een beperking, die zelf de auto besturen, ver genoeg uit het autoraam kunnen reiken om de parkeerticket te kunnen pakken.
Tip
In elke stad is het parkeerbeleid rond betalen op GPA's verschillend. Vaak is er nog verschil tussen centrum en wijkwinkelcentra. Daarom is het voor mensen die niet bekend zijn in de stad fijn als op een onderbord bij verkeersbord E6 staat aangeven of men moet betalen en hoeveel. Ook op parkeerbetaalautomaat het betalingsbeleid kenbaar maken.
GPA's uitvoeringsniveau 'Hoog'

Voor Gehandicaptenparkeerplaatsen zijn er bij het uitvoeringsniveau 'Hoog' geen specifieke kwaliteitseisen aan het parkeervak. Bij specifieke bestemmingen met uitvoeringsniveau Hoog (bijvoorbeeld bibliotheek) is de maximale afstand van GPA tot entree 50 m. Bij winkelcentra e.d. waar een GPAs voor meerdere bestemmingen is bedoeld, dien en de onderlinge afstanden ook op een maximale loopafstand afgestemd te zijn. Omdat dit in de praktijk niet haalbaar zal zijn, dient de locatie en verdeling van GPAs in overleg met de Groep Toegankelijk Enkhuizen vastgesteld te worden.
Verkeersbord E6
Oplossing met een verlaagd trottoir Het gearceerde vlak geeft meer duidelijkheid
6.6
Toegankelijkheidseisen aan bushaltes

Randvoor waarden
In 2015 dient 48% van alle bushaltes bruikbaar te zijn voor iedereen. In de landelijke richtlijn CROW addendum 233 wordt deze ambitie SMART gemaakt met het benoemen van een minimum niveau waar bushaltes aan moeten voldoen. In deze CROW-richtlijn zijn aanwijzingen voor de routegeleiding voor mensen met een visuele beperking gebaseerd op de PBT richtlijn Routegeleiding' (zie bijlage 1). Omdat de CROW richtlijn nog niet aan een nieuwe Europese richtlijn is aangepast, dient tevens de nieuwe uitgave (nov. 2013) van PBT richtlijn Routegeleiding' van toepassing te zijn. De technische randvoorwaarden zijn: - Het halteperron ligt 0,18 m hoger dan de rijbaan / insteekhaven. - Er is routegeleiding voor mensen met een visuele beperking aanwezig. - De in- en uitrij lengte van een haltekom is zodanig dat een bus op 0,05 m van de halterand kan halteren. Hiervoor is ook een holle perronband nodig.
ITS
n x n x n n n x n x n n x n n n x n n n
HIOR
CROW addendum 233 x x x x x x x x n x x x x x x
Zien
Verlichting
Het haltebord voldoende verlichten voor het lezen van de vertrekstaat. Het halteperron zodanig verlichten dat reizigers zich veilig kunnen verplaatsen. - Het halteperron is voorzien van een instapmarkering (0,6 x 0,9 m) in contrast kleur. - Vanaf instapmarkering ligt een geleidelijn in contrast kleur naar een gidslijn waarmee men de route kan vervolgen. - De geleidelijn dient uitgevoerd te zijn volgens CROW addendum 233 en daarom inclusief waarschuwings-, attentie- en object-markeringen. - Op 0,30 m van de perronrand ligt een rij zwart-wit tegels.
Visuele markering
Horen Tasten
Nvt Bescherming
Nvt Wanneer de looproute een fietspad of rijbaan kruist eindigt de geleidelijn en is er voorzien in een waarschuwingsmarkering. Bij hoogteverschil van 0,25 m of bij parallellopend fietspad, een hekwerk plaatsen over de gehele lengte van het halte perron.
Route begeleiding Relif Verplaatsen Loopruimte
De geleidelijn voldoet aan de richtlijnen van CROW addendum 233. De geleidelijn eindigt op een gidslijn waarmee men de route kan vervolgen. Braille aanduiding voor halteherkenning is een wens. Nabij een halte paar ligt een bruikbare en veilige oversteek (op de heen- of op de terugreis zullen mensen de weg moeten oversteken). Over de gehele lengte van het pad en het halteperron dient een obstakelvrije zone van 1,20 m breedte aanwezig te zijn.
Hoogteverschillen
Naar het verhoogde halteperron ligt een hellingbaan: - tot 0,06 m hoogteverschil: 1:6 - tot 0,10 m hoogteverschil: 1:10 - tot 0,25 m hoogteverschil: 1:12 Oppervlakteoneffenheden in het loopoppervlak van het toegangspad en het halteperron 0,005 m.
n x x x x
x x x x x
Gebruiken
Elementen
Op het halteperron of binnen 10 m van de instapmarkering voorzien in een zitgelegenheid. De vertrekstaat tussen 1,40 en 1,65 m hoogte met duidelijke cijfers van 5 mm hoogte.
n n x
x x
Gebruiksruimte
Een obstakelvrije draaicirkel 1,50 m mogelijk maken ter hoogte van de plek waar achterdeur van de bus zich bevindt tijdens het halteren. Daarbij rekening houden met de uitrijplaat van de bus. De situering is gerelateerd aan de instapmarkering door de afstand tussen de voor- en achterdeur van de bus.
Gebruikshoogte
Zithoogte bankje 0,45 0,50 m.
Tip
Uitvoeringsniveau 'Hoog'
Voor bushaltes geldt bij busstations en daar waar meerdere lijnen samen komen, het uitvoeringsniveau 'Hoog'. Dit houdt in: - Goede verwijzing naar de juiste halte. - Tussen alle haltes ligt een sluitende keten van geleidelijnen met bijbehorende markeringen.
6.7
Toegankelijkheidseisen wijk- en buurtparken (en natuurgebieden)

(natuurgebieden vallen onder uitvoeringsniveau Laag )
Randvoor waarde
Natuurgebieden vallen onder uitvoeringsniveau Laag. Nabij verzorgingshuizen e.d. is uitvoeringsniveau Hoog wenselijk. Wijk- en buurtparken vallen onder uitvoeringsniveau Basis.
ITS
HIOR
ASVV 2012
Zien Horen Tasten
Verlichting Nvt Gidslijnen
In elke situatie is de verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien. Nvt - Routegeleiding alleen met gidslijnen (duidelijke padafscheiding). - Geen overgroeiend groen of struiken die het volgen van de rand van het pad bemoeilijken. De rand van een pad is als gidslijn te gebruiken door het klankverschil tussen verharding en grond/gras. Deze mogelijkheid vervalt wanneer de geleidestok daarbij steeds in de begroeiing verstrikt raakt.
n n n n n n
n n
Verplaatsen
Loopruimte
- Breedte hoofd looproute 1,80 m. - Breedte secondaire looproute 1,20 m. - Plaatselijke vernauwingen 0,90 m. - Gecombineerd fiets-, wandelpad 3,00 m. - Geen overhangende takken lager 2,30 m (niet met romp en hoofd tegen takken lopen).
x x x n x x n
x x x x
Loopoppervlak
- Minimaal een stabiele, gelijkmatige halfverharding (geen vervorming aan oppervlak door rolstoelband). - Bestand tegen doorgroei van onkruid. Tevens met padbreedte rekenen op door- en overgroei op de rand van het pad pad in oorsprong 0,20 m breder dan bedoeld. Maar ook actief onderhoud bij boomwortels die verharding omhoog drukken. - Hellingen conform '6.10 - Toegankelijkheidseisen voor hellingen'.
x n n n n x x x
x n x x
Loopafstand Gebruiken Bruggen Nvt Uitvoering
Om 500 m een zitgelegenheid. Goede verharding tot de zitgelegenheid en er naast verharding zodat rolstoeler bij een gezelschap aan te kunnen sluiten. Nvt - Brugdek even breed als pad. - Bij het toepassen van een boogvorm is het eerste deel van de brug veel steiler dan de rest. Ook deze hellingshoek dan de toegestane helling. - Voor hellingshoek zie '6.10 - Toegankelijkheidseisen aan hellingen'. - De leuningen beginnen 0,30 m eerder dan de brug om te voorkomen dat mensen met een visuele beperking aan de verkeerde kant van de leuning langs lopen. - Geen brugdek toepassen met planken met tussenruimte. Na het aanbrengen van split wordt het brugdek erg hobbelig.
Tip Tip
In teer ingewalste schelpen op asfalt ondergrond, benaderen de sfeer van los grind, maar de paden zijn goed berijdbaar. Bij een halfverharding slijt omhoog gedrukt materiaal weg waardoor er geen hobbel ontstaat.
Uitvoeringsniveau 'Laag'
Voor natuurparken geldt het lage uitvoeringsniveau. Dit houdt in: - Tenminste 1 pad wat een representatief beeld van het gebeid geeft en over de gehele lengte aan de uitvoeringseisen Basis voldoet. - Dit pad dient met een vorm van aanduidingen te volgen zijn. - Liefst een rondgaand pad met doorsteekmogelijkheden om de route te kunnen inkorten.
Voor paden op gemeentelijke grond in de directe nabijheid van verzorgingshuizen e.d. uitvoeringsniveau Hoog aan te houden (zie geselecteerde objecten op de plattegronden in bijlage 4). Dit houdt in: - Paden zonder abrupte hoogteverschillen. - Hellingbanen flauwer dan 1:25. - Liefst meerdere paden om mogelijkheid tot variatie te bieden. - Bij grotere omlopen ook mogelijkheid tot doorsteek/afsnijden bieden voor momenten dat het lopen acuut wat lastiger wordt. - Zitbanken op 300 m afstand. - Zitbanken op plekken waar wat te zien is en gelegen op schaduw n zon locaties. - Verharding tot onder de zitbank en aan n zijde naast de zitbank verharding voor een rolstoel. Zodanig dat men in een zelfde lijn naast elkaar kan zitten. Zie 6.8 Zitbank.
6.8
Toegankelijkheidseisen aan straatmeubilair

Randvoor waarde
Onder straatmeubilair valt ook de situering van straatlantaarns en verkeersborden. - Door objecten in n zone te plaatsen ontstaat een overzichtelijke en gestrekte obstakelvrije zone (staat in HIOR en ASVV 2012). - Straatmeubilair niet in een obstakelvrije loopzone plaatsen.
ITS x x
HIOR
ASVV x x n x n x x x x x x
Zien
Nvt - Objecten in de looproute voorzien van kleurcontrast. Het gehele object of door middel van een band ter hoogte van 1,40 - 1,60 m (min 0,04 m breed). - Bedieningsknoppen in signaalkleur (afmeting bij voorkeur 0,02 x 0,02 m). - Hoogte van objecten (paaltjes e.d.) 0,75 m en in signaalkleur of nabij de top een reflecterende band rondom (minimaal 0,04 m breed).
n n x x n n x x x x x x x x x
Horen Tasten
Nvt
Nvt In de vormgeving scherpe hoeken en randen vermijden. Vrije hoogte bij bijvoorbeeld verkeersborden 2,30 m. - Vrije breedte langs meubilair (paaltjes e.d.) 1,00 m (ASVV 12 1,50 m). - Route naar gebruiksobjecten (zitgelegenheid, parkeerautomaat) zoals omschreven bij '6.1 Gebruiksruimte'. - Meteen voor gebruiksobjecten met bedieningselementen een obstakelvrij opstelvlak 0,90 x 1,40 m. Aansluitend de vrije draairuimte 2,1 x 2,1 m.
Verplaatsen Vrije hoogte Gebruiken Gebruiksruimte
Gebruikshoogte
- Bedieningselementen tussen 0,70 en 1,35 m hoogte. - Bedieningselementen 0,50 m uit inwendige hoeken / minder hoeven reiken dan 0,50 m over de voetensteunen. Gebruiksobjecten en bedieningselementen in voor de locatie karakteristieke en daarmee herkenbare kleur en vormgeving uitvoeren. - Zithoogte tussen 0,45 tot 0,50 m en zitdiepte 0,40 m. - Een toegankelijke zitplaats bevat 2 arm- n een rugleuning. - Naast of voor een bank een horizontaal opstelvlak voor een rolstoel 0,90 x 1,40 m. Route en opstelplek goed verhard.
Herkenbaarheid Zitbank Eisen
Toilet
Eisen
Enkhuizen kent n openbaar toilet (bij HEMA). Dit toilet is ook bruikbaar voor veel mensen met een beperking. Ondergrondse afvalverzamelpunten dienen zonder abrupt hoogteverschil en obstakels bereikbaar te zijn. Voor de inworpklep een horizontaal vlak met een draaicirkel 1,50 m. Zie middelste tip op de volgende bladzijde.
Afvalverzamelpunt
Eisen
Tip Tip
Aan weerskanten van een geleidelijn ligt een obstakelvrije zone. In gebieden met kwaliteit 'Hoog' obstakels daarom buiten die zone plaatsen. Twee fabrikanten van ondergrondse afvalcontainer voor plaatsing in woonbuurten hebben een ITS product goedkeuring. Dit getekend dat de afvalcontainer bruikbaar is voor de meeste mensen met een beperking.
Tip
De prullenbak niet aan de zelfde kant als de opstelplek voor rolstoel. Hij staat in de weg, stinkt en trek het wespen aan.
Voor straatmeubilair geldt in winkelstraten dat obstakels met een geleidestok zijn te traceren. Ook als het obstakel op een poot staat en de geleidestok aan de grond onder de breder vorm doorsteekt.
6.9
Toegankelijkheidseisen aan trappen

ITS
HIOR
ASVV x
Randvoor waarden Zien Verlichting Kleurcontrast Horen Tasten Nvt Routegeleiding Verplaatsen Loopruimte
Binnen 50 m van elke trap dient het hoogteverschil ook met een hellingbaan of lift overbrugd te kunnen worden. In elke situatie is de verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien. Over de volle trapbreedte voldoende kleurcontrast op de rand tussen pad en eerste en laatste optrede. Zie bijlage 1 voor uitvoering (voelbaar markeren). Nvt - Trap liefst 'vindbaar' maken met gidslijn. - De leuning begint 0,30 m eerder dan de rand van de bovenste trede. - Vrije breedte tussen leuningen 1,20 m (ook ter plaatse van een bordes). - Vrije hoogte boven klimlijn 2,30 m. - Boven- en onderaan de trap een vrije ruimte 1,20 x 1,20 m. - In loopzones onder een trap altijd een vrije hoogte onder een trap van 2,30 m. Voor het deel van de trap waar deze hoogte niet wordt gehaald, de loopzone met fysieke maatregelen om de trap heen leiden.
Hoogteverschillen
n n x x
n x x n x x x x x
n n x x x x x x x x
- Optrede 0,185 m (HIOR en ASVV 0,15 m). - Aantrede 1xaantrede+2xoptrede= 0,60-0,65 m (HIOR en ASVV: 0,30 m) - Maximale traphoogte zonder tussenbordes 4,00 m (HIOR en ASVV: 1,80 m). - Voor materiaalkeuze en uitvoering zie eerste 6 aandachtstreepjes bij '6.1 'Verplaatsen' onderdeel 'Loopoppervlak'. - Geen transparante treden en bordessen toepassen (ook geen rooster). - Gesloten stootborden. - Welhoek 15.
x x x x x x x x x x x x
x x x
x x x x x x x x x x x n
Loopoppervlak
Valbeveiliging
- Hoogte leuning tussen 0,85 en 0,95 m boven voorrand treden. - Aan weerskanten van trap een leuning. -Het te omvatten deel van de leuning 0,15 m (zie tekening). - Over de gehele lengte is er 0,05 m ruimte rond de leuning. - Beide uiteinden horizontaal 0,30 m voorbij de trede rand laten steken. - De leuning liefst ook boven tussenbordessen door laten lopen.
Gebruiken Nvt
Nvt Tijdens momenten van gladheidbestrijding is er op trappen extra aandacht nodig.
n n
Tip
Uitvoeringsniveau 'Hoog' extra aandachtspunten:

- De minimale breedte 2,40 m. - Maximale optrede 0,13 m. - Voor de geleiding van mensen met een visuele beperking op de trappen is de PBT richtlijn 'Routegeleiding' van toepassing (zie bijlage 1).
Loopzone van trap wegleiden
6.10 Toegankelijkheidseisen aan hellingen in loopzones

Definitie
- Hellingen flauwer dan 1:25 *] worden niet als helling aangemerkt. *] Realiseer u dat met de opgegeven hellingshoeken een hoogteverschil 0,30 m een
groot obstakel is voor mensen met weinig kracht en uithoudingsvermogen. Ook bij 1:25 kosten hoogteverschillen veel energie die men liever in het doel van de rit stopt.
ITS
HIOR
ASVV 12
Randvoor waarde
- Behalve bij tunnels dient binnen 50 m van elke hellingbaan het hoogteverschil ook met een trap (of lift) overbrugd te kunnen worden. - Conform het Bouwbesluit maximaal 1,00 m hoogteverschil met hellingbaan overbruggen. Dit betreft het totaal te overbruggen hoogteverschil. Hoger dan 1 m is alleen geschikt voor elektrische rolstoel en scootmobiel. - Bij hellingen steiler dan 1:25 dient binnen 50 m een trap aanwezig te zijn.
x x
x x
x n n n n x x x x x x x
Zien
Verlichting
In elke situatie is de verlichting afgestemd op hetgeen mensen er willen zien.
n n n n n n n n x x x x x x x x x x x x x x x x x x
Kleurcontrast Nvt Horen Tasten Verplaatsen Nvt Nvt Loopruimte
Nvt Nvt - Vrije breedte tussen leuningen 1,20 m. - Boven en onderaan de hellingbaan een obstakelvrije ruimte: - 1,20 x 2,00 m als men recht op de helling aan komt rijden. - 2,10 x 2,10 m bij een aanrijdroute van opzij en bij bocht (HIOR 2 x 2 m) - In bocht van hellingbaan dient loopzone horizontaal te liggen.
- Een bocht kost extra energie. Hellingbanen daarom zo gestrekt mogelijk.
- Geen dwarshelling op hellende vlakken toepassen (HIOR maximaal 1:50) .

Hoogteverschillen
0,02 m kan zonder helling. Een afgeronde rand maakt oprijden lichter. 0,02 en 0,05 m: helling 1:6 (16,6%) (HIOR: alle helling oude formule). 0,05 en 0,10 m: helling 1:10. Zie ook 6.1 voor uitvoering trottoiroprit. 0,10 en 0,25 m: helling liefst 1:16 (6,25%), maar flauwer 1:12. 0,25 en 0,50 m: helling liefst 1:20 (5%), maar flauwer 1:16. 0,50 en 1,00 m: helling liefst flauwer 1:25, maar flauwer 1:20 *]. 1,00 m: helling flauwer dan 1:25 (4%). Deze hellingshoek heeft voorkeur. En en ander is af te lezen in de figuur op de volgende bladzijde.
*] Let op: Na iedere 0,50 m hoogteverschil is een horizontaal vlak van minimaal 1,50 m lengte nodig. Wanneer dit vlak tevens wordt benut voor het maken van een bocht 2, 10 x 2,10 m. Omdat een helling flauwer dan 1:25 niet als hellingbaan wordt aangemerkt, is er bij 1:25 geen horizontaal vlak nodig. Daarom kritisch kijken of 1:25 een kortere helling biedt. De hellingshoek is prettiger en het aanzicht is veel rustiger.
x x x x x x x x x x x x
Loopoppervlak Valbeveiliging
Voor materiaalkeuze en uitvoering zie eerste 6 aandachtstreepjes bij '6.1 'Verplaatsen' onderdeel 'Loopoppervlak'. Verticaal hoogteverschil naast hellingbaan: - 0,05 en 0,25 m: Voorzien in een opstaande rand 0,05 m. - 0,25 m: Voorzien in een stabiele vrij te omvatten leuning tussen 0,85 en 0,95 m hoogte. Omtrek te omvatten deel 0,15 m (zie tekening bij 6.9). - 0,50 m en 1,00 m: Aan weerskanten van de helling een afrijdbeveiliging van 0,90 m hoog. Deze eis vervalt als de 'berm' flauwer is dan 1:16.
x x x x x
x x x
x x x
Tip
Uitvoeringsniveau 'Hoog' extra aandachtspunten:

- De minimale breedte 2,40 m. - Bij hoogteverschil groter 0,10 m de hellingshoek flauwer 1:25. - Voor de geleiding van mensen met een visuele beperking is PBT richtlijn 'Routegeleiding' van toepassing (zie bijlage 1). - Waar mogelijk de overgangen van vlak naar hellend markeren met kleurcontrast.
Bijlage 1: Maatregelen voor mensen met een visuele beperking

LANDELIJKE RICHTLIJN PBTconsult heeft een richtlijn opgesteld met routegeleiding voor mensen met een visuele beperking. Dit in nauw overleg met belangrijke landelijke belangenbehartigingsorganisaties voor mensen met een beperking. Namelijk Iederin (voorheen CG-raad) en de Oogvereniging ondersteunen de uitwerking (het gaat niet om een commercieel product). Prorail past de richtlijn toe bij het aanbrengen van routegeleiding op alle treinstations in Nederland. Hieronder de hoofdlijnen uit de richtlijn. De gehele richtlijn is in te zien op www.PBTconsult.nl/ontwerprichtlijnen. GEMEENTE ENKHUIZEN gaat bushaltes en straten in uitvoeringsniveau Hoog (rood op de plattegrond bijlage 4) voorzien van een sluitende routegeleiding. Vooral met gidslijnen en waar nodig verbindende geleidelijnen. Bij uitvoeringniveau Basis zal op actieve wijze worden voorzien in gidslijnen. ASVV 2012 Ook in de ASVV 2012 wordt onderscheid gemaakt in onderstaande gebieden: - Centrumgebied met compleet netwerk van gids- en geleidelijnen met bijbehorende markeringen. - Op wijkontsluitende wegen, woonstraat e.d. wel gidslijnen, maar niet verbonden met geleidelijnen. KLEURCONTRAST EN GELEIDESTOK Bij voorzieningen voor mensen met een visuele beperking gaat het om het kunnen: - Orinteren, - Waarnemen, - Gebruiken van informatie, - Gewaarworden van gevaarlijke situaties.
Straatmeubilair met voldoende kleurcontrast
Verschillende visuele beperkingen met verschillende oplossingen: - Blinde mensen moeten de route tastend met de geleidestok kunnen volgen. - Voor slechtziende mensen is voldoende kleurcontrast tussen object en achtergrond belangrijk. De n heeft echter kokerfysis terwijl anderen juist de randen van het blikveld scherp zien. - Mensen met een geleidehond hebben een obstakelvrije zone van 1,20 m nodig om naast hun hond te kunnen lopen. Dit is erg belangrijk voor de onderlinge communicatie. - Maar weinig mensen met een visuele beperking beheersen het braille schrift. Aanduidingen in braille zijn dus niet efficint. - Voor mensen met kleurenblindheid de combinatie van groen en rood vermijden.
Lantaarnpaal met voldoende kleurcontrast
Er is geen ideale oplossing waarmee alle bovenstaande gezichtsbeperkingen zijn gecompenseerd, maar de PBT richtlijn biedt wel de meest optimale mix. De geleiding is op te delen in: - Routegeleiding (gidslijn en geleidelijn). - Attenderen op keuzes en veranderingen in de geleidelijn (attentievlak). - Waarschuwen voor gevaar (waarschuwingsmarkering). - Aanduiden van objecten (objectmarkering of een instapmarkering op bushaltes).
GIDSLIJN Een gidslijn is een aaneenschakeling van natuurlijke of reeds aanwezige structuren, die voor mensen met een visuele beperking kan dienen voor het bepalen van richting en plaats. Een gidslijn dient met de voet en geleidestok voelbaar te zijn en wordt niet speciaal aangelegd als routegeleiding. Door ontwerpen materiaalkeus kunnen gidslijnen wel op actieve wijze worden gerealiseerd. Dit is conform de bedoelingen in ASVV 2012. Voorbeelden van een gidslijn: gevellijn, gazonrand, muurtje of voelbare verschillen in bestratingmateriaal. Opstaande randen zijn te volgen als ze meer dan 0,05 m hoog zijn. Een trottoirband kan niet als gidslijn dienen. Gidslijnen gelden in uitvoeringsniveau Basis en Hoog. Bij Hoog zijn ze met geleidelijnen verbonden tot een sluitende route. GELEIDELIJN Geleidelijnen zijn specifiek aangelegde lijnen met een ribbelpatroon. Er zijn 3 verschillende basistypen ribbels. Op de geleidelijn is het veilig en 0,60 m aan weerskanten. Die zone is dus obstakel vrij en ligt nooit op een rijbaan of fietspad. Geleidelijnen liggen daarom ook alleen in voetgangersgebieden. Ook markeringen om plaatsen van gevaar en keuze aan te geven, zijn onderdeel van een geleidelijn. In Shared space zones wordt verwacht dat gebruikers op elkaar inspelen. Dat lukt mensen met een visuele beperking niet. UITVOERINGSNIVEAU HOOG Voor dit uitvoeringsniveau gleden voor de routegeleiding onderstaande normeringen die in beknopte weergave zijn overgenomen uit de eerder genoemde richtlijn. Omdat het een beknopte weergave betreft, dient de detailkennis bij de uitwerking van de routegeleiding uit de richtlijn gehaald te worden. Bij het ontwerpen van routegeleiding kan er vanuit worden gegaan dat mensen met een visuele beperking nooit ongeoefend een route gebruiken. ATTENTIEVLAK Een attentievlak is een extra attendering dat er iets in de geleidelijn is op te merken. Het vlak van 0,60 x 0,60 m ligt in de geleidelijn en wordt gevormd door de zelfde bestrating als omliggend. Op specifieke plekken is een attentiemarkering maar 0,30 m x 0,60 m (zie richtlijn). MARKERINGEN In een geleidelijn zijn markeringen opgenomen als codes voor bepaalde functies. Er zijn 3 verschillende: - De waarschuwingmarkering duidt de overgang aan naar een gevaarlijke zone of het einde van de geleidelijn zonder dat deze overgaat in een gidslijn (eindemarkering). Voor deze functie zijn de noppentegels. - De objectmarkering (0,60 x 0,60 m) ligt naast een geleidelijn ter hoogte van een object waar men belang in kan hebben (bv kaartjesautomaat). Meteen er naast ligt in de geleidelijn een attentiemarkering. Voor deze functie worden vlakke klanktegels gebruikt. - De instapmarkering ligt alleen op busperrons aan het eind van een geleidelijn op de plek waar de bus met de voordeur stopt. Het materiaal is het zelfde als een objectmarkering maar de afmeting is 0,90 x 0,60 m.
Let op! Dit overzicht is zeer beknopt omdat het in de richtlijn 30 bladzijden betreft.
ONDERLINGE AANSLUITINGEN Als ze in elkaars verlengde liggen overlappen een gids- en een geleidelijn elkaar 0,60 m. Men loopt midden op de geleidelijn en een gidslijn ligt op n van uitzwaaikanten van de geleidestok. Om rechtuit te kunnen lopen dient de geleidelijn daarom op 0,60 m afstand van de gidslijn te liggen. Wanneer de geleidelijn haaks of schuin op de gidslijn staat, volstaat een attentiemarkering. In deze situatie is 0,30 x 0,60 m voldoende. Bij een einde van een geleidelijn zonder vervolg op een gidslijn dient een waarschuwingsmarkering (0,60 x 0,60 m) te liggen vooraf gegaan door een attentiemarkering met 0,30 m lengte. TRAPPEN Leuningen dienen dmv. een gids- of geleidelijn gemakkelijk te vinden zijn. Een geleidelijn 0,60 m naast de leuning uit laten komen: - Onderaan de trap (omhoog lopend) bij de linkerleuning. - Bovenaan (omlaag lopend) op de rechter leuning. Bovenaan de trap bovendien een waarschuwingsmarkering toepassen op 0,60 m voor de afstap. De afstap bij de bovenste en onderste trede over de volle trapbreedte markeren met voldoende kleurcontrast tussen verharding en trede. Bovenaan bovendien een waarschuwingsmarkering. Advies: Op tussenliggende treden alleen op de buitenste 0,30 m van de trede een opvallende lijn of stippen. HELLINGBANEN Geleidelijnen kunnen doorlopen over hellingbanen. Bij hellingen steiler dan 1:20 in de geleidelijn, onder- en bovenaan de helling, op de knik een attentiemarkering van 0,30 m. BUSHALTE Onderstaand een principe van de routegeleiding op een bushalte vanaf een gidslijn met een gidslijn naar de instapmarkering.
Bijlage 2: Relevante toegankelijkheidseisen uit Bouwbesluit 2012

Op 1april 2012 werd een nieuwe versie van het Bouwbesluit van kracht. Er zijn grote wijzigingen in de inhoud. Het Bouwbesluit is niet bedoeld voor de openbare ruimte, maar geeft wel richtlijn op de aansluiting van gebouwen op de openbare ruimte. Bovendien kunnen onderstaande afdelingen van de wet als uitgangspunt voor de openbare ruimte dienen.
Hoogteverschillen
Trappen (afd. 2.5)
Noodzaak: Vanaf 0,21 m hoogteverschil voorzien in een vaste hellingbaan of trap.
Trap nieuwbouw: afd 2.5 Minimale aantrede op klimlijn/haaks op voorkant trede Minimale treebreedte op klimlijn Minimale breedte van de trede Maximale optrede Leuning noodzaak Leuning hoogte Maximale totale traphoogte
woongebouw 0,22 m 0,23 m 0,05 m 0,188 m
andere gebouwen 0,185 m 0,23 m 0,05 m 0,21 m
vluchtweg 0.181 0,23 m 0,05 m 0,21 m
0,80 m+ en 1,00 m+ boven klimlijn 4,00 m
Hellingbanen (afd.2.6)
Minimale breedte: 1,10 m. Maximaal te overbruggen hoogteverschil: 1,00 m (het totale hoogteverschil). Hellingshoek 1:12 bij hoogteverschillen 0,25 m. Hellingshoek 1:16 bij hoogteverschillen 0,25 en 0,50 m. Hellingshoek 1:20 bij hoogteverschillen 0,50 en 1,00 m. Aan de bovenzijde een horizontaal obstakelvrij bordes van 1,40 x 1,40 m. Opstaande rand van 0,04 m hoogte als afrijbeveiling.
Bereikbaarheid gebouwen (afd. 6.10)

Bij gebouwen met een toegankelijkheidszone dient de openbare ruimte gekoppeld te zijn aan de entree die de toegankelijkheidszone ontsluit. Dit geldt ook voor de route naar toegang(en) van een woongebouw met een toegankelijkheidszone.
Bijlage 3: Afkortingen en websites

Afkortingen
ASVV AWBZ BB BWT CROW DO GPA HIOR HvT ITS MO NEN Nvt PBT PvE SO VO VRI Wmo Aanbeveling Stedelijke Verkeersvoorzieningen (handboek voor het inrichten van openbare ruimte binnen de bebouwde kom. Uitgegeven door het CROW, nieuwste uitgave 2012). Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Financieringswet voor onverzekerbare ziektekosten Bouwbesluit (bouwwetgeving voor gebouwen en bruggen e.d.) Bouw en woningtoezicht Centrum voor Regeltechniek en Onderzoek in grond-, water- en wegenbouw en de Verkeerstechniek. CROW bundelt kennis en stelt richtlijnen op (zonder wettelijke status) Definitief ontwerp Gehandicapten Parkeerplaats Algemeen Handboek Inrichting Openbare Ruimte van gemeente Enkhuizen Handboek voor Toegankelijkheid uitgeven door de SDU. Dit handboek heeft het hoogste aanzien van de Nederlandse informatiebronnen over toegankelijkheid Internationaal Toegankelijkheidssymbool Afdeling Maatschappelijke Ondersteuning Nederlands norminstituut (NEN 1814 behandelt het onderwerp toegankelijkheid) Niet van toepassing Projectbureau Toegankelijkheid Programma van Eisen Schets ontwerp Voorlopig ontwerp Verkeersregelinstallatie (stoplicht bij voetgangers oversteek) Wet maatschappelijk ondersteuning
CG-raad Chronisch zieken en gehandicaptenraad. Landelijke belangenbehartigingsorganisatie.
Kissing gate: Fietssluis uitgevoerd met een draaihek in de sluis
Tekens in tabellen
x n onderwerp staat niet beschreven in HIOR, ASVV 2012 of ITS-criteria onderwerp staat wel beschreven en komt overeen met richtlijn Enkhuizen onderwerp is niet van toepassing Groter dan Kleiner dan
Websites
www.pbtconsult.nl www.cg-raad.nl www.oogvereniging.nl www.crow.nl www.enkhuizen.nl
Bijlage 4: Uitvoeringsniveaus op plattegrond van de stad

Rode lijn: de hoofdroutes waarop kwaliteitsniveau hoog van toepassing is. Groene lijn: belangrijke openbare bestemmingen (station, winkels, kerk, wijkcentrum). Blauwe lijn: gebouwen met een woonfunctie voor kwetsbare burgers.
Uitvergroting van het centrum
Uitvergroting Enkhuizen Noord

Richtlijn Toegankelijkheid - RaadsBRIEF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Richtlijn Toegankelijkheid - RaadsBRIEF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GEMEENTERAAD ENKHUIZEN

BRIEF VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS RICHTLIJN TOEGANKELIJKHEID OPENBARE RUIMTE

Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van E n k h u i z e n De secretaris, De burgemeester,

Richtlijn Toegankelijkheid openbare ruimte

Teksten: Frans Schuurman Versie - maart 2014

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

M.W. Olierook, wethouder

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Het begrip Toegankelijkheid

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Fietsen hinderen bij entree apotheek

Versmalling Molenweg door: oprit, stoep en conniferen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheidseisen aan voetpaden en trottoirs

Tekens Horen Tasten Nvt Routegeleiding

Ver volg op bladzijde 16

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Fietssluis: x+y = 1,95 m. x en y 0,90 m /bij scootmobielen x 1,50 m

Oprit met voldoende lengte en zonder klik

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Vervolg van bladzijde 14

Betekenis tekens zie bijlage 3

Voor de uitvoeringseisen aan loopbruggen zie 6.7 Bruggen. x x n x x x x

aanhouden. Tussen een fietspad en een trottoir geldt 0,05 m.

ASVV 2012 geeft 200 m.

Tip Tip Tip

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Loopzone uitvoeringsniveau 'Hoog'

Heg versmalt loopzone

Zo parkeren autos niet voor trottoiroprit

Bruikbaar model afvalverzamelpunt met rand

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheidseisen aan voetgangersoversteekplaatsen

Horen Tasten Routegeleiding

Verplaat- Loopruimte sen

- Aan weerskanten van de oversteek vrije ruimte om te keren 2,30 x 2,30 m. n

Tip Tip Tip Tip Tip

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Voetgangersoversteekplaatsen uitvoeringsniveau 'Hoog'

Verkeersdrempel als gelijkvloerse oversteek

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheidseisen aan fietspaden

Tekens Horen Tasten Verplaatsen Nvt Nvt Vrije ruimte

Hellingen conform eisen voor fietsen in de ASVV 2012.

Let ook op minimale breedte voor strooivoertuigen.

Fietspaden uitvoeringsniveau 'Hoog'

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen

Toegankelijkheidseisen aan pleinen

Betekenis tekens zie bijlage 3

Tekens Horen Tasten Verplaatsen Nvt Routegeleiding

Loopruimte - Vrije breedte looproute: 2,40 m.

Loopafstand Gebruiken Nvt

Minimaal n zitgelegenheid om de 100 m. Zie 6.8 voor uitvoering. Nvt

Pleinen uitvoeringsniveau 'Hoog'

Toegankelijkheid openbare ruimte gemeente Enkhuizen