CHNG 1: TNG QUAN V QUN TR NGUN NHN LC Mc tiu: Hiu c khi nim qun tr ngun nhn lc, gii

thch cc mc tiu ca qun tr ngun nhn lc. M t c cc chc nng ca qun tr ngun nhn lc. Hiu c cc quan im qun tr ngun nhn lc I. KHI NIM, VAI TR V MC TIU CA QUN TR NGUN NHN LC 1.1. Cc khi nim Nhn lc Nhn lc c hiu l ngun lc ca mi con ngi, gm c th lc v tr lc - Th lc: L sc khe ca nhn vin. Th lc, ph thuc vo tnh trng sc khe ca tng ngi, mc sng, thu nhp, ch n ung, ch lm vic v ngh ngi, ch y t, tui, gii tnh, thi gian cng tc - Tr lc: L sc suy ngh, s hiu bit, s tip thu kin thc, ti nng, nng khiu cng nh quan im, long tin, nhn cch ca tng ngi. Nhn lc ca mt t chc bao gm tt c ngi lao ng lm vic trong t chc . Ngun nhn lc Ngun nhn lc c hiu l tt c cc tim nng ca con ngi trong mt t chc nh: phm cht, kinh nghim sng, kin thc, c sng to, nng lc v nhit huyt m h cng hin thnh lp. duy tr v pht trin t chc. Ngun nhn lc c 3 c im: - Ngun nhn lc l ngun lc to ra li th cnh tranh cho doanh nghip. Trong iu kin x hi ang chuyn sang nn kinh t tri thc, th cc nhn t cng ngh, vn, nguyn vt liu ang gim dn vai tr ca n, nhn t tr thc ca con ngi ngy cng chim v tr quan trng, nh qun tr cn u t thch ng xy dng v pht trin mt ngun nhn lc c cht lng cao. - Ngun nhn lc m bo cho mi ngun sng to ca t chc. Ch c con ngi mi sng to ra cc hng ho, dch v v kim tra qu trnh sn xut kinh doanh . Mt d trang thit b, ti sn, ngun ti chnh l nhng ngun ti nguyn m cc t chc u cn phi c nhng trong , ti nguyn nhn lc li c bit quan trng. Khng c con ngi lm vic hiu qu th t chc khng th no t n mc tiu. - Ngun nhn lc l ngun lc v tn. X hi khng ngng tin ln, doanh nghip ngy cng pht trin v ngun lc con ngi l v tn. Nu bit khai thc ngun lc ny ng cch s to ra nhiu ca ci vt cht cho x hi, tho mn nhu cu ngy cng tng cao ca con ngi.

Qun tr Qun tr l qu trnh lm vic vi con ngi v thng qua con ngi hon thnh mc tiu chung ca t chc vi hiu qu cao, qun tr va c tnh khoa hc va mang tnh ngh thut. Qun tr ngun nhn lc C nhiu cch hiu v qun tr ngun nhn lc (cn gi l qun l nhn s, qun tr nhn lc, qun tr ti nguyn ngun nhn lc). Qun tr ngun nhn lc l h thng cc trit l, chnh sch v hot ng chc nng v thu ht, o to pht trin v duy tr con ngi ca mt t chc nhm t c kt qa ti u cho cc t chc v nhn vin. Qun tr ngun nhn lc l h thng cc quan im, chnh sch v hot ng thc tin s dng trong qun tr con ngi ca mt t chc nhm t c kt qu ti u cho c t chc v nhn vin. Qun tr ngun nhn lc l vic hoch nh, t chc, ch huy v kim tra cc hot ng nhm thu ht, s dng v pht trin con ngi c th t c cc mc tiu ca t chc. Qun tr ngun nhn lc l lnh vc theo di, hng dn, iu chnh, kim tra s trao i cht (nng lng, thn kinh, bp tht) gia con ngi vi cc yu t vt cht ca t nhin (cng c lao ng, i tng lao ng) trong qu trnh to ra ca ci vt cht v tinh thn tho mn nhu cu ca con ngi v x hi nhm duy tr, bo v v pht trin tim nng ca con ngi. Tm li, qun tr ngun nhn lc vn l tt c cc hot ng ca mt t chc thu ht, xy dng, s dng v pht trin, nh gi, bo ton v gi gn mt lc lng lao ng ph hp vi yu cu cng vic ca mt t chc c v mt s lng v cht lng. 1.2. Vai tr ca qun tr ngun nhn lc Bt k mt doanh nghip no khi tin hnh cc hot ng sn xut kinh doanh cng u phi hi 2 yu t, l nhn lc v vt lc. Trong nhn lc ng vai tr cc k quan trng, c tnh quyt nh n s tn ti v pht trin ca doanh nghip. Yu t con ngi mang tnh quyt nh n s tn ti v pht trin ca t chc. Do s cnh tranh gay gt trn th trng nn cc doanh nghip mun tn ti v pht trin buc phi ci tin t chc ca mnh theo hng tinh gin gn nh, nng ng trong yu t con ngi mang tnh quyt nh. Con ngi vi k nng v trnh ring ca mnh s dng cng c lao ng tc ng vo i tng lao ng to ra sn phm cho x hi. Qu trnh ny cng c t chc v iu khin bi con ngi, con ngi thit k v sn xut ra sn phm, kim tra cht lng, a sn phm ra bn trn th trng, phn b ngun ti chnh, xc nh cc chin lc chung v cc mc tiu cho t chc. Nghin cu qun tr ngun nhn lc gip cho nh qun tr t c mc ch, kt qu thng qua ngi khc. Mt nh qun tr c th lp k hoch hon chnh, xy dng s t chc r rng, c h thng kim tra hin i, chnh xc, v.v nhng nh qun tr
2

 vn c th tht bi nu khng bit tuyn ng ngi cho ng vic, hoc khng bit cch khuyn khch nhn vin lm vic. qun tr c hiu qu, nh qun tr cn bit cch lm vic v ho hp vi ngi khc, bit cch li ko ngi khc lm vic theo mnh. Nghin cu qun tr ngun nhn lc gip cho cc nh qun tr hc c cch giao dch vi ngi khc, bit tm ra ngn ng chung v bit cch nhy cm vi nhu cu ca nhn vin, bit cch nh gi nhn vin chnh xc, bit li ko nhn vin say m vi cng vic, trnh c cc sai lm trong tuyn chn, s dng nhn vin, bit cch phi hp thc hin mc tiu ca t chc v mc tiu ca cc c nhn, nng cao hiu qu ca t chc v dn dn c th a chin lc con ngi tr thnh mt b phn hu c trong chin lc kinh doanh ca doanh nghip. 1.3. Mc tiu v nguyn tc ca qun tr ngun nhn lc Mc tiu Qun tr ngun nhn lc nghin cu cc vn v qun tr con ngi trong cc t chc tm vi m v c cc mc tiu c bn sau: - S dng c hiu qu ngun nhn lc nhm tng nng sut lao ng v nng cao tnh hiu qu ca t chc. - p ng nhu cu ngy cng cao ca nhn vin, to iu kin cho nhn vin pht huy ti a cc nng lc c nhn, c kch thch, ng vin nhiu nht ti ni lm vic v trung thnh, tn tm vi doanh nghip. - m bo s lng ngi lao ng vi mc trnh v k nng ph hp, b tr h vo ng cng vic v ng thi im t c cc mc tiu ca doanh nghip. Nguyn tc Qun tr ngun nhn lc c pht trin trn c s cc nguyn tc sau: - Nhn vin cn c u t tho ng pht trin cc nng lc ring nhm tho mn cc nhu cu c nhn, ng thi to ra nng sut lao ng, hiu qu lm vic cao v ng gp tt nht cho t chc. - Cc chnh sch, chng trnh v thc tin qun tr ngun nhn lc cn c thit lp v thc hin sao cho c th tho mn cc nhu cu vt cht ln tinh thn ca nhn vin. - Mi trng lm vic cn c thit lp sao cho c th kch thch nhn vin pht trin v s dng ti a cc k nng ca mnh. - Cc chc nng nhn s cn c thc hin phi hp v l mt b phn quan trng trong chin lc kinh doanh ca doanh nghip.

II. CHC NNG C BN CA QUN TR NGUN NHN LC 2.1. Nhm chc nng thu ht Nhm chc nng thu ht ngun nhn lc, nhm chc nng ny ch trng vn m bo c s lng nhn vin vi cc phm cht ph hp cho cng vic ca doanh nghip. Nhm chc nng ny thng c cc hot ng nh: d bo v lp k hoch ngun nhn lc, m t cc yu cu cng vic, qung co, a ra cc tiu chun tuyn chn, phng vn, trc nghim v chn ng vin tt nht cho cng vic. 2.2. Nhm chc nng o to v pht trin Nhm chc nng ny ch trng vic nng cao nng lc ca nhn vin, m bo cho nhn vin trong doanh nghip c cc k nng, trnh lnh ngh cn thit hon thnh tt cng vic c giao v to iu kin cho nhn vin c pht trin ti a cc nng lc c nhn. Cc doanh nghip p dng chng trnh hng nghip v o to cho nhn vin mi nhm xc nh nng lc thc t ca nhn vin v gip nhn vin lm quen vi cng vic ca doanh nghip. ng thi, cc doanh nghip cng thng lp cc k hoch o to, hun luyn v o to nhn vin mi khi c thay i v nhu cu sn xut kinh doanh hoc quy trnh cng ngh, k thut. Nhm chc nng o to, pht trin thng thc hin cc hot ng nh: hng nghip, hun luyn, o to k nng thc hnh cho cng nhn; bi dng nng cao trnh lnh ngh v cp nht kin thc qun l, k thut cng ngh cho cn b qun l v cn b chuyn mn nghip v. 2.3. Nhm chc nng duy tr Nhm chc nng ny ch trng n vic duy tr v s dng hiu qu ngun nhn lc trong doanh nghip. Chc nng kch thch, ng vin lin quan n cc chnh sch v cc hot ng nhm khuyn khch, ng vin nhn vin trong doanh nghip lm vic hng say, tn tnh, c thc trch nhim v hon thnh cng vic vi cht lng cao. Giao cho nhn vin nhng cng vic mang tnh thch thc cao, cho nhn vin bit nh gi ca cn b lnh o v mc hon thnh v ngha ca vic hon thnh cng vic ca nhn vin i vi hot ng ca doanh nghip, tr lng cao v cng bng, kp thi khen thng cc c nhn c sng kin, ci tin k thut, c ng gp lm tng hiu qu sn xut kinh doanh v uy tn ca doanh nghip l nhng bin php hu hiu thu ht v duy tr c i ng lao ng lnh ngh cho doanh nghip. Do , xy dng v qun l h thng thang bng lng, thit lp v p dng cc chnh sch lng bng, thng tin, k lut, tin thng, phc li, ph cp, nh gi nng lc thc hin cng vic ca nhn vin l nhng hot ng quan trng nht ca chc nng kch thch ng vin.

III. QUAN IM V M HNH QUN TR NGUN NHN LC 3.1. Quan im qun tr ngun nhn lc v quan im qun tr nhn s Qun tr ngun nhn lc c dn dn thay th cho qun tr nhn s vi quan im ch o: con ngi khng cn n thun ch l mt yu t ca qu trnh sn xut kinh doanh m l mt ngun ti sn qu bu ca t chc, cc t chc chuyn t tnh trng tit kim chi ph lao ng gim gi thnh sang u t vo ngun nhn lc c li th cnh tranh cao hn, c li nhun cao hn v hiu qu cao hn. T quan im ny, qun tr ngun nhn lc c pht trin trn c s ca cc nguyn tc ch yu sau: - Nhn vin cng c u t tha ng pht trin cc nng lc ring nhm tha mn cc nhu cu c nhn, ng thi to ra nng sut lao ng, hiu qu lm vic cao ng gp tt nht cho t chc. - Cc chnh sch, chng trnh vo thc tin qun tr cn c thit lp v thc hin sao cho c th tha mn c nhu cu vt cht v tinh thn ca nhn vin. - Mi trng lm vic cn c thit lp sao cho c th kch thch nhn vin pht trin v s dng ti a cc k nng ca mnh. - Vn chc nng nhn s cn c thc hin phi hp v l mt b phn quan trng trong chin lc kinh doanh ca doanh nghip. - Nhim v qun tr con ngi l ca tt c cc qun tr gia, khng cn n thun ca trng phng nhn s hay t chc cn b. S khc bit gia qun tr ngun nhn lc v qun tr nhn s Chng ta khng phn tch ch trch hoc tn dng mt quan im no, mi quan im c th pht huy hiu qa trong mt s trng hp hay hon cnh c th.

BNG 1.1: S KHC BIT GIA QUN TR NGUN NHN LC V QUN TR NHN S Cc tiu ch so snh Qun tr nhn s Qun tr ngun nhn lc Ti cc nc nn kinh Ti cc nc khc t k hoch ho tp trung 1. Quan im, trit l v Nhn vin l ch nhn ca Lao ng l chi ph u vo Con ngi l vn qu, ngun nhn lc nhn vin trong DN doanh nghip cn c u t pht trin 2. Mc tiu quan tm hng ngha, li ch chnh tr Li ch ca t chc, doanh C li ch ca t chc ln li ch ca u trong cc hot ng sn nghip nhn vin xut, dch v 3. Quan h gia nhn vin Khng r rng Quan h thu mn Quan h hp tc bnh ng, hai bn v ch doanh nghip cng c li. 4. C s ca nng sut, cht T chc + cng ngh, k Cng ngh, k thut + qun Qun tr + cht lng ngun nhn lc + lng thut tr cng ngh, k thut 5. Li th cnh tranh Nh nc Th trng v cng ngh Cht lng ngun nhn lc 6. nh hng hot ng Di hn Ngn hn v trung hn Di hn 7. Mi quan h gia chin Tch ri Phc v cho chin lc, Phi hp vi chin lc, chnh sch lc, chnh sch qun tr chnh sch kinh doanh ca kinh doanh ca t chc. con ngi vi chin lc, t chc. chnh sch kinh doanh ca t chc 8. Cc yu t ng vin Tin v thng tin ngh Tin v thng tin ngh Tnh cht cng vic + tin + thng tin nghip nghip ngh nghip 9. Thi i vi s thay Nhn vin thng chng Nhn vin thng chng li Nhn vin c th thch ng, i mt vi i li s thay i s thay i s thay i

3.2. M hnh qun tr ngun nhn lc M hnh th k Trong m hnh ny, chc nng qun tr ngun nhn lc lin quan ch yu ti vic thu thp cc bo co, d liu thng tin v thc hin cc nhim v hnh chnh thng ngy trong doanh nghip. Phng qun tr ngun nhn lc thc hin cc cng vic giy t, thc hin cc quy nh v cc nhim v thng nht lin quan n cng vic ca nhn vin theo lnh ca cc lnh o trc tuyn hoc theo cc quy nh ca doanh nghip. Vai tr ca phng qun tr ngun nhn lc mang tnh cht th ng v rt m nht trong doanh nghip. Cn b phng qun tr ngun nhn lc thng khng c trnh cao. Nhng cng vic phc tp v yu cu cao lin quan n cc chc nng qun l con ngi s do cc qun tr trc tuyn thc hin hoc c th l n thun b b qua, khng c ai thc hin c. y chnh l cch qun tr kiu hnh chnh nhn vin, thng c p dng trong cc doanh nghip nhiu nm trc y. Tuy nhin trong nhiu doanh nghip nh hin nay, m hnh qun tr ny vn cn tng i ph bin. Trong tng lai, m hnh ny s t c p dng do vic p dng cc thnh tu ca cuc cch mng thng tin vo vic thu thp, x l cc thng tin trong doanh nghip v do nhu cu ca cc doanh nghip cn phi s dng c hiu qu v pht huy ti a cc tim nng pht trin ca ngun nhn lc trong doanh nghip ngy cng tng. M hnh lut php Trong loi m hnh ny, cc chc nng qun tr ngun nhn lc ch trng c bit ln s hiu bit cc vn lut php nhm gip cho cc doanh nghip trnh c cc tranh chp lao ng, cc rc ri lin quan n php lut nh vi phm ni quy v an ton v sinh lao ng, v cc ch v th lao, v tuyn dng, sa thi, cho ngh vic, M hnh ti chnh Kha cnh ti chnh trong qun tr ngun nhn lc c tm quan trng ngy cng tng do cc chi ph lin quan n con ngi trong t chc nh lng bng, tuyn dng, o to, bo him y t, bo him x hi, phc li, v.v... ngy cng tng. M hnh ti chnh ch trng n vic gii quyt hi ho cc mi quan h v thu nhp gia cc nhn vin, to ra c cu hp l gia tin lng, ph cp, thng, phc li trong thu nhp ca ngi lao ng v s dng cc chi ph lin quan n nhn vin sao cho c hiu qu cao nht. cc nc ang pht trin, ni i b phn ngi lao ng c thu nhp rt thp, m hnh ti chnh c pht huy tc dng rt tt. M hnh qun tr M hnh qun tr c hai kiu p dng. kiu th nht, cc cn b qun tr ngun nhn lc hiu v chia s cc mc tiu, gi tr, quan im v lm vic vi cc qun tr gia trc tuyn cng a ra cc gii php cho cc vn ca doanh nghip. Trong kiu th hai, cn b phng qun tr ngun nhn lc s gi vai tr ca ngi hun luyn cc k nng qun tr ngun nhn lc cho cc qun tr gia trc tuyn. Cc qun tr gia trc
7

tuyn s t thc hin cc chc nng qun tr ngun nhn lc nh tuyn dng, tr lng, khen thng, nh gi nhn vin. M hnh nhn vn T tng ch o trong m hnh ny l qun tr ngun nhn lc tn ti pht trin v thc y cc gi tr v tim nng con ngi trong t chc. Cn b phng nhn lc c s ng cm su sc vi cc c nhn trong t chc v to iu kin gip h t pht trin c nhn v thng tin trong ngh nghip. M hnh ny c gii thiu trong thuyt Y ca McGregor v phn nh cc quan tm ca t chc i vi vn o to pht trin nhn vin. Phng qun tr ngun nhn lc gi vai tr tch cc trong vic thc hin cc chng trnh nng cao cht lng i sng ti ni lm vic v khuyn khch cc nhm t qun, cc nhm cht lng trong doanh nghip. S thnh cng huyn diu trong m hnh qun l ca Nht Bn v s ph bin rng ri thuyt Z ca Ouchi lm cho m hnh nhn vn c tnh hin thc cao. M hnh khoa hc hnh vi M hnh khoa hc hnh vi cho rng, tm l v hnh vi t chc l c s ca cc hot ng qun tr ngun nhn lc. Mc tiu v cch tip cn khoa hc i vi hnh vi con ngi trong t chc c th p dng gii quyt i vi hu ht cc vn ca qun tr ngun nhn lc. Khi u, vo nhng nm 1930 m hnh ny ch th hin trong lnh vc tuyn chn v trc nghim nhn vin. Gn y, m hnh khoa hc hnh vi c p dng rng ri trong cc lnh vc: nh gi, khen thng, thit k mu cng vic v o to pht trin nhn vin. Vic la chn p dng m hnh qun tr ngun nhn lc no ph hp i vi doanh nghip thng ph thuc vo nhng iu kin c th ca doanh nghip nh trnh , nng lc, yu cu c th ca nhn vin, cc gi tr vn ho tinh thn trong doanh nghip, nh hng ca mi trng v.v IV. BI HC KINH NGHIM V QUN TR NGUN NHN LC 4.1. c im qun tr ngun nhn lc ca Nht v M So snh c im qun tr ngun nhn lc ca Nht v M C IM NHT M Tuyn dng Sut i Ngn hn o to a k nng Chuyn mn ha hp Ra quyt nh Tp th C nhn Lng thng Bnh qun, theo thm Theo kt qu thc hin nin cng vic Cng on Cng on x nghip Nhiu t chc cng on 4.2. Kinh nghim qun tr ngun nhn lc Singapore - S dng cc th tc h thng ngun nhn lc phi chnh ph
8

- Pha trn gia cc t chc nho gio v phng ty - Duy tr mi quan h gia trng - T chc cc nhm o to ti ch 4.3. Nhng bi hc kinh nghim qun tr ngun nhn lc ca cc nc - Cn coi trng ngun nhn lc v nay l ngun lc c bn tng trng v pht trin kinh t. - C ch kinh doanh gi vai tr c bit quan trng i vi hot ng qun tr ngun nhn lc - M, Nht, Singapore quyn qun l con ngi thuc v t chc - Cc t chc u ch trng n cng tc o to ngun nhn lc, c s phi hp gia Chnh ph v t chc - Cc t chc c xu hng gim bt t l nhn vin chnh thc, tng t l nhn vin khng thng xuyn nhm to s quan tm c bit i vi i ng nhn vin chnh thc, nhng ngi c trnh tay ngh cao - Cc t chc u p dung bin php nng cao quyn t ch. 4.4. Kinh nghim qun tr ngun nhn lc Vit Nam So snh c im qun tr ngun nhn lc Vit Nam cc giai on khc nhau THI K BAO CP THI K I MI

- Ch tuyn dung sut i, cc chnh - Ch tuyn dung sut i,chuyn sch phc li x hi nh nh , y t sang ch lao ng hp ng. cng cng, gio dc min ph - o to v pht trin nh l mt - o to c coi nh l mt quyn li quyn li ng nhin chuyn sang du ng nhin ca ngi lao ng. t c nhn. - H thng tin lng mang tnh cht - Ch lng do nh nc chi tr bnh qun, da vo thm nin. chuyn sang do doanh nghip chu trch - Quan h lao ng bnh ng thn thit. nhim. - T can thip v kim tra nghim ngt ca nh nc chuyn sang quyn t ch ca doanh nghip.

V. B PHN NGUN NHN LC 5.1. Chc nng ca b phn ngun nhn lc

TRNG B PHN NGUN NHN LC

Nghin c u ngun nhn lc

Hoch nh chin lc ngun nhn lc

Tuyn dng

o to v pht

trin

Qun tr tin lng

Quan h lao

ng

Dch v v phc li

Y t v an ton lao ng

S 1.1. Chc nng ca b phn ngun nhn lc Tm chc nng nu trn s 1.1. v c tnh cch bao qut chung - ngha l trng b phn ngun nhn lc c chc nng nghin cu, hoch nh chin lc ngun nhn lc, tuyn dng, o to v pht trin, qun tr lng bng, quan h lao ng, dch v v qu phc li, y t v an ton lao ng trong ton t chc. Tuy nhin cc nh qun tr tt c cc cp, cc b phn u phi phi hp thc hin tm chc nng ny mt cc c hiu qu. Qun tr ngun nhn lc l cng vic v cng phc tp v nhn vin trong t chc c rt nhiu im khc nhau v: vn ha, kin thc, kinh nghim thc t h khng chu ng yn m lun phn u vn ln, khng ngng sng to, u tranh cho nhng quan h t do, bnh ng gia con ngi. i hi ngi lm cng tc qun tr ngun nhn lc phi c kin thc nhiu lnh vc v sng to nhng hnh thc, phng php, c ch qun l mi nhm em li hiu qua cao trong qun tr ngun nhn lc. 5.2. Nhim v v trch nhim ca trng b phn ngun nhn lc Mi t chc u c chnh sch ring, chin lc kinh doanh khc nhau, v v th trch nhim ca trng b phn ngun nhn lc cng khc nhau. Tuy nhin, nhim v v trch nhim ca h vn c nhng nt c bn ging nhau ti cc nc pht trin.
10

Bn cht cng vic Trng b phn ngun nhn lc c trch nhim s dng ngun nhn lc trong t chc mt cch c hiu qu, ch trng n vic ng vin nhn vin, n nhn quyn, ti o to v hun luyn nhn vin, v sp xp cng vic sao cho uyn chuyn. H tham gia ra cc chnh sch v ngun nhn lc, iu hnh vic tuyn chn, o to, v nh gi nhn vin, qun tr cc k hoch phc li, thit lp ra k hoch lng bng, v tham gia vo vic tho lun vi tp th hoc cng on. Trnh v tay ngh y l mt ngh nghip i hi phi c mt trnh hc vn, c o to, v c nhiu nm kinh nghim. Nh qun tr ny phi c trnh c nhn hoc thc s v kinh t, kinh doanh, tm l hc hoc x hi hc. V yu cu h phi c kin thc v cc h thng x l thng tin theo xu hng tin hc ho trong lnh vc ny. hi iu kin, cc nh qun tr ny phi c k nng thng t bng ch vit v bng li ni, phi c k nng phn tch gii, phi kin nhn i ph vi cc quan nim xung t, mu thun nhau v kh nng iu hnh cng vic khi b sc p. Ngoi ra h phi c kh nng tng hp, thch nghi hay uyn chuyn, c u c cng bng v bit cch thuyt phc. 5.3. Vai tr ca b phn ngun nhn lc i vi cc vn lin quan n ngun nhn lc trong ton t chc, trng b phn ngun nhn lc ch ng vai tr lm chnh sch, c vn, cung cp dch v, v kim tra. ra chnh sch ngun nhn lc B phn ngun nhn lc gi vai tr ch yu trong vic ra cc chnh sch lin quan n ngun nhn lc trong ton c quan, v m bo rng cc chnh sch c thi hnh trong ton c quan. Cc chnh sch ny phi c kh nng gii quyt cc vn kh khn v gip c quan thc hin c cc mc tiu ca t chc. Ngy nay cng ngy cng c khuynh hng giao cho b phn ngun nhn lc ra chinh sch hoc c vn cho lnh o cp cao ra chnh sch lin quan n ngun nhn lc trong t chc. Cc chnh sch ngun nhn lc c m t c th v chi tit trong cun s tay nhn vin. C v n B phn ngun nhn lc ng vai tr t vn v c vn cho cc cp qun tr khc. Chng hn nh mt b phn no c th c vn cng nhn b vic, b phn khc c t l s ngi vng mt cao, b phn khc gp vn lin quan n s kin cng nhn phn hi hay than phin v gi ph tri. Thm ch cc b phn c th c vn kh khn v an ton lao ng v y t hoc vn k lut. Trong tt c cc vn ny cng nh vn khc gim c ngun nhn lc v nhn vin ca mnh phi nm vng cc chnh sch ngun nhn lc ca cng ty, v theo kh nng chuyn mn ca mnh h
11

c th m nhn gii quyt cc vn kh khn qua cc chng trnh c th v thch ng vi tnh cch c vn. Do , ngi ta o lng kh nng ca b phn ngun nhn lc qua kh nng a ra cc li khuyn hoc khuyn co thch hp vi vn ny sinh mt cch c hiu qa. Dch v Vai tr cung cp cc dch v nh tuyn dng, o to v phc li cho cc b phn khc cng l nhim v ca b phn ngun nhn lc. Chng hn nh b phn ngun nhn lc gip cc b phn khc trong vic tuyn m, trc nghim v tuyn chn nhn vin. V y l lnh vc chuyn mn c tnh cch chuyn nghip, nn b phn ngun nhn lc thc hin hay c vn hoc m trch phn ln cng vic c hiu qu hn l cc b phn khc t m trch. t c trng hp cc b phn khc m nhn cc cng vic ny t A n Z m khng tham kho kin b phn ngun nhn lc cung cp cc dch v lin quan n vic tuyn chn v tuyn m nhn vin. Kim tra B phn ngun nhn lc m nhn cc chc nng kim tra bng cch gim st cc b phn khc c m bo thc hin cc chnh sch, cc chng trnh thuc v ngun nhn lc ra hay khng. Cc th d di y s gip chng ta hiu vai tr ny hn. Chng hn nh nu chnh sch ca cng ty l hng nm tt c cc nhn vin lnh lng thng u c cc b phn nh gi thnh tch cng tc vy th mt b phn no khng np bn tng trnh nh gi ny cho b phn ngun nhn lc, b phn s b khuyn co ngay. Vic theo di ny nhm bo m rng hot ng nh gi thnh tch nhn vin thc hin theo chnh sch v theo thc t ca cng ty. Mt loi kim tra thng thng khc l kim tra cc th tc. Chng hn nh kim tra xem cc b phn nh gi thnh tch nhn vin c ng khng hay c b st mt phn thnh tch no khng. Ngoi ra cn mt loi kim tra khc c gi l kim tra mc . B phn nhn vin phi o lng nh gi phn tch cc n khiu ni, cc tai nn lao ng, cc hn k chm dt hp ng lao ng, l do vng mt ca nhn vin v cc bin php k lut. H phi thc y cc b phn khc qun tr ngun nhn lc mt cch c hiu qu hn. Cc cuc kim tra ny phi c vit thnh bng tng trnh v khng nhng gi cho b phn lin h, m cn gi cho cp qun tr cao hn. nh gi Trch nhim chnh trong vic xc nh lch trnh v thc hin cc hot ng nh gi l thuc v ngi lnh o trc tip hoc ngi c giao trch nhim thc hin cuc phng vn nh gi. Tuy nhin, trong s phi hp vi ngi qun l khc, phng qun tr ngun nhn lc ng vai tr rt quan trng trong vic thit k v t chc thc hin chng trnh, bao gm cc cng vic nh: xc nh ngi nh gi v la
12

chn phng php nh gi ph hp, tin hnh cc hot ng o to, kim tra cc hot ng nh gi tt c cc phng ban, b phn trong t chc, t hp cc kt qu nh gi v ra cc bin php khc phc cc li sai. Cu hi n tp chng 1 1. Gii thch vai tr v mc tiu ca qun tr ngun nhn lc ? 2. Xc nh nhng ai tham gia vo qun tr ngun nhn lc v vai tr ca h ? 3. M t cc chc nng ca qun tr ngun nhn lc theo mt qu trnh to dng v quy tr ngun nhn lc c cht lng cao cho doanh nghip 4. Thch thc i vi qun tr ngun nhn lc trong cc doanh nghip hin nay l g? 5. Cc vn qun tr ngun nhn lc thng gp doanh nghip, cng vi nhng nguyn nhn v xut gii php ?

13

CHNG 2: PHN TCH CNG VIC Mc tiu: - Hiu c phn tch cng vic l g v l do ca phn tch cng vic. - Hiu c cc phng php phn tch cng vic - Hiu c tin trnh phn tch cng vic - Thit k c bng m t cng vic v bng tiu chun cng vic. I. KHI NIM. 1.1. Cc khi nim c bn Trong t chc, do chuyn mn ho lao ng m cc ngh c chia ra thnh cc cng vic. Mi mt cng vic li c to thnh t nhiu nhim v c th v c thc hin bi mt hoc mt s ngi lao ng ti mt hoc mt s v tr vic lm. Trc tin chng ta lm r cc khi nim c bn: Cng vic: Cng vic bao gm nhng cng tc c th phi hon thnh nu mt t chc mun t c cc mc tiu ca mnh. Thc hin cng vic chnh l phng tin ngi lao ng c th ng gp sc mnh vo vic thc hin cc mc tiu ca t chc. ng thi, cng vic l c s mt t chc thc hin cc hot ng qun l nhn lc i vi ngi lao ng nh: b tr cng vic, k hoch ho lao ng, nh gi thc hin cng vic, th lao v o to Mt khc, cng vic cn c nhng tc ng rt quan trng ti c nhn ngi lao ng nh nh hng ti vai tr, cng v ca h trong t chc, cng nh tin lng, s tho mn v thi ca h trong lao ng. Ngh: L tp hp nhng cng vic tng t v ni dung v c lin quan vi nhau mc nht nh vi nhng c tnh vn c, i hi ngi lao ng c nhng hiu bit ng b v chuyn mn nghip v, c nhng k nng, k xo v kinh nghim cn thit thc hin. V d: Cc cng vic k ton, kim ton v th qu u thuc ngh ti chnh. 1.2. Khi nim v ngha ca phn tch cng vic Khi nim phn tch cng vic C nhiu cch hiu khc nhau v phn tch cng vic, phn tch cng vic l mt qu trnh x l cc thng tin c lin quan n cng vic hoc phn tch cng vic l tin trnh xc nh c tnh ca cng vic v nhng iu kin m cng vic c hon thnh. Hay, phn tch cng vic l mt qu trnh thu thp v x l cc thng tin v cng vic mt cch c h thng. Tuy nhin, chng ta thng nht khi nim. Phn tch cng vic l qu trnh tm hiu, nghin cu nhng cng vic c th trong t chc, doanh nghip xy dng bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic.
14

Khi nim bn m t cng vic: L bn thng tin c lin quan n quyn hn, trch nhim, quyn li, ngha v ca ngi thc hin cng vic, cc mi quan h cn thit, kt qu cng vic khi hon thnh. Khi nim bn tiu chun cng vic: L bn thng tin lin quan n ngi thc hin cng vic nh: tui, gii tnh, trnh hc vn, chuyn mn, cc k nng c nhn, ngoi hnh, ngoi ng ... ngha phn tch cng vic Phn tch cng vic l mt cng c qun tr ngun nhn lc c bn nht, cung cp y thng tin v cng vic v ngi thc hin cng vic. Khi phn tch cng vic phi xy dng hai ti liu c bn l bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic. Hai bn ny l c s thc hin cc cng tc qun tr ngun nhn lc.

15

CNG TC C TH

TRCH NHIM

NHIM V

HOCH NH CLNNL TUYN M TUYN CHN O TO V PHT TRIN

M T CNG VIC

NH GI CNG TC

PHN TCH CNG VIC

LNG BNG V PHC LI

AN TON V Y T

M T TIU CHUN CNG VIC

GIAO T NHN S & QUAN H LAO NG

NGHIN CU NHN S TUYN DNG BNH NG

KIN THC

K NNG

KH NNG

S 2.2. S phn tch cng vic, cng c qun tr ngun nhn lc c bn nht. Ngun: Qun tr nhn s, TS. Nguyn Hu Thn, H M Bn Cng TP.HCM.2006 i vi nh qun tr - Phn tch cc c im k thut ca cng vic v ch ra loi nhn cng cn thit thc hin cng vic mt cch hon ho. - Bn m t cng vic, bn tiu chun cng vic to c s cho cc chc nng qun tr ngun nhn lc. nh hng cho qu trnh tuyn dng, la chn ng ngi cho cc cng vic im hin ti v trong tng lai di hn. La chn v hon
16

thin vic b tr nhn vin. Xc nh nhu cu o to nhn vin v lp k hoch cho cc chng trnh o to, ln k hoch b nhim v thuyn chuyn cng tc cho nhn vin. - Xy dng h thng nh gi cng vic, xp hng cng vic lm c s cho vic xc nh h thng tin lng v mc th lao cn thit cho mi cng vic. - Qua m t cng vic c th ch ra nhng yu t c hi cho sc kho v an ton ca ngi lao ng. Nu nhng yu t c hi ny khng th khc phc c th cn thit phi thit k li cng vic loi tr chng. - Bo m thnh cng hn trong vic sp xp, thuyn chuyn, thng chc v thng pht nhn vin. - Loi b nhiu bt bnh ng v mc lng qua vic xc nh r nhim v v trch nhim ca cng vic. - To kch thch lao ng nhiu hn qua vic sp xp cc mc thng. - Tit kim thi gian v sc lc qua vic tiu chun ho cng vic v t gip cho nh qun tr c c s lm k hoch v phn chia thi biu cng tc. - Gim bt s ngi cn phi thay th do thiu hiu bit v cng vic hoc trnh ca h. - To c s cp qun tr v nhn vin hiu nhau nhiu hn. Tm li, khng bit phn tch cng vic, nh qun tr s khng th to ra s phi hp ng b gia cc b phn c cu trong doanh nghip, khng th nh gi chnh xc c cc yu cu ca cc cng vic, khng th kch thch nhn vin kp thi, chnh xc. i vi nhn vin Bn m t cng vic gip cho nhn vin hiu c ni dung yu cu ca cng vic v hiu c quyn hn, trch nhim ca cng vic to iu kin cho nhn vin phn u vo chc danh h mong mun. Bn tiu chun cng vic gip nhn vin hiu c doanh nghip cn loi nhn vin nh th no thc hin cng vic tt nht. Khi no cn phn tch cng vic? - Khi t chc c thnh lp v chng trnh phn tch cng vic c tin hnh ln u tin, gip cc t chc ci t hoc thay i v c cu t chc, tinh gin bin ch nhm nng cao hiu qu. - Khi cn c thm mt s cng vic mi. - Khi cng vic phi thay i do ci tin cng tc qun l, ng dng khoa hc k thut mi. Thng tin cn thu thp phn tch cng vic Thng tin v cc yu t ca iu kin lm vic nh iu kin t chc hot ng ca doanh nghip, ch lng bng khen thng, tm quan trng ca doanh nghip, cc yu t ca doanh nghip, s c gng v th lc, nhng ri ro kh trnh, s tiu hao nng lng trong qu trnh lm vic.
17

Thng tin v cc hot ng thc t ca nhn vin tin hnh ti ni lm vic nh cc phng php lm vic, cc quan h trong cng vic, cch thc lm vic vi khch hng, thu thp x l cc loi s liu, cc loi my mc thit b cn thit. Thng tin v nhng phm cht m nhn vin thc hin cng vic cn c nh trnh hc vn, kinh nghim, k nng thc hin cng vic, tui i, ngoi hnh, sc kho, tham vng, cc c im c nhn cn c khi thc hin cng vic. Thng tin v cc loi my mc thit b ti ni lm vic nh s lng, chng loi, quy trnh k thut, tnh nng, tc dng ca cc trang b k thut, cch thc s dng bo qun ti ni lm vic. Thng tin v cc tiu chun mu trong thc hin cng vic i vi nhn vin bao gm c cc quy nh i vi nhn vin v tiu chun kt qu thc hin cng vic i vi nhn vin. Thng tin v cc tiu chun mu thc hin cng vic i vi nhn vin, bao gm cc quy nh v tiu chun hnh vi v tiu chun kt qu thc hin cng vic. Tin trnh phn tch cng vic Tin trnh phn tch cng vic thng c tin hnh theo su bc sau y: Xc nh mc ch ca phn tch cng vic

Thu thp thng tin c bn c sn

La chn cc cng vic tiu biu

Thu thp thng tin cn thit phn tch cng vic

X l thng tin

Son tho bn m t cng vic v bn m t tiu chun cng vic

18

S 2.1. Tin trnh phn tch cng vic Lu : Thnh phn tham gia vo phn tch cng vic ti thiu phi c cc nh phn tch (gm nh qun tr cc cp, chuyn gia phn tch, chuyn vin t vn) v cng nhn vin. Trc khi thc hin phn tch cng vic, nh phn tch phi nghin cu k cng vic cng nhiu cng tt bng cch xem li s t chc, ni chuyn vi cc c nhn quen thuc vi cng vic . Nn gii thiu chuyn gia phn tch vi cng nhn v gii thch l do ca phn tch cng vic. Mc du thi ca cng nhn khng nh hng g nh phn tch, nhng nh phn tch phi c gng to mi tin tng vi cng nhn. Tht bi trong vic ny d lm tr tr cng vic. Bc 1: Xc nh mc ch s dng thng tin phn tch phn cng cng vic. Cn phi xc nh mc ch s dng thng tin chng ta mi n nh phng php thu thp thng tin. Bc 2: Thu thp thng tin c bn. Bc k tip nh phn tch xem li thng tin c bn nh s t chc, s tin trnh cng vic v bng m t cng vic hin c, nu c. S t chc cho ta bit cng vic ny c lin h vi cc cng vic khc nh th no, chc v v tuyn quyn hn. S tin trnh cng vic hay cn c gi l s lung cng vic hoc lu chuyn gip nh phn tch hiu r v chi tit t u vo n u ra. Sau cng bng m t cng vic hin thi, nu c, s gip chng ta xy dng li mt bng m t cng vic hon chnh hn. Bc 3: La chn cc cng vic tiu biu. y l vic cn thit khi c nhiu cng vic tng t nhau. iu ny gip tit kim thi gian phn tch cc cng vic trong dy chuyn sn xut chng hn. Bc 4: Thu thp thng tin phn tch cng vic. Dng cc phng php nu thu thp thng tin lin quan n cc hot ng, thi ng x, iu kin lm vic, c tnh v kh nng Bc 5: Kim tra li thng tin vi cc thnh vin. Cn kim tra li thng tin thu thp c vi cc cng nhn m nhn cng vic v cp qun tr trc tip ca ng s. iu ny gip c s ng tnh ca ng s v bng phn tch cng vic bi v h c c hi duyt xt li chnh cng vic m h thc hin. Bc 6: Trin khai bng m t cng vic v bng m t tiu chun cng vic. Sau khi hon thnh bng m t phn tch cng vic, nh qun tr phi son tho hai ti liu c bn- l bng m t cng vic v bng m t tiu chun cng vic. II. NI DUNG CA BN M T CNG VIC V BN TIU CHUN CNG VIC 2.1. Bn m t cng vic Bn m t cng vic phi c vit bng ngn ng n gin, to ra s so snh vi cc cng vic khc v d hiu i vi nh qun tr cng nh nhn vin.
19

 nh ra mc tiu v tiu chun cho ngi lm nhim v Cng vic khng b lp li do ngi khc lm Trnh c cc tnh hung va chm Mi ngi bit ai lm v lm nhim v g Bn m t cng vic c cho l hiu qu u gm cc thng tin sau: 1) Tn cng vic ca ngi c tuyn cho vic , v tr trong s t chc, thnh ph no, nh my no, phng no, my mc g... 2) Cng vic cn thc hin. Ai l ngi thc hin cng vic , ngi s tin hnh ra sao, xc nh phm vi v mc ch cng vic. Nhng hng dn chi tit bao gm, nhim v c th, trch nhim, quyn hn, mi quan h, phng php... 3) Ch dn chi tit v cng vic, nhng k nng, tinh thn v nhng k nng th cht, iu kin lm vic l nhng yu t quan trng trong bn m t cng vic. Tiu chun thc hin cng vic, hu ht nhng bn m t cng vic u nu r nhim v c th nhng khng yu cu thc hin tt cng vic mc no. Nhng tiu chun i vi cng vic thc hin vic loi b yu t ny. 2.2. Tin trnh xy dng bn m t cng vic Bng m t cng vic c th tin hnh theo bn bc. Bc 1: Lp k hoch. Vic chun b tt dn n kt qu tt. Giai on chun b cn phi xc nh cc trch nhim chnh v cng tc kim tra, nh gi. Cng vic nhm t c ci g, ngi m ng cng vic cn n lc nh th no, trch nhim. Kt qu cng vic c nh gi nh th no ? Bc 2: Thu thp thng tin. iu quan trng l thu thp thng tin y t cng vic vo h thng cng vic khc trong c cu t chc mi quan h c lin quan, v tr cng vic c miu t r nht bng s . Bc 3: Pht huy bn m t cng vic ngha l chuyn nhng thng tin thu thp thnh bn m t cng vic nhm mc ch gip ngi lm cng vic v ngi qun l c th hnh dung cng mt bc tranh ging nhau v bao qut c phm vi cng vic, bn m t cng vic c th do ngi lm cng vic hoc do ngi qun l son bng tho sau khi tho lun vi ngi m ng vic . Bc 4: Ph chun bn m t cng vic. Ngi lm cng vic v ngi qun l gim st hoc ngi qun l phi cng thng nht xem nn gii quyt nh th no khi cng vic gp vn cng gii quyt. Ngi qun l cn ch o cp di sao cho cng thng nht bn m t cng vic m bo cng vic tin hnh thun li m khng c s chng cho ln nhau. Bn m t cng vic l mt ti liu cung cp thng tin lin quan n cc cng vic c th, cc nhim v, trch nhim ca cng vic. Nh vy, bn m t cng vic
20

cho chng ta bit chnh xc v xc tch nhng iu m nhn vin phi thc hin, cng vic c th l g, trch nhim ra sao, nhim v c th l g v cc iu kin thc thi cc nhim v . III. CC PHNG PHP PHN TCH CNG VIC 3.1. Bng cu hi Theo phng php lm bng cu hi cn gi l bng vn lc cp qun tr gi cho tt c cc cng nhn vin nhng bng cu hi, ngoi tr cp iu hnh. Trong bng cu hi ny, ngoi nhng chi tit c bn nh tn tui, phng ban, chc v, cng nhn phi m t ton b cc nhim v hoc mc ch ca cng vic, khi lng cng vic hoc s sn phm Tuy nhin phng php ny c nhiu tr ngi v hn ch. Cng nhn khng thch in vo nhng bng cu hi mt cch chi tit v v th s khng tr li cu hi y . Ngoi ra, c cng nhn ln cp iu hnh khng c nhiu thi gian x l bng cu hi. 3.2. Quan st Ngoi ra, cc nh qun tr cn p dng phng php quan st. Phng php ny c s dng ch yu i vi cc cng vic i hi k nng bng tay chn, nh cc cng nhn trc tip sn xut chng hn. i vi cc cng vic bng tr c th phng php ny khng . 3.3. Phng vn Chng ta c th dng phng php phng vn c nhn ly thng tin v cng vic. Nh phn tch s phng vn c cng nhn ln qun c. Thng thng th h s phng vn cng nhn trc, gip cng nhn m t cc nhim v m h phi hon thnh. Sau nh phn tch s phng vn qun c thm thng tin, ng thi kim tra li xem thng tin do cng nhn cung cp c chnh xc khng, v lm sng t mt s im no . Chng ta cng c th tin hnh phng vn nhm ngha l phng vn mt nhm cng nhn hoc phi hp phng vn mt nhm qun c. 3.4. Ghi chp li trong nht k Trong mt s trng hp, nh phn tch thu thp thng tin bng cch yu cu cng nhn ghi li, m t li hot ng hng ngy trong mt cun s. Nh phng php ny m vn cng nhn vin phng i tm quan trng ca cng vic trong cc phng php trc khng cn l vn khng gii quyt c. 3.5. Bng danh sch kim tra y l danh sch cc mc lin quan ti cng vic. Thng l c nhn ngi m nhn cng vic hoc cp qun tr trc tip ca ng s c yu cu kim tra xem mi mc c p dng cho cng vic ang cn kim tra khng. Danh sch kim tra rt hu dng bi v cc c nhn d tr li. Nhn xt: Thng thng th cc nh phn tch khng dng mt phng php n thun na. H thng phi hp cc phng php khc nhau. Chng hn nh mun
21

phn tch cng vic ca nhn vin hnh chnh vn phng, h c th s dng bng cu hi, phi hp vi phng vn v quan st thm. Khi nghin cu cc cng vic sn xut, h dng phng php phng vn phi hp vi phng php quan st. IV. THIT K CNG VIC 4.1. Khi nim v ni dung ca thit k cng vic. Thit k cng vic l qu trnh xc nh cc nhim v, cc trch nhim c th c thc hin bi tng ngi lao ng trong t chc cng nh cc iu kin c th thc hin cc nhim v, trch nhim . Thit k cng vic c hiu qu l mt qu trnh tng th cn c xem xt t nhiu gc . Kt hp cc cng vic vi cc mc tiu ca t chc, to ng lc ti mc ti a cho ngi lao ng, t c cc tiu chun thc hin cng vic, ph hp gia cc kh nng v k nng ca ngi lao ng vi cc i hi ca cng vic u l nhng nhn nhn c bn trong thit k cng vic. S b qua mt trong nhng kha cnh u c th dn n gim hiu qu v hiu sut hot ng ca t chc cng nh s tho mn ca ngi lao ng. Khi thit k cng vic cn phi xc nh ba yu t thuc v cng vic nh sau: - Yu t ni dung cng vic: bao gm tng th cc hot ng, cc ngha v, cc nhim v, cc trch nhim thuc v cng vic cn phi thc hin, cc my mc, cc trang thit b, dng c cn phi s dng v cc quan h cn phi thc hin. C nm c trng c bn to nn ni dung cng vic: + Tp hp cc k nng: l mc yu cu ca cng vic v mt tp hp cc hot ng khc nhau cn c thc hin hon thnh cng vic, i hi s dng mt lot cc k nng v s kho lo ca con ngi. + Tnh xc nh ca nhim v: l mc yu cu ca cng vic v s hon thnh ton b hay mt phn xc nh cc hot ng lao ng thc hin cng vic t bt u cho n kt thc vi mt kt qu c th. + Tm quan trng ca nhim v: l mc nh hng ca cng vic ti nhng ngi khc, ti t chc ni chung hay ti ton x hi. + Mc t qun: l mc t do v lm vic c lp ca ngi lao ng khi thc hin vic nh: sp xp lch lm vic, la chn cch thc thc hin cng vic + S phn hi: l mc m s thc hin cc hot ng lao ng c i hi bi vic cung cp cho ngi lao ng cc thng tin v tnh hiu qu ca cc hot ng c a h . tng cng vic c th, cc c trng c bn ca cng vic s c kt cu theo nhng t l khc nhau v chng dn n nhng kt qu nht nh i vi c nhn ngi lao ng hoc i vi t chc. S dng nm c trng c bn ca cng vic phn tch cc cng vic c th gip cc t chc thit k v thit k li cc cng vic nhm to ra nhng cng vic c thit k hp l. Cc cng vic c thit k hp l l cc cng
22

vic c thit k theo hng c cc i hi hp l i vi con ngi c v mt th lc v tr lc nhm to iu kin cho ngi lao ng lm vic vi nng sut cao, s dng hp l qu thi gian lm vic v c tnh hp dn, thch thc i vi con ngi nhm ti a ho ng lc lm vic. - Yu t trch nhim i vi t chc: bao gm tng th cc trch nhim c lin quan ti t chc ni chung m mi ngi lao ng phi thc hin; cc my mc, cc trang thit b, dng c cn phi s dng v cc quan h cn phi thc hin. - Yu t iu kin lao ng: bao gm mt tp hp cc yu t thuc mi trng vt cht ca cng vic nh nhit , chiu sng, cc iu kin an ton.v.v. Trong ba yu t thnh phn th ni dung cng vic l yu t ch yu ca cng vic v l yu t trung tm ca thit k cng vic. 4.2. Cc phng php thit k v thit k li cng vic Khi c yu cu thit k v thit k li cng vic, cc t chc c th la chn thc hin theo nhng phng php sau y: - Phng php truyn thng: l phng php xc nh nhim v v trch nhim thuc cng vic da trn cc yu t chung hoc ging nhau ca tng cng vic c thc hin cc t chc khc nhau. Phng php ny tn ti nhiu nm v c chp nhn nhiu doanh nghip. - Nghin cu hao ph thi gian v chuyn ng: l phng php nghin cu v phng php chuyn ng ca bn tay, cnh tay, chuyn ng thn th ca ngi lao ng trong qu trnh lm vic, trong mi quan h vi cc cng c lm vic v cc nguyn vt liu xy dng v tiu chun ho mt chu trnh hot ng hp l nhm ti a ho hiu sut ca qu trnh lao ng thc cht chnh l vic tiu chun ho cng vic v cch thc thc hin cng vic mi ngi c th thc hin c cng vic theo ng yu cu ca sn xut. Phng php ny thng c thc hin bi cc k s k thut v p dng thit k cc cng vic sn xut, mang tnh th cng v lp i lp li. - M rng cng vic: l phng php thit k cng vic bng cch tng thm s lng cc nhim v v trch nhim thuc cng vic. Cc nhim v hay trch nhim c tng thm thng ging hoc tng t hoc c qua h gn gi vi ni dung cng vic trc , khng i hi phi hc thm cc k nng mi. Phng php ny c tc dng vi vic thit k li cng vic c ni dung v phm vi hot ng ngho nn, cha s dng tt thi gian lm vic ca ngi lao ng nhng khng c tc dng i vi vic khc phc tnh n iu ca cng vic. - Lun chuyn cng vic: l phng php thit k cng vic trong ngi lao ng thc hin mt s cng vic khc nhau nhng tng t nh nhau. phng php ny c tc dng chng tnh n iu ca cng vic nhng rt hn ch v tnh tng t nh nhau ca cc cng vic.
23

- Lm giu cng vic: l phng php thit k cng vic da trn s lm giu thm ni dung cng vic bng cch tng thm cc yu t hp dn v tho mn bn trong cng vic. Thc cht ca phng php ny l thay i quan h gia con ngi v cng vic theo chiu dc, tc l cng thm vo ni dung cng vic cc yu t m trc thuc v cng vic ca cp qun l cao hn. Phng php lm giu cng vic c th hng vo cng vic ca c nhn hay cng vic ca tng t nhm. Hnh thc t chc cng vic ny c tc dng rt ln trong vic to ng lc cho ngi lao ng v nng cao nng sut ca h. Mc d thit k cng vic nh hng hu ht cc mt ca cng tc qun l ngun nhn lc, phng qun l ngun nhn lc lun lun gi mt vai tr gin tip trong vic thit k v thit k li cng vic trong doanh nghip nh nghin cu pht trin vn v nhu cu thit k v thit k li cc cng vic ti cc b phn; t chc cc hot ng o to cn thit tr gip lnh o trong vic k hoch ho v thc hin chng trnh thit k li cng vic m bo c chnh sch tho ng i vi nhng ngi c lin quan; sa li v iu chnh li cc bng m t cng vic v bng xc nh yu cu ca cng vic vi ngi thc hin, yu cu tuyn m k c thang bng lng ca doanh nghip nu cn thit i vi cc cng vic c thit k li. Cu hi n tp chng 2 1. S khc bit trong yu cu tuyn chn i vi sinh vin khoa qun tr kinh doanh v sinh vin khoa k ton, khoa ti chnh l g? 2. ng vin cho mi loi cng vic: tr l gim c, trng phng kinh doanh, nhn vin kinh doanh cn c cc tiu chun g ?

24

Chng 3: HOCH NH NGUN NHN LC Mc tiu: - Hiu c hoch nh ngun nhn lc l g - Gii thch v m t tin trnh hoch nh ngun nhn lc - Hiu c cc d bo nhn s v ni c cch gii quyt khi mt t chc d tha hoc thiu nhn vin. I. KHI NIM, VAI TR HOCH NH NGUN NHN LC 1.1. Khi nim Hoch nh l chc nng u tin v l chc nng quan trng nht trong tin trnh qun tr doanh nghip ni chung v qun tr ngun nhn lc ni ring. C nhiu khi nim khc nhau v hoch nh ngun nhn lc trong doanh nghip, mi khi nim c mt s ni dung khc nhau nhng chng u c im chung l phn tch v xc nh nhu cu lao ng trong doanh nghip t doanh nghip ch ng xy dng cc k hoch c th v ngun nhn lc nhm p ng nhu cu ca doanh nghip trong nhng thi gian nht nh. Hoch nh ngun nhn lc l qu trnh d on, xc nh nhu cu v nhn s, ra cc chnh sch v trin khai thc hin nhm m bo cho doanh nghip lun c s lng nhn s cng cc k nng, phm cht cn thit ph hp vi tng giai on hot ng v em li hiu qu cao cho t chc. 1.2. Vai tr ca hoch nh ngun nhn lc To cho doanh nghip lun th ch ng v nhn s m bo cho doanh nghip lun c s lng nhn vin vi nhng k nng cn thit vo ng thi im Trnh ri ro trong s dng lao ng Gip cc qun tr gia xc nh c r rng phng hng hot ng ca t chc. II. QA TRNH HOCH NH NGUN NHN LC Da vo chin lc v k hoch kinh doanh ca doanh nghip c xc nh, b phn chuyn trch qun tr ngun nhn lc son tho, ly kin cc cp qun l sau Gim c doanh nghip xt duyt v ch o thc hin thng nht. Qu trnh hoch nh ngun nhn lc cn c thc hin trong mi quan h mt thit vi cc chin lc kinh doanh ca doanh nghip. V ngun nhn lc c coi l mt li th cnh tranh then cht ca doanh nghip, khng phi n thun ch l phng tin thc hin cc chin lc, chnh sch kinh doanh. Qu trnh hoch nh ngun nhn lc c thc hin theo s sau:
25

Phn tch mi trng, xc nh mc tiu, la chn chin lc nhn s

D bo/ phn tch cng vic

D bo/ xc nh nhu cu nhn lc

Chnh sch

Phn tch thc trng qun tr ngun nhn lc

Phn tch cung cu, kh nng iu chnh

K hoch/ chng trnh

Thc hin -Thu ht - o to v PT - Tr cng v kch thch -Quan h lao ng

Kim tra, nh gi tnh hnh thc hin

S 3.1: Qu trnh hoch nh ngun nhn lc Ngun: Qun tr ngun nhn lc, TS. Trn Kim Dung, Nxb Thng k, 2006. 2.1. Phn tch yu t mi trng, xc nh mc tiu v chin lc nhn s cho doanh nghip. Mi mt doanh nghip khng th tn ti mt cch c lp m khng c s tc ng qua li vi mi trng. S tc ng ca mi trng i vi doanh nghip theo hai hng tch cc hoc tiu cc, to ra c hi hoc nguy c. i vi nh qun tr ni chung, nh qun tr ngun nhn lc ni ring, iu quan trng khng phi l qun tr cc ngun lc tt trong ni b doanh nghip m phi bit phn tch, nh gi s tc ng qua li ca mi trng mt cch thng xuyn lin tc. Vic phn tch mi trng l c s cho vic xc nh mc tiu, chin lc cho doanh nghip ni chung v hoch nh ngun nhn lc ni ring. Mi trng kinh doanh ca doanh nghip c chia thnh 3 nhm: Mi trng v m, mi trng vi m (xc nh cu ngun nhn lc) v cc yu t ni b (nh gi kh nng cung ngun nhn lc). Mi trng v m l cc yu t bn ngoi doanh nghip tc ng mt cch gin tip ti hot ng, kt qu hot ng ca doanh nghip m nh qun tr kh kim sot c. Yu t ny c nh hng n cc yu t thuc mi trng vi m v ni b, to ra c hi hoc nguy c i vi doanh nghip. Mi trng v m bao gm cc yu t: Chnh sch ca Chnh ph; Cc yu t chnh tr-lut php; Cc yu t vn ha- x hi; Trnh pht trin k thut cng ngh Mi trng vi m l cc yu t bn ngoi doanh nghip tc ng mt cch trc tip ti hot ng, kt qu hot ng ca doanh nghip m nh qun tr kh kim sot
26

c. Mi trng vi m nh hng ti vic pht trin cng nh nh hng cnh tranh trong ngnh. Cc yu t l: i th cnh tranh; Khch hng; Nh cung ng; Cc i th tim n; Tnh cht thay th ca sn phm Cc yu t ni b l cc yu t thuc v cc ngun lc bn trong doanh nghip nh: ngun nhn lc, ti chnh, trnh trang thit b cng ngh- k thut, kh nng nghin cu v pht trin, vn ha doanh nghip, quy ch, chnh sch ca doanh nghip Xc nh mc tiu l vic xc nh cc tiu ch m doanh nghip mun t c, n c s dng nh l nh hng gip nh qun tr ra quyt nh. Vic phn tch v la chn chin lc da trn phn tch mi trng. ng trn phng din hoch nh ngun nhn lc, cc mc tiu v chin lc s ch trng n ton b qu trnh thu hto to- pht trin v duy tr ngun nhn lc ca doanh nghip bo m cc yu cu nhn lc ca doanh nghip. Cc mc tiu ngn hn c xy dng trn c s cc mc tiu di hn ca doanh nghip. 2.2. Phn tch thc trng qun tr ngun nhn lc Nu nh phn tch cc yu t thuc mi trng bn ngoi nhm xc nh c hi v nguy c tc ng v pha doanh nghip th vic phn tch thc trng ngun nhn lc ca doanh nghip nhm xc nh im mnh, im yu, kh khn v thun li ca doanh nghip. Qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip va c tnh h thng va c tnh cht qu trnh. V phng din h thng, qun tr ngun nhn lc trong doanh nghip bao gm cc yu t: Ngun nhn lc: s lng, c cu, trnh , k nng ngh nghip, kh nng hon thnh nhim v, kinh nghim, cc phm cht c nhn khc. C cu t chc: loi hnh t chc, phn cng chc nng, quyn hn gia cc b phn trong doanh nghip. Cc chnh sch: h thng cc chnh sch tuyn dng, o to, i ng, khen thng, k lut Vic phn tch thc trng qun tr ngun nhn lc i hi phi t cc yu t h thng v qu trnh vo hon cnh thc t ca doanh nghip. Kt qu hot ng ca qun tr ngun nhn lc cn phi c phn nh c hiu qu lm vic ca doanh nghip ln hiu qu lm vic ca cc c nhn trong doanh nghip. Qu trnh phn tch ny c th thc hin thng qua vic t cu hi, thu thp thng tin v nh gi ca nhn vin v nhng vn : mc ng vin, khch l nhn vin, s tha mn ca nhn vin vi mi trng lm vic, mi trng vn ha ca doanh nghip, s cam kt thc hin cng vic ca lnh o, nhng kh khn ca doanh nghip v cch thc gii quyt nhng kh khn

27

2.3. D bo khi lng cng vic D bo khi lng cng vic (i vi cc mc tiu, k hoch nhn lc di hn v trung hn) hoc xc nh khi lng cng vic v tin hnh phn tch cng vic (i vi cc mc tiu, k hoch nhn lc ngn hn) Sau khi phn tch thc trng ngun nhn lc ca doanh nghip ang c, kt hp vi cc mc tiu kinh doanh ca doanh nghip, xc nh khi lng cng vic cn phi thc hin. 2.4. D bo nhu cu ngun nhn lc D bo nhu cu ngun nhn lc c thc hin sau khi phn tch k thc trng ngun nhn lc kt hp vi cc mc tiu kinh doanh m doanh nghip xc nh. Cc nh qun tr ngun nhn lc phi c tnh c s lng nhn vin cn phi c thc hin khi lng cng vic m doanh nghip cn phi thc hin p ng mc tiu. tin hnh d bo nhu cu ngun nhn lc chnh xc cn da trn kh nng thc t ca doanh nghip, nh qun tr phi a ra nh hng, nh gi v nhn lc ca doanh nghip mt cch tng th v chnh xc. D bo ngun nhn lc s c thc hin trn c s d bao v: Khi lng cng vic cn c thc hin Trnh trang thit b k thut v kh nng thay i cng ngh k thut S thay i v t chc hnh chnh C cu ngnh ngh theo yu cu ca cng vic Kh nng nng cao cht lng ca nhn vin T l ngh vic ca nhn vin Yu cu nng cao cht lng sn phm, dch v.. Kh nng ti chnh ca doanh nghip c th thu ht lao ng lnh ngh trn th trng. 2.5. Phn tch quan h cung cu v kh nng iu chnh h thng qun tr ngun nhn lc Trn c s d bo ngun nhn lc trong k hoch di hn v ngun nhn lc sn c, doanh nghip s a ra cc chnh sch, mt s chng trnh, k hoch nhm gip cho doanh nghip iu chnh, thch ng vi nhu cu mi v nng cao hiu qu s dng ngun nhn lc. V d theo d bo, doanh nghip s c nhu cu rt cao v lao ng k thut ngnh c kh nhng ti a phng, lao ng lnh ngh trong lnh vc rt thiu. Khi , doanh nghip cn p dng chnh sch thu ht, duy tr c th bo m s ngi cn lm vic hoc tin hnh o to, o to li mt s nhn vin ca doanh

28

nghip. ng thi c chnh sch kt hp gia o to, tuyn dng, lng bng, i ng i vi mc tiu v k hoch ngn hn, sau khi xc nh c khi lng cng vic, doanh nghip cn phi tin hnh phn tch cng vic nhm p ng yu cu nhn lc. Phn tch kh nng cung cu cho cc k hoch ngn hn s gip cho doanh nghip ra cc chnh sch, k hoch v chng trnh c th v nhn lc. Cc doanh nghip cn xem xt k t l thuyn chuyn, ngh vic khi xc nh nhu cu tuyn dng theo cng thc:

Nhu cu tuyn dng = S l cn c S l hin c + (% ngh vic* S l hin c )

2.6. Thc hin cc chnh sch, k hoch, chng trnh qun tr ngun nhn lc Mc ch ca vic hoch nh ngun nhn lc l nhm m bo cho doanh nghip lun s lng v cht lng ngun nhn lc. Tuy nhin m bo cho doanh nghip lun c s lng v cht lng lao ng cn thit ngoi vic tin hnh cc hot ng tuyn dng, tinh gin bin ch cn phi ch n cc cng vic khc nh cc hot ng khuyn khch bng cc ch tr lng, thng, o to pht trin ngun nhn lc, xy dng vn ha doanh nghipHoch nh ngun nhn lc l vic doanh nghip s phi i mt vi cc tnh trng: - Cung vt qu cu: c ngha l doanh nghip trong tnh trng d tha nhn vin. Trng hp ny do doanh nghip thu hp sn xut, chuyn i sn xut hay chuyn i chc nng kinh doanh, ngi lao ng khng c li g c. Vn y l doanh nghip s cho ai ngh vic? Gii php l tinh gin bin ch: gim gi lm, vn ng ngh php, gi lao ng qua doanh nghip bn, ngh ch vic ch l nhng gii php mang tnh tm thi; vn ng ngh hu sm hay cho ngh vic mi l gii php mang tnh lu di. - Cu vt qu cung: c ngha l doanh nghip ang phi i mt vi tnh trng nhn vin khng p ng nhu cu pht trin ca doanh nghip. Doanh nghip s dng gii php tm thi: vn ng khng ngh php, vn ng ko di hp ng, tng thi gian lm vic, k kt hp ng vi cc cng ty v tinh, thu lao ng tm thi. V lu di phi tuyn dng lao ng b sung cho nhu cu ca doanh nghip. - Tnh trng va tha va thiu: hin nay Vit Nam v mt s nc ang pht trin tnh trng ny l ph bin v kh nng qun l yu km. 2.7. Kim tra, nh gi tnh hnh thc hin Mc ch ca kim tra nh gi l hng dn cc hot ng hoch nh ngun nhn lc, xc nh cc sai lch gia hoch nh v thc t c bin php iu chnh. Cc nh gi nh lng thng c tnh khch quan hn v gip cho doanh nghip thy
29

c ci sai lch gia hoch nh v thc thin mt cch r rng hn trong cc lnh vc sau: s lng v cht lng nhn vin; nng sut lao ng; t l thuyn chuyn nhn vin, c bit l nhng nhn vin mi tuyn; chi ph tuyn dng i vi mt nhn vin; s hi lng ca nhn vin i vi cng vic III. CC PHNG PHP HOCH NH NGUN NHN LC 3.1. Phng php nh lng Phng php phn tch xu hng Trm mt trc ta l thi gian, mt trc ta khc l s lng nhn vin cn thit. Da vo nhu cu nhn vin trong qu kh, hin ti xc nh nhu cu nhn vin trong tng lai. Phng php ny mang tnh nh hng, km chnh xc do d bo ch da vo hai yu t l thi gian v xu hng pht trin chung, thng ch p dng nhng ni c tnh hnh sn xut kinh doanh tng i n nh. V d: Nm 2008 doanh nghip c 200 CNV; Nm 2009 tng 10%. Vy nhu cu cng nhn vin nm 2009 l: 200 x 110% = 220 CNV Phng php phn tch tng quan D bo nhu cu nhn vin bng cch s dng h s gia mt i lng v quy m sn xut kinh doanh nh khi lng sn phm, hng ha, doanh s bn hng v s lng nhn vin cn thit tng ng. Phng php ny t chnh xc do khng tnh n s thay i v c cu v cht lng nhn vin cng nh s thay i v quy trnh cng ngh ca doanh nghip. Phng php ny p dng cho cc doanh nghip c nng sut t thay i l ph hp. V d: sn xut 20.000 sn phm/ thng cn 200 cng nhn. Khi sn xut 30.000 sn phm/ thng, s lng cng nhn s l: 30.000 x 200 = 300 CN 20.000 Phng php hi quy D bo nhu cu nhn vin bng cch s dng cng thc ton hc trong mi tng quan gia nhu cu nhn vin v cc bin s c bn ca qu trnh hot ng. Phng php ny c tnh theo cng thc sau:
Mti x Qi NCNV = Qcn x Hm

Trong :

- NCNV: nhu cu nhn vin - Mti: hao ph thi gian sn xut 1 n v sn phm th i - Qi: s lng sn phm i
30

- Qcn: qu thi gian quy nh cho 1 cng nhn - Hm: h s hon thnh cng vic Hm = sn phm thc t/ sn phm nh mc + Hm = 1 (Khi sp thc t = sp nh mc) + Hm>1 (Khi sp thc t > sp nh mc) + Hm<1 (Khi sp thc t < sp nh mc) u im ca phng php ny l c th nghin cu s nh hng ca nhiu bin s ti nhu cu c nhn vin ln doanh nghip nn hiu qu cao v kh chnh xc, song bn cnh cng thng gp nhng kh khn do cch tnh phc tp v da vo nhiu s liu qu kh. 3.2. Phng php nh tnh Phng php chuyn gia Phng php theo s nh gi ca cc chuyn gia l da vo kinh nghim ca nhng ngi lm hoc qun l cng vic lu nm. Phng php ny c s dng rng ri trn thc tin. Mt nhm chuyn gia c mi n cng tho lun v cng d bo v nhu cu s dng nhn lc trong thi gian ti. Vic tho lun trc tip gip cho cc chuyn gia c c hi hiu r, nh gi tnh hnh khch quan v d on tnh hnh chnh xc hn. Sau cc chuyn gia s cho kin nh gi ca c nhn h v nhu cu nhn s trong tng lai. Kt qu nh gi s c x l v thng bo li cho nhm. Nhm s tho lun v a ra quyt nh. Phng php ny c th khng khch quan khi cc chuyn gia chu nh hng ca mt c nhn c chc v hoc c vai tr c bit quan trng trong nhm. Phng php Delphi Phng php Delphi l phng php do cng ty Rand Corporation (M) a ra. Mc ch ban u ca phng php ny nhm d bo mc trm trng nh hng n nc M nu c cuc tn cng bng v kh nguyn t xy ra. K thut Delphi l mt phng php nhm t c s nht tr gia mt s chuyn gia nhng khng cho h gp g tho lun. Ly kin ca cc chuyn gia theo nguyn tc bo mt danh tnh cc chuyn gia, h c mi tham kho kin ca nhau t iu chnh quan im ca mnh cho n khi nhn c mt kin dung ha nht. K thut ny kh tn km v mt thi gian nn ch p dng vi cc vn quan trng mang tnh chin lc ca doanh nghip. IV. TINH GIN BIN CH Tinh gin bin ch l vic gim v tr cng vic hoc gim s nhn vin nht nh trong doanh nghip sau khi b tr sp xp nhn lc cho ph hp hn vi quy m t chc hoc phng thc hot ng mi, gip doanh nghip t hiu qu cao hn.
31

Tinh gin bin ch l vic lm cn thit lin quan mt thit vi hoch nh ngun nhn lc, c th din ra trong bt c thi gian no ca qu trnh hot ng doanh nghip. Hoch nh ngun nhn lc ngoi vic d bo nhu cu nhn lc hng nm, cc nhn t nh hng n nhu cu nhn lc cn phi tnh n s cn thit phi tinh gin bin ch hng nm ca doanh nghip. C cc hnh thc tinh gin bin ch sau: 4.1. Cho ngh vic Cho ngh vic c hai loi: ngh tm thi v ngh vnh vin Ngh tm thi: xy ra khi khi lng cng vic gim xung, khng m bo vic cho mi nhn vin, doanh nghip phi cho nhn vin ngh vic tm thi i vi s nhn vin khng b tr c cng vic, ngay khi khi lng cng vic tr li bnh thng s nhn vin s c thng bo i lm li. Hnh thc ny thng c p dng i vi nhng doanh nghip, cng vic mang tnh thi v hoc doanh nghip trong thi k chuyn i. Tuy nhin ngh vic tm thi cng c nh hng nht nh i vi doanh nghip gy ra tm l khng n nh i vi ngi lao ng. Ngh vnh vin: l hnh thc m nhn vin s khng c c hi quay tr li lm vic cho doanh nghip na. iu ny xy ra vi hai trng hp l khi khi lng cng vic gim xung v khng c kh nng phc hi li v khi doanh nghip p dng cng ngh mi nhm nng cao nng sut lao ng v cht lng sn phm hoc thay i mt hng i hi ngi lao ng phi c trnh k thut tt hn nhng h li khng p ng. y l bin php tch cc trong c ch hin nay gim bt gnh nng v nhn lc cho doanh nghip, c bit l i vi cc doanh nghip nh nc c sp xp li hoc chuyn i hnh thc s hu. Khi cho lao ng ngh vnh vin doanh nghip cn c s h tr v mt ti chnh v tinh thn khng gy ra s thay i qu ln i vi bn thn v gia nh h. 4.2. Ngh khng n lng y l bin php nhm p ng yu cu ca ngi lao ng v gim chi ph lao ng cho doanh nghip. Bin php ny thng p dng cho nhng ngi khng kh khn v kinh t nhng cn thi gian gii quyt cc cng vic c nhn, nhng ngi mun th sc mnh nhng ni khc mong tm kim c hi tt hn nhng cha c quyt nh cui cng cng vic hin ti. Ngoi ra hnh thc ngh vic ny cn p dng cho nhng ngi khng k nng i vi yu cu ca cng vic, doanh nghip c th cho i hc gip nng cao k nng tip tc lm vic hoc to c hi tm kim cng vic mi.

32

4.3. Cho thu nhn lc L hnh thc a lao ng ca doanh nghip i lm thu cho doanh nghip (t chc) khc nhng vn gi tn h trong s lng ca doanh nghip to s n nh v tm l cho ngi lao ng. Doanh nghip (t chc) thu lao ng tr lng cho ngi lao ng thng qua doanh nghip co thu lao ng. Hnh thc ny thng p dng i vi nhng lao ng lnh ngh m doanh nghip cn gi trong lc ang gp kh khn tm thi. 4.4. Ngh hu sm Thng p dng i vi nhng nhn vin gn n tui v hu, i tng p dng thng l nhng ngi v tr qun l v phc v trong doanh nghip. Hnh thc ny c th c thc hin bng hai phng thc: (a) Doanh nghip ngh nhn vin nhn lng thp hn cho n khi nhn vin tui v iu kin ngh hu theo ch ; (b) C chnh sch khuyn khch bng cch thanh ton cho nhn vin khon tin tng ng tin lng s nhn c cho n khi iu kin v hu theo chnh sch. 4.5. Gim gi lm hoc lm chung vic Thng p dng trong trng hp khi lng cng vic khng cho nhn vin lm ht thi gian quy nh, nhng doanh nghip khng mun sa thi nhn vin. Ngi qun l v nhn vin phi tha thun hnh thc no l ph hp vi h khi gim gi lm hoc chia s cng vic v thu nhp gia cc nhn vin trong cng mt b phn. Hnh thc ny s to c lng trung thnh ca nhn vin, lm cho nhn vin tin tng v gn b vi doanh nghip k c nhng lc kh khn.

33

Chng 4: THU HT V TM KIM NGUN NHN LC Mc tiu: - Hiu c tuyn dng ngun nhn lc l g - Gii thch v m t tin trnh tuyn ngun nhn lc - Hiu c tm quan trng ca phng vn v nm c cc k nng trc nghim v phng vn khi xin vic. I. CNG TC THU HT NGUN NHN LC 1.1. Khi nim Thu ht ngun nhn lc l qu trnh tm kim, tuyn dng nhng ngi c xem l c nng lc, tnh nguyn ng tuyn vo lm vic cho t chc gip cho t chc c pht trin bn vng. 1.2. Ngun thu ht ng vin Ngun ng vin t trong ni b doanh nghip C nhiu ngun cung cp ng vin vo cc chc v hoc cng vic cn trng ca doanh nghip nh tuyn trc tip t cc nhn vin ang lm vic cho doanh nghip; tuyn ngi theo cc hnh thc qung co; tuyn ngi thng qua cc trung tm dch v lao ng, Trong , hnh thc tuyn cc nhn vin t trong ni b doanh nghip thng c u tin hng u do c cc u im sau y so vi vic tuyn ng vin t bn ngoi: - Nhn vin ca doanh nghip c th thch v lng trung thnh, thi nghim tc, trung thc, tinh thn trch nhim v t b vic. - Nhn vin ca doanh nghip s d dng, thun li hn trong vic thc hin cng vic, nht l trong thi gian u cng v trch nhim mi. H lm quen, hiu c mc tiu ca doanh nghip, do mau chng thch nghi vi iu kin lm vic mi v bit tm ra cch thc t c mc tiu . - Hnh thc tuyn trc tip t cc nhn vin ang lm vic cho doanh nghip cng s to ra s thi ua rng ri gia cc nhn vin ang lm vic, kch thch h lm vic tch cc, sng to v to ra hiu sut cao hn. Tuy nhin, hnh thc tuyn trc tip t cc nhn vin ang lm vic cho doanh nghip cng c th gy ra mt s kh khn nh: + Vic tuyn nhn vin vo mt chc v trng trong doanh nghip theo kiu thng chc ni b c th gy hin tng chai l, x cng do cc nhn vin c thng chc quen vi cch lm vic ca cp trn trc y v h s rp khun li theo cch lm vic , thiu sng to, khng dy ln c bu khng kh thi ua mi. iu ny rt nguy him nu doanh nghip ang trong tnh trng tr tr, hot ng km hiu qu.
34

+ Trong doanh nghip d hnh thnh cc nhm ng vin khng thnh cng, h l nhng ngi ng c vo mt chc v no cn trng nhng khng c tuyn chn, t c tm l khng phc lnh o, bt hp tc vi lnh o mi, d chia b phi, mt on kt, kh lm vic. + c th xc nh c bao nhiu ng vin t trong ni b, cc doanh nghip nn c nhng thng tin v s lng, cht lng v cc c im c nhn ca nhn vin thng qua vic thu thp v xy dng h s nhn vin, biu thuyn chuyn nhn vin v phiu thng chc. Trong h s nhn vin cn c thng tin v tui tc, sc khe, thi gian cn c th lm vic cho doanh nghip, trnh hc vn, chuyn mn, cc lp o to qua, cc kh nng c bit, mc lng, mc hon thnh cng vic hin ti, kh nng thng tin, v.v Nhng thng tin ny c th c lu tr v x l trn my tnh hoc bng tay, thng c s dng xc nh ai trong s cc nhn vin hin ti c th c thng cp hoc ph hp vi cc v tr cng tc mi. Ngun bn ngoi doanh nghip Tro ng thc t, ivicc do a nh nghi p ln, vi c d bongu n cu ng cp ng vi n t th trng sc la ong thng phi datrn c s d botnh hnh ki nh t ni chu ng, i uki n th trng aphng v th trng ngh nghi p. Thng thng t l la ong tht nghi p cng ca oth ngu n cu ng cp ng vi n cng nhi uv do a nh nghi p cng d tu y n nhn vi n. C rt nhiu ngun nhn lc c th tuyn dng t bn ngoi, sau y l mt s ngun chnh: T cc c s o to Cc c s o to (cc Trng, vi n, tru ng tm o to ) ngy cng tr thnh ngu n nhn lc qu a n trng i vi huht cc t chc, bi v nhng ngi nyvn cn gi c thi qu e n hc tp, tm hn cn tro ng sng, d oto , c sc bt vn ln, c nhi usng ki n. Huht cc cng tyln trn th gi i uxc ti n vi c tu y n chn ny trc khi hc vi n ratrng. Khi , cc do a nh nghi p thc hi n vi c tre ogi i thng, qu tng, ti tr chomt s d n, chng trnh nghi n cukho ahc, th tha o , s dng mt s cuhc vi n catrng tha m gi agi p t chc cc pho ng trosi nh vi n. Cc ho t ng nyc tc dng lm chou ytn, sn phm cado a nh nghi p tr nn qu e n thu c vihc vi n tro ng trng. ng thido a nh nghi p cng cu ng cp cc thng ti n v nhucucn tu y n nhn vi n mi , cc bng m t cng vi c v ti uchu n cng vi c gi p chovi c tu y n chn nhng hc vi n tt nghi p t kt qu tt. Bn b ca nhn vin Cc nhn vin ang lm vic trong t chc thng bit r bn b ca mnh ang cn vic lm v h thng gii thiu cho c quan nhng ngi c kh nng v c t cch o c tt. V h phi chu trch nhim i vi ngi m h gii thiu, ng thi h cng mun c lm vic chung vi nhng ngi ng tin cy.
35

Nhn vin c l nhng nhn vin c v mt l do no ri b t chc i ni khc nhng nay li mun quay li vi t chc. y l nhng ngi thng c cho l ng ni ny trng ni n, l thiu thy chung, khng ng tin cy. Tuy nhin, ngi ta khm ph ra rng nhng ngi tr v lm vic li s lm vic tt hn, vui v hn v c tinh thn trung thc hn l trc kia h lm vic ti y. Tuy nhin khi nhn li nhng nhn vin c cn thn trng trnh tc ng n cc nhn vin c tng l h c th ri t chc bt c lc no h mun v mt khi tr li h khng b mt mt g. ng vin t np n xin vic L nhng ngi t n vn phng c quan np n xin vic. Loi h s nh th c th tit kim c tin bc v thi gian cho c quan khi c c hi tuyn ngi hoc khi c quan ang gp rt tm ngi. Tuy nhin khng phi tt c cc ng vin t nguyn l loi ngi m c quan cn tuyn. Nhn vin ca cc c quan khc Tuyn dng nhn vin c sn tay ngh ca mt c quan khc l con ng ngn nht v c hiu qu nht v khng phi chi ph cho o to nghip v v khng phi qua thi k tp s. y l phng php ph bin phng Ty, nht l ti M v cng nhn vin thng c tuyn dng theo hp ng ngn hn, trung hn hoc di hn, khng c vn tuyn dng sut i nh Nht. Cch tuyn dng ny b ngi Nht coi l tri quy tc thm ch b coi l tri o l. 1.3. Cc hnh thc thu ht ng vin Do a nh nghi p c th p dng mt ho c kt hp mt s hnh thc thuht ng vi n t bn ngo isa u : (1) Thng qu aqu ng co , (2) Thng qu avn phng dch v la o ng, (3) Tu y n hc vi n tt nghi p t cc c s oto , (4) Cc hnh thc khc nh t s gi i thi u , dong vi n t n xi n vi c lm ho c qu aInte rne t. Thng qua qung co yl phng ti n thuht ng vi n rt huhi u , c bi t l i vi cc do a nh nghi p ln. nng ca ocht lng qu ng conn ch 2 vn : - Mc qung co: s ln xut hin, thi im xut hin qung co v hnh thc qung co phi cn c vo s lng ng vin cn tuyn, chc v v loi cng vic yu cu cn tuyn ng vin. - Ni dung qung co: nn nhn mnh vo ni dung, yu cu ca cng vic v tiu chun ngh nghip, s hp dn ca cng vic v kh nng c th tho mn cc yu cu ca ng vin nh cp hc bng, cho o to tip, kh nng thng tin trong ngh nghip,v.v Cui cng trong qung co nn c nhng cu khuyn khch ngi nghe hoc c qung co mau chng c hnh ng lin lc vi t chc doanh nghip bng th tn hoc in thoi
36

Thng qua vn phng dch v lao ng Thng qua vn phng dch v lao ng c ch li l gim c thi gian tm kim, phng vn, chn la ng vin v thng c p dng trong cc trng hp sau: - Doanh nghip khng c phng qun l ngun nhn lc ring, do gp kh khn trong vic tuyn nhn vin mi. - Doanh nghip gp kh khn hoc thc hin khng c hiu qu vic tuyn nhn vin mi hoc c nhng yu cu bt thng i vi ng vin. - Doanh nghip cn tuyn gp s lng ng lao ng l ph n, lao ng cha c trnh lnh ngh. - Doanh nghip mun thu ht mt s lao ng ang lm vic cho doanh nghip l i th cnh tranh trn th trng. Vit Nam, cc trung tm dch v lao ng c thnh lp u tin h tr cho b i xut ng, cho thanh nin c trnh lnh ngh thp, sau c m rng cho cc sinh vin tt nghip. Hin nay, cc thnh ph ln c cc trung tm dch v lao ng ginh cho cc cn b chuyn mn, k thut. Tuy nhin, t l sinh vin tt nghip c vic lm thng qua cc trung tm dch v lao ng cng cn rt thp. Tuyn hc vin tt nghip t cc c s o to Cc t chc, do a nh nghi p thng chn mt s c s otoc chol ni thch hp cu ng cp cc ng vi n ph hp vit chc mnh. Khi, cc do a nh nghi p thc hi n vi c tra ogi i thng, qu tng, ti tr chomt s d n, chng trnh nghi n cukho ahc, th tha o , s dng mt s cuhc vi n catrng tha m gi a gi p t chc cc pho ng trosi nh vi n. Cc ho t ng nyc tc dng lm chou ytn, sn phm cado a nh nghi p tr nn qu e n thu c vihc vi n tro ng trng. ng thi do a nh nghi p cng cu ng cp cc thng ti n v nhucu cn tu y n nhn vi n mi , cc bng m t cng vi c v ti uchu n cng vi c gi p chovi c tu y n chn nhng hc vi n tt nghi p t kt qu tt. II. CNG TC TUYN DNG 2.1. Khi nim v mc tiu ca tuyn dng Khi nim tuyn dng Tuyn dng lao ng l hot ng tt yu ca s pht trin. Mi doanh nghip u phi tin hnh tuyn dng lao ng khi doanh nghip m rng sn xut kinh doanh, nhn vin ngh hu, nhn vin i o to, nhn vin buc thi vic Hin nay cc doanh nghip ang gp kh khn trong tuyn dng c nhng nhn vin c nng lc, gii chuyn mn, giu nhit huyt v ph hp vi vn ha doanh nghip. Cc doanh nghip Vit Nam hin nay ang cnh tranh khc lit ginh c ngun nhn lc c cht lng. tm c nhng ngun nhn lc nh th i hi doanh nghip phi c k nng tuyn dng mang tnh chuyn nghip hn. Cng tc tuyn dng i hi
37

phi tn kinh ph, thi gian, cng sc v yu cu cc nh qun tr phi hoch nh nhn lc mt cch chnh xc, c th v thng xuyn. C nhiu khi nim khc nhau v tuyn dng ty thuc vo cch tip cn vn . Tuy nhin d tip cn vn theo cch no th khi nim tuyn dng cng bao gm ni dung sau:Tuyn dng l qu trnh phn loi, nh gi ng vin chn ra nhng ngi c kh nng b sung hoc thay th lc lng lao ng cn thiu hoc khng ph hp ca doanh nghip. Mc tiu Mc tiu ca qu trnh tuyn dng l sng lc cc ng vin v tuyn c nhng nhn vin mi c nng lc v ng c ph hp vi i hi ca cng vic. Nhn vin ph hp l ngi c kinh nghim, k nng, thi v tnh cch c lit k trong bn tiu chun cng vic 2.2. Chnh sch tuyn dng Chnh sch tuyn dng lao ng th hin nhng quy nh ca doanh nghip c bit l cc doanh nghip ln. Bn cht ca nhng quy nh ph thuc vo tng giai on pht trin ca doanh nghip. Chng hn nh yu t kinh nghim l quan trng nht i vi doanh nghip hin nay; u tin tuyn dng ni b; u tin nhng ngi cha c kinh nghim; ngi quen; kh nng chuyn mm; mc lng cho php i vi cac doanh nghip nh th linh hot hn, n gin hn khi tuyn dng. C th h s dng cc mi quan h c nhn tm ra nhng ngi c k nng v phm cht ph hp vi doanh nghip mnh. Tuy nhin, d p dng chnh sch tuyn dng linh hot hay cng nhc th cc doanh nghip vn phi m bo tun th cc quy nh ca php lut v tuyn dng. Tm li, quan im tuyn dng phi c th hin bng chnh sch tuyn dng v phi c th hin bng vn bn m mi ngi phi tun theo. Trng phng nhn s s phi chu trch nhim v kt qu tuyn dng. Chnh sch tuyn dng phi xc nh r: - Yu t no l quan trng nht trong vic thu ht ng vin (kinh nghim, k nng chuyn mn, mc lng yu cu, quan im v thi ph hp vi vn ha doanh nghip...) - C u tin tuyn dng ni b hoc cho php tuyn dng ngi thn ca nhn vin hay khng. - Cung cp nhng iu kin v phng tin lm vic cho nhn vin mc no. - iu kin k hp ng lao ng chnh thc sau thi gian th vic l g Hin nay cc nc pht trin, m bo mi ngi u c quyn bnh ng trc cc c hi vic lm khng phn bit i x trong tuyn dng lao ng. Vit Nam, do th
38

trng lao ng cha pht trin nn lut php cha c nhng ch ti c th v vn ny. 2.3. Trnh t tuyn dng Bc 1. Chun b tuyn dng Trong bc chun b cn thc hin cc cng vic sau: Thnh lp Hi ng tuyn dng, quy nh r v s lng, thnh phn v quyn hn ca Hi ng tuyn dng. Nghin cu k cc loi vn bn, quy nh ca nh nc v t chc, doanh nghip lin quan n tuyn dng. Hin nay Vit Nam, mt s ti liu quan trng ca nh nc lin quan n tuyn dng gm c: - B Lut Lao ng. - Cc vn bn qu y phm php lu t hi n hnh v tu y n dng la o ng. - Tiu chun nghip v cc ngch cng thc, vin chc nh nc. Vn bn ny lin quan n cc tiu chun cn c i vi nhn vin s c tuyn lm cng chc, vin chc nh nc. Xc nh tiu chun tuyn chn. Theo Lewis, tiu chun tuyn chn cn c hiu ba kha cnh: tiu chun chung i vi t chc, doanh nghip; tiu chun ca phng ban hoc b phn c s; v tiu chun i vi c nhn thc hin cng vic. Tiu chun i vi c nhn thc hin cng vic l nhng tiu chun lit k trong bn tiu chun cng vic. Thng thng tiu chun c nhn l nhng tiu chun cn thit nhng cha c tuyn chn vo trong doanh nghip. c tuyn, ng vin phi p ng cc yu cu tiu chun ca t chc, doanh nghip v tiu chun ca phng ban. Tiu chun ca t chc, doanh nghip thng lin quan n cc phm cht gi tr ca nhn vin m t chc, doanh nghip cho l c kh nng hon thnh tt cng vic nh tnh linh hot, thng minh, v.v Mi phng ban, b phn ca t chc, doanh nghip cng c th c thm cc tiu chun ring i vi cc nhn vin, c th cho b phn ca mnh. V d, nhiu phng ban mun cc nhn vin phi ci m, chan ho, thn thin, bit quan tm, gip ngi khc v.v Nhng tiu chun ny thng c hiu ngm, khng vit thnh vn bn v thng ch th hin r thng qua ni dung, cch thc nh gi ng vin trong phng vn tuyn chn. Cc ng vin p ng cc tiu chun c nhn v tiu chun ca doanh nghip s c gii thiu vi cc v lnh o ph trch b phn ng vin xin vic. ng vin s c tuyn nu h p ng cc yu cu tiu chun ca b phn . Bc 2. Thng bo tuyn dng Cc t chc, doanh nghip c th p dng mt hoc kt hp cc hnh thc thng bo tuyn dng sau y:
39

- Qung co (trn bo, i pht thanh, truyn hnh); - Thng qua cc trung tm dch v vic lm, cng ty sn u ngi; - Nim yt trc cng c quan, doanh nghip. Thng bo nn ngn gn nhng r rng, chi tit v y nhng thng tin c bn cho ng vin (v d yu cu v trnh vn ho, ngoi ng, kh nng s dng my vi tnh, tui i, sc kho, v.v) Bc 3. Thu nhn, nghin cu h s Tt c mi h s xin vic phi ghi vo s xin vic, c phn loi chi tit tin cho vic s dng sau ny. ng vin phi np cho t chc, doanh nghip nhng giy t sau y theo mu thng nht ca nh nc: a. n xin tuyn dng; b. Bn khai l lch c chng thc ca y ban nhn dn x (phng, th trn); c. Giy chng nhn sc kho do c quan y t c thm quyn cp; d. Giy chng nhn trnh chuyn mn, nghip v k thut. Hi n na y , nhi ut chc, do a nh nghi p thng c y ucutrnh bychi ti t tro ng n xi n vi c v: Cc cng vi c, ki nh nghi m cng tc, cc chc v v thnh tch t c trc y ; Cc kho oto , hu n lu y n tha m gi a , nidu ng, kt qu oto . ng thi , mi t chc, do a nh nghi p nythng c b muh s ri ng chotng lo i ng vi n vocc chc v, cng vi c khc nha u : cng nhn trc ti p sn xu t, nhn vi n hnh chnh v cn b chu y n mn, qu n l. Sa ukhi ki m tra , phng vn v khm sc khecc kt qu tng ng s c b su ng voh s. Nghin cu h s nhm ghi li cc thng tin ch yu v ng vin, bao gm: - Hc vn, kinh nghim, cc qu trnh cng tc; - Kh nng tri thc; - Sc kho; - Mc lnh ngh, s kho leo v tay chn; - Tnh tnh, o c, tnh cm, nguyn vng Nghin cu h s c th loi bt mt s ng vin hon ton khng p ng tiu chun cng vic, khng cn phi lm tip cc th tc khc trong tuyn dng, do , c th gim bt chi ph tuyn dng cho doanh nghip. Bc 4. Phng vn s b: Phng vn s b thng ch ko di t 5-10 pht, c s dng nhm loi b ngay nhng ng vin khng t tiu chun hoc yu km r rt hn nhng ng vin khc m khi nghin cu h s cha pht hin ra. Bc 5. Kim tra, trc nghim p dng cc hnh thc kim tra, trc nghim v phng vn ng vin nhm chn c cc ng vin xut sc nht. Cc bi kim tra, st hch thng c s dng nh gi ng vin v cc kin thc c bn, kh nng thc hnh. p dng cc hnh thc
40

trc nghim cng c th c s dng nh gi ng vin v mt s kh nng c bit nh tr nh, mc kho lo ca bn tay, v.v Bc 6. Phng vn ln hai Phng vn c s dng tm hiu, nh gi ng vin v nhiu phng din nh kinh nghim, trnh , cc c im c nhn nh tnh cch, kh cht, kh nng ha ng v nhng phm cht c nhn thch hp cho t chc, doanh nghip, v.v Bc 7. Xc minh, iu tra Xc mi nh, i u tral qu trnh lm sng t thm nhng i u char ivi nhng ng vi n c tri n vng tt. Thng qu ati p xc vi ng nghi p c, bn b, thy c gi oho c vilnh oc cang vi n. ivinhng cng vi c ihitnh a n ni nh ca onh cn b t chc, th qu , ti p vi n hng khng,v.v cng tc xc mi nh c th c y ucucn tm hi uv ngu n gc, l lch gi anh cang vi n. Bc 8. Khm sc kho D c p ng y cc yu t v hc vn, hiu bit, thng minh, t cch tt, nhng nu sc kho khng m bo cng khng nn tuyn dng. Nhn mt ngi bnh vo lm vic, khng nhng khng c li v mt cht lng thc hin cng vic v hiu qu kinh t m cn gy ra nhiu phin phc v mt php l cho t chc, doanh nghip. Bc 9. Ra quyt nh tuyn dng Cc bc trong qu trnh tuyn chn u quan trng nhng bc quan trng nht vn l ra quyt nh tuyn chn hoc loi b ng vin. nng cao mc chnh xc ca cc quyt nh tuyn chn, cn xem xt mt cch h thng cc thng tin v ng vin, pht trin bn tm tt v ng vin. Cc t chc, doanh nghip thng quan tm n kh nng ng vin c th lm c g v mun lm nh th no. Theo Sherman & Bohlander, kh nng thc hin cng vic ca ng vin c th hin trong s S 5: Cc yu t c th lm v mun lm trong tuyn chn ng vin
Yu t nh hng n kh nng c th lm Kin thc K nng Nng khiu Yu t nh hng n kh nng mun lm x Kch thch, ng vin S thch c im c nhn = Kt qu thc hin cng vic

Theo tc gi, c hai nhm yu t ny u nh hng quan trng n kt qu thc hin cng vic ca nhn vin. Nhng ng vin c th lm vic tt nhng thiu yu t mun lm tt cng s thc hin cng vic khng tt. Ngoi ra, cch thc ra quyt nh tuyn chn cng nh hng ti mc chnh xc ca tuyn chn. Do , Hi ng tuyn chn nn c s thng nht trc v cch
41

thc ra quyt nh tuyn chn. cch ra quyt nh kiu n gin, hi ng (hoc c nhn c thm quyn) tuyn chn s thu thp, xem xt li cc thng tin v ng vin. Sau , da trn hiu bit v cng vic cn tuyn v nhng phm cht, k nng ca cc nhn vin thc hin cng vic tt, hi ng (hoc c nhn c thm quyn) tuyn chn s ra quyt nh. Trong thc t, do cc c nhn c quan im, s thch, vn ch trng khc nhau, c th s c nhiu kin nh gi ca cc thnh vin Hi ng tuyn chn hon ton tri ngc nhau v mt ng vin. Cch ra quyt nh tuyn chn kiu ny thng khng khch quan, t chnh xc nhng li hay c p dng trong thc t. Ngc li, cch thc ra quyt nh kiu thng k s m bo tnh chnh xc cao. Khi , hi ng (hoc c nhn c thm quyn) tuyn chn s xc nh cc tiu thc, yu t quan trng nht i vi tng cng vic v nh gi tm quan trng ca tng tiu thc. Tt c cc im nh gi v ng vin trong qu trnh tuyn chn nh im kim tra, trc nghim, im phng vn, ngi gii thiu, v.v s c tng hp li, ng vin t c tng s im cao nht s c tuyn chn. Tuy nhin, khng phi tt c ng vin p ng yu cu tuyn chn ca doanh nghip trong cc bc trn y u s k hp ng lm vic cho doanh nghip. V nhng l do khc nhau, ng vin c th thay i nh hoc nu cc mong i ca h khng c p ng, h cng s khng i lm cho t chc, doanh nghip mi. Do , trong mt s doanh nghip c th cn c bc ngh tuyn trc khi ra quyt nh tuyn dng nhm gim bt cc trng hp b vic ca nhn vin mi. Khi , i vi nhng ng vin p ng cc tiu chun tuyn dng trn y, doanh nghip s a ra ngh tuyn vi cc iu kin lm vic c th v cng vic, yu cu, thi gian lm vic, lng bng, o to, hun luyn. ng vin c th trnh by thm nguyn vng c nhn ca mnh i vi doanh nghip. Nu hai bn cng nht tr, s a n bc tip theo l doanh nghip ra quyt nh tuyn dng v hai bn s k hp ng lao ng. Trng phng ngun nhn lc ngh, gim c ra quyt nh tuyn dng hoc k hp ng lao ng. Trong quyt nh tuyn dng hoc hp ng lao ng cn ghi r v chc v, mc lng, thi gian th vic, v.v Khi c nhn vo lm vic trong t chc, doanh nghip, nhn vin mi s c gii thiu vi ngi ph trch v cc ng nghip khc. Doanh nghip s thc hin hnh thc hng dn v cng vic v gii thiu v doanh nghip cho nhn vin bng cch gii thiu cho nhn vin mi v lch s hnh thnh, v qu trnh pht trin, cc gi tr vn ho tinh thn, cc truyn thng tt p, cc c s hot ng, cc chnh sch v ni quy chung, cc yu t v iu kin lm vic, cc ch khen thng, k lut lao ng,v.v nhm kch thch nhn vin mi v lng t ho v doanh nghip v gip h mau chng lm quen vi cng vic. Thng thng nhng ngy u ni lm vic, cc nhn vin mi thng ngi ngn, lo s, thm ch c th chn nn, tht vng do cc nguyn nhn:
42

- Nhn vin mi thng c nhiu mong i khng thc t, mong c ca h thng cao hn so vi nhng im thun li trong cng vic, v do c th h s b tht vng v cng vic mi. - Nhn vin mi thng lo lng, hi hp do cha quen vi cng vic mi, vi iu kin mi trng lm vic mi, vi phong cch sinh hot mi, cc mi quan h mi ti ni lm vic,v.v Do , s quan tm, gip ca ngi ph trch v cc ng nghip i vi ngi mi n l rt cn thit, gip h mau chng thch nghi v cm thy tin tng, thoi mi vi mi trng lm vic mi. Lu , trong thc t, cc bc v ni dung trnh t ca tuyn dng c th thay i linh hot (thm ch c th thm hoc bt mt vi bc). iu ny ph thuc vo yu cu ca cng vic, c im ca doanh nghip, trnh ca hi ng tuyn chn. 2.4. Phn bit trch nhim ca Phng ngun nhn lc v cc nh qun l chc nng trong cng tc tuyn dng C kin cho rng cng tc tuyn dng lao ng l trch nhim ca Phng Nhn s. Thc t tuyn dng l trch nhim chnh ca tt c cc cp qun l chc nng trong doanh nghip bi v h l ngi s dng v qun l nhn lc sau khi tuyn dng. Gi s khi doanh nghip cn tuyn dng mt k s xy dng th ai ph trch cng vic ny? Gim c cng ty? Trng phng Nhn s? Trng phng K thut hay Thu dch v? Cu hi qu l rt kh tr li. Vy chng ta cn phn bit trch nhim ca cc cp qun l trong tuyn dng nh sau: TRCH NHIM CA PHNG NGUN NHN LC Thit k chnh sch v quy trnh tuyn dng. Chun b cc phng tin v cng c tuyn dng (cc biu mu, th tc, bi kim tra) Thc hin cc hot ng h tr (tm kim ng vin, thng bo tuyn dng, tip nhn h s ng vin, sp xp cc cuc phng vn, kim tra trc nghim ng vin) Tham gia nh gi ng vin qua h s, phng vn. T vn cho cc nh qun l v Lut lao ng, chnh sch v quy trnh tuyn, k thut phng vn Chun b th tc hnh chnh cho nhn vin mi.
43

TRCH NHIM CA CP QUN L CHC NNG Xc nh nhu cu tuyn dng Xc nh yu cu i vi ng vin Xy dng cc bi kim tra kin thc chuyn mn ca ng vin nh gi ng vin thng qua sng lc h s, phng vn v kim tra trc nghim La chn ng vin ph hp Hng dn nhn vin mi hi nhp

III. TRC NGHIM Phng php trc nghi m raivocu ith k th 19, uti n c p dng tro ng qu n i , sa u cc ngnh k ngh cng s dng tro ng vi c tu y n dng nhn vi n. Tu ynhi n gi a i o n ucng cn gp nhi ukh khn nht l trc nghi m v kh nng tm si nh l v khicn trc nghi m chocc nhm ng ngi . Vokho ng nm 1948, cc k thu t trc nghi m c saiv bt uc s dng rng ri . Cc k thu t nynha nh chng tr thnh mt phn qu a n trng tro ng cng tc tu y n dng nhn vi n. Ki m tra , trc nghi m l mt tro ng nhng phng php tu y n chn rt huhi u , c th gi p cc nh qu n tr chn c ng ngi v b tr chong vi c. Qu acc bi ki m tra , trc nghi m chophp nh gi nhi uvn khc nha unh tri thc, ta yngh, kh nng ng x, s kholo , v.v do s thu n li , d dng chovi c sosnh mt ngiviti u chu n mu ho c sosnh vinhng ngikhc tro ng qu trnh tu y n chn. 3.1. Ph ng php trc nghim Thi vit: ng vin s tr li cc cu hi bng cch chn cu tr li vo bng tr li trong mt thi gian nht nh c quy nh trc. Cch ny c th gip tm hiu c tnh ca ng vin nh thnh tht hay di tr, yu ui hay tranh chp Thi tr li ming:ng vin s tr li cc cu hi theo hnh thc phng vn. Phng php ny s gip nh gi c thi , t cch, c tnhca ng vin. Tuy nhin cch ny c th a n nhng kt qu mang tnh ch quan, th thc t chc phc tp hn hnh thc thi vit. 3.2. Phn loi trc nghim. Hin nay nh gi ng vin trong vic tuyn dng nhn vin, cc t chc thng p dng cc loi trc nghim sau y: Trc nghim v kin thc tng qut Loi trc nghim ny c s dng nh gi ng vin v cc kin thc hiu bit chung v cc lnh vc ph thng hoc c s chuyn ngnh nh ton, vn, sinh vt, a l, lch s, trit hc, kinh t hc, qun tr hc Loi trc nghim ny c p dng khi cn tuyn chn nhng ng vin vo cc cp bc qun tr. Trc nghim tr thng minh Loi trc nghim ny c p dng nhm chn la nhng ng vin thng minh cho cc chc v quan trng hoc tip tc o to chun b cho cc chc v quan trng sau ny. Tr thng minh ca ng vin thng c nh gi thng qua ch s IQ (Intelligence Quotient), th hin mc hiu bit v x hi, t nhin, kh nng t duy ton hc, l lun logic, c phn on, s nhanh nhy tm ra vn ,.v.v Bi trc
44

nghim thng bao gm nhiu cu hi thuc nhiu lnh vc khc nhau v i sng x hi, t nhin, v s logic ca vn ,.v.v V d: Trong lot s ny, s k tip l s no? 5; 6; 8; 11; 15; Trc nghim cc kh nng c bit ca ng vin y l loi trc nghim c s dng tm hiu cc kh nng c bit khc ca ng vin nh kh nng suy lun, quy np, phn tch, hng bin, tr nh hay kh nng tnh ton. V d trong trc nghim tm hiu v tr nh, ng vin c yu cu nhc li mt lot con s hoc cc t ri rc sau khi nghe qua mt ln; hoc nghe mt cu chuyn ri tm tt li ton b ni dung. Cc kh nng hiu bit c bit nh hng rt ln n kh nng thnh cng trong s nghip, v khi c nng khiu, con ngi thng say m v d dng thc hin cng vic hn nhng ngi khc. Trc nghim v s kho lo v th lc ca ng vin nh gi s kho lo ca ng vin c th hin qua cc bi tp tm hiu v s kho lo, chnh xc ca bn tay, s thun thc v mm mi ca cc chuyn ng, s phi hp thc hin cc b phn trn c th con ngi, v.v V d ng vin c yu cu xp cc vt nh bng mt hoc hai tay vo cc hnh mu sn. Kim tra, trc nghim nh gi s kho lo ca nhn vin thng c p dng tuyn chn nhn vin thc hin cc cng vic dy chuyn lp rp thit b in t, cc cng vic ca th th cng, v.v nh gi th lc ca ng vin c thc hin qua cc bi tp v kh nng chu ng, mc do dai, trng lng ti a c th di chuyn, v.v. Loi kim tra, trc nghim ny thng p dng tuyn nhn vin vo lm cc cng vic c yu cu sc khe rt tt nh li xe, phi cng, v.v Trc nghim v tm l tm hiu ng lc c nhn, thi ng x, c tnh v.vca ng vin thng c nh gi thng qua cc trc nghim tm l. C nhiu dng trc nghim tm l khc nhau. Nhiu doanh nghip thng s dng loi trc nghim tm l nh gi ng vin v nhu cu, kh cht, tnh cch, mc t tin, s linh hot, trung thc, cn thn trong cng vic,v.v c bit trc nghim xc cm (EQ: Emotional Quotient) c s dng kh ph bin nhm nh gi trng thi tnh cm v kh nng x l vn trong nhng hon cnh khc nhau ca ng vin. V d v cc cu hi trong trc nghim EQ: - Bn l i di n dch v chm sc khch hng cacng ty, trc mt khch hng a ng v cng gi n d v cht lng sn phm cacng ty, bn s lm g? - Bn s c phn ng nh th no khi pht hin ra ng nghip thn thit nht la di tranh c hi thng tin ca bn?
45

Tuy nhin cng cn lu rng loi trc nghim ny c th c tin cy khng cao, kt qu ca bi trc nghim c th khng lin h cht ch vi kt qu thc hin cng vic ca ng vin. c kt qu chnh xc hn, ngi ta thng cho ng vin tham d mt k thi trc nghim c nhn; ri sau chn mt s ngi c nhng c im tng t vo mt nhm v cho nhm d mt k thi trc nghim th hai, gi l trc nghim nhm. Mt bi trc nghim tm l c coi l ng tin cy, nu s im ca ng vin trong k thi trc nghim nhm khng b sai lch nhiu so vi kt qu bi thi trc nghim c nhn. 3.3. Quy trnh xy dng bi trc nghim Vi cc loi trc nghim khc nhau thng c gi tr v mc tin cy khc nhau trong vic nh gi tnh cch, nng lc ca ng vin. Nhng bi trc nghim v tr thng minh ca ng vin, v kh nng thc hnh ca ng vin nh: son tho vn bn trn my vi tnh, thc hnh sa cha trn my s thng c chnh xc cao hn so vi nhng bi trc nghim nh gi tnh cch ca ng vin thng qua vic tr li mt s cu hi hoc pht biu cm tng sau khi xem qua mt on phim. c nhng bi trc nghim c gi tr, ng tin cy, nh gi ng vn cn tm hiu ng vin v nh gi chnh xc v ng vin, quy trnh xy dng bi trc nghim cn theo ni dung, trnh t sau: Bc 1: Phn tch cng vic Bc phn tch cng vic rt cn thit xy dng bng m t cng vic v bng tiu chun cng vic. Cn c vo bng m t cng vic bng tiu chun cng vic a ra nhng c im c nhn v nhng k nng ngh nghip ng vin cn c thc hin cng vic tt nht. V d, cng nhn trong cc dy chuyn lp rp in t hoc th mc cn phi c s kho lo ca i tay v tnh kin nhn; cn nhn vin bn hng cn c kh nng giao tip tt, vui v, linh hot, tnh ton v tin bc nhanh chng v tnh trung thc, ng tin cy. Bc 2: La chn bi trc nghim La chn cc bi trc nghim c cc ni dung yu cu nh gi nhn vin theo cc tiu chun a ra c xem l ph hp v cn thit nht i vi vic thc hin cng vic. Vic la chn ny phi da trn c s kinh nghim thc tin; cc nghin cu v nhng d on tt nht. Thng thng, cc bi trc nghim khng thc hin theo kiu ring l, m c phi hp li thnh mt bi tng hp nhm nh gi ng vin v nhiu mt theo yu cu ca cng vic. Bc 3: T chc thc hin bi trc nghim Trong thc tin c th p dng hai cch t chc thc hin bi trc nghim: - p dng i vi cc nhn vin ang thc hin cng vic v i chiu kt qu thc hin cng vic hng ngy ca nhn vin vi kt qu trc nghim. Hnh thc ny d thc hin nhng kt qu c th khng chnh xc do cc nhn vin ang lm vic c th
46

khng c trng cho cc ng vin mi v h c tuyn dng, o to v lm vic mt thi gian trong doanh nghip, thch ng vi cc iu kin lm vic v c chn lc, nh gi theo cch chn lc ca doanh nghip. - p dng i vi cc ng vin trc khi tuyn chn chnh thc. Sau khi t c kt qu tt trong cc bi trc nghim, ng vin s lm vic th mt thi gian trong doanh nghip. Khi , i chiu kt qu trc nghim vi kt qu thc hin cng vic chng ta s rt ra c nhng kt lun cn thit cho bi trc nghim. Bc 4: Rt kinh nghim, hon chnh Trc khi a cc bi trc nghim vo p dng tuyn ng vin, cn p dng th nh trong bc ba (t chc thc hin bi trc nghim), t rt kinh nghim iu chnh bi trc nghim cho hp l, ng tin cy hn. IV. PHNG VN Phng vn l mt phng php thng dng nht v c p dng rng ri lm sng t v ng vin trong qu trnh tuyn chn cho mt cng vic t cp thp nht trong t chc cho n cp ch huy. Phng vn cho php tm hiu v nh gi ng vin v nhiu phng din nh tng mo, tc phong, tnh tnh, kh nng ha ng, mc ng tin cy, v.v m cc chng ch tt nghip, cc bi trc nghim khng th nh gi c hoc khng th nh gi mt cch r rng. 4.1. Cc hnh thc phng vn Phng vn khng theo mu y l hnh thc phng vn kiu ni chuyn, khng c bng cu hi km theo. Sau khi nghin cu bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic v h s ca ng vin, ngi phng vn s ghi li nhng im mnh, im yu ca ng vin v nhng im cha r, cn c lm sng t trong phng vn. Phng vn vin c th hi nhng cu chung chung nh: Ti sao anh (ch) mun thay i ch lm?, Hy k cho ti nghe v cng vic ca anh (ch) c quan c, Anh (ch) c nhiu bn b khng?. ng vin c php trnh by t do, khng b gin on, ngt qung, phng vn vin thng lng nghe chm ch, khng tranh lun, t thay i ti mt cch t ngt v thng khuyn khch ng vin ni thm bng nhng cu hi nh: S vic nh th no?, Hon cnh lc ra sao?, Th anh (ch) gii quyt vn nh th no? v.v Ngi phng vn thng cn c vo cu tr li trc ca ng vin t cu hi tip theo nn ni dung cc cu hi c th thay i theo nhiu hng khc nhau. Phng vn vin c th t ra nhng cu hi hon ton khc nhau cho nhng ng vin khc nhau ca cng mt cng vic. Hnh thc phng vn ny thng tn nhiu thi gian, mc tin cy v chnh xc khng cao do chu nh hng tnh ch quan ca ngi phng vn v thng p dng phng vn cc ng vin vo cc chc v cao trong cc t chc, doanh nghip.

47

Phng vn theo mu y l hnh thc phng vn c s dng bng cu hi mu c son sn trong qu trnh phng vn cho mi ng vin vo cng mt cng vic. Cc cu hi thng c xy dng trn c s nghin cu k lng cc yu cu ca cng vic, tiu chun cn c ca ng vin v thng bao gm tt c nhng vn quan trng nht cn tm hiu v ng vin nh: thi , nng lc, kh nng giao tip, v.v. nng cao hiu qu ca phng vn, i vi tng cu hi s c nhng hng dn cn tm hiu hoc cc thng tin cn bit v ng vin. V d vi cu hi: Ti sao anh (ch) li np n vo v tr ny? trong bng cu hi s c th s c cc gi : (a) Do mun c hc hi, thng tin trong ngh nghip. (b) Do c mun danh ting, a v. (c) Do tin lng v cc khon thu nhp vt cht khc (d) Do cn mt vic lm n nh. Phng vn vin cn c hun luyn bit cch in vo mu cu tr li theo gi trn cho chnh xc. Hnh thc phng vn ny t tn thi gian v c mc chnh xc, tin cy cao hn so vi hnh thc phng vn khng theo mu. Phng vn tnh hung y l hnh thc phng vn, trong ngi phng vn a ra nhng tnh hung ging nh trong thc t ngi thc hin cng vic thng gp v yu cu ng vin phi trnh by cch thc gii quyt vn . Cc tnh hung c xy dng cn c vo quyn hn, trch nhim, iu kin lm vic, cc mi quan h trong cng vic thc t. Cng vic cng i hi trch nhim cao v c tnh th thch cao, iu kin lm vic cng a dng th cc tnh hung trong phng vn cng phong ph. c bit, do tnh cht th thch, phc tp trong cng vic ca nh qun tr, ng vin vo cc chc v gim c thng c yu cu gii thch rt nhiu tnh hung nan gii trong iu kin rt hn hp v thi gian. 4.2. Phng php phng vn Phng vn lin tc y l phng php phng vn m trong , ng vin b nhiu ngi phng vn hi lin tc, ring bit v khng chnh thc. ng vin thng khng bit l mnh ang b phng vn, nn hnh vi, cch ni nng d bc l tnh cch ca ng vin mt cch chn thc nht. Phng vn nhm Phng vn nhm l phng php mt ngi cng lc phng vn nhiu ngi. Phng vn vin s t cng mt cu hi cho cc ng vin ln lt tr li hoc cc ng vin s cng tho lun v mt vn no do phng vn vin a ra, khi phng vn vin s quan st nhn xt tng ng vin. Loi phng vn ny gip phng vn vin thu thp c nhiu thng tin hoc trnh c nhng thng tin trng lp m ng
48

vin no cng c; mt khc cc ng vin s cm thy t nhin hn, mnh dn a ra nhng quan im, nhng tng cng nhn xt ca h. y l dp phng vn vin cng c li nhng nhn xt ca mnh, ng thi c th so snh, i chiu xem ai l ngi c kh nng hn. Phng vn hi ng Trong phng php ny hi ng phng vn hoc nhm phng vn vin cng hi ng vin, cch thc thc hin ging nh mt cuc hp bo. Trong phng vn hi ng thng s c nhiu cu hi sc so, v nhiu vn khc nhau. Mi phng vn vin u nghe c cu tr li ca ng vin i vi cc phng vn vin khc, do , cc phng vn vin c iu kin tm hiu v nh gi v ng vin chnh xc hn. Nhm phng vn vin thng c nhiu quan im khc nhau trong vic nh gi, gii quyt vn , do phng vn hi ng thng c tnh khch quan hn. Tuy nhin phng php phng vn hi ng c th gy ra tm l cng thng ng vin. lm gim bt s cng thng ny, c th p dng cch phng vn cng lc mt nhm ng vin. Khi , hi ng phng vn s t cu hi v quan st cch thc tng ng vin tham gia thc hin cc cu tr li. Phng vn cng thng Phng vn cng thng l phng php phng vn lm cho ng vin cm thy khng c thoi mi, b cng thng v tm l v nhng cu hi c tnh cht nng n, th bo hoc nhng cu hi xoy mnh vo nhng im yu ca ng vin. Loi phng vn ny c s dng nhm nh gi mc nhy cm tm l, s trm tnh, cch thc phn ng, gii quyt vn ca ng vin khi b cng thng trong cng vic. Tuy nhin, nu thc hin phng php phng vn ny khng kho c th dn ti tnh trng xc phm ng vin qu ng, hoc gy ra nhng s gin d, xung t khng kim sot c. Do , ch trong nhng trng hp tht cn thit theo yu cu ca cng vic (thng p dng i vi cc ngnh trong qun i, cng an, ngnh lut) v phng vn vin phi c nhiu kinh nghim mi nn thc hin phng php phng vn ny. 4.3. Qu trnh phng vn. Thng c thc hin theo nm bc sau y: Bc 1: Chun b phng vn phng vn c hiu qu tt,cn thc hin cc cng vic sau y: - Xem xt li nhu cu cng vic, nghin cu bng m t cng vic v bng tiu chun cng vic hiu r nhng yu cu, c im ca cng vic v tiu chun cn thit thc hin cng vic. - Nghin cu k h s ca ng vin, ghi li nhng im mnh, im yu v nhng im cn lm sng t trong phng vn. - Xc nh a im v thi gian phng vn thch hp. Bo cho ng vin bit trc t nht mt tun v cuc phng vn. Bc 2: Chun b cu hi phng vn
49

Cu hi phng vn c th phn thnh ba loi: - Cu hi chung: l nhng cu hi c s dng nhm tm hiu ng c, quan im, s thch, kh nng ho ng, v.v ca ng vin. Loi cu hi phng vn ny c s dng phng vn tuyn ng vin cho nhiu loi cng vic khc nhau trong t chc. - Cu hi c trng cho tng loi cng vic: Mi loi cng vic thng c mt s yu cu c bit hn so vi cc cng vic khc. Loi cu hi phng vn ny c s dng phng vn tuyn ng vin cho mt loi cng vic s gip hi ng phng vn xc nh xem nng lc, s trng, c im ca ng vin c thc s ph hp cho loi cng vic cn tuyn khng? - Cu hi ring bit: sau khi nghin cu h s ca ng vin, phng vn vin s t mt s cu hi ring bit, lin quan n nhng im mnh, im yu, nhng im c bit trong cuc i ngh nghip hoc c im c nhn ca ng vin. Do , cc ng vin khc nhau thng phi tr li nhiu cu hi ring bit khc nhau. Loi cu hi ny thng c s dng trong cc cuc phng vn khng theo mu. Bc 3: Xy dng h thng thang im nh gi cc cu tr li Mi cu hi phng vn cn d on c cc phng n c th tr li, xc nh nhng cu tr li nh th no s c nh gi tt, kh, trung bnh, yu v km hoc theo thang im 10. Vic xy dng thang im nh gi cc cu tr li lin quan n cc c im tm l c nhn thng cn c vo quan im, trit l ca cc lnh o cao nht i vi nhn vin v cc gi tr, vn ho, tinh thn c duy tr trong t chc. Do , cng mt cu tr li c th c nh gi rt tt t chc ny nhng li c th b nh gi rt km t chc khc. Bc 4: Thc hin phng vn Tt c nhng thnh vin ca Hi ng phng vn nn c s thng nht v bng cu hi v cch nh gi cc cu tr li ca ng vin trc khi bt u phng vn. Mt thnh vin trong hi ng phng vn s gii thiu tm tt v ng vin vi cc thnh vin khc trong hi ng. Phng vn vin nn ch hi ht cc cu hi v trc khi kt thc phng vn nn dnh thi gian tr li cc cu hi ca ng vin. Hi ng phng vn nn kt thc phng vn bng mt nhn xt tch cc nhm khch l ng vin v thng bo cho ng vin bit v thi gian, ia im v cch thc gp g, tip xc trong ln sau. Bc 5: nh gi kt qu Sau khi phng vn ht cc ng vin trong ngy, cc thnh vin ca hi ng phng vn s thn trng xem xt li nhn xt v im nh gi i vi tng ng vin c th c nhng iu chnh li cho chnh xc hn sau khi cn nhc nhng hn, km nhau gia cc ng vin.

50

Cu hi n tp Chng 4: 1. Phn tch u nhc im ca cc ngun tuyn dng. 2. nh gi tnh hu dng ca cc hnh thc tuyn nhn vin t bn ngoi t chc, doanh nghip. 3. Trnh by ni dung, trnh t ca qu trnh tuyn dng nhn vin. 4. Trnh by cch thc nh gi hiu qu ca cng tc tuyn dng. 5. Phn tch u nhc im ca cc hnh thc kim tra, trc nghim. 6. Phn tch u nhc im ca cc hnh thc phng vn.Trnh by tm tt cc loi trc nghim.

CHNG 5: O TO V PHT TRIN Mc tiu - Xc nh c mc ch ca o to v pht trin - ngha v s khc bit gia o to v pht trin - Phn loi cc hnh thc o to - Cc phng php xc nh nhu cu o to - Vn o to nng cao nng lc k thut v nng lc qun tr ca t chc - Vic nh gi kt qu o to. I. O TO V PHT TRIN NGUN NHN LC 1.1. Khi nim o to v pht trin Cc khi nim gio dc, o to, pht trin u cp n mt qu trnh cho php con ngi tip thu cc kin thc, hc cc k nng mi v thay i cc quan im hay hnh vi v nng cao kh nng thc hin cng vic ca cc c nhn. iu cng c ngha l o to, pht trin c p dng lm thay i vic nhn vin bit g, lm nh no v quan im ca h i vi cng vic, hoc mi quan h vi cc ng nghip v cc nh qun l. Gio dc: Nhm cung cp cc kin thc c bn chung nht c th s dng vo cc lnh vc khc nhau, chun b cho con ngi bc vo mt ngh nghip mi thch hp trong tng lai. o to: c hiu l hot ng hc tp nhm gip cho ngi lao ng c th thc hin c hiu qu hn cc chc nng, nhim v ca mnh. Ni mt cch c th, o to lin quan n vic tip thu cc kin thc, k nng c bit, nhm thc hin nhng cng vic trong hin ti mt cch hon ho hn.
51

Pht trin: l hot ng hc tp vt ra khi phm vi cng vic trc mt, lin quan ti vic nng cao kin thc v nng lc cn thit thc hin cc cng vic tt hn hoc m ra cho h nhng cng vic mi da trn c s nhng nh hng tng lai ca t chc. 1.2. Mc ch v vai tr ca o to, pht trin Mc tiu chung ca vic o to v pht trin nhn lc l nhm s dng ti a ngun nhn lc hin c v nng cao tnh hiu qu ca doanh nghip, thng qua vic gip ngi lao ng hiu r hn v cng vic, nm vng hn ngh nghip ca mnh v thc hin cc chc nng, nhim v ca mnh mt cch t gic hn, ng c lm vic tt hn, cng nh nng cao kh nng thch ng ca h trong tng lai. Trong cc doanh nghip, o to v pht trin c tc dng v ngha rt quan trng i vi c doanh nghip v ngi lao ng. i vi doanh nghip - Gip doanh nghip nng cao nng sut lao ng v hiu qu sn xut kinh doanh: Duy tr v nng cao cht lng ngun nhn lc s to li th cnh tranh cho doanh nghip. - Trnh tnh trng qun l li thi: Cc nh qun tr cn p dng cc phng php qun l ph hp vi nhng thay i v quy trnh cng ngh, k thut v mi trng kinh doanh. - Gii quyt cc vn v t chc: o to v pht trin c th gip cc nh qun tr gii quyt cc vn v mu thun, xung t gia cc nhn vin vi cc nh qun tr, ra cc chnh sch v qun l ngun nhn lc ca doanh nghip c hiu qu. - Hng dn cng vic cho nhn vin mi: Nhn vin mi thng gp nhiu kh khn, b ng trong thi gian u lm vic trong t chc, doanh nghip, cc chng trnh nh hng cng vic i vi nhn vin mi s gip h mau chng thch ng vi mi trng lm vic ca doanh nghip. - Chun b i ng cn b qun l, chuyn mn k cn: o to v pht trin gip cho nhn vin c c nhng k nng cn thit cho cc c hi thng tin v thay th cho cc cn b qun l, chuyn mn khi cn thit. i vi ngi lao ng - To ra tnh chuyn nghip v s gn b gia ngi lao ng v doanh nghip. - Gip nhn vin thc hin cng vic tt hn, c bit khi nhn vin thc hin cng vic khng p ng c cc tiu chun mu hoc khi nhn vin nhn cng vic mi. - Cp nht cc k nng, kin thc mi cho nhn vin, gip h c th p dng thnh cng cc thay i cng ngh, k thut trong doanh nghip. - p ng c nhu cu v nguyn vng pht trin ca ngi lao ng. c trang b nhng k nng chuyn mn cn thit s gip nhn vin thc hin cng vic tt
52

hn, t c nhiu thnh tch tt hn, mun c trao nhng nhim v c tnh thch thc cao hn, c nhiu c hi thng tin hn. - To cho ngi lao ng c cch nhn, cch t duymi trong cng vic ca h, cng chnh l c s pht huytnh sng to ca ngi lao ng trong cng vic. 1.3. Cc hnh thc o to 1.3.1. Theo nh hng ni dung o to o to nh hng cng vic: L loi o to v k nng thc hin mt loi cng vic nht nh, nhn vin c th s dng k nng ny lm vic trong nhng doanh nghip khc nhau. o to nh hng doanh nghip: Ch trng o to v cc k nng, cch thc, phng php lm vic in hnh ti doanh nghip. Khi nhn vin chuyn sang doanh nghip khc, k nng o to thng khng p dng c na. 1.3.2. Theo mc ch ca ni dung o to - o to hng dn (hoc nh hng) cng vic cho nhn vin mi: nhm cung cp cc thng tin, kin thc v cc ch dn v cng vic v v doanh nghip cho nhn vin mi tuyn dng; gip cho h mau chng thch nghi vi iu kin, cch thc lm vic trong doanh nghip. - o to hun luyn k nng: nhm gip cho nhn vin c trnh lnh ngh v cc k nng ph hp thc hin cng vic theo yu cu ca doanh nghip. - o to k thut an ton lao ng: hng dn nhn vin cch thc thc hin cng vic mt cch an ton, nhm ngn nga cc trng hp tai nn lao ng i vi mt s cng vic nguy him, c nhiu ri ro nh cng vic ca th cht cy, th hn, th ln, th xy, th in, v.v... hoc ti mt s doanh nghip thng c nhiu ri ro nh trong ngnh xy dng, khai thc qung, luyn kim, v.v... o to k thut an ton lao ng l yu cu bt buc v nhn vin nht thit phi tham d cc kho o to an ton lao ng v k tn vo s an ton lao ng trc khi lm vic. - o to v nng cao trnh chuyn mn, k thut: thng c t chc nh k nhm gip cho i ng cn b chuyn mn k thut c cp nht cc kin thc, k nng mi. - o to v pht trin cc nng lc qun tr nhm gip cho cc qun tr vin c tip xc, lm quen vi cc phng php lm vic mi, nng cao k nng thc hnh v cc kinh nghim t chc qun l v ng vin nhn vin trong doanh nghip. Chng trnh thng ch trng vo cc k nng lnh o, k nng giao tip, k nng phn tch v ra quyt nh. 1.3.3. Theo cch thc t chc C cc hnh thc: o to chnh quy, o to ti chc, lp cnh x nghip, km cp ti ch.
53

o to chnh quy: Ngi i hc c thot ly khi cc cng vic hng ngy ti doanh nghip, do thi gian o to ngn v cht lng o to thng cao hn so vi cc hnh thc o to khc. Tuy nhin s lng ngi c c i hc rt hn ch v phi bo m lc lng lm vic thng xuyn. o to ti chc: Ngi hc va lm vic va tham gia cc kho o to. Thi gian o to c th thc hin ngoi gi lm vic nh cc lp bui ti, ngy ngh trong tun hoc c th thc hin trong mt phn thi gian lm vic, v d: mi tun hc mt s bui hoc mi qu tp trung hc mt vi tun, v.v... ty theo iu kin c th ca tng a phng hay doanh nghip. Lp cnh x nghip: thng p dng o to lc lng nhn vin mi cho doanh nghip c quy m ln. Doanh nghip c c s o to ring nhm tuyn sinh o to nhng ngh ph bin cn thit cho doanh nghip, qua kha hc la chn nhng hc vin xut sc tuyn vo lm vic trong doanh nghip. Hc vin s hc l thuyt ti lp sau tham gia thc hnh ngay ti cc phn xng trong doanh nghip. Cc lp o to ny thng rt hiu qu, hc vin va nm vng v l thuyt, va lm quen vi iu kin lm vic, thc hnh ngay ti doanh nghip, thi gian o to ngn, chi ph o to thp. Tuy nhin, ch c nhng doanh nghip ln mi c kh nng t chc hnh thc o to ny. Km cp ti ch l hnh thc o to theo kiu va lm, va hc, ngi c trnh lnh ngh cao (ngi hng dn) gip ngi mi vo ngh hoc c trnh lnh ngh thp (ngi hc). Qu trnh o to din ra ngay ti ni lm vic. 1.3.4. Theo i tng hc vin C cc hnh thc: o to mi v o to li. o to mi: p dng i vi cc ngi lao ng ph thng cha c trnh lnh ngh. Ngi lao ng c th mi ln u i lm vic hoc i lm nhng cha c k nng thc hin cng vic. o to li: p dng i vi nhng lao ng c k nng, trnh lnh ngh nhng cn i cng vic do yu cu ca doanh nghip. Vic la chn hnh thc o to no mang li hiu qu cao nht ph thuc vo cc yu cu v quy m o to, mc phc tp, ni dung cn o to v iu kin trang b k thut, ti chnh, v.v... trong tng doanh nghip. 1.4. Xc nh nhu cu o to 1.4.1. Phn tch nhu cu o to Cng tc o to phi phc v thit thc cho vic thc hin mc tiu ca doanh nghip. Chnh v vy nhu cu o to nhn vin c xem xt bt u t nhu cu ca chnh bn thn doanh nghip. c th xc nh ng nhu cu o to, doanh nghip phi tr li c cc cu hi:
54

- Mi trng kinh doanh ang t ra nhng thch thc g cho doanh nghip trong ngn hn v di hn? - Nhn vin ca doanh nghip c kh nng p ng n u cc i hi ca th trng? - Nhn vin ca doanh nghip cn thiu k nng g thc hin chin lc ca doanh nghip? Nhu cu o to ca mi nhn vin thng c nhng im khc bit do kin thc cbn, kh nng v hoi bo pht trin ca h khng ging nhau. Do vy cc hot ng o to phi hng ti vic thit k ch ng trnh sao cho p ng c yu cu ca tng i tng. Nhu cu o to quyt nh ph ng php o to. Khng c bt k ch ng trnh hay ph ng thc no ph hp vi mi nhu cu. Cc ch ng trnh o to c chn la trn c s dung ha mong mun ca cc c nhn vi mc tiu ca doanh nghip, trong hiu qu kinh doanh c a ra lm tiu ch nh hng c tnh quyt nh. 1.4.2. Phng php xc nh nhu cu o to: C cc ph ng php sau: Phng php cn c vo tng hao ph thi gian lao ng cn thit cho tng loi sn phm v qu thi gian lao ng ca nhn vin k thut tng ng.

Kti =

Ti Qi Hi

Trong : Kti: Nhu cu nhn vin thuc loi ngh chuyn mn i Ti: Tng thi gian hao ph lao ng thuc ngh chuyn mn i cn thit sn xut. Qi: Qu thi gian lao ng ca mt nhn vin thuc ngh chuyn mn i. Hi: Kh nng hon thnh vt mc ca nhn vin thuc ngh chuyn mn i. Phng php tnh ton cn c vo s lng my mc, trang b k thut cn thit cho qu trnh sn xut, mc m nhn ca mt nhn vin k thut v h s ca lm vic ca my mc thit b.
Kt =

S M Hca n

Trong : Kt: Nhu cu nhn vin k thut SM: S lng mymc tra ng b k thu t cn thi t k k ho ch Hca: H s ca lm vic ca my mc trang thit b n: S lng my mc, trang b cho mt nhn vin k thut ph trch.
55

Phng php ch s. D on nhu cu nhn vin k thut cn c vo ch s tng ca khi lng sn phm, ch s tng ca nhn vin k thut trn tng s nhn vin v ch s tng nng sut lao ng k k hoch.

Ikt =

Isp I kt Iw

cn

Trong : Ikt = Ch s tng nhn vi n k thu t k k ho ch. ch. ISP: Ch s tng sn phm k k ho Ikt/cn: Ch s tng t trng nhn vi n k thu t trn tng s nhn vi n k k ho ch Iw: Ch s tng nng su t la ong k k ho ch. Phng php ny cho s liu khng chnh xc bng 2 phng php trn, thng dng d on nhu cu nhn vin k thut cho cc cng ty ln trong cc k hoch di hn. 2.4.2.4. Phng php trc tip. Cn c vo bng phn tch cng vic v phn tch tnh hnh thc hin cng vic, cn c vo c cu t chc ca cc doanh nghip xc nh trc tip s lng nhn vin k thut tng loi. Phng php ny tng i phc tp, lu nhng chnh xc. 2.4.2.5. Phng php xc nh nhu cu tuyn sinh o to nhn vin k thut Sa ukhi xc nh c nhucunhn vi n k thu t cn c k k ho ch, cn xc nh nhucub su ng nhn vi n k thu t ba ogm: - Nhu cu tng pht trin sn xut bng nhu cu cn c tr i s c. - Nhu cu thay th cho nhng ngi mt sc lao ng, ngh hu, thuyn chuyn... Nhu cu thay th tnh bng t l phn trm trn tng s nhn vin k thut.
Nhu cu tng b sung = Nhu cu cn c S hin c + Nhu cu thay th

- Nhu cu b sung chnh l nhu cu o to. - Nhu cu tuyn sinh o to bao gi cng ln hn (hoc ti thiu l bng) nhu cu o to do phi tr bt i lng ri rt trong o to v c xc nh theo cng thc:
Nhu cu o to Nhu cu tuyn sinh o to = 1 - % ri rt trong o to 56

II. O TO NNG CAO NNG LC K THUT o to nng cao nng lc k thut v nng lc qun tr l rt cn thit v ngy cng c tm quan trng i vi tt c cc ngnh sn xut kinh doanh. Mi doanh nghip u cn thit o to nng cao nng lc chuyn mn cho n v mnh v c rt nhiu phng php o to v nng cao nng lc k thut khc nhau. 2.1. Khi nim v vai tr ca o to nng cao nng lc chuyn mn k thut o to nng cao nng lc k thut l qu trnh ging dy v nng cao cho ngi lao ng nhng k nng c bn, cn thit thc hin cng vic. o to k thut rt a dng, bao gm vic hng dn cho nhn vin ng my cch vn hnh, s dng my; hng dn cho nhn vin bn hng cch bn cc sn phm ca cng ty hoc hng dn cho cn b nhn s cch phng vn nh gi nhn vin mi Vai tr ca o to k thut ngy cng nng cao do cc nguyn nhn sau y: - Vic p dng cc trang thit b cng ngh, k thut mi vo trong qu trnh sn xut lm cho lao ng th cng dn dn c thay th bng lao ng my mc. Ngi cng nhn cn phi c kin thc k thut mi c th iu khin s dng ti a cng sut my mc thit b, a ra cc kin ngh ci tin k thut, nng cao cc thng s k thut ca my mc nhm lm cho n ph hp hn vi c im tm sinh l ca con ngi. - Vi c p dng mymc k thu t votro ng qu trnh sn xu t lm chot trng thi gi a n mylm vi c tng ln tro ng qu thi gi a n calm vi c. i unydn n kh nng m rng phm viv cc chc nng ho t ng canhn vi n, y ucunhn vi n phi bi t ki m nhi m nhi uvi c, ngo i ngh chnh phi bi t mt s ngh khc. - S pht trin ca nn sn xut x hi dn n tnh cht phc tp ca sn xut ngy cng tng, nhiu mt hng, sn phm mi ra i p ng nhu cu, th hiu khch hng cng lm tng thm nhu cu o to k thut. - Tro ng qu trnh la ong nhn vi n tch lyc nhng thiqu e n v ki nh nghi m sn xu t nhng qu trnh t otonydi n rart luvis lng t; ch c thc hi n otok thu t mic th nha nh chng cu ng cp mt s lng ng nhn vi n k thu t cn thi t choqu trnh sn xu t. 2.2. i tng o to k thut. o to k thut thng c p dng i vi cc i tng sau y: - Nhn vin mi: Bao gm nhng ngi cha tham gia lao ng sn xut v nhng ngi tham gia lao ng sn xut nhng cha tng lm cng vic bao gi. l cng vic mi i vi nhn vin. - Nhn vin ang thc hin cng vic nhng cha p ng yu cu ca nhim v c giao. Vic xc nh s nhn vin ang thc hin cng vic ny rt phc tp v vic nh gi tiu chun mu ca h thng khng r rng v khng chnh xc.
57

2.3. Cc phng php o to nng cao nng lc k thut 2.3.1. o to ti ni lm vic o to ti ni lm vic l hnh thc o to hc vin cch thc thc hin cng vic ngay trong qu trnh lm vic. C th ni tt c mi thnh vin, cc chc v khc nhau, t thp n cao u nhn c s o to ti ni lm vic khi h tham gia thc hin cng vic ca doanh nghip. y l hnh thc chung nht, ph bin rng ri nht v thit thc nht o to nhn vin nhng k nng c bn ph hp v cn thit cho vic thc hin cng vic. Vic o to thng xuyn do cc nhn vin lnh ngh v cc ging vin hng dn thc hin. Cc dng o to ti ni lm vic: - Km cp hng dn ti ch: y l hnh thc ph bin nht. Cch thc t chc n gin nht l cho hc vin quan st, ghi nh, hc tp v lm theo ging vin. Thng c p dng o to nhn vin vn hnh my, nhn vin bn hng hoc o to cc tr l gim c thnh cc qun tr gia cp cao ca doanh nghip. - Lun phin thay i cng vic: Cc hc vin c lun phin chuyn t cng vic ca b phn ny sang cng vic ca b phn khc hoc cp ny sang cp khc h nm c nhiu k nng thc hin cc cng vic khc nhau, cch thc phi hp thc hin cng vic ca cc b phn khc nhau trong doanh nghip. u im ca o to ti ni lm vic: + n gin, c th o to nhiu ngi cng mt lc. + t tn km, thi gian o to ngn. Hc vin trong qu trnh hc tp vn to ra sn phm, khng cn cc phng tin hc tp chuyn bit nh phng hc, i ng cn b ging dy ring. + Hc vin hc c ngay cch gii quyt cc vn thc tin v mau chng c cc thng tin phn hi v kt qu hc tp, thc hin cng vic ca hc vin. Nhc im ca hnh thc o to ny: + Ngi hng dn (nhn vin lnh ngh) c th cm thy nhn vin mi l mi ngu y him i vi vn cng n vic lm cah v phn trch nhim thm v mt otoc th s l bt li i vi h nn khng nhit tnh hng dn. + Ngi hng dn thng t c kinh nghim s phm nn s hng dn ca h c th khng theo trnh t t d n kh, khng theo quy trnh cng ngh. Hc vin tip thu hn ch v mt l lun v i khi cn hc c c thi quen xu trong vic thc hin ca ngi hng dn. 2.3.2. o to ch dn o to ch dn l lit k mi cng vic nhng bc chnh cng vi nhng im then cht trong thc hin nhm hng dn nhn vin cch lm theo tng bc.
58

Trong mi bc cn ch r cn phi lm g vi nhng im then cht, cch thc thc hin th no v ti sao cn thc hin nh vy. 2.3.3. o to bng bi ging o to theo phng php bi ging l hc vin c nghe l thuyt trc khi thc hin cc bc thc hnh. u im ca phng php ny l nhanh chng v n gin khi cung cp kin thc cho mt nhm ln hc vin. Cc ti liu in n nh sch v, s tay thng c s dng trong phng php o to ny gy ra s tn km. Phng php o to theo bi ging c s dng nh mt phn trong chng trnh o to v thng c phi hp vi phn yu cu thc hnh cc k nng mi. Phng php o to theo bi ging thng c p dng trong cc trng o to chnh quy, p dng i vi vic o to ngh tng i phc tp v thi gian o to lu. 2.3.4. o to bng phng php nghenhn o to theo phng php nghe nhn l cung cp thng tin cho hc vin bng cc k thut nghe nhn nh phim, bng, a hnh, my tnh... Phng php o to ny rt c hiu qu v c p dng rng ri nht trong cc trng hp sau y: - Khi cn thit phi minh ha v cch thc thc hin cc phn cng vic khc nhau khng ph thuc vo trnh t thi gian. - Khi cn phi minh ha cho cc s vic, hin tng kh din t n thun bng li ni trong bi ging. - Khi qu trnh o to thc hin phm vi rng v s rt tn km cho vic chuyn hc vin t a im ny sang a im khc. 2.3.5. o to theo chuyn Phng php o to theo chuyn l phng php ging dy mt cch c h thng cc k nng thc hin cng vic bao gm: - ra cu hi, s kin, vn cho hc vin. - Yu cu hc vin tr li. - Cho bit thng tin nhn xt v mc chun xc trong cu tr li ca hc vin. u im ca phng php ny: Lm gim thi gian o to v thun li cho hc vin v cho php hc vin c hc theo tc nhanh, cung cp ngay cc thng tin phn hi v lm gim cc li hoc cc trc trc trong qu trnh hc tp. Nhc im ca phng php ny: Tn km v thiu kin thc tng hp. 2.3.6. o to m phng Phng php o to m phng l cho hc vin thc hnh trn nhng trang thit b k thut ngoi ni lm vic. u im ca phng php ny l: Khng cn t hc vin vo ni lm vic thc t, c bit trong cc trng hp cng vic o to i hi chi ph ln hoc qu nguy
59

him. Phng php ny thng c thc hnh trong phng thc nghim c cc trang thit b k thut ging hoc m phng nh ni lm vic thc t. III. O TO PHT TRIN NNG LC QUN TR 3.1. Khi nim S pht trin trong ni b doanh nghip l ngun ch yu cung cp cc nh qun tr ti nng. Cc nh qun tr gi vai tr c bit quan trng i vi s thnh cng hay tht bi trong hot ng sn xut kinh doanh ca cc doanh nghip. K nng cn c mi nh qun tr s khc nhau theo cp bc qun tr v c cc phng php o to khc nhau nhm p ng cho nhu cu cp thit mi cp. - o to v nng cao nng lc qun tr l s c gng nng cao kh nng qun tr bng cch truyn t cc kin thc, lm thay i quan im hay nng cao k nng thc hnh ca nh qun tr cc cp. - o to v nng cao nng lc qun tr bao gm cc chng trnh hay kho hc o to cc kin thc chuyn mn. Cc kho thc tp km cp ti ni lm vic, lun phin thay i cng vic, tham d cc cuc hi tho chuyn . 3.2. Yu cu pht trin nng lc qun tr cp qun tr khc nhau 3.2.1. Phn loi cc cp bc qun tr trong doanh nghip Cp cao: Gm cc nh qun tr hng u ph trch cng tc ch o ng li chin lc, iu hnh tng qut hot ng ca ton b t chc. Qun tr cp cao cn gi l nh qun tr iu hnh. Nh ch tch HQT, Tng gim c, Ph tng gim c, gim c, ph gim c. Cp trung: Gm nhng nh qu n tr tru ng gi a n ch ovi c thc hi n ng li donh qu n tr cp i uhnh rachomt ngnh chu yn mn cat chc. Ch o cc ho t ng chnh tro ng mt ngnh chu yn mn nht nh. Qu n tr cp tru ng cn gi l nh qu n tr chp hnh. Nh cc trng phng, trng ba n. Cp thp: Ba ogm cc nh qu n tr ch othc hi n cc cng tc c th, cn gi l nh qu n tr thc hi n (tc nghi p) nh cc i trng, t trng. Cc cp qu n tr khc nha uc cc yucupht tri n nng lc khc nha u . cp thp v cp tru ng cn ch trng nhng k nng ma ng tnh cht k thu t. cp i u hnh cn ch trng cc k nng ki nh do a nh chu ng (k nng t du y). 3.2.2. Qu trnh thc hin. Qu trnh thc hin nng cao nng lc qun tr in hnh c cc bc sau: - Xy dng thit k t chc: Trn c s thit k nhu cu pht trin lnh o cc phng ban da trn cc yu t c bn nh cc hp ng kinh t, k hoch m rng sn xut kinh doanh. Phng nhn s xem xt li cc bng h s tm tt nng lc c nhn xc nh k nng ca mi nhn vin. Cc bng tm tt ny c th thu thp da trn cc d liu
60

v cc vn nh trnh hc vn, kinh nghim lm vic, giy bo lnh, cc kt qu nh gi thc hin cng vic. - Xy dng biu thuyn chuyn: K ho ch i uchu yn nhn s t v tr ny sa ng v tr khc ph hp vinng lc c nhn ho c p ng nhucunhn s cat chc tro ng tng gi a i o n. - Xc nh tim nng pht trin: cho cc chc v qun tr cng nh nhu cu c tip tc o to, nng cao nng lc qun tr ca cc nhn vin, cc nh qun tr cp di v cp trn. CU HI N TP CHNG 5 1. Trnh by vai tr ca o to, pht trin nhn lc? 2. Nu r cc hnh thc o to? 3. Phn tch cc phng php xc nh nhu cu o to? 4. Nu vai tr ca o to nng cao nng lc k thut? 5. Trnh by cc phng php o to nng cao nng lc k thut?

61

CHNG 6: TO NG LC CHO NGI LAO NG Mc tiu Sau khi hc xong chng ny, sinh vin cn nm c cc yu cu sau: - Nm vng cc l thuyt v ng c thc y ngi lao ng lm vic hng say hn. - Cc bin php kch thch cn thit c thc hin duy tr v thc y trong doanh nghip. I. CC L THUYT NG C THC Y 1.1. Thuyt cp bc nhu cu ca Abraham MASLOW Nhu cu ca con ngi l mt cm gic, mt trng thi v s thiu thn v mt vt cht v tinh thn m h mong mun c tha mn. Abraham Maslow (1906-1905) nghin cu v cho rng hnh vi ca con ngi bt ngun t nhu cu ca h. Cc nhu cu ny c sp xp theo mt th t u tin t thp ti cao cn c vo tm quan trng v chia thnh 5 bc nh sau: 5. Nhng nhu cu v t th hin 4. Nhu cu v nh gi - tn trng 3. Nhng nhu cu v x hi 2. Nhng nhu cu v an ninh l. Nhng nhu cu sinh l (vt cht)

Chng ta c th gii thch v cc nhu cu ny nh sau: + Nhng nhu cu v sinh l: l nhng nhu cu cn thit v ti thiu m bo cho con ngi tn ti nh n, ung, ng, mc, tn ti v pht trin ni ging v cc nhu cu vt cht khc... ; + Nhng nhu cu v an ninh v an ton: l nhng nhu cu c m bo, khng b e do v ti sn, cng vic, sc kho, tnh mng v gia nh... + Nhng nhu cu v x hi: l nhng nhu cu v nh yu, c chp nhn, c bn b, mong mun c tham gia vo mt t chc hay mt on th no ; + Nhng nhu cu v nh gi v tn trng: l nhng nhu cu c ngi khc tn trng, t nh gi v c t chc nh gi v nhng thnh tch ca bn thn; + Nhng nhu cu v t th hin: l nhng nhu cu hng v chn, thin, m, t ch, sng to, mong mun pht trin ton din c v th lc v tr tu...
62

Maslow chia cc nhu cu thnh 2 cp: cp thp v cp cao: - Cp thp gm cc nhu cu sinh l v an ninh, an ton. - Cp cao gm cc nhu cu x hi, t trng v t th hin. S khc bit gia hai loi ny l nhu cu cp thp thng tha mn t bn ngoi, cn nhu cu cp cao thng c tha mn t bn ngoi. - Maslow cho rng khi con ngi c tho mn nhu cu bc thp n mt mc nht nh th t n ny sinh cc nhu cu bc cao hn. - Thuyt cp bc nhu cu ca A. Maslow c nh gi rt cao v n ch ra mt iu quan trng i vi cc nh qun l l mun ng vin nhn vin th cn phi bit ngi lao ng ca mnh ang cp nhu cu no, t c cc gii php ph hp cho vic tho mn nhu cu ngi lao ng ng thi bo m t n cc mc tiu ca t chc. 1.2. Thuyt nhu cu E.R.G ca Clayton Alderfer Nm 1972, Clayton Alderfer sau nhiu nghin cu v nhu cu ca con ngi khng nh rng: con ngi theo ui ng thi 3 nhu cu c bn: - Nhu cu tn ti (E - Existance needs): bao gm nhu cu sinh l v nhu cu an ton; - Nhu cu quan h (R - Relatedness needs): bao gm nhu cu x hi v mt phn nhu cu t trng; - Nhu cu pht trin (G - Growth needs): bao gm mt phn nhu cu t trng v nhu cu t hon thin. Hn na, ng ta cn khng nh rng khi con ngi gp tr ngi v khng c tho mn mt nhu cu no th h c xu hng dn n lc ca mnh sang thc hin cc nhu cu cn li. Do cc nh qun l cn nhn thy c tnh nng ng, tnh tch cc v ch ng ca mi nhn vin t c th p ng nhu cu ca h v c bin php ng vin h trong cng vic cng nh trong sinh hot. 1.3. Thuyt nhu cu thc y ca David Mc. CLELLAND David Mc. Clelland ng gp vo quan nim ng c thc y bng cch xc nh 3 loi nhu cu thc y con ngi trong t chc nh sau: Nhu cu v quyn lc: l nhu cu tc ng ln ngi khc, ti hon cnh, kim sot v thay i hon cnh; Nhu cu v thnh t: l nhu cu vn ti thnh tu v thng li; Nhu cu v lin kt: l cc nhu cu v quan h x hi, quan h gip qua li vi nhau.
63

Theo ng th cc nh doanh nghip v nhng ngi thnh t trong x hi thng l nhng ngi c nhu cu cao v quyn lc, kh cao v thnh t v khng qu thp v nhu cu lin kt. T , l nh qun l cn nm c iu ny v bit to iu kin, pht trin nhn vin cng nh gip h thng tin khi c c hi. 1.4. Thuyt hai nhn t ca Frederick HERZBERG Nm 1959, F. Herzberg v cc ng nghip ca mnh, sau khi thc hin cc cuc phng vn vi hn 200 ngi k s v k ton ca cc ngnh cng nghip khc nhau rt ra nhiu kt lun rt b ch. ng t cc cu hi v cc loi nhn t nh hng n ngi lao ng nh: khi no th c tc dng ng vin h lm vic v khi no th c tc dng ngc li. Bng kinh nghim chuyn mn, ng chia cc nhu cu ca con ngi theo 2 loi c lp v c nh hng ti hnh vi con ngi theo nhng cch khc nhau: khi con ngi cm thy khng tho mn vi cng vic ca mnh th h rt lo lng v mi trng h ang lm vic, cn khi h cm thy hi lng v cng vic th h tt s quan tm n chnh cng vic. ng phn thnh 2 nhm nhn t: duy tr v ng vin. Ni dung ca cc nhn t c m t theo bng sau: Cc nhn t duy tr Cc nhn t ng vin

1. Phng php gim st 1. S thch thc ca cng vic 2. H thng phn phi thu nhp 2. Cng vic to cc c hi thng tin 3. Quan h vi ng nghip 3. Cng vic c ngha v c gi tr cao 4. Chnh sch ca doanh nghip c mi ngi trn trng thnh tch 5. iu kin lm vic 4. ngha ca cc trch nhim. nh hng ca cc nhn t th hin nh sau: Cc nhn t duy tr Cc nhn t ng vin Khi ng Khi sai Khi ng Khi sai Khng bt mn Bt mn Tho mn Khng tho mn Khng ng vin nh hng u ng vin c Khng c s biu cc tng cng hin u cc Lm vic bnh thng Lm vic u cc Lm vic ch cc Lm vic bnh thng

Thuyt 2 nhn t ca Herzberg cng ch ra nhng vn rt quan trng i vi nh qun l nh sau:

64

+ Nhng nhn t lm tho mn ngi lao ng l khc vi cc nhn t to ra s bt mn. V vy, bn khng th mong i s tho mn ngi lao ng bng cch n gin l xo b cc nguyn nhn gy ra s bt mn. + Vic qun l nhn vin c hiu qu i hi phi gii quyt tho ng ng thi c 2 nhm nhn t duy tr v ng vin, ch khng nn ch ch trng vo mt nhm no. 1.5. Thuyt cng bng ca J. Stacy Adam Nm 1963, J.Stacy Adam sau khi nghin cu nhiu nm, a ra khi nim cng bng trong t chc bng cch so snh t s ca cc kt qu u ra (nh s c tr cng, n lng, n thng, s thng chc...) v cc yu t u vo (nh s ng gp trnh , kinh nghim, mc c gng...) ca ngi lao ng trong cc doanh nghip v cc t chc. Theo ng, c 3 kt lun nh sau: - Nu ngi lao ng cho rng b i x khng cng bng, phn thng khng tng xng vi cng sc h b ra th h s bt mn, lm vic khng ht kh nng, thm ch b vic. - Nu ngi lao ng cho rng h c i x ng, phn thng v i ng tng xng vi cng sc h b ra th h s duy tr mc nng sut nh c m thi. - Nu ngi lao ng nhn thc rng phn thng v i ng cao hn so vi iu h mong i th h s lm vic ch cc, chm ch hn. Vi hc thuyt ny, cc nh qun l cn phi hiu v bit i x cng bng vi mi nhn vin trong tp th khng nhng qun l tt hn con ngi m cn thc y mnh m ng lc ca mi ngi lao ng trong qu trnh thc hin nhim v ca mnh cng nh ca doanh nghip. 1.6. Thuyt ng c thc y ca Victor VROOM Nh tm l hc Vroom kt lun rng, con ngi s c thc y trong vic thc hin nhng cng vic t ti mc tiu nu h tin vo gi tr ca mc tiu v h c th thy c rng nhng vic h lm s gip h t c mc tiu. Hay ni khc i, sc mnh hnh ng ca con ngi c xc nh bi gi tr ca kt qu m anh ta say m v c nhn ln bi phng tin, nim tin v hy vng. Ch khi con ngi c o to v c trch nhim vi chnh mnh v trc cng ng th h mi pht huy ht tim nng. Lc mi nhn vin trong doanh nghip s: dm nhn cng vic, dm nhn trch nhim gii quyt vn , tch cc tm kim cc c hi ci tin, nng cao hiu bit v kinh nghim cng nh truyn t chng trong t i hay nhm cng tc; i mi v sng to nng cao hn na cc mc tiu ca doanh nghip.
65

II. CC BIN PHP KCH THCH NHM NNG CAO HIU QU LAO NG 2.1. Kch thch vt cht Kch thch vt cht l mt ng lc quan trng thc y nhn vin lm vic nhit tnh, c trch nhim, phn u nng cao hiu qu sn xut v cng tc. 2.1.1. Kch thch i vi nhn vin lm vic theo sn phm. p dng h thng tr lng theo sn phm l mt hnh thc kch thch vt cht c t lu c s dng rng ri, c hiu qu cao. N gn thu nhp ca nhn vin vi kt qu sn xut, lao ng trc tip ca h. Nhn vin ra sc hc tp vn ho, nng cao trnh lnh ngh, pht huy sng kin ci tin k thut... tm mi bin php nng cao nng sut lao ng. Tr lng theo sn phm gp phn gio dc thc lao ng t gic, thc y phong tro thi ua hng hi sn xut gia cc nhn vin trong x nghip, cng ty. Tr lng theo sn phm c th c thc hin theo nhiu dng khc nhau. - Tr lng theo sn phm trc tip c nhn. c p ng i vi nhng cng nhn trc tip sn xut, trong iu kin qu trnh lao ng ca h mang tnh cht tng i c lp, c th nh mc, kim tra, nghim thu sn phm mt cch c th, ring bit, p dng nh mc lao ng c tiu chun v n gi tin lng ph hp. - Tr lng theo sn phm ca nhm. p dng i vi nhng cng vic cn mt nhm ngi phi hp cng thc hin nh lp rp thit b, sn xut cc b phn lm vic theo dy chuyn, sa cha c kh... trng hp cng vic a dng v t lp li v nguyn tc c th tin hnh nh mc lao ng trn c s khoa hc nhng trong thc t thng da trn c s kinh nghim xc nh n gi tin lng cho c nhm. Trng hp sn phm c nh nn tin hnh nh mc lao ng xc nh tiu chun sn phm v n gi tin lng cho c nhm. - Tr lng theo sn phm gin tip. p dng tr lng cho cng nhn ph. Cng vic ca h c nh hng nhiu n kt qu lao ng ca cng nhn chnh hng lng theo sn phm nh cng nhn sa cha, phc v my dt; cng nhn iu chnh trong nh my c kh. Tin lng ca cng nhn ph tnh bng cch ly mc hon thnh tiu chun sn phm ca cng nhn chnh nhn vi mc tin lng ca cng nhn ph. 2.1.2. Kch thch theo kt qu kinh doanh ca doanh nghip
66

Kch thch theo kt qu kinh doanh ca doanh nghip c p dng chung cho tt c nhn vin trong doanh nghip. Hnh thc ny gip cho mi nhn vin hiu c mi quan h gia li ch c nhn vi kt qu chung ca doanh nghip. H thng kch thch theo kt qu kinh doanh ca doanh nghip c chia lm cc loi sau: Thng theo nng sut, cht lng; chia li; bn c phn cho nhn vin.. Cc hnh thc thng theo nng sut v cht lng: Thng theo nng sut v cht lng ch trng n cc ng gp ca nhn vin nhm t c cc mc tiu sn xut kinh doanh c th trong khong thi gian ngn. Cch lm ny p dng theo m hnh ca Scanlon, m hnh ca Rucker v m hnh tit kim thi gian. o M hnh ca Scanlon: Kch thch nhn vin gim chi ph lao ng trn tng doanh thu. Theo m hnh ny, trc ht cn xc nh H s chi ph lao ng chun trong iu kin sn xut bnh thng. Chi ph lao ng H s chi ph lao ng chun = Doanh thu Hng thng i chiu kt qu thc hin thc t vi h s chi ph lao ng chun. Sau khi tr i mt t l phn trm nht nh trong phn t kim c d phng cho cc thng sau, phn cn li s c chia theo t l nht nh cho doanh nghip v thng cho nhn vin. T l gia phn li cho doanh nghip v phn thng cho nhn vin c th l 1:2 1:3ty theo tng doanh nghip. Cui nm s d phng khng s dng ht s c chia li cho nhn vin di dng thng. o M hnh Rucker: M hnh ny tng t nh m hnh Scanlon, nhng thay th yu t doanh thu bng Gi tr gia tng. Cng thc ca Rucker l: Chi ph lao ng H s chi ph lao ng chun = Gi tr gia tng M hnh ny kch thch nhn vin gim chi ph sn xut, tit kim nguyn vt liu, v tit kim cc yu t vt cht khc trong qu trnh sn xut kinh doanh. o M hnh thng do tit kim thi gian: Xut pht t quan im cho rng mi nhn vin trc tip v gin tip u tham gia vo qu trnh to ra sn phm, do h u cn c khuyn khch, khen thng
67

khi kt qu cui cng ca doanh nghip l tt. M hnh ny c im tng t nh cch tr lng theo sn phm, nhng h thng tiu chun v khen thng c p dng chung cho mi nhn vin trong doanh nghip. Trn c s tnh ton gi chun thc hin cng vic, li ch em li do tit kim thi gian thc hin cng vic s c chia u cho mt bn l ton b nhn vin, mt bn l doanh nghip. - Chia li Nhm kch thch nhn vin lm vic tt v gn b vi doanh nghip, nhiu doanh nghip p dng k hoch chia mt phn li nhun cho nhn vin. Nh vy ngoi tin lng, thng hng thng, nhn vin cn c chia thm mt phn li nhun. Trn thc t c 3 kiu chia li ph bin: + Chia li tr bng tin hng nm hoc qu sau khi quyt ton. + Chia li cho nhn vin di dng phiu tn dng + Ch tr cho nhn vin khi h khng cn lm vic cho doanh nghip na nh v hu, khng cn kh nng lao ng hoc cht. - Bn c phn cho nhn vin Bn c phn cho nhn vin c tc dng tng t nh vic chia li. Li ch kch thch nhn vin khng ch mc vt cht m cn thc s ng vin h qua vic cho h s hu mt phn doanh nghip. - Tr cp v cc khon thu nhp thm khc: Tr cp v cc khon thu nhp thm khc c th bao gm rt nhiu loi nh: Tr mt mc nht nh lng trong thi gian ngh php, tr cp m au, thai sn, tr cp y t, bo him, l nhng qui nh bt buc, nhng s vn dng cc qui nh ny cc doanh nghip khc nhau l khc nhau. Li ch mang li t cc khon tr cp v thu nhp thm khc cng c tc dng ng k kch thch nhn vin lm vic v gn b lu di vi doanh nghip. 2.2. Kch thch tinh thn Li ch vt cht gi vai tr quan trng trong vic kch thch nhn vin lm vic. Tuy nhin cc kch thch v tinh thn cng c vai tr rt ln, i khi thay th cc kch thch vt cht, nhm tho mn cc nhu cu v ng c ngy cng cao ca nhn vin. Di y l mt s hnh thc kch thch tinh thn nhm nng cao hiu qu lm vic cc doanh nghip. 2.2.1. Nng cao cht lng trong thi gian lm vic: Nng cao cht lng trong thi gian lm vic l th hin mc tho mn cc nhu cu c nhn. Bao gm cc ni dung: - c quan tm, i x bnh ng
68

- C c hi nh nhau trong pht trin ngh nghip - c tham gia tch cc vo cc quyt nh c lin quan n c nhn - c ghi nhn v thng khi c thnh tch. - Mi trng lm vic lnh mnh, an ton - Lng c tr tng xng, cng bng. 2.2.2. Chng trnh p dng cho nhm ngi lao ng trong doanh nghip. Chng trnh ny cho php nhn vin bit c cng vic ca h c thit k nh th no, trong qu trnh thc hin ra sao, cc yu cu v thi , tinh thn v k thut ca cng vic tt hn, pht huy tinh thn tp th, t hc hi, cu tin ca nhn vin. 2.2.3. Nhm t qun: Nhm thng t chc di 20 nhn vin. Nhm bu ra trng nhm. Nhm c mc c lp hot ng cao, thng c giao ton quyn v chu trch nhim ton b trong mt phn vic nht nh. Nhm s t xc nh phng php cn thit, sp xp thi gian, b tr thnh vintrn c s cc mc tiu yu cu sn xut kinh doanh t ra t trc. CU HI N TP CHNG 6: 1. Trnh by t tng chnh ca thuyt cp bc nhu cu ca Abraham MASLOW. 2. Trnh by t tng chnh ca thuyt nhu cu thc y ca David Mc CLELLAND. 3. Trnh by t tng chnh ca thuyt hai nhn t ca HERZBERG. 4. Trnh by t tng chnh ca thuyt cng bng ca J. S. Adams.

69

CHNG 7: NH GI NNG LC THC HIN CNG VIC CA NHN VIN Mc tiu: - Nm c tm quan trng v cn thit ca vic nh gi ngun nhn lc xy dng v duy tr h thng nh gi, lm c s cho vic tng lng, xt thng, lp k hoch o to, bi dng v pht trin ngun nhn lc - Hiu c qu trnh nh gi v cc phng php nh gi I. KHI NIM, MC CH V TM QUAN TRNG CA NH GI THC HIN CNG VIC 1.1. Khi nim. nh gi thc hin cng vic (vit tt l GTHCV) l qu trnh nghin cu, phn tch v so snh gia tiu chun ra vi kt qu thc hin cng vic ca nhn vin trong mt thi gian nht nh. Vic nh gi nng lc thc hin ca nhn vin nm trong cc chui hot ng nhm thu ht, duy tr v pht trin ngun nhn lc. H thng ny cn phi c xy dng tht chi tit, khoa hc v ph hp vi m hnh v vn ho ca doanh nghip mi m bo tnh hiu qu. Nh m ngi lm cng tc qun l trnh c cc vn nh: ngun nhn lc cn kit, tinh thn sa st, sp xp nhn s khng hp l dn n nng sut thp, chi ph cao, cht lng sn phm km. 1.2. Mc ch Cung cp cc thng tin phn hi cho nhn vin bit mc thc hin cng vic vi cc tiu chun mu v vi cc nhn vin khc Gip nhn vin iu chnh, sa cha cc sai lm trong qu trnh lm vic Kch thch ng vin nhn vin thng qua cc iu khon nh gi, ghi nhn v h tr. Cung cp cc thng tin lm c s cho cc vn o to, tr lng, khen thng, thuyn chuyn nhn vin, ci tin c cu t chc. Pht hin s hiu bit v cng ty thng qua m thoi v cc c hi v hoch nh ngh nghip. Tng cng quan h tt p gia cp trn v cp di. GTHCV l mt hot ng qun l ngun nhn lc quan trng v lun lun tn ti trong tt c cc t chc. Mc d cc cng ty nh, GTHCV c th c thc hin mt cch khng chnh thc thng qua s nh gi hng ngy ca ngi gim st vi cc nhn vin v s nh gi, gp ln nhau gia cc nhn vin nhng hu ht cc t chc u xy dng cho mnh mt h thng nh gi chnh thc. Trong mt h thng chnh thc, tnh hnh hon thnh nhim v lao ng ca tng ngi lao ng c nh gi theo nhng khong thi gian c quy nh vi s s dng nhng phng
70

php nh gi c thit k mt cch c la chn, tu thuc vo mc ch ca nh gi. Tu vo iu kin c th, cc kt qu nh gi cn c phn hi li vi ngi lao ng h bit c mc thc hin cng vic ca mnh v hiu c cch thc thc hin cng vic tt hn. Trn thc t, c nhiu trng hp ngi lao ng lm vic theo mt nhm hoc mt t, i. Khi , cn phi nh gi mc hon thnh nhim v ca c nhm, t v mc ng gp (thc hin cng vic) ca tng ngi. Tuy nhin, vic nh gi s khng c coi l y nu ch dng li nh gi mc hon thnh cng vic ca c nhm. 1.3.Vai tr v mc tiu Trong t chc, GTHCV c ngha quan trng v n phc v c nhiu mc tiu qun l v tc ng trc tip ti c ngi lao ng v t chc ni chung. Cc mc tiu m GTHCV phc v c th c quy v hai mc tiu c bn l ci tin s thc hin cng vic ca ngi lao ng v gip cho nhng ngi qun l c th a ra c cc quyt nh ngun nhn lc ng n nh o to v pht trin, th lao, thng tin, k lut Qu trnh GTHCV, mt mc no , chnh l s m rng ca thit k cng vic v c nhng tc ng c bn ti t chc ni chung. Do , ngoi vic gip cho ngi qun l a ra cc quyt nh ngun nhn lc, cc kt qu GTHCV cn gip cho b phn qun l ngun nhn lc v lnh o cp cao c th nh gi c thng li ca cc hot ng chc nng v ngun nhn lc nh tuyn m, tuyn chn, nh hng, thng tin, o to v cc hot ng khc, kim im cc mc ng n v hiu qu ca cc hot ng , t cc cc phng hng iu chnh ph hp. ng thi, mc hp l v ng n s dng cc h thng nh gi v thng tin phn hi cc kt qu nh gi vi ngi lao ng c nh hng rt ln ti vic xy dng v pht trin o c, thi lao ng ca ngi lao ng v bu khng kh tm l x hi trong cc tp th lao ng. GTHCV l mt qu trnh phc tp v chu nhiu nh hng bi tnh cm ca con ngi v n da trn s nh gi ch quan ca ngi nh gi k c khi t chc xy dng v s dng mt h thng cc tiu chun khch quan trong thc hin cng vic. Bn cht ch quan ca GTHCV chnh l nguyn nhn ca rt nhiu loi li thng phm phi trong qu trnh nh gi dn n tnh trng lm sai lch cc kin nh gi v tnh hnh lm vic ca ngi lao ng, gim ng lc lm vic v dn n cc vn khc trong qun l ngun nhn lc. Do , vn t ra i vi mi t chc l xy dng v qun l mt h thng nh gi c tc dng hon thin s thc hin cng vic ca ngi lao ng v pht trin ngi lao ng.

71

II. NI DUNG V CC YU CU I VI MT H THNG NH GI THC HIN CNG VIC 2.1. Ni dung h thng nh gi thc hin cng vic nh gi thc hin cng vic, cn phi thit lp mt h thng nh gi vi ba yu t c bn sau: Cc tiu chun cng vic. o lng s thc hin cng vic theo cc tiu thc trong tiu chun. Thng tin phn hi i vi ngi lao ng v b phn qun l ngun nhn lc. S 7.1 sau y cho thy mi quan h gia ba yu t ca h thng nh gi v cc mc tiu ca GTHCV: S 7.1. Mi quan h gia ba yu t ca h thng nh gi v cc mc tiu ca GTHCV
Thc t thc hin cng vic nh gi thc hin cng vic Thng tin phn hi

o lng s thc hin cng vic

Tiu chun thc hin cng vic

Quyt nh ngun nhn lc

H s nhn vin

S ny cng cho thy qu trnh nh gi thc hin cng vic trong mt t chc thng c din ra theo trnh t nh sau: Xem xt hoc xy dng cc tiu chun thc hin cng vic

72

Ngi nh gi s dng cc phng php nh gi tin hnh o lng s thc hin cng vic ca ngi lao ng thng qua vic so snh thc t thc hin cng vic vi cc tiu chun. Cc kt qu nh gi c tho lun vi ngi lao ng nhm hon thin s thc hin cng vic ca h. ng thi, cc kt qu nh gi c cung cp ti b phn ngun nhn lc, c lu gi trong h s nhn vin, lm c s ra cc quyt nh v ngun nhn lc c lin quan n cng vic ca ngi lao ng m mc tiu cui cng cng l nhm hon thin cng vic ca ngi lao ng. Tiu chun thc hin cng vic l mt h thng cc ch tiu/tiu ch thc hin cc yu cu ca vic hon thnh mt cng vic c v mt s lng v cht lng. chnh l cc mc chun cho vic o lng thc t thc hin cng vic ca ngi lao ng. c th nh gi c hiu qu, cc tiu chun cn c xy dng mt cch hp l v khch quan, tc l phi phn nh c cc kt qu v hnh vi cn c thc hin thng li mt cng vic. Do , yu cu i vi tiu chun thc hin cng vic l: * Tiu chun phi cho thy nhng g ngi lao ng cn lm trong cng vic v cn phi lm tt n mc no? Cc tiu chun phi phn nh c mt cch hp l cc mc yu cu v s lng v cht lng ca thc hin cng vic, ph hp vi c im ca tng cng vic. Trn thc t, vic xy dng cc tiu chun thc hin cng vic khng phi l d dng. C hai cch xy dng cc tiu chun: - Ch o tp trung: trong cch ny, ngi lnh o b phn vit cc tiu chun v ph bin cho ngi lao ng thc hin. - Tho lun dn ch: trong cch ny, ngi lao ng v ngi lnh o b phn cng bn bc a ra quyt nh v cc tiu chun thc hin cng vic. C th tin hnh theo ba bc nh sau: Bc 1: Ngi lnh o ng vin v thu ht cc nhn vin di quyn vo vic xy dng tiu chun v ph bin cch vit cc tiu chun cho h. Bc 2: Mi nhn vin d tho tiu chun cho cng vic ca mnh v np bng d tho cho ngi lnh o. Bc 3: Ngi lnh o tho lun vi tng nhn vin v cc tiu chun d tho i n thng nht v tiu chun cui cng. Cch lm ny phc tp hn nhng thu ht c ngi lao ng vo vic xy dng cc tiu chun thc hin cng vic v do c ngha quan trng i vi s ng h v t nguyn thc hin cc tiu chun . * o lng s thc hin cng vic l yu t trung tm ca nh gi. chnh l vic a ra cc nh gi c tnh qun l v mc tt hay km vic thc hin cng vic ca ngi lao ng. Hay ni mt cch c th hn, chnh l vic n nh
73

mt con s hay mt th hng phn nh mc thc hin cng vic ca ngi lao ng theo cc c trng hoc cc kha cnh c xc nh trc ca cng vic. Trong ton b t chc, cn xy dng c mt cng c o lng tt v nht qun sao cho tt c mi ngi qun l u duy tr c nhng tiu chun nh gi c th so snh c. Nh vy, o lng cn phi xc nh ci g cn c o lng trong cng vic ca ngi lao ng v o bng nhng tiu thc no. ng thi, cn quyt nh h thng o lng nn hng vo vic s dng cc kt qu ca cng vic hay hnh vi thc hin cng vic hay cc phm cht ca ngi lao ng khi thc hin cng vic. Xc nh cc kha cnh cn nh gi ca thc hin cng vic v cc tiu thc nh gi l vn ca vic thit k cc phiu nh gi trong tng phng php c la chn, ty thuc vo bn cht ca cng vic v mc ch ca nh gi. Phn tch cng vic chnh l hng dn ch yu cho s la chn v thit k . * Thng tin phn hi v kt qu nh gi thng c thc hin thng qua mt cuc tho lun chnh thc gia ngi lnh o b phn v ngi lao ng vo cui chu k nh gi. Cuc tho lun c gi l phng vn nh gi. l khu xem xt li ton b tnh hnh thc hin cng vic ca ngi lao ng, qua cung cp cho h cc thng tin v tnh hnh thc hin cng vic qua v cc tim nng trong tng lai ca h, cng nh cc bin php hon thin s thc hin cng vic ca h. Phng vn nh gi c ngha quan trng trong vic cung cp cc thng tin phn hi cho ngi lao ng khi thc hin cc quyt nh i vi h v th lao, v v tr vic lm, v k lut hay v cc nhu cu o to v pht trin. 2.2. Cc yu cu i vi mt h thng nh gi thc hin cng vic nh gi c hiu qu, h thng nh gi thc hin cng vic phi p ng cc yu cu sau: - Tnh ph hp Yu cu ny phi c s lin quan r rng gia cc tiu chun thc hin cng vic, cc tiu thc nh gi vi cc mc tiu t chc. Ni cch khc, h thng nh gi phi ph hp vi mc tiu qun l, phc v c mc tiu qun l. ng thi, phi c s lin quan r rng gia cc yu t ch yu ca cng vic c xc nh thng qua phn tch cng vic vi cc ch tiu nh gi c thit k trong phiu nh gi. - Tnh nhy cm i hi h thng nh gi phi c nhng cng c o lng kh nng phn bit c nhng ngi hon thnh tt hoc khng tt cng vic. - Tnh tin cy
74

c th hin s nht qun ca nh gi. C ngha l h thng nh gi phi m bo sao cho i vi mi mt ngi lao ng bt k, kt qu nh gi c lp ca nhng ngi nh gi khc nhau v h phi thng nht vi nhau v c bn. - Tnh c chp nhn i hi h thng nh gi phi c chp nhn v ng h bi ngi lao ng. - Tnh thc tin c th thc hin c trn thc t, cc phng tin nh gi phi n gin, d hiu v d s dng i vi ngi lao ng v vi ngi qun l. 2.3. Cc li cn trnh trong nh gi Trong nh gi thc hin cng vic, cn trnh mc cc li sau y: + Li thin v: ngi nh gi s mc li thin v khi h a thch mt ngi lao ng no hn nhng ngi khc. + Li xu hng trung bnh: nhng ngi nh gi ngi ng u vi thc t, khng mun lm mt lng ngi khc, thng c xu hng nh gi tt c mi ngi mc trung bnh. + Li thi cc: li ny s xy ra khi ngi nh gi t ra qu nghim khc hoc qu d dng trong nh gi. + Li nh kin do tp qun vn ho: kin ca ngi nh gi c th b sai lch do nh hng ca tp qun vn ho ca bn thn. + Li thnh kin: ngi nh gi c th khng a thch mt tng lp hay mt nhm ngi lao ng no v khng khch quan trong nh gi. + Li do nh hng ca s kin gn nht: kin ca ngi nh gi cng c th b chi phi bi nhng hnh vi mi xy ra nht ca ngi lao ng. III. CC PHNG PHP NH GI THC HIN CNG VIC 3.1. Phng php nh gi bng thang o da trn hnh vi y l phng php kt hp gia phng php thang o nh gi ho v phng php ghi chp cc s kin quan trng. Cc thang nh gi da trn hnh vi cng tng t nh cc thang nh gi ho. Ch khc l cc thang nh gi ny c m t chnh xc hn bi cc hnh vi c th. V d sau y cho thy mt thang im nh gi da trn hnh vi nh gi thc hin cng vic ca nhn vin phc v khch sn theo yu t quan h vi khch hng: Tn nhn vin: Tn ngi nh gi: Chc danh cng vic: nhn vin phc v B phn Ngy nh gi:
75

Nhn vin phc v gip khch lc cn thit Nhn vin phc v c gng km nn s bc tc trc khi xy ra tranh ci Kh 5 Nhn vin phc v thn trng suy xt xem c nn tip tc phc v khch hng say ru nhng ch c mt mnh Trung bnh 4 Nhn vin phc v ngng phc v ung cho nhng khch hng say ru nhng ch c mt mnh Yu 3 Nhn vin phc v tn chuyn bng qu vi nhng khch hng ch c mt mnh Km 2 Nhn vin phc v xt nt nhng khch hng tr tui ngay khi h mi n quy ln u Rt km 1 Nhn vin phc v thu dn ung ca khch ( bt k ung ht hoc cha) vi mt li thng bo thiu lch s hoc khng thng bo g gi ng ca cho im, ngi nh gi phi xc nh xem hnh vi ca i tng thuc vo loi no trong s cc th hng trn (v chnh nh th m n cn c tn gi l: thang im k vng hnh vi). u im c bn ca cc thang o da trn hnh vi l: chng t thin v hn cac thang o khc; cc c trng c la chn cn thn hn; v chng to ra s nht tr gia nhng ngi nh gi bi v chng nh gi cc hnh vi c th quan st c hn l nh gi cc nhn thc ch quan. Nhc im ca phng php ny l vic thit k cc thang o rt tn thi gian v chi ph. Vic s dng cc thang o cho im cng tn nhiu thi gian. Kt qu nh gi cng s b nh hng nu cc c trng v cc hnh vi khng c la chn v m t cn thn. Ngi nh gi cng gp kh khn khi phi xc nh s tng t gia hnh vi thc hin cng vic ca i tng vi hnh vi c m t trong thang o. Thang im quan st hnh vi, gip khc phc mt s nhc im bng cch a ra mt bc tranh r rng hn v cc kha cnh ca thc hin cng vic. Thang im quan st hnh vi ch i hi ngi nh gi m t tn s xy ra ca hnh vi (lin tc, thng xuyn, thnh thong, him khi hay khng bao gi) m khng cn quyt nh xem chng tt hay xu. V d sau y cho thy mt thang o quan st hnh vi nh gi thc hin cng vic ca mt k s cng trnh trong yu t tnh tin cy:
76

1. Quan h vi khch hng Xut sc 7 Tt 6

Tn nhn vin: Tn ngi nh gi:

Chc danh cng vic: K s cng trnh B phn: Ngy nh gi:

Tnh tin cy: 1) S dng thi gian v hiu sut cao Khng bao gi 1 2 3 4 5 Thng xuyn 2) Hon thnh cng vic/ cng trnh ng thi hn Khng bao gi 1 2 3 4 5 Thng xuyn 3) Gip nhng ngi khc hon thnh cng vic ng thi hn, nu cn thit Khng bao gi 1 2 3 4 5 Thng xuyn 4) T nguyn lm vic ngoi gi v cui tun nu cn thit Khng bao gi 1 2 3 4 5 Thng xuyn 5) Ngn nga v c gng gii quyt cc vn c th gy ra s tr hon cng trnh Khng bao gi 1 2 3 4 5 Thng xuyn T , c th xc nh s im ca tng yu t cng vic v im chung cho thc hin cng vic ca mt nhn vin. V c hai phng php u da trn c s phn tch cng vic cn thn, nu chng c bit ph hp vi nhng cng vic i hi tnh php l cao nh cng vic ca cc lut s, cc k ton cng hay nhng cng vic mang tnh cht phc v, dch v, nhn vin bn hng. 3.2. Phng php so snh l mt nhm cc phng php c cng bn cht l nh gi thc hin cng vic ca tng ngi lao ng da trn so snh s thc hin cng vic ca tng ngi vi nhng bn cng lm vic trong b phn. S so snh ny thng c da trn mt tiu thc tng th v tnh hnh lm vic (thc hin cng vic tng th) ca tng ngi lao ng. Cc phng php nh gi cng thng c thc hin bi ngi lnh o b phn. u im chung ca cc phng php ny l chng u n gin, d hiu, d thc hin, rt c tc dng ra quyt nh nh lng, thng, thng tin i vi ngi lao ng. Tuy nhin, phng php ny d dn n phm cc li nh thin v, thnh kin, s kin gn nht. Vic cung cp cc thng tin phn hi vi ngi lao ng cng b hn ch. ng thi, cc phng php nh gi so snh thng khng c tc dng khuyn khch s cng tc v on kt trong tp th lao ng.

77

C nhiu cch nh gi, so snh, sau y l cc phng php thng c s dng: 3.3. Phng php xp hng Trong phng php ny, cc nhn vin trong nhm s c sp xp theo th t t cao nht ti thp nht, da trn tnh hnh thc hin cng vic tng th ca tng ngi. C hai cch xp hng: - Xp hng n gin: cc nhn vin c xp hng mt cch tun t t xut sc nht n yu km nht. - Xp hng lun phin (hay xp hng c la chn): ngi nh gi la chn trong danh sch nhng ngi cn c nh gi, ngi xut sc nht v ngi yu km nht. Tn ca hai ngi ny c loi khi danh sch v c vit vo hai u cng ca mt danh sch khc. Sau , ngi nh gi xc nh nhn vin xut sc nht v nhn vin km nht trong s nhng ngi cn li ca danh sch th nht v tn ca hai ngi ny c xo khi danh sch v ghi vo danh sch kia. Vic sp xp c tip tc nh vy cho ti ht. Phng php ny cho kt qu chnh xc hn phng php xp hng n gin. 3.4. Phng php phn phi bt buc Phng php ny i hi ngi nh gi phi phn loi cc nhn vin trong nhm thnh cc loi khc nhau theo nhng t l nht nh. Chng hn: 10% s nhn vin phi c nh gi l tt 10% s nhn vin phi c nh gi l km 20% s nhn vin phi c nh gi l kh 20% s nhn vin phi c nh gi l yu 40% s nhn vin phi c nh gi l trung bnh Vic xc nh t l cc loi nhn vin thng c da trn phn phi chun (trong thng k) v n cho php mt t l % ln hn ca mu c xp vo trong cc th loi gia. Phng php ny hn ch vic mc li xu hng trung bnh hay qu d di, qu nghim khc. 3.5. Phng php cho im Phng php ny i hi ngi nh gi phi phn phi mt tng s im cho cc nhn vin trong b phn. Chng hn: Nhn vin S im Hoa 17
78

Huyn 14 Hng 13 Hnh 11 Linh 10 Thoa 10 Dng 9 Tng 6 Hiu 5 Trung 5 Tng 100 Phng php ny cho thy s khc nhau tng i gia cc nhn vin nhng d b nh hng bi li thnh kin, thin v, s kin gn nht. 3.6. Phng php bng tng thut l phng php trong ngi nh gi s vit mt on vn ( bng tng thut) v tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin, v cc im mnh, im yu, cc tim nng ca h cng nh cc gi v cc bin php hon thin s thc hin cng vic ca nhn vin. Bn tng thut c th c vit theo nhng ch khc nhau, chng hn: tnh hnh thc hin cng vic, kh nng thng tin, cc im mnh, im yu ca nhn vin v nhu cu o to Nu c thc hin tt, phng php ny s cung cp cc thng tin tng thut vo vic ra quyt nh ngun nhn lc. S chnh xc ca cc thng tin tng thut ph thuc rt nhiu vo kh nng din t vic ca ngi nh gi. Do vy, to iu kin cho ngi nh gi, bng tng thut c th c yu cu vit theo mt vi cu hi nh sn (phng php mu tng thut). Phng php ny thng c s dng kt hp vi mt phng php mang tnh nh lng khc. 3.7. Phng php Qun l bng mc tiu Trong phng php ny, ngi lnh o b phn cng vi tng nhn vin xy dng cc mc tiu thc hin cng vic cho thi k tng lai. Ngi lnh o s dng cc mc tiu nh gi s n lc ca nhn vin v cung cp cc thng tin phn hi cho h. Khc vi cc phng php trn, phng php ny nhn mnh nhiu vo cc kt qu m nhn vin cn t c ch khng nhn mnh nhiu vo cc hot ng (hnh vi) thc hin cng vic v do n c tc dng nng cao s trch nhim c nhn i vi cng vic.

79

 thc hin c phng php ny, ngi lnh o v nhn vin phi cng tho lun thng nht vi nhau v: Cc yu t chnh trong cng vic ca nhn vin. Cc mc tiu c th cn t c cho tng yu t ca cng vic trong chu k nh gi nh trc (thng l 6 thng hay 1 nm). Xy dng mt k hoch hnh ng thc hin cc mc tiu . Cui k, ngi lnh o s dng cc mc tiu nh gi s thc hin cng vic ca nhn vin. Tuy nhin, trong sut chu k nh gi, nhn vin lun t xem xt li mt cch nh k tin cng vic ca mnh di s gip ca ngi lnh o v nu cn thit c th a ra nhng iu chnh v k hoch hnh ng, thm ch c mc tiu cng vic. Nu c thc hin tt, Qun l bng mc tiu gp phn quan trng trong vic to ng lc cho mi ngi lao ng mi cp qun l v mi ngi lao ng v ngi qun l u c tham gia vo vic xy dng mc tiu cho chnh mnh v nhn vin ca mnh. Cc mc tiu cng vic cng gip cho ngi lnh o trc tip v nhn vin thy r nhu cu o to v pht trin ngh nghip tng ngi. Tuy nhin, vic xc nh cc mc tiu cng vic khng phi l d. Do c tc dng trong vic li cun ngi lao ng tham gia thc hin cc mc tiu ca doanh nghip, tham gia vo qun l chung nn phng php ny ngy nay tr thnh ph bin nhiu nc. nc ta, cc doanh nghip c trnh qun l tin b, cc lin doanh vi nc ngoi cng thng p dng phng php ny. Trong cc doanh nghip nh nc, n cng c nhiu ngi qun l hoan nghnh v th nghim p dng. IV. XY DNG V THC HIN CHNG TRNH NH GI 4.1. La chn v thit k phng php nh gi Vic la chn phng php nh gi trc ht ph thuc vo mc ch ca nh gi. ng thi, tu thuc vo mc tiu ca qun l m la chn phng php v thit k ni dung ca phng php cho ph hp. 4.2. La chn ngi nh gi Thng thng, ngi lnh o trc tip l ngi nh gi ch yu, cn thit v c hiu qu nht. Tuy nhin, mt s cn b, nhn vin, c nhn khc cng thng c la chn lm ngi nh gi vi nhiu phng n kt hp khc nhau nh bn b cng lm vic, ngi di quyn ca ngi c nh gi, bn thn ngi lao ng hoc cng c th l cc khch hng, bn hng ca ngi lao ng. Trong s kt hp cho kin nh gi, kin ca ngi lnh o trc tip thng l ch o v c tnh quyt nh, cc kin khc l tham kho.
80

4.3. Xc nh chu k nh gi Chu k nh gi thng c cc t chc quy nh l 6 thng hoc 1 nm hoc tu thuc vo tng t hon thnh cng vic. L thuyt v thc tin qun l cho thy khng nn quy nh chu k di hn 1 nm cng nh khng nn qu ngn. 4.4. o to ngi nh gi y l khu rt quan trng m bo hiu qu ca nh gi. Ngi nh gi cn c o to hiu bit v h thng nh gi v mc ch ca nh gi ; hiu r cch nh gi v nht qun trong nh gi. C th s dng hai hnh thc o to ngi nh gi : Cung cp cc vn bn hng dn T chc cc lp o to (tp hun) 4.5. Phng vn nh gi l mt cuc ni chuyn chnh thc gia ngi lnh o trc tip v nhn vin xem xt li ton b tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin; cung cp cc thng tin v thc hin cng vic qua trong mi quan h vi cc quyt nh ngun nhn lc; cc tim nng trong tng lai ca h, cc bin php hon thin s thc hin cng vic ca h. Phng vn nh gi l khu cui cng nhng rt quan trng i vi hiu qu ca cng tc nh gi. thnh cng, ngi lnh o trc tip cn chun b k cng cho cuc ni chuyn. Bc chun b bao gm xem xt li kt qu ca nhng ln nh gi trc ; xc nh nhng hnh vi c bit cn nhn mnh trong qu trnh nh gi; d tnh trnh t tin hnh hoc cch tip cn i vi tng i tng. C th tip cn mt trong ba cch sau y hoc kt hp gia cc cch: K v thuyt phc K v lng nghe Gii quyt vn Khi thc hin cuc phng vn, ngi lnh o nn tun theo nhng hng dn sau y: Nhn mnh nhng tch cc ca thc hin cng vic. Gii thch ngi lao ng bit nh gi l nhm hon thin qu trnh thc hin cng vic ch khng nhm k lut. Thc hin phng vn nh gi ni t b lm phin nht. Cc kin ph bnh phi c th, khng ni chung chung v mp m. Hng cc kin ph bnh vo cng vic, ch khng vo c trng nhn cch.
81

Gi bnh tnh v khng tranh ci vi i tng. Ch ra cc hnh ng c th m nhn vin cn phi thc hin hon thin cng vic. Nhn mnh rng ngi nh gi sn sng gip ngi lao ng hon thnh cng vic tt hn. Kt thc phng vn bng s nhn mnh tch cc trong thc hin cng vic ca ngi lao ng. CU HI N TP CHNG 7: 1. Hy trnh by cc mc tiu nh gi thc hin cng vic 2. Hy v hnh v gii thch tin trnh nh gi thc hin cng vic 3. Hy trnh by cc phng php nh gi thc hin cng vic, phn tch u im v nhc im ca tng phng php.

CHNG 8: LNG BNG V I NG Mc tiu: - Hiu mt cch tng qut th no l h thng lng. - M t c cc yu t quyt nh n lng. - Trnh by c tin trnh qun tr h thng lng - Nm c phng php n nh mc lng I. KHI NIM V CC YU T NH HNG 1.1. Khi nim tin lng
82

Theo t chc lao ng quc t (ILO) Tin lng l s tr cng hoc thu nhp, bt lun tn gi hay cch tnh th no, m c th biu hin bng tin v c n nh bng s tha thun gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng, hoc bng php lut, php quy quc gia, do ngi s dng lao ng phi tr cho ngi lao ng theo mt hp ng c vit tay hay bng ming, cho mt cng vic thc hin hay s phi thc hin, hoc cho nhng dch v lm hoc s phi lm. Theo B Lut Lao ng Vit Nam Tin lng ca ngi lao ng do hai bn tha thun trong hp ng v c tr theo nng sut lao ng, cht lng v hiu qu cng vic. Tin lng ca ngi lao ng khng c thp hn mc lng ti thiu do Nh nc quy nh. Theo quan im ci cch tin lng nm 1993 Vit Nam Tin lng l gi c sc lao ng c hnh thnh trn c s tha thun gia ngi s dng lao ng v ngi c sc lao ng ph hp vi nn kinh t th trng Mc lng ti thiu: Mc lng ti thiu l mt quy nh quan trng bc nht ca lut php nhm bo v quyn v li ch ca ngi lao ng. Vit Nam, mc lng ti thiu c n nh theo gi sinh hot, m bo cho ngi lao ng lm cng vic n gin nht trong iu kin lao ng bnh thng b p sc lao ng n gin v mt phn tch ly ti sn xut sc lao ng m rng v c dung lm cn c tnh cc mc lng cho cc loi lao ng (iu 55 B Lut lao ng) Tin lng danh ngha: l tin lng tr cho ngi lao ng di hnh thc tin t . Tin lng thc t: l tng s hang ha, dch v m ngi lao ng c c t tin lng danh ngha. Tin lng thc t ph thuc vo hai yu t c bn: - S lng tin lng danh ngha; - Ch s gi c, hng ha dch v. Mi quan h gia tin lng danh ngha v tin lng thc t th hin theo cng thc: Ldn Ltt = CPI Trong : Ltt: Tin lng thc t. Ldn: Tin lng danh ngha. CPI: Ch s gi c hng ha tiu dng v dch v. Mun thu nhp ca ngi lao ng tng th ch s tin lng danh ngha phi tng nhanh hn ch s hng ha tiu dng v dch v.
83

1.2. Cc yu t nh hng n tin lng

Bn thn cng vic

Th trng lao ng - Lng trn th trng lao ng - Chi ph sinh hot - X hi - Nn kinh t - Lut php

n dnh mc lng Lng bng v i ng cho tng c nhn

Bn thn nhn vin - Mc hon thnh cng vic - Thm nin - Kinh nghim - Thnh vin trung thnh - Tim nng ca nhn vin

Mi trng cng ty - Chnh sch - Bu vn ha - C cu t chc - Kh nng chi tr

(1) Cc yu t t bn ngoi - Th trng lao ng +Tun theo cc quy lut: Quy lut cnh tranh, quy lut gi tr, quy lut th trng; + S thay i trong c cu i ng lao ng + iu kin kinh t v t l lao ng tht nghip trn th trng - Cc yu t cng on - S khc bit tr lng theo vng a l - Cc quy nh v lut php ca Nh nc - Cc mong i x hi, phong tc, tp qun. (2) Yu t thuc v mi trng cng ty - Doanh nghip thuc ngnh hoc lnh vc sn xut kinh doanh no? - Quy m ca doanh nghip; - Chnh sch ca doanh nghip; - Bu khng kh vn ha doanh nghip nh hng n ch lng bng;
84

- C cu t chc doanh nghip nh hng n c cu tin lng; - Kh nng chi tr (3) Yu t thuc v tnh cht cng vic K nng: Yu cu lao ng tr c; Mc phc tp cng vic; Cc sn phm c nhn cn thit; Kh nng ra quyt nh, nh gi; K nng qun tr; Cc kin thc v gio dc, o to cn thit cho cng vic; Cc k nng v x hi; Kh nng ho ng vi ngi khc; Kh nng thc hin nhng cng vic chi tit; Kh nng thc hin nhng cng vic n iu; S kho lo tay chn; Kh nng sng to; Kh nng bm sinh; Tnh linh hot tho vt; Kinh nghim trc y. Trch nhim v cc vn : Tin bc, khen thng, ti chnh, s cam kt trung thnh, ra quyt nh; Kim sot, lnh o ngi khc; Kt qu ti chnh; Quan h cng ng, khch hng, v cc i tng khc; Tnh cht ph thuc, chu o, cht lng cng vic; Vt liu, dng c, ti sn; Chnh sch ca doanh nghip; y thng tin. S c gng: Yu cu v th lc; Yu cu v tr c; Quan tm n nhng iu chi tit; p lc cng vic; Nhng yu cu cn quan tm khc. iu kin lm vic: iu kin cng vic; Cc ri ro kh trnh. (4) Yu t thuc v bn thn ngi lao ng: Thc hin cng vic, nng sut; Kinh nghim; Thm nin; Kh nng thng tin; S a thch c nhn. II. CC NGUYN TC CA H THNG TH LAO HP L 2.1. Tun theo quy nh cu php lut Mc lng ti thiu Lm thm gi Cc ph cp 2.2. C tnh cnh tranh i vi bn ngoi Chnh sch tin lng, tin thng v i ng phi c so snh k vi th trng. Nu khng doanh nghip kh thu ht v gi nhn vin gii. V d: Doanh nghip ch tr lng cao hn khi: Sn phm cu doanh nghip ang c li th trn th trng; p dng cho cc chuyn gia gii th lnh ngh. Doanh nghip tr lng thp hn khi: Ngi lao ng c vic lm n nh; Gi tr doanh nghip c uy tn; Ngi lao ng c nhiu li th. 2.3 m bo tnh cng bng so vi ni b Chnh sch tin lng, tin thng v i ngphi m bo tnh cng bng v khng gy bt mn cho nhn vin khi so snh vi ng nghip trong cng cng ty. C th, cc doanh nghip phi: Tr lng ng ngi; Tr lng ng vic v Tr lng ng thi im.
85

2.4 Ph hp vi kh nng ti chnh cu doanh nghip Tng qu lng v phc li phi m bo ph hp vi tnh hnh ti chnh v tng chi ph ca doanh nghip. Cc doanh nghip nn trnh: - Doanh nghip hot ng tt, pht trin nhng tr lng thp cho ngi lao ng th h s bt bnh khng gi c nhn vin. - Doanh nghip lm n khng c hiu qu m tr lng cao cho ngi lao ng th lm thm ht ti chnh. III. C CU THU NHP Thu nhp cu ngi lao ng bao gm cc khon tin lng c bn, ph cp lng, tin thng, phc li. Mi yu t c cch tnh ring v c vai tr khc nhau i vi vic kch thch, ng vin ngi lao ng. Ngoi lng, yu t vt cht, ngi lao ng cn c nhng mong mun v cc yu t phi vt cht khc nh: C hi thng tin, cng vic mang tnh th v, thch thc ph hp vi quan im c nhn cng nh diu kin lm vic tt hn. 3.1 Tin lng c bn Tin lng c bn l tin lng xc nh trn c s tnh cc nhu cu c bn v sinh hc, x hi hc, mc phc tp v mc tiu hao lao ng trong nhng iu kin lao ng trung bnh cu tng ngnh ngh, tng cng vic. Tin lng c bn c p dng rng ri trong c quan hnh chnh s nghip, cc doanh nghip quc doanh Vit Nam v c xc nh qua h thng thang lng, bng lng theo Nh nc quy nh. S 6.1 C cu h thng tr cng trong doanh nghip

86

Lng c bn

Th lao Vt cht C CU H THNG TR LNG

Ph cp Thng Phc li

C hi thng tin Cng vic th vi

Th lao Phi vt cht

iu kin lm vic

3.2 Ph cp lng L tin tr cng lao ng ngoi tin lng c bn. Vit Nam trong khu vc kinh t nh nc c rt nhiu loi ph cp khc nhau nh: Ph cp trch nhim, ph cp c hi, nguy him, ph cp t , ph cp khu vc 3.3 Tin thng Tin thng l mt loi kch thch vt cht c tc dng rt tch cc i vi ngi lao ng. C rt nhiu loi tin thng nh: thng nng sut; thng tit kim; thng sng kin; thng kt qu lao ng; thng tm c ni cung ng, tiu th, k kt hp ng mi; thng m bo ngy cng; thng v lng trung thnh, tn ty vi doanh nghip 3.4. Phc li Cc lai phc li ngi lao ng hng rt a dng, ph thuc vo yu t khc nhau nh: Quy nh cu Chnh ph, tp qun, mc pht trin kinh t, kh nng ti chnh v cc yu t hon cnh c th cu doanh nghip. Phc li c tc dng kch thch nhn vin trung thnh, gn b vi doanh nghip. Phc li cu doanh nghip gm c: bo him x hi, bo him y t, bo him tai nn, hu tr, ngh php, ngh l, n tra, tr cp cho cc nhn vin ng con, hoc c hon cnh kh khn, tng qu cho nhn vin vo cc dp sinh nht, hiu, h Cc khon tin bo him x hi, tin hu tr, tin lung khi nghi php, ngh l thng c tnh theo quy nh ca Chnh ph v theo mc lng cu ngi lao ng. Cc khon phc li khc thng c tnh ng hng cho cng nhn vin.
87

IV. CC HNH THC TR LNG 4.1. Tr lng theo thi gian o Nhn vin c tr lng theo thi gian: gi, ngy, tun, thng, nm. o Tin lng tr cho nhn vin thng c tnh trn c s s lng thi gian lm vic v n gi lng trong mt n v thi gian. o Trn c s ca bng nh gi cng vic, cc cng vic s c sp xp mt s ngch bc lng nht nh. Lcn =tg * T Trong : Lcn: Lng cng nhn tg: n gi thi gian T: Tng thi gian. kch thch ngi lao ng, ch doanh nghip c th s dng h s k. Khi lng cng nhn c tnh theo cng thc: Lcn = tg * T (1+k) Trong : k l h s thng (thng chuyn cn, thng nng sut, thng cht lng) Tr lng theo thi gian thng c s dng i vi mt s lai cng vic cu lao ng khng lnh ngh hoc nhng cng vic kh tin hnh nh mc chnh xc. 4.2. Tr lng theo nhn vin Khi nhn vin c trnh tay ngh k nng khc nhau, doanh nghip nn tr lng nhn vin theo yu cu v tnh cht cng vic Mi khi nhn vin c thm vi chng ch hc vn hoc cc bng cp nng cao trnh lnh ngh cn thit cho cng vic, h u c tng lng. H thng tr lng theo nhn vin kch thch nhn vin nng cao trnh lnh ngh, p ng cc nhu cu o to, pht trin cc cng ty trong thi k i mi. 4.3. Tr lng theo sn phm 4.3.1. Tr lng theo sn phm trc tip Tr lng theo sn phm trc tip c p dng rng ri i vi cng nhn trc tip sn xut, trong iu kin qu trnh lao ng cu h mang tnh c lp tng i. C th nh mc v kim tra nghim thu sn phm.Khi lng cng nhn c tnh theo cng thc : Lcntt = sp * Q Trong : - Lcntt: Lng cng nhn trc tip - sp: n gi sn phm - Q: S lng sn phm c sn xut.
88

u im: Kch thch cng nhn c gng nng cao trnh tay ngh Nng cao nng sut lao ng Cch tnh lng d hiu, cng nhn d dng tnh c thu nhp cu mnh sau khi hon thnh nhim v sn sut. Nhc im: Ngi lao ng t quan tm vi vic s dng my mc Thit b nguyn vt liu thng b lng ph t chm lo n cng vic chung cu tp th. 4.3.2. Tr lng theo sn phm gin tip p dng cho nhng cng nhn ph m cng vic ca h c th nh hng nhiu n kt qu lao ng cu cng nhn chnh hng theo sn phm nh: cng nhn ca phn xng c kh, bao b c im cu hnh thc tr lng theo sn phm gin tip l: thu nhp cu h ty thuc vo kt qu sn xut cu cng nhn chnh. Tin lng tnh theo cng thc: Lcnpv = sp * Q * k Trong : - Lcnpv: lng cho cng nhn phuc v - sp: n gi sn phm - Q: s lng sn phm sn xut c - K: h s dnh cho lao ng phc v (k = 1 hoc k > 1 hoc k <1). Cch tr lng ny kch thch cng nhn phc vu lm tt cho cng nhn chnh, to iu kin cho cng nhn chnh nng cao mc sn lng. 4.3.3. Tr lng theo gi chun Tng t nh tr lng theo sn phm, doanh nghip s dng thi gian chun, quy nh cho cng nhn thc hin mt khi lng cng vic nht nh. Khi cng nhn thc hin cng vic nhanh hn mc quy inh h s c tr lng ly k. Lcn = spi * Qi Trong : - spi: n gi sn phm th i - Qi: s lng sn phm th I V d: Cng ty may Vit Tin quy inh n gi tin lng cho n v sn phm l: 2000. Nhng n gi cho cc sn phm t th 11 s l 2200 . Tr lng theo gi chun lu k c tc dng kch thch cng nhn rt nhiu. Thng p dng khi doanh nghip cn hon thnh gp mt khi lng cng vic trong mt thi gian nht inh. 4.3.4. Tin hoa hng Tin hoa hng thng c p dng cho nhn vin bn hng c th p dng 2 cch tnh hoa hng:
89

- Tin lng hon thnh tnh theo t l % trn doanh s bn . - Tin lng c tnh bng thi gian theo thng hoc ngy v t l % trn doanh s bn c trong thng T l % hoa hng c tnh rt khc bit trong cc doanh nghip, ph thuc vo: tnh cht cc loi mt hng kinh doanh, tnh cnh tranh trn th trng i vi sn phm, vng hot ng nh quy m dn s, th hiu ngi tiu dng, mc sng dn c 4.3.5. Tr lng theo nhm Thng p dng cho nhng cng vic c tnh cht tng hp, gm nhiu khu lin kt.Ton b khi lng cng vic s dc giao khon cho nhm, i thc hin. Tin lng s c tr cho nhm. Nguyn tc lng khon: - Trnh chuyn mn mi ngi (thng qua h s mc lng His) - Thi gian thc t lm vic cu mi ngi (Tti) - Mc tham gia tch cc, nhit tnhcu mi ngi vo kt qu thc hin cng vic cu nhm (Ki). Nh vy thi gian lm vic quy chun cu cng nhn i s l : Tci = His * Tsi * Ki Tng thi gian lm vic quy chun cu tt c cng nhn trong nhm c tnh theo cng thc: Tng thi gian chun = ni=1 Tci Trong : n l cng nhn trong nhm. Tin cng cu mi cng nhn c xc nh trn c s s tin khon chung ca c nhm v thi gian lm vic chun ca mi ngi, theo cng thc. S tin khon cho c nhm x Tci Wi= Tng thi gian chun V d: Nhm lao ng c 4 ngi, cn hon thnh cng vic trong 7 ngy. Lng khon l 30 triu VN. Lng cu mi ngi l bao nhiu ? Bng 6.1: Tr lng khon cho nhm ngi lao ng. Cng nhn H s trnh H s thm nin H s tch cc Tng h s A B C D CNG 1.5 1.5 1.0 1.0 2.0 0.5 1.5 0.5 1.0 1.0 1.5 2.0 4.5 3.0 4.0 3.5 15

n gi h s: 30.000.000:15 = 2.000.000 VN/HS Thu nhp ca mi ngi:

90

Lcn A = 4.5 * 2.000.000 = 9.000.000 Lcn B = 3.0* 2.000.000 = 6.000.000 Lcn C = 4.0 * 2.000.000 = 8.000.000 Lcn D = 3.5 * 2.000.000 = 7.000.000 V. YU T LUT PHP TRONG TR CNG LAO NG VIT NAM Quy nh v thi gian lm vic v ngh php Thi gian lm vic l 8gi/ngy Ngi s dng lao ng v ngi lao ngc th tho thun lm vic thm gi, nhng khng qu 4 gi /ngy, 200 gi /nm. Ngi lao ng c ngh lm vic hng nguyn lng trong cc dp: Ngy l Tt dng lch ngy 1/1 (1 ngy ) Tt m lch 1ngy cui nm ,ba ngy u nm (4 ngy) Ngy gi t Vua Hng ngy 15/3 m lch (1 ngy); Ngy Chin thng: 30/4 (1 ngy); Ngy Quc t lao ng: ngy 1/5 (1 ngy); Ngy Quc khnh: ngy 2/9 (1 ngy); Ngh php sau khi lm vic 12 thng - 12 ngy i vi ngi lm vic trong iu kin bnh thng; - 16 ngy i vi ngi lm vic trong iu kin c bit nng nhc, c hi. Ngh c nhn - Kt hn: 3 ngy; - Con kt hn: 1 ngy; - B hoc m ca bn thn ngi lao ng, b hoc m ca v, ca chng, hoc v, hoc chng, hoc con cht ngh 3 ngy. Quy nh v lao ng tr em, ph n Lut lao ng Vit Nam nghim cm cc doanh nghip nhn tr em di 15 tui vo lm vic, tr mt s ngh do B Lao ng Thng binh X hi quy nh. Ngi s dng lao ng khng c sa thi hoc n phng chm dt hp ng lao ng i vi lao ng n v l do kt hn, c thai, ngh thai sn, nui con di 12 thng tui, tr trng hp doanh nghip chm dt hot ng. Khi sinh con ph n c ngh t 4 6 thng v hng quyn li ngh thai sn. Cc quy nh v phc li x hi nh bo him x hi, m au, thai sn, tai nn lao ng

91

Nh nc quy nh bo him x hi bt buc c p dng cho nhng doanh nghip s dng t 10 ngi tr ln. Ngi lao ng c hng cc ch tr cp bo him x hi, m au, tai nn lao ng, bnh ngh nghip, thai sn, hu tr v tin t tut. Theo quy nh: - Ngi s dng lao ng phi ng: 15% so vi tng qy lng, ngi lao ng ng 5% tin lng. Ngi lao ng c hng ch hu tr hng thng khi: - Ngi lao ng ng bo him x hi 20 nm tr ln; - Tui i 60 i vi nam, 55 i vi n. Trong thi gian ngh thai sn, ngi lao ng n ng bo him x hi s c tr cp bo him x hi bng 100% tin lng v tr cp thm mt thng lng i vi trng hp sinh con th nht, th hai. Trong thi gian lm vic nu lao ng cht do tai nn lao ng, bnh ngh nghip th thn nhn c hng ch t tut v c qu bo him tr cp thm mt ln bng 24 thng tin lng ti thiu theo quy nh ca Chnh ph. VI. NH HNG CA TIN LNG 6.1. nh hng ca tin lng n vic chn ngh, chn vic Tin lng l mt nhn t quan trng cho la chn ngh nghip v la chn vic lm. Thng thng nhng ngh, nhng cng vic c kh nng c tr mc lng cao nh: kinh doanh, lut s, kim st hoc cc lnh vc du kh, cng ngh thng tin...th thu ht ng o ngi lao ng tham gia np n v chn vic lm, chn lnh vc hot ng. Cng bng v tin lng v s hi lng v cng vic. ln v tin lng m mi ngi nhn c s lm cho h hi lng hoc khng hi lng v cng vic. S cng bng v th lao cng qun trit th s hi lng v cng vic cng cao, hot ng ca t chc cng c hiu qu v mc tiu cng t c. Nhn thc v mi quan h gia cng bng v th lao lao ng v s hi lng v cng vic c th c xem xt da vo: Cc yu t thuc v c nhn mi ngi lao ng khc nhau dn n s lng tin lng v loi tin lng mi ngi nhn c khc nhau. Cc yu t thuc v t chc s quyt nh chnh sch th lao ca t chc. T , s lng tin lng m t chc s tr cho ngi lao ng da vo cng vic trong t chc. Kt qu ca so snh cc yu t thuc v c nhn ngi lao ng vi cc yu t thuc v cng vic s to nn nhn thc ca ngi lao ng rng h c i x cng bng. n lt n li tc ng n s hi lng cng vic v kt qu thc hic cng vic.
92

6.2. Tin lng v kt qu thc hin cng vic. Thng thng, tin lng nhn c cng cao dn n kt qu thc hin cng vic cng tt v ngc li. Tin lng s ng vin nhn vin nu nhn vin tin chc rng hon thnh cng vic tt s nhn c tin lng cao hn v ngc li. Cc doanh nghip phi nhn mnh tm quan trng ca quan h gia tin lng v s hon thnh cng vic. Nhng hu qu tiu cc ca mi quan h gia s thc hin tt cng vic v tr lng cao phi c gim thiu. Tin lng v s dng ngy cng, gi cng. Tin lng nhn c c nh hng quyt nh n s c mt hay vng mt trong cng tc ca ngi lao ng. S vng mt c th l mt cch phn ng ca ngi lao ng vi mc tin lng khng ph hp, khng cng bng ca t chc. Trong trng hp ny ngi lao ng thng a ra cc l do chung chung nh m au, xin ngh php hoc xin ngh nhn c cc c hi khc m vn c nhn lng. Tuy vy, mt s ngi vng mt ngay c khi b ct gim lng. Bin php c th p dng hn ch vng mt, n mun, v sm nh: p dng tr cng theo gi lm vic, tr cng lm thm gi, khuyn khch t thc hin, pht minh sng kin... Tin lng v thuyn chuyn lao ng. Tin lng c nh hng quyt nh n s hi lng cng vic, ng thi c ngi lao ng rt coi trng khi h quyt nh k hp ng lm vic ti doanh nghip hay chuyn doanh nghip khc. Tin lng v hiu qu hot ng ca t chc. Tin lng ng vai tr l n by kinh t kch thch ngi lao ng v s nh hng n la chn ngh nghip, vic lm, hi lng cng vic, vng mt, thuyn chuyn. S nh hng ny khng ging nhau gia nhng ngi lao ng v ph thuc vo: tui, gii tnh, mc thu nhp, tnh trng gia nh, trnh gio dc v cc yu t kinh t, vn ho, x hi khc. Tin lng cng c quan h cht ch, bin chng vi cc hiu qu hot ng ca t chc. Tin lng cng cao, s hi lng ca cng vic ngy cng tng cng, gim lng ph gi cng, ngy cng, ngi lao ng gn b vi t chc, gim thuyn chuyn lao ng, tng nng sut, cht lng v hiu qu hot ng sn xut kinh doanh ca t chc. Mt khi mc tiu ca t chc t c li c iu kin nng cao mc sng vt cht v tinh thn ca ngi lao ng, to ng lc kch thch ngi lao ng.

93

Chng 9: QUAN H LAO NG Mc tiu: - Trnh by c khi nim v ni dung chnh ca hp ng lao ng - Phn tch c vai tr ca cng on - Hiu c ni dung ca tho c lao ng tp th I. KHI QUT V QUAN H LAO NG TRONG DOANH NGHIP 1.1. Khi nim Hot ng lao ng tp th ny sinh ra mi quan h x hi gia ngi vi ngi. Cc mi quan h lin quan n li ch ca t chc ny vi t chc khc c a v khc nhau trong ton b qu trnh lao ng v chnh l quan h lao ng. Quan h lao ng c iu chnh bi Lut lao ng. V trong quan h lao ng, Cng on cng ng mt vai tr quan trng trong vic bo v v u tranh cho quyn li hp php ca ngi lao ng trong khun kh php lut. 1.2. Cc ch th Quan h lao ng xut hin khi c hai ch th: gia ngi lao ng vi nhau v gia ngi lao ng vi ngi s dng lao ng. 1.2.1. Ngi s dng lao ng Ngi s dng lao ng l nhng ngi s hu t liu sn xut ng thi la ngi qun l, iu hnh doanh nghip hoc l nhng ngi c ch t liu sn xut y quyn, thu mn, b nhim trc tip thc hin cng vic qun l iu hnh doanh nghip v c ton quyn s dng v tr cng ngi lao ng. Ngi s dng lao ng l ngi c quyn tuyn chn lao ng, b tr, iu hnh lao ng theo nhu cu sn xut kinh doanh; c quyn khen thng, x l cc vi phm k lut lao ng theo qui nh ca Lut lao ng. Ngi s dng lao ng c cc quyn v ngha v c bn sau: 1. C quyn c i din thng lng, k kt tha c lao ng tp th trong doanh nghip hoc tha c lao ng tp th ngnh; c trch nhim cng tc vi Cng on bn bc cc vn v quan h lao ng, ci thin i sng vt cht v tinh thn ca ngi lao ng. 2. C ngha v thc hin Hp ng lao ng, tha c lao ng tp th v nhng tha thun khc vi ngi lao ng, tn trng danh d, nhn phm v i x ng n vi ngi lao ng. 1.2.2. Ngi lao ng Bao gm tt c nhng ngi lm vic vi ngi s dng lao ng nhm mc ch ly tin cng v thuc quyn iu khin ca ngi ch trong thi gian lm vic.
94

Ngi lao ng phi t nht 15 tui, c kh nng lao ng v c giao kt hp ng lao ng. Ngi lao ng c cc quyn v ngha v c bn sau: 1. c tr lng trn c s tha thun vi ngi s dng lao ng nhng khng thp hn mc lng ti thiu do nh nc qui nh v theo nng sut, cht lng, hiu qu cng vic; c bo h lao ng, lm vic trong nhng iu kin bo m an ton lao ng, v sinh lao ng; ngh theo ch , ngh hng nm c lng v c bo him x hi theo qui nh php lut. Nh nc qui nh ch lao ng v chnh sch x hi bo v lao ng n v cc loi lao ng c c im ring. 2. Ngi lao ng c quyn thnh lp, hot ng cng on theo Lut Cng on bo v quyn v li ch hp php ca mnh; c hng phc li tp th, tham gia qun l doanh nghip theo ni qui ca doanh nghip v qui nh ca php lut. 3. Ngi lao ng c ngha v thc hin hp ng lao ng, tha c lao ng tp th, chp hnh k lut lao ng, ni qui lao ng v tun theo s iu hnh hp php ca ngi s dng lao ng. 4. Ngi lao ng c quyn nh cng theo qui nh ca php lut. II. CNG ON Hin nay trn th gii c nhiu t chc cng on, k c mi quc gia cng c th c nhiu t chc cng on (c bit cc nc Chu u). Vit Nam ch c duy nht mt loi t chc cng on c nh ngha trong Lut cng on nm 1990: Cng on l t chc chnh tr x hi rng ln ca giai cp cng nhn v ca ngi lao ng Vit Nam t nguyn lp ra di s lnh o ca ng Cng Sn Vit Nam; l thnh vin trong h thng chnh tr ca x hi Vit Nam; l trng hc XHCN ca ngi lao ng Vai tr ca cng on c 3 nhim v quan trng: 1. Bo v quyn li hp php, chnh ng ca ngi lao ng; c trch nhim cng tham gia vi nh nc pht trin sn xut, gii quyt vic lm, ci thin i sng vt cht, tinh thn ca ngi lao ng 2. Tham gia vo qun l DN, qun l nh nc trong phm vi chc nng v nhim v ca mnh, thc hin quyn kim tra, gim st hot ng ca c quan, n v, t chc theo qui nh ca php lut. 3. ng vin gio dc ngi lao ng pht huy vai tr lm ch t nc, thc hin ngha v cng dn, xy dng v bo v t quc Vit Nam XHCN. Nhng, mc d nh nc khuyn khch ngi lao ng, nhn vin tt c DN (thuc mi thnh phn kinh t) tham gia t chc cng on v tt c DN cn thnh lp cng on, nhng trong thc t hin nay c nc ch mi c 4305 doanh nghip thnh lp t chc cng on trong tng s 10.000 12.000 doanh nghip c s lao ng t 10 ngi tr ln, vi tng s lao ng 263.455 ngi.
95

c im Vit Nam l trong cc DN nh thng c mi quan h b con, bn b thn thit gia ngi s dng lao ng v ngi lao ng, nn c nhiu vn t nh, cho d b bc lt, ngi lao ng cng khng dm phn nn hoc u tranh v ngi ng chm n cc vn tnh cm trn. Trong cc DNNN, th nh c s lnh o su st ca cc chi b ng (trong thng c thnh vin Ban chp hnh hay ch tch cng on c s), nn cng t khi xy ra tranh chp, mu thun g gia tp th ngi lao ng v lnh o DNNN. Ring trong cc DN c vn u t 100% ca nc ngoi hoc lin doanh vi nc ngoi, cng nhn lao ng thng c trnh vn ha cao hn cc DN trong nc, nhng iu kin lm vic thng li rt kht khe hn nhiu so vi ti cc DN ngoi quc doanh. cc DN c vn u t nc ngoi ny, ngoi i hi li ch kinh t b vi phm nh tin lng, tin thng, iu kin lm vic, ngi cng nhn lao ng cn phi u tranh vi nhng s ngc i, cc hnh vi th bo, xc phm nhn phm cng nhn ca cc nh qun l III. PHNG THC GII QUYT QUAN H HP NG LAO NG 3.1. Hp ng lao ng 3.1.1. Khi nim iu 26- B lut lao ng quy nh v hp ng lao ng (vit tt l HL) nh sau: Hp ng lao ng l s tha thun gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng v vic lm c tr cng, iu kin lao ng, quyn v ngha v ca mi bn trong quan h lao ng 3.1.2. Cc loi hp ng lao ng Hp ng lao ng khng xc nh thi hn: l loi hp ng m trong hai bn khng n nh trc thi hn kt thc trong bng hp ng, p dng nhng cng vic c tnh cht thng xuyn, n nh t mt nm tr ln. Hp ng lao ng c thi hn: l loi hp ng m hai bn n nh c thi hn kt thc, thi im chm dt hiu lc ca hp ng. Hp ng lao ng c thi hn c chia thnh nhiu loi cn c vo thi gian hiu lc ca hp ng: hp ng lao ng c thi hn t 1 nm n 3 nm; hp ng lao ng 1 nm; hp ng lao ng thi v. 3.1.3. Tnh cht ca HL v k kt HL - Hp ng lao ng c k kt bng vn bn v phi c lm thnh 2 bn, mi bn gi 1 bn. i vi mt s cng vic c tnh cht tm thi m thi hn di 3 thng hoc i vi lao ng gip vic gia nh th cc bn c th giao kt bng ming (28 LL).

96

- HL phi c nhng ni dung ch yu nh: cng vic phi lm, thi gian lm vic, thi gi ngh ngi, tin lng, a im lm vic, thi hn hp ng, iu kin v an ton lao ng, v sinh lao ng v bo him x hi vi ngi lao ng ( 29 LL). - HL c th c ( 30 LL): + Giao kt trc tip gia ngi lao ng vi ngi s dng lao ng. + K kt gia ngi s dng lao ng vi ngi c y quyn hp php thay mt cho nhm ngi lao ng (trong trng hp ny HL c hiu lc nh k kt vi tng ngi). + Ngi lao ng (NL) c th giao kt mt hoc nhiu HL vi mt hoc nhiu ngi s dng lao ng (SDL), nhng phi m bo thc hin y cc hp ng giao kt. + Cng vic theo HL phi do ngi giao kt thc hin, khng c giao cho ngi khc (nu khng c s ng ca ngi SDL). + Ngi SDL v NL tha thun v vic lm th, thi gian th vic, v quyn v ngha v ca 2 bn. Tin lng ca ngi lao ng trong thi gian th vic t nht phi bng 70% mc lng cp bc ca cng vic . Thi gian th vic khng c qu 60 ngy i vi lao ng chuyn mn k thut cao v khng c qu 30 ngy i vi cc loi lao ng khc. Trong thi gian th vic, mi bn c quyn hy b tha thun lm th m khng cn bo trc v khng phi bi thng nu vic lm th khng t yu cu m 2 bn tha thun. Khi vic lm th t yu cu th ngi s dng lao ng phi nhn ngi lao ng vo lm vic chnh thc nh tha thun. + HL c hiu lc k t ngy giao kt hoc t ngy do 2 bn tha thun (iu 33 Lut lao ng). 3.2. Tha c lao ng tp th 3.2.1. Khi nim Tha c lao ng tp th l mt vn bn tha thun gia tp th ngi lao ng v ngi s dng lao ng v cc iu kin lao ng v s dng lao ng, quyn li v ngha v ca hai bn trong quan h lao ng. Thng qua tha c lao ng tp th, s thng nht v ch lao ng v nhng vn th lao, chnh sch i ng ph hp i vi nhng ngi lao ng trong mt ngnh ngh, cng vic trong DN, mt ngnh hoc mt vng s c tc dng lm gim thiu nhng cnh tranh khng chnh ng, khng cn thit. cc doanh nghip c t chc Cng on th lnh o doanh nghip phi tha thun vi i din cng on v tt c cc vn quan trng nht lin quan n quyn li ca ngi lao ng (nh lng, thng, gi lm vic, iu kin lm vic, bo him x hi v.v) Tha c lao ng tp th thng c k gia i din tp th ngi lao ng v i din ca ngi s dng lao ng (nu doanh nghip no khng t t l 50%
97

cng on vin/tng s lao ng th phi bu thm ngi i din cho nhng ngi lao ng ngoi t chc cng on. V nhng doanh nghip khng c t chc cng on, th phi c Ban i din vi t nht l 3 ngi do tp th ngi lao ng bu ra v c c quan lao ng cp tnh cng nhn). 3.2.2. Ni dung ca Tha c lao ng tp th Bao gm cc iu khon lin quan n cc ni dung sau: - Tin lng, tin thng v cc ph cp tr cho ngi lao ng. - Vn m bo vic lm v iu kin lm vic cho ngi lao ng. - Thi gian lm vic v ngh ngi. - Bo him x hi, bo him y t. - Vn khen thng, k lut, hiu h, tang ma, sinh nht v mt s vn khc. 3.2.3. Qu trnh tho lun v k kt tha c lao ng tp th Vic tha thun i n k kt Tha c lao ng tp th c tin hnh qua 4 bc sau: Bc 1: Cc bn a ra yu cu ni dung cn thng lng (yu cu quan trng th phi thng nht; cc yu cu mong i ca hai bn nhng khng i hi phi t c v mt s yu cu ch c tnh cch mt c). Bc 2: Tin hnh thng lng trn c s xem xt cc yu cu v ni dung ca mi bn. Bc 3: Xy dng bng d tho Tha c lao ng tp th tham kho kin ca c quan lin on lao ng. Bc 4: Hon chnh d tho Tha c lao ng tp th v tin hnh k kt sau khi nht tr ca c hai bn. Tha c lao ng phi m bo tun th qui nh lut php (nu tri php lut hoc khng ng trnh t k kt, hoc do ngi k khng thm quyn, hoc khng ng k vi c quan lao ng c thm quyn th tha c s v hiu). 3.3. Tranh chp lao ng 3.3.1. Khi nim Tranh chp lao ng thng pht sinh t nhng mu thun phi gii quyt trong phm vi quan h lao ng. Theo khi nim ca lut php VN, th tranh chp lao ng c th xy ra gia c nhn ngi lao ng hoc gia tp th ngi lao ng vi ngi s dng lao ng v quyn v li ch hp php c lin quan n vic lm, tin lng, thu nhp, iu kin lm vic, v thc hin hp ng lao ng, tha c tp th v c trong qu trnh hc ngh. 3.2.2. Nguyn tc gii quyt tranh chp lao ng Nhm hai mc ch: gii ta nhng bt ng b tc trong qu trnh gii quyt tranh chp nhng vn phi m bo quyn v li ch ca mi bn; ng thi m bo ti a cho vic n nh mi quan h lao ng.
98

Cc tranh chp lao ng, v vy, c gii quyt da trn cc nguyn tc sau: - Phi thng lng trc tip v t dn xp gia hai bn ti ni xy ra tranh chp. - Trn c s tn trng quyn v li ch ca hai bn, ca x hi v theo ng php lut khi tin hnh cc bin php ha gii, trng ti. - Gii quyt cng khai, khch quan, kp thi, nhanh chng v ng php lut. - C s tham gia ca i din cng on v i din ca ngi s dng lao ng trong qu trnh gii quyt tranh chp. 3.3.3. Trnh t gii quyt tranh chp lao ng Bc 1: Hp ha gii (do Hi ng ha gii ch tr v phi c mt 2 bn tranh chp). Bc 2: Hi ng ha gii a ra phng n ha gii (nu hai bn thng nht th k vo bin bn ha gii thnh v phi c trch nhim chp hnh kt qu ha gii. Nu ha gii khng thnh, Hi ng ha gii lp bin bn gi cho mi bn tranh chp, mi bn c quyn khi kin ra Ta n nhn dn cp Huyn v tranh chp c nhn hoc Ta n nhn dn cp tnh, thnh ph v tranh chp lao ng tp th, xt x). 3.3.4. Quyn v ngha v ca cc bn tranh chp lao ng Quyn: - C th trc tip hoc thng qua i din ca mnh tham gia qu trnh tranh chp lao ng. - Rt n hoc thay i ni dung tranh chp. - Yu cu thay i ngi trc tip tin hnh (ha gii vin, trng ti, thm phn) vic gii quyt tranh chp lao ng, nu c l do chnh ng cho rng h khng th m bo tnh khch quan, cng bng) Ngha v: - Cung cp y cc ti liu chng t theo yu cu ca c quan, t chc gii quyt tranh chp lao ng. - Nghim chnh chp hnh cc tha thun thng nht, bin bn ha gii thnh, quyt nh ca c quan thm quyn gii quyt tranh chp lao ng. IV. K LUT LAO NG 4.1. Khi nim k lut lao ng K lut lao ng l nhng tiu chun quy nh hnh vi ca c nhn hoc nhm ngi lao ng m t chc xy dng nn da trn c s php l hin hnh v cc chun mc o c x hi. 4.2. Cc hnh thc k lut C 3 hnh thc k lut K lut ngn nga: (ph bnh) da trn c s a ra nhng nhc nh nh nhng c tnh xy dng. Ngi lao ng thy bn thn mnh khng b bi xu, x nhc.
99

K lut khin trch: l hnh thc k lut chnh thc hn v c tin hnh t nh kn o pha sau cnh ca. Mc ch l tip cn tch cc nhm to c hi cho ngi vi phm sa cha vn v trnh lp li trong tng lai, gip ngi lao ng hiu r iu h ang lm khng c chp nhn nhng mi vic c th s tha mn nu h thc s c chuyn bin theo hng mong i ca t chc. K lut trng pht (cnh co): l cch cui cng p dng i vi ngi vi phm l lut, i khi cn c gi l k lut ng n hoc k lut tin b, bi n a ra nhng hnh pht nghim khc hn, tng theo thi gian i vi nhng ngi b k lut. Thng thng cc mc ni tip ca k lut trng pht nh sau: Cnh co ming, Cnh co bng vn bn, nh ch cng tc, sa thi Theo iu 84.1 B lut Lao ng Vit Nam: Ty theo mc vi phm, c 3 hnh thc x l: - Khin trch - Ko di thi hn nng lng khng qu 6 thng hoc chuyn lm cng vic khc c mc lng thp hn trong thi hn ti a 6 thng hoc cch chc - Sa thi. Ch p dng khi: Ngi lao ng c hnh vi trm cp, tham tit l b mt hoc c hnh vi lm thit hi nghim trng ti sn, li ch ca t chc. Trong thi hn b x l k lut ko di thi gian nng lng hoc chuyn lm cng vic khc li ti phm hoc b cch chc m ti phm. T b vic 5 ngy dn trong thng hoc 20 ngy cng dn trong mt nm m khng c l do chnh ng.

TI LIU THAM KHO 1) Qun tri nhn s - TS. Nguyn Thanh Hi - Nxb Thng K H Ni 2002 2) Qun tr ngun nhn lc TS. Trn Kim Dung - NXB Thng K 2006. 3) Qun tr nhn s TS. Nguyn Hu Thn - NXB Thng K 2006.
100

4) Gio trnh qun tr nhn lc ThS. Nguyn Vn im & PGS.TS. Nguyn Ngc Qun - NXB Lao ng X hi 2004. 5) nh gi nng lc lm vic nhn vin Hong Ngc Tuyn & L Ngc Phng Anh - NXB Tng hp TP.HCM 2004. 6) Qun l s thay i Trn Th Bch Nga & Phm Ngc Su - NXB Tng hp TP.HCM 2006. 7) Chin lc v chnh sch kinh doanh PGS.TS Nguyn Th Lin Dip, ThS Phm Vn Nam NXB Thng K 1998. 8) TS. H Vn Hi (2006), Qun tr ngun nhn lc, Nh xut bn Bu in. 9) Vin Nghin cu v o to v qun l (2004), Phng php & K nng Qun l nhn s, Nh xut bn Lao ng x hi.

101