Kunstmatig nieuw leven.

Na dit hoofdstuk kun je:

• Benoemen wat biotechnologie is;
• Benoemen wat genen zijn;
• Benoemen wat DNA is;
• Benoemen wat genetische modificatie is.

Biotechnologie.
Als je het woord biotechnologie hoort
denk je misschien aan enge dingen.
Moorden die via DNA sporen kunnen
worden opgelost, voorspellingen van
ziekten die in je familie zitten en die jij
over 10 jaar ook kunt krijgen, enz.
Inderdaad er is veel mogelijk met
biotechnologie. In de afbeelding zie je
dat het al mogelijk is om een menselijk
oor te laten groeien aan een muis. En
zo zijn er nog wel meer vreemde voorbeelden te noemen. Maar wat is nu precies
biotechnologie? 'Bio' betekent leven. Met techniek wordt iets gemaakt. Die levende
wezens kunnen dieren of planten zijn. Maar ook de kleinste organismen: bacteriën,
schimmels en gisten.

Biotechnologie is niet nieuw. Al

eeuwen maken mensen yoghurt
met behulp van melkzuurbacteriën,
of wat te denken van bier en wijn
dat gemaakt wordt met behulp van
gist. Ook kaas wordt vaak gemaakt
met behulp van schimmels en bacteriën
Tegenwoordig lees je vaak iets in de
krant of tijdschriften over biotechnologie.
Vaak wordt daar het veranderen van
erfelijke eigenschappen van dieren of
planten mee bedoeld.

Biotechnologie is ook erfelijke eigenschappen van planten of dieren veranderen.

Dat noem je genetische modificatie of genetische manipulatie.

Vragen.
1. Vul in.
Het woord biotechnologie is te splitsen in ‘bio’ en technologie.
‘Bio’ betekent …………………………………………………………………..
En met techniek wordt iets ……………………………………………………
 2. Noem 5 groepen ‘levende wezens’.
1. ……………………………………. 4. …………………………………….
2. ……………………………………. 5. …………………………………….
3. …………………………………….

3. Een bekende vorm van biotechnologie is het maken van kaas met behulp van
schimmels. Geef nog twee voorbeelden van biotechnologie uit de dagelijkse
praktijk.
1. ………………………………………………………………………………………
2. ………………………………………………………………………………………

4. Onder biotechnologie verstaat men:

I. Producten maken met levende wezens.
II. Het veranderen van erfelijke eigenschappen van levende wezens.
A. Alleen I is juist.
B. Alleen II is juist
C. Zowel I en II zijn juist

5. Een ander woord voor het veranderen van erfelijke eigenschappen is

A. Generieke modificatie.
B. Generieke manipulatie
C. Genetische modificatie.

Erfelijke eigenschappen veranderen

Om te kunnen begrijpen hoe erfelijke eigenschappen kunnen veranderen, moe we eerst
iets weten van de cellen van de planten en dieren. Bij elk levend wezen zitten
chromosomen in de celkern. Op de chromosomen bevinden zich de genen. Genen zijn de
dragers van alle erfelijke eigenschappen. De genen bepalen of I bevruchte eicel
uiteindelijk zal uitgroeien tot een olifant, een mens, een schilpad een paardebloem,
enzovoort.
Genen bezitten de stof DNA. In het DNA is in gecodeerde vorm aangegeven hoe de plant
ofhet dier moet groeien. DNA kan soms veranderen. Denk maar eens aan de plotselinge
rare verandering bij dieren: kalfje met 5 poten, witte mol en dergelijke afwijkingen. Meestal
sterven dit soort rariteiten. Soms maakt de mens hier ook gebruik van. Je kunt
bijvoorbeeld 10 000 appelzaadjes planten en er juist die nieuwe appelboom uitkiezen, die
de allerdikste appels geeft. Dit noem je selectie.

Chromosomen zitten in de celkern van een plant of dier.

Genen zitten op het chromosoom.
Genen bepalen de erfelijke eigenschappen.
Een gen bestaat uit de stof DNA. DNA kan veranderen.

Vragen.
6. Trek de juiste verbindingslijnen tussen woorden links en beschrijving rechts.
Biotechnologie in de celkern

Nieuwe soorten ontwikkelen bestaat uit de tof DNA

Chromosomen iets maken met levende wezens

Genen kruising en selectie

7. Vul onderstaand schema in.

naam plaats functie
Celkern De celkern bestuurt de cel

In de celkern Hierop zitten de genen

genen

Stof die de codes bevat hoe een

levend wezen moet groeien.

Genetische modificatie
Het is mogelijk om stukjes DNA van een dier of plant op een ander dier of andere plant
over te brengen. Zo kun je snel een gunstige eigenschap van een plant of dier selecteren.
Als de nieuwe plant of het nieuwe dier zich vermeerdert, dan blijft hij de overgebrachte
eigenschappen bezitten. Deze manier van erfelijke eigenschappen veranderen noem je
genetische manipulatie of genetische modificatie.
Via genetische modificatie kun je erfelijke eigenschappen van bet ene organisme
overbrengen naar bet andere organisme.
Genetische modificatie noem je ook wel genetische manipulatie.
Voordelen van genetische modificatie
Een groot voordeel van biotechnologie en genetische
manipulatie is dat je snel een nieuwe eigenschap kunt
aanbrengen in planten of dieren. Die nieuwe
eigenschap kun je zelfkiezen. Je kunt bijvoorbeeld
planten kweken die extra grote vruchten geven. Je kunt
ook planten kweken die ongevoelig zijn voor een
bepaald onkruidbestrijdingsmiddel. Je kunt dan zonder
problemen onkruidbestrijdingsmiddelen spuiten over
de akker met genetisch veranderde planten. De veranderde planten blijven leven en de
onkruiden gaan dood.
Een ander vaarbeeld is de toepassing in de medische wereld. Je kunt planten en dieren
stoffen laten maken die gebruikt kunnen worden in medicijnen.
Of je kunt planten maken met nuttige nieuwe eigenschappen. Het is mogelijk om granen
te kweken die tegen droogte af kou bestand zijn. Voor de mensen uit arme landen die
honger lijden, is dit een zaak van leven af sterven.

Nadelen van genetische modificatie

Er zijn de laatste jaren veel mensen die bang zijn
voor al die nieuwe veranderingen. Ze vinden dat
wij als mensen niet zomaar met de natuur mogen
spelen. "De gevolgen zijn niet te overzien als er
iets fout gaat" zeggen ze. Of: "Stel je eens voor
dat je een gevaarlijk nieuw wezen kweekt, dat ons
mensen ernstig ziek kan maken!"
Ook binnen de biologische landbouw is genetische manipulatie niet toegestaan. Men wil
namelijk zo natuurlijk mogelijk werken en genetische gemanipuleerd of gemodificeerd
materiaal hoort er niet bij .
En wat te denken van bedrijven die alleen maar zaden verkopen, die bestand zijn tegen
het onkruidbestrijdingsmiddel dat zij zelf ook verkopen?
"Bedrijven hebben ons dan in hun macht" zeggen ze.
Je ziet, dit is een onderwerp waar je lang over kunt praten.

Voordelen genetische modificatie:

• snelle ontwikkeling van nieuwe rassen
• milieuvriendelijk omdat je minder gifnodig hebt
• bijzondere gunstige eigenschappen kun je aanbrengen in een plant

Nadelen van genetische modificatie:

• het is spelen met de natuur
• macht van enkele bedrijven wordt te groot
• gevolgen zijn niet altijd te overzien
Samenvatting kunstmatig nieuw leven
Biotechnologie is producten maken met behulp van levende wezens.
Biotechnologie is ook erfelijke eigenschappen van planten of dieren veranderen.
Dat noem je genetische modificatie of genetische manipulatie.

In de celkern zitten chromosomen. Chromosomen bestaan Uit genen.

Genen bepalen de erfelijke eigenschappen, Genen bestaan uit DNA. DNA bevat
gecodeerde informatie. DNA kan veranderen.

Via genetische modificatie kun je erfelijke eigenschappen van het ene organisme
overbrengen naar het andere organisme. Genetische modificatie noem je ook
welgenetische manipulatie. Via genetische modificatie kun je snel gewenste erfelijke
eigenschappen aanbrengen. De gevolgen van genetische modificatie kun je niet altijd
overzien.

Vragen.

8. In welk deel van een levend wezen zijn de erfelijke eigenschappen vastgelegd?

……………………………………………………………………………………………………

9. Petra zegt dat het DNA in een plant of dier nooit kan veranderen.
Dennis zegt dat genetische manipulatie hetzelfde is als genetische modificatie.
A. Alleen Petra heeft gelijk.
B. Alleen Dennis heeft gelijk
C. Zowel Petra en Dennis hebben gelijk.

10. Welke uitspraak is juist?

I. Kaas maken is een voorbeeld van biotechnologie.
II. Aardappels schillen is een voorbeeld van biotechnologie.
III. Erfelijke eigenschappen veranderen is een voorbeeld van biotechnologie.

A. Alleen uitspraak I is juist

B. Alleen uitspraak II is juist
C. Alleen uitspraak III is juist
D. Alleen uitspraak I en II zijn juist
E. Alleen uitspraak I en III zijn juist
F. Zowel uitspraak I, II en III zijn juist.

11. Mensen uit droge derde wereld landen (arme landen) kunnen voordeel hebben
van genetische modificatie.
Leg uit waarom genetische modificatie belangrijk kan zijn voor deze mensen.

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………