1

1. Definicija i podjela geodezije?

GEODEZIJA je nauka koja se bavi problematikom mjerenja zemljita u naune i praktine
svrhe.
Podjela geodezije:
- Dio geodezije koji se bavi djelatnou u naune svrhe naziva se VIA GEODEZIJA,
koja se zasniva na zakonima matematike, fizike i astronomije.
- Dio geodezije koji se bavi detaljnim premjerivanjem zemljita u svrhu izrade planova i
karata naziva se NIA GEODEZIJA.
- Mjerenja u ininjerstvu kao prenos projekta na teren kontrolu izvoenja i ponaanje
objekta u toku i nakon izvoenja spada u dio ININJERSKA GEODEZIJA.
- KARTOGRAFIJA oblast geodezije koja se bavi metodom izrade i tampanje karata.

Geodezija se ubraja u najstarije nauke i njena pojava datira sa poetkom civilizacije.
Ukazivanje potrebe za izgradnjom prvih planiranih naselja, saobraajnica, kanala i sl.

2. Zadaci geodezije?

To su:
- Izmjera zemljine povrine i prikazivanje to povrine izradom planova i karata.
- Izrada i realizacija ininjerskih projekata,
- Informacioni sistem katastar, GIS

3. ta su reperi?
REPERI slue za mjerenje vodostaja, ine ih tri take triangulacione mree.

4. Organizacija i podjela geodetskih radova?

5. ta je geodetski premjer?

PREMJER ILI SNIMANJE obuhvata sve radne operacije u postupku odreivanja podataka za
horizontalnu i visinsku predstavu karakteristinih taaka terena i objekta.

6. ta je geoid?

Za odreivanje oblika i dimenzije Zemlje potrebno je izvriti ogroman broj mjerenja i
raunanja odnosa meu njima. Uticaj na ova mjerenja je rezultata privlaenja svih estica
Zemlje kojima se stvara polje potencijala Zemljine tea. Povrine jednakih potencijala zovu se
EKVIPOTENCIJALNE POVRINE.Pa ona koja odgovara povrini mirnog okeana naziva se
GEOID.

Geoid je fizikalno tijelo ija je povrina definisana tako to je u svakoj njenoj taki smjer sile
tee okomit na diferencijalne plohe, a potencijal sile tee na nivo plohe je konstantan.
2

7. Merdijani i paralele?
PARALELOM se naziva krunica koja spaja sve take iste geografske irine na
povrini Zemlje. Paralele okruuju Zemlju u smjeru istok - zapad i idu paralelno s ekvatorom,
dok su MERIDIJANI okomiti na paralele, i uvijek dotiu kroz oba Zemljina pola.
Ekvator je najvea paralela a prema sjeveru i jugu od njega paralele su sve krae. Sjeverni i
juni pol su najmanje paralele koje se nalaze 90 juno te 90 sjeverno od ekvatora. Za razliku
od paralela, svi meridijani su jednako dugi i svaki polazi od jednog i zavrava na
drugom polu.
Paralele se dijele na sjeverne i june, ovisno o tome nalaze li se sjeverno ili juno od ekvatora,
koji je prema tome nulta paralela i dijeli Zemlju na sjevernu i junu polutku.

8. Geografska duina i geografska irina?
GEOGRAFSKA IRINA je duina luka tj.ugao kojeg zatvara vertikala poloena kroz taku
ije koordinate odreujemo sa ravni ekvatora mjerene po merdijanu. Na ekvatoru vrijednost
geografske irine je jednaka 0 i raste sjeverno i juno do 90 stepeni, tako da imamo sjevernu i
junu geografsku irinu.
GEOGRAFSKA DUINA je duina luka, ugao koji zatvara poetni merdijan, i merdijan
poloen kroz taku ije koordinate odreujemo mjerene po ekvatoru. Na poetnom merdijanu
vrijednost geografske duine je jednaka 0 i raste istono i zapadno do 180 stepeni, tako da
imamo istonu i zapadnu geografsku duinu.

9. Koordinatni sistemi- pravougli i polarni?
KOORDINATNI SISTEM je skup nepokretnih linija i ravni koje se koriste za nedvosmisleno
odreivanje poloaja nekog objekta njegovim koordinatama. Postoji vie vrsta koordinatnih
sistema.
Koordinatni sistemi u ravni:
- Pravougli koordinatni sistem. Dvije prave linije (koordinatne ose) se sijeku pod pravim
uglom u jednoj taki (koord. poetak, ishodite). Horizontalna osa je iks (X) osa (apcisna
osa), a vertikalna osa je ipsilon (Y) osa (ordinatna osa).
- Kosougli koordinatni sistem. Razlikuje se od pravouglog po tome to ugao izmeu
koordinatnih osa nije 90 stepeni.
- Polarni koordinatni sistem. Ima usvojeni koor. poetak O i orijentisanu pravu liniju OP
(polarna osa). Poloaj take je odreen polarnim koord. ro () (polarna razdaljina, radijus
vektor, poteg) i fi () (polarni ugao, anomalija, amplituda).




3


10. Geografski koordinatni sistem?
KOORDINATE su veliine koje odreuju poloaj neke take u ravnini ili prostoru, a mogu
biti izraene u uglovnim, uglovnim i linearnim,i linearnim vrijednostima. Primjer
koordinatnog sistema sa koordinatama izraen samo uglovnim vrijednostima jeste
GEOGRAFSKI KOORDINATNI SISTEM.

11. Karatografske projekcije- perspektivne projekcije, konusne i cilindrine
projekcije?
Kartografske projekcije: polarna, poprena, kosa, cilindrina, te konusno preslikavanja
projekcije.
PERSPEKTIVNA PROJEKCIJA, kod kojih se taka na fizikoj povri Zemlje projektuje na
izabranu ravan po zakonima linearne perspektive.
KONUSNA PROJEKCIJA , gdje se Zemlja prvo projektuje na konus, a zatim se omota
konusa razvija po jednoj izvodnici u ravan. U zavisnosti od poloaja osovine konusa, mogu
biti polarne, poprene i kose. Konus se bira tako da on fiziku povr Zemlje u odreenim
oblastima ili sijee ili dodiruje.
CILINDRINE PROJEKCIJE,Zemlja se projektuje na nekom proizvoljno izabranom
cilindru, bilo da on sijee Zemlju ili je dodiruje. Onda se taj omota cilindra rasjee i razvija
ravan, u zavisnosti od poloaja osovine cilindra.

12. Dodirni i sjekui cilindar- neredukovane i redukovane koordinate?
POSTOJE DVIJE VRSTE KOORDINATA:
1. Neredukovane, koje se odnose na dodirni cilindar i obiljeavaju se sa y
1
i x ( y moe biti
pozitivan i negativan, zavisno od poloaja take prema x osi)
2. Redukovani, y
1
x koje se odnose na sjekui cilindar da bi se sa koordinata taka koje se
odnose na dodirni cilindar(y, x) prelo na koordinate koje se odnose na sjekui cilindar(y,x)
potrebno ih je pomnoiti sa linearnim modulom deformacije.

Y = y
m0
= 0,9999 y
X = x
m0
=0,9999 x




4

13. Gauss- Krigerova konformna popreno cilindrina projekcija- uslove
koje moraju zadovoljiti funkcije veze f
1
i f
2
izmeu i na elipsoidu i y,x u
ravni.
Sve Evropske Zemlje koriste ovu projekciju za prenoenje odnosno preraunavanja
koordinata taaka sa Zemljinog elipsoidu na ravan.Gaus- Krigerova projekcija je cilindrina,
poprena kod koje cilindar tangira Zemlju po jednom od merdijana koji se naziva SREDNJI
ILI GLAVNI MERDIJAN. Take Zemljinog elipsoida neposredno se preslikavaju na plat
cilindra koji razvijanjem prelazi u ravan.
Poto su take na Zemljinu elipsoidu odreene geografskim koordinatama i a u ravni
pravouglim koordinatama x i y potrebno je odrediti izraze za raunanje jednih koordinata na
temelju poznavanja drugih koordinata.
Formule za vezu koordinata u geografskom i pravouglom sistemu u optem obliku mogu se
pisati:
X=f
1
( ,)
Y= f
2
( , ) odnosno,

= f
1
(x,y)
= f
2
(x,y)
Funkcije od f, kod Gaus-Krigerove projekcije odreuju se iz sljedecih uslova:

1.projekcija je komforna (istougaona)
2.glavni (srednji meridijan) preslikava se kao prava,koja predstavlja x-osu pravouglog
kordinatnog sistema i na nju je projkcija jedne zone simetricna. Svaki dio x-ose je jednak
odgovarajucem dijelu luka glavnog meridijana.
3.deforamcije duzina su dozvoljene 1 dm = 1km.
Na osnovu navedenih uslova proistice da jedan koordinatni sistem moze da obuhvati 1,5
0

istocno i zapadno od glavnog meridijana.

14. Koordinatni sistem BiH?
Posto se prostor nase drzave nalazi izmedju 16
0
i 20
0
istocne geografske duzine od
Grinwicha,formirana su 3 koordinatna sistema od kojih srednji obuhvata najveci dio teritorije.
Grinwich multimeridijan (prolazi kroz London).
Apscisne ose (x-ose) ovih kordinatnih sistema su projekcije meridijana od 15
0
,18
0
, 21
0

istocne geografske duzine od Grinwicha.
Ordinatne ose ( y-ose) predstavljaju projekcije ekvatora.
Presjeci glavnih meridijana i ekvatora predstavljaju koordinatne pocetke.
5

Koordinatni sistemi oznacavaju se brojevima koji su dobiveni tako da se vrijednosti u
stepenima geografske duzine glavnih meridijana (15
0
,18
0
,21
0
) podijeljeni sa 3.Tako je u nasoj
drzavi zapadni koordinatni sistem dobio broj 5, srednji 6 a istocni 7.

15. Topografske podloge?
To su sve vrste karata, situacionih planova,podunih i poprecnih profila izradjenih na osnovu
promjera na terenu.One daju horizonatlnu i vertikalnu predstavu nekog terana ili presjeke
vertikalnim ravninama po odredjenim unaprijed izabranim pravcima, s linijom terena.

16. Uticaji od kojih zavisi tacnost mjerenja i greske koje se javljaju usljed
tih uticaja?
Ti uticaji su:
- Uticaj radne sredines obzirom na injenicu da se mjerenja vre u prirodi, u fizikoj
sredini koja je podlona promjenama. Pri mjrenju uglova, duina i visinskih razlika na
povrini i u jami, uticaj radne sredine se odraava preko bolje ili gore vidljivosti,
temperature, refrakcije i ostalih fenomena izmeu svijetla i tame.
- Uticaj instrumenta i pribora kako se mjerenje vri instrumentima i priborom koji su
mehanika sredstva sasatvljena iz vie dijelova. Pri obradi tih dijelova postoje
tolerancije koje utjeu da instrument ili pribor nisu pouzdani u primjeni.
- Uticaj opaaoca jer od njegove sposobnosti, rutine i raspoloenja zavisi da li e u
odreenoj radnoj sredini sa raspoloivim instrumentima i priborom dati optimalnu
tanost.

Po svom uticaju na tanost, ove greke se mogu podijeliti na:
1. Grube greke;
2. Sistematske greke;
3. Sluajne greke;

17. Grube greke, sistematske i sluajne greke?

GRUBU GREKU predstavlja svaka greka koja je po apsolutnoj vrijednosti vea od
odreene maximalne greke za dotino mjrenje. Glavni uzrok pojave grubih greaka lei u
nedovoljnoj panji pri mjerenju. Postoje i drugi uzroci pojave grubih greaka, kao to su loa
osvjetljenost objekta koji se vizira, refrakcija itd.

SISTEMATSKE GREKE su greke iji je uzrok poznat i koje se mogu metodom mjerenja
ili matematikom obradom odstraniti iz rezultata mjerenja. Ove greke imaju tu
karakteristinu osobinu da djeluju jednostrano, tj. da poveavaju rezultat mjerenja ili ga
smanjuju- pa se zbog toga zovu i jednostrane greke. Glavni uzronici pojave ovih greaka
su: nesavrenost instrumenta i mjernog pribora i spoljnih utjecaja pod kojima se vre mjrenja.

6

SLUAJNE GREKE su uvijek prisutne i one se ne mogu odstraniti iz rezultata mjerenja.
Kao to se dogaaji koji se ne mogu tano predvidjeti, tako se i greke koje se javljaju usljed
nepoznatih ili poznatih ali suvie komplikovanih uzroka, smatraju sluajnim grekama.
Uzroci ovih greaka su mnogobrojni: nesavrenost ula, nedovoljna panja operatora za sve
vrijeme rada, nesavrenstvo instrumenta i neispravan poloaj pojedinih njegovih dijelova pri
mjerenju, vanjske prilike itd.

18. Osobine sluajnih greaka?
Sljedee 4 osobine sluajnih greaka ukazuju na statistiku zakonitost njihove pojave:

1. za date uslove mjerenja sluajne greke po svojoj apsolutnoj vrijednosti nikad ne mogu
prei izvjesnu granicu.
2. po apsolutnoj vrijednosti, male sluajne greke, pojavljuju se ee , odnosno u veem
broju nego velike greke.
3. kod velikog broja mjerenja, pozitivnim grekama odgovara gotovo isti toliki broj
negativnih greaka.
4. aritmetika sredina iz sluajnih greaka mjerenja jedne iste veliine, i pod istim uslovima
poveanjem broja mjerenja tei 0 (nuli).

19. Osnovni pojmovi, definicije i oznake iz teorije greaka?
l
1
, l
2
, l
3
, ... l
n
niz mjerenja neke veliine
X istinita vrijednost mjerene veliine, nikad se ne dobija direktnim mjerenjem; slui kao
pojam za teoretska izvoenja.
c = x l
i
istinita greka; slui kao pojam za teoretska izvoenja.
L najvjerovatnija vrijednost jednog niza mjerenja neke veliine aritmetika sredina.
Vi = L l
i
vjerovatno odstupanje; dobija se kao rezlika najvjerovatnije vrijednosti i
pojedinih mjrenja u nizu.
M =
+
- [ c c | / n Srednja kvadratna greka; definisana je kao kvadratni korijen
aritmetike sredine sume kvadrata istinitih greaka.
O =
+
- c c/ n Srednja prosjena greka definisana je kao aritmetika sredina zbira
apsolutnih vrijednosti istinitih greaka.
Vjerovatna greka, dobija se tako to se od svih istinitih greaka poredanih po svojoj
apsolutnoj vrijednosti, za karakteristiku tanost usvaja ona koja je u sredini niza.
P
t
=
+
- A / m
2
Teina ili stepen povjerenja koja se daje nekom mjerenju u sluaju da
traimo najvjerovatniju vrijednost iz niza mjerenja, koja su izvrena u razliitim uslovima ili
sa razliitom tanou, tako da im se srednje kvadratne greke meusobno razlikuju.
m
o
srednja greka jedinice teine je greka onog mjerenja koja ima teinu = 1. Ako takvo
mjerenje ne postoji u nizu, m
o
je fiktivna vrijednost koja slui za raunanje m i M.
7

M
max
maksimalna ili dozvoljena greka je uslovna definicija za udvostruenu ili
utrostruenu srednju greku.
R +/- m/L -- Relativna greka je odnos srednje kvadratne greke prema vrijednosti mjerene
veliine .

20. Odreivanje najvjerovatnije vrijednosti veliine mjerene sa istom
tanou, kriterijum i ocjena tanosti najvjerovatnija vrijednost niza
mjerenja, srednja kvadratna greka niza mjerenja, srednja kavadratna
greka najvjerovatnije vrijednosti ?
Tanost je pojam po smislu suprotan greki mjerenja. Nema svoju oznaku i brojni izraz , a
karakterie ga vrijednost srednje kvadratne greke. Mjerenja sa istom tanou su ona koja
su izvrena sa priblino istim kvalitetom instrumenata i priborom, i radnoj sredini iji se
uslovi mijenjaju oko neke srednje vrijednosti u priblino istim instrumentima.

21. Trigonometrijska mrea?
Kako bi sav premjer u okviru odreene teritorije predstavljao jednu neprekidnu cjelinu,
teritorija cijele drave treba da bude prekrivena trigonometrijskom mreom. Takva mrea ima
opti znaaj i poseban tretman u dravi na ijoj se teritotiji nalazi, pa se zato naziva
OSNOVNA ILI DRAVNA TRIGONOMETRIJSKA MREA.
Sav posao na terenu i u birou, u cilju odreivanja poloaja trigonometrijski taaka ine
posebnu grupu geodetski radova koja se naziva TRIANGULACIJA.
Sutina triangulacije sastoji se u rijeavanju trouglova ija su tjemena trigonometrijske take.
Meusobni poloaj taaka zavisi od uglova izmeu trigonometrijskih strana i duina
trigonometrijski strana.
Dravna trig. mrea razvija se po principu od poznatog ( datog) ka nepoznatom (traenom).
Sklop trouglova preko kojih se raunskim putem sa duine osnovice ( baze) prelazi na duinu
trigonometrijske strane naziva se OSNOVIKA ILI BAZISNA MREA. Postoje razliiti
oblici osnoviki mrea iji oblik zavisi od terenskih uslova.
LOKALNE MREE - slue za snimanje manjih povrina terena ( do 150 ha) i za izvoenje
ininjersko-tehnikih radova iz primjene geodezije i rudarskih mjerenja. Postoje vie
mogunosti za rjeavanje problema lokalne trriangulacije i to:
- Umetanje
- Ulanavanje
- Centralni sistem
- Geodetski etvereougao i
- Kombinacija geodetskog etverougla i centralni sistema, ili jednih i drugih.


8



UMETANJEM se odreuju kooridnate trigonometrijskih taaka tako to se ve u razvijenu
mreu taaka vieg reda umeu mree trigonometrijskih taaka nieg reda sa istovremenim
izravnanjem svih podataka mjerenja i istovremenim rauanjem koordinata svih taaka
umetnute mree. Umetnute mree mogu biti slobodne i neslobodne. Umetnute mree bie
slobodne, kada su za odreivanje kooridnata taaka umetnute mree zadati samo neophodni
pravci , npr. u mrei su poznate koordinate samo dvije take ili kooridnate jedne take, te
duine strane i direkcioni ugao prema drugoj taki mree. Umetnuta mrea bie neslobodna ili
uklopljena, kada je u njoj poznato vie elemenata, npr. Koordinata tri ili vie taaka, duine
dvije ili vie strana i njihovi direkcioni uglovi.

ULANAVANJE Primjenjuje se u velikim umskim podrujima. Moe se ostvariti izmeu
dvije date take ili izmeu dvije date strane, to prvenstveno zavisi od terenskih uvjeta. Drugi
nain bi zahtjevao krenje rastinja u umi.

CENTRALNI SISTEM predstavlja tipian sluaj lokalne trianguacije i sastoji se od centralne
take i preiferijskih taaka. A , B, C, D, E, i F koje sainjavaju sistem od n trouglova.
U lokalnim mreama uvijek se praktikuje ukljuenje dvije date take zbog lake
transformacije taaka u dravni koordinatni sistem.

GEODETSKI ETVEROUGAO predstavlja drugi tipian sluaj lokalne triangulacije koji se
koristi za rjeavanje manjih premjera. Sastoji se od 4 take, koja je svaka vezana za ostale tri
take. Pri raunanju koordinata u geodetskom etverouglu postupa se vezivanjem za dvije
date take ili raunanjem koordinata taaka u lokalnom koordinatnom sistemu.
Trigonometrijske mree specijalne namjenu su: mikrotrigonometrijska mrea, satelitska
mrea, gradska trigonometrijska mrea,osnovna radnika trigonometrijska mrea i aero-
trigonometrijska mreza.

Pod REKOGNOSCIRANJEM se podrazumijeva obilazak terena i upoznavanje terenskih
uslova u cilju pronalaanje povoljnih mjesta za postavljanje novih trigonometrijskih taaka.
Pri rekognosciranju mrea niih redova vodi se rauna o opim zahvatima triangulacije, koji
se mogu svesti na sljedee:

- Sigurnost take od unitenja.Take se ne postavljaju blizu obala rijeka, ivica puteva,
na sredini njive.
- Stabilnost take. Take se ne smiju postaviti na teren zahvaen klizitem, movarnom
mjestu ili pak na mjestu gdje je nivo podzemnih voda visok.
- Duina pravca.
- Preglednost. Take se postavljaju na mjestima gdje je preglednost najvea,to
omoguava viziranje to veeg broja poligonskih vlakana.
- Uticaj bone refrakcije. Da bi se otklonio potrebno je da vizura bude udaljena od
objekta najmanje 5-10m pri opaanju u mreama niih redova.
9

Trigonometrijeske take prvog reda oznaavaju se na terenu trajnim biljegama. Ovaj
posao se naziva STABILIZACIJA TRIGONOMETRIJSKIH TAAKA,a vri se
podzemno i nadzemno.



Trigonometrijske take prvog reda stabiliziraju se podzemno keramikom ili betonskom
ploom u kojoj je izbuen otvor zaliven olovom i u olovu urezan krst.Za svaku stabilizovanu
trigonometrijsku taku uzima se tzv. OPIS POLOAJA, da bi se u sluaju unitenog
nadzemnog centra moglo lahko nai mjesto podzemnog centra i izviti rekonstrukciju
take.Svrha geodetskog snimanja je stvaranje topografskih podloga.Pri potpuno razvijenoj
trigonometrijskoj mrei svih redova, dobie se na terenu mrea taaka na meusobnim
odstojanjima od 1 do 3km,to je nedovoljna gustina da bi se sa nje mogli snimiti svi objekti i
konfiguracija terena.

Zbog toga je za potrebe snimanja i obiljeavanja potrebno izvriti potpune trigonometrijske
mree sistemom taaka sa kraim meusobnim odstojanjem.
Ove take se nazivaju POLIGONSKE TAKE.

Du koja spaja susjedne poligonske take u istom vlaku naziva se POLIGONSKA
STRANA, a vie poligonskih vlakova povezanih u jednu cjelinu ine poligonsku
mreu.

Tamo gdje ne postoji razvijena trigonometrijska mrea,ako se radi o premjeru manjeg
obima(do 150h) moe se na terenu postaviti tzv.samostalna poligonska
mrea,razvijena u obliku zatvorenog poligonskog vlaka, kao osnovna mrea.