Vrij zicht: Martin Sommer

Zorgkoekoeksjong AWBZ

Het koekoeksjong in miljarden...
Van Rijn is een fijne kop van jut...
ANP
Marcel doet het weer...
Freek van Asperen / ANP
De slag om de beeldvorming is
voor staatssecretaris Van Rijn niet
te winnen.
MARTIN SOMMER
Een paar maanden geleden is mijn
vader naar een verzorgingstehuis
gegaan. Hij is 90 en het kon niet
langer. Na elk bezoek was ik als de
dood dat hij het gas had laten
aanstaan en het huis de lucht in
vloog. Ik heb gezien hoe zo'n
verhuizing verlies en verdriet
brengt. Weg zijn je spullen, je
kennissen en buren, weg is je
hobby - in het geval van mijn vader
een verdieping vol boeken. Nu zit
hij in een zonnige flat, daar niet
van. Maar er staat n IKEA-
boekenkastje en hij is intussen
vrijwel opgehouden met lezen.
Ik ben dus ervaringsdeskundige in
de zorg. En ik begrijp de mevrouw
van de tv die vermagerde en
depressief werd omdat ze naar een
ander verzorgingstehuis moest. Ze
komt prominent voor in het SP-
verhaal over 'gedwongen
verhuizingen'. Ben je eindelijk
gewend, weer verkassen omdat je
verzorgingstehuis dichtgaat. Dat is
pijnlijk maar een 'meldpunt
gedwongen verhuizingen' lijkt me
overdreven. Het is de Goelag niet.
Deze week was kortom weer
zorgweek in de Tweede Kamer,
over de bezuinigingen op zorg voor
langdurig zieken en bejaarden. De
SP is mordicus tegen, de Abvakabo
demonstreerde, prominenten
pleitten paginagroot voor een jaar
uitstel.
Over de langdurige zorg is een slag
in de beeldvorming gaande. De
media spelen niet zo'n mooie rol.
De regelingen zijn enorm
ingewikkeld en dus is casustiek
keukenmeester. Staatssecretaris
Martin van Rijn kan niet op tegen
n treurig geval op tv, maar laten
wij het oog op de bal houden zoals
ze in Den Haag zeggen.
De AWBZ, waarin de vergoedingen
zijn geregeld, is een alles
verscheurend monster. De zorg in
zijn geheel kost nu 90 miljard per
jaar - het complete lager onderwijs
staat voor zes weken zorg. De
AWBZ: 25 miljard per jaar. De
kosten van de gehandicaptenzorg
zijn sinds de eeuwwisseling
verdubbeld, terwijl er nauwelijks
meer gehandicapten zijn.
Geestelijke gezondheidszorg: idem.
Het is een koekoeksjong, om met
de econoom Flip de Kam te
spreken, dat alle andere prioriteiten
over de rand duwt.
Het is veel geld en dus is er geen
gebied waar de belangen zo groot
zijn. Vandaar die slag om de
beeldvorming. De gedwongen
verhuizingen zijn een goed
voorbeeld. Er gaan tehuizen dicht
en dat staat niet mooi voor de
regering. Meer bejaarden, minder
plaatsen, dat kan toch niet. De SP
is tegen en weet zich verrassend
aan de zijde van
zorgwerkgeverskoepel Actiz. Twee
jaar geleden vonden ze bij Actiz
nog dat er nodig iets moest
gebeuren aan de AWBZ. 'Dat
bastion moet gesloopt.' Nu vindt
Actiz-directeur Koster dat er geen
tehuizen dicht mogen. 'Breek niet af
wat je misschien nog nodig hebt.'
Maar niet alles is de schuld van de
regering. Het aantal plaatsen in
verzorgingstehuizen neemt al af
sinds 1985 (!). Omdat ouderen
inderdaad zo lang mogelijk thuis
willen blijven. Ze willen ook niet
meer naar zo'n kleine flat. Als er
dan toch moet worden verhuisd,
dan liever naar een aanleunwoning
met up-to-date-service. Bij Actiz
geven ze achter de hand toe: er
zijn nogal wat tehuizen die
achterlopen. Klanten komen niet,
leegstand dreigt en een financieel
debacle voor de instelling. Dan
komt zo'n actie tegen 'gedwongen
verhuizingen' mooi uit, en een
staatssecretaris als kop van jut.
Maar 'follow the money' is nog altijd
een uitstekend instrument om de
verontwaardiging te peilen.
Zoveel zielen, zoveel belangen. De
gemeenten vochten om hun deel
van het been, de ggz, de
gehandicapten. Abvakabo zegt
voorlopig nee tegen alles, onder
de Volkskrant zaterdag 26 april 2014 Pagina 29 (1)
steeds straffere SP-leiding. En het
helpt, 600 miljoen verzachting, 100
miljoen voor de herplaatsing van
ontslagen medewerkers uit de
thuiszorg. Dat is het tweede
gegeven waar voor de regering
nauwelijks tegenop te
argumenteren is: meer dan
vijftigduizend ontslagen in de
thuiszorg. Hoe kan dat, terwijl er
juist steeds meer hulpbehoevende
ouderen thuis moeten blijven?
Ook hier heeft het AWBZ-monster
zijn werk gedaan. In geen enkel
ander land wordt huishoudelijke
hulp voor bejaarden vergoed. Die
hulp wordt afgesplitst naar
gemeenten die moeten beoordelen
wie in aanmerking komt. Dat gaat
gepaard met veel ontslag. Ook dat
is pijnlijk, maar wie bezuinigt in de
zorg, bezuinigt nu eenmaal op
salarissen. 3 miljard minder
uitgeven betekent honderdduizend
banen minder, als het gemiddelde
jaarsalaris ruwweg 30 duizend euro
is. Het is kil gereken maar het staat
nog altijd in geen verhouding tot de
AWBZ-groei van de afgelopen tien
jaar.
Het zou anders kunnen als de
mensen zelf meer betalen. Als
ervaringsdeskundige kan ik
bevestigen dat ouderen inderdaad
rijk zijn. Mijn vader heeft een prima
pensioen van de Hoogovens, waar
hij bedrijfsverpleger was. Dat is
heus geen directiebaan. Om
onduidelijke redenen heeft hij de
eerste periode in het tehuis niet
meer dan 400 euro per maand
betaald. Hij vergat alles en werd
onderwijl rijk. Per mei gaat hij de
volle mep betalen, AOW plus een
deel van het pensioen. Het is nog
altijd riant. Zoals ze in Den Haag
zeggen, hou het oog op de bal.
PS. A propos de Van Dam-onomics
van deze week. Marcel deed het
weer, uitleggen dat de zorg
gemakkelijk te betalen is uit de
economische groei. Zijn
bewijsvoering bestreek de periode
1975-2007, waarin de economische
groei vooral in het begin keurig
opliep met een bescheiden
toename van de zorgconsumptie.
Mooi beweerd, briljant gelogen.
Want waarom precies tot 2007?
Omdat het sindsdien crisis is en
dus andere koek. In de zeven jaar
nadien beloopt de groei bij elkaar
nauwelijks 10 procent. Terwijl het
zorgkoekoeksjong in dezelfde tijd
zo'n 35 procent is toegenomen. Ik
heb even geen vragen meer over
de betaalbaarheid van de zorg.
Martin Sommer is politiek
commentator van de Volkskrant.
de Volkskrant zaterdag 26 april 2014 Pagina 29 (2)