FORWARD_nov09_NL.

qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 30

OPENER Oost-Europa: 20 jaar later

32 SWOT-analyse van het voormalige

Oostblok
Gunstig investeringsklimaat?

35 Ommezwaai naar het Westen

De teleurgang van de onderlinge betrekkingen
tussen de Staten

36 “We waren het grootste bedrijf

ter wereld”
Gesprek met André Leysen over het privatise-
ringsproces van Oost-Duitse bedrijven na 1989

38 Is het erg, dokter?

Impact crisis op Polen, Hongarije, Roemenië,
Tsjechië en de Baltische Staten. Hoe wisten ze
stand te houden en wat zijn hun economische
vooruitzichten?

42 De stap naar het oosten

Vier bedrijven blikken terug op hun aanwezig-
heid in Centraal- en Oost-Europa.

30 • NOVEMBER 2009
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 31
Businessopportuniteiten in Centraal-
en Oost-Europa
Gaat de zon altijd op
in het oosten?
9
november 1989 staat voor de dag waarop de
Berlijnse Muur viel, maar ook voor het einde
van het IJzeren Gordijn en het ineenstorten
van het ideologisch monolithisch blok met de landen
van het Pact van Warschau. De Duitse hereniging
was ook de aanzet voor een geleidelijke hereniging
van Europa en heeft de totstandkoming van één
groot Europa versneld, met als hoogtepunten, in
2004, de toetreding van Estland, Hongarije, Letland,
Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije en Slovenië,
gevolgd door Roemenië en Bulgarije in 2007.
De val van de Berlijnse Muur was ook het vertrek-
punt van een investeringswedloop in Oost-Europa,
wat heeft bijgedragen tot de economische ontwik-
keling van deze landen. Vanaf het begin van de jaren
'90 leek nog maar weinig de groei van een aantal
Oost-Europese landen te kunnen stoppen. Dat was
echter buiten de economische crisis gerekend, die
in deze regio van de wereld hard heeft toegeslagen.
Het is moeilijk om te voorspellen hoe elk van deze
landen van deze slag zal herstellen, maar het lijkt er
wel op dat het optimisme blijft voortbestaan, in het
bijzonder bij buitenlandse investeerders. Een studie
van Ernst & Young van juni van dit jaar geeft aan dat
39% van de ondervraagde bedrijven Centraal- en
Oost-Europa blijft beschouwen als een van de
meest veilige en aantrekkelijke regio’s om er hun
activiteiten te vestigen.
De belangrijkste troef van de landen uit Oost-
Europa zijn ongetwijfeld de bijzonder goed opgelei-
Oost-Europa: 20 jaar later OPENER
de arbeidskrachten. De lonen zijn inmiddels flink
gestegen, maar hun kennis is een belangrijke troef
voor wie wil uitbreiden in deze regio van Europa en
nieuwe markten wil betreden. Markten waar beetje
bij beetje de Europese regelgeving haar intrede
doet en waar ook het investeringsklimaat sterk evo-
lueerde, zelfs al durven bepaalde administratieve of
gerechtelijke hervormingen nog aanslepen. Op
twee decennia is ook de mentaliteit sterk gewijzigd.
Toch blijft het soms nog moeilijk om te laveren tus-
sen, enerzijds, denkwijzen waarop de communisti-
sche erfenis nog lijkt te drukken en, anderzijds,
opstoten van ultraliberalisme. Verder in dit dossier
verduidelijken we dat het voor een avontuur in het
oosten niet nodig is om nogmaals betonnen muren
af te breken, maar dat men toch maar beter kan
beseffen dat er nog heel wat obstakels en specifie-
ke problemen zijn overgebleven. Je doet er niet
altijd op dezelfde manier zaken als bij ons.
In dit dossier bekijken we daarnaast de investerings-
mogelijkheden in vier belangrijke landen, nog aan-
gevuld met de verschillende maatregelen die elk
van hen heeft genomen om de crisis aan te pakken.
Het voormalige Oostblok wordt immers nog al te
vaak gezien als een homogeen blok, terwijl elk land
zijn eigen economische en culturele entiteit heeft.
Ten slotte beschrijven een aantal Belgische bedrij-
ven hun ervaringen in deze landen, waar tot nog toe
maar een klein aantal strategische beslissingen voor
desinvesteringen werden genomen. 
NOVEMBER 2009 • 31
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 32

OPENER Oost-Europa: 20 jaar later

Gunstig investeringsklimaat?

SWOT-analyse van het voormalige Oostblok

De door de economische crisis sterk verzwakte markten van Oost-Europa dwingen investeerders tot
voorzichtige keuzes. De dalende koopkracht en stijgende werkloosheid krijgen bij de lokale regeringen
momenteel de hoogste prioriteit. Toch ontbreekt het deze markten niet aan troeven. Goede opleidin-
gen, geschoolde werknemers, dalende vastgoedprijzen, grote infrastructuurbehoeften… het zijn maar
enkele van de factoren die op termijn zullen bijdragen tot de groei in deze landen.

“D
e voorbije tien jaar was Oost-
Europa voor ons de grootste
groeimarkt. Niet alleen in ter-
men van marges, maar
ook inzake marktpenetra-
tie en merkbekendheid”,
zo begint Dirk Coorevits,
algemeen directeur van
Soudal. Dit Turnhoutse
bedrijf, met wereldwijd
30 filialen en 1.100 werk-
nemers, is gespecialiseerd
in de productie van onder
meer siliconen, mastiek,
schuim, lijm, afdichtings-
producten en technische
sprays. “Deze regio van
Europa is goed voor 20%
van onze omzet, in 2008
“plaatse
Wij produceren ter
voor de lokale
was dat 64 miljoen euro.”
Soudal deed al ruim vóór
markt”
het vallen van de Muur in-
spanningen om deze markten te verove-
ren, met vallen en opstaan. Door de kennis
van het terrein kon het bedrijf in 1996 een
eerste filiaal in Oost-Europa openen, in Po-
len. Soudal, dat in eerste instantie produ-
cent is, heeft er door het ontbreken van ge-
schikte structuren, ook de rol van distribu-
teur opgenomen. Stap voor stap breidde
het bedrijf uit. De Poolse markt deed dienst
als springplank voor filialen in onder meer
Tsjechië, Hongarije, Kroatië, Roemenië,
Bulgarije, Rusland en de Baltische
Staten. “Soudal wil ter plaatse pro-
duceren voor de lokale markt.” Drie
jaar geleden wilde het bedrijf nog
een stap verder gaan en opende het
in Warschau een regionale hoofdze-
tel voor Oost-Europa. “Een 25-tal
mensen is er verantwoordelijk voor
de marketing, boekhouding, logis-
tiek en informatica voor al onze
filialen in de regio.”
Soudal koos voor
Polen, onder meer
omwille van de goe-
de werkkrachten, de
operationele com-
Dirk Coorevits (Soudal)
petenties en meer-
taligheid van hun
Poolse directeur. Troeven die gelden voor
meerdere landen uit dit deel van Europa,
beklemtoont ook Eric Baart, vennoot bij
Roland Berger Strategy Consultants. “Je
vindt er gemakkelijker geschoolde mana-
gers. Temeer omdat er door de crisis in
heel wat bedrijven kostenbesparingspro-
gramma’s werden opgezet.” Qua salaris
zijn er wel verschillen van stad tot stad, en
tussen de stad en het platteland, maar u
moet er toch van uitgaan dat de lonen min
of meer gelijk lopen met die van ons. “Het
is belangrijk om het lokale management
goed te omkaderen, zodat de verantwoor-
delijken zo snel mogelijk de fakkel overne-
men en hun eigen netwerk mobiliseren. Dit
draagt zeker bij tot succes.” Dat eigen net-
werk kan van onschatbare waarde zijn bij
het leggen van contacten, bijvoorbeeld
met klanten of de plaatselijke administra-
tie. Ondertussen roept de bedrijfscultuur
almaar minder herinneringen op aan het
communistische verleden. Het is steeds
meer ‘ieder voor zich’ en ook de sociale re-
gelgeving is steeds liberaler. “Voor een
Belgische ondernemer heeft dat voor- en
nadelen”, preciseert Baart. “Herstructure-
ren is er bijvoorbeeld minder gecompli-
ceerd dan bij ons. Daarnaast hebben wij de
naam om zorg te dragen voor onze werk-
nemers en daarmee scoort men wel bij wie
in deze markten op zoek is naar een baan.”
Iets minder bureaucratie
Lange tijd werd Oost-Europa geassocieerd
met begrippen als ‘zwakke administratie’
en ‘bureaucratie’. Hoe zit dit ondertussen?
Ofschoon men moeilijk kan veralgemenen

Wanbetalingen baren bedrijven zorgen
In deze crisistijden krijgen ondernemers uit
Oost-Europa, net als elders in de wereld, af te
rekenen met een kleiner aantal bestellingen en
prijzen die onder druk staan. Toch zijn het vooral
de wanbetalingen die bedrijven zorgen baren.
Deze markten hebben flink wat koopkracht ver-
loren en betalen hun facturen niet meer. Ook bij
Roland Berger is men voorzichtig: “Betalingen
zijn momenteel een groot aandachtspunt voor
een westerse investeerder in deze regio. Je
moet goed weten wie je klanten zijn, en je ver-
gewissen van hun kredietwaardigheid. Het is
immers steeds moeilijker om voor dit deel van
de wereld een kredietverzekering te nemen. Wij
gaan ervan uit dat het nog twee of drie jaar zal
duren voor de situatie zich herstelt.” Tot nog toe
zagen we in de regio maar weinig desinvesterin-
gen. Binnen de bedrijven werden er heel wat
acties ondernomen op operationeel niveau,
maar slechts weinig op strategisch vlak. Heel wat
lokale managers volgen nog steeds het ‘wait
and see’-principe.
Buiten problemen voor de betaling van factu-
ren, speelt ook de moeilijke toegang tot finan-
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 33

Oost-Europa: 20 jaar later OPENER

Evolutie van de invoer van goederen en dien- Evolutie van de uitvoer van goederen en dien-
sten Oost-Europa-België (in miljoen euro; bron: NBB) sten België-Oost-Europa (in miljoen euro; bron: NBB)

2005 2005
2008 2008
Rusland

Polen

Hongarije

Bulgarije

Slovakije

Roemenië

Oekraïne

Litouwen

Slovenië

Polen

Rusland

Republiek

Hongarije

Roemenië

Slovakije

Slovenië
Tsjechische

Oekraïne

Litouwen

Bulgarije
Tsjechische
Republiek

naar een hele regio en men elk geval afzon- nog in haar rapport ‘Five years of an enlar- De opeenvolgende uitbreidingen van de
derlijk moet bekijken, toonden de bedrijfs- ged EU’. “De Commissie stelde een zekere Europese Unie naar het oosten, in 2004 en
leiders die we contacteerden zich optimis- hervormingsmoeheid vast”, verklaart 2007, hebben de interne markt ver-
tisch: de bureaucratie is de voorbije twintig Diane Struyven, directeur van het sterkt en waren positief voor de
jaar stelselmatig afgenomen. “Dat is vooral Europees departement van het Unie in haar geheel, maar hebben
het geval voor grote projecten door bui- VBO. “Op deze landen rust de gro- ook in grote mate bijgedragen
tenlandse investeerders”, verduidelijkt Eric te uitdaging om hun economie te tot de economische ontwikke-
Baart. “Maar men moet wel beseffen dat blijven moderniseren en de inspan- ling van de nieuwe lidstaten.
bepaalde sectoren zoals hightech, defen- ningen voor rechtszekerheid en een Volgens de Europese Commissie
sie, grondstoffen en energie meer afge- vlottere overheidsadministratie te is het bbp per inwoner in de
schermd zijn dan andere.” Daarnaast zien handhaven.” Het vooruitzicht op toe- nieuwe lidstaten tussen
we in deze landen ook een positieve evolu- treding tot de eurozone zou 1999 en 2008 met 12%
tie op het vlak van corruptie en rechtsze- hierbij een goede drijfveer
kerheid. “Voor juridische aspecten is er ze- kunnen zijn. “De eenheids-
ker veel goede wil vanwege regeringen,
maar de implementatie van hun beslissin-
munt heeft de gevolgen van
de crisis voor de landen van “Wanbetalingen zijn een groot
gen in de dagelijkse praktijk vraagt tijd. Ze- de eurozone kunnen verzach- aandachtspunt voor westerse
ker nu men in de huidige omstandigheden ten. Dit zou de landen die
wel andere katten te geselen heeft.” De nog geen deel uitmaken van investeerders in deze regio”
EU-lidstaten werken aan een harmonisatie deze zone kunnen aanmoedi- Eric Baart (Roland Berger Strategy Consultants)
met de Europese normen, maar ook dat gen om de voorbereiding van
vergt tijd. In februari 2009 beklemtoonde hun economisch en financieel
de Europese Commissie deze vertraging systeem voor toetreding te versnellen.” gestegen. Tijdens de 5 jaar na hun toetre-
ding bedroeg de gemiddelde jaarlijkse
bbp-groei in deze landen 5,5%, terwijl dat
tijdens de 5 jaar voor de toetreding maar
3,5% was. Ten slotte werden er in deze
landen tussen 2003 en 2007 3 miljoen ba-
ciering heel wat bedrijven parten. “Voor het toekennen van kredieten gelden nog striktere nen gecreëerd. “Deze cijfers gaan ge-
regels en hogere rentevoeten dan bij ons. Dat is vooral het geval in Kroatië, Servië, paard met een hogere koopkracht en na-
Hongarije en in zekere mate ook in Polen, hoewel dat land iets minder getroffen is door de tionale rijkdom dan voorheen”, beklem-
crisis”, stelt Eric Baart. Bij Soudal is men zich bewust van de risico’s door de politieke insta- toont Struyven. “Het zijn allemaal ele-
biliteit van bepaalde landen, maar ook van de schommelende wisselkoersen. Dirk menten die deze landen interessant ma-
Coorevits: “Vorig jaar ondervonden we heel wat problemen door de devaluatie van ken voor onze bedrijven en hun investe-
bepaalde munten. De roebel en de Poolse zloty verloren 30% van hun waarde. Daarnaast is
ringen motiveren.”
ook de Hongaarse forint zeer sterk gedaald en werd de Roemeense lei met tientallen pro-
centen gedevalueerd. In december 2008 noteerden we meer dan 3 miljoen euro verlies
door de muntdevaluatie in Oost-Europa.”
NOVEMBER 2009 • 33
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09
OPENER Oost-Europa: 20 jaar later
Maar waar investeren?
Infrastructuur, de voedingsnijverheid en
het ecotoerisme worden vaak aangehaald
als interessante sectoren. Bij Roland Ber-
ger raadt men vooral aan ook de sector
van de grondstoffen niet uit het oog te ver-
liezen. “De mondiale vraag naar grond-
stoffen heeft de bodem bereikt. Er is een
reële kans dat men nu in deze sector
mooie kansen kan grijpen, tegen een rela-
tief gematigde prijs.” Meer voorzichtig-
heid is geboden voor de automobielsec-
tor, de bouw, ICT, telecom en
media, waarvoor men de za-
ken beter op langere termijn
kan aanpakken. “Polen en
Oekraïne - zeker waar het
grondstoffen betreft - zijn
volgens mij de meest interes-
sante markten om te verken-
nen”, stelt Eric Baart. “Net als
Rusland, met een grote con-
centratie aan mensen met
“uitdaging
Op deze landen rust de grote
om inspanningen te
blijven leveren voor meer rechts-
zekerheid en een vlottere over-
heidsadministratie” Diane Struyven (VBO)
een hoge koopkracht van zodra de crisis
opnieuw achter ons ligt. Of Tsjechië, dat
weliswaar de kleinste markt is, maar wel
stabieler en minder volatiel dan Rusland.”
Voor Tsjechië blijft het wel de vraag op
welke manier het land zal herstellen van de
val van de automobielsector. In het alge-
In 2008 kreeg Soudal op de Poolse markt de titel van ‘Construction brand of the year’.
34 • NOVEMBER 2009
11:42 Page 34
meen biedt ook de huidige daling van de
vastgoedprijzen kansen voor wie zich ter
plaatse wil vestigen.
Grotere verscheidenheid dan
verwacht
Gelet op het gemeenschappelijke commu-
nistische verleden van de regio, is het ver-
leidelijk om al deze landen op dezelfde
manier te benaderen. “De ervaring heeft
ons echter geleerd dat deze markten wel
degelijk verschillen, vandaag nog meer
dan gisteren”, vertelt Dirk
Coorevits (Soudal). Elk land
heeft zijn eigen specifieke
aandachtspunten, zowel voor
organisatie als management-
stijl. “Een structuur waarin een
persoon aan meerdere mana-
gers rapporteert, bijvoor-
beeld bij het moederhuis en
bij een plaatselijke chef, werkt
in bepaalde landen niet. In
Polen en Tsjechië kan het wel,
in Rusland bijvoorbeeld niet.
Ze willen eenheid in de struc-
tuur en één enkele chef. Wie
wil slagen, kan met die menta-
liteit best rekening houden.”
Verscheidenheid in mentali-
teit, maar ook verscheiden-
heid in de manier van reage-
ren op de economische en
financiële crisis. “De initiatie-
ven van de lokale regeringen verschillen
van land tot land”, analyseert Eric Baart. En
voor een ondernemer is het niet altijd een-
voudig om terug te vinden welke maatre-
gel in welk land werd aangekondigd. “Men
moet ook beseffen dat er in die landen
meestal veel minder crisismaatregelen
Ondernemings-
geest vaak ver te
zoeken
“Sommigen hebben het principe
goed begrepen, maar in het alge-
meen is de ondernemingsgeest nog
ver te zoeken in de landen van Oost-
Europa”, stelt Eric Baart, Roland
Berger Strategy Consultants. “In die
landen is men nog verder verwijderd
van volwassen management dan bij
ons. De mensen zijn er sterker uitvoe-
ringsgericht, hebben minder de nei-
ging om risico’s te nemen. Ik denk dat
dit nog een overblijfsel is uit de com-
munistische tijd. Dit is zeker niet meer
het geval bij de jongere generaties,
maar wel bij 50-plussers, en misschien
zelfs al bij 40-plussers, die nog onder-
wijs genoten binnen het systeem van
een planeconomie. Het is een handi-
cap, waar je vooral buiten de steden
rekening mee moet houden. Het is
wat overdreven om te beweren dat
de Muur nog niet echt gevallen is,
maar toch. We zien een duidelijke
evolutie, maar misschien niet zo alom
als we 20 jaar geleden durfden te
hopen. Alles heeft zijn tijd nodig.”
werden genomen. En zelfs wanneer er
maatregelen zijn, is er nog een groot ver-
schil tussen de aankondiging ervan en de
implementatie. We hebben al vaker gezien
dat er concreet niet veel van is gekomen,
of dat dit heel lang heeft geduurd.”
Ondanks al het voorgaande, nog aange-
vuld met een hoger risico
op wanbetalingen (zie in-
zet), waren alle geïnter-
viewden het eens over één
punt: de landen van het
voormalige Oostblok blij-
ven concurrentiële mark-
ten met reële mogelijkhe-
den voor wie ze wil grij-
pen, erop anticiperen én
het initiatief neemt. 
Florence Delhove
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 35

Oost-Europa: 20 jaar later OPENER

De teleurgang van de onderlinge betrekkingen tussen de Staten

Ommezwaai naar het westen

Door de gebeurtenissen van 1989 spatte het
Europees geografisch landschap uiteen. De val
van de Muur lag niet alleen aan de basis van de
nieuwe Europese landkaart, maar ook van de
ontbinding van de politieke en economische
banden die de Staten van het Oostblok had-
den verenigd.
© Belga

M
et de benaming ‘Oost-Europa’ worden
doorgaans de Staten bedoeld die een-
partijstelsels kenden van het sovjetty-
pe. Hiermee worden de Baltische Staten, de
landen van Centraal-Eu-
ropa in de strikte zin van
het woord, die van de
Balkan, van ex-Joego-
slavië, Moldavië, Oekraï-
ne en Wit-Rusland be-
doeld. En dan hebben
we het nog niet over het
omstreden Rusland... De-
ze landen in categorieën
onderbrengen heeft wei-
nig zin. “Binnen de Bal-
gevoel sterk teruggelopen. Ik heb de indruk
dat ze de geschiedenis herschreven hebben
en dat ze vinden dat ze door Moskou ver-
plicht zijn geweest met elkaar betrekkingen
te onderhouden. Vandaar dat er na ‘89 bij de
ondernemingen, maar ook bij de bevolking,
een soort van wedren naar het Westen ont-
stond en dat welke markt dan ook van het
Oosten, door de Centraal- en Oost-Europese
landen werd verwaarloosd. Vanuit econo-
misch oogpunt was dit niet rationeel. Het was
veeleer een ideologische beslissing. We kun-
nen hier nog aan toevoegen dat de terug-
houdendheid van sommige landen om weer
den met de Derde Wereld. “Ten tijde van het
communisme bestond een beleidsplan voor
ontwikkelingshulp in de Afrikaanse landen. In
Mozambique en Madagascar werken nog
steeds artsen die in Roemenië werden opge-
leid, maar die geen enkel contact meer heb-
ben met dat land. Onder impuls echter van
EU-beleidsmensen zijn een aantal Staten er
zich nu bewust van geworden dat ze daar een
markt zijn kwijtgespeeld.”
De slechte toestand van de wegeninfrastruc-
tuur is eveneens een duidelijk bewijs van de
povere samenwerking tussen de Oost-Euro-

“ging
Deze drastische koerswijzi-
naar het Westen uit zich
in een ‘economische tsunami”
tische Staten zelf is er Litouwen, een katholiek
land dat zich sterk op Polen richt, en Estland,
dat protestants is en vooral bij Finland aan-
met elkaar samen te werken ook wordt ver- pese landen. 
klaard door etnische spanningen. Deze dras-
tische koerswijziging naar het Westen uit zich FD
in een ‘economische tsunami’.
De economische spelers van
deze landen werden in een re- Aantrekkelijkste regio’s voor de komende
cordtijd geprivatiseerd en talrij- drie jaar*
ke belangen kwamen terecht in Centraal- en
westerse handen. De interne- Oost-Europa

leunt. Van de landen van ex-Joegoslavië is marktreglementeringen hebben China

alleen Slovenië lid van de Europese Unie. Roe- natuurlijk de commerciële uit- India
menië beschouwt zichzelf niet als een Balkan- wisselingen tussen de bij de EU
Rusland
staat, enz.”, zegt Jean-Michel De Waele, hoog- aangesloten Oostbloklanden ver-
leraar en politicoloog aan de ULB en auteur eenvoudigd en gestimuleerd, West-Europa

van talrijke werken over Centraal- en Oost-Eu- maar toch is dit beperkt geble- Brazilië
ropa, die hem begin oktober de titel van ven. Zo ook blijft de wisselwer- Zuidoost-Europa
Doctor Honoris Causa van de Universiteit van king op academisch niveau erg
Noord-Amerika
Boekarest bezorgden. zwak.”
Midden-Oosten

Volgens de politicoloog heeft de Duitse here- Jean-Michel De Waele wijst ook

Bron: Ernst & Young

niging het einde aangekondigd van de politie-
ke en handelsbetrekkingen tussen de Oost-
bloklanden. “Deze betrekkingen zijn naar mijn
Noord-Afrika
op de verwaarlozing door de
Japan
Oostbloklanden van de betrek-
Oceanië
kingen die ze destijds onderhiel-
*Met aantrekkelijkheid wordt hier de mix bedoeld van imago, investeerders-
vertrouwen en perceptie van de capaciteit van een gebied om de meest
competitieve voordelen te bieden voor de uiteindelijke investeringsbeslissing.
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09
OPENER Oost-Europa: 20 jaar later
André Leysen, de enige niet-Duitser die actief meewerkte aan het privatiserings-
proces van Oost-Duitse bedrijven, getuigt:
“We waren het
Na de hereniging kwamen de Oost-Duitse bedrijven en terreinen die voorheen tot het communistisch
regime behoorden, beetje bij beetje in handen van de privésector. Een titanenopdracht die werd toe-
bedeeld aan de Treuhandanstalt, de officiële instantie die belast was met de privatisering van het
bedrijfsleven in de voormalige DDR. André Leysen, toenmalig voorzitter van Agfa-Gevaert, was lid van
het permanent comité binnen de raad van bestuur van de Treuhandanstalt. Een flashback.
W
anneer heeft Hel-
mut Kohl, kanse-
lier van het here-
nigde Duitsland, de Treu-
handanstalt opgericht?
“Er verliepen precies 329
dagen tussen de val van de
Muur en de overname van
de economische markt van
Oost-Duitsland door de re-
gering van het verenigde
Duitsland. Door mijn erva-
ring op deze markt, in het
© Photonews
bijzonder via Agfa, vroeg
Helmut Kohl me om lid te
worden van het beperkt co-
mité van de raad van bestuur van de Treu-
handanstalt, die bestond uit twee Staatsse-
cretarissen, een financieel specialist uit de
Duitse administratie en mezelf. We werden in
onze taak begeleid door een raad van be-
stuur, met onder meer Horst Köhler, die later
president geworden is. Ik moest een over-
zicht maken van alle ondernemingen die nog
leefbaar waren en ervoor zorgen dat ze door
konden werken.”
Hoe groot moeten we die taak zien?
“We kregen een lijst met daarop 8.000 na-
men van Oost-Duitse ondernemingen. Nadat
we deze bedrijven hadden opgedeeld en
vervolgens geklasseerd naar rentabiliteit,
groeipotentieel en vermogen om zich aan te
passen aan hun nieuwe economische omge-
ving, hadden we een lijst met 14.000 namen.
Het was de bedoeling om deze in de beste
omstandigheden te verkopen. Na 18 maan-
den werk hebben we de regering laten weten
dat de som van 600 miljard DM, de geraam-
de waarde van de eigendommen van de
Treuhandanstalt, zou volstaan om de lasten
en werkingskosten te dekken. Dat was een
36 • NOVEMBER 2009
11:42 Page 36
grootste bedrijf ter wereld”
enorme taak. Tijdens de
vier jaar van mijn man-
daat heb ik 80 keer het
vliegtuig tussen Brussel
en Berlijn genomen. Met
4 miljoen werknemers
waren we in zekere zin
het grootste bedrijf ter
wereld. Na afloop van
mijn mandaat bleven er
nog 140 bedrijven over...”
Waarom zo weinig?
“In feite waren deze be-
drijven bijna niets meer
“Duitse
We hebben de Oost-
bedrijven zo
goed als weggegeven”
waard. Oost-Duitsland had laten uitschijnen
dat het wereldwijd de 10de meest krachtige
industriële natie was, maar bleek sinds 1970
niet meer geïnvesteerd te hebben in het ei-
gen industriële weefsel. Enkele groepen heb-
ben een goede prijs betaald voor de hotels en
persorganisaties. Maar voor het grootste deel
hebben we deze ondernemingen zo goed als
‘weggegeven’. We hebben ook zeer snel
ingezien dat de verliezen groter zouden zijn
dan de Duitse regering had geraamd (600 mil-
jard DM). Uiteindelijk is ongeveer 20% van de
belangen van het land in buitenlandse han-
den terechtgekomen. Bij de Belgische bedrij-
ven heeft vooral Solvay zich actief getoond en
er een belangrijke fabriek gekocht.”
U was ook verantwoordelijk voor de ver-
koop van de gronden…
“De gronden vertegenwoordigden een op-
pervlakte groter dan Nederland. We hebben
alles tegen redelijke voorwaarden verkocht,
maar het ging wel moeizaam. Een van de
belangrijkste problemen was het feit dat de
gronden die in 1949 waren geconfisqueerd
- vóór de ondertekening van het verdrag tus-
sen Oost-Duitsland en Rusland - niet aan hun
oorspronkelijke eigenaar mochten worden
verkocht.”
Bij dit privatiseringsproces daalde het aan-
tal Oost-Duitse werknemers met 30% of
1,2 miljoen mensen. Deze werden inge-
schakeld voor overheidsopdrachten. Of
vluchtten ze naar het Westen?
“Om te voorkomen dat Oost-Duitsland zou
leeglopen, hebben we hen premies gegeven,
waardoor ze aan hun geboortegrond waren
gebonden. Dat verklaart waarom de Duitsers
blijven denken dat Duitsland indirect de wer-
kelijke kost voor de hereniging van Europa
heeft betaald. En dan is er nog een dubbele
frustratie, ontstaan bij de hereniging. De be-
slissing van Helmut Kohl dat een Oost-Duitse
mark evenveel waard was als een West-
Duitse, heeft geleid tot een verhoging van de
koopkracht in de ex-DDR, maar ook tot een
substantiële verarming van de bevolking in
het westen. Bij de twee kanten ontstonden er
toen frustraties. Aan de ene kant meenden ze
dat ze 45 jaar hard hadden gewerkt en waren
ze nu ontevreden dat ze de mensen in het
westen moesten steunen. Die meenden dan
weer dat ze met de jaren verdrukking de prijs
voor de Duitse nederlaag hadden moeten
betalen. Het is opmerkelijk dat er na 20 jaar
hereniging nog steeds zo’n groot mentali-
teitsverschil blijft bestaan.” 
Florence Delhove
Naar aanleiding van de 20e verjaardag van de val van
de Muur verschijnt er op 9 november een uitgebrei-
der interview met André Leysen in De Tijd en L’Echo.
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 38

OPENER Oost-Europa: 20 jaar later

Impact crisis op Polen, Hongarije, Roemenië, Tsjechië en de Baltische Staten

Is het erg, dokter?

Tot aan het uitbreken van de economische en financiële crisis zagen we in de meeste landen van Oost-Europa
een stevige dynamiek. Meerdere landen kregen echter rake klappen. Hoe hebben ze weten stand te houden?
Is er intussen sprake van een herstel? Wat zijn hun economische vooruitzichten? Vijf landen geanalyseerd.

Polen
Groei van het bbp in 2009: 1%
Overheidsschuld in 2008 (% van bbp): 47,1% het project. Wie dit niet doet, loopt het risi-
Werkloosheidspercentage in augustus: 8% co frustraties te creëren. In een stad als
Bevolking (in miljoen): 38,1

de tien nieuwe lidstaten. Een

bedrijf zou naar Polen moeten
Polen houdt goed stand trekken om zijn markt uit te brei-
den, maar niet meer omdat het

N
a 2000 heeft de Poolse markt zich
geprofessionaliseerd en gestabili-
seerd door het vooruitzicht op toe-
treding tot de Europese Unie. “Dat bete-
kende tegelijkertijd minder risico’s en dus
minder winst. Hierdoor zijn een aantal in-
vesteerders vertrokken, maar het bood wel
meer kansen voor westerse kmo’s”, meent
Tillo Mestdagh, vennoot bij het advocaten-
kantoor Monard-D’Hulst, dat in 1992 een
samenwerking met het Poolse kantoor Kar-
niol-Malecki opzette. Polen is momenteel
een van de meest stabiele re-
gio’s, zowel economisch als poli-
tiek. Het land onderhoudt ruime
handelsbetrekkingen met Bel-
“is De grote kracht van Polen
de enorme binnenlandse
gië, wij zijn de 9e Europese han-
delspartner. En met 3,6 miljard
markt”
euro investeringen op de Poolse
markt, bekleedt België de 10e plaats bij de
belangrijkste buitenlandse investeerders.
Met nog steeds een positieve groei doet
Polen het beter dan zijn buurlanden. Tillo
Mestdagh ziet hier twee redenen voor. “Ten
eerste werd het land later dan West-Europa
getroffen door de crisis.” De Poolse rege-
ring heeft haar relanceplan trouwens pas op
22 augustus bekendgemaakt. “Anderzijds
denkt men vaak dat Polen leeft van de ex-
port, maar dat klopt niet. De grote kracht
van Polen is precies zijn enorme binnenland-
se markt: het land telt niet minder dan 38
miljoen consumenten, dat is een derde van
op zoek is naar goedkope ar-
beidskrachten zoals bij de gold
rush aan het begin van de jaren
‘90.” Toch moet men binnen de Poolse
markt nog rekening houden met grote on-
derlinge verschillen, want hoewel Polen
wordt gekenmerkt door een eenheid op het
vlak van etnie, religie en taal, vertonen de
drie grote Poolse regio’s een aantal eigen-
heden. Silezië, in het zuiden, is bijvoorbeeld
de mijnregio van het land. “Wie er rond-
wandelt heeft de indruk dat er een zwart-
Tillo Mestdagh (Monard-D’Hulst)
witfilm voorbijtrekt. Dat wordt al
minder, maar Polen blijft toch een
land met twee snelheden, met gro-
te verschillen tussen de stad en het
platteland.” Het is ook een markt
die men in theorie kan benaderen zoals om
het even welke markt binnen de Europese
Unie, maar het naleven van bepaalde ge-
woonten kan doorslaggevend zijn voor het
welslagen van een project. “Soms zijn het
de details die het verschil maken. Voor de
openingsreceptie van een kantoor nodigt
een bedrijf zoals bij ons klanten uit, maar
daarnaast ook een priester en de burge-
meester, zelfs al was deze niet betrokken bij
Warschau neemt dit wel af, maar het blijft
toch een vorm van respect die als volledig
normaal wordt beschouwd.”
Ook de kwaliteit van de opleidingen en de
geografische ligging maken van Polen een
aantrekkelijk investeringsland. “Het is een
brug naar Rusland en Oekraïne, een geïn-
teresseerd bedrijf kan hier zijn mogelijkhe-
den voor de regio aftasten.”
De aanwezigheid van mo-
menteel onderbenutte Eu-
ropese fondsen zou ook
heel wat investeerders kun-
nen aantrekken. “Men zou
deze fondsen bijvoorbeeld
kunnen aanwenden voor in-
frastructuurprojecten. Hier-
voor rekent het land sterk
op het EK Voetbal van
2012.” Andere sectoren met
mooie investeringskansen zijn de biotech-
nologie, elektronica, IT, ijzer en staal en
zoals overal hernieuwbare energie. Op ter-
mijn is ook de omgekeerde beweging niet
ondenkbaar. “Recent merkte Bepolux, de
Belgisch-Poolse kamer van koophandel in
Brussel, interesse vanwege Poolse bedrij-
ven voor de Belgische markt. Misschien het
begin van interessante synergieën!” 

38 • NOVEMBER 2009
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 39

Oost-Europa: 20 jaar later OPENER

Hongarije
Groei van het bbp in 2009: -6,7%
Overheidsschuld in 2008 (% van bbp): 73%
Werkloosheidspercentage in augustus 2009: 9,6%
Bevolking (in miljoen): 10,1

Hongarije blijft kwetsbaar “Net als in andere regio’s

van de wereld is ook de

H
ongarije kruipt uit het dal van de eco-
nomische crisis, maar blijft kwetsbaar
voor negatieve financiële invloeden
vanuit andere Centraal- en Oost-Europese
lidstaten in moeilijkheden, verklaarde de
Hongaarse Premier Gordon Bajnai in een re-
cent interview met de Financial Times. Bij de
val van het communisme werd Hongarije
voorgesteld als een van de
Oost-Europese landen met een
florissante economische toe-
komst. Beetje bij beetje wer-
den echter de superlatieven
afgezwakt. Ondanks de toetre-
ding tot de EU in 2004 leidden
de politieke en economische
moeilijkheden in 2006 tot een
overheidstekort van 9,2% van
het bbp. Eind 2008 werd ook
Hongarije zwaar getroffen door
de crisis. Daar kwam nog bij dat er flink
gespeculeerd werd met de munt - de forint -
die toen 25% van zijn waarde ten opzichte
van de euro verloor. Dit kwam hard aan in een
land waar heel wat leningen aan de bevolking
en de bedrijven in euro werden toegekend.
“De door de crisis zwaarst getroffen sectoren
zijn de landbouw, de bouw, de automobiel-
sector en vastgoed”, beklemtoont Péter
Vadász, covoorzitter van MGYOSZ, de Hon-
gaarse werkgeversorganisatie, en lid van het
Europees Sociaal en Economisch Comité.
arbeidsmarkt getroffen,
de consumptie gedaald,
wordt het lastiger om leningen terug te beta- regimewijzigingen aan het eind van de jaren
len en krijgen bedrijven moeilijker toegang ‘90 en de vooruitzichten op toetreding tot de
tot krediet, hoewel het vertrouwen stilaan EU, nam het aantal buitenlandse investerin-
een beetje heropleeft.” Als reactie hierop gen pijlsnel toe. Ze spitsten zich vooral toe op
heeft de regering een reeks maatregelen ge- de banksector en de producerende nijverheid.
nomen om de stabiliteit te bewaren en een 50 à 70% van de goederen voor het buiten-
verdere toename van het over- land wordt ook door buitenlandse investeer-
heidstekort te voorkomen. Dit be- ders geproduceerd.” De industrie, maar ook
draagt momenteel 3,9% en wordt de farmaceutische nijverheid, de chemie en
de voedingsnijverheid blijven
“inbreng
In Hongarije is de kapitaal-
voor het oprichten
beloftevolle sectoren. Net als de
geothermie, een sector waarin
heel wat Hongaarse kmo’s actief
zijn. “Er zijn verschillende pun-
van een bedrijf eerder laag”
ten die Hongarije aantrekkelijk
Péter Vadász (Hongaarse werkgeversorganisatie)
maken voor investeerders, on-
der meer onze geschoolde werk-
van nabij opgevolgd door het In- nemers, lage vastgoedprijzen en vooral de
ternationaal Monetair Fonds (IMF), dat voor- eerder lage kapitaalinbreng om in Hongarije
waarden gesteld heeft voor de ‘standby loan’ een bedrijf op te starten.” De ogen van het
van 20 miljard euro die het eind 2008 aan land zijn nu definitief op de euro gericht. 80%
Hongarije heeft toegekend. “Om Hongarije van de Hongaarse handel gebeurt met landen
op weg te helpen naar duurzame groei, zul- van de Unie. “We hopen dat ondanks de cri-
len onze fiscale en sociale herverdelingssys- sis onze toetreding tot de eurozone niet al te
temen grondig herzien moeten worden”, lang wordt uitgesteld. We rekenen er ook op
preciseert Vadász. dat we tijdens het Hongaarse EU-voorzitter-
schap, tijdens de eerste helft van 2011, onze
De gevolgen van de algemene recessie van capaciteiten van vandaag voor de uitdagin-
het land werden nog versterkt door de afhan- gen van morgen kunnen tonen”, besluit Péter
kelijkheid van buitenlands kapitaal. “Door de Vadász. 

Roemenië
Roemenië zet zich schrap Groei van het bbp in 2009: -8,5%
Overheidsschuld in 2008 (% van bbp): 13,6%
Werkloosheidspercentage in augustus 2009: niet beschikbaar

S
inds Roemenië in 2000 zijn eerste
stappen naar een Europese toetre-
ding zette, kende de economie van
het land een constante groei van ongeveer
6%. De mondiale recessie heeft hier bruusk
een einde aan gemaakt. Vandaag kampt
Roemenië met een stijgende werkloosheid,
een moeizame kredietverlening en een on-
gemeen sterke terugloop van het aantal in-
vesteringen door het gebrek aan vertrou-
Bevolking (in miljoen): 21,5
wen en de credit-crunch in het land. De Roe-
meense minister van Kmo’s, Handel en Be-
drijven, Constantin Nita, is zich sterk bewust
van de noodzaak om de kredietverlening aan
de bedrijven te ondersteunen. In juli kondig-
de hij, specifiek voor kmo’s, de oprichting aan
van een fonds voor Staatsgaranties, ten belo-
pe van 80%. “De Roemeense regering heeft
zich sterk geëngageerd, maar de concrete
realisatie van de crisismaatregelen laat soms
lang op zich wachten. We hebben proble-

NOVEMBER 2009 • 39
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 40

OPENER Oost-Europa: 20 jaar later

men om voldoende snel op de crisis te rea-

Tsjechië
Groei van het bbp in 2009: -4,3%
geren”, meent Stefan Varfalvi, lid van het
Overheidsschuld in 2008 (% van bbp): 29,8%
Europees Sociaal en Economisch Comité en
Werkloosheidspercentage in augustus 2009: 6,9%
voorzitter van Imsat, een belangrijke indus-
Bevolking (in miljoen): 10,5

Tsjechië rekent op heropleving van

buitenlandse vraag

T
wintig jaar na de val van de Muur is van het land een bedreiging voor de toe-
Tsjechië het Oost-Europese land dat komst op lange termijn. Anderzijds blijft
zich het best uit de slag trekt. Yan- deze bedreiging relatief beperkt omdat

“We hebben problemen

om voldoende snel op de
crisis te reageren”
Stefan Varfalvi (Imsat)
triële onderneming in Roemenië. “De situa-
tie is onrustwekkend. De werkloosheid
neemt snel toe en ook de zowat 3 miljoen
Roemenen die in het buitenland actief zijn,
worden door de crisis getroffen. Ze zijn niet
meer zoals voorheen in staat om de con-
sumptie te stimuleren.” De Roemeense re-
lance wordt ongetwijfeld gestuwd door de
grote infrastructuurwerken die voor het land
gepland zijn. “In die sector zit ongetwijfeld
het grootste groeipotentieel. Zodra die op-
nieuw vertrokken is, volgen heel wat andere,
complementaire bedrijfstakken en mogen
we ons verwachten aan een herstel van het
consumentenvertrouwen, wat vervolgens
een reëel effect op de consumptie zal heb-
ben.” De Roemeense regering heeft ook het
probleem van de administratieve logheid in
het land aangepakt. Met betrekking tot
gerechtelijke hervormingen en de strijd te-
gen de corruptie meende de Europese Com-
missie recent dat er een aanzienlijke, maar
toch nog onvoldoende grote vooruitgang
werd geboekt.
Daarnaast werd het land ook dooreen ge-
schud door heel wat politieke strubbelingen.
In oktober nam de centrumrechtse regering
ontslag. Volgens de Nationale Delcredere-
dienst bemoeilijkt deze instabiliteit de kan-
sen van Roemenië voor het naleven van de
IMF-voorwaarden voor het toekennen van
het totale noodkrediet van 20 miljard euro.
Stefan Varfalvi hoopt dan weer dat deze hulp
niet gebruikt zal worden voor het betalen van
lonen, maar voor een relance van de investe-
ringen. 
nick Simon, analist bij de Nationale Delcre-
deredienst: “De binnenlandse vraag blijft
stabiel. De verwachte daling van het bbp
hangt samen met de sterke afhankelijkheid
van het land van de buitenlandse handel, in
het bijzonder met de rest van de Europese
Unie. Door de crisis is de handel immers
sterk teruggelopen.” Dit heeft zich vertaald
in een vertraging van de automobielnijver-
heid, een van de belangrijkste sectoren van
het land. “De lagere inkomsten door de re-
cessie en de toename van de overheidsuit-
gaven door de crisismaatregelen hebben
het overheidstekort van het land verder uit-
gediept. Er wordt verwacht dat het tekort
dit én volgend jaar ongeveer 6% van het
bbp zal bedragen.” Met als gevolg een uit-
stel van de toetreding van het land tot de
eurozone, die initieel voor 2010 was voor-
zien. “Uiteraard blijft het overheidstekort
Baltische Staten betalen
een hoge tol
Sinds het begin van
de jaren ‘90 kenden
de Baltische tijgers
– Litouwen, Estland
en Letland – een fe-
nomenale groei, on-
der meer dankzij de soepele consumen-
tenkredieten door de Zweedse banken
die in de regio sterk vertegenwoordigd
zijn. Deze ontwikkeling werd echter niet
in dezelfde mate gedragen door de
groei van de reële economie. Boven-
dien werden deze economieën uiterma-
men mag aannemen dat de vraag vanuit
de Europese Unie (de belangrijkste han-
delspartner) zal herstellen. Bovendien is de
buitenlandse schuld eerder bescheiden”,
preciseert Simon. Het blijft wel afwachten
hoe het huidige politieke klimaat zal evo-
lueren en diepgaande hervormingen mo-
gelijk zal maken; in 2010 vinden er immers
nieuwe wetgevende verkiezingen plaats. 
FD
te zwaar getroffen door de crisis. Voor
2009 verwacht het IMF een daling van
het bbp met -18,5% voor Litouwen,
-14% voor Estland en -18% voor
Letland. Vooral de Letse situatie baart
zorgen. De werkloosheidsgraad liep er
op tot het recordniveau van 18,3%, en
dan hebben we het nog niet over de
catastrofale gevolgen voor de bevolking
indien de regering de Letse lats zou
devalueren zoals hardnekkige geruch-
ten beweren. 80% van de leningen aan
Letten is immers in euro gesteld.

40 • NOVEMBER 2009
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09
OPENER Oost-Europa: 20 jaar later
Bedrijven getuigen
De stap naar
Vier bedrijven blikken terug op hun vaak al jarenlange aanwezigheid in Centraal- en Oost-Europa.
Zouden ze zich vandaag opnieuw aan het avontuur wagen?
KBC Groep: rationalisatie
en segmentatie
D
e financiële groep
KBC is aanwezig in
Tsjechië en Slowakije
(1999), in Hongarije (2000),
in Polen (2001), in Rusland, Bulgarije en Servië
(2007). Daarnaast bezit de groep ook onge-
veer 30% van de Sloveense bank NLB (2002),
een participatie die KBC wil verkopen. De
overname van financiële instellingen die jaren
in handen van de overheid waren geweest,
stelde de Vlaamse bankgroep voor specifieke
uitdagingen. Er was behoefte aan een bijstu-
ring van de managementmethodes en -struc-
tuur en er moesten normen voor audits en risi-
comanagement worden opgelegd. Daarnaast
wilde KBC haar bankverzekeringsmodel in-
voeren, maar tegelijkertijd de plaatselijke
identiteit bewaren. Soms bleek het pad vol
kuilen te zitten. “In Polen hebben we bijvoor-
M
iko Groep is al een tiental jaar ac-
tief in Oost-Europa. De kunststof-
verwerkingsafdeling produceert
hoogwaardige kunststofverpakkingen voor
de voedings- en cosmetische nijverheid, en
beschikt zowel in België als in Polen over een
productieonderneming. De koffieserviceaf-
deling heeft eigen
verkoopsorganisa-
ties in Polen, Tsje- “inOnze productieplant
Polen kent een jaar-
chië en Slowakije.
“Onze productie- lijkse groei van 30 à
plant in Polen kent 40%” Frans Michielsen
een jaarlijkse groei
van 30 à 40%. De koffieactiviteiten groeien
iets minder snel. Dat is vooral te wijten aan
42 • NOVEMBER 2009
11:42 Page 42
het oosten
beeld in 2002-2003 verliezen geleden, deels
omdat we te maken kregen met kredietdos-
siers waarvoor de normen die Brussel stelde,
niet werden nageleefd”, stelt John Hollows,
CEO Central and Eastern Europe and Russia.
“zouDenuovernameprijs
Resultaten volgen
Na 10 jaar aanwezigheid in
Centraal- en Oost-Europa is 5 tot 6 keer
de toegevoegde waarde van
deze immense markt voor de
hoger liggen dan tus-
KBC-groep beduidend toe- sen 2003 en 2006”
genomen. KBC zou zich der-
gelijke mooie overnames nu
niet meer kunnen veroorloven. “De overna-
meprijs zou nu 5 tot 6 keer hoger liggen dan
tussen 2003 en 2006”, geeft de Britse CEO
aan. De aangeboden producten zijn in de di-
verse landen verschillend geëvolueerd. Dit
Miko Groep: minder
stempels nodig!
cultuur- en smaakver-
schillen. We zijn in
Oost-Europa actief in
het bedrijvensegment.
Koffie wordt er echter
nog vaak als een kost ge-
zien in plaats van een ser-
vice aan medewerkers en
klanten. Maar ook daar
zien we het tij keren, zij
het iets trager”, zegt Frans Michielsen, ge-
delegeerd bestuurder van Miko Groep.
verklaart de huidige strategie, met een ratio-
nalisatie van de bankverzekeringsproducten,
meer opleiding voor de adviseurs bij de bank
en een andere ‘branding’ al naargelang het
land en het type klanten. Voor KBC overstij-
gen de activiteiten in Centraal- en Oost-Euro-
pa de gewone overdracht van westerse finan-
ciële technologie. “We hebben deze expan-
sie altijd in het teken geplaatst van het multi-
lateraal uitwisselen van beste praktijken.” En
de resultaten lie-
gen er niet om: de
Tsjechische doch-
ter heeft dit jaar de
beste winst/kosten-
ratio van de groep.
Om in elk van de
John Hollows
landen een mini-
maal marktaandeel
van 10% te verwerven, mikt KBC op organi-
sche groei. Eind september heeft de groep
haar strategisch plan aan de Europese Com-
missie voorgelegd die zich hierover nog niet
uitgesproken heeft. 
Uitbreidingsmogelijkheden
Over de stap naar Oost-Europa is Michielsen
zeer tevreden. “Vooral sinds Polen, Tsjechië
en Slowakije in 2004 toetraden tot de Euro-
pese Unie is het zakendoen er veel gemakke-
lijker geworden. Vroeger gebeurde het al
eens dat een vrachtwagen met koffie enkele
weken geblokkeerd stond aan de grens.
Telkens vond de douane wel een reden om
de vrachtwagen tegen te houden. Wellicht
hoopten de douaniers op enkele pakjes kof-
fie, maar daar hebben we nooit aan toege-
FORWARD_nov09_NL.qxd:FORWARD fr 28/10/09 11:42 Page 43
Oost-Europa: 20 jaar later
geven. Ook de administratieve romp- Frans Michielsen ziet nog uitbreidingsmoge-
slomp is sindsdien flink verminderd. Voor- lijkheden in Oost-Europa, zowel in het koffieseg-
dien had je voor elk document ontelbare ment als in de kunststofverpakking. “De West-
stempels nodig. Aanvankelijk dienden we Europese markt geraakt verzadigd, terwijl er in
in Polen maandelijks een balans neer te het Oosten nog veel groeimogelijkheden zijn.
leggen, nu is dat jaarlijks.” Uitbreiding naar Zuidoost-Europa dringt zich
Groep H. Essers: marktleider-
D
e transport- en logistieke Groep H.
Essers telt 26 vestigingen in 12 Euro-
pese landen, waaronder Roemenië, schap nog verder versterken
Polen en Moldavië. “De uitbreiding van onze
activiteiten naar Oost-Europa is het resultaat
van de overname van een Nederlands trans- het ondernemingsklimaat grondig veran-
portbedrijf in 2004. Dit bedrijf was toen al 15 derd. De voormalige Oostbloklanden staan
jaar actief in de regio”, schetst Ivo Marechal, open voor nieuwe activiteiten en investerin-
gedelegeerd bestuurder van Groep H. Es- gen. Ook de kwaliteit van de arbeidskrachten
sers. “De voorbije 20 is er zeer goed. Je vindt er
jaar is het zakenkli-
maat er enorm veran-
“ De voormalige Oost- zowel goede technisch ge-
bloklanden staan open medewerkers schoolde medewerkers als
derd. Vooral de uit- met een ster-
breiding van de Euro- voor nieuwe activiteiten ke talenknobbel.”
pese Unie naar het en investeringen”
Oosten en daarmee Ivo Marechal Verder groeien
het wegvallen van de Mocht Marechal opnieuw
grenzen maakt het veel gemakkelijker om er kunnen beginnen, zou hij veel sneller en ook
zaken te doen. De administratieve romp- intensiever geïnvesteerd hebben in Oost-Eu-
slomp is flink geslonken. Bovendien is ook ropa. “Zeker vandaag zijn er veel opportuni-
Liebrecht & Wood: meer juridische zekerheid
D
e Gentse bouw- was van een bepaalde grond. Er waren im-
promotor Lie- mers veel restitutieclaims en geen systema-
brecht & Wood tische registratie van eigendommen. Het-
is al 15 jaar actief in zelfde geldt voor de voorwaarden om een
Oost-Europa en specia- bouwvergunning aan te vragen. Ook hiero-
liseert zich in het bou- ver bestond er aanvankelijk weinig wetge-
wen van kantoorgebouwen, retail parken en ving. Maar door de toetreding van Polen tot
outlet centra in Polen (sinds 1994), Roemenië de Europese Unie in
(sinds 1999) en sinds vorig jaar ook in Rus-
land. “Onze plannen om ook in Oekraïne
2004 en Roemenië
in 2007, hebben de- “vanVooral in Polen is
corruptie zo
gronden aan te kopen, hebben we echter ze landen hun wet-
uitgesteld. Het land is te zwaar getroffen geving aangepast goed als geen sprake
door de economische crisis”, zegt Marc aan de Eu ro pese
Lebbe, managing director. wetgeving en is er meer” Marc Lebbe
zo meer juridische
Aanvankelijk bemoeilijkte het gebrek aan zekerheid.” Een ander voordeel van de
duidelijke wetgeving inzake grondregistra- toetreding tot de Europese Unie is dat ook
tie en bouwvergunningen de lokale wer- andere dienstenaanbieders, zoals Euro-
king. Lebbe: “In het begin was het zeer pese financiële instellingen, de weg naar
moeilijk te weten te komen wie eigenaar het Oosten vonden. “Dit vergemakkelijkt
OPENER
om logistieke redenen op. Onze klanten brei-
den uit in deze richting en om de transportkos-
ten onder controle te houden, moeten wij hen
volgen. Door de crisis nemen we veeleer een af-
wachtende houding aan, maar als er zich oppor-
tuniteiten voordoen, bekijken we die zeker.” 
teiten voor transport- en
logistieke bedrijven. We
zijn marktleider in Roe-
menië, waar we over 5 lo-
gistieke centra beschik-
ken. En deze positie willen we in de toekomst
nog versterken. Vanuit een sterke positie is
het immers gemakkelijker om nog verder te
groeien. Volume trekt immers volume aan.”
In het uitbreiden naar andere Oost-Europese
landen is H. Essers iets voorzichtiger. “De
voorkeur gaat daarbij naar de buurlanden
van Roemenië zodat we onze actieradius
geleidelijk kunnen uitbreiden en blijven steu-
nen op ons bestaande netwerk.” 
de financiering van bouwprojecten aan-
zienlijk.”
“Vooral in Polen is van corruptie zo goed als
geen sprake meer. De voorbije jaren is de
overheid daar zeer hard tegen opgetreden.
Zo hard zelfs dat de slinger naar de andere
kant overhelt: zodra een aanvraag voor een
bouwvergunning een af-
wijking vraagt, durft nie-
mand het dossier goed-
keuren. Ook in Roemenië
zien we dezelfde trend.
Anderzijds stellen Oost-
Europese overheden vaak
bijkomende voorwaarden
zoals het heraanleggen van de wegeninfra-
structuur in de nabije omgeving van een re-
tail park of outlet center”, stipt Lebbe aan. 
Hilde Vereecken
NOVEMBER 2009 • 43