Professional Documents
Culture Documents
Inyandiko Ngenga y Itorero Ry Igihugu
Inyandiko Ngenga y Itorero Ry Igihugu
Inyandiko Ngenga y Itorero Ry Igihugu
Kugirangointorezosezatojwezibashekugerakunshinganozazonezankintore,ningombwa
ko zigira inzego zikoreramo, uko zikurikiranwa nuko zifashwa gukomeza kwiyubakamo
ubutore. Itorero rigomba kubakwa riturutse hasi (mu mudugudu), Intore akaba arizo
zitoramoabayobozikugirangozumvekoibikorwabyosebyItoreroryIgihuguariibyazokoko.
a.IntekoyIntore
KurwegorwUmurenge:Ihuriroryintorerigizwenababakurikira:
KomitezintorekurwegorwUtugaritwosetugizeUmurenge
Komite zintore mu bigo byihariye (mu mashuri, mu mavuriro nahandi hahurirwa
nIntorenyinshibitewenakazizihuriyeho)
Ku rwego rwIgihugu: Ku rwego rwIgihugu, hazajya haba buri mwaka ihuriro ryIntore
zindongozi ziturutse mu Midugudu yose . Ihuriro ryintore ku rwego rwIgihugu rihurirana
numunsiwintore
b.AbatozabIntore
Buritorerorigiraabatozabagenwanihuriroryintore.Abatozabagomba:
Kubaintangarugerokundangagacirozirangaintoreziryotorero;
Kuba bafite ubumenyi buhagije butangwa mu itorero kandi bafite ubuhanga mu
gutambutsaubutumwa,kugirangoabatozwababagirireicyizeregihagije;
Kubabasobanukiweningingozibiganiro,ndetsebyabaakarushobakabaariintangarugero
mubikorwabiganirwaho;
18
GutoranywakuburyobunozehakurikijweuburemerebyibyoIntorezikeneyegutozwamo.
c.AmategekoagengaIntore
2.12.IbimazegukorwamurwegorwItoreroryIgihugu
ItoreroryIgihugunigahundayafashwenabayobozibakurubigihugumumyanzuroyinama
nyinshi zagiye ziba, cyane cyane nyuma yisuzuma ryibigenda bigerwaho mu rwego rwo
kugerakucyerekezo2020uRwandarwihaye.
Twavuga:
Abakorerabushakebamatora,
19
InyangamugayozaGacaca,
Abakangurambagabimpinduramatwaramubukungu,
Abakangurambagabubumwenubwiyunge,
Abasezerewemungabo,
Abahozemunzegozubuyobozi,
Abanyarwanda bose bakoze ingando zateguwe na Komisiyo yIgihugu yUbumwe
nUbwiyunge
Nabandibagizeizindinzegozagaragazwa.
Igikenewe mbere na mbere kuri abo bose, ni uko bamenyekana naho bari muri iki gihe,
bagategurirwa gahunda yihariye yo kubatoza mu gihe kigufi , hanyuma bakajya mu zindi
ntorezatojwebakurikijeahobatuye.
Andi mahirwe, ni uko hari politiki zemejwe na gahunda zitandukanye zashyizweho zigamije
iterambere ryubukungu nimibereho myiza yAbanyarwanda , ku buryo itorero ryigihugu
rizazifashisha mu bikorwa bitandukanye byo gukangurira intore kugira uruhare rufatika mu
kubakaigihugu.
Andi mahirwe agaragara ni uko hari Abanyarwanda mu byiciro bitandukanye bafite inzego
bishyiriyeho zibahagarariye (Urubyiruko, Abagore, Ababana nubumuga.), ndetse hakaba
ninzego zigenga zifite uruhare mu guteza imbere Abanyarwanda mu bukungu nimibereho
myiza (sosiyete sivile, amadini, urugaga rwabikorera, ingaga zabahinzi borozi,
amakoperative). Izo nzego zose zizifashishwa nkumuyoboro mu kwihutisha gahunda
yitoreroryigihugu.
Kuba na none hari intore zamaze gutozwa mu Turere twose twIgihugu, zifite umurongo
zihayezigenderahondetsenimihigo,bizafashamu kumenyekanishavubaItoreroryIgihugu
nakamaro karyo mu kubaka umunyarwanda nigihugu muri rusange, hafatiwe ku ngero
zifatika.
2.14.Ingambazizibandwaho
i
b
i
k
o
r
w
a
(
o
u
t
p
u
t
s
)
I
b
i
k
o
r
w
a
b
y
i
n
g
e
n
z
i
m
u
n
c
a
m
a
k
e
(
S
r
t
a
t
e
g
i
c
a
c
t
i
v
i
t
i
e
s
)
12 Itorero ryIgihugu rikorera mu byiciro byose bigize umuryango nyarwanda, kandi ryuzuza
ishingano zaryo ku buryo bushimishije
I
n
n
t
e
g
o
(
p
u
r
p
o
s
e
)
Intore zatojwe mu
byiciro bitandukanye
byabagize umuryango
nyarwanda
zariyongereye
Imikoranire hagati yItorero
ryIgihugu nzindi nzego iranoze
Gusobanura imiterere yItorero ryIgihugu hakoreshejwe uburyo
bunyuranye : inama, ibiganiro, radiyo na televisiyo, ibinyamkuru
byandikwa, Itorero Magazine, inyandiko ngufi, urubuga rwa internet,
umurongo wa telefoni utishyurwa
Gutegura imfashanyigisho no kuzisakaza
Gushaka abatoza bafite indangagaciro zIntore no kubahugura
Gutoza intore mu byiciro binyuranye no kuzihugura
Gufasha Intore gushyiraho ubuyobozi bwazo
Kugira inama Intore mu kunoza imikorere yazo
Gutera inkunga ibikorwa byIntore
Gufasha Intore kwisuzuma no guhitamo indashyikirwa
Kwizihiza icyumweru ngarukamwaka cyItorero ryIgihugu, kwizihiza
umunsi wIntore no kugororera indashyikirwa
Uburyo bwo guhuza ibikorwa
byItorero ryIgihugu
bwashyizweho kandi
burakoreshwa neza
3.UBURYOBWOGUSHYIRAINGAMBAMUBIKORWA
3.1.InzegozizafashagushyiramubikorwagahundazItorerorwIgihugu
Nubwoitorereoryigihugurishyirahoinzegozintorezigengaharinizindinzegozizahabwa
inshingano zo gushyira mu bikorwa gahunda yitorero kugirango itorero rikomere. Itorere
nirimara gukomera rizajya ryikorera ibikorwwa byaryo izindi nzego zifatwe nkabafatanya
bikorwa.
3.2.Uburyobwogukurikiranaibikorwanogusuzuma
3.2.1.GusuzumaibikorwabyIntore
3.2.2.Raporoyibikorwa
Kuvaitoreroryatangirantaraporoyibikorwayariyatangwangoitangazwe.
Mubihebiriimbereraporozizakorwakuburyobukurikira:
Buri kwezi urwego rwintore ku rwego rwUmudugudu ruzajya rwegeranya raporo
ruyishyikirize ubuyobozi bwintore ku Kagari buyihuze yoherezwe ku Umurenge nawo
uyihuzeyoherezwekubuyobozibwintorekuKarere.
BurigihebweuhagarariyeitorerokurwegorwAkarereazajyaahuzaraporozImirengeyose
ayuzuzemazeayohererezeTaskForceyItoreronayoiyihuzeiyitangekurwegorwIgihugu.
Buri mezi atandatu Task force yItorero izajya ikora raporo yamezi atandatu ishingiye kuri
raporozitandukanyezaturutsemuTurere.
BurimwakaTaskForceyItoreroizajyaitangaraporoyumyakainagaragazaahoigezeishyira
mubikorwaingambazimyakaine.
3.3.Incamakeyingengoyimarinahoyaturuka
Hakurikijwe ibikenewe byose, ingengo yimari yItorero ryIgihugu mu gihe cyimyaka ine
(20092012)inganana9953635725Frw
Imbonerahamweikurikirairagaragazaingengoyimariyaburimwakahakurikijweibigamijwe
kugerwahonamafarangaakenewemugukoraimirimoisanzwe.
22
Ku rwego rwIgihugu: Ingengo yimari yItorero ryIgihugu izajya iva ku ngengo yimari Leta
igeneraitoreroryigihuguninkungazivamubafatanyabikorwa.Ingengoyimarikandiizajya
iturukanokuzindinzegozaLetanizabikorerazoherejeabatozwamuItoreroryIgihugu.
MurwegorwAkarere:HariamafarangaazajyaaturukakungengoyimariyaLetaagenewe
itorero ryigihugu, ikindi gice gituruke ku ngengo yimari yAkarere, ikindi gituruke ku
mishinga no ku bafatanyabikorwa bakorera mu Karere, ndetse no ku zindi nzego za Leta
nizabikorerazoherejeabatozwamuItoreroryIgihugukurwegorwAkarere.Kugirangoibyo
bigerweho, ni uko buri rwego ruzajya ruteganya mu ngengo yimari yarwo amafaranga
ruzajyarukoreshamubikorwabyItorero.
23
Ibigamijwe
kugerwaho
Agaciro kose
(Frw)
0406/2009
(Frw)
07/2009
06/2010(Frw)
07/2010
06/2011(Frw)
07/2011
06/2012(Frw)
0712/2012
(Frw)
Ikigamijwe1:AbanyarwandabomubyicirobinyuranyebitabiriraibikorwabyItoreroryIgihugu
Umusaruro wa 1:
Abanyarwanda
bingeri zose
nabafatanyabikorw
a basobanukiwe
nItoreroryIgihugu
1409782000 48046500 426195857 377565857 370065857 187907929
Umusaruro wa 2:
Intore zatojwe mu
byiciro
bitandukanye
byabagize
umuryango
nyarwanda
zariyongereye
2503582500 169317500 821750417 887012500 444345833 181156250
Umusaruro wa 3:
Inzego zintore
ziriho mu gihugu
hose kandi zikora
neza
3718412000 72412000 814907143 996307143 996307143 838478571
Igiteranyo ku
kigamijwe1
7631776500 289776000 2062853417 2260885500 1810718833 1207542750
Ikigamijwe2:ImicungireyibikorwabyItoreroryIgihuguiraboneye
Umusaruro wa 1:
Uburyo bwo guhuza
ibikorwa byItorero
ryIgihugu
bwashyizwehokandi
burakoreshwaneza
359789000 22149000 121444000 80719000 75294000 60183000
Umusaruro wa 2:
Imikoranire hagati
yItorero ryIgihugu
nizindi nzego
iranoze
62310000 0 30240000 10690000 10690000 10690000
Igiteranyo ku
kigamijwe2
422099000 22149000 151684000 91409000 85984000 70873000
Igiteranyo
cyingengo y'imari
yibikorwa
8053875500 311 925000 2 214537417 2 352294500 1896702833 1278 415750
Ingengo yimari
yimirimoisanzwe
1899760225 50578531 527123341 530623341 530623341 265311671
INGENGO YIMARI
YOSEHAMWE
9953635725 362503531 2 741660758 2 882 917841 2427326174 1543727421
24
UMUSOZO
Itorerosiiryubukukoryahozehoritaracibwa,ahubwonugushakiramu muconyarwanda
bimwemubyafashakongerakubakamubanyarwandaumucowogukundaigihuguushingiye
kundangagacironakiraziraAbanyarwandabagombakwitozabakanazirikana.
Itorero rije rikenewe kuko rihuje nintego yAbanyarwanda baharanira kubaka u Rwanda
nyuma yibihe birebire rwaciyemo byaranzwe nibikorwa bitandukanye byo kurusenya
byasorejwekuriJenosideyAbatutsiyomuw1994.