Professional Documents
Culture Documents
Het Grote Onweer (1945)
Het Grote Onweer (1945)
Het Grote Onweer (1945)
Rantsoenen: 1 kg aardappelen en 1000 gram brood dig, al kun je het nu over een kant beter billijken als
per persoon per week. vroeger. Ook de fam. Koning verzendt een pakket
van ±20 Kg, maar dan per particuliere beurtschip-
Donderdag 4 januari per. Ja, als je dat maar eerst in je bezit hebt. Bin-
Aankondiging aanmelding „arbeidsinzet” van 58 nenkort zal ik je een tweede pakketje zenden als er
januari. gelegenheid is. Tot zoover dan hetgeen wat wij
willen doen inzake het nijpend gebrek bij jou. (...)
Zondag 7 januari Je vriend Koos
1 pond lamsvlees ƒ 22,.
Maandag 8 januari
Geen brandstof meer. Sneeuw en vorst. Onze toe-
stand uiterst precair. Weer eten uit de Centrale Geachte vriend, Stedum, 15 Jan. '45
Keuken.
(...) Bij dezen sturen wij U 2 spint Erwten en 5½
Dinsdag 9 januari spint Tarwe, dit gaat morgen 16 Jan. naar Gro nin-
Voor brood betaalt men ƒ 16, tot ƒ 20,. gen en verder met schip Climax naar Amsterdam.
Ze zeggen hier dat dit alles goed in orde komt, want
Maandag 15 januari daar wordt gezamenlijk veel meer mee gestuurd,
Russen zetten hun geweldig offensief in Oost Prui- maar dit weet ik natuurlijk niet, enfin we zullen het
sen in. Massale aanvallen. beste maar hopen. (...).
H Koning Landb. St.
Donderdag 18 januari
Warschau gevallen en weer in Russische handen.
Beste vriend Piet, Stedum 15 Jan. 1945 Meer feiten over de ontberingen die het dagelijks
leven in Amsterdam treffen kunnen we lezen in een
(...) We wisten hier wel in het noorden dat het brief van Piet van Rossum aan zijn geliefde Corry:
slecht in zuiden was, maar zoo als jij het beschrijft,
het is vreezelijk vriend. We hadden je al eens wat
willen zenden, maar het vervoer per post of anders-
zins heeft langen tijd stilgestaan. Dit is thans door Mijn allerliefste Corry,
de algemee ne nood in zuiden weer vrijgegeven. Per Amsterdam, 24 Januari 1945.
Post kunnen we op het oogenblik weer 2 kilo ver-
zenden. We ver zenden morgen een pakje per post Eindelijk, eindelijk zal het er toch eens van komen
aan jou adres van ±2 kilo brood hopende dat je deze dat ik je ga schrijven, wat moet je toch wel van mij
in goede welstand moogt ontvangen. Ik zeg hopen- denken! Maar ja, je weet hoe de toestand bij ons is,
de, want wat er niet gestolen wordt van de pakket- het wordt vervelend om daar telkens weer opnieuw
jes door personeel P.T.T. en anderen is ook gewel- over te schrijven, het is nog steeds hetzelfde liedje:
geen brandstof en geen eten! Je moet me dan voor kan, je begrijpt me wel nietwaar? Wij hebben ove-
deze keer ook maar niet kwalijk nemen dat ik mijn rigens een heele steun aan die neef en nicht van me
brief op de schrijfmachine tik, al weet ik best dat je uit de Roerstraat, die zorgen geweldig goed voor
dat niet „hartelijk” genoeg vindt, maar heus lieve- ons en noodigen ons bijna iedere Zondag uit om te
ling, ik kan geen pen vasthouden met deze tempera- komen eten en dan hebben we het er reuze goed
tuur en zoo gaat het ook wat vlugger want je moet meid! Als er niet zulke goede menschen bestonden
mijn brief maar heel gauw ontvangen want ik voel ging je gewoon dood van de honger! Maar ja, die
mij erg schuldig dat ik je zoo lang heb laten wach- hebben nog wel en nu mag ik voortaan iederen
ten. avond bij hen een warme hap komen meeëten,
O, liefste, wat was ik blij met die lieve brief van aardig van ze, hè? Vroeger zou ik me er voor gege-
jou, die heeft mij weer heelemaal verwarmd van neerd hebben om van zoo'n aanbod gebruik te ma-
binnen en me weer wat moed gegeven voor de ken, maar nu ben ik er wat blij mee. Wij kunnen
toekomst! Ach, ik wist wel dat je natuurlijk nog van ons zelf per dag niet meer eten dan twee of drie
altijd evenveel van mij houd als eerst en daarom sneetjes brood en een halve liter eten uit de gaar-
moet je ook maar geen notitie nemen van wat ik in keuken! Al onze voorraden zijn finaal opgeteerd. Je
mijn vorige brief schreef, hoor schat, ik was toen weet niet waar het heen moet op den langen duur.
geloof ik in een erge sombere stemming. Maar nu We krijgen weer iemand in huis ook, een oude
weet ik weer dat ik niet aan jou behoef te twijfelen dame, die die kleine kamer aan de straatkant heeft
en dat je me trouw zult blijven. Maar je wordt wel gehuurd. Ze was eerst bij onze buren beneden in
eens twijfelmoedig in deze donkere dagen. Maar huis en jij hebt haar in het begin ook wel eens ont-
ook ik houd nog altijd evenveel van jou als altijd, moet. Nu is die mevrouw onlangs gestorven, zooals
hoor lieveling en vergeten zal ik jou nooit kunnen. ik je geschreven heb, meen ik en nu komt daar een
Ik heb het je al eerder geschreven, hoe ik vaak met nicht in huis die geld meebrengt en ook haar inboe-
ontzettend veel weemoed denk aan de dagen van del en nu kunnen ze die oude dame niet langer meer
den zomer die achter ons liggen, met al die mooie hebben. Toen heeft ze gevraagd of ze bij ons in huis
herinneringen van ons samenzijn, hoe zou ik dat mocht komen omdat ze nergens anders terechtkon
ooit allemaal kunnen vergeten? Wat waren we toen en dat hebben we nu maar aangenomen. Half Fe-
nog rijk, hè liefste, ook met eten! Heb jij ook nog bruari komt ze al. Dat geeft natuurlijk weer een
gedacht aan de 19de Januari? Toen was het een jaar heeleboel drukte en veranderingen bij ons in huis;
geleden dat wij elkaar daar in Groningen hebben maar enfin, dat hindert niet, dan hebben we meteen
ontmoet! Kun je je voorstellen dat het al weer een weer wat te doen.
jaar geleden is? Net zoo min kan ik me voorstellen Wintert het bij jullie in R'dam ook zoo bar? Hier
dat wij elkaar al weer in geen 4 maanden ruim ge- wel hoor, het vriest bijna alle dagen regelmatig en
zien hebben. O, ik wou toch maar dat er een eind alles ligt hier dik onder de sneeuw. Bah, ik word
aan deze vreselijke oorlog kwam, het begint lang- naar als ik er naar kijk, want ik heb een vreselijke
zamerhand ondragelijk te worden. hekel aan de winter en nu nog dubbel zoo erg om-
Afgeloopen Zaterdag, Zondag en Maandag moesten dat je heelemaal geen brandstof hebt. Ik blijf maar
hier alle mannen zich melden aan de Apollohal om zoo lang mogelijk in bed liggen, daar is het tenmin-
weggevoerd te worden naar Duitschland en die zich ste warm. Zondags bijv. sta ik om negen uur even
nog niet gemeld hadden kregen gelijk alsnog gele- op om een stukje te eten en me even te scheren en
genheid om dit te doen. Nou, ik kan je verzekeren dan ga ik dadelijk weer naar bed tot een uur of
dat de belangstelling beneden nul was hoor, er twaalf en dan gaan we 's middags maar weer ergens
kwam bijna geen mensch. Dat komt natuurlijk om- op visite waar de kachel brandt. Het is bijna geen
dat het zoo goed gaat aan het Oostfront, wie laat leven zoo en toch moeten we er door, liefste al ben
zich nu nog pakken? Maar van nu af aan kun je ik soms wel eens bang dat wij het einde niet zullen
natuurlijk niet meer op straat komen en we ver- meemaken, maar we moeten maar moed houden en
wachten iederen dag de razzia's. In verschillende blijven hopen op een betere toekomst. Als eerst die
plaatsen rondom Amsterdam is het al geweest. Mijn vervloekte kou maar weer achter de rug is, want dat
buurjongen beneden is bijna gepakt in Ankeveen, is toch zoo erg!
hij ging een weekend doorbrengen bij een nicht Nu, mijn lieveling, je hebt weer een teeken van
aldaar en gelijk dat hij er aankwam begonnen ze leven van mij ontvangen en veel opwekkend
met de razzia, huis aan huis. Hij heeft een heele nieuws heb ik verder ook niet, zoodat ik maar weer
poos boven op een vliering gezeten terwijl ze het eindigen ga. Ik zal je spoedig weer schrijven hoor
huis aan het doorzoeken waren, maar ze hebben en dan mijn brief wat langer probeeren te maken.
hem niet gevonden. Nu, ik hoop maar dat het bij Het is zoo koud in de kamer dat ik het bijna niet
ons goed afloopt en dat ik er ook goed doorheen langer meer kan uithouden.
rol. Ik heb aldoor nogal geboft, moet je maar den- Ontvang vele hartelijke groeten en wees heel innig
ken. Je behoeft ook niet zoo erg ongerust te zijn gekust door je meer dan ooit naar je verlangende en
over mij, hoor Cock; na den oorlog kan ik je dat liefh. Piet
allemaal beter vertellen dan dat ik het nu schrijven
Dag liefste! bij, de nood is hier dan ook ten hemel schreiend,
liefste en je kunt je misschien dan ook wel een
In de hierop volgende week meldt de agenda: beetje voorstellen dat wij tot over ons nek in de
zorgen zitten. Daarom deed het mij een beetje
Donderdag 25 januari vreemd aan dat jij in je brief over het maken van
Enorme vorderingen der Russen in OostPruissen en een foto sprak, want heus, lieveling, je zult daar nog
Silezië. wat geduld mee moeten hebben, al kan ik mij je
verlangens in dat opzicht best voorstellen. Ik heb nu
Vrijdag 26 januari toch heus wel andere dingen aan mijn hoofd dan
Broodrantsoen verlaagd tot 500 gram per week. Wij om aan de fotograaf te denken en stel je voor dat ik
eten lijnzaadkoeken! nu een foto van mezelf liet maken, nou, dan geloof
ik dat je zou schrikken als je hem zag en dat je mij
Zaterdag 27 januari er niet meer uit herkennen zou, want ik ben er nu
Broodprijs thans gestegen tot ƒ 25, tot ƒ 30, per niet wat je noemt dikker op geworden en vroolijk
brood. kijken zou ik er met de beste wil van de wereld ook
niet op kunnen, neen, dat doe ik nu vast niet, hoor,
of je er boos om bent of niet, maar het zou thans
geen reclame voor mezelf zijn, zoo'n leelijke foto
Mijn liefste, Amsterdam, 30 Januari 1945. en je maakte het vast uit, liefste en dat zou dan mijn
eigen schuld zijn! Maar ik wil je wel die foto stu-
Ziezoo, nu zal ik je maar eerst weer eens gauw een ren, die je eerst ook van mij gehad hebt, weet je
brief schrijven, al moet je er maar genoegen mee wel, daar lijk ik nog het meest op zooals je me het
nemen dat ik het weer op de schrijfmachine doe, laatst gezien heb, maar dan moet ik eerst van je
want we hebben hier nog steeds een ware „pool- weten of je hem wel hebben wilt, eerder stuur ik
temperatuur”, dus is het bijna onmogelijk om een hem niet. Schijf je het dus eens, dan stuur ik hem je
pen vast te houden! Maar je weet wel dat het even dadelijk.
goed gemeend is, nietwaar? Zeg Cock, waarom durf je niet eens naar mijn
Je laatste brief van de 18de Jan. ontving ik een paar vriend te gaan in Den Haag, is dat nu zoo erg om
dagen geleden, nu, daarin was je weer aardig op mij daar even aan te bellen en te informeeren? Je kunt
aan het mopperen hoor liefste! Je verwijt me dat ik toch zeggen dat je in opdracht van mij komt, dat
niet vaak genoeg schrijf en dat ik nog steeds geen vinden ze natuurlijk heel gewoon hoor! Ik zou zoo
foto van mezelf heb laten maken. Nu, wat het eerste graag willen weten wat er met hem aan de hand is,
betreft, laat ik je zeggen dat ik jou toch minstens want ze geven gewoon geen enkel teeken van leven
even vaak schrijf als jij mij, want soms gaan er wel meer, daarom was het wel aardig geweest als jij er
drie weken voorbij eer ik ook van jou weer eens een even aangegaan was, dan had ik misschien wat
brief ontvang! Hoe zou dat toch komen, raken er wijzer geworden over hen. Enfin, ik zal anders zelf
zooveel brieven zoek bij de post? In ieder moet jij nog maar eens een keer probeeren te schrijven.
het mij maar niet zoo kwalijk nemen als mijn brie- Je vraagt of wij al suikerbieten gegeten hebben. Nu,
ven wat langer uitblijven, want dat heb ik je al die eten wij hier al maandenlang hoor in de centrale
eerder geschreven, Cock, de toestand is bij ons keuken en het smaakt best, vooral in de roode kool
thuis alles behalve rooskleurig en ik zie er tegen op en met gewone bieten (kroten zeggen jullie, niet-
als tegen een berg om iederen dag weer opnieuw te waar?) is het heel lekker en voedzaam. Sommige
beginnen, want je weet niet hoe vreselijk het is om menschen maken er stroop van maar dat kost ont-
zoo'n heelen dag te moeten rondbarrelen in de kou, zettend veel brandstof en van de pulp kun je heer-
met de bloemen dik op de ruiten en een kachel lijke koeken bakken, dat doet mijn nicht ook en dan
zonder vuur en bovendien nog met een hongerige laat ze er vaak een stuk of wat bij ons brengen door
maag, dan vergaat je de lust wel eens om aan tafel haar dochtertje, nou, dan smullen we weer eens een
te gaan zitten en een brief te gaan schrijven, zelfs al keertje! Ik ga daar tegenwoordig iederen avond
is het een brief voor een meisje waarvan ik toch eten, dat hebben ze me aangeboden en daar maak ik
heel veel houd. Neen, liefste het moet hier op zoo'n natuurlijk dankbaar gebruik van. O liefste, zou er
manier niet lang meer duren, want dan geloof ik dat nu toch eindelijk eens spoedig een eind aan den
ik het bijltje er bij neer leg, je zou er op den langen oorlog komen? Het gaat op het oogenblik wel ge-
duur ziek van worden. Naar wat ik uit je schrijven weldig goed, hè? Ik heb alle hoop dat het nu heel
meen te moeten opmaken leef jij thuis nog in „lui- gauw afgeloopen is, de Russen zijn al zoo dicht bij
lekkerland”, is het niet zoo? Het schijnt tenminste Berlijn, dat de Duitschers deze lawine nooit meer
in Rotterdam stukken beter te zijn met alles dan stuiten kunnen, nu, en als het eenmaal zoo ver is
deze kant uit. Nu hier is het meer dan vreselijk dan is het gauw bekeken hoor! Ik ben er van over-
hoor, we krijgen hier thans nog maar 500 gram tuigd dat wij aan het eind van Februari bevrijd
brood per week en een halve kilo aardappelen ver- zullen zijn en dan zullen wij elkaar spoedig weer-
der totaal niets en daar komt dan die strenge winter zien lieveling! Ik moet er niet aan denken, want
soms verlies ik de moed wel eens in deze dagen en Ontvang dus weer vele hartelijke groeten en wees
kan ik bijna niet gelooven dat er nog eens een bete- in gedachten als steeds heel innig omhelst en on-
re tijd komt, maar nu ben ik weer erg optimistisch eindig veel keren gekust door je nog steeds wanho-
in de laatste dagen en dat is het eenige lichtpuntje pig naar je verlangende
waar ik nog op teer. Als dat vooruitzicht er niet was
dan kon je maar beter dood zijn, hoor, want zoo als Piet
het nu is is er niet veel aan het leven, bah, je wordt
er akelig van! Maar zoo mag ik toch eigenlijk niet
spreken, want ik heb toch nog altijd een lief meisje
dat veel van mij houd en dat erg naar mij verlangt Over het verder verloop van de hongerwinter (die
en daarom zal ik nog maar een beetje blijven leven. pas ná de oorlog zo genoemd zou worden) spreken
Zeg lieveling, weet je wat ik mij voorgenomen heb? de aantekeningen in de zakagenda voor zichzelf:
Zoo gauw als wij bevrijd zijn en de oorlog is afge-
loopen, ga ik naar Stedum toe en dan ga ik daar Maandag 5 februari
weer een maand of wat bij Koning in de kost en wat Verhuizing Mevr. Arpeau begonnen. Zij komt bij
op het land werken om weer op krachten te komen ons in. Algehele reorganisatie in huis.
voor ik weer definitief tot het gewone leven terug-
keer. Het idee alleen, zeg Cock, als ik er aan denk, Vrijdag 8 februari
aan al dat vette eten en vlees daar, zuurkool met Mevr. Arpeau geheel „geïnstalleerd”.
spek enzovoort enzovoort, dan loopt het water je
van in den mond! Ik heb echter nog steeds niets van Zaterdag 10 februari
hen gehoord, maar ja, dat kan nog wel een poosje Opnieuw contact gekregen met de organisatie.
duren met de post en het sturen van levensmiddelen Tweede meneer X verschijnt (ƒ 80, per maand).
zal ook nog wel even uitblijven, nu het zoo hard
vriest en er geen enkel schip meer varen kan, maar Woensdag 14 februari
wat in het vat zit verzuurt niet en wie weet komt er Brieven uit Groningen van Koning en Koos Meijer
toch nog wel een verrassing als de dooi invalt, ik ontvangen. Voedselpakketten afgezonden!
hoop het maar want we kunnen best wat gebruiken.
Nu nog je vragen over de verandering bij ons thuis. Donderdag 15 februari
Ja, wij huizen thans in die groote kamer waarin de Voor ƒ 70, hout gekocht. Prijs van tabak ƒ 18, à ƒ
piano staat en vader en moeder slapen op het 20, per ½ ons; ansjovis ƒ 15, per pond.
oogenblik in die kleine suitekamer er naast, de
groote slaapkamer achter staat nu leeg, het litsju- Vrijdag 23 februari
meau bed is tijdelijk opgeborgen en ik slaap nog De tarweprijs in de zwarte handel stijgt in Amster-
steeds boven in het bed van mijn neef Theo, die dam tot ƒ 25, per pond.
natuurlijk al lang bij ons weg is en waarschijnlijk
wel niet meer bij ons terug zal komen. Mijn eigen Zaterdag 24 februari
kamer beneden is nu weer heelemaal een echte Twee pakketten uit Groningen gearriveerd! Tarwe,
zitkamer geworden, nu het bed er uit is. En wanneer capucijners, erwten en meel.
jij nu eens onverwachts zou komen zouden we
gewoon niet weten waar we je te slapen moesten Maandag 26 februari
leggen, lieveling, want er is geen plaats meer voor Brieven weggestuurd naar fam. Koning, Koos
je!! Neen, hoor schat, dat is maar gekheid, voor jou Meijer en Jaap Koning.
is er bij ons altijd een bed over en je bent nog altijd
even welkom als vroeger al zou het op het oogen- Donderdag 1 maart
blik met eten een ontzettend probleem voor ons Brood van het Zweedsche Roode Kruis ontvangen
zijn, zooals je begrijpen kunt, maar we hopen maar en 125 gram margarine.
dat er spoedig verbetering komt en dat we elkaar
dan gezond en wel terug zullen zien. Hebben jullie Zondag 4 maart
nu al eens iets naders van Dick gehoord? Ik vind Den Haag hevig gebombardeerd. 30.000 dakloozen
het toch heel erg hoor voor die arme jongen en hoe en honderden dooden?
is Ina er onder, treurt zij erg om hem of zoekt ze
nog steeds troost bij die fotograaf? Maandag 5 maart
Nu mijn liefste, het begint al weer donker te worden Pakje per post van Koos aangekomen. Brood echter
en ik ga dus maar weer eens eindigen, want veel geheel bedorven!
nieuws heb ik ook niet meer te vertellen. We zitten
hier ook heelemaal van de wereld afgesloten en ik Dinsdag 6 maart
lig de meeste tijd haast in bed. Vind je dat erg? We Twee maal per week eten uit de Centrale Keuken
lijken hier wel op beren die hun winterslaap hou- van het Zweedsche Roode Kruis.
den!
Vrijdag 9 maart Provincie Groningen geheel bevrijd. Grootste deel
Noodkacheltje gekocht ƒ 15,. van Friesland. Geen eten uit de Centrale Keuken.
EINDE