Het Grote Onweer (1945)

You might also like

Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 11

Het laatste oorlogsjaar: koude, hongersnood en… vrede!

Rantsoenen: 1 kg aardappelen en 1000 gram brood dig, al kun je het nu over een kant beter billijken als
per persoon per week. vroeger. Ook de fam. Koning verzendt een pakket
van ±20 Kg, maar dan per particuliere beurtschip-
Donderdag 4 januari per. Ja, als je dat maar eerst in je bezit hebt. Bin-
Aankondiging aanmelding „arbeidsinzet” van 58 nenkort zal ik je een tweede pakketje zenden als er
januari. gelegenheid is. Tot zoover dan hetgeen wat wij
willen doen inzake het nijpend gebrek bij jou. (...)
Zondag 7 januari Je vriend Koos
1 pond lamsvlees ƒ 22,.

Maandag 8 januari
Geen brandstof meer. Sneeuw en vorst. Onze toe-
stand uiterst precair. Weer eten uit de Centrale Geachte vriend, Stedum, 15 Jan. '45
Keuken.
(...) Bij dezen sturen wij U 2 spint Erwten en 5½
Dinsdag 9 januari spint Tarwe, dit gaat morgen 16 Jan. naar Gro nin-
Voor brood betaalt men ƒ 16, tot ƒ 20,. gen en verder met schip Climax naar Amsterdam.
Ze zeggen hier dat dit alles goed in orde komt, want
Maandag 15 januari daar wordt gezamenlijk veel meer mee gestuurd,
Russen zetten hun geweldig offensief in Oost Prui- maar dit weet ik natuurlijk niet, enfin we zullen het
sen in. Massale aanvallen. beste maar hopen. (...).
H Koning Landb. St.
Donderdag 18 januari
Warschau gevallen en weer in Russische handen.

Zondag 21 januari Beste vriend Piet, Stedum 18 Jan 1945


Bij Nan en Isidoor geweest. Prettige middag met
veel en lekker eten! Ik hoop dat je dezen in goede welstand moogt ont-
vangen en in goede gezondheid mag gebruiken. Per
Maandag 22 januari Post heb ik je een brood gezonden, namelijk den 17
Kijker en microscoop (30x) op veiling verkocht. Jan 1945. Een brief met uitvoerig nieuws over het
Kijker ƒ 45,; microscoop ƒ 25,. een en ander heb ik den 16 Jan. '45 verzonden. Ook
de Fam. Koning verzendt met deze zelfde gelegen-
Vanuit Stedum worden nog steeds zo goed en zo heid (een beurtschipper) een pakket. (...)
kwaad als het gaat de schaarse rantsoenen enigszins Het allerbeste in deze omstandigheden gewenscht
aangevuld met voedselzendingen. Over het hoe en en de groet van ons allen,
wat hiervan kunnen we lezen in (fragmenten uit)
brieven van boer Koning en Koos Meijer: Je vriend Koos

Beste vriend Piet, Stedum 15 Jan. 1945 Meer feiten over de ontberingen die het dagelijks
leven in Amsterdam treffen kunnen we lezen in een
(...) We wisten hier wel in het noorden dat het brief van Piet van Rossum aan zijn geliefde Corry:
slecht in zuiden was, maar zoo als jij het beschrijft,
het is vreezelijk vriend. We hadden je al eens wat
willen zenden, maar het vervoer per post of anders-
zins heeft langen tijd stilgestaan. Dit is thans door Mijn allerliefste Corry,
de algemee ne nood in zuiden weer vrijgegeven. Per Amsterdam, 24 Januari 1945.
Post kunnen we op het oogenblik weer 2 kilo ver-
zenden. We ver zenden morgen een pakje per post Eindelijk, eindelijk zal het er toch eens van komen
aan jou adres van ±2 kilo brood hopende dat je deze dat ik je ga schrijven, wat moet je toch wel van mij
in goede welstand moogt ontvangen. Ik zeg hopen- denken! Maar ja, je weet hoe de toestand bij ons is,
de, want wat er niet gestolen wordt van de pakket- het wordt vervelend om daar telkens weer opnieuw
jes door personeel P.T.T. en anderen is ook gewel- over te schrijven, het is nog steeds hetzelfde liedje:
geen brandstof en geen eten! Je moet me dan voor kan, je begrijpt me wel nietwaar? Wij hebben ove-
deze keer ook maar niet kwalijk nemen dat ik mijn rigens een heele steun aan die neef en nicht van me
brief op de schrijfmachine tik, al weet ik best dat je uit de Roerstraat, die zorgen geweldig goed voor
dat niet „hartelijk” genoeg vindt, maar heus lieve- ons en noodigen ons bijna iedere Zondag uit om te
ling, ik kan geen pen vasthouden met deze tempera- komen eten en dan hebben we het er reuze goed
tuur en zoo gaat het ook wat vlugger want je moet meid! Als er niet zulke goede menschen bestonden
mijn brief maar heel gauw ontvangen want ik voel ging je gewoon dood van de honger! Maar ja, die
mij erg schuldig dat ik je zoo lang heb laten wach- hebben nog wel en nu mag ik voortaan iederen
ten. avond bij hen een warme hap komen meeëten,
O, liefste, wat was ik blij met die lieve brief van aardig van ze, hè? Vroeger zou ik me er voor gege-
jou, die heeft mij weer heelemaal verwarmd van neerd hebben om van zoo'n aanbod gebruik te ma-
binnen en me weer wat moed gegeven voor de ken, maar nu ben ik er wat blij mee. Wij kunnen
toekomst! Ach, ik wist wel dat je natuurlijk nog van ons zelf per dag niet meer eten dan twee of drie
altijd evenveel van mij houd als eerst en daarom sneetjes brood en een halve liter eten uit de gaar-
moet je ook maar geen notitie nemen van wat ik in keuken! Al onze voorraden zijn finaal opgeteerd. Je
mijn vorige brief schreef, hoor schat, ik was toen weet niet waar het heen moet op den langen duur.
geloof ik in een erge sombere stemming. Maar nu We krijgen weer iemand in huis ook, een oude
weet ik weer dat ik niet aan jou behoef te twijfelen dame, die die kleine kamer aan de straatkant heeft
en dat je me trouw zult blijven. Maar je wordt wel gehuurd. Ze was eerst bij onze buren beneden in
eens twijfelmoedig in deze donkere dagen. Maar huis en jij hebt haar in het begin ook wel eens ont-
ook ik houd nog altijd evenveel van jou als altijd, moet. Nu is die mevrouw onlangs gestorven, zooals
hoor lieveling en vergeten zal ik jou nooit kunnen. ik je geschreven heb, meen ik en nu komt daar een
Ik heb het je al eerder geschreven, hoe ik vaak met nicht in huis die geld meebrengt en ook haar inboe-
ontzettend veel weemoed denk aan de dagen van del en nu kunnen ze die oude dame niet langer meer
den zomer die achter ons liggen, met al die mooie hebben. Toen heeft ze gevraagd of ze bij ons in huis
herinneringen van ons samenzijn, hoe zou ik dat mocht komen omdat ze nergens anders terechtkon
ooit allemaal kunnen vergeten? Wat waren we toen en dat hebben we nu maar aangenomen. Half Fe-
nog rijk, hè liefste, ook met eten! Heb jij ook nog bruari komt ze al. Dat geeft natuurlijk weer een
gedacht aan de 19de Januari? Toen was het een jaar heeleboel drukte en veranderingen bij ons in huis;
geleden dat wij elkaar daar in Groningen hebben maar enfin, dat hindert niet, dan hebben we meteen
ontmoet! Kun je je voorstellen dat het al weer een weer wat te doen.
jaar geleden is? Net zoo min kan ik me voorstellen Wintert het bij jullie in R'dam ook zoo bar? Hier
dat wij elkaar al weer in geen 4 maanden ruim ge- wel hoor, het vriest bijna alle dagen regelmatig en
zien hebben. O, ik wou toch maar dat er een eind alles ligt hier dik onder de sneeuw. Bah, ik word
aan deze vreselijke oorlog kwam, het begint lang- naar als ik er naar kijk, want ik heb een vreselijke
zamerhand ondragelijk te worden. hekel aan de winter en nu nog dubbel zoo erg om-
Afgeloopen Zaterdag, Zondag en Maandag moesten dat je heelemaal geen brandstof hebt. Ik blijf maar
hier alle mannen zich melden aan de Apollohal om zoo lang mogelijk in bed liggen, daar is het tenmin-
weggevoerd te worden naar Duitschland en die zich ste warm. Zondags bijv. sta ik om negen uur even
nog niet gemeld hadden kregen gelijk alsnog gele- op om een stukje te eten en me even te scheren en
genheid om dit te doen. Nou, ik kan je verzekeren dan ga ik dadelijk weer naar bed tot een uur of
dat de belangstelling beneden nul was hoor, er twaalf en dan gaan we 's middags maar weer ergens
kwam bijna geen mensch. Dat komt natuurlijk om- op visite waar de kachel brandt. Het is bijna geen
dat het zoo goed gaat aan het Oostfront, wie laat leven zoo en toch moeten we er door, liefste al ben
zich nu nog pakken? Maar van nu af aan kun je ik soms wel eens bang dat wij het einde niet zullen
natuurlijk niet meer op straat komen en we ver- meemaken, maar we moeten maar moed houden en
wachten iederen dag de razzia's. In verschillende blijven hopen op een betere toekomst. Als eerst die
plaatsen rondom Amsterdam is het al geweest. Mijn vervloekte kou maar weer achter de rug is, want dat
buurjongen beneden is bijna gepakt in Ankeveen, is toch zoo erg!
hij ging een weekend doorbrengen bij een nicht Nu, mijn lieveling, je hebt weer een teeken van
aldaar en gelijk dat hij er aankwam begonnen ze leven van mij ontvangen en veel opwekkend
met de razzia, huis aan huis. Hij heeft een heele nieuws heb ik verder ook niet, zoodat ik maar weer
poos boven op een vliering gezeten terwijl ze het eindigen ga. Ik zal je spoedig weer schrijven hoor
huis aan het doorzoeken waren, maar ze hebben en dan mijn brief wat langer probeeren te maken.
hem niet gevonden. Nu, ik hoop maar dat het bij Het is zoo koud in de kamer dat ik het bijna niet
ons goed afloopt en dat ik er ook goed doorheen langer meer kan uithouden.
rol. Ik heb aldoor nogal geboft, moet je maar den- Ontvang vele hartelijke groeten en wees heel innig
ken. Je behoeft ook niet zoo erg ongerust te zijn gekust door je meer dan ooit naar je verlangende en
over mij, hoor Cock; na den oorlog kan ik je dat liefh. Piet
allemaal beter vertellen dan dat ik het nu schrijven
Dag liefste! bij, de nood is hier dan ook ten hemel schreiend,
liefste en je kunt je misschien dan ook wel een
In de hierop volgende week meldt de agenda: beetje voorstellen dat wij tot over ons nek in de
zorgen zitten. Daarom deed het mij een beetje
Donderdag 25 januari vreemd aan dat jij in je brief over het maken van
Enorme vorderingen der Russen in OostPruissen en een foto sprak, want heus, lieveling, je zult daar nog
Silezië. wat geduld mee moeten hebben, al kan ik mij je
verlangens in dat opzicht best voorstellen. Ik heb nu
Vrijdag 26 januari toch heus wel andere dingen aan mijn hoofd dan
Broodrantsoen verlaagd tot 500 gram per week. Wij om aan de fotograaf te denken en stel je voor dat ik
eten lijnzaadkoeken! nu een foto van mezelf liet maken, nou, dan geloof
ik dat je zou schrikken als je hem zag en dat je mij
Zaterdag 27 januari er niet meer uit herkennen zou, want ik ben er nu
Broodprijs thans gestegen tot ƒ 25, tot ƒ 30, per niet wat je noemt dikker op geworden en vroolijk
brood. kijken zou ik er met de beste wil van de wereld ook
niet op kunnen, neen, dat doe ik nu vast niet, hoor,
of je er boos om bent of niet, maar het zou thans
geen reclame voor mezelf zijn, zoo'n leelijke foto
Mijn liefste, Amsterdam, 30 Januari 1945. en je maakte het vast uit, liefste en dat zou dan mijn
eigen schuld zijn! Maar ik wil je wel die foto stu-
Ziezoo, nu zal ik je maar eerst weer eens gauw een ren, die je eerst ook van mij gehad hebt, weet je
brief schrijven, al moet je er maar genoegen mee wel, daar lijk ik nog het meest op zooals je me het
nemen dat ik het weer op de schrijfmachine doe, laatst gezien heb, maar dan moet ik eerst van je
want we hebben hier nog steeds een ware „pool- weten of je hem wel hebben wilt, eerder stuur ik
temperatuur”, dus is het bijna onmogelijk om een hem niet. Schijf je het dus eens, dan stuur ik hem je
pen vast te houden! Maar je weet wel dat het even dadelijk.
goed gemeend is, nietwaar? Zeg Cock, waarom durf je niet eens naar mijn
Je laatste brief van de 18de Jan. ontving ik een paar vriend te gaan in Den Haag, is dat nu zoo erg om
dagen geleden, nu, daarin was je weer aardig op mij daar even aan te bellen en te informeeren? Je kunt
aan het mopperen hoor liefste! Je verwijt me dat ik toch zeggen dat je in opdracht van mij komt, dat
niet vaak genoeg schrijf en dat ik nog steeds geen vinden ze natuurlijk heel gewoon hoor! Ik zou zoo
foto van mezelf heb laten maken. Nu, wat het eerste graag willen weten wat er met hem aan de hand is,
betreft, laat ik je zeggen dat ik jou toch minstens want ze geven gewoon geen enkel teeken van leven
even vaak schrijf als jij mij, want soms gaan er wel meer, daarom was het wel aardig geweest als jij er
drie weken voorbij eer ik ook van jou weer eens een even aangegaan was, dan had ik misschien wat
brief ontvang! Hoe zou dat toch komen, raken er wijzer geworden over hen. Enfin, ik zal anders zelf
zooveel brieven zoek bij de post? In ieder moet jij nog maar eens een keer probeeren te schrijven.
het mij maar niet zoo kwalijk nemen als mijn brie- Je vraagt of wij al suikerbieten gegeten hebben. Nu,
ven wat langer uitblijven, want dat heb ik je al die eten wij hier al maandenlang hoor in de centrale
eerder geschreven, Cock, de toestand is bij ons keuken en het smaakt best, vooral in de roode kool
thuis alles behalve rooskleurig en ik zie er tegen op en met gewone bieten (kroten zeggen jullie, niet-
als tegen een berg om iederen dag weer opnieuw te waar?) is het heel lekker en voedzaam. Sommige
beginnen, want je weet niet hoe vreselijk het is om menschen maken er stroop van maar dat kost ont-
zoo'n heelen dag te moeten rondbarrelen in de kou, zettend veel brandstof en van de pulp kun je heer-
met de bloemen dik op de ruiten en een kachel lijke koeken bakken, dat doet mijn nicht ook en dan
zonder vuur en bovendien nog met een hongerige laat ze er vaak een stuk of wat bij ons brengen door
maag, dan vergaat je de lust wel eens om aan tafel haar dochtertje, nou, dan smullen we weer eens een
te gaan zitten en een brief te gaan schrijven, zelfs al keertje! Ik ga daar tegenwoordig iederen avond
is het een brief voor een meisje waarvan ik toch eten, dat hebben ze me aangeboden en daar maak ik
heel veel houd. Neen, liefste het moet hier op zoo'n natuurlijk dankbaar gebruik van. O liefste, zou er
manier niet lang meer duren, want dan geloof ik dat nu toch eindelijk eens spoedig een eind aan den
ik het bijltje er bij neer leg, je zou er op den langen oorlog komen? Het gaat op het oogenblik wel ge-
duur ziek van worden. Naar wat ik uit je schrijven weldig goed, hè? Ik heb alle hoop dat het nu heel
meen te moeten opmaken leef jij thuis nog in „lui- gauw afgeloopen is, de Russen zijn al zoo dicht bij
lekkerland”, is het niet zoo? Het schijnt tenminste Berlijn, dat de Duitschers deze lawine nooit meer
in Rotterdam stukken beter te zijn met alles dan stuiten kunnen, nu, en als het eenmaal zoo ver is
deze kant uit. Nu hier is het meer dan vreselijk dan is het gauw bekeken hoor! Ik ben er van over-
hoor, we krijgen hier thans nog maar 500 gram tuigd dat wij aan het eind van Februari bevrijd
brood per week en een halve kilo aardappelen ver- zullen zijn en dan zullen wij elkaar spoedig weer-
der totaal niets en daar komt dan die strenge winter zien lieveling! Ik moet er niet aan denken, want
soms verlies ik de moed wel eens in deze dagen en Ontvang dus weer vele hartelijke groeten en wees
kan ik bijna niet gelooven dat er nog eens een bete- in gedachten als steeds heel innig omhelst en on-
re tijd komt, maar nu ben ik weer erg optimistisch eindig veel keren gekust door je nog steeds wanho-
in de laatste dagen en dat is het eenige lichtpuntje pig naar je verlangende
waar ik nog op teer. Als dat vooruitzicht er niet was
dan kon je maar beter dood zijn, hoor, want zoo als Piet
het nu is is er niet veel aan het leven, bah, je wordt
er akelig van! Maar zoo mag ik toch eigenlijk niet
spreken, want ik heb toch nog altijd een lief meisje
dat veel van mij houd en dat erg naar mij verlangt Over het verder verloop van de hongerwinter (die
en daarom zal ik nog maar een beetje blijven leven. pas ná de oorlog zo genoemd zou worden) spreken
Zeg lieveling, weet je wat ik mij voorgenomen heb? de aantekeningen in de zakagenda voor zichzelf:
Zoo gauw als wij bevrijd zijn en de oorlog is afge-
loopen, ga ik naar Stedum toe en dan ga ik daar Maandag 5 februari
weer een maand of wat bij Koning in de kost en wat Verhuizing Mevr. Arpeau begonnen. Zij komt bij
op het land werken om weer op krachten te komen ons in. Algehele reorganisatie in huis.
voor ik weer definitief tot het gewone leven terug-
keer. Het idee alleen, zeg Cock, als ik er aan denk, Vrijdag 8 februari
aan al dat vette eten en vlees daar, zuurkool met Mevr. Arpeau geheel „geïnstalleerd”.
spek enzovoort enzovoort, dan loopt het water je
van in den mond! Ik heb echter nog steeds niets van Zaterdag 10 februari
hen gehoord, maar ja, dat kan nog wel een poosje Opnieuw contact gekregen met de organisatie.
duren met de post en het sturen van levensmiddelen Tweede meneer X verschijnt (ƒ 80, per maand).
zal ook nog wel even uitblijven, nu het zoo hard
vriest en er geen enkel schip meer varen kan, maar Woensdag 14 februari
wat in het vat zit verzuurt niet en wie weet komt er Brieven uit Groningen van Koning en Koos Meijer
toch nog wel een verrassing als de dooi invalt, ik ontvangen. Voedselpakketten afgezonden!
hoop het maar want we kunnen best wat gebruiken.
Nu nog je vragen over de verandering bij ons thuis. Donderdag 15 februari
Ja, wij huizen thans in die groote kamer waarin de Voor ƒ 70, hout gekocht. Prijs van tabak ƒ 18, à ƒ
piano staat en vader en moeder slapen op het 20, per ½ ons; ansjovis ƒ 15, per pond.
oogenblik in die kleine suitekamer er naast, de
groote slaapkamer achter staat nu leeg, het litsju- Vrijdag 23 februari
meau bed is tijdelijk opgeborgen en ik slaap nog De tarweprijs in de zwarte handel stijgt in Amster-
steeds boven in het bed van mijn neef Theo, die dam tot ƒ 25, per pond.
natuurlijk al lang bij ons weg is en waarschijnlijk
wel niet meer bij ons terug zal komen. Mijn eigen Zaterdag 24 februari
kamer beneden is nu weer heelemaal een echte Twee pakketten uit Groningen gearriveerd! Tarwe,
zitkamer geworden, nu het bed er uit is. En wanneer capucijners, erwten en meel.
jij nu eens onverwachts zou komen zouden we
gewoon niet weten waar we je te slapen moesten Maandag 26 februari
leggen, lieveling, want er is geen plaats meer voor Brieven weggestuurd naar fam. Koning, Koos
je!! Neen, hoor schat, dat is maar gekheid, voor jou Meijer en Jaap Koning.
is er bij ons altijd een bed over en je bent nog altijd
even welkom als vroeger al zou het op het oogen- Donderdag 1 maart
blik met eten een ontzettend probleem voor ons Brood van het Zweedsche Roode Kruis ontvangen
zijn, zooals je begrijpen kunt, maar we hopen maar en 125 gram margarine.
dat er spoedig verbetering komt en dat we elkaar
dan gezond en wel terug zullen zien. Hebben jullie Zondag 4 maart
nu al eens iets naders van Dick gehoord? Ik vind Den Haag hevig gebombardeerd. 30.000 dakloozen
het toch heel erg hoor voor die arme jongen en hoe en honderden dooden?
is Ina er onder, treurt zij erg om hem of zoekt ze
nog steeds troost bij die fotograaf? Maandag 5 maart
Nu mijn liefste, het begint al weer donker te worden Pakje per post van Koos aangekomen. Brood echter
en ik ga dus maar weer eens eindigen, want veel geheel bedorven!
nieuws heb ik ook niet meer te vertellen. We zitten
hier ook heelemaal van de wereld afgesloten en ik Dinsdag 6 maart
lig de meeste tijd haast in bed. Vind je dat erg? We Twee maal per week eten uit de Centrale Keuken
lijken hier wel op beren die hun winterslaap hou- van het Zweedsche Roode Kruis.
den!
Vrijdag 9 maart Provincie Groningen geheel bevrijd. Grootste deel
Noodkacheltje gekocht ƒ 15,. van Friesland. Geen eten uit de Centrale Keuken.

Zaterdag 10 maart Dinsdag 17 april


Postwissel met ƒ 50, naar Corry weggestuurd. Hout 5 pond rogge: ƒ 75,.
gekocht ƒ 140,.
Woensdag 18 april
Donderdag 15 maart Hoevelaken in geallieerde handen. Staan bij Putten,
Pa opgenomen in het Centraal Ziekenhuis voor 10 km van Harderwijk.
breukoperatie.
Maandag 23 april
Vrijdag 23 maart Russische doorbraak in Berlijn! Hevige gevechten
Eindelijk is het lente! Prachtig warm weer. in de straten van Berlijn. Centrale Keuken stopt
wegens gebrek aan brandstof.
Woensdag 28 maart
Vader weer uit het ziekenhuis ontslagen. Alles Dinsdag 24 april
goed. Noord en ZuidHolland geheel afgesloten van voed-
selaanvoer. Honger.
Donderdag 29 maart
Tweede uitreiking van wit brood en boter van het Woensdag 25 april
Zweedsche Roode Kruis. Nood neemt steeds ontzettender afmeting aan.

Vrijdag 30 maart Zondag 29 april:


Zwarte prijs van zout: ƒ 20, per kilo, lucifers ƒ 15, Vredesgeruchten. Himmler biedt onvoorwaardelijke
per pak. capitulatie aan Engeland en Amerika. 's Avonds
ontzettende sensatie.
Zaterdag 31 maart
De geallieerden over de Rijn en dringen verder de Maandag 30 april
Gelderse Achterhoek in. Denderende opmarsch in Mussolini vermoord (terechtgesteld).
Duitschland.
Dinsdag 1 mei
Maandag 2 april Hitler gesneuveld! Dönitz benoemd tot opvolger.
Wiesbaden, Frankfurt a/M etc. gevallen.
Woensdag 2 mei
Dinsdag 3 april Amerikaanse bommenwerpers gooien voedselpak-
Deventer etc. bevrijd!! Onze bevrijding nadert met ketten uit boven Amsterdam.
het uur.
Donderdag 3 mei
Maandag 9 april Berlijn gevallen.
Voedseltoestand wordt steeds nijpender. Alle voor-
raden zijn op. Broodrantsoen opnieuw gehalveerd Vrijdag 4 mei
tot 400 gram per week. De Koningin en Prinses in bevrijd gebied terugge-
keerd.
Dinsdag 10 april
Geallieerden dringen door tot Groningen achter de Zaterdag 5 mei
IJssellinie. NEDERLAND WEER VRIJ!! Duitschers capitule-
eren. Denemarken, Nederland bevrijd. Grootsche
Donderdag 12 april feestdag. Duizenden vlaggen. Dag van groote ont-
Hongersnood steeds heviger. Wij hebben niets meer roering en vreugde! Wij ontwaken uit een bange
te eten. droom.

Vrijdag 13 april Maandag 7 mei


President Roosevelt plotseling overleden. Gealli- Amsterdam bereidt zich voor op de feestelijke in-
eerden op drie plaatsen de IJssel over op weg naar tocht der Canadeezen. Geweldige drukte op Am-
Amsterdam. Nachtelijke gevechten in Zuid tus- stellaan en Berlagebrug. NSBers worden gevangen
schen Duitschers en verzetsbeweging. Amsterdam genomen. Duitsland capituleert volledig! VREDE.
totaal zonder elektrische stroom. Voedselpositie Vuurgevecht op de Dam.
hoogst ernstig.
Dinsdag 8 mei
Maandag 16 april
Indrukwekkende intocht der Canadeesche troepen ik nà Aug. '44 niet meer geweest was. O, wat was er
in Amsterdam. Mussert gearresteerd. een boel te zien en wat een geweldige feestvreugde
heerschte er overal onder de mensen. Indrukwek-
kend waren de plaatsen waar de moffen politieke
gevangenen hadden doodgeschoten. Bij tienduizen-
WIJ LEVEN VRIJ den defileerden de menschen er langs, terwijl de
WIJ LEVEN BLIJ..... bloemen meer dan een meter hoog lagen en de
Amsterdam, 5 mei 1945 Nederlandse vlag in het midden stond met een hou-
ten kruis. Doodse stilte heerschte daar als op een
Mijn lieveling! kerkhof. En zoo bleven wij in afwachting op de
komst der Canadeezen in steeds toenemende span-
Hoera! Nederland is bevrijd en eindelijk is het zoo ning.
ver dat wij een betere toekomst tegemoet gaan.
Liefste, ik wens jou en je familie van harte geluk Maandag, 7 mei
met onze voorspoedige bevrijding en ik hoop dat
het oogenblik nu heel spoedig zal komen dat wij Lieveling, ik kan er maar niet toe komen om deze
elkaar weer zullen zien. Hoofdzaak is: de oorlog is brief definitief af te maken, er is hier de heele dag
uit! Wat hebben wij daar toch steeds naar verlangd, zóóveel te beleven dat ik bijna geen tijd kan vinden
hè, lieveling en nu is het goddank eindelijk zoo ver. om rustig te gaan zitten schrijven. Ik denk dat het
Weet je nog wel hoe wij daar aan wel eens gewan- jou wel net zoo zal gaan, nietwaar? Je leeft nu alle
hoopt hebben? dagen op straat. En wat een prachtig weer hebben
Nu, het was een ware feestdag bij ons vandaag, we! Vanochtend zijn ze hier begonnen met de lang
hoor! Toevallig was mijn moeder ook jarig en dat verbeide „bijltjesdag”. De N.B.S. begon krachtig op
trof dus wel heel mooi voor haar. Ik vind het fijn te treden tegen de landverraders en ze reden overal
dat ze het einde van de oorlog nu nog meegemaakt rond met overvalwagens en gewapend met Ameri-
heeft. Wij hoorden het gisteravond al om 9 uur. Ik kaanse machinegeweren. Er zijn er bij ons heel wat
was al bijna uitgekleed om naar bed te gaan en toen gearresteerd en het gaf je een heele voldoening om
hoorde ik eensklaps buiten een vreselijk lawaai en te zien hoe ze in de wagens werden getrapt en met
geschreeuw. Nou, ik me weer hals over kop aange- hun handen achter hun hoofd moesten zitten! De
kleed en de straat op, dat snap je, hè. De menschen meiden die zich met moffen hadden afgegeven
waren compleet gek van blijdschap en ze liepen te werden heelemaal kaal geknipt, waarna ze een
dansen op straat, terwijl in een oogenblik tijd overal hakenkruis met oranje menie op hun koppen ge-
de vlaggen werden uitgestoken, al mocht dat eigen- schilderd kregen. Nou, dat waren heele relletjes hier
lijk toen nog wel niet, maar daar stoorde geen en daar hoor en je vond overal heele dotten haar op
mensch zich wat aan. de straat liggen! Toch wel zielig voor die meisjes,
Vanmorgen waren we ook al weer vroeg op pad, die serieus verliefd zijn geweest op een Duitser en
want ze zeiden dat de Canadeezen vandaag zouden hem trouw beloofd hebben. Maar ja, dat hadden ze
komen. Bij de Berlagebrug stonden duizenden dan maar eerder moeten bedenken!
menschen te wachten, allemaal feestelijk uitgedost En toen het grote nieuws van deze dag: Duitsland
met oranje etc. En overal zag je weer onze goede capituleert volledig! Het was tè overweldigend om
oude driekleur wapperen, het was geweldig in- het dadelijk te kunnen omvatten. O, lieveling wat
drukwekkend en sommige menschen stonden te ben ik toch nieuwsgierig om te weten hoe het bij
huilen van ontroering, liefste. Nu, veel menschen jullie in Rotterdam allemaal is gegaan en wat jouw
hebben ook heel wat meegemaakt in die vijf jaar en indrukken zijn geweest van deze onvergetelijke
hebben menig familielid te betreuren. dagen. Het is bijna onmogelijk om dit alles in een
's Middags was het reusachtig feestelijk bij ons. Er brief onder woorden te brengen. Wat zullen wij
kwam heel veel visite en natuurlijk moest ik een elkaar veel te vertellen hebben straks.......
heel repertoire afdraaien van vaderlandse liederen
op de piano, waarbij braaf meegezongen werd door Dinsdag 8 mei
allemaal.
Ik vond het alleen erg jammer dat jij er niet bij kon Lieve Cock, ik ga maar weer eens verder aan mijn
zijn, Cock, want dan zou het feest voor mij pas brief, het lijkt wel een dagboek, maar je zult het
helemaal volmaakt zijn geweest. Ik hoop dat je veel misschien wel leuk vinden om zoo'n brief te ont-
aan mij zult denken in deze grootse dagen! vangen. Vandaag was het de groote dag van de
intocht der Canadeezen. Vanochtend om 6 uur
Zondag, 6 mei begon de „invasie”. Liefste, ik geloof niet dat ik in
staat ben om op papier te zetten hoe geweldig deze
Liefste, vandaag heb ik eindelijk, nà acht ver- intocht is geweest, het was allemaal overweldigend
schrikkelijke maanden, weer eens een lange wande- en zooiets kun je je heele leven niet meer vergeten.
ling door de stad gemaakt. Ik kwam in straten waar Het was een onafgebroken karavaan van auto's,
tanks, motoren, die van 's morgens 6 uur tot mid- aanstaande Man
dernacht duurde. En al die voertuigen waren afge-
laden met jongens en meisjes, bedolven onder Ontvang ook de hartel. groeten van mijn familie!
bloemen, zoodat je de soldaten bijna niet meer kon
terugvinden. Wat een gezicht... al die lachende
vrolijke en bruingebrande koppen en ze waren
allemaal even ontroerd door zoo'n enthousiaste De agenda vertelt nu weer verder.
ontvangst, al die duizenden mensen werden niet
moe om onze bevrijders toe te juichen en te huldi-
gen....
De radioreporter van de BBC verklaarde in het Woensdag 9 mei
nieuwe dagblad „Het Parool”, dat Amsterdam alles Heel de stad is een sprookje. Men raakt niet uitge-
heeft overtroffen, wat hij tot dusver met de bevrij- keken. 's Avonds grote vreugdevuren. Brief uit
ding in andere landen had meegemaakt; zelfs de Leiden ontvangen.
intocht in Parijs verzonk er bij in het niet. Nu, het
zal bij jullie in Rotterdam ook wel net zoo geweldig Donderdag 10 mei
geweest zijn, denk ik en je hebt toch zeker ook wel Wij krijgen meer voedsel. Verdeeling der voed-
zoo'n stoere Canadees omhelst, liefste, al was het sel„bommen”. Nog steeds wordt er gevochten rond
alleen maar uit dankbaarheid voor alles wat zij de stad.
gedaan hebben om ons te verlossen van het gehate
Nazidom. Ze hebben het verdiend, hoor! Ik kon Zaterdag 12 mei
vandaag bijna niet van de straat af komen en ik Amsterdam overstroomd met Canadeezen en En-
vergat gelukkig dat er nog zooiets als „honger” gelsche voertuigen. Machtsovername door de Ca-
bestaat! Je denkt nu haast niet meer aan eten. nadeezen op het Museumplein. Duitsers worden
Vanavond was het groot feest bij ons in de buurt. weggevoerd.
In de Maasstraat werden vreugdevuren ontstoken
van al het oude en gelukkig niet meer nodige ver- Maandag 14 mei
duisteringsmateriaal. Er was een draaiorgel gehuurd Engelsch luchtvoedsel ontvangen. Geperst vlees,
en er werd vuurwerk afgestoken, terwijl bovendien vet en chocolade. „airdropped”.
nog een sprookjesachtige illuminatie van lampions
de feestvreugde verhoogde. Tot middernacht duur- Dinsdag 15 mei
de dit spontane en onvoorbereide straatfeest en ik 900 gram biscuit! Voedselpositie wordt langzamer-
heb nimmer zooveel verbroedering onder de men- hand iets beter. Nogmaals vet, echte thee en suiker!
schen aanschouwd als op dezen avond. Soms kun je
nog steeds niet gelooven dat het nu werkelijkheid Donderdag 17 mei
is, dat het Vrede is! O, lieve Corry, wat zou ik Naar Schröder geweest. Hartelijk weerzien. Ook
graag willen dat je nu bij mij was in deze dagen en naar De Standaard. Kan dinsdag aanstaande weer
dat wij samen, hand in hand, deze laaiende feest- beginnen.
roes konden genieten. Ik denk steeds aan je en mijn
verlangen kent geen grenzen. Toch kunnen we Vrijdag 18 mei
voorloopig nog niet bij elkaar komen, want Vleesch in blik, melk. De Centrale Keuken werkt
niemand mag nu nog de plaats van zijn inwoning weer, geen boninlevering. Spertijd opgeheven!
verlaten, maar...... dat komt gauw genoeg! Hoor ik
spoedig iets van je en spreken we dan goed af hoe Zaterdag 19 mei
we bij elkaar zullen komen als de weg weer vrij is? Nog steeds geen bericht uit Rotterdam. Heb brief-
Ik ben erg verlangend naar een brief van je, want ik kaart geschreven.
heb al in meer dan vier weken geen enkele brief van
je gehad, niets leuk hoor! Ik hoop dat je deze brief Dinsdag 22 mei
nu maar gauw zult ontvangen. Naar De Standaard. Werken van 12.30 4.30 uur (4
Mijn lieveling, ik ga nu maar weer eindigen, al- uur per dag).
hoewel ik nog nieuws genoeg heb om tien van
zulke brieven te schrijven, maar dan duurt het nog
langer voor je deze krijgt. Ook na de bevrijding wordt er nog een en ander aan
Liefste, ik wens jou en alle andere familieleden een noodzakelijke voedingsmiddelen uit Stedum naar
gezegend „bevrijdingsfeest” toe en ik hoop dat alles Amsterdam verzonden, zoals moge blijken uit bo-
goed is bij jullie. venstaand briefje van Harm Koning.
Ontvang de hartelijke groeten en heel veel liefs met
ontelbare bevrijdingskussen van je in spanning
verlangende en nog steeds innig liefhebbende Donderdag 31 mei
Twee brieven van Corry ontvangen.
zetten op de feestvreugde...... Lees mee in de agen-
Zondag 3 juni da.
's Avonds onverwacht naar Rotterdam vertrokken
met wagen van de Irenebrigade. Commandant Aart Zaterdag 25 augustus
Grotendorst uit Apeldoorn. Bracht ons ½ mud aard- Met Corry samen [uit Utrecht] vertrokken naar
appelen. Amsterdam respectievelijk Rotterdam. Moeilijk
afscheid tusschen ons. Hebben wij elkaar voor het
Maandag 4 juni laatst gezien? Corry bereidt mij voor op iets ergs.
Avontuurlijke nachtelijke tocht via Den Haag naar
Rotterdam. Om halfvier aan het Haagse Veer. Om 3 Woensdag 29 augustus
uur bij Corry. Ontroerend weerzien! Zij houdt nog Brief van Corry, alles is goed!
evenveel van mij!
Donderdag 27 september
Dinsdag 5 juni Nog steeds geen brief van Corry.
Voedselpositie in Rotterdam belangrijk slechter dan
in Amsterdam. Woensdag 3 oktober
Brief van Corry. Zij maakt de verloving uit. Schrijf
Donderdag 7 juni haar onmiddellijk terug en ga aanstaande zaterdag
's Middags per schuit naar Den Haag vertrokken naar Rotterdam. Twee dagen van ondragelijke
samen met Corry. Bij haar zus overnacht. Herman spanning.
niet thuis. Is commandant bij de B.S.
Zaterdag 6 oktober
Vrijdag 8 juni Naar Rotterdam met trein van 12.30 uur. Ernstig
's Morgens om 10 uur per boot vertrokken naar gesprek met Cock. Zij houdt toch het meest van
Amsterdam. Om 4 uur aan bij de Nieuwe Meer. mij. Wordt het toch nog goed.
Heel prettige boottocht.
Dinsdag 9 oktober
Maandag 11 juni Brief van Cock ontvangen. Zij gaat drie weken naar
25% loonsverhoging; 5 uur werken per dag. Friesland en zal dan beslissen. Heb onmiddellijk
teruggeschreven.
Maandag 18 juni
Trams rijden weer. 6 uur werken per dag. Vrijdag 19 oktober
Jekerstraat 's avonds weer verlicht!
Maandag 25 juni
7 uur werken per dag. Zondag 21 oktober
opnieuw brief naar Corry geschreven. Heb nog
Dinsdag 26 juni steeds geen antwoord ontvangen.
De bevrijdingsfeesten beginnen. Prachtige avond in
de Maasstraat. Dinsdag 30 oktober

Donderdag 28 juni Brief van Corry. Het is voorgoed uit


Heele dag vrij. Indrukwekkend defilé. 's Avonds
vuurwerk. Een grootse feestdag. Woensdag 31 oktober
ik verscheur de foto's en stuur de snippers terug. Zij
Maandag 9 juli: heeft zich vreselijk misdragen.
We hebben weer elektrische stroom. Schellen en
deuropeners werken weer. Herman geweest met Vrijdag 2 november
auto, is bij de Koninklijke Marine. 's Avonds bij Nan en Isidoor geweest. Heb alles
verteld. Zullen mij in kennis brengen met Chr.
Woensdag 11 juli Kruse.
Weer gas! Van 17.00 18.15.
Donderdag 8 november
Vrijdag 20 juli bij Nan op visite. Kennis gemaakt met Stientje.
Aartje en Hansje weer uit Groningen terug. Haar naar huis gebracht en haar gevraagd. Zij stemt
toe.
Nederland is nu ruim twee maanden bevrijd. De
feestroes lijkt maar door te blijven gaan! Maar Zaterdag 10 november
onvermoede perikelen in „de romantiek” gaan in Stientje om halfacht gehaald en mee naar huis ge-
het najaar van 1945 voor Piet een lelijke domper nomen. Heel mooie avond. Zij is erg lief.
Zondag 11 november ander. Maar nee, ze wist het nu al, ik was het en
Stientje de hele dag bij ons geweest en blijven eten. niemand anders! Drie dagen later weer een brief. Ze
ging met vacantie, 3 weken naar Friesland bij ken-
Woensdag 14 november nissen samen met haar zuster Ina en of ze dan toch
Bij Stientje geweest, kennis gemaakt met haar zus- nog 3 weken uitstel mocht hebben, maar dan wist
ter. Heel prettige avond. ze het wel absoluut en dan kwam ze dadelijk naar
A'dam. Ik moest thuis nog maar niets zeggen, want
Donderdag 15 november het zou allemaal wel goed komen. Ze zou me ge-
Stientje bij mij geweest. Voor haar piano gespeeld. woon blijven schrijven als altijd. Na die brief weer
Zij houdt al heel erg veel van mij. een ijzige stilte en ik hoor niets meer. Drie weken
later, dat is nu 3 weken geleden gebeurd, kwam de
Een uitgebreid verslag van het gehele drama wordt klap op de vuurpijl, een misselijk briefje, dat ze
gegeven in een brief die Piet aan zijn vriend Koos schreef: dat ze bij de ouders van die jongen zat (het
schrijft: is een Fries) en dat die jongen bij haar was. Ze wist
het nu wel, ze hield ontzettend veel van hem en had
beloofd het definitief uit te maken en dit was de
Beste vriend Koos, A'dam, 17 nov. '45 allerlaatste brief voor mij, had ze hem moeten belo-
oven. De brief was medeondertekend door die vent,
Mijn hartelijke dank voor je prettige brief en de iets, dat ik gewoonweg schunnig vind en getuigt
felicitatie met mijn verjaardag. Hoe wist je wel dat van een totaal gebrek aan karakter. Wie doet nu
ik jarig was? Ik ben werkelijk nieuwsgierig te ver- zooiets. Koos, het was een klap in mijn gezicht en
nemen hoe je daar achter gekomen bent, maar ik ik was buiten mezelf, als ze bij me was geweest had
vond het erg aardig. ik haar een ouderwets pak rammel verkocht, want
Ja, het is al wel een heele tijd geleden, dat wij iets dat verdiende ze. Ik heb haar foto's onmiddellijk
van elkaar gehoord hebben en er is in die periode verscheurd en de brokken naar R'dam gestuurd, al
heel wat gebeurd en dat zijn niet allemaal vrolijke besef ik nu dat dit fout was, maar helaas, het is
dingen, beste vriend. gebeurd en nu weet ze tenminste dat ik haar veracht
Je zult misschien al van Jaap vernomen hebben dat in haar laaghartige handelwijze.
mijn verloving met C. H. uit is. Nou, dat was een Kijk, dat ze van een ander gaat houden, daar kan ik
heele rare geschiedenis, die zich niet zoo makkelijk inkomen, maar dat ze me willens en wetens om de
in een paar woorden laat vertellen, maar ik kan je tuin leidt door voor te geven dat ze met haar zuster
dit wel zeggen: ik wou dat ik dat meisje nooit van een paar weken naar Friesland gaat, terwijl ze in
m'n leven ontmoet had en dat ze toen indertijd niet werkelijkheid de benen heeft genomen met die
die verwenschte trein gemist had in Stedum, toen ik jongen, dat vind ik karakterloos. En als zoo'n zaak
jullie een dag of wat heb opgezocht. Dan had ik eenmaal aan 't rollen gaat komen er allerlei dingen
tenminste nooit verder met haar kennis gemaakt en aan 't licht, die vroeger verborgen bleven, want ik
was ik voor een hoop beroerdigheid gespaard ge- heb nu van verschillende kanten dingen over Corry
bleven. Ja, 't kan wel verkeeren, want zóó dacht er gehoord ook van haar eigen moeder nota bene, die
ik er toen ook niet over, toen ik haar voor 't eerst er op wijzen dat dit meisje wat jullie noemen een
zag. Maar wat kan een mens zich vergissen in ie- lutje deugnietje was. Ze schijnt me voortdurend
mand. Al moet ik je eerlijk bekennen, dat ik vaak bedrogen te hebben met andere mannen en er zijn
genoeg ziende blind en hoorende doof geweest ben! nog meer dingen, die ik nu weet en persoonlijk
De zaak komt in 't kort hierop neer, dat wij de ge- ontdekt heb, door onze omgang na de zomer, waar-
heele zomer op zeer intieme wijze en zonder eenig over ik in deze brief niet schrijven kan, maar die er
meeningsverschil met elkaar zijn omgegaan, dat zij op wijzen dat Corry niet zo onschuldig was als ze er
trouwplannen had in gevorderd stadium, dat wij in uit zag. Enfin, het heele geval is nu achter de rug en
augustus nog heel knus samen met vacantie zijn ik schrijf je dit alles omdat jij deze „idylle” in Ste-
geweest in Utrecht en dat zij ná die vacantie 4 we- dum in z'n embryonale staat hebt meegemaakt. Ik
ken niets meer van zich liet hooren. Toen een akelig was er eerst ontzettend van ondersteboven, maar ja,
kort briefje met mijn foto's enzovoort, dat ze een Koos, ze is niet waard dat ik om haar treur en daar-
ander had ontmoet en dat ze het uitmaakte, maar... om heb ik ook maar heel gauw mijn troost bij een
dat ze zelf nog niet wist wat ze doen moest. Ik on- ander meisje gezocht, om die H. zoo gauw mogelijk
middellijk naar Rotterdam, zaterdagsmiddags en te vergeten. En nu heb ik een ander meisje. Ze heet
daar vond ik een heele kleine Corry die niets in te Christientje Kruse en is wel een paar jaar jonger
brengen had, die beweerde dat ze van spijt en ver- dan ik. Ze is een heele tegenstelling met Corry, erg
driet nog niets gegeten had en er niet van slapen zacht van karakter en standvastig en ze is ook erg
kon enzovoort enzovoort. Binnen 10 minuten lag ze knap. Het is zoo'n echt stil meisje, dat eigenlijk
in m'n armen en was alles weer goed. Ik stelde haar vergeten is en die met een oudere moeder alleen
zelf nog een bedenktijd voor van eenige dagen, dan woont. En het gekke is, ik kende haar al lang, we
kon ze rustig overdenken, wie het zijn zou, ik of die
hebben elkaar als kinderen al ontmoet, omdat ze meevallen met het oog op je drukke bezigheden.
een Zoo gaat het met mij ook, ik kan nu ook al niet
beetje in onze familie is, dat wil zeggen aange- meer weg. Maar als je je vrij weet te maken voor
trouwd, maar ik ben haar steeds voorbij geloopen. een dag of wat kun je gerust komen, je bent van
Ja Koos, ik heb het te ver gezocht, terwijl het dicht- harte welkom en ik zou het erg leuk vinden om je
bij voor het grijpen lag. Mijn meisje woont nu heel A'dam eens te laten zien. Onze Stad heeft zich al
dicht bij me in de buurt en ik zie haar bijna iedere weer aardig hersteld van de oorlogsmisère en ver-
dag. Gelukkig is ze buitengewoon muzikaal en dat toont haast al weer het oude beeld van vóór de
is iets dat ik heerlijk vind, dat brengt je al dadelijk oorlog. Maar toch blijft er nog heel wat te wen-
veel dichter tot elkaar. schen over. Mijn moeder is op 't oogenblik ook
Maar ik ben bang dat ik een beetje te veel over ziek. Zij heeft een lichte longontsteking, maar ge-
mezelf schrijf en daarom zal ik maar eens aandacht lukkig knapt ze al weer aardig op.
schenken aan jouw zaken. Het doet me genoegen te Nu, beste Vriend, je hebt weer eens wat van me
vernemen dat ook jij nu een geschikte levensgezel- gehoord en ik eindig hiermee maar weer. Ik hoop
lin op je weg ontmoet hebt, al komt ze ook al van spoedig nog eens een brief van je mogen te ontvan-
ver. Ik hoop voor haar en ook voor jou, dat ze het in gen.
Stedum net zo genoeglijk en naar haar zin zal vin- Doe de hartelijke groeten aan je ouders van mij en
den als ik het steeds bij jullie in 't Noorden gehad ook aan je aanstaande vrouw, al kent ze mij nog wel
heb. Ik zie dat je tegenwoordig weer aardig in de niet, en ontvang ze zelf van je vriend
muziek zit en dat je heel wat hooi op je vork durft
te nemen en als je dan ook je meisje moet geven Piet
waar ze recht op heeft, nou kerel, dan zul je je tijd
wel hard noodig hebben! Ik studeer ook nog steeds De zakagenda besluit het jaar 1945 tot slot als
dagelijks piano en zit te blokken op de etudes van volgt.
CramerBuloni en op enige nieuwe sonates van van
Beethoven. Voor de rest hebben we het alle dagen Zaterdag 8 december
even druk, want er is ontzettend veel werk in ons Verlovingsringen gekocht.
bedrijf en een groot gebrek aan personeel. Ja, de tijd
is wel veranderd vergeleken bij een jaar geleden. Zondag 23 december
Het is dezen dagen juist 3 jaar geleden dat ik mijn Officieel met Stientje verloofd. Receptie thuis.
zwerftocht als onderduiker begon. Nu, ik heb in die Ontzettende drukte.
drie jaar wel een en ander meegemaakt, maar het
zou me gespeten hebben als ik dit alles gemist had, En met deze Stientje Kruse zal Piet van Rossum
ik ben er onnoemelijk rijker aan ervaring door ge- uiteindelijk in het huwelijk treden en wel op 21 mei
worden. Het zal mij benieuwen of Jaap nog naar 1947.
Amsterdam komt. Het zou wel aardig zijn als jij
ook eens kon komen, Koos, maar dat zal wel niet

EINDE

You might also like