H E D A B I D E A K

E T A D I S K U R T S O N E O L I B E R A L A
He d a b i d e a k : a s k a t a s u n a r e n z a i n d a r i i z a t e t i k b o t e r e a r e n z a i n d a r i i z a t e r a >
Pr o p a g a n d a b e r r i a p e n t s a mo l d e a l d a k e t a g i s a > Ad o s t a s u n n e o l i b e r a l a r e n
k o n t r a ? De n b o r a , b a l i a b i d e a k e t a k o mu n i k a z i o k r i t i k o a > Eu l i r i k o t e d a g o
Co c a - Co l a b o t i l e t a n ? Ko mu n i k a b i d e e n j a b e t z a , i n f o r ma z i o a r e n j a b e t z a >
Gi z a r t e e k i n t z a i l e t a s u n a e t a f u n d a z i o f i l a n t r o p i k o a k e s t r a t e g i a g i s a
Informazio
eta Eztabaida Aldizkaria
www.revistapueblos.org
Dosierra
n
61 alea
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
2
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
1988. urtean, Noam Chomsky-k eta Edward S. Herman-ek Askatasunaren zaindariak izeneko
saiakera argitaratu zuten propaganda eredu bat garatuz. Azaltzen zutenez, hedabideek
burujabeak izan eta egia ezagutzen lagundu beharrean, botere-taldeek nahiko luketen mundua
irudikatzea dute helburu bakarra. Chomskyk eta Hermanek estatu batuetako hedabideen eredua
aztertzen bazuten eta azterketa hartatik 26 urte igaro badira ere, ondorioak gaur egungoak ere izan
litezke eta azterketa edozein hedabide-ekosistemari egokitu dakioke.
Suso Lpez*
Hedabideak:
askatasunaren zaindari izatetik
boterearen zaindari izatera
2
013. urte hasieran, Anuari dels si-
lencis meditics de 2012 zela eta,
Observatori Crtic dels Mitjans
Mdia-Cat
1
behatokiak Noam Choms-
ky elkarrizketatu zuen. Chomskyk
Askatasunaren zaindariak liburuko
tesi nagusietako bat mantentzen zuen:
hedabide handiak korporazioak dira,
azken fnean. Beste edozein negoziok
bezala bezero batzuei (irakurleei, ikus-
leei) produktu bat (hau da, enpresak,
iragarkien bitartez) saltzea dute hel-
buru. Chomskyren arabera, oso naif
izango litzateke zalantzan jartzea he-
dabideen jabe eta inbertitzaileek euren
hedabidean eragiten dutela onura eko-
nomiko handiena lortzeko asmoz.
Hedabideek (egunkariek, irratiak,
telebistak eta internetek), boterari
atxikitzearren kazetaritza eta hiri-
tarrekiko konpromisoa atzean utzi
duten heinean euren ondare nagusia
galtzen joaten dira, hots, sinesgarri-
tasuna. Honen ikusbide Ikerketa So-
Informazioa negozioa zela ikusi zenean
egiak garrantzia galdu zuen.
RyszaRd KapuncisKy
ziologikoen Zentruak (CIS) martxoan
egindako ikerketa da. Horren arabera,
kazetariarena, epailearenarekin bate-
ra, balorazio txarrena duen lanbidea
da. Norabidea zuzena ez delaren sei-
nale. Baina hori ez da guztia.
Sinesgarritasun galera hedabide-
taldeek pairatzen duten egoera ekono-
mikoarekin batera ematen da, azken
hau kapitalismoaren krisiari lotuta da-
goelarik. Honek guztiak fnantza enti-
tateen menpe egotera bultzatzen ditu
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
3
Hedabideak eta diskurtso neoliberala
n
DOSIERRA
hedabideak. Ondorioz ez dago espai-
niar estatuan administrazio batzor-
dean bankuen ordezkariak ez dituen
hedabide talderik. Hedabideen egoera
ulertzen laguntzen duen Papel moja-
do. La crisis de la prensa y el fracaso
de los periodicos en Espaa (Debate,
2013) liburuan, Pere Rusiol idaz-
leak hau adierazten du: laugarren
botereak dagoeneko ez dio aurre egin
behar fnantza sektorearen presioari,
hura fnantza sektore bera baita. Bere
esanetan, botere fnantzarioaren eta
hedabideen arteko simbiosia hain da
perfektua non, batzutan, kontrako no-
rabidean ere ematen den: hedabideen
jabeek zuzendaritza postuak dituzte
banketxeetan.
Gatazka armatuen estalduran eskar-
mentu handia duen Gervasio Snchez
kazetariak argi dauka kazetaritzaren
krisia boterearekin lakrikunkeriatan
ibiltzeari estuki lotuta dagoela. 2003ko
apirilean Diagonal aldizkariak argi-
taratutako elkarrizketan, Sanchez be-
reziki kritiko agertzen da hedabideek
eta bankuek elkar hartzearen aurrean:
kazetariek eta hedabideek alde batera
utzi dute kazetaritzaren funtsa enpresa-
interesen mesederako. Boterea zelata-
tzeari utzi diogu bere lagunik onenak
bihurtuz publizitatearen tartaren truke.
Bankuekin eta aurrezki kutxekin ger-
tatzen ari zenaren aurrean isilik geratu
gara hauek, ezkutuan, ahoak itxi baiti-
tuzte publizitatearen bitartez. Hedabi-
deak gero eta botere handiagoa duten
enpresak dira. Horietako asko bankuen
menpe geratu dira eta interes lotsaga-
rriak dituzten taldeen kide dira. Botere
politiko eta ekonomikoarekin harre-
man eskandalagarriak dituzte. Horrek
guztiak kazetariaren lana oztopatzen
du.
Kazetarien sinesgarritasuna galdu
da momentu batean non, Jess Sanz
eta Oscar Mateosen esanetan
2
, azken
hamarkadetan, bizi izan garen mun-
dua abiadura handiz erortzen ari den.
Funtsezko momentu honetan kazeta-
ritza inoiz baino garrantzitsuagoa da
baina, honek, askatasunaren zainda-
ri izateari utzi dio eta boterearen
zaindari bilakatu da.
Ba al dago egoera aldatzerik? Ba al
dago kazetaritza kritikoa, arduratsua,
ilusioa ematzen duena, zintzoa, herri-
tarren zerbitzura dagoena eta boterea-
ren zigorra dena garatzeko aukerarik?
Zein da kazetarion erantzunkizuna
egoera honetara heldu izanagatik? Eta
zein izan behar du herritarron rola?
HedabideaK KRisi
biKoitzaRen auRRean
Chomskyk eta Hermanek Askatasuna-
ren zaindariak liburuan defendatutako
tesiaren arabera, hedabideen gizarte-
xedea zera da: Estatua eta gizartea
menperatzen duten talde pribilegiatuen
ekonomia, gizarte eta politika gai-orde-
na irakastea eta defendatzea. Hedabi-
deak boterearen ugalketa-mekanismo-
tzat dituen ikuspegi honetan sakon-
tzen du Ignacio Ramonetek Pascual
Serranoren Desinformacin. Cmo los
medios ocultan el mundo (Pennsula,
2009) liburuaren hitzaurrean: prentsa,
irrati, telebista eta interneteko hedabide
nagusien ikusmoldearen arabera, ko-
munikazioaren eginkizuna biztanleak
klase agintariaren ideiei atxikitzeko
konbentzitzea da.
Boterearekiko eta bereziki fnan-
tza-boterearekiko menpekotasun his-
toriko hau AEBetako subprime-en
krisiarekin eta kapitalismoak paira-
tzen duen astindu globalarekin are-
agotzen da. Pere Rusiolek oso era
argian deskribatzen ditu krisia-
ren inpaktuak hedabideetan:
boom-a burbuila baten
gainean sortu zen soldata
lizuna zuten zenbait exe-
kutibok palankaz mugitu-
ta. Eta ondorengo zulatze
ekidiezinak hilotz ugari
eta funtsezko aldaketa asko
utzi ditu jabetza eta botere
ekonomikoaren egituretan.
Zulatze honen inpaktuen norai-
nokoa Madrileko Prentsa Elkartearen
Informe Anual de la Profesion Perio-
dstica 2013 txostenak bildutako da-
tuek adierazten dute. 2008 eta 2013
artean 11.151 lanpostu desagertu ziren
Espainiako estatuan eta 284 hedabide
itxi ziren. Hedabideek publizitatea-
ren bidez lortzen dituzten diru-sarre-
rak ia erdira murriztu ziren 2008 eta
2012 artean. Egoera ekonomiko ahul
horren aurrean, fnantza-entitateek
(inbertsio-funtsen edo akziodunen
parte-hartze zuzenaren bitartez) he-
dabide-taldeen kontrolaren zati han-
dia hartu zuten eta horrek eragina
izan du informazio askatasunean eta,
ondorioz, kazetarien sinesgarritasu-
nean. Nola informatuko du zorrez jo-
sitako eta fnantza-entitate batek sos-
tengatutako hedabide batek zenbait
gairen gainean, hala nola, lehentasu-
nezko akzioen maularen, etxegabe-
tze ugarien, banketxeen erreskatatze
publikoen eta desagertutako aurrezki
kutxen kudeatzaileek jasotako kalte-
ordainen gainean? Nola egingo dute
MJos coMendeiRo.
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
3
4
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
DOSIERRA
n
Hedabideak eta diskurtso neoliberala

Pueblos aldizkarian
3
berriki argita-
ratutako artikulu batean. Hedabideek
egoera larria bizi duten arren, baikor-
tasunerako eta itxaropenerako arra-
zoiak badaude. Se buscan periodistas
kolektiboko kidea den Jos Bejaranok
Kataluniako La Directa aldizkaria-
ri esandakoaren arabera (320. zkia,
2013ko ekaina), herritarrek kazetariei
atzea eman izanaren arrazoia sekto-

kazetariek euren funtsezko betebeha-

rra dena, hots, boterea kontrolatzea,
botereak berak hauen kontrol ekono-
mikoa baldin badu?
Datu hauei hedabide publiko zein
pribatuek pairatzen duten Enplegu
Erregulazio Espedientearen meha-
txua, lan-ezegonkortasuna, edo komu-
nikazio langileen gizarte- eta lan-es-
kubideen galera gehitu behar zaizkio.
Honek guztiak era argian kaltetu du
kalitatea. Azken urteotako agendan
nagusi izan diren gaiak berrikustean
ohartzen gara ez dela gaien testuingu-
rua azaltzen, ez direla aurkezten gaia
ulertzeko beharrezkoak diren aurreka-
riak eta, are gutxiago, konparazioak,
gaiak bere neurrian baloratu ahal iza-
teko, esaten du Pascual Serranok.
Hedabideak sozializazioaren fun-
tsezko eragileak dira eta historiko-
ki iritzi publikoa sortzen lagundu
dute. Baina kontsumo azkarrerako
kazetaritzak, borborka sortzen diren
goiburuena, tuit kolpez egindakoa,
hausnarketa gabekoa eta botererari
estu lotutako kazetaritzak kolokan
jartzen du hedabide hauen sinesga-
rritasuna. Horrez gain kazetaritzaren
eginkizunen utzikeria argia egon da,
entretenitzearren herritarrak hezi eta
informatzeko ardura alde batera utzi
baita. Honen adibide nagusia da Xos
Rasek Quiero ser presidente (Alva-
rellos Editora, 2008) liburuan era iro-
niko baina argian deskribatzen duen
telebista-kazetaritza: Telebista he-
rritarra asetzeko dago programatuta,
etxera nekatuta heldu, afaldu, sofan
eseri eta begientzako txiklea baino ez
duena bilatzen. Mariano Cebrin bat
dator Rasen hitzekin Informacin
televisiva. Mediciones, contenidos,
expresin y programacin (Sntesis,
2003) liburuan telebistak informazioa
nola erabiltzen duen azaltzean: ikus-
kizunak eta entretenimenduak lehen-
tasuna ematen diote ikusgarria denari,
ezohikoari, errealitatearen ezagutza
sustatzen duten edukien gainetik.
alteRnatiben
sostengu HeRRiKoia
Herritarren zerbitzurako komunika-
zioa inoiz baino beharrezkoa denean,
oraingo egoerara ekarri gaituzten
botereekiko menpekotasun ikusten
dugu, adierazten du Javier Dazek
Hedabide handiak
korporazioak dira, azken
finean. Beste edozein
negoziok bezala bezero
batzuei (hau da, enpresak,
iragarkien bitartez) produktu
bat (irakurleak, ikusleak)
saltzea dute helburu

reak gizartearenak ez diren interesen

alde egin izana da. Konponbidea, be-
raz, kazetariek fokua behekoen isto-
rioetan ezartzean eta agintzen dutenen
jarduera kontrolatzean datza. Ima-
gina dezakezue kazetariak etengabe
gora begira egon beharrean hirietako
auzo xumeetan barneratuko balira
gure herria defnitzen duen errealitate
oso bat kontatzeko, eta bulegoak eta
gorbatak eta boterearekiko lagunta-
suna ahaztuko balituzte? galdetzen
dio Olga Rodriguezek bere buruari
2013ko azaroan eldiario.es-en ager-
tutako Y entonces... para qu nos
habamos hecho periodistas? artiku-
luan.
Tradiziozko hedabideen krisiaren
alde onik badago, zera da, Enplegu
Erregulazio Espedienteak (EEE) eta
hedabide asko ixteak kazetaritza
proiektu berrien sorburua izan direla
(bai irratian, bai prentsan, bai tele-
bistan). Proiektu hauen jaiotza argi
izpi bat da iluntasunean. Madrileko
Prentsa Elkartearen Informe de la
Profesion Periodistica 2013 txotenak
eskaintzen dituen datuen arabera 300
kazetaritza eta komunikazio proiektu
inguru sortu dira 2008. urtetik. Hala
ere, txostenak berak aitortzen due-
nez, askoz gehiago izan litezke.
Hedabide berriak bultzatzen di-
tuzten motereak ez dira hedabide
talde handiak, inbertsio-funtsak edo
fnantza-entitateak eta publizitatea ez
da diru-iturri nagusia. Orain, irakurle,
entzule eta ikusleen laguntza ekono-
mikoari esker, agintean kazetariak be-
rak daude. Proiektu hauetako zenbai-
ten partaide den Juan Luis Sanchezen
hitzeta
4
, kooperatiba, fundazio, elkar-
te, edo modalitate fskal klasikoen
bidez (eldiario.es, Revista Mongolia
edo Infolibre, adibidez, sozietate mu-
gatuak dira), kazetaritzaren garbike-
ta kritikoa burutzen da. Garbiketa
honek kazetaritza eta herritaten arte-
ko hitzarmen galdua berreskuratzea
izan behar du helburu, izan ere, Xa-
vier Gir-k Anuari dels Silencis Me-
ditics 2012-ren sarreran esan bezala,
herritarrek jakin behar dute ekin ahal
izateko.
Pikara Magazine ikuspegi femi-
nista eta kazetaritza ona uztartzen
dituen proiektua da. Proiektuko kide

Nola informatuko du zorrez

jositako eta finantza-entitate
batek sostengatutako
hedabide batek zenbait
gairen gainean, hala nola,
lehentasunezko akzioen
maularen, etxegabetze
ugarien, banketxeen
erreskatatze publikoen eta
desagertutako aurrezki
kutxen kudeatzaileek
jasotako kalte-ordainen
gainean?
4
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
5

den June Fernandez bat dator San-
chezekin oraingo momentua deskri-
batzeari dagokionez: Poza ematen
duen kazetaritza kultura garatzen ari
da, ohiko hedabideen zenbait dina-
mika zalantzan jartzen dituena (...)
eta elkarlan kultura sustatzen duena
elkarri laguntzeko formula berriak
sortuz, hala nola, edukiak partekatzea,
banner-ak trukatzea, elkarren edukiak
tuiteatzea, etab. Badakigu indarrak
metatuz eredu berri hau fnkatzeko
aukera gehiago dugula (...) Benetan
uste dut kazetaritza egiteko modua
eraldatzen ari garela, eta prozesu ho-
rrek ere eraldatzen gaituela gu kazeta-
ri bezala sendotuz. Niretzat hori ez da
txikikeria
5
.
Hedabide-eredu zaharra erori bi-
tartean sortzen ari den komunikazio
egoera berri hau indartzeko herrita-
rron erantzun aktiboa egokia izango
litzateke eta hedabideen sorkuntzaren
partaide bilakatuko gintuzke. He-
dabide-gainegiturek eman diguten
hartzaile eta kontsumitzaile izaerari
uko egitea baino beste aukerarik ez
dago seinalatzen du Carmen Mayu-
go
6
. Herritarren sostenguarekin eta
kazetarien borondatearekin soilik po-
sible izango da oraingo eredua zalan-
tzan jarri eta orri eta uhinak orain arte
isilean mantendu dituztenei zabal-
duko dituzten komunikazio proiektu
askatzaileak sortzea.
Herritarrek eta politika- eta gizar-
te-mugimenduek behetik egindako
kazetaritza sortzen lagundu behar
erakutsi; baina komunikazioaren ar-
tean kalitateari uko egin gabe. Bide-
gabekeria salatu nahi dutenei eta al-
ternatibak proposatu eta sendotzeko
lan egiten dutenei ahotsa emanez.
Beraz, konponbidea axolagabeta-
suna alde batera utzi eta askatasuna,
eta ez boterea, zaintzeko konpromisoa
hartzean datza.q

dute. Kazetaritza honek boterea (bai

kontrakoa bai laguna) kontrolatu,
zehatza eta egiatia, erkidegoaren
zerbitzurako tresna izan eta mundua
ulertzeko mudu ezberdinak parte-
katzeko balio beharko du. Infolibre-
ko argitaratze-zuzendaria den Jess
Maraak dei egiten dio herritarren
sostenguari oraingo eredua zalantzan
jartzen duen hedabide-ekosistema
berria sortzeko. Pedro J. Ramirez-ek
El Mundo-ko zuzendaritza utzi zue-
nean Maraak hau idatzi zuen artiku-
lu batean: ez badugu enpresa han-
dien, bankuetxe handien edo botere
politikoen menpe egon nahi kazetari
eta irakurleen arteko itunean konfa-
tzea besterik ez dugu: bai edukiei eta
bai bitartekoen jabetzari dagokie-
nez
7
.
Kazetaritzaren borondateak zera
behar du: lanean zintzotasunez,
etikaz, zehaztasunez eta zuzentasu-
nez aritzea, herritarren boteretzea
lortzeko asmo didaktikoa izatea, eta
ezarritako isiluneak apurtzea. Jess
Rodriguez Setmanari Directa-ko
kazetariak, Diagonal Peridico-ko
211. zenbakian idatzitako artikulu
batean, kazetaritzak sinesgarritasuna
berreskuratzeko behar duenarenkin
bat datorren defnizioa eskaintzen
du. Gakoa hau da: jakin-mina iza-
tea, muturra sartzea, errespetuz baina
jakin-minez, espiritu kritiko eta au-
tokritikoz. Boterearen gordelekuetan
argia jaurtiko duten tresnak garatu
eta irakurleei pedantekeriariarik gabe
Funtsezko momentu
honetan kazetaritza inoiz
baino garrantzitsuagoa
da baina, honek,
askatasunaren zaindari
izateari utzi dio boterearen
zaindari bilakatuz.
Ba al dago egoera
aldatzerik? Ba al dago
kazetaritza kritikoa,
arduratsua, ilusioa ematzen
duena, zintzoa, herritarren
zerbitzura dagoena eta
boterearen zigorra dena
garatzeko aukerarik?

*Suso Lpez ikus-entzunezko komunikatzailea eta

kominikazioaren kudeaketan aditua da.
susolpz@gmail.com. Twitter: @Susolopez.
1 Ikus: www.media.cat
2 Mateos, Oscar eta Sanz, Jess (2013): Cambio de poca, cambio de rumbo? Aportaciones y propuestas desde los
movimientos sociales, Cristianisme i Justcia, Bartzelona, 2013ko urria.
3 Daz Muriana, Javier (2014): La comunicacin como eje de transformacin social, desde la experiencia del Foro
Andaluz de Comunicacin, hemen eskuragarri: Pueblos Informazio eta Eztabaida Aldizkaria, 60. zkia, 2014ko
lehenengo hiruhilekoa.
4 Snchez, Juan Luis (2014): Periodismo: no vale con existir, Diagonal. Ikus hemen: www.diagonalperiodico.net,
2014/01/27.
5 Fernndez, June (2014): Nuevos medios y formas, Diagonal. Ikus hemen: www.diagonalperiodico.net, 2014/01/29.
6 Mayugo, Carmen (2005): La audiovisibilidad, territorio ciudadano para ejercer el derecho a la comunicacin, hemen
eskuragarri: Martnez, M. (argtz.): O Terceiro Sector e o Audivisual, Compostela, Foro da Cidadana e da Comuni-
cacin.
7 Maraa, Jess (2014); Diez apuntes (y una postdata) sobre el cese de Pedro J., Infolibre. Ikus hemen: www.infolibre.
es, 2014/02/01.
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
5
DOSIERRA
n
Hedabideak eta diskurtso neoliberala
6
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
Azken asteotan, hamaika ahizpak osatutako Flos Mariae musika
taldea arrakasta izugarria izaten ari da interneten. Abestiek
maitasunaz, ezkontzaz, familiaz, esfortzuaz, amatasunaz eta
espiritualtasunaz dihardute ikuspegi katoliko integrista batetik.
Txarto abesten badute ere, horrek grazia du pentsamolde hori
ez duenarentzat. Bai, barregarria da. Baina talde hori hemen
behean gertatzen ari den aldaketa erraldoi baten adierazlea
dela ohartzean barregura desagertzen da. Artikulu hau, izan ere,
barregura ezabatzeko saiakera da.
Guillem Martnez*
Propaganda
berria
T
aldea ikertzean, familia horrek
interneten egiten dituen beste
zenbait jarduera desestaltzen
dira: Bibliaren gaineko meditazioak
dituen web orrialdea, ezkongabeen
artean ezkontzara zuzendutako ha-
rremanak sustatzen dituen beste web
orrialde bat eta katolizismo pack-ari
lotutako berriak ematen dituen azken
bat. Nahaste-borraste horretan espero
ez den zerbait somatzen da, aldaketa
izugarri baten zantzuak. Beharbada,
M Jess coMendeiRo.
katoliko horiek ez dute jakingo, bai-
na protestanteak dira. Hau da, ustez
katolikoa den kosmobisio batetik,
AEBko beste hainbat web orrialde er-
lijiosok egiten duten funtzio bera (eta
genero, hitz, tonu eta ondorio berak
erabiliz) egiten ari dira. AEBko we-
bak protestantismo berri, erabateko,
erradikal eta politiko batek sortzen
ditu, Tea Party deitzen den horren
barnean egon ohi dena. Tea Party na-
hasi eta anitza era baldarrean sortzen
hasi zen 60 eta 70ko hamarkadetan.
Bere indibidualtasuna Reaganen le-
henengo legealdian (berak Revolution
deitzen zuen garaian) eskuratu zuen
eta erabakigarria izan zen askata-
suna edo demokrazia kontzeptuak
berdefnitzeari dagokionez. Ordutik
hona, kontzeptu horiek hazten eta
modulatzen jarraitu dute. Tea Partyk
errepublikar hautesleen zati handi eta
antolatua hartzen du bere gain. Hor-
taz, Alderdi Errepublikarra (lau urte-
tik lau urtera desagertzen den egitura
ahul hori) benetan kezkatuta dago.
Bitxia da Pennsylvaniatik milaka
kilometrora, talde katoliko batek ka-
tolizismoa zabaltzen ari dela uste iza-
tea. Izan ere, estatu batuar sentimendu
erlijiosoa, AEBko anarko-indibidua-
lismoa eta beste zenbait input arraro
barneratzen dituen iraulta intelektuala
zabaltzen ari dira. George Lakoff-ek
azaltzen digunaren arabera, kontua
think tank laborategi amerikarretan
eratzen hasi zen Reagan garaia baino
azkoz lehenago. Milioka dolarreko au-
pentsamolde
aldaketa gisa
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
7
DOSIERRA
Propaganda
berria
rrekontuaren bidez, hizkuntza berri bat
ikertu eta sortu zen. Hala, nagusitasun
demokrata eta hau garaitzeko gai ez
zen errepublikar hizkera oinarrizko,
zuzen, basati eta autoritarioa alde ba-
tera utzi ziren. Ahalegin intelektual
horren fruitua Reaganek lortu zuen.
Reaganek, lexiko ikaragarria zuen gi-
zonak (aktoreak) kontzeptu erlijiosoak
eta kontzeptu demokratiko erradika-
lak, baita libertarioak ere, nahasten
zituen; hain zuzen, horretan zetzan
berritasuna. Askatasuna eta demokra-
zia gauza guztien ardatz bilakatzen
dira. Euren izenean Darwinen teoriei
uko egiten dien eskola konfesionala
sor daiteke, eskubide asko atzeratzeko
aukerak sortzen dira (adibidez, haur-
dunaldia etetea) eta, gehienbat, esta-
tua desegin eta garbi daiteke. Franklin
D. Roosevelten garaian, aberatsenek,
errentaren gaineko zergaren bitartez,
dolar bakoitzeko 95 zentimo ematen
zioten estatuari. Gaur egun, Reagan
eta bere hizkera iraultzailearen ondo-
ren, egoera, literalki, guztiz kontrakoa
da.
Aberastasunaren banaketa eta zer-
bitzuak hainbeste hondatu dira AEBn
non biolentziarik gabe edo, hobeto
esanda, propagandarik gabe egitea
ez den posible. Izan ere, Chomskyk
adierazi bezala, propaganda demo-
kraziaren biolentzia da. Biolentzia/
propaganda denbora errealean, po-
litikoak esaten duenaren kontrakoa
egiten duen bitartean. Ez dugu so-
matzen ikusleok hitz eta logika beran
mugitzen garelako. Beraz zure txiro-
*Guillem Martnez kazetaria eta idazlea da.
sozialdemokrazia hizkerarik gabe ge-
ratu zen, haren ondarea hitzek baino
ez baitzuten osatzen. Izan ere, sozial-
demokraten politikek ezin izan zuten
jasan 70ko hamarkadako olde kontser-
badorea: bere askatasuna, bere demo-
krazia, zergak murriztea. Miterrand
izan zen hauteskundeetako programan
bankuen nazionalizazioa jaso zuen
azken alderdi sozialista.
Flos Mariae izate hutsa pentsa-
molde aldaketa sakonaren adierazlea
da. Estatuaren propagandan eragina
du baina ez du estatuak sortzen. Edo
ez soilik estatuak. Partikularrek ere
sor dezakete. Zuk ere zor zenezake,
erruaren bitartez, 25 urte baino izanik
metroan zoazenean. Espainia, horrela
esatearren, katolikoa izateari utzi dio.
Baina ez Azaak esaldi hau esaten
zuen zentzuan, Weberrek katolizismoa
eta protestantismoaren arteko diko-
tomia azaltzen zuen zentzuan baizik.
Dagoeneko, diruduna izatea ez da be-
katua. Aitzitik, bekatua, diru nahikoa
ez izatea da, hau da, metroan bidaiatu
behar izatea.
Hau guztia garrantzitsua da. Epe
labur eta ertainean propaganda nora
ibiliko den adierazten digu. 78ko
erregimenak, kultura bertikalki igor-
tzeko gaitasuna zuen europar estatu
bakarrak (hiru egunez, M11 ondoren,
gobernuak nazioarteko hedabideek
emandako informazioaren kontrakoa
eman zuen eta tokiko hedabideek ez
zuten ezeztatu) gaitasun hori galdu du
2011tik aurrera, M15 izenez ezagutzen
dugun kultura-iraultza jazo zenetik.
2012ko konstituzioaren erreforma
espres delakoaren eraginez, estatuak
ongizatea sortzeari utzi dio zor-bil-
tzaile bilakatuz. Egitura-aldaketa hau
hain da garrantzitsua non 78ko erre-
gimena 2012ko erregimen bilakatu
beharko litzatekeen. Kultura bertika-
lean oinarritutako propaganda meto-
do zaharrek, beharbada, ez dute balio
izango honezkero. Etorkizun postde-
mokratikoan propaganda onena, mer-
keena eta helduena hau da: askata-
sunaz eta demokraziaz etengabe hitz
egiten duten gobernu eta enpresek
ez dutela errua sinesterazten diguna.
Errua gurea da. Gure ohiturena, gure
patuarena. Dagoeneko, badira hau
azaltzen diguten abestiak.q
tasuna intelektualizatu nahi baduzu,
zure patuan edo zure erruan bilatu
behar duzu. 70ko hamarkadako iraul-
tza kontserbadore horren partaide den
Margareth Thatcherrek Reaganen hiz-
kera bera izan zuen, baina horretan
ahalengindu gabe (izan ere, ez dago
britaniako eskuinaren eta errepublikar
think tanken arteko harremanen). Be-
harbada, Thatcher amerikarrek lilu-
ratuta eta Spencer (ingeles toriak eta
bartzelonako anarkistas soilik irakur-
tzen zuten tipo hori) bezalako libe-
ral klasikoak irakurtzearen eraginez
heldu zen diskurtso horretara. Esaldi
ezagun batean laburbiltzen du propa-
ganda guzti hori: 25 urterekin metroz
bidaiatzen bazara azter ezazu zure
bizitza, galtzailea zara. Ez bazara
aberats bilakatzen, zer edo zer ez da-
bil ondo. Eta ondo ez dabilen hori zu
zara. Flos Mariae taldeak jainkoare-
kiko maitasunari, birgintasunari eta
25 urterekin metroan ez bukatzeko
behar den esfortzu pertsonalari abes-
ten diote eta, mezu horien bidez, egi-
turak baino, arazoa gure aukerak dire-
la transmititzen digu. Nola heldu zen
iraultza kontserbadore hori Gironara,
Flos Mariae taldea bizi den herrira?
Aznarren lehenengo legealdi
amaieran inork erreparatu ez zion al-
biste labur bat agertu zen egunkarietan.
FAES fundazioak eta Republican Par-
tyk hizkuntza elkar trukatzeko hitzar-
mena hartu zuten. Albiste hau irakurri
zuenak biraoak trukatuko zituztela
pentsatuko zukeen eta gero ahaztuko
zukeen albistea. Baina ondorio latzak
izan ditu. Bigarren legealdian (legeal-
di horren erdialdera errepublikar tek-
niko batek onartu zuen Espainia izan
zela errepublikar hizkeraren iraultza
ehuneko ehunean gauzatu zuena),
demokrazia eta askatasuna kontzep-
tuak gauza guztien erantzun bilakatu
ziren. Botereak nahaste eta sumin era-
ginkorrak sortzen zituen gizartean eta,
demokrazia eta askatasunaren etenga-
beko defentsaz haratago, ez zuen azal-
pen gehiagorik ematen.
Neoliberalismoak (zergatik ez dio-
gu deitzen postliberalismoa?) urrezko
aroa izan zuen, Estatuaren itzalpean
negozio handiak egiteko garaia, bes-
teak beste, gerra. Espaak, alderdi
popularraren eskutik, bere hizkuntza-
iraultza handia izan zuen. Hala, bada,

Propaganda onena,
merkeena eta helduena
hau da: askatasunaz eta
demokraziaz etengabe
hitz egiten duten gobernu
eta enpresek ez dutela
errua sinesterazten diguna.
Errua gurea da

8
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
K
azetaritza zintzoa existitzen da.
Ez da mito bat. Lanbidean zin-
tzotasunez diharduten kaze-
tari apartak egon dira eta egun ere
badira, aurretik egiaztatutako infor-
mazioa zeharka ebakitzen ez dute-
nak, erreportajeek ahots-aniztasuna
islatu behar dutela sinesten dutenak,
informazioa errealitate ikusezin eta
bidegabeen aurkako tresna kritikoa
dela uste dutenak. Pertsona horrek ez
du inoiz esango objektibotasunaren
bila dagoela, jakin badakielako, datu
objektiboak egon arren, erabateko
objetibotasuna ezinezkoa dela bere
lanbidean. Kazetari zintzoak existitu
ziren, existitzen dira eta existituko
dira nahiz eta kazetaritza-enpresa
publiko zein pribatuak egon, eta ho-
riek, berezko edota inoren interesen
defentsan, askotan eztabaidaezina di-
rudien eta ideologia hutsa den ikus-
puntua saltzen diguten.
Adostasun neoliberala irudikatzen
duten eta guztiz ideologikoak diren
jarrerak komunikabide tradizional
handietan nola txertatzen diren eta
horri esker, egi eztabaidaezin nola bi-
hurtzen diren aztertzera goaz. Modu
horretan, informazio objektiboaz
mozorrotzen diren iritziak eskaintzen
dituzte.
Denbora, baliabideak eta komunikazio kritikoa
Adostasun neoliberalaren
kontra?
M Jos coMendeiRo.
Kazetaritza objektiboa ez da
existitzen. Mito bat da. Kazetari
orok iritzi pertsonala du berria,
kronika, elkarrizketa zein
erreportaje moduan aurkezten
duen errealitateari buruz.
Ikuspegi pertsonal hori, hala
beharrez bere piezen egituran,
informazioa aurkezteko
ordenan, titularretan eta alde
batera uztea erabakitzen duen
horretan izaten du isla. Beraz,
edozein irakurlek, entzulek edo
ikuslek mesfdantzaz jokatu
beharko luke kazetaritza
objektiboa defendatzen
duenaren aurrean, edo
pertsona horrek ez du lanbidea
ondo ezagutzen edota jendea
manipulatzen saiatzen ari da
objektibotasun faltsu
horren bitartez.
Andreu Jerez*
DOSIERRA
n
Hedabideak eta diskurtso neoliberala
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
9
DOSIERRA
*Andreu Jerez kazetaria da, DW nazioarteko kate
alemanaren erreportaria eta Contrast kolektiboaren kidea.
(http://www.contrast.es/), @andreujerez..
ferikoko hartzekodun handiak arazoak
zituzten erakundeen berregituraketan
parte hartzera behartzen, Greziar edo
Espainiar Estatuek maileguak eskatzea
ekidin zezaketela. Geroago, horrek osa-
sunean edo hezkuntzan itzelezko murri-
zketak ekarri ditu.
Txostena, berriz ere, inor ohartu
gabe igaro zen komunikabideetatik.
Testu gehienek bankuen erreskatea
txalotzen zuten, neurri saihestezina
izango bailitzan. Ideologia neolibera-
la (irabaziak pribatizatu eta galerak
sozializatu) europar komunikabide
handietan txertatzen zen berriz ere,
bitartean bankak iragarkietarako es-
pazio handiak jartzen zituen egunka-
rietako orrialdetan eta telebista-katee-
tako prime time-ean.
KazetaRitza
eta politiKa eKonoMiKoa
Kazetaritza-erredakzio handietan lan-
ezegonkortasuna jada gertatzen ari
da eta horrek pozoi hutsa baino ez
dakar kazetaritza zintzorako: baliabi-
deen eta langileen eskasia dela eta,
eguneroko produktibitatearen eskaki-
zuna gero eta handiagoa da. Horrek
guztiak argitaratzaile zein erredakto-
reengan eragina du, eta hauek ez dute
ia denborarik berrien garrantzia balo-
ratzeko, informazioak kontrajartzeko
edota isilpean (bidegabeak direlako)
dauden gaiak ikertzeko. Komu-
nikabideetako profesionalok gaurko-
tasunaren ameskeria den eraikuntzan
parte hartzen dugun bitartean, erre-
dakzioetan kazetaritza zintzoa gero
eta baztertuagoa egongo da.
Kazetagintzak bizi duen ageriko
krisiaz haratago, askotan nire burua-
ri galdetzen diot komunikabideen
jabeek benetan interesa duten kaze-
tariek denbora eta baliabideak izan
dezaten euren lanbidea modu zin-
tzoan gauzatzeko. Horrek zalantzan
jarriko luke narratiba neoliberalaren
txertaketa diskurtso mediatikoetan.
Kazetaritzak, azken fnean, berrietan
jasotzen den politika ekonomikoaren
gaiaren antza du: bien atzetik beti
jarrera ideologiko bat ezkutatzen da,
eta jarrera hori guztiz deserosoa da
boterearentzat.q
izaera neoliberala duten merkataritza
librearen hitzarmenek aberastasuna
ekartzeaz gain, ezberdintasun soziala-
ren gorakada dakartzatela, dinamismo
ekonomiko horren banaketarako tres-
nen gabezia dela eta.
Aurretik esandakoaren adierazga-
rria den datu bat: Center for Econo-
mic and Policy Research iparamerika-
rraren ikerketa batek dionez, 20 urte
igaro dira Estatu Batuek, Kanada eta
Mexikok Ipar Ameriketako Merka-
taritza Librerako Itunaz (NAFTA)
sinatu zutenetik, eta hegoamerikar lu-
rraldean (2012an) 1994 urtean baino
hamalau milioi pertsona gehiago bizi
dira pobrezian. Mexiko neoliberalis-
mo globalaren ikasle eredugarria da:
haren ekonomia hazten den bitartean
bere ezberdintasun sozialak areago-
tzen doaz eta baita antolatutako kri-
mena ere. Nahiz eta datua esangu-
ratsua izan, ez nuen txosten horren
arrastorik ikusi mass media tradizio-
naletan.
BANKUAK,
eRaKunde sisteMiKoaK
Komunikabide tradizionalek europar
periferia deritzon banku-krisialdiari
egindako jarraipena eskasa izan da.
Egunkariek, irratiek eta telebistek
zera esaten dute etengabe: bankuak
erori ezin diren erakunde fnantza-
rioak direla, merkatu libreko ekono-
mietan gehiegizko pisua baitute. Pre-
misa horretatik abiatuta (ideologikoa,
jakina) informatzea helburu duten
kazetaritza-pieza ugariek (eta ez naiz
ari iritzi-artikuluei buruz) arazoak di-
tuzten bankuei diru publikoa txerta-
tzea justifkatzen dute, zuzenean edo
zeharka, eta neurri ekidinezin moduan
aurkezten dute, agintariek duten auke-
ra faltagatik. Baina badago aukerarik.
Pasa den urtean, Alemaniako azke-
neko hauteskunde federalen ostean,
Parlamentu Europarreko alderdi ber-
deak, Gerhard Schick diputatu alema-
niarra buru zuela, Euroguneko banku-
krisian hartzekodunek izandako parte
hartzearen inguruko txostena argitaratu
zuen. Bertan, egileek agerian uzten zu-
ten, dokumentazio anitzaren bitartez,
Banku Zentral Europarrak, NMFak,
eta Europar Batzordeak lehenago
erreakzionatu izan balute, banka peri-
Neoliberalismo izenez ezagutzen
den kapitalismoaren aro berri hau
(demokrazia liberalaren bertsioan,
Europar Batasuna edo Estatu Ba-
tuak; bertsio autoritarioagoan, Txina
edo Errusia) ia mass media guztietan
presente dago. Nonahikotasun hori,
informazio-agenden errepikapen zi-
klikoan, kazetaritza-ikuspuntutan eta
profesionalek euren lanari aplikatzen
dioten autozentsuran, kontzienteki
(errepresalien beldur direlako) edota
inkontzienteki (osmosi ideologiko eta
profesionalagatik) islatzen da.
Lehenengo adibidearekin has
gaitezen: orokorrean, merkataritza
librearen inguruko hitzarmenak ikus-
puntu ekonomikotik nola jorratzen
diren, eta zehazki, Estatu Batuek eta
Europar Batasunak laster sinatu nahi
duten Merkataritza Libreko Itunaren
inguruan eman den informazioa. Be-
rri-agentzia espainiar zein alemanen
berriei, teletipoei eta kronikei begira-
da bat emanez gero, hitzarmen horrek
izango dituen ondorioen analisi kri-
tikoaren gabezia nabaria da. Berrie-
tan prozesu negoziatzailea eta bere
zailtasunak besterik ez dute aztertzen.
Gainera, ATTAC moduko erakundeek
duten jarrera kritikoak ez dituzte ja-
sotzen, eta egiten badute, modu abs-
traktuan, eta zehaztugabean da.
Ikuspuntu ekonomikotik, Merka-
taritza Libreko Itun hori honela des-
kribatzen da: Europarako 160.000
milioi dolar eta AEBrako 130.000
milioi dolar mozkin izango dituen
ituna (ABC, 02-21-2014); mun-
duko merkataritza libreko zonalderik
handiena, 800 milioi pertsona baino
gehiagorekin (EFE, 02-17-2014)
eta Atlantikoko bi ertzetan dauden
herritarrentzat kontsumo gaitasun
gehiago (Handelsblatt, egunkari
ekonomiko alemana, 02-19-2014).
Gainera, ekonomiak hori guztia
ospatzen du, eta prentsa alemania-
rrean, askotan, ekonomia hori
izate abstraktu gisa aurkezten da, ia
izaera jainkotiarra duena. Horrela
enpresaburu europar eta iparame-
rikarra aipatzea ekiditen da.
Merkataritza Libreko Ituna-
ri buruz egiten den jarraipenaren
ikuspuntuak zailtasunez eztabaidatu
daitekeen errealitatea saihesten du:
10
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
DOSIERRA
Komunikabideen jabetza,
informazioaren jabetza.
Eulirik ote dago Coca-Cola botiletan?
Pedro Ramiro*
P
ascual Serranok estatu espainia-
rrean diharduten komunikabide
talde handien inguruan egin-
dako ikerketa oinarritzat hartuta
2
,
dokumentalak hauxe kontatzen digu:
Ikusten, entzuten eta irakurtzen du-
gun informazioaren zati handi baten
jabeak BBVA, Repsol, Planeta tal-
dea, La Caixa, Santander bankua,
Telefonica edota Silvio Berlusconi
dira. Korporazio multinazional han-
diek eta publizitate-agentziek kon-
trolatzen dute ikusten, entzuten eta
irakurtzen duzuna. Hori dela eta, as-
kotan, komunikabide horietan Hego
Amerikan diharduten multinazional
espainiarren jokabide eredugarria
nabarmentzen duten berriak ikusten
ditugu. Kasualitatea ote da estatua-
ren parte-hartzea indartzearen eta
natura-baliabideen kudeaketan subi-
ranotasun handiagoa izatearen alde-
ko apustua egin duten latinoamerikar
presidenteak izatea, hain zuzen ere,
Espainiako masa hedabideek okerren
tratatzen dituztenak?
KoMuniKabideaK
eta espainiaR MultinazionalaK
Papel mojado liburuaren hitzaurrean,
Pere Rusiolek, El Pais-eko erredakto-
re nagusi ohiak eta argitalpen inprima-
tua itxi zen arte Pblico egunkariko
zuzendaritzan egondakoak dioenez:
Gaur egun, fnantza-botereak Espai-
niako komunikabide handi gehienak
xurgatu ditu. Ez eragin publizitarioare-
kin edota kredituen bitarteko menpe-
kotasun klasikoarekin, modu askoz
sakonago batean baizik: zuzenean ja-
begoaren bitartez
3
. El Pais egunkaria
Prisa enpresa taldea du jabe eta Santan-
der eta La Caixa bankuen menpe dago.
Horregatik, azaldu daiteke, adibidez,
egunkari horretan Emilio Botinek es-
painiar ekonomiaren inguruan egiten
dituen susperraldi adierazpenek beti
leku nabarmena izatea; eta, aitzitik,
beste berri batzuk ez dira nabarmen-
tzen; besteak beste, Santanderreko
presidenteak Ogasunarekin ihes fskal
zigorra ekiditeko egin zuen hitzarmena
edota bere kontseilari ohiari emandako
indultua, Zapateroren exekutiboak
boterea utzi aurretik emandakoa eta
gerora Auzitegi Gorenak baliogabetu
zuena. Rusiolek dioenez, beste garai
batean Alfredo Saenzek jasotako in-
dultu sinestezina egunkariko titulu na-
gusiak beteko lituzke, baztertua egon
ordez
4
.
Ikerketa gutxi daude komunikabi-
deen egitura erakusten dutenak,
bankuekin dituzten harremanak azal-
tzen dizkigutenak, edota enpresa trans-
nazionalekin dituzten loturak aztertzen
dituztenak. Trafcantes de informacin
Behin norbaitek esan zuen Estatu Batuetan presidente errepublikarraren edo demokrataren kontra idaz
daitekeela, baina inoiz ezin izango dela argitaratu euli bat aurkitu dela Coca-Cola botila batean. Esaldi
horrekin hasten da Euli bat Coca-Cola botila batean, duela gutxi OMAL-Paz con Dignidad elkarteak eta
Producciones CMIk (Javier Cousoren zuzendaritzapean eta Pablo Iglesiasen gidoiarekin
1
) ekoiztu duten
dokumentala. Bertan, komunikabide nagusien eta espainiar multinazional handien arteko harremana
aztertzen da. Dokumentalean galdetzen den bezala, nork aukeratzen ditu presidenteak? Herritarrek edota
komunikabideek? Nor ausartuko litzateke eulia Coca-Cola botilan erakustera?
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
11
Hedabideak eta diskurtso neoliberala
n
DOSIERRA

Venezuela, Ekuador,
Bolivia, Argentina eta
halako herrialdetako
agintariek, deskalifikazio
eta komentario oldarkor
ugari jasotzen dituzte Coca-
Cola botilan dauden euliak
erakusten ausartzeagatik
salbuespen bakarretakoa da. Ikerketa
hori, azkenean, Akal-ek editatu zuen,
Peninsulako (Planeta taldeak kontro-
latzen duen argitaletxea) akziodun eta
zuzendarien aldetik ezezkoa jaso ondo-
ren, nahiz eta eurek eskatu zuten eta ar-
gitaratzaileak bere oniritzia eman zuen.
Pascual Serranoren liburutik abiatuta,
dokumentalak konpainia multinazio-
nalen eta Espainiako talde mediatiko
nagusien arteko loturak gogorarazten
dizkigu: Prisa, El Pais-eko argitara-
tzailea eta La Ser katearen jabea, inbe-
tsio-funtsen (hala nola, Liberty) eta
bankuen esku dago (horien artean La
Caixa, Santander eta HSBC); Vocento,
ABCren eta zenbait tokiko egunkari-
ren arduraduna da, bere jabeen artean
BBVA eta Ferrovial daude; azkenik, El
Mundo, Marca eta Expansion egunka-
rien jabe den Unidad Editorial enpresa
fnantza-talde batek kontrolatzen du.
Gainera, beste komunikabide-talde
handi batzuk espainiar enpresariekin
lotura estua dutenak (besteak beste,
Zeta taldea, Planeta, Libertad Digital
edo Intereconomia taldea), norma-
lean kioskoetan eta telebistan ikusten
ditugun komunikabideen zati handi
baten jabeak dira. Jabeak, akziodu-
nak, iragarleak horiek dira benetan
ukiezinak direnak adierazten du
Serranok, aipatutako dokumentalean
egiten zaion elkarrizketaren ondorio
moduan.
beRRiaK
eta tRataeRa infoRMatiboa
Testuinguru horretan, inork ez luke
harritu behar, komunikabide pribatu
handiek multinazional espainiarrekin
zerikusia duten albisteei eskaintzen
dieten trataera informatiboa (nola-
bait deitzearren) ikusita. Zentzu be-
rean, Venezuela, Ekuador, Bolivia,
Argentina eta halako herrialdetako
agintariek, enpresa horien intere-
sen kontrako politika ekonomikoak
martxan jarri dituztenek (nazionali-
zazioak, zergen gorakada, desjabe-
tzeak), deskalifkazio eta komentario
oldarkor ugari jasotzen dituzte Coca-
Cola botilan dauden euliak erakusten
ausartzeagatik. Informazioa manipu-
latua izan da, oldarkorra eta guztiz ze-
harka ebakia, urritasun demokratiko
gehiago dituzten herrialdeei aplika-
tzen ez zaiena esaten du Ignacio Es-
colarrek, eldiario.es-eko zuzendariak.
Eta horren adibideak ugariak dira.
Espoliazioa. Bidegabekeria.
Arpilatzea. 2012ko apirilaren er-
dialdean, herrialde honetako egunkari
nagusiek gogor eraso zuten, eta eu-
ren edizioak ireki zituzten gobernu
argentinarrak YPF petrolio-enpresa,
Repsol multinazional espainiarra-
ren fliala, nazionalizatzeko erabakia
deskalifkatuz. Beldurra eragiten
duen populismoa, harropuzkeria,
jauntxokeria, peronismo zaharki-
tua, nazionalismo sutsua, gerra
zikina, beste garai bateko isla
Denak balio zuen Cristina Fernande-
zen gobernuaren neurria kritikatzeko
(zeinak inkesten arabera biztanleria
argentinarraren zati handi baten ba-
besa zuen). Izan ere, garaiko kanpo
ministroak esan zuen bezala: Rep-
solen aurkako erabakia zela onartzen
zen, beraz, Espainiaren kontrakoa eta
Espainiako gobernuaren kontrakoa.
5
2006an antzeko zerbait gertatu
zen. Evo Morales presidente hautatu
berri zutenean, hidrokarburoen na-
zionalizazioaren inguruko legea atera
zuen. El Mundok argitaratutako edi-
torialaren arabera dekretuak askata-
sun ekonomikoa dinamitatzen du, he-
rrialde andetarrean jada balorerik ez
duen kontzeptua. Espainiar enpresa
handiekin bat eginez, hala nola, Rep-
solekin, Unidad Editorial egunkariak
galdera hau botatzen zuen: Zer nolako
segurtasunarekin inbertituko du orain
atzerriko enpresa batek Bolivian, ja-
kinda bere negozioak ordu batzuetan
desagertu daitezkeela?
5
Orain dela
gutxi, Sacyr-en gatazka gertaerek
Panaman
6
eta Iberdrola, Red Electrica
eta Abertisen flialen nazionalizazioek
Bolivian, gobernatzen gaituzten insti-
tuzioen erreakzio berdina izango dela
konprobatzeko balio izan dute: Go-
bernu espainiarrak enpresa espainia-
M Jos coMendeiRo.
12
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida

Logika sinplea da:

akzioen jabetza duen
eta korporazio handien
zuzendaritzan dagoen
gutxiengoak lortutako
irabaziak gehiengo
sozialaren aurrerapena
eta ongizatearekin
lotzean datza
DOSIERRA
n
Hedabideak eta diskurtso neoliberala
pRisa taldea adibide gisa
Pere Rusiolek dioenez erreferentzia-
zko komunikabideak krisian dagoen
sistema honen zati ezinbestekoak dira,
eta horren ondorioz, ez dira egokienak
krisia kontatzeko
9
. Hori konprobatu
daiteke, adibidez, Prisa taldearen ibilbi-
dea jarraituz gero.
Komunikazio enpresa-multzo han-
di honek, azkeneko urteetan, Hego
Amerikan nahiz Espainian, Invertir
en topaketak antolatu ditu, nor bere
gobernuen laguntzarekin eta herrial-
de horietan presente dauden enpresa
espainiar nagusien laguntzarekin. El
Pais egunkaria transnazionalen nego-
zioen hazkuntza sustatu du eta atze-
rriko inbertsioen sustapena bultzatu
du Mexikon, Brasilen, Txilen, Perun,
Kolonbian eta Panaman. Urrutira joan
gabe, aurtengo urtarrilean, Prisak In-
vertir jardunaldiak antolatu zituen
Kolonbian. Bertan, Juan Manuel San-
tos Kolonbiako presidenteak; Felipe
Gonzalezek, gobernu espainiarraren
presidente ohiak eta Gas Natural Feno-
sako kontseilariak; gas-enpresa horren
zuzendariek, Ferrovialek, Indrak eta
Telefonicak parte hartu zuten. Garai
hartan, El Paisen Kolonbiari buruz
argitaratu zituzten erreportaje, elka-
rrizketa, iritzi-artikulu eta editorialek,
enpresa espainiarrek herrialde andeta-
rrean izan zezaketen negozio-aukerak
jasotzen zituzten.
Kapitalaren interesentzako era-
gozpena izan daitekeen guztia kon-
taketa ofzialetik kanpo gelditzen da:
pobrezia eta desberdintasunaren adie-
razleak ez dira aipatzen, biolentzia
politikoa edota buruzagi sindikalei
zuzendutako mehatxuen inguruko da-
turik ez da agertzen, gatazka osteko
jendarte neoliberalaren sorkuntzaren
kontra dauden protesta eta herri-mobi-
lizazioak ez dira aipatzen. Erika Gon-
zalezen esanetan: Dela Prisa taldeak
inbertsioak dituelako Kolonbian, dela
jardunaldietan dauden enpresa-taldeek
komunikabide transnazional horren
publizitatea fnantzen dutelako, igorri
beharreko mezua ideia baten laburbil-
tzen da: enpresa transnazional espai-
niarrentzat ona dena, ona da biztanle-
ria kolonbiarrarentzako
10
.
Mongolia Txostenak komuni-
kabide espainiar nagusien inguruan
dioenez horiek ez dira soilik bitarte-
kariak: agente klabeak dira krisian.
Izan ere, bankuekin eta korporazio
handiekin dituzten loturak, enpresa
iragartzaileekiko nahiz fnantza-enti-
tateekiko menpekotasuna (euren ad-
ministrazio-kontseiluak kontrolatzera
pasatu direnak), enpresa horien edo-
zein gatazka automatikoki beste agen-
te batzuen arazoa izatera pasatzen da:
banku akziodunena eta horien jabe di-
ren komunikabideena
11
. Baina hori ez
da gure arazoa.q
*Pedro Ramirok (OMAL)-Paz con Dignidad
izenez ezagutzen den Latinoamerikako
Multinazionalen Behatokia koordinatzen du.
1 Euli bat Coca-Cola botila batean dokumentala osorik ikus daiteke hurrengo web orrialdean: www.omal.info.
2 Pascual Serrano (2010): Traficantes de informacin. La historia oculta de los medios de comunicacin espaoles,
Akal, Madrid.
3 Reality News-Mongolia (2013): Papel mojado. La crisis de la prensa y el fracaso de los peridicos en Espaa,
Debate, Barcelona, 11. orr.
4 Ibdem, p. 14.
5 El leonino decreto de Evo, 2006ko maiatzaren 3ko El Mundoren editoriala.
6 Ramiro, Pedro (2014): Sacyr en Panam o la historia de nuestras empresas, La Marea-n, urtarrilaren 17an.
7 Gonzlez, Erika (2013): Iberdrola en Bolivia: una actividad nada ejemplar, Diagonal-en, urtarrilaren 31n.
8 Ramiro, Pedro (2013): A quin representa la marca Espaa?, Pueblos-en, 57.zbk.
9 Reality News-Mongolia, op. cit. 15. orr.
10 Reality News-Mongolia, op. cit. 15. orr.
11 Reality News-Mongolia, op. cit. 13 eta 18. orr.
rren interesak defendatzen ditu beti,
Espainian edo atzerrian egonda ere,
esan zuen pasa den urtean Industria
eta Energia ministroak
7
.
Gure enpresen interesak eta
Espainia markak ordezkatzen duen
guztia biztanleriaren interes oroko-
rrekin nahastea ez da batere berria
8
.
Logika sinplea da: akzioen jabetza
duen eta korporazio handien zuzenda-
ritzan dagoen gutxiengoak lortutako
irabaziak gehiengo sozialaren aurre-
rapena eta ongizatearekin lotzean
datza. Finantza-krisia eta eskariaren
beherakada eta gero, gaur egun orto-
doxia nagusiak krisialditik ateratze-
ko bere errezetak inposatzen ditu.
Horrela, enpresa-internazionalizazioa
eta atzerriko inbertsioaren erakarpena
merkatuak zabaltzeko eta susperral-
di ekonomikoa sustatzeko oinarriz-
kotzat jotzen dira, eta ideia hori are
gehiago indartu egin da (nahiz eta
enpresa-irabazien eta exekutiboen
soldaten inguruko datuak argitaratzen
diren bakoitzean eta horiek biztanle-
riaren gehiengoaren lan-baldintzekin
konparatzen direnean argi ikusten den
horren faltsukeria). Eta komunikabi-
deek paper zentrala dute horretan
guztian. Euli bat Coca-Cola botila
batean dokumentalean Olga Rodri-
guez kazetariak esaten duen bezala:
Derrigorrean ari dira guri sinesta-
razten multinazional espainiarren
interesak gureak ere badirela, guztiz
kontrakoa bada ere.
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
13
Bada denbora mundua aldatu formula entzuten hasi ginenetik.
Baina nork esaten digun hausnartu eta horri konnotatutako esanahia
aztertu behar dugu. Azken boladan, krisiaren testuinguruan euren
burua erantzun sozial eta berritzailetzat duten ekimen ugari sortzen
ari dira. Enpresa pribatuak dira, goitik sustatuak. Kapital handiaren
enpresek, hala nola, bankuek, filantropoek, eta abarrek, iniziatiba
hauek aukeratu, sostengatu eta finantzatzen dituzte, era zuzenean
zein fundazioen bitartez. Baina... Nola sartzen dira? Zeintzuk dira
euren komunikazio estrategiak? Nola erabiltzen dute hizkuntza?
Zer hedabide erabiltzen dute?
Gizarte ekintzailetasuna
eta fundazio flantropikoak
estrategia gisa
Mara Arniz y Daniel Garca*
E
spainiako estatuan dugun gaur
egungo egoeraren adibide pa-
radigmatikoena Ashoka-rena
da. Ashoka AEBtik datorren fundazio
flantropikoa da, hirurogeita hamar
herrialde baino gehiagotan dagoena.
Bere fundatzailea eta zuzendari exe-
kutiboa New Yorkeko Bill Drayton
da. 2011an, Draytonek Nazioarteko
Lankidetzaren Asturiaseko Printze
Saria jaso zuen.
Ashokak, kapital handiaren enpre-
sa eta fundazioekin dituen aliantzen
bitartez, bere jarduera fnantzatzen eta
antolatzen du. Estatu espaniarrean,
besteak beste, BBVA, Telefnica fun-
dazioa edo Boehriger Ingelhein far-
mazeutikoaren babesa du Ashokak.
Era berean, harreman estuak ditu
Botin fundazioa eta Vips taldearekin.
Kapital handiak, negozioa-sektore es-
trategikoetan (osasunean, hezkuntzan,
ingurumenean, komunikazioan...)
sartzeko, fundazio flantrokapitalis-
ta hauek ditu tresna nagusi; eta fun-
dazio hauetako gizarte-ekintzaileak
pobrezian bizi diren pertsonak eta
biztanleriaren sektore kritikoak beze-
ro bilakatzeko erabiltzen ditu.

Kontuz: saRtzen aRi diRa!
Fundazio hauek ezagutzera emateko,
euren ideologia gizartean barruratze-
ko eta marketing ekintzak gauzatzeko
espazioa behar dute hedabideetan.
Gaur, isileko kolonizazio-prozesu
baten lekukoak gara, bai hedabide
nagusietan bai alternatiboetan. Kolo-
nizazio hau proiektuen fnantzamen-
du zuzenaren bitartez edo fundazioek
soldatapean dituzten gizarte ekintzai-
leen bidez burutzen da.
Ashokako gizarte-ekintzaileek hi-
leko soldata kobratzen dute hiru urtez
baina, kontratuz, bizitza osorako kon-
promisoa hartzen dute. Ashokak bere
ekintzaileek sortzen duten informa-
zioa kontzentratu eta kontrolatzen du,
eta hura erabiltzen du kapital handia
gizarte-mugimendu eta espazio alter-
natiboetan sartzen laguntzeko. Men-
peratzeko, efektuak kontrolatzeko eta
ideak bereganatzeko saiakera bat da.
Ohartu behar dugu, gobernuak
interes pribatuen mesederako legeak
egiten ari diren garai honetan, funda-
zio eta iniziatiba hauek instituzioen
babesa lortzen ari direla. Hori dela
eta, hedabide publikoak erabiltzen
dituzte, jendearengana heltzeko, eu-
ren gizarte-eredua zabaltzeko eta gi-
zartean zilegi bihurtzeko tresna gisa.
Askotan, komunikazio sektoreko
ekintzaileak berak dira hedabideetan
iniziatiba hauek eraldatzaile gisa
aurkezten dituztenak.
Badira espazioak non goitik disei-
natutako proiektuen inguruan aritzen
diren esklusiboki. Beste zenbait ka-
sutan herri-ekimenekin nahastuta aur-
kezten dituzte inolako bereizketarik
egin gabe, demokratikoaren plantak
eginez. Aditutzat hartzen dira, he-
dabideetan kapitalismoa biguntzeko
diskurtsoei egiazkotasuna emateko.
DOSIERRA
DOSIERRA
n
Hedabideak eta diskurtso neoliberala
14
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida

Kapital handiak,
negozioa-sektore
estrategikoetan sartzeko,
fundazio filantrokapitalista
hauek ditu tresna nagusi;
eta fundazio hauetako
gizarte-ekintzaileak
pobrezian bizi diren
pertsonak eta biztanleriaren
sektore kritikoak bezero
bilakatzeko erabiltzen ditu
HizKuntzaRen eRabileRa gaiztoa
Fundazioek eta ekintzaileek, hiru
ekintzaren bidez, diskurtso-estrategia
gaiztoak garatzen dituzte: ez esatea,
jabetzea eta nahasketa-jokoa.
gizaRte esKubideen hizkuntza BEHA-
Rren hizkuntzara itzultzen dute, euren
negozio-txokoa neurri gabe zabaltzea-
rren. Dagoeneko ez gara eskubideen
subjektuak klase desberdinetako beze-
roak baizik, gure eroste-ahalmenaren
arabera kontsumitzen dugunak. Per
tsonen duintasuna maila ekonomiko
edo gizarte klasearen menpe dago.
Paraleloan, eurek hornituko du-
ten pertsona txiroentzako merkatua
sortuko dute, baita kontsumitzaile
kritikoentzako erantzun alternatiboak
eskaintzen saiatu ere. Hala, bada eu-
ren negozio-eremua sistemarekin
ados ez daudenenganaino luzatzen
saiatuko dira. Ez dira gizaRte-desbeRdin-
tasunaK aipatzen; ordea, gizarte-arazo
edo tirabirak dira eta ez dugu haien
kausa estrukturalez hausnartu behar.
Ez dira nahita aipatzen, desberdinta-
sun egoerak negozioa egiteko aukeren
adierazle positiboa baitira.
boteRetze kontzeptua ikuspegi eko-
nomizista huts batetik bereganatzen
dute, kreditu bat eskuratzeko eta zor-
petzeko gaitasun bilakatuz, benetako
autonomiaren ikuspuntutik heldu be-
harrean. sozial eta solidaRio euren ne-
gozio proposamenekin batera erabil-
tzen dituzten adjektiboak dira, haien
ekintzak zuritu eta leuntzeko asmoz.
Alabaina, sozial hitzak euren nego-
zio-eremua deskribatzen du; eta soli-
dario, euren produktuak kontsumitzen
dituenaren jarrera irudikatzen du, eta
ez intentzioak. Horrek guztiak onura
ekonomikoan oinarritutako etikarekin
dator bat. Iniziatiba hauen sustatzai-
leak merkatu sozial eta alternatibo
berriaren bitartekaritzat har daitezke.
Behin eta berriro eurek egiten du-
ten gizaRte beRRiKuntzari buruz hitz egi-
ten digute. Elementu berritzaile na-
gusia ez da saltzen diguten sormena,
baizik eta euren gizarte proiektuen
plangintzan, diseinuan, gauzatzean
eta inbrikatzean ikuspegi merkanti-
listara nola igaro diren.
gizaRte-eKintzailetasunaren
1
def-
nizioaren zabalera eta muga zehaztu-
gabeen bidez nahita saiatzen dira gu
nahasten. Fenomenoa norbanakoa
edo kolektiboa izan daiteke; irabazi-
asmodun edo irabazi-asmorik gabeko
asHoKaRen aliantzaK
Amanco, Price Waterhouse Coopers, Banca Cvica, JP Morgan Bankua, Goldman Sa-
chs Bankua, Amerika arteko Garapen Bankua, BBVA, Banco Santander, Boehringer In-
gelheim, Caixa Catalunya, Cemex, Citibank, Danone, AEBko Estatu Saila, AEBko Egoi-
tza eta Hirigintza Garapenerako Saila, Deutsche Bank, DKV Aseguruak, eBay, Erics-
son, ESADE, IESE, Exxon Mobil, Bankinter Fundazioa, Botn Fundazioa, Coca-Cola
Fundazioa, Ford Fundazioa, Gates Fundazioa, Hewlett Fundazioa, Kellogg Fundazioa,
Rockefeller Fundazioa, G-20, GDF Suez, General Electric, Google, Grameen Bank,
Grupo Norte, Grupo VIPS, Hilti, IE Business School, Intel, Latham & Watkins, McKinsey
& Co, Microsoft, MTV, Nike, Novartis, Orange, Schneider Electric, Siemens, Telefnica,
Total, Suitzako Bankuen Batasuna (UBS), USAID, Zurich Aseguruak, etab.
ituRRia: Ashokaren mundu osoko web orrialde ofizialak.
eMaKuMeen boteRetzeaz edo negozioaz aRi gaRa?
Ana Bella Fundazioa Ana Bella Ashokako gizarte ekintzaileak sustatutako iniziatiba da. Bere misioa, bere web orrialdearen arabera (www.
fundacionanabella.org), berdintasunezko gizartea sortzea, emakumeen kontrako indarkeriarik gabekoa: Tratu txarrak jasan dituzten eta
salatzera ausartzen ez diren emakumeak nabarmentzeko eta hauei laguntzeko sortzen da; bizirik iraun duten eta tratu txarrak jaso izanagatik
bazterketa arriskuan dauden emakumeen boteretze prozesua sostengatzeko.
Hala ere, euren blogean eta Facebook kontuan ikusten diren ekintza bakarrak kapital handiaren enpresa batentzako eta berezko enpre-
sentzako (www.empresia.es/empresa/catering-solidario-ana-bella) low cost langileak lortzeko agentzia batera mugatzen dira. Noizean behin,
sentsibilizazio-jardunaldiak ere egiten dituzte, baina hauek, egia esan, euren jarduera bultzatzeko kanpainak dira eta ez dute testuinguru-
azterketaren eta faktore askotan oinarritutako arazoen salaketaren izpirik.
Kapitalaren erakunde filantropikoak salbatzaile gisa aurkezten dira lana sustatzen dutelako, baina lana eskubidea da eta ez sari edo pri-
bilegioa. Fundazio hau emakumearen boteretzeaz benetan kezkatzen bada, emakume hauek erakunde sindikala sortzea susta lezake. Tratu
txarrak jaso duten emakumeekiko gizarte esku-hartzea sektore publikoak kudeatu eta kontrolatu behar du. Egun, biktimen arreta zerbitzu
publikoak desegiten ari dira. Aldi beran, Ana Bella bezalako figurak sortzen ari dira, arazo kolektibo bati norbanako erantzuna eman nahi
diotenak negozioa eginez.
Ana Bellaren proiektuak hierarkia-egitura patriarkalak dituzten enpresa kapitalisten finantzamendua du (batik bat, BBVA eta Da-
none-rena). Ana Bella Eskolako profesionalak trebatzen dituen erakundea ESADE da, hau da, jesuitek kudeatutako unibertsitate elitista eta
neoliberala. Ana Bella Fundazioak emakumearen boteretzea lortu nahi duela dio, baina enpresa kapitalista, elitista eta patriarkalen inber-
tsioen menpe dago erabat, eta hauen estrategia emakumearen kontrako indarkaria jaso dutenak kapital handiaren enpresetan lan-indar
merke bihurtzea da.
Informazio eta Eztabaida
n
PUEBLOS
n
Bigarren hiruhilekoa
n
2014
n
15
ezagutzera emateko eta garatzeko, era
jasangarrian eta guztien onerako
2
.
Llop-ek Gizarte-ekonomia kanala
deitzen dio bere espazioari. Hala ere,
bere ibilbidea ezagutzen dugunez,
zera egin behar dugu: a) Jasanga-
rria, gizarte-ekonomia eta guztien
on kontzeptuen interpretazioan joera
neoliberala sartu; b) zer iniziatiba na-
barmentzen ditu eta zer interesen ara-
bera mugitzen den hausnartu.
Blog horretako azken sarreretako
batek Kazetaritzak izango du bera
fnantzatzen duenak du izenburu.
Ikuspegi berrien eta proiektu
disruptiboen bidez kaze-
taritzaren etorkizunari
heltzen dion artiku-
lua, elementu berri
hauek ezarriz: startup-en azele-
ratzaileak, gizarte-ekintzailetasuna,
partekatutako ekonomia. Artekaritza
deuseztea. Kolektibizazioa. Agintea
hartzen duen jendetza. Tradiziozko
egituretatik at, arau berrien arabera
mugitzen den dirua
3
.
Gehien nabarmentzen diren adibi-
deak Media FactoRy eta indievoices dira.
Indievoices-en sortzailea 2008tik
Ashokako ekintzailea den Sasa Vu-
cinic da. 1996an, Soros Open So-
ciety Institute-en fnantzamenduare-
kin Media Development Loan Fund
(MDLF) sortu zuen. Erakunde honen
bidez, 123 milioi dolar inbertitu ditu
munduan zehar 277 hedabide inde-
pendiente fnantzatzeko, ia guztiak
garapen bidean dauden zenbait he-
rrialdetan.
Media Factory Mariano Blejman-
en proiektua da. Blejman Knight
Foundation eta Bill eta Melinda Ga-
tes-en fundazioaren Knight Interna-
tional Journalism Fellowship progra-
mako gizarte- ekintzailea da. Media
Factoryk Interneteko enpresa berrien
azeleratzaile gisa aurkezten du bere
burua, esklusiboki Latinoamerikako
hedabideetara bideratuta dagoena
4
.
Horretarako aholkulari sare bat sortu
eta ekintzaileengan 75.000 dolar in-
bertitu zituzten. Blejmanek berak es-
andakoaren arabera, Media Factoryk
arrisku-kapital enpresen eta Latinoa-
merikako zenbait hedabideren arteko
sektoreak eta instituzio publikoak har
ditzake; eraldaketa bat-batekoa edo
mailaz mailakoa izatea ez da esangu-
ratsua; ez da sektore konkretu batera
mugatzen. Unibertso zehaztugabe
honetan egongo dira borondate one-
ko proiektuak baina, baldin badaude,
ideologia neoliberala duten gizarte-
ekintzaileen proiektuen artean gal-
duko dira.
izen-abizeneKin
inspiRa gizarte-ekintzailetasunaren in-
guruan aritzen den blog bat da, diario.
es egunkariarena. Blog honen babesle
hurrengo enpresak dira: ESADE ne-
gozio eskola neoliberalak sortutako
Momentum Project, BBVA, PWC
aholkularitza eta Ashoka. Hau da, lo-
bby eta think tank neoliberal artean
dagoen eskola bat; etxeetatik jendea
bota, armetan inbertitu eta paradisu
fskaletan aritzen den banku bat; eta
sektore publikoaren pribatizazioa sus-
tatzen duen munduko aholkularitza-
rik handienetako bat. Horiek guztiek
gizarte ekintzailetasunaren aldeko
apustua egiten dute.
Egunkari horretan berean cola-
boRatoRio. Hacia una econoMa coMpaRtida
atala topatzen dugu. Hau, 2009tik
Ashokako gizarte-ekintzailea den
Pau Llop-en eskutik datorkigu. Bere
helburua proiektu berri askok osatu-
tako sarea, internet erabiltzen duena
M Jos coMendeiRo.

Gaur, isileko
kolonizazio-prozesu
baten lekukoak gara bai
hedabide nagusietan
bai alternatiboetan.
Kolonizazio hau proiektuen
finantzamendu zuzenaren
bitartez edo fundazioek
soldatapean dituzten
gizarte-ekintzaileen bidez
burutzen da.
DOSIERRA
16
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
*Nombre apellido apellido
es xxxx en xxxx y colabora con xxxxxxxxxxxxxxx.

16
n
2014
n
Bigarren hiruhilekoa
n
PUEBLOS
n
Informazio eta Eztabaida
DOSIERRA
n
Hedabideak eta diskurtso neoliberala

Ez dute eraldatu nahi,

aldiz, hunkitu nahi dute
kontsumo jokamolde berriak
sortuz bezeroen profilak
eta negozio eremuak
zabaltzeko asmoz
Espainiako Estatuko Ashokako gizarte ekintzaileek lan egiten duten sektoreak
Osasuna, etxebizitza, lana, laneratzea eta gizarteratzea, hezkuntza, landa-unibertsi-
tateak, gizarte-ekonomia, ekonomia solidarioa, banku etikoak, autofinantzatutako er-
kidegoak, mikrokredituak, gazteen ekintzailetasuna, kazetaritza, iritzi publikoa, turismo
arduratsua, biomasa energia-iturri gisa, lurraldearen zaintza eta babesa, arrantza sekto-
rea, nekazaritza eta abeltzaintza ekologikoak, tokiko haziak berreskuratzea, landa-gara-
pen iraunkorra, kultura-ondarea, espetxe-sektorea, emakumearen kontrako indarkeria,
genero-berdintasuna, haurren kontrako indarkeria, haurren segurtasuna interneten,
adimen-urritasuna, etab.
ituRRia: Http://www.asHoKa.es/fellows
*Mara Arniz eta Daniel Garca
www.filantropofagos.com
1 UNED-COMAk 2013an gizarte-ekintzailetasuna eta berrikuntzaren inguruan egindako kurtsotik hartutako defnizioa.
2 www.eldiari.es/colaboratorio
3 2013/11/24: http://www.eldiario.es/colaboratorio/IndieVoices-Media_Factory-periodismo-medios-media-crowdfunding-
financiacion_6_199540061.html
4 http://mediafactory.vc/index_es.html
5 https://www.youtube.com/watch?v=29IG3Pe7CZQ&feature=youtu.be
6 Global voices, nazioarteko herritar blogariek osatutako sarea, mundu osoko blogosferetan argitaratzen ari dena
laburbiltzen duena. Bere manifestuak adierazpen askatasunez eta tresna birtualen bitarteko hedabideetarako
sarbidearen demokratizazioaz dihardu. Interneten ikertuz gero kapital handiaren mesederako edukien iragazki
ideologikoa somatzen da.
eraldatu nahi, aldiz, hunkitu nahi dute
kontsumo jokamolde berriak sortuz,
bezeroen proflak eta negozio-ere-
muak zabaltzeko asmoz.
Bestalde, nabariak dira hedabide
publikoetako programen diseinuan
duten eragina, masa hedabideetara
duten sarbidea, elite-eskolekin bat
datorren prentsa alternatiboa eta
hizkuntza nola erabiltzen duten eu-
ren komunikazio estrategietan. Argi
dago, komunikazioa boterea dela,
hain zuzen, botere politikoa lortze-
ko borroka-esparrua. Egon gaitezen
adi hitzaldi kapitalisten jatorria eta
benetako esanahiak identifkatzea-
rren. Ez ditzatela diskurtso kritikoak
eta borondate zintzoak desegin eta
fagozitatu.q
la pobReza blogeko ohiko kolaboratzai-
lea da. Plataforma horretatik funda-
zioko gizarte-ekintzaileen proiektuak
ezagutzera ematen ditu, hala nola,
Supermerkatu solidarioak edo Es-
petxe eredu berriak. Ashokako beste
ekintzaile bat, Jos M Perez, Peridis,
Cadena SER irratiko ohiko kolaborat-
zailea da.
Baina Ashoka ez da hedabideetan
ikusi dugun fundazio flantrokapi-
talista bakarra. Knight Foundation,
Pierre Omidyar Ebay-ko sortzailearen
Omidyar Network edo George Soros-
en Open Society hainbat komunikazio
proiektutan daude, besteak beste, glo-
bal voiceen
6
.
Mundua ulertzeko eran he-
dabideek duten garrantzia dela eta,
ezinbestekoa da segimendu kritikoa
egitea. Ikusten ari gara nola fundazio
eta gizarte-ekintzaile horiek kapitalis-
moa leuntzen duten marketing estra-
tegiak garatzen dituzten, elkartasun-
baloreak ere merkantilizatuz. Ez dute
konexio arazoa konpontzea du hel-
buru
5
.
Colaboratorio blogaren arduradu-
na, Ashokako gizarte ekintzailea eta
BottUp eta Nxtmediaren zuzendari
eta sortzaile den Pau Llopek foroetan
parte hartu ohi du. Hala egin zuen, es-
aterako, Madrileko Ashokaren egoi-
tza den Impact Hub-ean ospatutako
Negozio eredu berriak kazetaritzan
foroan ere. Foro horretara Diagonal,
La Marea, Periodismo Humano edo
Va52 iniziatibetako kazetariak ere
gonbidatu zituzten.
Ohikoa da fundazio flantrokapis-
talistek masa hedabideetara sarbidea
izatea. Antonella Broglia TedX Ma-
dril ekintzailetasun gertakizunaren
arduraduna eta Europarako Ashokako
enbaxadoreak gizarte berrikuntza-
ren gaineko espazio bat du ostiralero
TVEko 2. kateko para todos la 2
programan. Ana Saenz de Miera As-
hoka Espaako zuzendaria El Paiseko
3500 Millones de ideas iRReveRentes contRa
Dosier hau, Pueblos - Informazio eta Eztabaida Aldizkariaren 61. zenbakiarekin (2014ko bigarren hiruhilekoa) batera
banatzen da eta Garapenerako Lankidetzaren Euskal Agentziaren eta Gipuzkoako Foru Aldundiren laguntzarekin argita-
ratu da. Argitalpen honen edukia ez da zertan bat etorri laguntza ekonomikoa ematen duten instituzioen iritziarekin.
Koordinazioa eta edizioa: Pueblos - Informazio eta Eztabaida Aldizkariko taldea.
Itzulpena: Iigo Gallastegi eta Leire Idarraga. Maketazioa: Gonzalo Trigueros