Leki stosowane w celu wspomagania osabionej pamici u osb w podeszym wieku.
Osabienie pamici w procesie starzenia si organizmu jest zjawiskiem naturalnym,
zwizanym gwnie z wymieraniem neuronw cholinergicznych. Przyczynia mog si do tego neurotoksyny, ale przede wszystkim wolne rodniki. agodne wzmocnienie pracy ukadu cholinergicznego uzyskuje si poprzez dostarczanie tzw. prekursorw acetylocholiny choliny i lecytyny zwikszaj one biosyntez w yjcych jeszcze neuronach cholinergicznych. Cholin najczciej pobiera si z diety, wystpuje ona w duych steniach w tkach jaj, mdkach, podrobach, rwnie w preparatach witaminowych - Vitapil, Hepacholina. Lecytyna wystpuje w znacznych ilociach w soi i preparatach leczniczych Pro-Lecytyna (+cholina). Ponadto stosuje si rwnie fosfatydyloseryn, uwaa si, e nasila ona procesy zwizane z zapamitywaniem (preparat Sesja, tabletki musujce). Du popularno ciesz si obecnie preparaty zawierajce ekstrakt z miorzbu (Ginko biloba). Zawiera on alkaloidy bilobalidy i ginkolidy, bdce substancjami czynnymi. Poza dziaaniem naczyniowym (jest stosowany pomocniczo przy zaburzeniach krenia mzgowego) i energizujcym preparaty z miorzbem hamuj aktywno cholinoesterazy, a wic zwikszaj stenie czynnej acetylocholiny. Analiza wynikw stosowania preparatw z Ginko biloba wykazaa, e wiele z nich dziaa bardzo dobrze Tanakan 1 , ale wiele bardzo sabo lub jest wrcz bez wartoci. Inne preparaty to np.: GinkoPrim 2 , Ginko Biloba 3 , Ginkofar forte 4 .
ZESPOY OTPIENNE Charakteryzuj si jakociowym i ilociowym pogorszeniem si sprawnoci funkcji umysowych i wystpowaniem ogranicze w zakresie zachowa spoecznych. Mona wyrni: Otpienie w chorobie Alzheimera, Choroba Alzheimera Postpujca, degeneracyjna choroba orodkowego ukadu nerwowego charakteryzujca si wystpowaniem otpienia, czyli oglnie obnieniem sprawnoci umysowej. Charakteryzuje si zaburzeniami pamici, zmianami nastroju, zaburzeniem funkcji poznawczych, osobowoci i zachowania. Uszkodzenia komrek nerwowych dotycz gwnie neuronw cholinergicznych, objawy specyficzne dla Alzheimera ujawniaj si dopiero gdy dojdzie do uszkodzenia ok. 70% neuronw. W chorobie Alzheimera dochodzi do zaniku kory mzgowej. Na poziomie mikroskopowym stwierdza si wystpowanie blaszek amyloidowych zbudowanych z -amyloidu (zwanych te blaszkami starczymi lub pytkami starczymi), ktre odkadaj si w cianach naczy krwiononych. Otpienie naczyniowe Spowodowane zaburzeniem ukrwienia mzgu powodujce udary. Ok. 20% takich otpie ujawnia si na podou miadycowo zmienionych naczy mzgowych. Mieszane postacie otpienia Otpienia wtrne Ujawniajce si w wyniku choroby lub urazu. FARMAKOTERAPIA Dotychczas nie znaleziono leku cofajcego, lub chociaby zatrzymujcego postp choroby. Leczenie farmakologiczne koncentruje si na objawowym leczeniu zaburze pamici i funkcji poznawczych.
I. Leki wpywajce na neurotransmisje cholinergiczn Poniewa choroba Alzheimera polega zasadniczo na ograniczeniu przekanictwa nerwowego w ukadzie cholinergicznym, usiuje si wykorzysta w celach terapeutycznych podawanie: - prekursorw acetylocholiny (fosfatydylocholina, dimetyloaminoetanol, cholina, lecytyna) - agonistw cholinergicznych (agonici receptorw muskarynowych M 1 ) - inhibitorw acetylocholinoesterazy Do terapii agodnych i umiarkowanych stanw otpienia zostay dopuszczone: - Donepezil (dziaa gwnie na acetylocholinoesteraz, uwaa si, e ma najmniej dziaa niepodanych, podaje si go raz dziennie, wytwarza si tolerancja po roku stosowania jest nieskuteczny) - Galantamina (allosteryczny aktywator receptora nikotynowego, zwiksza uwalnianie acetylocholiny) - Riwastygmina (hamuje nie tylko acetylocholinoesteraz, ale te butyrocholinoesteraz, ktra wystpuje w pytkach starczych, skuteczniejsza w ciszych przypadkach, nie wytwarza si na ni tolerancja, nie jest metabolizowana przez wtrob) Mog by one rwnie stosowane w przypadku innych zaburze poznawczych, take w otpieniach naczyniopochodnych. Aby uzyska optymalne wyniki farmakoterapii, leczenie naley zacz moliwe jak najwczeniej, poniewa hamuje to postp choroby i poprawia funkcje poznawcze. S one wyranie lepiej tolerowane ni reszta lekw z tej grupy, dlatego mog by stosowane w wikszych dawkach poprawia to ich skuteczno. Wrd dziaa niepodanych wynikajcych z pobudzenia ukadu cholinergicznego wymienia si: brak apetytu, zawroty gowy, bezsenno, koszmary senne, nudnoci, wymioty, nadmierne pobudzenie, spltanie, drgawki miniowe, jak rwnie infekcje grnych drg oddechowych i ukadu moczowo- pciowego. Leki te stosowane razem z cholinomimetykami zwikszaj si dziaania, z kolei przy rwnoczesnym podaniu substancji przeciwcholinergicznych dziaanie jest osabione. II. Leki zmniejszajce pobudzenie ukadu glutaminergicznego W przypadku degeneracyjnych chorb mzgu za wany czynnik patogenetyczny uznaje si nadmierne pobudzenie receptorw NMDA, dlatego antagonici tych receptorw wydaj si obiecujcymi substancjami o dziaaniu neuroprotekcyjnym. Takim zwizkiem jest: - Memantyna Na podstawie licznych bada, w ktrych przebiegu uzyskano popraw w zakresie funkcji poznawczych, napdu, umiejtnoci spoecznych i codziennych czynnoci, memantyna jest jak dotd jedynym zarejestrowanym preparatem do terapii umiarkowanych i cikich postaci otpienia. Wrd dziaa niepodanych stwierdza si zawroty i ble gowy, nudnoci, niepokj i nadmiern pobudliwo. Memantyna jest przeciwwskazana w cikich stanach spltania, padaczce i przy cikich zaburzeniach funkcji nerek. Memantyna nasila dziaanie neuroleptykw, barbituranw, rodkw przeciwdrgawkowych, lekw przeciwcholinergicznych, lewodopy, agonistw dopaminergicznych i amantadyny, dekstrometorfanu, cymetydyny, ranitydyny, chininy, hydrochlortiazydu.
III. Leki nootropowe do poprawy zaburze w zakresie funkcji poznawczych. Leki nootropowe to substancje, ktre bez orodkowego dziaania stymulujcego wpywaj na metabolizm mzgu, na przykad poprzez popraw waciwoci transportowych bony komrkowej. Skutkiem tego jest poprawa sprawnoci rnych funkcji mzgowych szczeglnie pamici, koncentracji, uwagi, orientacji. Aktywuj procesy poznawcze i napdowe zaburzone gwnie niedotlenieniem i niedokrwieniem mzgu. - Deanol - Meklofenoksat - Nicergolina - Piracetam - Pyritinol Mimo, e w dowiadczeniach i badaniach stwierdzono wiele korzystnych efektw, skuteczno tych lekw jest nadal kwestionowana. Leki nootropowe s stosowane gwnie w leczeniu zespow otpiennych, a nicergolina, piracetam i pyritinol rwnie w leczeniu zespow organicznych pochodzenia naczyniowego, zaburze ukrwienia mzgu i zaburze wiadomoci. Piracetam stosuje si rwnie w leczeniu piczki rnego pochodzenia, a take w zespoach abstynencji alkoholowej. Dziaania niepodane wystpuj rzadko. Piracetam moe powodowa pobudzenie i niepokj, deanol i meklofenoksat zaburzenia snu, nicergolina i deanol spadek cinienia krwi. IV. Leki poprawiajce krenie mzgowe Poprzez popraw krenia uatwiaj prawidowe funkcjonowanie neuronw, zwaszcza w wieku podeszym. - Cinnarizyna (blokuje regulowane potencjaem kanay wapniowe typu L, a przez to rozszerza naczynia krwionone i poprawia krenie mzgowe) - Winpocetyna (psyntetyczna pochodna winkaminy; alkaloidu barwinka) V. Leki pomocnicze stosowane w chorobie Alzheimera a) Przy objawach depresji, lkach, natrctwach - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny - Citalopram - Sertralina b) Do opanowania psychoz i agresji - neuroleptyki - Haloperidol - Risperidon - Olanzapina
PRBY LECZENIA PRZYCZYNOWEGO 1. Wzmacnianie neuronw Poszukuje si obecnie lekw zwikszajcych odporno neuronw na czynniki szkodliwe, tak aby zatrzyma proces neurodegeneracji. Trwaj badania pochodnej alkaloidu indolokarbazolowego pochodzenia bakteryjnego, hamujcego neurodegeneracj w badaniach przedklinicznych. 2. Zaburzenia procesu tworzenia -amyloidu -amyloid powstaje w wyniku cicia go przez -sekretaz, natomiast jeeli biako prekursorowe zostaje cite przez -sekretaz, to -amyloid nie powstaje. Std prbuje si znale leki aktywujce -sekretaz lub hamujce -sekretaz. Proste peptydy z grup aldehydow blokujce -sekretaz zsyntezowali ostatnio badacze australijscy. Wykazano rwnie, e nicergolina pobudza aktywno -sekretazy. 3. Rozbijanie struktur zogw amyloidowych - Zsyntezowano peptyd nazwany iA 5, ktry nie tylko zapobiega tworzeniu si wkien -amyloidu in vitro (badania na wyizolowanych z organizmu komrkach), lecz take dziaa u szczura in vivo (badania na caym organizmie), powodujc rozpad zogw. Wyniki sugeruj, e peptydy podobne do iA 5 mog zmniejsza wymiary i liczb tarczek amyloidowych u czowieka. 4. Zapobieganie tworzeniu si pytek starczych -amyloid jest pocztkowo rozpuszczalny, a do jego wytrcania si i tworzenia zogw potrzebne s jony metali cikich. Znany od dawna kliochinol silnie chelatujcy jony miedzi i cynku zapobiega tworzeniu si pytek starczych, a ostatnio doniesiono o jego korzystnym wpywie.
Inne moliwoci hamowania rozwoju choroby Alzheimera 1. Terapia estrogenowa u kobiet w okresie menopauzy zmniejsza ryzyko choroby. 2. Tokoferol (witamina E) i selegilina przeduaj autonomi funkcjonaln chorych, zwaszcza gdy podawane s w okresie redniego zaawansowania choroby. 3. Chocia nie ma przekonujcych dowodw, wydaje si, e niesteroidowe leki przeciwzapalne mog poprawia stan chorych przez zmniejszanie procesw zapalnych gleju w ssiedztwie zogw -amyloidu. 4. Wykazano ostatnio, e picie piciu filianek kawy dziennie nie tylko zapobiega chorobie Alzheimera, ale trwaj rwnie badania, ktre sugeruj, e kofeina moe hamowa produkcj amyloidu. 5. Przede wszystkim aby zapobiec chorobie naley zadba o swj rozwj intelektualny, podejmowa si zrnicowanych rzeczy wymagajcych mylenia, kombinowania, rozwaania, wiczy pami na przykad rozwizywa krzywki, sudoku, gra w szachy, scrabble, przeczyta ksik.
1 Tanakan: gingko folii extractum siccum o zawartoci 21,6-26,4% glikozydw flawonowych, 2,8-3,4% ginkgolidw A, B i C oraz 2% bilobalidu (terpenolaktonw). Odpowiada to iloci ok. 9,2mg ginkoflawonoidw. 2 GinkoPrim: miorzb dwuklapowy, zawierajcy: 24% ginkgoflawonoglikozydw, 6% terpenolaktonw. 3 Ginko Biloba: wycig suchy z ginko biloba 29mg, co odpowiada 7mg ginkoflawonoidw. 4 Ginkofar forte: 80 mg wycigu suchego z lici miorzbu japoskiego, standaryzowanego na 24% ginkgoflawonoglikozydw, co odpowiada 19,2 mg ginkgoflawonoglikozydw. Wikszo preparatw jest standaryzowana w odniesieniu do pojedynczej (lub te dwukrotonej albo trzykrotnej) dawki zawierajcej 8,8-10 mg glikozydw flawonowych i 2-2,8 mg laktonw terpenowych.
BIBLIOGRAFIA 1. wikipedia.org 2. Farmakologia i toksykologia, Ernst Mutschler, wydanie III (2010) 3. Farmakologia, podstawy farmakoterapii, pod redakcj Wojciecha Kostowskiego i Zbigniewa S. Hermana, wydanie III (2008) 4. Kompendium Farmakologii, pod redakcj Waldemara Jaca, wydanie II (2005)