Ibn Rexheb

Detyrat e muajit
t Ramazanit





Prktheu:
Blerim Krasniqi



F
a
q
e

2









Prktheu:
Blerim Krasniqi

Recensoi:
Lulzim Peruku

Redaktoi:
Edison eraj

Kopertina:
Rajan Alliu






F
a
q
e

3

Detyrat e muajit t Ramazanit
1


Mexhlisi i par
Vlera e agjrimit
N dy Sahh-t sht vrtetuar nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i
knaqur prej tij!) se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn:
do vepr e njeriut sht pr vet at. do e mir shprblehet
dhjet deri n shtatqind fish. Allahu i Madhrishm thot: Prve
agjrimit, i cili sht pr Mua dhe Un e shprblej pr t; sepse
vrtet ai ka braktisur pr Mua knaqsit (marrdhniet me gruan),
ushqimin edhe pijen. Pr agjruesin ka dy aste t gzueshme: kur
ha iftarin dhe kur t takoj Zotin e vet. Pr Allahun aroma e gojs s
agjruesit sht m e kndshme se ajo e miskut.
2

Arsyeja e shumfishimit t veprave
Duhet t dish se shumfishimi i veprave bhet pr disa arsye, ku
ndr to mund t prmendim:

1
Ky tekst sht marr nga varianti i shkurtuar i librit Letaiful mearif, me
autor Ibn Rexhebin. Prkthimi i ktij varianti t shkurtuar sht n
prfundim dhe, me lejen e Allahut, pa kaluar shum koh do t botohet.
2
Buhariu (1904) dhe Muslimi (1151).
F
a
q
e

4

Pr shkak t pozits q gzon vendi ku kryhet nj vepr e
caktuar, si, pr shembull, haremi. Pr shkak t pozits q gzojn
Meka dhe Medina, namazi n to shumfishohet; si sht vrtetuar
kjo n nj hadith sahh t Pejgamberit (salallahu alejhi ue selem!):
Nj namaz ktu, n xhamin time, sht m i vlefshm se nj mij
namaze n xhamit e tjera; prve Xhamis s Shenjt (Qabeja).
3

Pr shkak t pozits q gzon nj koh e caktuar, si, pr
shembull, muaji i ramazianit, dhjet ditt e dhulhixhes.
N dy Sahh-t prcillet se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!)
ka thn: Nj umre e kryer n Ramazan vlen sa nj haxh. Apo, si
sht shnuar n nj prcjellje tjetr: Vlen sa nj haxh i kryer
bashk me mua.
4

Duke qen se vet shprblimi i agjrimit shumfishohet n
krahasim me t gjitha veprat e tjera, shprblimi i agjrimit t
Ramazanit shumfishohet m shum se do agjrim tjetr, pr shkak
t vlers dhe pozits q gzon koha e ktij muaji; por edhe pr faktin
se agjrimin e ktij muaji Allahu e ka br detyrim pr robrit e Tij
dhe nj nga shtyllat e Islamit.
Shprblimi mund t shumfishohet edhe pr arsye t tjera; pr
shembull, pr shkak t pozits s gzon te Zoti personi q kryen
veprn; pr shkak t afrsis s tij me Zotin dhe devotshmris;
sikurse sht shumfishuar shprblimi i ktij umeti, i cili ka
shprblim t dyfisht n krahasim me umetet e tjera t mhershme.

3
Buhariu (1190) dhe Muslimi (1394).
4
Buhariu (1863) dhe Muslimi (1256).
F
a
q
e

5

Arsyeja se pse Allahu i Lartsuar thot agjrimi
sht pr Mua
Fjalt e Allahut t Madhrishm: Prve agjrimit, i cili sht
pr Mua. Nga t gjitha adhurimet, Allahu i Lartsuar vetm
agjrimin ia ka dedikuar (adresuar) Vetes. sht folur shum pr
kt nga fukahat dhe kan dhn shum interpretime.
Prej t gjitha interpretimeve dy jan m t goditurat:
I pari: Gjat agjrimit, pr hir t Allahut braktisen ato hise dhe
dshira thelbsore t nefsit, drejt t cilave priret t anoj njeriu. Kt
nuk e hasim te ndonj adhurim tjetr prvese te agjrimi. Kur njeriu
hyn n ihrm (gjat haxhit apo umres) i largohet marrdhnieve
intime me gruan dhe disa gjrave t tjera, si, pr shemebull,
parfumit; por, jo se i braktis t gjitha dshirat dhe knaqsit e tjera,
si, fjala vjen, ushqimin e pijen. Po kshtu edhe gjat itikf-it,
ndonse ky lidhet me agjrimin.
Pr sa i takon namazit, personi q fal namazin, edhe n qoft se u
largohet t gjitha knaqsive e dshirave, kt e bn pr nj koh t
shkurtr. Namazfalsi nuk e ndien mungesn e ushqimit dhe pijes n
namaz; pr m tepr q sht ndaluar t falet ndrkoh q ndien
shum uri dhe ushqimi sht gati (i shtruar). Kshtu q, fillimisht
duhet t haj, n mnyr q t shuaj urin dhe ta qetsoj veten. Pr
kt arsye, kur thirret ezani pr namaz (akshami) dhe darka sht
shtruar, urdhrohemi ti japim prparsi darks.
Kjo gj ndryshon gjat agjrimit; sepse agjrimi zgjat prgjat
gjith dits dhe, pr tr kt koh agjruesi ndien mungesn e
ktyre knaqsive; nefsin e merr malli pr to, sidomos gjat ditve t
vers, pr shkak t vaps s madhe dhe dits s gjat. Dhe kur
F
a
q
e

6

dshira e nefsit rritet pr gjrat q do, si: ushqimi, pija e me radh,
duke qen se ka mundsi ti konsumoj, por, i braktis pr hir t
Allahut n nj vend ku nuk e pikas askush tjetr prve Tij, ather
kjo sht nj prov pr vrtetsin e besimit t tij. Agjruesi e di se
Zoti i tij, i Cili e sheh kur sht vetm, ia ka ndaluar ti shfrytzoj
ato knaqsi drejt t cilave sht brumosur t anoj. Por, ai i bindet
Zotit t vet, i prmbahet urdhrit dhe i shmanget ndaless s Tij duke
pasur frik ndshkimin e Tij dhe duke synuar shprblimin e Tij.
Allahu i Lartsuar e vlerson pr kt, dhe veprn e tij e ka veuar
pr Veten; ndryshe nga veprat e tjera. Pr kt arsye (n vijim t
hadithit) lexojm: ...sepse vrtet ai ka braktisur pr Mua knaqsit
(marrdhniet intime me gruan), ushqimin dhe pijen. Disa prej t
parve tan kan thn: Prgzimi sht pr at q l nj knaqsi
t pranishme pr shkak t nj takimi q nuk sht i pranishm dhe
nuk e ka par.
Pr kt arsye, vlen t theksohet se shumica e muslimanve,
nse do t rriheshin pr ta prishur agjrimin e muajit t Ramazanit pa
ndonj arsye, nuk do ta bnin; pr faktin se besimtari e di se Allahu e
urren ngrnien n kt muaj. Nj ndr shenjat e imanit sht kur
njeriu i qorton dshirat/epshet
5
e veta kur e kupton se Allahu i urren
ato. Ai gjen knaqsi te ato gjra t cilat knaqin Zotin, edhe nse
jan n kundrti me dshirat e tij. Njhersh ndien dhimbje te ato
gjra q Zoti i tij i urren dhe nse jan n pajtim me dshirat e tij.
Nse kto bjn pjes te gjrat e ndaluara pr shkak t agjrimit, si
sht rasti me ushqimin, pijen dhe marrdhniet intime me gruan,
ather, pr sa i prket atyre ndalesave q shtrihen n do koh, si:
zin-ja, pirja e alkoolit, rrmbimi i pasuris ose i nderit t tjetrit,

5
Natyrisht ato dshira q nuk sht e lejuar t prmbushen.
F
a
q
e

7

vrasja etj., ather ndalesa si e till sht edhe m e ashpr. Rnia n
kto gjynahe e hidhron Allahun n do gjendje, n do koh e n
do vend. Kur imani i besimtarit plotsohet, ai i urren kto veprime
m shum se vrasjen dhe rrahjen. Nisur prej ksaj, i Drguari i Zotit
(salallahu alejhi ue selem!) e konsideroi shenj t mblsis s
besimit gjendjen kur njeriu urren t kthehet n mosbesim (kufr)
pasi Zoti e ka shptuar ashtu si do ta urrente rnien n
zjarr.
6
Jusufi (alejhis-selam!) ka thn: O Zoti im, m shum dua
burgun se at drejt s cils m shtyjn ato. (Jsuf, 33)
I dyti: Agjrimi sht nj sekret midis robit dhe Zotit t tij, dhe
nuk mund t zbulohet prej dikujt tjetr; sepse sht i
lidhur/kombinuar me nijet (qllim) t brendshm, i cili dihet vetm
nga Allahu. Ktu bn pjes edhe lnia e disa knaqsive, q
zakonisht konsumohen jasht vmendjes/syve t njerzve, veprimi i
t cilave konsiderohet dika e leht tek t tjert. Pr sa m lart, sht
thn se kt adhurim nuk e shnojn as engjjt q regjistrojn
veprat e njeriut. Po ashtu, sht thn se te ky adhurim nuk ka
hipokrizi ksisoj sht shprehur imam Ahmedi dhe disa t tjer.
Allahu i Lartsuar do nga robrit e Tij q kt fshehtsi midis
tyre dhe Atij ta trajtojn si duhet. N kt mnyr, edhe ata q e
duan Allahun dshirojn q kt fshehtsi midis tyre dhe Allahut ta
trajtojn n at form q n kt adhurim t mos ndrhyj dikush
tjetr prve Allahut; aq sa, disa prej tyre do dshironin t kryenin
nj adhurim t cilin nuk do e merrnin vesh as engjjt q regjistrojn
veprat e njeriut. Braktisja e ktyre knaqsive gjat agjrimit ka disa
dobi, si:

6
Buhariu, nr. 21; Muslimi, nr. 43.
F
a
q
e

8

1. Zbutja e nefsit; meq ngopja, pirja, marrdhniet intime
me grat e kshtu me radh, e shtyjn nefsin drejt kryelartsis,
mburrjes dhe prhumbjes.
2. Lirimin e zemrs pr meditim dhe dhikr; meq dhnia pas
knaqsive e ashprson dhe e verbon zemrn, dhe ndrhyn midis
njeriut dhe dhikrit e meditimit duke e uar kshtu drejt prhumbjes
(gafle). lirimi (zbrazja) i brendsis nga ushqimi dhe pija ndrion
zemrn, e zbut at; largon ashprsin prej saj dhe i hapet udha dhikr-
it dhe meditimit.
3. I pasuri vlerson begatin q i ka dhuruar Allahu, prej s
cils ka privuar shum t varfr, t cilt nuk kan m shum se sa
duhet nga ushqimi, pija apo martesa.
4. Agjrimi i ngushton rrugt e qarkullimit t gjakut, npr t
cilat lviz shejtani brenda birit t Ademit; dhe pr rrjedhoj fashiten
vesveset e shejtanit dhe thyhet/zbutet epshi dhe zemrimi.
Detyrimi pr t braktisur mkatet
Duhet t dish se afrimi te Allahu prmes braktisjes s ktyre
knaqsive t lejuara nuk sht i plot n kohn kur njeriu nuk sht
agjrueshm pa braktisjen e t gjitha ndalesave t vendosura nga
Allahu n do koh, si sht rasti me gnjeshtrn, padrejtsin,
cenimin e jets, pasuris, nderit t tjetrit etj. Pr kt i Drguari
(salallahu alejhi ue selem!) ka thn: dokush q nuk braktis
gnjeshtrn dhe t vepruarit sipas saj, ndrkoh q ka ln ushqimin
dhe pijen, te Allahu kjo sht e panevojshme.
7


7
Buhariu, 1903.
F
a
q
e

9

N nj hadith tjetr thuhet: Agjrimi nuk sht vetm privim nga
t ngrnit e t pirit, por, agjrimi i vrtet sht privim prej fjalve t
kota dhe t ndyta.
8
Hafidh Ebu Musa El-Medini thot: Ky hadith
prmbush kriteret e Muslimit.
Disa nga seleft kan thn: Agjrimi m i leht sht ai q
bhet duke ln vetm pijen dhe ushqimin.
I Drguari (salallahu alejhi ue selem!) thot: Disa agjrues nuk
kan ndonj hise tjetr nga agjrimi prve uris dhe etjes. Ksisoj
edhe disa q ngrihen natn pr namaz, nuk prfitojn gj tjetr ve
pagjumsis.
9


Dy gzimet e agjruesit
Pjesa e hadithit: Pr agjruesin ka dy aste t gzueshme: kur
ha iftarin dhe kur t takoj Zotin e vet. Pr sa i takon gzimit t
agjruesit kur ha iftarin, kjo ka t bj me faktin se shpirtrat pr nga
natyra anojn kah ato ushqime, pije ose marrdhnie intime q
shkojn me natyrn e tyre dhe, kur ndalohet prej tyre n nj koh t
caktuar dhe i lejohen n nj koh tjetr, ai gzohet pr lejimin e asaj
q i qe ndaluar, sidomos kur rritet nevoja pr to. Pra, shpirti i gzohet
natyrshm ksaj.
Ndrsa pr sa i prket gzimit kur t takoj Zotin e vet, kjo
ndodh ngaq te Allahu gjen t ruajtur shprblimin pr agjrimin e tij;
dhe e gjith kjo vjen n astet kur ka m shum nevoj, si thot
Allahu i Lartsuar: fardo mirsie q bni pr shpirtin tuaj,

8
El Mustedrak, 1/595.
9
Ahmedi (2/373) dhe Ibn Maxhe (169). Imam Albani e ka vlersuar pr t
sahh te Sahh El-Xhmiu (3488).
F
a
q
e

1
0

me siguri q do ta gjeni tek Allahu. Ajo do t jet m e mir dhe
m e shprblyer. (El-Muzzemmil, 20) Ditn kur dokujt do ti
vihen prpara t gjitha mirsit q ka br... (l Imrn, 30)
Kush ka br ndonj t mir, qoft sa nj thrrmij, do ta
shoh at. (Ez-Zelzele, 7)

Dy kategorit e agjruesve
E para: Ata q braktisin ushqimin, pijen dhe knaqsit pr hir t
Allahut duke shpresuar se Ai do tua kompensoj kto n Xhenet.
Nj i till konsiderohet si emigrues, q ka br tregti dhe
marrveshje me Allahun. Ndrkaq, Allahu nuk ua humb
shprblimin punmirve; assesi nuk e zhgnjen dik q bn
marrveshje me T; prkundrazi, e nxjerr me fitimin m t madh. I
Drguari (salallahu alejhi ue selem!) iu drejtua njrit kshtu: Nse ti
l dika nga droja prej Allahut, sht e pamundur q Ai t t mos
shprblej me dika edhe m t mir se ajo q ke ln.
10
Pr kt
arsye, n Xhenet, agjruesi shprblehet me ushqime, pije dhe vasha,
pikrisht me at shprblim q do Zoti pr t. Ja sesi i drejtohet Zoti
ksaj kategorie njerzish: Ju bft mir! Hani e pini n shenj t
asaj q keni br n ditt e kaluara! (El-Hkkah, 24) Muxhahidi
dhe t tjer kan thn: Ky ajet ka zbritur pr agjruesit.
Te dy Sahh-t shnohet hadithi i Profetit (salallahu alejhi ue
selem!): N Xhenet ndodhet nj port q quhet Rejjn, nga e cila
do hyjn agjruesit; dhe askush tjetr nuk do t hyj prej saj prve

10
Ahmedi, 5/79. Shuajb Arnauti e ka vlersuar pr sahh te Musned-i,
34/342.
F
a
q
e

1
1

tyre.
11
N nj prcjellje tjetr qndron: Kur ata t ken hyr ajo
mbyllet.
12

E dyta: Te kjo kategori bjn pjes ata agjrues q abstenojn n
kt bot nga do gj tjetr prve Allahut. Agjruesi i ksaj
kategorie ruan kokn dhe ato q jan pjes e saj (syri, veshi dhe
gjuha); ruan barkun (nga harami; por edhe brendsin n prgjithsi)
dhe ato q lidhen me t, si: organi gjenital, duart, kmbt dhe
zemrn; kujton vdekjen dhe sprovat e saj dhe synon ahiretin duke
braktisur bukurit/knaqsit e dynjas. Pr kt kategori agjruesish
agjrimi i tyre mbaron ditn q takojn Zotin e tyre dhe ngazllehen
me shikimin e Fytyrs s Tij.
Pjesa e hadithit: Aroma e gojs s agjruesit pr Allahun sht
m e kndshme se ajo e miskut. Ktu bhet fjal pr errat q dalin
pr shkak t zbraztis s lukthit si rezultat i agjrimit. Kjo er mund
t jet jo e kndshme pr njerzit, mirpo pr Allahun sht nj
arom e kndshme, ngaq vjen si pasoj e bindjes ndaj Allahut;
njsoj si gjaku i dshmorit, i cili ka ngjyrn e gjakut n Ditn e
Kiametit, por aroma e tij sht misk.

Mexhlisi i dyt
Vlera e bujaris dhe e leximit t Kuranit n
Ramazan
Te dy Sahh-t prcillet nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur
prej tij!) t ket thn: I Drguari i Zotit (salallahu alejhi ue selem!)

11
Buhariu (1896) dhe Muslimi (1152).
12
Buhariu, nr. 1896.
F
a
q
e

1
2

ishte njeriu m bujar. Bujaria e tij arrinte kulmin gjat Ramazanit,
kur takohej me Xhibrilin dhe e prsrisnin s bashku Kuranin.
Xhibrili e takonte at pr do nat t Ramazanit dhe i lexonte
Kuran. Kur takohej me Xhibrilin ishte m zemrgjer n mirsi se
nj er e leht (t ciln e sjell Allahu si lajmtare t shiut).
13

Allahu i Lartsuar sht m bujari ndr bujar. Bujaria e Tij
shumfishohet n koh t veanta, si n muajin e Ramazanit. N
kt muaj zbritn Fjalt e Tij: Kur robrit e Mi (besimtar) t
pyesin pr Mua, (thuaju se) Un jam afr, i prgjigjem lutjeve
t lutsit kur ai m lutet. (El-Bekare, 186)
Te hadithi t cilin e shnon Tirmidhiu dhe t tjer, lexojm:
Gjat ktij muaji nj thirrs thrret: O ti q synon t mirn
(shprblimin), angazhohu n pun t mira! Ndrsa ti q ke
ndrmend t bsh mkate, trhiqu! Pr do nat Allahu liron
(shum njerz) nga Zjarri.
14


Llojet e bujaris s Profetit (salallahu alejhi ue selem!)
Bujaria e tij ishte e gjithanshme: duke prhapur dijen, duke
shpenzuar pasurin, duke vn n shrbim veten pr hir t Allahut
n lidhje me prhapjen e fes dhe udhzimit t njerzve; duke u
sjell dobi prmes do rruge t mundshme, si: ushqimi i
skamnorve, kshillimi i t paditurve, kryerja e nevojave t
ndryshme t tyre; kujdesi pr tua lehtsuar vshtirsit etj.

13
Buhariu, nr. 6; Muslimi, nr. 2308.
14
Tirmidhiu, nr. 682. Imam Albani e ka klasifikuar si t sakt (sahih) te
libri Sahih Et-Tirmidhi (682).
F
a
q
e

1
3

Kto virtyte t muara e kan shoqruar qysh n fmijri. Mu
pr kt, gruaja e tij, Hadixhja, n fillimet e Shpalljes i tha:
Betohem pr Allahun!, se Allahu nuk do t poshtroj kurr; sepse
ti mban lidhjet me farefisin, i mirpret mysafirt, ndihmon t varfrit
e jetimt dhe i mbshtet t braktisurit, si dhe u gjendesh njerzve n
fatkeqsit q u bien.
15

M pas kto virtyte u shtuan e u shumfishuan pas i erdhi
Shpallja.
Te dy Sahh-t prcillet nga Enesi t ket thn: I Drguari
(salallahu alejhi ue selem!) ishte njeriu m i mir, m i guximshmi
dhe m bujari.
16
Po nga Enesi (Allahu qoft i knaqur prej tij!), te
Sahh-u i Muslimit shnohet kjo thnie: Nuk ka ndodhur
ndonjher q ti krkohet Profetit dika (e madhe ose e vogl qoft)
e q t mos e ket dhn pr hir t fes. N nj rast i erdhi nj njeri,
t cilit i dha aq shum dhen, sa mund t mbushnin nj hapsir
midis dy malesh. Ky njeri u kthye te populli i vet dhe u tha: O
populli im, pranojeni Islamin, se prnjmend q Muhamedi jep aq
shum, sa nuk i friksohet varfris.
17

Prap te dy Sahh-t shnohet kjo thnie e Xhabirit (Allahu qoft
i knaqur prej tij!): Nuk ka ndodhur asnjher q ti krkohet dika
Profetit (salallahu alejhi ue selem!) e ai t thot jo.
18

Ai i jepte prparsi ndihmess s t tjerve para vetes, familjes
dhe fmijve t tij. Ai jepte aq shum, sa kt nuk mund ta bnin as
mbretr si Kisrai e Cezari. Pr veten mjaftohej me nj jetes prej t

15
Buhariu, nr. 3; Muslimi, nr. 2307.
16
Buhariu, nr. 2820; Muslimi, nr. 2307.
17
Muslimi, nr. 2312.
18
Buhariu, nr. 2034; Muslimi, nr. 2311.
F
a
q
e

1
4

varfri. Ndodhte t kalonte nj muaj ose dy dhe n shtpin e tij nuk
ndizej zjarr. Bujaria e tij shumfishohej n muajin e Ramazanit m
shum se n muajt e tjer; ashtu sikurse edhe bujaria e Zotit t tij
shumfishohet n kt muaj. Allahu i Lartsuar e pajisi at me nj
moral fisnik, moral t cilin e gzonte edhe para Shpalljes.
Te shumfishimi i bujaris s tij, n veanti gjat Ramazanit,
kemi disa dobi:
Vlera e ksaj kohe dhe shumfishimi i shprblimit n t. Te
Tirmidhiu prcillet nga Enesi (Allahu qoft i knaqur prej tij!) se i
Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Sadakaja m e mir
sht ajo q jepet n Ramazan.
19

Mbshtetjen pr agjruesin n adhurimet q kryen: pr ata q
qndrojn zgjuar natn pr tu falur dhe pr ata q e prmendin
shum Allahun. Mbshtetsi i tyre arrin po aq shprblim sa vet ata;
njsoj si ai q prgatit nj lufttar, q konsiderohet sikur ka luftuar.
Po kshtu, edhe ai q e zvendson n shtpin e tij konsiderohet si
lufttar. Zejd ibn Halidi (Allahu qoft i knaqur prej tij!) prcjell se
Profeti (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Cilido q i jep iftar nj
agjruesi ka t njjtin shprblim si vet agjruesi, duke mos u
paksuar asgj nga shprblimi i agjruesit.
20

Muaji i Ramazanit sht muaji kur Allahu e shton bujarin
ndaj robrve t Tij; dhe me kt nnkuptojm mshir, falje dhe
lirim nga Zjarri, sidomos gjat Nats s Kadrit. Allahu i Lartsuar
mshiron robrit e tij t mshirshm, si thot dhe i Drguari
(salallahu alejhi ue selem!): Allahu i mshiron robrit e Tij t

19
Tirmidhiu, nr. 663.
20
Tirmidhiu (807), Ahmedi, Nesaiu dhe Ibn Maxhe.
F
a
q
e

1
5

mshirshm.
21
Pra, ai q tregohet bujar ndaj robrve t Allahut,
Allahu do tregohet bujar me t duke i dhuruar mirsi; dhe
shprblimi sht n prpjestim me veprn e kryer.
Kombinimi ndrmjet agjrimit dhe sadakas bhet shkak pr
hyrjen e njeriut n Xhenet, sikurse sht prcjell n hadithin e Aliut
(Allahu qoft i knaqur prej tij!), se Profeti (salallahu alejhi ue
selem!) ka thn: N Xhenet ka dhoma t tejpashme: pamja e tyre e
jashtme duket nga brenda dhe brendsia e tyre duket nga jasht. E
pyetn: Pr k jan ato, o i Drguar i Allahut? Tha: Pr at q flet
fjal t mira, q jep ushqim, q agjron vazhdimisht dhe falet natn
kur njerzit flen.
T gjitha kto jan t mundshme n Ramazan. Pra, n kt muaj,
besimtari ushtron adhurimin e agjrimit, namazin e nats, sadakan,
fjalt e mira etj.
Kombinimi midis agjrimit dhe sadakas bhet shkak pr m
shum falje gjynahesh dhe pr ruajtjen e njeriut nga Xhehenemi;
sidomos kur shoqrohen me namazin e nats. sht vrtetuar se i
Drguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Agjrimi
sht mburoj. N nj version tjetr: sht mburoja juaj nga
Zjarri, ashtu si mburoja n luft.
22
Ndrsa n hadithin q prcjell
Muadhi (Allahu qoft i knaqur prej tij!), i Drguari i Allahut thot:
Sadakaja i shuan gjynahet ashtu si shuan uji zjarrin. Po ashtu
edhe namazi n thellsin e nats.
23
Pra, gjithashtu edhe namazi i
nats i shuan mkatet.

21
Buhariu, nr 1284; Muslimi, nr. 923.
22
Tirmidhiu, nr. 1984.
23
Tirmidhiu, nr. 2616.
F
a
q
e

1
6

Agjrimi, q gjithsesi shoqrohet me t meta e mangsi, q t
jet shkak pr shlyerjen e mkateve duhet t plotsohen disa kushte,
dhe kt mund ta prmbledhim me nj fjali: ruajtja prej atyre gjra
q krkohet t ruhemi. Te agjrimi i shumics s njerzve nuk
prmbushet ruajtja ashtu si krkohet; kshtu q, sadakaja ndreq t
metat dhe mangsit e tij. Pr kt arsye, n fund t Ramazanit
obligohemi me dhnien e sadakas s fitrit, pr t pastruar agjrimin
nga fjalt e kota e t pista.
Agjruesi e l ushqimin dhe pijen pr hir t Allahut; dhe kur ai
e ndihmon agjruesin ta prballojn ushqimin dhe pijen,
konsiderohet n nj rang me dik q l nj knaqsi pr hir t
Allahut dhe i jep prparsi dikujt tjetr n at knaqsi, apo s paku
e ndan s bashku me t. Pr kt arsye, kur el iftarin, preferohet q
t ftoj edhe agjruesit e tjer pr t ngrn s bashku; meq ushqimi
i bhet m i dashur n kt rast dhe e ndan me t tjert, deri kur t
konsiderohet prej atyre q japin ushqim me gjith zemr. Kjo
konsiderohet falnderim ndaj Allahut, pr faktin q ia bri t lejuar
ushqimin dhe pijen, dhe ia bri srish t lejuara pasi ia kishte ndaluar
(gjat dits). Vlera dhe madhshtia e ksaj begatie kuptohet kur
ndalohemi prej saj.
Disa nga t part tan jan pyetur se prse sht ligjsuar
agjrimi? Dhe ata u prgjigjn: Q i pasuri ta shijoj shijen e uris
dhe t mos e harroj t uriturin. Sa her q agjronte Ibn Umeri,
iftarin e bnte me t varfr; dhe nse t varfrit nuk lejoheshin nga
familjart e tyre, ai nuk hante asaj mbrmjeje.
N nj rast, imam Ahmedit i erdhi njri q donte ti bnte pyetje,
t cilit i dha dy kule me t cilt kishte ndrmend t bnte iftar.
F
a
q
e

1
7

Kshtu, at nat fjeti pa dark (i uritur) dhe t nesrmen u zgjua
agjrueshm.
Imam Shafiu thot: N shenj pasimi t Pejgamberit (salallahu
alejhi ue selem!) do t desha q njeriu ta shtonte bujarin gjat
muajit t Ramazanit, pr shkak t nevojs q kan njerzit pr
mirqenien e tyre; sepse angazhimi i shumics s tyre me agjrim
dhe namaz i pengon nga krkimi i riskut.
N hadithin e Fatimes (Allahu qoft i knaqur prej saj!), q e
prcjell nga babai i saj, i cili e njoftoi se Xhibrili (salallahu alejhi ue
selem!) ia lexonte do vit Kuranin. Ndrsa n vitin q vdiq, ia lexoi
dy her.
24
Te hadithi i Ibn Abasit prmendet se msimi i Kuranit
ndrmjet tij dhe Xhibrilit zhvillohej natn. Kjo tregon se sht e
plqyeshme t lexohet sa m shum Kuran gjat netve t
Ramazanit; ngaq natn mblidhet energjia dhe shtohet vullneti;
zemra dhe gjuha harmonizohen pr meditim, sikurse e shpreh kt
edhe Allahu i Lartsuar: Natyrisht, adhurimi natn vepron m
fuqishm dhe fjala sht m shprehse. (El-Muzzemmil, 6) N
muajin e Ramazanit Kurani ka veantin e vet. Zoti i Madhrishm
thot: Muaji i Ramazanit sht ai n t cilin ka zbritur
Kurani... (El-Bekare, 185) Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur prej
tij!) ka thn: I gjith Kurani ka zbritur nga Lewhi Mahfdh-i
(Pllaka e Ruajtur) n Bejtul Izzeh (Shtpia e Lavdis
25
) n Natn e
Kadrit. Kt e provon fjala e Allahut: Ne e kemi zbritur
(Kuranin) n Natn e Kadrit. (El-Kadr, 1) Ne e zbritm
Kuranin n nj nat t bekuar (n Natn e Kadrit). (Ed-Duhn,
3)

24
Buhariu (6285) dhe Muslimi (2450).
25
E cila ndodhet n qiellin e ksaj bote.
F
a
q
e

1
8

Umeri (Allahu qoft i knaqur prej tij!) e urdhroi Ubej ibn
Kabin dhe Temim Ed-Darin q tu prinin njerzve n namazin e
taravis gjat muajit t Ramazanit. Imami mund t lexonte deri n
dyqind ajete n nj rekat, derisa vinte puna q ndonj t mbahej pr
shkopin e tij pr shkak t qndrimit t gjat n kmb. Dhe e gjith
kjo prfundonte n prag t agut.
Fjalt e imam Ahmedit (pr kt tem) na ln t kuptojm se,
pr sa i takon zgjatjes duke knduar Kuran duhet t merret n
konsiderat gjendja e muslimanve, dhe nuk duhet t rndohen.
Kt e kan thn edhe dijetar t tjer, ndr ta edhe ndjeks t Ebu
Hanifes. sht prcjell nga Ebu Dherri, se i Drguari (salallahu
alejhi ue selem!) u fal me njerzit n natn e njzet e tret, deri n nj
t tretn e nats; dhe n natn e njzet e pest deri n gjysmn e saj.
T pranishmit i than: Sikur ta vazhdoje me ne edhe pjesn e
mbetur t ksaj nate? Ai u tha: Kur njeriu falet me imamin derisa
imami t prfundoj, i shkruhet (sikur t jet falur) edhe pjesa e
mbetur e nats.
26
Kjo tregon se duke e kaluar me namaz nj t
tretn e nats ose gjysmn e saj, shkruhet si t jemi falur prgjat
gjith nats; por vetm ather kur falemi me imam. Imam Ahmedi
vepronte sipas ktij hadithi; prandaj, ai falej deri n astin q
prfundonte imami. Domethn, ai nuk dilte prej namazit pa
prfunduar imami.
Ai q do t zgjas leximin dhe namazin dhe ka mundsi t falet i
vetm, mund ta zgjas sa t doj, si sht shprehur i Drguari
(salallahu alejhi ue selem!). Kjo vlen edhe pr at q i prin nj
xhemati, me kushtin q ata t jen t knaqur me namazin e tij.

26
E shnojn prpiluesit e Sunen-eve. Tirmidhiu e vlerson pr hasen.
Ebu Davudi (1375) dhe Tirmidhiu (806).
F
a
q
e

1
9

T part tan dhe kndimi i Kuranit gjat Ramazanit
Disa prej selefve e lexonin t gjith Kuranin n do tri net n
namazin e nats; disa t tjer n do shtat net, si, pr shembull,
Katade. Disa t tjer e lexonin n do dhjet net, si, fjala vjen, Ebu
Rexha El-Utaridiji.
T part tan lexonin Kuran gjat Ramazanit n namaz dhe
jasht tij. Esuedi e lexonte t gjith Kuranin gjat Ramazanit n krye
t dy netve. Ksisoj vepronte edhe Nehaiu, sidomos n dhjet ditt
e fundit; ndrsa n pjesn tjetr e lexonte n krye t do tre netve.
Katade e lexonte gjithnj t gjith Kuranin n do shtat dit; n
Ramazan n do tre net; ndrsa n dhjet ditt e fundit pr do nat.
Kur hynte muaji i Ramazanit Zuhriu thoshte: Ky sht muaji i
leximit t Kuranit dhe i dhnies s ushqimit.
Abdurrezaku thot: Kur hynte Ramazani, Sufjan Eth-Theuriu i
linte t gjitha adhurimet dhe i prkushtohej leximit t Kuranit.
Ndrsa Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) lexonte Kuran n
fillim t dits, dhe kur lindte dielli flinte.

Xhihadi i besimtarve n Ramazan
Duhet ta dish se besimtari zhvillon dy luftra me veten n muajin
e Ramazanit: nj gjat dits me agjrimin dhe tjetrn gjat nats
prmes namazit t nats. dokush q i zhvillon kto dy luftra,
prmbush detyrimet ndaj tyre dhe bn durim, do marr shprblim t
pallogaritshm pr to.
Ndrsa ai q e humbet agjrimin e tij duke mos u frenuar nga
ndalesat e Allahut, nj i till meriton t rrihet me an t agjrimit n
F
a
q
e

2
0

fytyr; dhe ti thot
27
: T ka humbur Allahu ashtu si m humbe
mua!

Po kshtu edhe Kurani do t ndrmjetsoj pr at q sht
privuar nga gjumi; ngaq ai q lexon Kuran dhe falet natn ka
prmbushur detyrimin dhe merr si shprblim ndrmjetsimin.
Ibn Mesudi thot: Lexuesi i Kuranit duhet t dallohet me natn
(namazin e nats) e tij n kohn kur njerzit flen; duhet t dallohet
me ditn e tij kur njerzit han (nuk agjrojn); duhet t dallohet me
t qarn e tij kur njerzit qeshin; me druajtjen kur njerzit hallakaten
(posht e prpjet me gjithknd); me heshtjen kur njerzit
llomotisin; me prulsin kur njerzit tregohen kryelart dhe me
pikllimin kur njerzit gzohen.

Ndrsa pr sa i takon atij q e mson Kuranin dhe ka dije rreth
tij, q nuk e lexon (ose nuk falet me t) natn, por fle, dhe ditn nuk
punon sipas tij, Kurani do t jet hasmi i tij; do tia krkoj t drejtat
e tij q ia ka neglizhuar. Imam Ahmedi shnon hadithin e Semures,
se i Drguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem!) pa n ndrr nj
njeri t shtrir prtok dhe nj tjetr q po i rrinte mbi kok me nj
gur (sa grushti), ose me nj shkmb duke ia ar kokn atij q rrinte
shtrir. Sa her q e godiste me at gur, guri rrokullisej mnjan;
dhe ndrkoh q shkonte pr t marr gurin, koka i kthehej n
gjendjen e mparshme, ku m pas e qllonte prsri. Pr kt e pyeti
njeri, dhe prgjigjja qe kjo: Fjala sht pr nj njeri t cilit Allahu
ia msoi Kuranin, por ai fjeti natn duke mos e lexuar dhe ditn

27
Agjrimi.
F
a
q
e

2
1

duke mos punuar sipas tij. Kshtu veprohet me t
28
deri n Ditn e
Kiametit.
29

O ti q e ke uar jet n mosbindje ndaj Allahut! O ti q ke br
lshime dhe je treguar prtac gjat muajit (Ramazanit), madje gjat
gjith kohs dhe e ke humbur at! O ti q pr plak ke vetm
zvarritjen (jo sot, po nesr) dhe lshimin, sa plak (pasuri) e keqe
sht kjo! O ti q Kuranin dhe Ramazanin i ke br armiq, si mund
t shpresosh q armiku yt do ndrmjetsoj pr ty?!

Mexhlisi i tret
Dhjet ditt n mes t muajit dhe gjysma e fundit e tij
Te dy Sahh-t prcillet nga Seid El-Hudurij (Allahu qoft i
knaqur me t!) t ket thn: I Drguari i Allahut (salallahu alejhi
ue selem!) e bnte itikf-in gjat dhjet ditve t mesit t
Ramazanit. Kshtu, nj vit bri itikf, dhe kur erdhi e njzetenjta
nat, q sht nata n mngjesin e s cils dilte nga itikf-i, tha: Ata
q ishin n itikf me mua, tani e tutje ta bjn n dhjetditshin e
fundit. At nat e mora vesh se n ciln nat bie, por e mu harrua
(nga Allahu). Pash veten duke br sexhde n uj dhe balt
mngjesin e asaj nate. Kshtu q, krkojeni at n dhjetditshin e
fundit. Krkojeni n do nat teke. At nat ra shi dhe, duke qen se
xhamia ishte e mbuluar me deg palme (pa gjethe), pikoi atia dhe
xhamia u lag. N mngjesin e dits s njzetenjt, me dy syt e mi

28
D.m.th., qllohet n vazhdimsi.
29
Buhariu, nr. 1386.
F
a
q
e

2
2

pash mbi ballin e t Drguarit (salallahu alejhi ue selem!) gjurmt e
ujit dhe t balts.
30

Ky hadith na tregon se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!), pr
t krkuar Natn e Kadrit, itikf-in e bnte n dhjet ditt e mesit t
muajit Ramazan. Konteksti na jep t kuptojm se kt e kishte br
disa her.
Ndrsa n nj transmetim tjetr t ktij hadith te dy Sahh-t
lexojm: Ai kishte br itikf n dhjetditshin e par; pastaj gjat
dhjetditshit n mes t muajit. M pas tha: Ajo mu dhurua. Mu
tha: Ajo sht n dhjet nett e fundit. Kshtu q, kush do t bj
itikf, le t bj. Ksisoj njerzit e vazhduan itikf-in bashk me
t.
31
Nga kjo kuptojm se kt e kishte br prpara se t kuptonte se
ajo ishte n dhjet nett e fundit, dhe porsa e kuptoi, filloi ta bnte n
dhjetditshin e fundit derisa vdiq, si na e rrfejn kt Aishja, Ebu
Hurejra etj.
sht prcjell se Umeri (Allahu qoft i knaqur prej tij!) kishte
mbledhur nj grup nga sahabt dhe i kishte pyetur pr Natn e
Kadrit. Disa i than: Mendonim se ishte n dhjet nett e mesit,
pastaj na u komunikua se ajo sht n dhjet nett e fundit. Dasht
Zoti, hadithi i plot do t citohet n nj vend tjetr.

Roli i Iblisit n prhapjen e fitnes
Iblisi, armiku i Allahut shpenzon gjith mundin e tij pr t fikur
dritn e Allahut, por, kur nuk ia doli pr shkak t mbshtetjes q

30
Buhariu (2027) dhe Muslimi (1167).
31
Buhariu (2027) dhe Muslimi (1167), me tekstin e ktij t fundit.
F
a
q
e

2
3

Allahu i dha t Drguarit t Tij dhe dominimit t fes s tij mbi t
gjitha fet, ai u angazhua me prhapjen e fitneh-s
(prarjes/trazirave) midis muslimanve dhe, gjithashtu, u mjaftua
me nxitjen e tyre drejt mkateve t vogla, meq nuk arriti ti nxirrte
nga feja, sikurse thot i Drguari (salallahu alejhi ue selem!): Iblisi
ka humbur do shpres pr tu adhuruar nga namazfalsit n
Gadishullin Arabik, mirpo krkon t nxis provokime midis tyre.
32

Iblisi vazhdon t ndiej dshprim n sezonet e faljes dhe lirimit
nga Zjarri. Pr shembull, n Ditn e Arafatit nuk sheh dik m t
vogl, m t prbuzur, m t thyer e m t dbuar sesa at, pikrisht
pr shkakun se sheh mshirn q zbret dhe faljen e mkateve nga
Allahu i Madhrishm; madje n ditn e Bedrit u ndie edhe m i
poshtruar.
N Natn e Kadrit engjjt shprndahen npr tok dhe
froni/pushteti i shejtanit prishet. Allahu i Lartsuar thot: Engjjt
dhe Shpirti (Xhibrili), me lejen e Zotit t tyre zbresin n kt
nat me t gjitha vendimet. Ajo sht paqe deri n agim. (El-
Kadr, 4-5) Pr fjalin e fundit t ksaj sureje Muxhahidi thot: Pr
shkak t paqes q mbretron at nat sht shptim nga shfaqja e
ndonj smundjeje; ose, at nat shejtani nuk mund t veproj.
Robr t Allahut! Ja, gjysma e Ramazanit erdhi... Cili prej jush
sht treguar i arsyeshm dhe ka marr n llogari veten pr hir t
Allahut? Cili prej jush i ka uar n vend t drejtat e Ramazanit t
cilat ka arritur ti njoh? Cili prej jush ka ambicie e dshir q,
prpara se t mbyllen dyert e Xhenetit, ti ndrtohen aty dhoma
njra mbi tjetrn?

32
E shnon Muslimi (2812) nga Xhabiri (Allahu qoft i knaqur me t!).

F
a
q
e

2
4

Vrtet q muaji juaj ka kaluar gjysmn dhe po paksohet,
prandaj, shtoni veprat tuaja si t jet duke prfunduar. do muaj
shpresohet t ket zvendsues, por a sht e mundur vall t
zvendsohet Ramazani?!
Mexhlisi i katrt
Dhjet ditt e fundit t Ramazanit
Te dy Sahh-t prcillet nga Aishja (Allahu qoft i knaqur me
t!) t ket thn: Me t nisur dhjet ditt e fundit t Ramazanit, i
Drguari (salallahu alejhi ue selem!) shtrngonte rripin (largohej prej
grave dhe i prvishej adhurimit), gjallronte natn (me adhurim:
namaz, Kuran, dhikr) dhe zgjonte familjen e tij (pr adhurim).
33

Ky sht versioni i Buhariut, ndrsa te versioni i Muslimit
lexojm: Gjallronte natn (me adhurim: namaz, Kuran, dhikr),
mbante zgjuar familjen e tij (pr adhurim), punonte shum
(adhurime) dhe shtrngonte rripin (largohej prej grave pr tiu
prveshur adhurimit).
34
Te Muslimi, n nj prcjellje tjetr nga
Aishja lexojm: I Drguari i Allahut prpiqej n dhjet nett e
fundit aq sa nuk prpiqej n nett e tjera.
35


Veprat me t cilat veonte dhjetnetshin e fundit
I Drguari i Allahut (salallahu alejhi ue selem!) i veonte dhjet
nett e fundit me disa vepra, t cilat nuk i bnte n pjesn tjetr t
muajit. Ndr t tjera po prmendim:

33
Buhariu (2024) dhe Muslimi (1174).
34
Muslimi, nr. 1174.
35
Muslimi, nr. 1175.
F
a
q
e

2
5

Gjallrimi i nats me adhurim gj me t ciln mund t jet
pr qllim kalimi i gjith nats me adhurim; por, ka mundsi,
gjithashtu, t bhet fjal pr pjesn drrmuese t saj. Kt t fundit e
mbshtet transmetimi te Sahh-u i Muslimit nga Aishja (Allahu
qoft i knaqur me t!), e cila thot: Nuk di q i Drguari (salallahu
alejhi ue selem!) t jet falur ndonjher gjith natn deri n
agim.
36

I Drguari (salallahu alejhi ue selem!) e zgjonte familjen e tij
pr namaz n dhjet nett e fundit, ka nuk e bnte n nett e tjera.
Sufjan Eth-Theuri thot: Ajo q dshiroj m shum n dhjet nett
e fundit sht namazi i nats, prpjekja pr adhurim, zgjimi i gruas
dhe i fmijve pr namaz nse e prballojn. sht saktsuar se
Profeti (salallahu alejhi ue selem!) i trokiste Fatimes dhe Aliut
(Allahu qoft i knaqur me ta!) natn dhe u thoshte: A nuk do
ngriheni pr tu fal?
37
Po ashtu, sht prcjell inkurajimi pr
zgjimin pr namaz q mund ti bj bashkshorti bashkshortes ose
anasjelltas duke e sprkatur leht me uj. Te Muwetta sht prcjell
se Umeri ibn Hatabi falej natn aq sa ia kish caktuar Zoti, dhe kur
arrinte n gjysmn e nats zgjonte familjen pr namaz. Ai u thoshte:
Namazi, namazi dhe u lexonte kt ajet: Urdhroje familjen
tnde q t fal namazin dhe kmbngul pr kt! (T H, 132)
I Drguari (salallahu alejhi ue selem!) n kto dhjet dit
shtrngonte rripin. E vrteta sht se kjo nnkupton largimin prej
grave (pr tiu prkushtuar adhurimit). Kshtu e kan interpretuar
seleft dhe imamt e hershm, si Sufjan Eth-Theuriu. Po ashtu, kjo

36
Muslimi, nr. 746.
37
Buhariu (1127) dhe Muslimi (775).
F
a
q
e

2
6

sht prcjell qart n hadithin e Aishes dhe Enesit (Allahu qoft i
knaqur me ta!).
Vonimi i iftarit deri n kohn e syfyrit. N hadithin e Aishes
dhe Enesit sht prcjell se gjat ktyre dhjet ditve Profeti
(salallahu alejhi ue selem!) iftarin e bnte n syfyr.
Asim ibn Kulejbi prcjell nga babai i tij, dhe ky i fundit nga Ebu
Hurejra, i cili ka thn: I Drguari i Allahut nuk agjronte
pandrprer (wisal)
38
ashtu si bni ju; prvese n ato raste kur e
shtyente iftarin deri n syfyr.
39

Te Sahh-u i Buhariut prcillet nga Ebu Seid El-Huduriu (Allahu
qoft i knaqur me t!) se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka
thn: Mos agjroni pandrprer. Nse ndonj dshiron ta zgjas
kohn e agjrimit, ather ta vazhdoj agjrimin deri n syfyr.
Dikush i tha: Por ti o i Drguari i Allahut, po mban agjrim t
pandrprer? Ai (salallahu alejhi ue selem!) u tha: Un nuk jam si
ju; sepse gjat nats kam At q m jep t ha e t pi.
40
Kjo tregon se
i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) agjronte gjith natn. Ka t
ngjar ta ket br kt, pasi kjo e ka br t ndihet m aktiv n
adhurim gjat dhjet netve t fundit dhe nuk e ka dobsuar nga
puna, ngaq at e ushqente Allahu. Ka disa mospajtime n lidhje me
domethnien e m jep t ha... E vrteta sht se kjo tregon se si
Allahu i Lartsuar i jepte sukses n agjrim; n veimin me Zotin e
Tij pr ti br thirrje dhe pr ta prkujtuar At dhe, si pasoj, kjo i
jepte knaqsi dhe ishte nj bekim pr t. Kjo i sillte n zemr

38
Agjrimi i pandrprer gjat nats dhe dits pr nj, apo dy, apo m
shum dit.
39
Sened-i i ktij transmetimi sht i pranueshm.
40
Buhariu, nr. 1963.
F
a
q
e

2
7

njohuri m t thella pr domosdoshmrin e adhurimit t Tij dhe
ishte nj mirsi nga Zoti i tij, ka e ushqente dhe ia hiqte varsin
nga ushqimi.
Itikf-i. Te dy Sahh-t prcillet se Aishja (Allahu qoft i
knaqur me t!) ka thn: I Drguari (salallahu alejhi ue selem!)
bnte gjithnjitikf n dhjet nett e fundit derisa vdiq.
41
Ndrsa te
Sahh-u i Buhariut prcillet se Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur
me t!) ka thn: I Drguari (salallahu alejhi ue selem!) bnteitikf
n do Ramazan dhjet dit radhazi. Ndrsa vitin q vdiq briitikf
pr njzet dit.
42
Profeti (salallahu alejhi ue selem!) bnteitikf n
ditt q krkohet Nata e Kadrit, pr tu shkputur prej angazhimeve
dhe pr ta liruar mendjen pr adhurim, pr prkujtimin, thirrjen dhe
lutjen e Zotit t tij. Ai shtronte nj hasr (rrogoz) ku ndahej prej
njerzve, nuk przihej dhe nuk angazhohej me ta. Pr kt arsye,
imam Ahmedi kishte mendimin se pr personin q bnitikf nuk
plqehet t przihet me njerzit, madje as pr msimin e dijes dhe
pr leximin e Kuranit; por, m e mira pr t sht ti prkushtohet
adhurimit, dhikrit dhe lutjes.
Kyitikf konsiderohet si ndarje (veim) e ligjshme (nga njerzit)
dhe kjo bhet npr xhami, n mnyr q t mos humbas namazi i
xhumas dhe namazi me xhemat meq nj ndarje q t pengon
nga namazi i xhumas apo nga namazi me xhemat sht e ndaluar.
Nj her Ibn Abasi u pyet pr nj njeri q agjron ditn dhe falet
natn, por nuk merr pjes n namazin e xhumas dhe as n namazin
me xhemat. Ai tha: Ai sht n Zjarr.

41
Buhariu (2026) dhe Muslimi (1172).
42
Buhariu, nr. 4998.
F
a
q
e

2
8

Ather cili shtitikf-i i vrtet? Le t themi se sht
ndrprerja e lidhjeve me krijesat pr tiu prkushtuar Krijuesit.
Gjithaq, sa m e lart t jet dija pr Allahun dhe dshira e malli pr
T, po aq i theksuar do jet veimi dhe prkushtimi i njeriut pr tiu
dhn trsisht Allahut n cilndo gjendje.
O ti q e ke shkuar jetn n higj! Arrije at q t ka ikur n
Natn e Kadrit; meq ajo t llogaritet sa e gjith jeta! Allahu i
Lartsuar thot: Ne e kemi zbritur (Kuranin) n Natn e Kadrit.
E kush mund t ta shpjegoj ty se sht Nata e Kadrit? Nata e
Kadrit sht m e mir se njmij muaj. (El-Kadr, 1-3)
Te dy Sahh-t prcillet nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur
me t!) se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Ai q fal
namazin e nats n Natn e Kadrit me besim dhe shpres pr
shprblimin (nga Allahu), i falen t gjitha gjynahet q ka br.
43

Vllezrit e mi! Ajo te e cila duhet t mbshtetemi sht pranimi
me zemr e jo te prpjekjet e shumta. Ajo q merret n konsiderat
sht devotshmria/mirsia e zemrave e jo punt e shumta t
gjymtyrve tona. Megjithat njeriu sht i urdhruar t prpiqet t
fitoj sa m shum t mira dhe t kryej sa m shum vepra t
dobishme. dokujt do i lehtsohet ajo pr t ciln sht krijuar. T
lumturve (shptuarve) do tu lehtsohet kryerja e veprave t njerzve
t lumtur; ndrsa t mjerve do u lehtsohen veprat e mjeranve.
Sa pr at q jep (pr hir t Allahut), ka frik (nga Ai) dhe
dshmon pr vrtetsin e m t bukurs (besimit), Ne do tia
lehtsojm atij rrugn drejt shptimit. Kurse atij q sht
koprrac, ndihet i vetmjaftueshm dhe e quan gnjeshtr m t

43
Buhariu (1901) dhe Muslimi (760).
F
a
q
e

2
9

bukurn (besimin), Ne do tia lehtsojm rrugn drejt dnimit.
(El-Lejl, 5-10)
T nxitojm sa m par pr t shfrytzuar kohn e mbetur t ktij
muaji pr pun t mira, duke shpresuar te kompensimi i kohs s
humbur prgjat jets son.

Mexhlisi i pest
Shtat nett e fundit t Ramazanit
Te dy Sahh-t prcillet nga Ibn Umeri (Allahu qoft i knaqur
me t!) se disa burrave, shok t Pejgamberit (salallahu alejhi ue
selem!), iu shfaq n ndrr se Nata e Kadrit sht n shtat nett e
fundit t Ramazanit. Nisur nga kjo, i Drguari (salallahu alejhi ue
selem!) tha: Duket se ndrrat tuaja prputhen q ajo sht n
shtat nett e fundit. Kshtu q, kush dshiron ta krkoj at, le ta
krkoj n shtat nett e fundit t Ramazanit.
44
Te Muslimi (1165),
po nga Ibn Umeri, lexojm kt tekst: Krkojeni at n dhjet nett
e fundit; por, nse ndonjri ndihet i lodhur, ose nuk mundet, t mos
dorzohet (t paktn) n shtat nett e mbetura. Si e prmendm
edhe m par, i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) prpiqej q t
gjente Natn e Kadrit gjat muajit t Ramazanit. Pr kt arsye,
njher, ai briitikf n dhjet nett e para; pastaj, prap n krkim
t saj e bri n dhjet nett e mesit, dhe, kt e prsriti disa her. M
pas, prfundimisht u vendos q itikf t bhet n dhjet nett e
fundit, dhe urdhroi q ajo t krkohet n kto dhjet net. Te dy
Sahh-t prcillet nga Ajshja (Allahu qoft i knaqur me t!) se i

44
Buhariu (2015) dhe Muslimi (1165).
F
a
q
e

3
0

Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Krkojeni Natn e
Kadrit n dhjet nett e fundit t Ramazanit.
45

N nj tjetr prcjellje t Buhariut lexojm: Krkojeni n nett
teke t dhjet netve t fundit t Ramazanit.
46

Ai urdhronte q ajo t krkohej n nett teke t dhjetditshit t
fundit. Te Sahh-u i Buhariut prcillet nga Ibn Abasi (Allahu qoft i
knaqur me t!) se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn:
Krkojeni Natn e Kadrit n dhjet nett e fundit t Ramazanit; n
natn kur kan mbetur edhe nnt, edhe shtat, edhe pes net.
47

Imam Ahmedi, Nesaiu dhe Tirmidhiu kan shnuar hadithin e
Ebu Bekretes, i cili thot: Duke u nisur nga ajo q kam dgjuar nga
i Drguari i Allahut (rreth ksaj nate), do e krkoj at vetm n
dhjet nett e fundit, meq e kam dgjuar Profetin (salallahu alejhi
ue selem!) duke thn: Krkojeni at n nnt nett e mbetura, ose
n shtat nett e mbetura, ose n pes nett e mbetura, ose n tri
nett e mbetura, ose n natn e fundit.
48
Ebu Bekrete, n njzet
nett e para falej ashtu si falej zakonisht gjat vitit, ndrsa kur hynin
dhjet nett e fundit ai i shtonte prpjekjet.
Ka pasur shum mospajtime rreth Nats s Kadrit. Shumica
mendojn se ajo sht e kufizuar brenda dhjet netve t fundit; por,
kan mosprputhje se n ciln nat t dhjetnetshit duhet t
shpresohet m shum. Nga Hasani dhe Maliku sht prcjell se ajo
duhet t krkohet n t gjitha dhjet nett, ift dhe tek. Edhe disa prej

45
Buhariu, nr. 2017.
46
Buhariu, nr. 2021.
47
Buhariu, nr. 2021. Domethn, t 21-tn, 23-tn, 25-tn, t 27-tn dhe t
29-tn.
48
Ahmedi (5/36) dhe Tirmidhiu (794). Imam Albani e ka klasifikuar pr t sakt
(sahh) te libri Sahh El-Xhmi, 1243).
F
a
q
e

3
1

dijetarve t medhhebit ton e kan mbshtetur kt mendim. Ata
shprehen se, nse fjalt
49
e Pejgamberit (salallahu alejhi ue selem!) i
interpretojm duke e llogaritur muajin t plot, ajo sht n nett ift;
ndrsa nse i interpretojm sipas asaj q realisht ka mbetur nga
muaji, shtja mbetet n varsi t plotsis s muajit; kshtu q nuk
dihet paraprakisht. Nse muaji sht i plot, nett n t cilat duhet ta
krkojm jan ift, ndrsa nse muaji nuk sht i plot, jan tek.
Prandaj, kjo na obligon ta krkojm at n nett ift dhe tek.
Shumica thon: Prkundrazi, te disa net duhet t shpresohet m
shum se te disa t tjera; prgjithsisht, m shum pritet t jet n
nett tek.

Llojet e adhurimeve n Natn e Kadrit
Pr sa i takon veprave n Natn e Kadrit, sht vrtetuar se i
Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Ai q fal namazin e
nats n Natn e Kadrit me besim dhe shpres pr shprblimin (nga
Allahu), i falen t gjitha gjynahet q ka br.
50

Pra, ktu kemi t bjm me gjallrimin e nats me namaz, gj
pr t ciln Profeti (salallahu alejhi ue selem!) e kishte urdhruar
vet Aishen (Allahu qoft i knaqur me t!), q at nat t bnte dua.
Sufjan Eth-Theuri thot: Pr mua lutjet gjat asaj nate jan m
t dashura se namazi. Nse lexon Kuran dhe gjat leximit lutesh
duke synuar knaqsit e Allahut nprmjet adhurimit dhe lutjes,
shpresoj t pranohet dhe t ket sukses. Fjala sht se lutjet e

49
Krkojeni at n natn kur kan mbetur edhe nnt, ose edhe shtat,
ose edhe pes net.
50
Buhariu, nr. 1901; Muslimi, nr. 760.
F
a
q
e

3
2

shumta jan m t dobishme se ai namaz n t cilin nuk bhet
shum dua. Por, nse lexon Kuran dhe lutesh sht nj gj e mir.
I Drguari (salallahu alejhi ue selem!), gjat netve t Ramazanit
falej dhe lexonte ngadal dhe qart. Ai nuk e kalonte asnj ajet ku
prmendej mshira e t mos lutej pr mshir; sikurse nuk kalonte
asnj ajet ku prmendej ndshkimi e t mos krkonte mbrojtje. Pra,
njkohsisht falej, lexonte, lutej dhe meditonte. Kjo sht vepra m e
plqyer dhe m e prkryer n ato dhjet net, por edhe n nett e tjera.
Allahu e di m mir!
Pr Natn e Kadrit Shabiju ka thn kto fjal: Nata e saj sht
e njjt me ditn e saj. Ksisoj shprehet edhe Shafiu: Plqej q
angazhimi n adhurim gjat dits s saj t jet i njjt me
angazhimin gjat nats. Sipas ksaj preferohet q angazhimi t jet
i vazhdueshm gjith kohs s ktyre dhjet netve t fundit. Allahu
e di m mir!
Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) i tha t Drguarit
(salallahu alejhi ue selem!): far duhet t them nse e arrij Natn e
Kadrit? Ai i tha: O Allah! Ti je Fals dhe e do faljen; prandaj, m
fal!
51
El-Afuw (Fals) sht nj prej emrave t Allahut, dhe quhet
Ai q i fal mkatet e robrve t Tij dhe i shlyen gjurmt e tyre.
Allahu e do faljen dhe dshiron ti fal robrit e Vet. Po ashtu, Ai
dshiron q robrit e tij ta falin njri-tjetrin dhe, kur ata e falin njri-
tjetrin, Ai i fal ata. Pr T falja sht m e dashur se ndshkimi.
Pejgamberi (salallahu alejhi ue selem!) lexonte kt lutje: T
lutem me an t knaqsis Tnde t m mbrosh nga hidhrimi Yt
dhe me faljen Tnde nga dnimi Yt.
52
Pas gjith atyre prpjekjeve

51
Tirmidhiu, nr. 3513.
52
Muslimi, nr. 486.
F
a
q
e

3
3

pr vepra t mira n Natn e Kadrit dhe n dhjet nett e fundit, e
porositi t krkonte falje n Natn e Kadrit, sepse t diturit prpiqen
t kryejn sa m shum vepra t mira, dhe pastaj nuk shohin te vetja
se kan ndonj vepr t mir; kshtu q i kthehen krkimit t faljes,
si puna e nj mkatari q ka mangsi. Jahja ibn Muadhi thot: Nuk
mund t konsiderohet i ditur ai q nuk ka si objektiv t optimizmit t
tij faljen nga ana e Allahut.
Mexhlisi i gjasht
Prcjellja e Ramazanit
Te dy Sahh-t prcillet nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur
me t!) se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Ai q
agjron Ramazanin me besim dhe shpres te shprblimi (nga
Allahu), i falen gjynahet q ka br. Ai q fal namazin e nats n
Natn e Kadrit me besim dhe shpres te shprblimi (nga Allahu), i
falen gjynahet q ka br.
53
Prsri Buhariu dhe Muslimi shnojn
nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!), se i Drguari
(salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Ai q e fal namazin e nats
gjat Ramazanit me besim dhe shpres te shprblimi (nga Allahu), i
falen gjynahet q ka br.
54

Kushtet e faljes s gjynaheve me agjrimin e
Ramazanit
Pr arritjen e faljes me an t agjrimit t Ramazanit, jan
prcjell disa kushte, pr t cilat duhet t kujdesemi. Te Musned-i

53
Buhariu (1901) dhe Muslimi (760).
54
Buhariu, nr. 37.
F
a
q
e

3
4

dhe Sahh-u i Ibn Hibanit prcillet nga Seid El-Hudriu (Allahu qoft
i knaqur me t!), se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn:
Ai q agjron Ramazanin duke i njohur kufijt e tij dhe duke u
ruajtur prej atyre gjrave q duhet t ruhet, arrin faljen e mkateve
q ka br m par.
55
Shumica e dijetarve mendojn se bhet fjal
vetm pr gjynahet e vogla; se kt e dshmon edhe hadithi q ka
shnuar Muslimi (233) nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me
t!), se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Pes
namazet, xhumaja deri te xhumaja tjetr, Ramazani deri n
Ramazanin tjetr i falin gjynahet midis tyre nse shmangen mkatet
e mdha.
Po sipas shumics s dijetarve, pr faljen e mkateve t mdha
sht kusht pendimi (tewbe) i sinqert.
Hadithi i Ebu Hurejres (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se
kto tri shkaqe, donjri prej tyre fal gjynahet e br m par;
domethn: agjrimi i Ramazanit, falja e namazit t nats dhe falja
n Natn e Kadrit. Vetm falja n Natn e Kadrit i fal t gjitha
gjynahet nse arrihet.
Ndrsa pr sa i takon agjrimit t Ramazanit dhe faljes s
namazit gjat netve t tij, kjo bhet kur plotsohet muaji. Kur muaji
t jet plotsuar, besimtarit i plotsohet agjrimi dhe namazi i nats;
kshtu q, si rezultat, me plotsimin e ktyre dy shkaqeve,
agjrimit dhe namazit t nats i falen gjynahet q ka br m par.
Seleft e devotshm kujdeseshin dhe prpiqeshin ta plotsonin
dhe prkryenin punn q bnin, dhe m pas merakoseshin q tu
pranohej puna; dhe kishin frik se mos u refuzohej. Kta jan ata q

55
Ahmedi, 3/55. Shejh Shuajb Arnauti, te Musned-i (18/84), thot:
Sened-i i ktij hadithi sht i dobt; por haidithi sht hasen.
F
a
q
e

3
5

kur japin at q japin, zemrat e tyre i kan plot frik, ngaq do
t kthehen te Zoti i tyre. (El-Muminn, 60)
Prcillet se Aliu (Allahu qoft i knaqur me t!) ka thn:
Merakosuni pr pranimin e veprs m shum se pr vet veprn. A
nuk i keni dgjuar fjalt e Allahut kur thot: Allahu pranon vetm
prej t devotshmit. (El-Mide, 28)
Prcillet se Fedale ibn Ubejdi ka thn: Sikur ta dija se Allahu
ka pranuar prej meje nj kokrr sinapi, do t ishte m e dashur pr
mua se dynjaja dhe gjithka q ndodhet brenda saj; sepse Allahu i
Lartsuar thot: Allahu pranon vetm prej t devotshmit. (El-
Mide, 28)
Disa prej selefve rrfejn se ata q qen para nesh e lusnin
Allahu pr plot gjasht muaj me radh, q tu bnte t mundur
pritjen e Ramazanit. M pas e lusnin pr plot gjasht muaj t tjer q
tua pranonte adhurimin e kryer gjat tij.
Ibn Mesudit thoshte: Cili prej nesh sht i pranuar, q ta
prgzojm? E cili prej nesh sht i privuar, q ta ngushllojm?
Urime pr ty q je pranuar! Ndrsa ti q je privuar, Allahu t
ndihmoft n fatkeqsin q t ka rn!

Disa nga shkaqet e faljes gjat Ramazanit
N muajin Ramazan shtohen shkaqet e faljes, ku, disa syresh
jan si m posht:
- Agjrimi, falja e namazit t nats dhe falja e namazit n Natn
e Kadrit, sikurse u prmend m sipr.
- Dhnia iftar pr agjruesit dhe lehtsirat q mund t krijohen
pr robrit.
F
a
q
e

3
6

- Prmendja e Zotit (dhikr).
- Krkimi i faljes. Duhet theksuar se lutja e agjruesit merr
prgjigje gjat agjrimit dhe gjat iftarit.
- Lutjet q bjn engjjt pr agjruesit deri n astin e iftarit.
Duke qen se shkaqet e faljes shtohen n Ramazan, ai njeri q
humbet faljen n Ramazan konsiderohet trsisht i privuar.
Te Sahh-u i Ibn Hibanit prcillet nga Ebu Hurejra (Allahu qoft
i knaqur me t!), se i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) u ngjit n
minber dhe tha: mn, mn, mn! Disa i than: U ngjite n
minber dhe the (tre her) mn, mn, mn? Profeti u prgjigj: M
erdhi Xhibrili dhe m tha: Ai q e kap muajin e Ramazanit dhe nuk
i falen gjynahet, do t hyj n Zjarr. Nj i till sht larg nga
mshira e Allahut! Thuaj mn! Un thash: mn. Ai q i ka t dy
prindrit ose njrin, dhe nuk sillet mir me ta, e pastaj vdes/in, do t
hyj n Zjarr. Nj i till sht larg nga mshira e Allahut! Thuaj
mn! Thash: mn. Ai njeri n pranin e t cilit prmendesh ti, dhe
nuk t drgon salawt, e pastaj vdes, do t hyj n Zjarr. Nj i till
sht larg nga mshira Allahut! Thuaj mn! Thash: mn.
56

Seidi prcjell se Katade thoshte: Atij q nuk i falen gjynahet n
Ramazan, atij nuk do ti falen as jasht tij.
Shkoi muaji, iki me nxitim e prfundoi.
Xhenetin e fitoi vetm ai q shrbim i bri.
Ndrsa un, i thyer u nda meskini, i shkujdesuri.
Mjer pr t se nga far sht privuar!
Atij q i ikn koha e t mbjellave,
prve mrzis e dshprimit, tjetr nuk do korr.

56
Ibn Hibani, 3/188.
F
a
q
e

3
7

Fillimi i muajit t Ramazanit sht mshir, mesi sht falje dhe
fundi lirim prej Zjarrit.
I gjith muaji sht mshir, falje dhe lirim. Pr kt, n nj
hadith t sakt lexojm: N kt muaj hapen dyert e mshirs.
57

Te Tirmidhiu dhe te t tjer lexojm hadithin: Allahu liron pr
do nat (disa vet) nga Zjarri.
58
Mirpo, n fillimin e ktij muaji
mbizotron mshira, e cila sht pr bamirsit e t devotshmit.
Allahu i Lartsuar thot: Mshira e Allahut sht afr
punmirve. (El-Arf, 56)
Nga fillimi i muajit, t devotshmve u hidhet petku i mshirs
dhe knaqsis, ndrsa bamirsit trajtohen me mirsi.
N mesin e muajit mbizotron falja. N kt pjes t muajit falen
agjruesit, madje, edhe nse kan kryer disa gjynahe t vogla kjo
nuk e pengon faljen e tyre, si thot Allahu i Madhrishm: Zoti yt
sht Fals pr njerzit, pavarsisht gjynaheve t tyre... (Er-
Rad, 6)
Ndrsa n fund t muajit lirohen nga Zjarrit ata q jan ngulfatur
prej mkateve, gj q e kan merituar zjarrin, pikrisht si pasoj e
mosbindjes ndaj Zotit.
Duke qen se falja dhe lirimi prej Zjarrit vijn si rrjedhoj e
agjrimit dhe faljes s namazit t nats, Allahu i Lartsuar ka
urdhruar q, pas plotsimit t ditve t agjrimit, ta madhrojm
dhe falnderojm At. N Kuran thuhet: Ai dshiron q t
plotsoni numrin e ditve t agjrimit dhe q ta madhroni
Allahun (n fund t agjrimit), pr shkak se ju ka drejtuar n
rrug t drejt e q ta falnderoni At. (El-Bekare, 185) T

57
Muslimi, nr. 1079.
58
Tirmidhiu (682) dhe Ibn Maxhe (1643).
F
a
q
e

3
8

falnderojn At q i begatoi robrit e Tij duke u mundsuar
agjrimin e duke i ndihmuar. T falnderojn pr faljen dhe lirimin e
tyre nga Zjarri. Ta prkujtojn, falnderojn e ti friksohen ashtu si
e meriton.

Shkaqet q bjn t mundur lirimin nga Zjarri
Ai q shpreson t lirohet nga Zjarri n muajin e Ramazanit,
duhet t prmbush shkaqet q e bjn t domosdoshme lirimin q
andej, q n kt muaj lehtsohen. N hadithin e Selman Farisiut
(Allahu qoft i knaqur me t!), q e shnon Ibn Huzejme n Sahh-
un e tij, i Drguari (salallahu alejhi ue selem!) ka thn: Ai q i jep
iftar nj agjruesi, do t jet lirim nga Zjarri pr dhnsin. Po ashtu,
ai q i bn lehtsime robit t tij gjat ktij muaji, do jet lirim nga
Zjarri pr t.
Po aty lexojm: Gjat ktij muaji t jeni t prqendruar sa m
shum te katr virtyte; dy prej t cilave knaqin Zotin tuaj; kurse dy
t tjerat jan t domosdoshme pr ju. Dy virtytet me t cilat knaqet
Zoti juaj jan: dshmia l ilhe il-lAllh dhe krkimi i faljes
59
. Ato
q jan t domosdoshme pr ju jan: ti krkoni Allahut Xhenetin
dhe mbrojtjen nga Zjarri.
60
Kto katr virtyte t prmendura n
kt hadith, docili m vete sht shkak pr lirim e njeriut nga
Zjarrit.
Pr sa i prket dshmis s tewhd-it (l ilhe il-lAllh), ajo i
rrnon mkatet dhe i fshin ato trsisht. Ajo i heq t gjitha mkatet
nga njeriu dhe, asnj vepr nuk e ka vlern e saj. Kjo dshmi sht e

59
Istigfr.
60
Sahh Ibn Huzejme, 3/191.
F
a
q
e

3
9

barasvlershme me lirimin e robrve, gj q e bn t detyrueshm
lirimin nga Zjarri. Ai q e thot at katr her n agim dhe n
mbrmje, Allahu e liron nga Zjarri. Ndrsa ai q e thot me
sinqeritet nga zemra, Allahu ia ndalon hyrjen n Zjarr.
N lidhje me istgfr-in, pohojm se sht nj prej shkaqeve m
t mdha t faljes; meq istgfr-i sht lutje pr falje, dhe lutja e
agjruesit pranohet gjat kohs q sht agjrueshm, por edhe gjat
iftarit.
Umer ibn Abdulazizi u pat shkruar njher letra vartsve t tij
npr qytete, ku i urdhronte t mbyllin muajin e Ramazanit me
istgfr, me lmosha dhe me sadakan e fitrit; sepse sadakaja e fitrit e
dlir agjruesin nga fjalt e kota e t ndyra. Istigfr-i e arnon
agjrimin aty ku sht grisur pr shkak t fjalve t kota e t ulta.
Afrsisht i njjt me kt sht urdhri i Pejgamberit (salallahu
alejhi ue selem!) pr Aishen (Allahu qoft i knaqur me t!), q n
Natn e Kadrit t lutej pr falje. Gjat muajit t Ramazanit besimtari
prqendrohet te agjrimi dhe namazi i nats dhe, kur i afrohet fundi
dhe arrin Natn e Kadrit, nuk krkon gj tjetr nga Allahu prve
faljes; njlloj si nj mkatar me mangsi. Istigfr-i m i mir sht ai
q kombinohet me tewbe, q do t thot, t zgjidhet nyja e
vazhdimsis n mkate. Ai q krkon falje me gjuhn e tij dhe
zemrn e ka t lidhur me mkatet, dhe ka ndrmend q pas kalimit
t muajit tu rikthehet atyre, atij i refuzohet agjrimi dhe dera e
pranimit sht e mbyllur pr t.
Robr t Allahut!
Njmend q muaji i Ramazanit sht n prfundim e sipr, e nuk
kan mbetur vese pak dit; kshtu q, kush ka vepruar mir, duhet
F
a
q
e

4
0

ta prkryej, e kush ka treguar mangsi, t mundohet q ta mbyll
me mirsi. Veprat vlersohen sipas prfundimit.
Para astit t ndarjes ka mundsi
t naltohesh e t arrish do t mir q ke shpresuar.
Mundet q e thyera t ngjitet, e t pranohet ai q sht penduar,
t lirohet gabimtari e t lumturohet ndonj hallexhi.






















F
a
q
e

4
1

Prmbajtja

Mexhlisi i par
Vlera e agjrimit........................................................................................3
Arsyeja e shumfishimit t veprave.......................................................3
Arsyeja se pse Allahu i Lartsuar thot agjrimi sht pr
Mua..........................................................................................................5
Detyrimi pr t braktisur mkatet...........................................................8
Dy gzimet e agjruesit............................................................................9
Dy kategorit e agjruesve....................................................................10
Mexhlisi i dyt
Vlera e bujaris dhe e leximit t Kuranit n Ramazan......................11
Llojet e bujaris s Profetit (salallahu alejhi ue selem!)....................12
T part tan dhe kndimi i Kuranit gjat Ramazanit.......................19
Xhihadi i besimtarve n Ramazan.....................................................19
Mexhlisi i tret
Dhjet ditt n mes t muajit dhe gjysma e fundit e tij......................21
Roli i Iblisit n prhapjen e fitnes.........................................................22
F
a
q
e

4
2

Mexhlisi i katrt
Dhjet ditt e fundit t Ramazanit........................................................24
Veprat me t cilat veonte dhjetnetshin e fundit.............................24
Mexhlisi i pest
Shtat nett e fundit t Ramazanit........................................................29
Llojet e adhurimeve n Natn e Kadrit................................................31
Mexhlisi i gjasht
Prcjellja e Ramazanit............................................................................33
Kushtet e faljes s gjynaheve me agjrimin e Ramazanit.................33
Disa nga shkaqet e faljes gjat Ramazanit..........................................35
Shkaqet q bjn t mundur lirimin nga Zjarri...................................38