Werkvormenmap Versie 2

P
a
g
i
n
a
1

woordenschatwoordenschatwoord
enschatwoordenschatwoordensch
atwoordenschatwoordenschatwoo
rdenschatwoordenschatwoordens
chatwoordenschatwoordenschatw
oordenschatwoordenschatwoorde
nschatwoordenschatwoordenscha
twoordenschatwoordenschatwoor
denschatwoordenschatwoordensc
hatwoordenschatwoordenschatwo
ordenschatwoordenschatwoorden
schatwoordenschatwoordenschat
woordenschatwoordenschatwoord
enschatwoordenschatwoordensch
atwoordenschatwoordenschatwoo
rdenschatwoordenschatwoordens
chatwoordenschatwoordenschatw
oordenschatwoordenschatwoorde
nschatwoordenschatwoordenscha
twoordenschatwoordenschatwoor

Ideen voor woordenschatonderwijs
Basisschool St. Ludgerus

P
a
g
i
n
a
2

P
a
g
i
n
a
3

Inhoudsopgave
Woord vooraf .................................................................................................... 5
Achterliggende theorie ........................................................................................ 6
Toepassingsschemas ........................................................................................... 9
Indelingen per groep .................................................................................9
1. Woordenschatroutines ................................................................................. 11
1.1 Woord van de dag ........................................................................... 13
1.2 De thematafel ............................................................................... 15
1.3 De praatplaat ................................................................................ 17
1.4 De woordposter ............................................................................. 19
1.5 De woordenboeken ......................................................................... 21
1.5.1 Persoonlijk woordenboek ............................................................. 22
1.5.2 Groepswoordenboek .................................................................. 22
1.5.3 Spreekwoordenboek ................................................................... 23
1.6 Het woordenschatmonster ................................................................. 25
1.7 Draai maar raak ............................................................................. 27
1.8 De woordenschatdoosjes ................................................................... 29
2. Grafische modellen ..................................................................................... 31
2.1 De woordenstarter .......................................................................... 33
2.1.1 Woordenwolk ........................................................................... 34
2.1.2 Beeldwoordenveld ..................................................................... 35
2.1.3 Woordenweb ........................................................................... 36
2.1.4 Kenmerkenspin ......................................................................... 37
2.2 De verzamelplaats .......................................................................... 38
2.3 De woordenparaplu ......................................................................... 39
2.4 De woordentrap ............................................................................. 41
2.5 De overlapper ............................................................................... 43
2.6 Het woorddriehoekje ....................................................................... 44
2.7 De woordkast ................................................................................ 45
2.8 De kenmerkenmatrix ....................................................................... 46
3. Coperatieve werkvormen ............................................................................ 47
3.1 Binnen - Buitenkring ........................................................................ 49
3.2 Zoek iemand die ............................................................................ 51
3.3 Waar / Niet waar ........................................................................... 53
3.4 TweePraat ................................................................................... 55
3.5 TweeVergelijk ............................................................................... 57
3.6 Tweetal coach ............................................................................... 59
4. Spelactiviteiten .......................................................................................... 61
4.1 Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet ............................................................. 63
4.2 Associren .................................................................................... 64
4.3 Het geheime wachtwoord ................................................................. 65
4.4 Wat is het verschil? ......................................................................... 66
4.5 Ren je rot .................................................................................... 67
4.6 Welk woord hoort er niet bij? ............................................................. 68
4.7 Een voeldoos ................................................................................. 69
4.8 Woorden raden door vragen stellen ...................................................... 70

P
a
g
i
n
a
4

4.9 Woordslangen maken ....................................................................... 71
4.10 Hoort het bij de Paraplu? .................................................................. 72
4.11 Op een rijtje ................................................................................. 73
4.12 Het woord in een zin ....................................................................... 74
4.13 Woorden gebruiken in een verhaal ....................................................... 75
4.14 Songfestival .................................................................................. 76
4.15 Drama ......................................................................................... 77
4.16 Teken het maar / Pictionary .............................................................. 78
4.17 Verboden woord ............................................................................. 79
4.18 Wie of wat ben ik? .......................................................................... 80
4.19 Zelf een verhaaltje maken ................................................................ 81
4.20 Verhaallijn ................................................................................... 82
4.21 Beeld maar uit ............................................................................... 83
4.22 Quiz maar raak! ............................................................................. 84
4.23 Woordbingo .................................................................................. 85
4.24 Draai maar om ............................................................................... 86
4.25 Woordmemory ............................................................................... 87
4.26 Sorteren ...................................................................................... 88
4.27 Zinnen maken met woorden ............................................................... 89
4.28 Woordvindingsoefening .................................................................... 91
Literatuurlijst ................................................................................................. 93
5. Bijlagen .................................................................................................... 95
5.1 Format Woordposter ........................................................................ 97
5.2 Format Persoonlijk woordenboek ......................................................... 98
5.3 Format Groepswoordenboek .............................................................. 99
5.4 Format Spreekwoordenboek .............................................................. 100
5.5 Verhaal Niksmonster ....................................................................... 101
5.6 Opdrachtenbord Draai maar raak ........................................................ 103
5.7 Format woordkaartjes bij raai maar raak ............................................. 104
5.8 Format woordkaartjes bij Woordenschatdoosjes ...................................... 105
5.9 Format Woordenwolk ...................................................................... 106
5.10 Format Woordenweb ...................................................................... 107
5.11 Format Kenmerkenspin.................................................................... 108
5.12 Format Woordenparaplu .................................................................. 109
5.13 Format Woordentrap ...................................................................... 110
5.14 Format Overlapper ......................................................................... 111
5.15 Format Woorddriehoekje ................................................................. 112
5.16 Format Woordkast ......................................................................... 113
5.17 Format Kenmerkenmatrix ................................................................ 114
5.18 Format Zinnen maken met woorden .................................................. 115
5.19 Format Woordvindingsoefening .......................................................... 116
5.20 Format Woordvindingsoefening leeg .................................................... 117
5.21 Poster Binnen Buitenkring .............................................................. 119
5.22 Poster Zoek iemand die ................................................................... 120
5.23 Poster Waar / Niet waar .................................................................. 121
5.24 Poster TweePraat .......................................................................... 122
5.25 Poster TweeVergelijk ...................................................................... 123
5.26 Poster Tweetal coach ..................................................................... 124

P
a
g
i
n
a
5

Woord vooraf

Deze map met werkvormen is ontwikkeld, naar aanleiding van de methodeanalyse van
Taalpilots. Hieruit bleek dat de methode Taalverhaal een minimaal aanbod aan
consolideringsoefeningen heeft.

De map is in vier categorien ingedeeld:
- Woordenschatroutines
- Grafische modellen
- Coperatieve werkvormen
- Spelactiviteiten

Iedere categorie heeft een eigen kleur, zodat het gemakkelijker is om een werkblad weer
op de goede plaats terug te doen in de map. Tevens zijn alle paginas voorzien van
paginanummer.

Een aantal werkvormen vragen iets meer voorbereiding van de leerkracht. Voor een aantal
werkvormen zijn bijlagen ontwikkeld, zodat de leerkracht deze modellen niet zelf hoeft te
ontwerpen.

De werkvormen in deze map kunnen gebruikt worden bij het Viertaktmodel van Marianne
Verhallen. In de praktijk is dit ook wel bekend als vierfasenmodel of vierslag.

Het Viertaktmodel bestaat uit vier fasen:
1. Voorbewerken (orinteren)
2. Semantiseren (betekenis geven)
3. Consolideren (inoefenen, inslijpen van betekenis)
4. Controleren

De eerste fase van de viertakt, voorbewerken, duurt maar kort. In een paar minuten
neemt de leerkracht de tijd om voorkennis van de leerlingen over het onderwerp te
activeren. Zo creert de leerkracht een context waar later nieuwe begrippen en kennis
aangehaakt kunnen worden.

De tweede fase, het semantiseren, biedt de leerkracht de nieuwe begrippen aan met
behulp van de drie uitjes: uitleggen, uitbeelden, uitbreiden.

In de derde fase, het consolideren, raakt de leerling goed bekend met de betekenis van
een nieuw woord: de leerlingen komen een keer of zeven het woord tegen of ze moeten
het woord gebruiken in wisselende contexten. Hierdoor krijgen de betekenissen van de
woorden een vaste plek in het netwerk van de leerlingen.

De fase consolideren loopt over in de fase van controleren, waarin met dezelfde
consolidatie-oefeningen nagekeken kan worden of de leerlingen de woorden voldoende
beheersen.

Het consolideren duurt minstens een week en de controle vindt bij voorkeur herhaaldelijk
plaats, ook bijvoorbeeld nog eens twee weken na afronding van het aanbod. Doordat de
controle herhaaldelijk plaatsvindt, weet u zeker dat de leerlingen de woorden beheersen.

P
a
g
i
n
a
6

Achterliggende theorie

De kracht van routines
In het onderwijs wordt gebruik gemaakt van routines. Routines zijn vaste, steeds
terugkerende activiteiten of werkvormen die voor kinderen herkenbaar zijn. Een routine is
een effectieve manier om de ontwikkeling van de leerlingen te stimuleren. Het werken
met een routine biedt de leerlingen een patroon dat elke keer herkenbaar op dezelfde
manier verloopt.

Wanneer het werken met deze routines nog relatief nieuw is, is het aan te raden te starten
met ene groepsroutine, zoals het maken van een groepswoordenboek. De leerkracht
heeft dan nog veel de regie en kan de gewenste accenten leggen en de leerlingen duidelijk
maken waar het om gaat bij de betreffende routine. Een routine kan uitgebreid worden
met extra activiteiten.

Wat zijn grafische modellen?
Een grafisch model is een schema waarin staat wat bepaalde begrippen met elkaar te
maken hebben. De kracht van het grafische model zit in het feit dat leerlingen in n
oogopslag zien hoe een aantal woorden met elkaar verbonden zijn.

Het blijkt dat mensen dingen het beste onthouden als er verschillende zintuigen worden
aangesproken. De combinatie van het werken met grafische modellen en de coperatieve
werkvormen zorgt ervoor dat zoveel mogelijk zintuigen worden aangesproken en dit
ondersteunt de effectiviteit van het leerproces.

Coperatieve werkvormen
Mensen zijn sociale wezens. In de contacten tussen mensen is communicatie een belangrijk
middel. Communicatie kan zowel mondeling als schriftelijk plaatsvinden. Of er nu
mondeling gecommuniceerd wordt of schriftelijk, woorden zijn altijd een essentieel
onderdeel van de communicatie.

In het contact met anderen, in de communicatie over en weer, leren leerlingen hun
gedachten onder woorden te brengen en te ordenen. Doordat andere leerlingen weer net
iets anders weten of denken, breiden leerlingen hun eigen kennis uit.

Door hardop te denken brengen ze hun gedachten onder woorden. Leerlingen die iets
verder zijn functioneren als model en geven uitleg en hulp.

Er zijn een aantal voorwaarden waar coperatief leren aan moet voldoen, zodat het leidt
tot betere leerprestaties. Hieronder wordt iets dieper in gegaan op de vier
basisvoorwaarden voor effectief coperatief leren.

Gelijke deelname
De leerprestaties van leerlingen nemen sterk toe als de leerkracht ervoor zorgt dat alle
leerlingen in ongeveer gelijke mate aan het leerproces deelnemen. Er zijn verschillende
manieren om gelijke deelname te stimuleren:
- om de beurt gaan
- de tijdsduur per leerling bepalen
- na een klassikale vraag leerlingen drie tot vijf seconden denktijd geven.

P
a
g
i
n
a
7

Individuele verantwoordelijkheid
Bij coperatief leren moet iedere leerling verantwoordelijk gesteld worden voor zijn of
haar eigen inzet en de bijdrage aan het werk van de groep. Tijdens de samenwerking leren
alle groepsleden een bijdrage. Individuele verantwoordelijkheid houdt niet in dat alle
groepsleden hetzelfde zouden moeten kunnen op hetzelfde moment.
De gewenste individuele verantwoordelijkheid kan het beste worden bereikt als:
- de leerling zonder hulp een prestatie levert;
- als een medeleerling hiervan getuige is;
- als de leerling er niet onderuit kan komen de prestatie te leveren (Kagan, 2010).

Positieve wederzijdse afhankelijkheid
De leerprestaties van leerlingen gaan omhoog als ze van elkaar afhankelijk zijn om een
activiteit goed te kunnen uitvoeren. Leerlingen moeten het gevoel hebben dat ze samen
betere prestaties kunnen leveren en de klus niet alleen kunnen klaren. Voor een positieve
wederzijdse afhankelijkheid moet er sprake zijn van een groepsdoel. Om dit groepsdoel te
bereiken is samenwerking en ieders inzet nodig. Iedereen moet tijdens de samenwerking
actief meedoen en de gelegenheid krijgen om eigen inbreng te hebben. Ieder groepslid
moet zich verantwoordelijk voelen voor het werk in de groep. De leerlingen moeten bereid
zijn hun groepsleden te helpen, zodat ook zij hun bijdrage kunnen leveren en de groep als
geheel de opdracht met succes kan uitvoeren. Het is een belangrijke taak voor de
leerkracht dat hij/zij de groep als geheel beloont (Kagan, 2010).

Simultane (inter)actie
Coperatieve werkvormen zorgen ervoor dat niet de leerkracht de meest actieve
deelnemer aan de les is, maar dat alle leerlingen tegelijkertijd actieve deelnemers aan de
les worden en samen interactief bezig zijn. Simultane interactie werkt daarnaast ook nog
eens tijdbesparend. Als iedere leerling een presentatie houdt voor de hele groep, dan kost
dit behoorlijk veel tijd. Met simultane interactie houdt een leerling een presentatie voor
zijn maatje of in een tafelgroepje. Dit scheelt behoorlijk in tijd en is er een vergroting van
de effectieve leertijd (Kagan, 2010).

P
a
g
i
n
a
8

P
a
g
i
n
a
9

Toepassingsschemas

Overzichtschema toepassingen algemeen

Toepassingen binnen verschillende
vakken
L =
TL =
WO =
WV =
Begrijpend lezen
Taalles
Wereldorintatie
Woorden Vangen

Zeer geschikt voor:
Ook te gebruiken in:

Indelingen per groep

Routines 1-2 3 4 5 6 7 8 Blz.
Woord van de dag 13
Thematafel 15
Praatplaat 17
Woordposter 19
Woordenboeken
- Mijn eigen woordenboek
- Groepswoordenboek
- Spreekwoordenboek
21
22
22
23
Woordenschatmonster 25
Draai maar raak 27
Woordenschatdoosjes 29

Grafische modellen 1-2 3 4 5 6 7 8 Blz.
Woordenstarter
- Woordenwolk
- Beeldwoordenveld
- Woordenweb
- Kenmerkenspin
33
34
35
36
37
Verzamelplaats 38
Woordenparaplu 39
Woordentrap 41
Overlapper 43
Woorddriehoekje 44
Woordkast 45
Kenmerkenmatrix 46

P
a
g
i
n
a
1
0

Coperatieve werkvormen 1-2 3 4 5 6 7 8 Blz.
Binnen Buitenkring 49
Zoek iemand die 51
Waar / Niet waar 53
Twee praat 55
Twee vergelijk 57
Tweetal coach 59

Spelactiviteiten 1-2 3 4 5 6 7 8 Blz.
Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet 63
Associren 64
Het geheime wachtwoord 65
Wat is het verschil? 66
Ren je rot 67
Welk woord hoort er niet bij? 68
Een voeldoos 69
Woord raden door vragen stellen 70
Woordslangen maken 71
Hoort het bij de Paraplu? 72
Op een rijtje 73
Het woord in een zin 74
Woorden gebruiken in een verhaal 75
Songfestival 76
Drama 77
Teken het maar / Pictionary 78
Verboden woord 79
Wie of wat ben ik? 80
Zelf een verhaaltje maken 81
Verhaallijn 82
Beeld maar uit 83
Quiz maar raak! 84
Woordbingo 85
Draai maar om 86
Woordmemory 87
Sorteren 88
Zinnen maken met woorden 89
Woordvindingsoefening 91

P
a
g
i
n
a
1
1

1. Woordenschatroutines

P
a
g
i
n
a
1
2

P
a
g
i
n
a
1
3

1.1 Woord van de dag

Geschikt voor groep: 1-2 3 4 5 6 7 8

Tijdsduur: 5 10 minuten

Aantal kinderen: Hele groep

Voorbereiding/materialen:
Verzamelen van doelwoorden of themawoorden

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
Het woord van de dag moet zichtbaar zijn in de klas. Daarnaast is het voor jonge kinderen
belangrijk dat er gebruik gemaakt wordt van illustraties, zodat het woord van de dag aan
de hand van de illustratie duidelijk wordt gemaakt. De meeste kleuters kunnen nog niet
zelfstandig lezen, daarom is een illustratie van belang.

Beschrijving:
De leerkracht verzamelt met de leerlingen doelwoorden: belangrijke themawoorden of
doelwoorden uit een methode. Iedere dag kiest de leerkracht uit deze verzameling een
ander woord. Met dat Woord van de dag wordt een kort spelletje gespeeld. Op deze
manier raakt de leerling goed bekend met de betekenis(sen) van het Woord van de dag.

Deze routine kan ingezet orden als je wilt controleren of de leerlingen het doelwoord al of
na een tijdje: nog steeds beheersen op het gewenste niveau.

Door elke dag een nieuw woord centraal te stellen en hier op allerlei manieren steeds op
terug te komen, vindt op een natuurlijke manier herhaling plaats.

Aandachtspunten:
Zet deze routine structureel elke dag in.
Vooral jonge leerlingen zijn trots als ze het woord hebben geraden. Ze ervaren
het dan een beetje als hun woord. Laat de leerlingen het liefst ook een rol spelen
bij het opbergen of ophangen van het woord.
Leg een verzameling korte spelletjes en werkvormen aan bij deze routine.
Voorbeelden van spelletjes zijn te vinden bij Spelactiviteiten.
Gebruik als bronmateriaal ook woorden die langer dan vier weken geleden
als doelwoord behandeld zijn.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
1
4

P
a
g
i
n
a
1
5

1.2 De thematafel


Tijdsduur: Gedurende het hele thema


Het maken van een lijst met belangrijke themawoorden
Woordlabels (met lidwoorden) maken
Blaadje met de naam van het thema

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht maakt vooraf een blaadje met daarop de naam van het thema. Als de
leerkracht zelf al een aantal materialen op de thematafel neerlegt dan moet de leerkracht
woordlabels maken die passen bij de materialen. Daarnaast maakt de leerkracht een lijst
met belangrijke themawoorden en hangt deze naast de thematafel.

Beschrijving:
Op een Thematafel liggen allerlei voorwerpen, boeken en plaatjes die horen bij het thema
dat aan de orde is. Elk voorwerp en elk plaatje hebben een label, een woordkaartje (met
lidwoord). De naam van het thema hangt goed zichtbaar bij de tafel, net als de lijst van
belangrijke themawoorden. Op deze lijst staan allemaal woorden waarvan de leerkracht
vindt dat de leerlingen ze moeten leren kennen.

Bij de start van een nieuw thema kan de Thematafel nog helemaal leeg zijn.
Je stimuleert de leerlingen om allerlei voorwerpen en materialen van thuis mee te nemen.
De leerkracht kan er ook voor kiezen om zelf een eerste vulling van de tafel te verzorgen
en de tafel een rol te geven bij de introductie van het nieuwe thema.

Een Thematafel verandert en groeit naarmate het thema vordert. De leerkracht stemt
met de leerlingen af wat blijft en wat opgeruimd of mee terug naar huis genomen kan
worden.

De Thematafel is niet alleen bedoeld om voorwerpen en materialen te labelen. De
Thematafel is ook een plek waar allerlei vervolgactiviteiten en woordspelletjes plaats
kunnen vinden, om spelenderwijs te werken aan consolideren en aan diepe woordkennis
van themawoorden.

Aandachtspunten:
De leerkracht zorgt ervoor dat zowel de naam van het thema als de labels
bij de objecten goed zichtbaar zijn voor de leerlingen.
De leerkracht denkt bewust na over de vraag wanneer je de leerlingen
(meer) regie geeft over de invulling van de Thematafel: al direct aan het
begin, pas na een paar dagen of pas aan het eind van het thema.
Met name voor oudere leerlingen is het van belang om met de Thematafel
in te spelen op de actualiteit: Hoe is de relatie van het thema met het
heden en hoe maken we dat in de klas zichtbaar?

P
a
g
i
n
a
1
6

Ook is het goed om sommige leerlingen individuele themaopdrachten te
geven. Het kunnen opdrachten zijn die ze zelf kunnen presenteren op de
Thematafel, zodat anderen daarmee aan de slag kunnen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
1
7

1.3 De praatplaat



Aantal kinderen: Hele groep of tweetallen

Een bruikbare afbeeldingen zoeken
Memoblaadjes
Stift(en) of pen(nen)

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht zoekt van te voren een bruikbare afbeelding. Als de leerkracht deze routine
klassikaal wil uitvoeren, dan heeft hij/zij de afbeelding n keer nodig. Wil de leerkracht
deze routine in tweetallen uitvoeren, dan moet de afbeelding voor ieder tweetal geprint
worden. Heeft de leerkracht er voor gekozen om de Praatplaat klassikaal uit te voeren,
dan krijgt iedere leerling een aantal memoblaadjes, zodat de leerling een aantal woorden
kan noteren. Vervolgens worden de woorden besproken en op de Praatplaat geplakt.

Heeft de leerkracht ervoor gekozen om de Praatplaat in tweetallen uit te voeren, dan
krijgt ieder tweetal een stapeltje memoblaadjes, zodat de leerlingen daar begrippen op
kunnen noteren. Vervolgens plakken de leerlingen de begrippen op de illustratie en praten
ze over de begrippen.

Beschrijving:
Deze routine gaat uit van een foto of tekening van een begrip. Klassikaal of in tweetallen
worden op de tekening woorden, associaties of eigen ervaringen genoteerd die te maken
hebben met wat er te zien is.

De notatie van de eigen bijdrage wordt middels een lijn verbonden met het begrip waar
het om te doen is. Op deze manier kan de leerkracht delen van het begrip (laten)
benoemen, of begrippen die daaraan gerelateerd zijn, of eigen ervaringen laten vertellen.

Bij een Praatplaat gaat het om de afbeelding die ervoor zorgt dat je samen aan de praat
raakt over een onderwerp. Bij het leren werken met de Praatplaat kun je de leerlingen
richtvragen geven. Na verloop van tijd kunnen leerlingen ook zelfsturend zoveel mogelijk
aspecten van de afbeelding benoemen met hun ervaringen en gevoelens hierbij.

Aandachtspunten:
De leerkracht kan de leerlingen laten vertellen wat ze zien, voelen, wat ze er
zelf voor een ervaring mee hebben, maar ook hoe ze denken dat anderen erover
denken.
Het is van belang om zelf zo nu en dan een voorbeeld te geven of om goede
voorbeelden van leerlingen klassikaal te bespreken. Leerlingen moeten namelijk
leren hoe je iets kunt beschrijven. Als leerkracht heb je een voorbeeldfunctie
voor de leerlingen door ook hardop denkend het proces zichtbaar te maken.

P
a
g
i
n
a
1
8

Hanteer ook begrippen als: Omschrijf eens wat je ziet, Welke onderdelen zie je?
En: Welke associaties heb je bij het onderwerp?

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
1
9

1.4 De woordposter

Geschikt voor: 1-2 3 4 5 6 7 8


Aantal kinderen: Groepjes van 2 of 3 leerlingen

Materialen voor het maken van een poster

Bijlage(n):
Format Woordposter Pagina 97

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren doelwoorden of themawoorden. De leerkracht
verdeelt de groep in groepjes van 2 of 3 leerlingen. Ieder groepje krijgt een doelwoord om
een Woordposter mee te maken. De leerkracht geeft aan welke deelopdrachten de
leerlingen in de poster moeten verwerken. Vervolgens gaan de groepjes leerlingen aan de
slag met het maken van de Woordposter rondom het doelwoord of themawoord dat ze
hebben gekregen.

Beschrijving:
Een Woordposter is een routine die leerlingen houvast geeft bij het uidiepen van de
woordbetekenis. Een Woordposter wordt door de leerlingen gemaakt rondom een woord
of rondom een thema (dan heet het een Themaposter).
Op de poster staat een bepaalde indeling die ontstaat doordat de leerlingen de volgende
deelopdrachten (of een selectie daaruit) maken:
zet het doelwoord duidelijk en centraal op de poster;
maak een zin met het doelwoord;
omschrijf de betekenis van het doelwoord;
maak een woordenwolk (zie grafische modellen - Woordenwolk);
bedenk een spreekwoord of gezegde dat erbij hoort.

Doordat leerlingen op deze manier actief met een woord of thema bezig zijn, krijgen
leerlingen een diepere woordkennis van het betreffende woord of thema.

Tip:
De Woordposter wordt vaak ingezet als verwerkingsvorm bij het werken met
woordenboeken. De gemaakte A4-woordposter wordt dan toegevoegd aan het
woordenboek.

Aandachtspunten:
Als leerlingen meer ervaring hebben met de Woordposter, kunnen ze meer
vrijheid krijgen bij het vullen van de poster.
De woorden waarvan de Woordposter is gemaakt, kunnen gebruikt worden bij
bijvoorbeeld Draai maar raak of bij het werken met de
Woordenschatdoosjes.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
2
0

P
a
g
i
n
a
2
1

1.5 De woordenboeken



Bijlage(n):
Format Persoonlijk woordenboek Pagina 98
Format Groepswoordenboek Pagina 99
Format Spreekwoordenboek Pagina 100

Beschrijving:
Met de routine Woordenboeken wordt bedoeld dat de leerlingen zelf een woordenboek
maken. In het begin bevat het boekje geen woorden, die worden er door de leerlingen zelf
ingezet. De bedoeling van dat zelfgemaakte boekje is, dat er woorden in komen die de
leerlingen zelf vangen. Bij woorden vangen gaat het erom dat je woorden die je
bijvoorbeeld tegenkomt in een leesboek, in de krant, op school-tv of bij een kringgesprek,
schriftelijk vastlegt en de betekenis van de woorden verder verkent. Gevangen woorden
worden verwerkt op een vaste manier, dus volgens een routine.

Het doel van een woordenboek is het verzamelen van belangrijke en moeilijke woorden en
uitdrukkingen. In het Woordenboek kunnen de leerlingen de betekenis van een woord op
allerlei manieren vastleggen, bijvoorbeeld in de vorm van een beschrijving, met behulp
van een tekening, door woorden te noteren die ermee te maken hebben. Zoals synoniemen
en tegenstellingen. Daarnaast kunnen de leerlingen ook een voorbeeldzin maken.

Nadat de woorden zijn vastgelegd, kan de leerkracht de leerlingen verder laten oefenen
met bijvoorbeeld een woordposter en allerlei andere consolideringsoefeningen. De
consolideringsoefeningen zijn te vinden onder Spelactiviteiten. Ten slotte kan met het
woordenboek na afloop gecontroleerd worden of de leerlingen de betekenis van de
woorden kennen.

Aandachtspunten:
Als de leerkracht ervoor kiest om te laten werken met Persoonlijke
Woordenboeken, is het van belang om daar regelmatig feedback op te
geven en om er speelse activiteiten mee te laten uitvoeren.
Zorg voor een mooie vormgeving van een Groepswoordenboek. Maak er iets
bijzonders van en stimuleer de leerlingen om er ook regelmatig iets mee te
doen.
Het grote voordeel van het werken met Groepswoordenboeken is, dat je
bladzijden daaruit regelmatig kunt laten terugkeren in groepsspelletjes en
coperatieve werkvormen. Daardoor zien de leerlingen dat ze een bladzijde
netjes moeten verwerken: anders is het voor andere leerlingen niet te
begrijpen.
Als er binnen de school met Persoonlijke Woordenboeken gewerkt wordt,
zorg er dan voor dat er per twee jaargroepen gekozen wordt voor een
andere verwerkingsvorm.
Een echte aanrader voor de bovenbouw is het programma Mijn Eigen
Woordenboek van het Expertisecentrum Nederland. Dit is een woordenboek via
internet dat de leerlingen thuis en op school kunnen raadplegen en
dat bovendien voorzien kan worden van zelf ingesproken taal.

P
a
g
i
n
a
2
2

1.5.1 Persoonlijk woordenboek


Aantal kinderen: Individueel

Printen Format Persoonlijk Woordenboek
Klappers of snelhechters

Bijlage(n):
Format Persoonlijk Woordenboek Pagina 98

Organisatie:
De leerkracht print vooraf het Format Persoonlijk Woordenboek voor ieder kind minimaal
5 keer en stopt deze blaadjes in bijvoorbeeld een map van de leerling of in een
snelhechter. Het woordenboek moet namelijk aangevuld kunnen worden met meer
paginas. Het is daarom niet handig om een touwtje door de woordenboekpaginas te
doen.

Beschrijving:
Het Persoonlijke Woordenboek is een woordenboek voor elke leerling. Iedere leerling
maakt zijn/haar eigen woordenboek. Het is belangrijk dat het echt een Persoonlijk
Woordenboek is. Ieder kind vangt andere woorden die hij of zij moeilijk vindt of mooi vindt
en in zijn/haar woordenboek wil opnemen. Bij elke leerling zal het boek er dan ook anders
uitzien. De leerkracht kan er voor kiezen dat de kinderen de voorkant van het
woordenboek zelf ontwerpen, zodat het persoonlijker wordt. Iedere leerling bewaart in
zijn/haar woordenboek de woorden die hij of zij zelf belangrijk vindt om te onthouden.
Het gaat dus om woorden die de interesse van de leerling hebben.

1.5.2 Groepswoordenboek


Aantal kinderen: Hele groep of kleine groepjes

Printen Format Groepswoordenboek
Klapper

Bijlage(n):
Format Groepswoordenboek Pagina 99

Organisatie:
De leerkracht kiest van te voren of hij/zij een Groepswoordenboek maakt met de hele
groep of dat kleine groepjes een Groepswoordenboek maken. Vervolgens print de
leerkracht het Format Groepswoordenboek uit en stopt deze blaadjes in een klapper of
snelhechter. Het aantal blaadjes is afhankelijk voor welke vorm van Groepswoordenboek
de leerkracht kiest. Als kleine groepjes het Groepswoordenboek maken dan moet het
format vaker worden geprint.

P
a
g
i
n
a
2
3

De leerlingen werken gedurende het schooljaar aan het woordenboek. De
Groepswoordenboeken gaan ook met de groep mee door de jaren heen, dus in een
andere groep kan er verder gewerkt worden aan het Groepswoordenboek.

Beschrijving:
Een Groepswoordenboek is een woordenboek gemaakt door de hele groep of in kleine
groepjes. De school kan er voor kiezen om een thematisch geordende
Groepswoordenboeken te maken of om op alfabet geordende Groepswoordenboeken te
maken. De woordenboeken kunnen ook naast elkaar in dezelfde groep gemaakt worden.
In groep 1-2 worden de Beeldwoordvelden bij elkaar bewaard en vormen die samen het
Groepswoordenboek. Regelmatig worden deze boeken er nog eens bij gepakt en wordt
aan de leerlingen gevraagd: Weet je nog van toen?. Samen met de leerkracht blikken de
leerlingen terug op eerder behandelde woorden. Soms worden met deze woorden
spelletjes gespeeld.

Bij het Groepswoordenboek gaat het om woorden die door de groep, tijdens klassikale
momenten, gevangen worden. Het woordenboek kan ook ingezet worden voor
vervolgactiviteiten zoals Wie of wat ben ik, Woordbingo of Zelf een verhaal maken.
Zonder vervolgactiviteiten hebben de leerlingen de woorden wel gesemantiseerd, maar
nog niet geconsolideerd.

1.5.3 Spreekwoordenboek



Printen Format Spreekwoordenboek
Klappers of snelhechters

Bijlage(n):
Format Spreekwoordenboek Pagina 100

Organisatie:
De leerkracht kiest van te voren of hij/zij een Spreekwoordenboek maakt met de hele
groep of dat kleine groepjes een Spreekwoordenboek maken. Vervolgens print de
leerkracht het Format Spreekwoordenboek uit en stopt deze blaadjes in een klapper of
snelhechter. Het aantal blaadjes is afhankelijk voor welke vorm van Spreekwoordenboek
de leerkracht kiest. Als kleine groepjes het Spreekwoordenboek maken dan moet het
format vaker worden geprint.

De leerlingen werken gedurende het schooljaar aan het woordenboek. De
Spreekwoordenboeken gaan ook met de groep mee door de jaren heen, dus in een andere
groep kan er verder gewerkt worden aan het Spreekwoordenboek.

Beschrijving:
Een Spreekwoordenboek is een speciale vorm van het Groepswoordenboek. Voor deze
vorm geldt over het algemeen dat het woordenboek alleen wordt aangevuld als een
doelwoord spontaan wordt gevangen tijdens een les. Als de leerlingen een speciaal woord
tegenkomen, dan kan het toegevoegd worden aan het Spreekwoordenboek. Bij het vullen

P
a
g
i
n
a
2
4

van het Spreekwoordenboek kunnen de leerlingen gebruik maken van verschillende
websites, zoals www.spreekwoord.nl.
Als een leerling een spreekwoord tegenkomt dan vult de leerling een format
Spreekwoordenboek in en voegt dit toe aan het Spreekwoordenboek van de groep.
Regelmatig wordt het Spreekwoordenboek er bij gepakt en worden er verschillende
spreekwoorden besproken met de leerlingen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
2
5

1.6 Het woordenschatmonster




Verhaal Niksmonster
Woordenmonster
Stapel kleine briefjes
Format Woordposter
Klapper (Monsterboek)
Format Persoonlijk Woordenboek

Bijlage(n):
Verhaal Niksmonster Pagina 101
Format Woordposter Pagina 97
Format Persoonlijk Woordenboek Pagina 98

Organisatie:
De leerkracht introduceert het Woordenmonster aan de hand van het verhaal over het
Niksmonster. Vervolgens laat de leerkracht het Woordenmonster zien en laat de
leerlingen weten dat het Woordenmonster alleen woorden eet. Deze woorden worden
aan het einde van de week besproken. Nadat de leerlingen uitleg hebben gekregen over
het Woordenmonster, kunnen ze gedurende de week briefjes voeren aan het
Woordenmonster.

Beschrijving:
Het Woordenschatmonster heeft een mooi plekje in de klas. Het Woordenschatmonster
kan alleen in leven blijven als de leerlingen hem regelmatig een lekkere maaltijd
voorschotelen: lekkere woorden! Soms eet het monster alles wat hem gevoerd wordt, maar
andere keren heeft hij alleen trek in bepaalde (thema)woorden. De leerkracht weet wat
het monster de komende tijd wil eten en vertelt dit aan de leerlingen. Dit kunnen
moeilijke woorden, grappige woorden, mooie woorden, enzovoorts zijn.

Gedurende een hele week verzamelen de leerlingen woorden die ze op kaartjes schrijven
en aan het monster voeren. Aan het einde van de week worden alle woorden die aan het
monster gevoerd zijn, bij elkaar gelegd en de leerlingen besluiten samen met de
leerkracht welke woorden mogen verhuizen naar het monsterboek. Er wordt klassikaal
besproken welke betekenis bij de woorden horen. Bij het overleg over de betekenis van
woorden kan van alles aan de orde komen:
woordkenmerken, gebruiksvoorbeelden, eigen ervaringen, associaties.

De uiteindelijke geselecteerde en uitgewerkte woorden worden in het monsterboek
bewaard. Van elk gekozen woord wordt namelijk per woord een Woordposter gemaakt.
De woorden in het monsterboek kunnen alfabetisch geordend zijn of thematisch bij elkaar
gezet worden. Op deze manier kunnen de leerlingen altijd terugkijken naar eerdere
monsterwoorden.

P
a
g
i
n
a
2
6

Aandachtspunten:
Bespreek per keer niet alle woorden van het monster, maar maak een selectie
door de leerlingen een richtlijn mee te geven in het overleg. Dus benoem een
thema waar de woorden in moeten passen of beperk de discussie tot
emotiewoorden of schoolwoorden enzovoort. Laat soms de leerlingen zelf
bepalen aan welke eisen de gekozen woorden moeten voldoen.
Zorg ervoor dat het monster aantrekkelijk blijft als het aanvankelijke
enthousiasme verdwijnt. De leerkracht kan bijvoorbeeld variren in het
tijdstip waarop het monster gevoerd mag worden onder het motto: het
monster moet op dieet.
De leerkracht kan er ook voor kiezen dat leerlingen een eigen
monsterboekje hebben waar ze moeilijke woorden in verzamelen. Aan het
eind van de week bespreken de leerlingen in het eigen tafelgroepje welk
woord of welke woorden zij aan het monster willen voeren. Spreek van
tevoren wel af hoeveel woorden elk groepje aan het monster mag voeren.
Het grote voordeel van gezamenlijk voeren is, dat je een voerritueel samen
met de klas kan bedenken en uitvoeren.
Overweeg om met een voerbakje te werken dat voor het monster staat. Op
die manier zien de leerlingen welke woorden al in het bakje liggen.
Bovendien kan bij het voeren een ritueel opgevoerd worden.
Naast het maken van een Woordposter kan de leerkracht er ook voor
kiezen om de woorden op te nemen in het Persoonlijk Woordenboek.
Om woorden verder te consolideren en te controleren kan de leerkracht denken
aan spelletjes die te vinden zijn bij Spelactiviteiten en bij Coperatieve
werkvormen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
2
7

1.7 Draai maar raak



Aantal kinderen: Twee tweetallen (vier kinderen)

Opdrachtenbord (maken)
Zandloper
Woordkaartjes

Bijlage(n):
Opdrachtenbord Draai maar raak Pagina 103
Format Woordkaartjes bij Draai maar raak Pagina 104

Organisatie:
De leerkracht zorgt voor een opdrachtenbord met vier vakken. In ieder vak staat een ander
onderdeel. De onderdelen zijn: liplezen, tekenen, verboden woord en uitbeelden.
Vervolgens verzamelt de leerkracht doelwoorden of themawoorden.

De leerlingen kunnen een belangrijke rol spelen in het maken van de speelkaartjes. Laat
hen dit zoveel mogelijk zelf maken, want dat is ook een vorm van inoefening: typen op de
computer, nakijken met de spellingscorrectie, eventueel controleert de leerkracht de
woorden en tot slot worden de woorden op gekleurd papier geprint. Voor het uitwerken
van de woordkaartjes kunnen de leerlingen gebruik maken van het format Woordkaartjes
bij Draai maar raak. Vervolgens worden de woorden uitgeknipt en de kaartjes zijn klaar.
Het spel kan beginnen.

Gebruik per thema een andere kleur papier, zo blijven de woorden netjes gesorteerd per
thema.

Beschrijving:
Draai maar raak is een spel dat door twee tweetallen leerlingen gespeeld kan worden. De
partijen zitten tegenover elkaar aan tafel. En van de leerlingen trekt een kaartje met een
doelwoord erop en leest het woord voor zichzelf. Hij/zij draait aan de pijl van het
opdrachtenbord. De pijl stopt vervolgens op n van de vier opdrachtvormen:
liplezen;
tekenen;
verboden woord;
uitbeelden.

De pijl wijst aan op welke manier de leerling het woord op zijn kaartje duidelijk moet
maken aan de ander. Zijn maatje probeert binnen de afgesproken tijd te raden om welk
woord het gaat. Tijd voorbij? Dan is de beurt aan het andere tweetal. Aan het einde van de
werktijd kijken de leerlingen wie de meeste kaartjes geraden heeft en dus de winnaar is.

P
a
g
i
n
a
2
8

Bij dit spel kunnen zowel de woorden vanuit een thema of van een willekeurig woordveld
gebruikt worden om deze in te oefenen. Het gaat in ieder geval altijd om woorden
waarvan de betekenis al gesemantiseerd is.

Aandachtspunten:
Zorg ervoor dat de leerlingen de spelregels hanteren. Liplezen moet bijvoorbeeld
onhoorbaar zijn. Tijd om is ook echt tijd om!
Het is van belang dat de leerlingen de woorden goed kennen. De leerkracht kan
er voor kiezen om de leerlingen de woorden van te voren door te laten kijken.
Voor sommige leerlingen helpt het om te mogen spieken op het
Beeldwoordenveld of een ander grafisch model dat de leerkracht in de klas laat
hangen.
Laat de leerlingen eerst volop ervaring opdoen met de gezamenlijke woorden
voordat dit spel gespeeld wordt met de eigen moeilijke woorden.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
2
9

1.8 De woordenschatdoosjes




Maken van woordkaartjes met daarop een doelwoord en op de achterkant de
betekenis
Per leerling een groen bakje
Per leerling een rood bakje

Bijlage(n):
Format Woordkaartjes bij Woordenschatdoosjes Pagina 105

Organisatie:
De leerlingen maken van te voren woordkaartjes met daarop verschillende doelwoorden en
betekenissen. Deze woordkaartjes stopt de leerling in het rode bakje. Vervolgens pakt de
leerling een leeg groen bakje en oefent de woordkaartjes met daarop de doelwoorden.

Beschrijving:
Het werken met Woordenschatdoosjes is een routine waarmee de leerlingen woorden
mee kunnen inoefenen. Dit kan vooral goed ingezet worden bij leerlingen die meer
herhaling nodig hebben voordat de woorden gekend zijn.

Van te voren zijn de doelwoorden op kleine kaartjes geschreven. Op de achterkant wordt
de betekenis van het betreffende woord genoteerd. Het gaat er bij de
Woordenschatdoosjes steeds om woorden die al eerder behandeld zijn met andere
routines of grafische modellen. De kaartjes liggen vervolgens op een stapeltje op tafel. De
doelwoorden liggen naar boven toe gericht. En voor n gaat de leerling na of hij of zij
het antwoord weet.

Als de leerling het antwoord weet dan stopt hij/zij de woordkaart in het groene doosje.
Weet de leerling het antwoord niet, dan gaat het kaartje in het rode doosje. De volgende
keer hoeft de leerling alleen het rode doosje nogmaals goed te oefenen. Per doelwoord
kan de oplossing ook op een apart vel aangeboden worden.

Het doel van de Woordenschatdoosjes is het consolideren van de betekenis en/of de
vorm van het woord. Elke leerling kan inoefenen wat hij of zij nodig heeft, waardoor er
sprake is van effectieve leertijd.

Aandachtspunten:
De leerkracht zorgt ervoor dat het werken met losse kaartjes overzichtelijk
blijft. Bewaar de Woordenschatdoosjes op een centrale plaats.
Als de leerkracht werkt met vellen die uitgeknipt moeten worden, besteed
dan niet te veel tijd aan het knippen. Gebruik hiervoor eventueel zelf een
snijmachine.
Het verdient de voorkeur (uitgezonderd in de aanvangfase van groep 3) om
leerlingen zelf de woorden op te laten schrijven. Laat ze welk duidelijk en
leesbaar schrijven en de leerkracht controleert op spelfouten.

P
a
g
i
n
a
3
0

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
3
1

2. Grafische modellen

P
a
g
i
n
a
3
2

P
a
g
i
n
a
3
3

2.1 De woordenstarter



Bijlage(n):
Format Woordenwolk Pagina 106
Format Woordenweb Pagina 107
Format Kenmerkenspin Pagina 108

Beschrijving:
Het is erg belangrijk dat de voorkennis bij de leerlingen geactiveerd wordt. Het
zogenoemde voorbewerken, is van groot belang bij het aanleren van nieuwe woorden. Voor
het oproepen van voorkennis bij de leerlingen zijn verschillende grafische modellen te
gebruiken:
Woordenwolk
Beeldwoordenveld
Woordenweb
Kenmerkenspin

De term Woordenstarter wordt gebruikt als verzamelnaam voor deze verschillende
grafische modellen.

Aandachtspunten:
Hanteer de begrippen van de verschillende modellen scherp. Met opzet
wordt er onderscheid gemaakt tussen een Woordenwolk en een
Kenmerkenspin. Het voordeel van het werken met een wolk is dat de
leerlingen geen last hebben van lijnen en de woorden geheel willekeurig op
het blad kunnen komen staan. De spin wordt gebruikt voor het benoemen
van kenmerken. Deze kenmerken bieden namelijk veel gelegenheid tot het
maken van vergelijkingen. Wat zijn de overeenkomsten en wat zijn de
verschillen tussen de kenmerken.
Maak de Woordenstarters niet op het bord maar op papier of op het
digibord, zodat de starter ook op een later moment teruggepakt kan
worden.
Hang de Woordenstarter op bij de thematafel en zorg voor een duidelijke
afbakening tussen de Woordenstarter die gebruikt is om voorkennis te
activeren en activiteiten die met geselecteerde woorden zijn gedaan.
Vul in de loop van het thema de Woordenstarter aan met nieuwe woorden.
Doe dat bij voorkeur in een andere kleur.
Betrek de leerlingen bij het vaststellen van woorden die ze moeten kennen
aan het einde van het thema. Zet kruisjes bij de woorden die de leerlingen
moeten leren of onderstreep deze woorden.
Een Woordenwolk waarin de leerkracht woorden selecteert, kan ingezet worden
voor verschillende verwerkingsactiviteiten. Zo kunnen leerlingen woorden in hun
eigen schriftje schrijven of ze gaan met woorden aan de slag en maken daar een
Woorddriehoekje van. Het is ook mogelijk om een woordpuzzel te maken via
www.puzzelmaker.com. Daarnaast zouden de leerlingen een Woordenwolk via
www.wordle.net kunnen maken.
Laat per groepje leerlingen een Woordenstarter maken en vervolgens geven
ze deze Woordenstarter door aan een ander groepje. Het andere groepje

P
a
g
i
n
a
3
4

vult de Woordenstarter aan met nieuwe woorden die ze in een andere kleur
schrijven.

2.1.1 Woordenwolk




Groot vel papier met in het midden het themawoord

Bijlage(n):
Format Woordenwolk Pagina 106

Organisatie:
De leerkracht kan kiezen voor een klassikale vorm van de Woordenwolk. Dan mogen de
leerlingen om de beurt een woord noemen waar ze aan denken. De leerkracht noteert de
woorden in de Woordenwolk.

Als de leerkracht kiest om de Woordenwolk in kleine groepjes uit te voeren, dan krijgt
ieder groepje een Format Woordenwolk en vullen de leerlingen zelfstandig de woorden
in, in de Woordenwolk.

Beschrijving:
In het midden van een vel papier of op het digibord schrijft de leerkracht het thema waar
de Woordenwolk over moet gaan. Vervolgens mogen de leerlingen om de beurt noemen
waar ze aan denken. Elke associatie is goed. De leerkracht noteert de woorden die de
leerlingen noemen op het blad of digibord rondom het themawoord. Door gebruik te maken
van een Woordenwolk kan de leerkracht een goed beeld krijgen van de voorkennis van de
leerlingen.

De leerlingen zouden op dezelfde manier ook in kleine groepjes een Woordwolk kunnen
maken. Dan krijgt ieder groepje leerlingen een vel papier met in het midden het woord
waarover de leerlingen gaan associren. De Woordenwolken worden achteraf klassikaal
besproken.

P
a
g
i
n
a
3
5

2.1.2 Beeldwoordenveld





Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht schrijft in het midden van een groot vel papier het themawoord. Dan mogen
de leerlingen om de beurt een woord noemen waar ze aan denken. De leerkracht noteert
de woorden in het Beeldwoordenveld en maakt er snel een tekening bij.

Beschrijving:
In het midden van een vel papier of op het digibord schrijft de leerkracht het thema waar
de Beeldwoordenveld over moet gaan. De leerlingen mogen om de beurt noemen waar zij
aan denken. De leerkracht schrijft niet alleen de woorden op, maar maakt daar ook een
kleine tekening bij. Het is ook mogelijk om de leerlingen zelf een aantal tekeningen te
laten maken. Doordat de leerkracht meteen een tekening maakt bij het woord kunnen de
leerlingen al kijken en meelezend toch blijven reageren op de onderdelen in het
Beeldwoordenveld. De leerkracht vertelt tijdens het tekenen wat er getekend wordt. Het
Beeldwoordenveld kan gedurende het thema aangevuld worden met nieuwe woorden.

P
a
g
i
n
a
3
6

2.1.3 Woordenweb




Groot vel papier
Woordenwolk van het thema

Bijlage(n):
Format Woordenweb Pagina 107

Organisatie:
De leerkracht kan kiezen voor een klassikale vorm van het Woordenweb. Dan mogen de
leerlingen om de beurt een woord noemen waar ze aan denken en waaraan het woord
gekoppeld kan worden. Het is namelijk de bedoeling dat de leerlingen doorassociren op
woorden die al in de Woordenwolk geschreven zijn.

Als de leerkracht kiest om het Woordenweb in kleine groepjes te doen. Dan kan de
leerkracht de Woordenwolk voor ieder groepje kopiren, zodat de leerlingen zelfstandig de
Woordenwolk om kunnen zetten in een Woordenweb. Het is ook mogelijk om groepjes
een groot vel papier te geven en de Woordenwolk centraal in de klas te hangen. De
leerlingen moeten de woorden van de Woordenwolk opnemen in het Woordenweb.

Beschrijving:
Aan het begin van een thema hebben de leerlingen een Woordenwolk gemaakt waarbij de
kernwoorden op een groot vel geschreven zijn. Aan het einde van het thema wordt de
Woordenwolk er weer bij gepakt en wordt de Woordenwolk aangevuld. Er wordt een
stapje verder gegaan met de leerlingen, want ze moeten verder doorassociren op het
onderwerp en elementen die bij elkaar horen. Door middel van lijnen worden de woorden
aan elkaar gekoppeld. Daarnaast worden er nieuwe woorden toegevoegd aan het
Woordenweb.

Het is ook mogelijk om de leerlingen in kleine groepjes aan het werk te zetten met het
Woordenweb. Dan is het wel belangrijk dat de Woordenwolk centraal in de klas hangt,
zodat de leerlingen de Woordenwolk op kunnen nemen in hun Woordenweb. Het is ook
mogelijk om de Woordenwolk voor ieder groepje te kopiren, zodat ze van de kopie een
Woordenweb kunnen maken.

P
a
g
i
n
a
3
7

2.1.4 Kenmerkenspin




Woordenwolk van het thema

Bijlage(n):
Format Kenmerkenspin Pagina 108

Organisatie:
De leerkracht kiest uit de Woordenwolk een aantal woorden waarvan een
Kenmerkenspin gemaakt kan worden. Vervolgens kan de leerkracht er voor kiezen om
klassikaal of in kleine groepjes de Kenmerkenspin te maken.

Als er klassikaal een Kenmerkenspin wordt gemaakt dan heeft de leerkracht n groot vel
papier nodig en een stift, zodat de woorden opgeschreven kunnen worden.

Als de Kenmerkenspin in kleine groepjes wordt gemaakt, dan heeft de leerkracht voor
ieder groepje een groot vel papier en een stift nodig.

Beschrijving:
Aan het begin van een thema hebben de leerlingen een Woordenwolk gemaakt waarbij de
kernwoorden op een groot vel geschreven zijn. De leerkracht kiest een aantal woorden uit
waarvan een Kenmerkenspin gemaakt wordt. De Kenmerkenspin geeft alleen de
kenmerken van een woord. Ervaringen, associaties, homoniemen en dergelijke mogen in de
Kenmerkenspin niet meer genoemd worden.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
3
8

2.2 De verzamelplaats




Memoblaadjes

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht schrijft van te voren het themawoord in het midden van een groot vel
papier. Daarnaast denkt de leerkracht na over de subthemas. Deze subthemas schrijft
hij/zij op aparte memoblaadjes. Deze memoblaadjes worden vervolgens op het grote vel
papier geplakt.

Beschrijving:
De Verzamelplaats is een grafisch model dat is bedoeld om samenhang te laten zien
tussen het themaonderwerp, de subthemas en de afzonderlijke woorden. Het gaat hier om
woorden die de leerkracht belangrijk vindt om te leren kennen. Op een groot vel papier
staat in het midden het thema. Eromheen hangen in een andere kleur stroken waarop de
deelthemas staan. Vervolgens kunnen de leerlingen en de leerkracht afzonderlijke
woorden op kleine memoblaadjes schrijven. Daarna orden de memoblaadjes onder het
juiste deelthema geplakt. De Verzamelplaats is een overzichtsblad waarmee leerlingen
kunnen leren om woorden te clusteren en te ordenen.

De Verzamelplaats wordt niet aan het begin van het thema ingezet, maar wordt vooral
gebruikt als de leerlingen al enige tijd met het onderwerp bezig zijn. De eerder opgedane
woordkennis wordt, door categoriseren, herordend in de Verzamelplaats.

Aandachtspunten:
De leerkracht zorgt ervoor dat hij of zij zelf de eindregie houdt bij het
opbouwen van een Verzamelplaats.
Op het moment dat de leerlingen zelf aan de slag gaan met een gezamenlijk
te maken Verzamelplaats, verschuift de regie meer naar de leerlingen.
Praat met de leerlingen over de begrippen hoofdthema en deelthema.
Als deelthemas verdeeld worden over de groepjes leerlingen, stimuleer de
leerlingen dan om zoveel mogelijk moeilijke woorden te verzamelen.
Zorg ervoor dat de woorden die ingebracht worden door de groepjes goed
op de Verzamelplaats terecht komen.
Probeer een plaatje te vinden voor het hoofdthema en de deelthemas. Het
blijkt dat leerlingen de Verzamelplaats' daardoor beter uit hun geheugen
kunnen terugroepen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
3
9

2.3 De woordenparaplu




Printen Format Woordenparaplu
Het invullen van het categoriewoord of de losse woorden

Bijlage(n):
Format Woordenparaplu Pagina 109

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van de voren op welke manier de Woordenparaplu wordt ingezet.
De leerkracht kan er voor kiezen om van boven naar beneden te werken of andersom. Als
de leerkracht nog niet zo lang met de werkt met de Woordenparaplu dan is het
verstandig om van boven naar beneden te werken. De leerkracht vult het categoriewoord
in en bespreekt met de leerlingen de losse woorden. De leerkracht vult de losse woorden
in, in de Woordenparaplu.

Als de leerkracht van beneden naar boven werkt, dan vult de leerkracht de losse woorden
in en wordt klassikaal het categoriewoord besproken. De leerlingen onderbouwen hun
keuze voor een categoriewoord.

Beschrijving:
Een woord heeft vaak een bepaald verband met een ander woord. Bij de Woordenparaplu
kan de leerkracht twee kanten opwerken. Van de categorienaam naar de losse begrippen,
maar ook andersom. Door te werken met de Woordenparaplu ontdekken de leerlingen
allerlei betekeniskenmerken van woorden. Hierdoor leren leerlingen om woorden in de
juiste betekenis te gebruiken:
Niet op een te ruime manier;
Niet op een te beperkte manier. Een leerkracht kan bij de Woordenparaplu de
volgende vragen stellen:
Waarom horen deze woorden wel bij de categorie en de andere woorden
niet?
Wat zijn de kenmerken waar deze woorden aan voldoen?

Aandachtspunten:
Bouw het werken met de paraplus behoedzaam op. En paraplu per
geselecteerde les is in het begin meer dan genoeg. Werk dan van boven
naar beneden, dus van categoriewoord naar losse begrippen.
De leerkracht zal merken dat hij/zij na verloop van tijd een meer
genuanceerde blik zal krijgen op het samenstellen van deze
Woordenparaplus.
Uiteraard is het belangrijk om rekening te houden met de leeftijd van de
leerlingen, sommige verzamelcategorien moeten namelijk voor oudere
leerlingen genuanceerd worden.

P
a
g
i
n
a
4
0

Maak de Woordenparaplus niet op het bord, maar op papier of op het
digibord, zodat de paraplu ook op een later moment teruggepakt kan
worden. De leerkracht zorgt ervoor dat de Woordenparaplus zichtbaar
blijven in de klas.
Maak er een gewoonte van om bij elk pakket woorden dat er geselecteerd
wordt, samen minimaal n paraplu te maken. Samen nadenken over
welke begrippen er wel of niet bij horen en hoe specifiek de categorienamen
zijn, is erg leerzaam.
Het werken met de Woordenparaplu vraagt al enige woordkennis van de
leerlingen. Het is dan ook goed een goed model om aan het einde van een
thema mee te werken. Binnen een taalles kan er ook meegewerkt worden,
als het gaat om onderwerpen waar de leerlingen al meer beken mee zijn.
De leerkracht houdt altijd de eindregie waar het gaat om de essentile
kenmerken van de losse begrippen. De leerkracht bewaakt met welke
kenmerken een woord tot een bepaalde categorie hoort.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
4
1

2.4 De woordentrap




Printen Format Woordentrap
Kleine blaadjes

Bijlage(n):
Format Woordentrap Pagina 110

Organisatie:
De leerkracht denkt van te voren na over welke vorm van de Woordentrap hij of zij in wil
zetten in de groep. Als de leerkracht er voor kiest om de Woordentrap in te zetten om
kleine nuanceverschillen tussen begrippen aan te geven, dan moet de leerkracht van te
voren de woorden maken, zodat de leerlingen de woorden in de juiste volgorde op de trap
kunnen maken.

Kiest de leerkracht ervoor om de Woordentrap in te zetten om begrippen te ordenen
tussen twee uitersten. Dan moet hij de uitersten op de trap plaatsen en lege blaadjes aan
de leerlingen geven, zodat ze leerlingen de trap zelf kunnen vullen met begrippen.

Beschrijving:
De Woordentrap is een ideaal middel om kleine betekenisverschillen tussen woorden
duidelijk te maken. De Woordentrap is namelijk een model waarmee nuanceverschillen
tussen begrippen geordend kunnen worden. De begrippen op elke trede van de trap liggen
qua betekenis vrij dicht bij elkaar. Op een rijtje gezet geven de woorden dan ook een
oplopende of afnemende gradatie weer.

Bij een andere toepassing van een Woordentrap gaat het om het ordenen van begrippen
op traptreden tussen twee uitersten. De uitersten worden al weergegeven op de trap en de
leerlingen mogen het tussendeel invullen. Daardoor breiden de leerlingen hun kennis uit en
bovendien verrijken ze hun begrip van de begrippen.

Aandachtspunten:
Er zijn verschillende handige systemen te koop, zoals rijtjes fotoclips of
insteekhoesjes onder elkaar, waarin je eenvoudig en snel woordkaartjes kunt
ordenen.
Neem ruim de tijd (5 10 minuten) voor de discussies over de soms maar heel
kleine versschillen tussen woorden. Dwing de leerlingen om zo specifiek mogelijk
aan te geven waarom een woord hoger of lager op de trap hoort.
In de bovenbouw kan het begrip vergrotende of overtreffende trap aan de
trap toevoegen.
Zorg ervoor dat je niet alleen de begrippen bij de juiste trede schrijft, maar dat
je de trap ook een naam geeft.
Woorden op stroken zijn gemakkelijk te verplaatsen. De stroken kunnen geplaatst
worden op het bord, een gezamenlijke mat, maar natuurlijk ook op het digibord.

P
a
g
i
n
a
4
2

Het voordeel van het digibord is dat de resultaten geprint kunnen worden en met
alle afdrukken kan een heel trappenhuis gebouwd worden. Het trappenhuis is een
boek in de vorm van een huis waarin alle Woordtrappen een plekje hebben
gekregen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
4
3

2.5 De overlapper




Verzamelen van begrippen
Begrippen verwerken in Format Overlapper

Bijlage(n):
Format Overlapper Pagina 111

Organisatie:
De leerkracht denkt van te voren na over welke begrippen met elkaar worden vergeleken.
De leerkracht noteert het ene begrip boven de eerste cirkel en het andere begrip boven de
tweede cirkel.

Beschrijving:
De Overlapper is een grafisch model de leerlingen helpt om te zoeken naar
overeenkomsten en verschillen tussen woorden.

De Overlapper heeft de vorm van een Venn-diagram. Dit zijn twee verzamelcirkels die
elkaar voor een deel overlappen. Elke cirkel staat voor n begrip. Er staan dus twee
woorden naast elkaar om ze te vergelijken op hun kenmerken. De kenmerken die op beide
woorden van toepassing zijn, komen in het overlappende deel van de twee cirkels te staan.
De overige kenmerken van elk woord zijn niet gemeenschappelijk maar uniek. Daarom
komen ze in de aparte delen van de cirkels.

Leerlingen ontwikkelen een diepere woordkennis als ze nauwkeuriger weten waarin een
woord hetzelfde is als een ander woord of juist hoe het van het andere woord verschilt.

Aandachtspunten:
Let op, de Overlapper is een pittig grafisch model. Denk vooraf goed na
over de implementatie.
De leerkracht bepaalt welke woorden met de Overlapper vergeleken
worden. De leerkracht houdt de regie.
Als leerlingen in tweetallen werken met de Overlapper, dan kan de leerkracht de
regie houden door achteraf te controleren wat de leerlingen hebben ingevuld.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
4
4

2.6 Het woorddriehoekje


Tijdsduur: 5 minuten


Er is weinig voor te bereiden aan het Woorddriehoekje. Het Woorddriehoekje kan
spontaan ingezet worden. Het is belangrijk dat de leerkracht een aantal driehoekjes in de
klas heeft liggen, zodat de driehoekjes ieder moment ingezet kunnen worden.

Bijlage(n):
Format Woorddriehoekje Pagina 112

Organisatie:
De leerkracht zorgt ervoor dat er een aantal Woorddriehoekjes in de klas liggen, zodat de
driehoekjes ieder moment ingezet kunnen worden.

Beschrijving:
Niet altijd is diepe woordkennis nodig. Soms is het voldoende om even snel een woord uit
te leggen op het bord, zodat je weer verder kunt met de les of de tekst. Dit kan erg goed
met het Woorddriehoekje. Op een groot vel papier schrijft de leerkracht het woord, met
het bijbehorende lidwoord. Teken een driehoek om het woord heen. Plak vervolgens het
blad op het bord. Bespreek dan samen met de leerlingen welke woorden te maken hebben
met het woord in de driehoek. De leerkracht kan er voor kiezen om een aantal van deze
woorden om het driehoekje heen te noteren. Tot slot wordt er samen met de leerlingen
besloten welke drie woorden of korte woordzinnen samen het beste het woord
omschrijven. Deze drie woorden noteert de leerkracht bij de punten van de driehoek op
het blad. Op deze manier leg je het woord kort en snel uit met behulp van drie andere
begrippen.

Aandachtspunten:
Houdt het kort en krachtig. Maximaal 1 minuut per Woorddriehoekje
wanneer het gebruikt wordt om snel de betekenis van een moeilijk of
onbekend woord neer te zetten en uit te leggen. Het doel is niet het
bereiken van diepe woordkennis, maar het kunnen begrijpen van een
tekst. Besteed dus niet te veel tijd aan de Woorddriehoekjes. Geef de
antwoorden zelf of laat de leerlingen kort meedenken.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
4
5

2.7 De woordkast




Doelwoorden of themawoorden verwerken in Format Woordkast

Bijlage(n):
Format Woordkast Pagina 113

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren doelwoorden of themawoorden. De doelwoorden of
themawoorden moeten in twee categorien ingedeeld kunnen worden. De woorden in de
categorien moeten tegenover elkaar staan.

Beschrijving:
In een Woordkast zet je twee woorden naast elkaar met daaronder de
betekeniskenmerken per woord. In een woordkast zie je hoe twee woorden tegenover
elkaar staan.

Bron:
Digidact

P
a
g
i
n
a
4
6

2.8 De kenmerkenmatrix


Aantal kinderen: Kleine groepjes of tweetallen


Bijlage(n):
Format Kenmerkenmatrix Pagina 114

Organisatie:
De leerkracht kiest een categorie waarvan de leerlingen verschillende woorden kennen en
die past bij het thema dat centraal staat. Vervolgens wordt de categorienaam boven de
matrix geschreven. Zet twee of drie bekende woorden in de linkerkolom. Horizontaal
schrijft de leerkracht drie of vier kenmerken op, die voor meer woorden gelden.

Beschrijving:
Bij het maken van een Kenmerkenmatrix gaat het om het afbakenen van betekenissen
van woorden binnen eenzelfde woordencategorie. Wat zijn bijvoorbeeld de
overeenkomsten en verschillen tussen de woorden operatie en verdoving? Wanneer
leerlingen een Kenmerkenmatrix maken, moeten ze heel precies nadenken over
woordbetekenissen. Ze gaan zich hierdoor realiseren dat er eigenlijk geen twee woorden
helemaal hetzelfde betekenen.

De leerkracht kiest een categorie waarvan de leerlingen verschillende woorden kennen en
die past bij het thema dat centraal staat. Begin eenvoudig en neem bijvoorbeeld eerst een
categorie met concrete basiswoorden, zoals bijvoorbeeld fruit of kleding.
Schrijf of teken de categorienaam boven in de matrix. Zet twee of drie bekende woorden
in de linkerkolom, bijvoorbeeld appel, banaan, druif. Horizontaal schrijft de leerkracht
drie of vier kenmerken op, die voor meerdere woorden gelden.

De leerlingen vullen de matrix in tweetallen in met ja/nee. De leerkracht kan heb
daarbij helpen door te bespreken wat er gewoonlijk bij dat woord hoort. Bespreek
de ingevulde matrixen met de hele groep.
Er zijn verschillende variaties op deze werkwijze:
Vraag de leerlingen de matrix aan te vullen met enkele kenmerken die in ieder
geval bij n woord horen en laat hen die woorden erbij zetten.
Gebruik in plaats van ja/nee: of , + of -.
Laat de leerlingen een vraagteken plaatsen wanneer zij niet zeker weten of
ergens ja of nee moet staan en laat hen hiernaar later onderzoek doen (met
materiaal of (mini)informatieboekjes).
Laat de leerlingen de matrix op een later moment in een andere kleur aanvullen
met nieuwe woorden of nieuwe kenmerken. Stel wel grenzen aan deze
uitbreiding, want het gaat erom dat de leerlingen zich concentreren op de
belangrijkste betekeniskenmerken.

P
a
g
i
n
a
4
7

3. Coperatieve werkvormen

P
a
g
i
n
a
4
8

P
a
g
i
n
a
4
9

3.1 Binnen - Buitenkring




Woord- of letterkaartjes

Bijlage(n):
Poster Binnen-Buitenkring Pagina 119

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van te voren welke opdracht hij of zij de leerlingen meegeeft voor
de Binnen Buitenkring. Als de leerkracht ervoor kiest om woord- of letterkaartjes te
gebruiken, dan moeten deze kaartjes van te voren klaargelegd of gemaakt worden. De
leerkracht kan ook gebruik maken van bestaande letter- of woordkaartjes.

Beschrijving:
De kern van de werkvorm Binnen Buitenkring is dat de leerlingen in relatief korte tijd
met veel andere leerlingen mondeling informatie uitwisseling. De leerlingen vormen twee
kringen waarin ze met het gezicht naar elkaar toe staan. Na een korte uitwisseling komen
ze een volgende gesprekspartner tegen door een stap opzij te zetten. Doordraaien wordt
dat genoemd. Het is een werkvorm waaraan de hele groep mee doet.

Tip:
Deze werkvorm is goed in te zetten met alle grafische modellen en routines die werken
met woordkaartjes en/of letterkaartjes: Thematafel, Woordposter, Draai maar raak,
Woordenschatdoosjes en de Woordenparaplu.

Aandachtspunten:
De leerlingen gaan staan of zitten, naast elkaar en tegenover elkaar in twee
kringen, waarbij de leerlingen in de binnenste kring en in de buitenste
kring elkaar aankijken.
De leerkracht geeft de leerlingen een vraag mee, een vertelopdracht of een
opdracht met woordkaartjes.
De leerlingen wisselen van rol, zodat ze allebei gesproken en geluisterd
hebben.
De leerlingen draaien met enig regelmaat. Een van de kringen schuift zoveel
plaatsen op (met de klok mee) als de leerkracht dat aangeeft. Het nieuw
gevormde tweetal voert opnieuw de opdracht uit.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
5
0

P
a
g
i
n
a
5
1

3.2 Zoek iemand die




Maken van een werkblad
Pen(nen)

Bijlage(n):
Poster Zoek iemand die Pagina 120

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van te voren welke opdracht de leerlingen meekrijgen voor deze
werkvorm. Als de leerkracht ervoor kiest om een routine of een grafisch model in te zetten
voor deze werkvorm, dan kan de leerkracht de bijlagen gebruiken die vermeldt staan bij
de routine of het grafisch model dat de leerkracht wil inzetten. Voor deze werkvorm
maakt de leerkracht een werkblad met verschillende opdrachten, zodat de leerlingen
tijdens de uitvoering van de werkvorm gaan overleggen en onderhandelen over de
antwoorden.

Beschrijving:
De kern van de werkvorm Zoek iemand die is dat leerlingen op zoek gaan naar iemand in
de groep die het antwoord weet op n van de opdrachten op een werkblad. De kracht van
deze werkvorm zit in het feit dat elke leerling verschillende andere leerlingen in de groep
tegenkomt en met hen gaat overleggen en onderhandelen over woordbetekenissen.
Daarnaast zorgt deze werkvorm ervoor dat de minder taalvaardige leerlingen ook
succeservaringen opdoen. Het is een werkvorm voor gebruik met de hele groep.

De eerste leerling stelt de vraag aan de ander, leerling 2. Als leerling 2 het antwoord
weet, geeft hij het antwoord aan leerling 1. Die schrijft vervolgens
het antwoord in zijn eigen woorden op. Leerling 2 controleert of het goed is
en zet dan de eigen naam erbij. Daarna wisselen de leerlingen van rol en
mag leerling 2 de vraagsteller zijn.

Tip:
De werkvorm Zoek iemand die is ook te combineren met woorden uit de routines
Woordposter, Woordenschatmonster en Woordenschatdoosjes. Daarnaast is deze
werkvorm ook te combineren met de volgende grafische modellen Verzamelplaats,
Woordentrap en Woorddriehoekje.

Aandachtspunten:
Let erop dat de leerlingen opdrachten krijgen die bij hun eigen niveau
horen.
Laat leerlingen altijd door elkaar heen door de klas lopen. De leerlingen
zoeken een maatje op. Als ze een maatje zoeken hebben ze de hand
omhoog. Als ze een maatje hebben gevonden, gaat de hand omlaag. Zo zien
leerlingen snel wie er op zoek is naar een nieuw maatje.

P
a
g
i
n
a
5
2

Laat de leerlingen op deze manier een vooraf bepaalde tijd werken aan de
opdrachten op het werkblad.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
5
3

3.3 Waar / Niet waar



Aantal kinderen: Hele groep, in tweetallen of in viertallen

Verzamelen of bedenken van stellingen
Pen(nen)

Bijlage(n):
Poster Waar / Niet waar Pagina 121

Organisatie:
Voor deze werkvorm zijn verschillende mogelijkheden qua uitvoering. Het is mogelijk dat
de leerkracht van te voren een aantal stellingen bedenkt en deze werkvorm klassikaal
uitvoert.

Het is ook mogelijk dat de leerlingen zelf een stelling bedenken en deze werkvorm in
tweetallen of in viertallen uitvoeren.

Beschrijving:
De kern van de werkvorm Waar / Niet waar is dat leerlingen een stelling bedenken over
een bepaald woord. De stelling kan waar zijn, maar dat hoeft niet per se. De leerlingen
mogen ook expres een foutieve stelling bedenken. Aan de andere leerlingen is de taak om
te beslissen of de stelling waar is, of niet waar.

Deze werkvorm kan in tweetallen en viertallen worden gebruikt. Dan heet het Waar / Niet
waar. Als de werkvorm met de hele groep wordt gedaan, dan heet het Stijgen / Dalen.

Tip:
Deze werkvorm is goed in te zetten in combinatie met alle routines. Waar / Niet waar
kan ook ingezet worden in combinatie met de grafische modellen Verzamelplaats en
Woordentrap.

Aandachtspunten:
De rol van de leerkracht is beperkt. De leerkracht geeft aan over welk woord of
onderwerp de leerlingen een stelling mogen bedenken. Verder is de leerkracht vooral
procesbegeleider en tijdbewaker.
Laat alle leerlingen een stelling bedenken bij bijvoorbeeld een thema.
Vervolgens laten de leerlingen de stelling aan elkaar (in tweetallen of
viertallen) horen. Vervolgens mogen de leerlingen aangeven of de stelling
waar is of niet.
Laat de leerlingen steeds aan elkaar vertellen of de ander het goed heeft.
Als de een het goed heeft, geeft de ander een compliment.
De leerkracht begeleid in het begin de leerlingen die moeite hebben met
beurtwisselingen.

P
a
g
i
n
a
5
4

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
5
5

3.4 TweePraat



Aantal kinderen: In tweetallen of in viertallen

Bedenken van een vraag of doelwoord
De vraag of het doelwoord noteren en kopiren
voor ieder groepje

Bijlage(n):
Poster TweePraat Pagina 122

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van te voren een vraag waarop de leerlingen antwoord moeten
geven. Het hoeft niet per se een vraag te zijn. Het is ook mogelijk om een themawoord of
doelwoord te noteren. De vraag of het doelwoord noteert de leerkracht op een blaadje en
vervolgens kopieert de leerkracht het blaadje voor ieder groepje. Hierdoor kan ieder
groepje de antwoorden op het blaadje noteren.

Beschrijving:
De kern van de coperatieve werkvorm TweePraat is dat leerlingen in tweetallen
samenwerken. Ze reageren mondeling op een vraag van de leerkracht en produceren
samen een rijtje associaties of antwoorden op deze vraag. Het rijtje associaties of
antwoorden noteren de leerlingen op het blad waar de vraag of het doelwoord op
genoteerd staat. Deze werkvorm is oorspronkelijk bedoeld voor tweetallen, maar kan ook
gebruikt worden bij viertallen.

Tip:
TweePraat is goed te combineren met de grafische modellen Woordenstarter,
Overlapper, Woordenparaplu en Woordentrap. Deze coperatieve werkvorm is ook te
combineren met de routines Praatplaat en Woordenschatmonster.

Aandachtspunten:
De leerkracht houdt de regie. De leerkracht noemt het onderwerp, stelt de
vraag en geeft de opdracht.
Spreek vooraf duidelijk af wie van de leerlingen mag beginnen met spreken
of schrijven. Bijvoorbeeld de oudste, degene die de langste haren heeft,
enzovoorts.
Geef altijd denktijd voorafgaand aan de uitwisseling tussen de leerlingen.
Het is de bedoeling dat de leerlingen steeds om de beurt hun mondelinge
reactie geven. Stimuleer bij schriftelijke verwerking dat er meerdere rondes
gemaakt worden.
De leerkracht geeft een duidelijk eindsignaal aan.
Gebruik een lijst met antwoorden als input voor vervolgactiviteiten.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
5
6

P
a
g
i
n
a
5
7

3.5 TweeVergelijk



Aantal kinderen: Tweetallen en viertallen

Bedenken van een vraag of doelwoord
De vraag of het doelwoord noteren en kopiren voor ieder tweetal

Bijlage(n):
Poster TweeVergelijk Pagina 123

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van te voren een vraag. Het is ook mogelijk om een grafisch model
of routine te gebruiken. De vraag of het doelwoord noteert de leerkracht op een blaadje
en vervolgens kopieert de leerkracht het blaadje voor ieder tweetal. Hierdoor kan ieder
tweetal de antwoorden op het blaadje noteren.

De leerkracht maakt tweetallen en geeft aan welke tweetallen samen een viertal worden.

Beschrijving:
Bij de werkvorm TweeVergelijk gaan de leerlingen in tweetallen op zoek naar zoveel
mogelijk antwoorden op een vraag. Daarna vergelijken ze de antwoorden met een ander
tweetal om zo tot nog meer antwoorden te komen. Deze werkvorm is geschikt om op een
snelle manier de voorkennis van leerlingen te activeren. Deze werkvorm is bedoeld voor
tweetallen, maar ook geschikt voor viertallen.

Tip:
TweeVergelijk is goed te combineren met de grafische modellen van de Woordenstarter
en de Woordentrap. Deze coperatieve werkvorm is ook te combineren met de routines
Praatplaat en Woordposter.

Aandachtspunten:
De leerkracht geeft alle koppels n pen en n werkblad met daarop een
opdracht met een open vraag waarop meerdere korte antwoorden mogelijk
zijn. Laat de leerlingen vervolgens met hun maatje, om en om, zoveel
mogelijk antwoorden noteren.
Geef duidelijk aan hoeveel tijd de leerlingen hebben voor de opdracht.
Laat vervolgens de koppels van tweetallen de antwoorden met elkaar
vergelijken.
Laat de leerlingen tijdens het vergelijken ook de besproken antwoorden
aanvinken.
Laat de koppels om en om hun antwoorden opnoemen.
Aansluitend hierop kunnen de leerlingen nog meer antwoorden bedenken
op de vraag. De input van anderen zorgt er bij leerlingen vaak voor dat ze
andere denksporen ontdekken waardoor ze nog meer antwoorden kunnen
geven.

P
a
g
i
n
a
5
8

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
5
9

3.6 Tweetal coach



Aantal kinderen: Tweetallen

Verzamelen van korte opdrachten
De korte opdrachten verwerken tot een lijst

Bijlage(n):
Poster Tweetal coach Pagina 124

Organisatie:
De leerkracht bedenkt over verzamelt van te voren korte opdrachten en maakt hier een
lijst van, zodat de leerlingen niet te lang bezig zijn met n opdracht. Daarnaast maakt de
leerkracht tweetallen met weinig niveauverschil, zodat de leerlingen elkaar kunnen
ondersteunen. Als het niveauverschil te groot is dan moeten de leerlingen op elkaar
wachten, aangezien ze zelfstandig met een opdracht aan het werk zijn. Door lang wachten
kan irritatie ontstaan.

Beschrijving:
Bij de werkvorm Tweetal coach lossen leerlingen in tweetallen om de beurt een
probleem op. Ze mogen elkaar daarbij als coach op weg proberen te helpen. Belangrijk is
dat er geen extreme niveauverschillen zijn tussen de leerlingen die een tweetal vormen.
Verder is er een lijstje nodig met veel korte opdrachten die door de leerlingen gemaakt
kunnen worden.

Tip:
Tweetal coach is goed te combineren met de routines Praatplaat, Woordposter en het
Woordenschatmonster. Daarnaast is deze coperatieve werkvorm te combineren met de
grafische modellen Verzamelplaats, Woordparaplu en Woorddriehoek.

Aandachtspunten:
Let erop dat bij de opdrachten steeds maar n antwoord juist is.
Als de ene leerling het antwoord geeft, is de andere leerling de coach. De
coach controleert het antwoord op juistheid en geeft, als het nodig is, een
tip om tot het juiste antwoord te komen.
Leer de leerlingen om de rol van coach op zich te nemen. Laat ze niet direct
het goede antwoord voorzeggen.
Laat de leerlingen hun denkproces hardop verwoorden terwijl ze bezig zijn,
dat is vaak leerzaam voor de ander.
Leer de leerlingen elkaar een complimentje te geven als de ander het juist
heeft gedaan.
Wees er alert op dat niet n van de leerlingen het werk helemaal
overneemt. De leerlingen moeten echt om en om een antwoord geven.
Laat de leerlingen hun vinger opsteken als ze het oneens zijn met elkaar.
Ze hebben dan een gezamenlijke vraag aan de leerkracht.

P
a
g
i
n
a
6
0

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
6
1

4. Spelactiviteiten

P
a
g
i
n
a
6
2

P
a
g
i
n
a
6
3

4.1 Ik zie, ik zie, wat jij niet
ziet




Geen voorbereiding.

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
Deze spelactiviteit wordt met de hele klas gespeeld. De meeste leerlingen kennen het
spelletje Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet wel. Er zijn verschillende mogelijkheden over hoe
de leerlingen in het lokaal zitten. Het zou in een kring gespeeld kunnen worden, maar de
leerlingen kunnen ook aan hun eigen tafel in de groepjes blijven zitten.

Beschrijving:
Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet is het bekende spelletje waarbij alleen de kleur van het
voorwerp genoemd wordt of er kan een plaatje van de Verzamelplaats genomen worden.
De leerlingen moeten raden wat het is. Bijvoorbeeld: Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet, en
het is rood?

Aandachtspunten:
Het is voor de leerlingen prettig als het voorwerp al een aantal keer aan bod is
gekomen tijdens andere activiteiten.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
6
4

4.2 Associren




Bedenken van een woord waarop geassocieerd kan worden

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
Deze spelactiviteit kan klassikaal worden uitgevoerd, maar ook in kleine groepjes. De
leerkracht geeft de leerlingen een woord en de leerlingen geven zo veel mogelijk
associaties bij dat woord. Als deze activiteit met de hele groep wordt gedaan, dan is het
handig om de leerlingen in een kring te zetten. Het is ook mogelijk om de leerlingen aan
hun eigen tafel te laten zitten.

Als deze activiteit in groepjes wordt gedaan, dan is het handig dat de leerlingen ook in
groepjes zitten.

Beschrijving:
Waar denk je aan bij het woord ? Bij een woord heel snel zo veel mogelijk verschillende
associaties geven.

Aandachtspunten:
Geef duidelijk een teken wanneer de leerlingen moeten stoppen. Spreek dit van te voren
af met de leerlingen.
Het is verstandig om deze spelactiviteit eerst met de hele groep te doen en daarna in
kleine groepjes, zodat alle leerlingen begrijpen wat de bedoeling is. Tijdens het
uitvoeren van de klassikale spelactiviteit kan de leerkracht direct feedback geven.

Bron:
Kwaliteitskaart Taalpilots

P
a
g
i
n
a
6
5

4.3 Het geheime wachtwoord




Geen voorbereiding.

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerlingen zitten in een kring. De leerkracht kiest een leerling uit dat even de klas uit
gaat. Vervolgens wordt er in de kring besloten welk woord het geheime woord is. De
leerkracht vraagt de leerling weer terug te komen in de klas. De leerling probeert door
middel van vragen te stellen er achter te komen wat het geheime woord is.

Beschrijving:
Een leerling gaat de klas uit. In de groep wordt afgesproken wat het geheime woord is.
Door middel van vragen stellen moet de leerling erachter komen wat het woord is.

Aandachtspunten:
Als de leerling, die het geheime woord moet raden, er na een tijd nog niet weet wat het
woord moet zijn. Help de leerling dan met het stellen van gerichte vragen. Het is ook
mogelijk om andere leerlingen de leerling te laten helpen met het stellen van vragen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
6
6

4.4 Wat is het verschil?




Bedenken van twee voorwerpen die op elkaar lijken

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
Deze spelactiviteit kan klassikaal worden uitgevoerd, maar ook in kleine groepjes. De
leerkracht noemt twee voorwerpen die op elkaar lijken. De leerlingen benoemen de
verschillen. Als deze activiteit klassikaal wordt gespeeld, dan moet de leerkracht beurten
geven aan de leerlingen, zodat niet iedereen door elkaar praat. Het is mogelijk dat de
leerkracht de antwoorden van de leerlingen op het bord schrijft.

Als deze spelactiviteit in kleine groepjes wordt uitgevoerd, dan noemt de leerkracht de
twee voorwerpen die op elkaar lijken. Vervolgens bespreken de leerlingen in kleine
groepjes wat de verschillen zijn tussen de twee voorwerpen. De leerkracht geeft een
duidelijk eindsignaal en bespreekt klassikaal de verschillen tussen de twee voorwerpen.

Beschrijving:
De leerkracht noemt twee voorwerpen die op elkaar lijken en vraagt aan de leerlingen:
Wat is het verschil tussen ?.
Bijvoorbeeld: Wat is het verschil tussen een glas en een kopje?

Aandachtspunten:

Bron:

P
a
g
i
n
a
6
7

4.5 Ren je rot




Bedenken van een stelling die past bij het woord.
Bedenken van een stelling die niet past bij het woord.

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van te voren een aantal stellingen bij verschillende woorden. Bij
ieder woord maakt de leerkracht een stelling die juist is en een stelling die onjuist is. Het
handig om een blaadje op de muur te bevestigen waarop geschreven is: Waar of Niet
waar, zodat de leerlingen weten wat bij welke muur is. Deze spelactiviteit kan klassikaal
worden uitgevoerd, maar ook in kleine groepjes.

Als deze werkvorm in kleine groepjes wordt uitgevoerd, dan maakt de leerkracht van te
voren groepjes. Het is mogelijk om te noteren welk groepje de antwoorden goed heeft,
zodat er een competitie ontstaat. Het hele groepje moet dan kiezen voor n kant. Het is
niet mogelijk om de groep te verdelen, zodat er leerlingen aan de ene kant staan en een
aantal leerlingen aan de andere kant.

Beschrijving:
De leerkracht vertelt iets wat waar is en iets wat niet waar is bij een woord. De ene muur
van de klas staat voor waar, de andere muur voor niet waar. De leerlingen lopen of
rennen naar de juiste kant. Dit spel is een variant op de werkvorm Waar / niet waar.

Aandachtspunten:
Spreek met de leerlingen af of ze mogen rennen of dat ze moeten lopen. Dit is ook
afhankelijk van op welke plek het spel wordt gespeeld.

Bron:

P
a
g
i
n
a
6
8

4.6 Welk woord hoort er niet
bij?



Aantal kinderen: Hele groep, in kleine groepjes of in tweetallen

Woordrijen maken van woorden die iets met elkaar te maken hebben. En woord in het
rijtje heeft niets met de andere woorden te maken.

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht maakt van te voren een aantal woordrijen. In ieder rijtje staat een woord
dat er niet bij hoort. De leerlingen zoeken het woord dat er niet bij woord en vertellen
waarom het woord er niet bij hoort.

Deze spelactiviteit kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. Als deze werkvorm
klassikaal wordt uitgevoerd dan zet de leerkracht de rijtjes op het bord en wordt er
klassikaal besproken welk woord er niet bij hoort en waarom die er niet bij hoort.

Wordt deze werkvorm in kleine groepjes gedaan, dan overleggen de groepjes welk woord
er niet bij hoort en waarom. Nadat de leerlingen in groepjes de rijtjes hebben besproken,
worden de rijtjes klassikaal besproken, zodat iedereen het juiste antwoord weet.

Het is ook mogelijk om deze werkvorm in kleine groepjes te doen. Het gaat dan op
dezelfde manier als in kleine groepjes, maar dan overleggen de leerlingen in tweetallen in
plaats van een in een groepje leerlingen.

Beschrijving:
De leerkracht presenteert rijen met woorden die iets met elkaar te maken hebben. En
woord hoort er niet bij. Welk woord? Waarom hoort het er niet bij?

Aandachtspunten:
af met de leerlingen. Dit is wel afhankelijk van de manier waarop deze spelactiviteit
wordt uitgevoerd.

Bron:

P
a
g
i
n
a
6
9

4.7 Een voeldoos




Verzamelen van materialen voor in de voeldoos
Een voeldoos maken

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren materialen en stopt deze materialen in de
voeldoos. De voeldoos moet afgesloten zijn, zodat de leerlingen niet kunnen zien wat
er in zit.

Deze spelactiviteit kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. Het is mogelijk om
de voeldoos klassikaal of in kleine groepjes te doen. Als de voeldoos klassikaal wordt
gedaan, dan duurt deze werkvorm 10 15 minuten, omdat alle kinderen even in de
voeldoos mogen voelen.

Als deze werkvorm in kleine groepjes wordt uitgevoerd, dan moet de leerkracht meerdere
voeldozen maken en duurt de werkvorm 5 10 minuten, omdat meerdere kinderen tegelijk
in de voeldoos kunnen voelen.

Beschrijving:
Een doos met voorwerpen. Leerlingen voelen de voorwerpen in de doos zonder ze te zien
en beschrijven wat ze voelen. De leerlingen raden zelf om welk voorwerp het gaat of
andere leerlingen mogen raden.

Aandachtspunten:
Doordat de leerlingen niet kunnen zien wat er in de voeldoos zit kan het voor sommige
leerlingen erg spannend zijn om met een hand te voelen in de voeldoos. Als deze
leerlingen echt niet willen voelen, dwing ze dan niet om dit toch te doen. De leerling
moet vertrouwen hebben om deze spelactiviteit te kunnen uitvoeren.

Bron:

P
a
g
i
n
a
7
0

4.8 Woorden raden door
vragen stellen




Geen voorbereiding.

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
Deze spelactiviteit kan op verschillende manieren worden uitgevoerd. Het kan zowel
klassikaal als in kleine groepjes worden gespeeld.

Als deze werkvorm klassikaal wordt uitgevoerd dan neemt n leerling een woord in
gedachten en de andere leerlingen proberen door middel van vragen stellen erachter te
komen om welk woord het gaat. Laat leerlingen de vinger op steken en als ze dan een
beurt krijgen, mogen ze antwoord geven. Op deze manier wordt er niet door elkaar heen
geroepen.

Als deze werkvorm in kleine groepjes wordt uitgevoerd dan neemt n leerling in ieder
groepje een woord in gedachten. De andere leerlingen in het groepje proberen door
middel van vragen te stellen erachter te komen welk woord het is.

Beschrijving:
En van de leerlingen neemt een woord in gedachten, de andere leerlingen stellen vragen
die alleen met ja en nee mogen worden beantwoord. Door het stellen van vragen
probeert de groep erachter te komen om welk woord het gaat.

Aandachtspunten:
wordt uitgevoerd.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
1

4.9 Woordslangen maken




Bedenk van te voren op welke manier de woordslang gemaakt moet worden.
Het is ook mogelijk om een onderwerp te bedenken waar de
woordslang over moet gaan. Bijvoorbeeld: dieren of beroepen

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van te voren welke regels er passen bij deze spelactiviteit.
Vervolgens kan de leerkracht er voor kiezen om deze activiteit uit te voeren met de hele
groep of in kleine groepjes. Voordat de leerkracht deze activiteit uitvoert worden de
spelregels klassikaal besproken, ook als de activiteit in kleine groepjes wordt uitgevoerd.

Als de spelactiviteit met de hele groep wordt uitgevoerd, dan is het handig om in een kring
te gaan zitten. Zo kan er met de klok mee een woordslang worden gemaakt. Eerst noemt
de leerkracht een woord en vervolgens een leerling, daarna een andere leerling. Zo gaat
de activiteit door totdat de leerlingen niet meer verder kunnen of dat iedereen is geweest.

Als de spelactiviteit in kleine groepjes wordt uitgevoerd, dan is het handig om in groepjes
te gaan zitten. De leerkracht wijst in ieder groepje een leerling aan dat gaat beginnen met
het maken van de woordslang. De leerling dat er naast zit noemt vervolgens een woord. Zo
wordt er met de klok mee om en om een woord genoemd.

Beschrijving:
Met letters, bijvoorbeeld: chimpansee egel leeuw wasbeer ree (dieren).
Met woorddelen, bijvoorbeeld: paardenstal staldeur deurmat matglas glaswerk
werkman.
In het eerste voorbeeld is het de bedoeling dat met de laatste letter van het woord een
nieuw woord wordt gemaakt en in dit geval moet dat ook een dier zijn.

In het tweede voorbeeld is het de bedoeling dat met het laatste woorddeel van het woord
een nieuw woord moet worden gemaakt. Dat woord moet beginnen met het laatste
woorddeel van het vorige woord.

Aandachtspunten:
Maak van te voren duidelijke afspraken over op welke manier deze spelactiviteit wordt
uitgevoerd.
wordt uitgevoerd.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
2

4.10 Hoort het bij de Paraplu?




Bedenken van een overkoepelend begrip
Bedenken en noteren van woorden die passen bij het overkoepelende begrip
Rood kaartje (voor iedere leerling of voor ieder groepje)
Groen kaartje (voor iedere leerling of voor ieder groepje)

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht bedenkt van te voren welk overkoepelend begrip gebruikt wordt bij deze
spelactiviteit. Vervolgens vertelt de leerkracht aan de leerlingen wat het overkoepelende
begrip is. Vervolgens noemt de leerkracht een woord. Dit woord kan passen bij het
overkoepelende begrip, maar het zou ook kunnen dat het woord er niet bij past. De
leerlingen geven aan of het woord wel of niet bij de paraplu hoort. Dit kan ook door
middel van groene en rode kaartjes aangegeven worden. Het rode kaartje is dat het woord
er niet bij past en het groene kaartje houdt in dat het woord er wel bij past.

Als de leerkracht deze spelactiviteit in kleine groepjes uitvoert, dan gaat het op dezelfde
manier als de klassikale vorm. Alleen de leerlingen overleggen in groepjes of het woord bij
het overkoepelende begrip past of niet. Vervolgens geeft n van de leerlingen in het
groepje het antwoord.

Beschrijving:
Je noemt een overkoepelend begrip. Vraag de leerlingen of de woorden die genoemd
worden passen bij het overkoepelende begrip. Dit spel is eigenlijke en mondelinge variant
van de Woordparaplu.

Tip:
Deze spelactiviteit is goed te combineren met de coperatieve werkvorm Waar / Niet
waar.

Aandachtspunten:
De leerkracht geeft bij de leerlingen aan hoeveel tijd ze hebben om na te denken over
het antwoord, zodat ze weten wanneer ze het kaartje omhoog moeten steken of
wanneer ze het antwoord in gedachten moeten hebben.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
3

4.11 Op een rijtje




Verzamelen van materialen
De materialen in rijen leggen

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren verschillende materialen en legt deze materialen in
rijen in de klas. Zet de leerlingen zo neer dat ze allemaal de materialen kunnen zien. Het
is handig om de leerlingen in rijen voor de materialen neer te zetten, zodat ze allemaal
hetzelfde zien. Als de leerlingen in de kring zitten ziet niet iedere leerling hetzelfde,
omdat iedereen vanuit een andere hoek de materialen bekijkt.

Beschrijving:
Leg de voorwerpen op een rij op de grond. Vraag aan de leerlingen: Wat ligt vooraan, in
het midden, als tweede in de rij, enzovoort. Op deze manier laat de leerkracht de
leerlingen voorwerpen benoemen en leren ze meteen instructiebegrippen kennen als
eerste, laatste, middelste.

Tip:
Deze spelactiviteit is goed te combineren met de grafische modellen Woordentrap en de
Overlapper.

Aandachtspunten:
De leerkracht bespreekt van te voren de materialen met de kinderen, zodat alle
kinderen de materialen al een keer hebben gezien en de naam van het voorwerp al
hebben gehoord. Mocht een leerling niet weten hoe het voorwerp heet, laat de leerling
het voorwerp aanwijzen en de leerkracht benoemt de naam van het voorwerp.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
4

4.12 Het woord in een zin



Aantal kinderen: Tweetallen of individueel

Verzamelen van doelwoorden
Bedenken van een opdracht bij ieder doelwoord
Pen(nen)
Gelinieerd papier

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren een aantal doelwoorden en bedenkt welke
opdrachten de leerlingen krijgen bij de woorden. Deze spelactiviteit kan in tweetallen of
individueel worden uitgevoerd. In tweetallen kunnen de leerlingen met elkaar overleggen
over welke zin ze maken met het doelwoord. Als deze activiteit individueel wordt
uitgevoerd, dan moeten de leerlingen zelfstandig nadenken over de zin die ze maken met
het doelwoord.

Beschrijving:
Hier zijn allerlei varianten te bedenken, bijvoorbeeld:
Wie maakt de langste zin met het woord?
Wie maakt een zin waaruit heel goed duidelijk wordt wat het woord betekend?

Aandachtspunten:
De leerkracht geeft bij de leerlingen aan hoeveel tijd ze hebben om na te denken over
de zin en de zin op te schrijven.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
5

4.13 Woorden gebruiken in een
verhaal




Woordenlijst maken op het bord
Zandloper

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren een aantal woorden en noteert deze woorden op het
bord, zodat alle leerlingen de woorden kunnen zien. Vervolgens kiest de leerkracht een
leerling uit en die leerling vertelt n minuut een verhaaltje. In het verhaaltje worden de
woorden van het bord zo vaak mogelijk gebruikt. De andere leerlingen tellen ondertussen
(hardop) mee als een woord gezegd is. De leerkracht houdt ook bij hoeveel woorden de
leerling heeft genoemd. Vervolgens worden het aantal genoemde woorden besproken.

Beschrijving:
Een leerling vertelt gedurende n minuut een verhaaltje waarin de woorden op het bord
zo vaak mogelijk worden gebruikt. De leerlingen van de klas tellen (hardop) mee als een
woord gezegd is.

Aandachtspunten:
Geef duidelijk een teken wanneer de leerling moet stoppen met het vertellen van het
verhaaltje. Spreek dit van te voren af met de leerlingen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
6

4.14 Songfestival



Aantal kinderen: Groepjes of tweetallen

Selecteren en noteren van woorden

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht selecteert en noteert van te voren een aantal woorden. Met deze woorden
maken de leerlingen een rap of een kort lied. De leerkracht maakt van te voren groepjes
en tweetallen, zodat dit niet ten koste gaat van de effectieve leertijd.

Beschrijving:
Maak in tweetallen of in groepjes een rap of een kort lied met de geselecteerde woorden.
Vervolgens dragen de tweetallen of de groepjes voor wat ze bedacht en gemaakt hebben.

Aandachtspunten:
De leerkracht geeft bij de leerlingen aan hoeveel tijd ze hebben om een rap of een kort
liedje te schrijven.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
7

4.15 Drama



Aantal kinderen: Kleine groepjes


Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht selecteert en noteert van te voren een aantal woorden. Met deze woorden
maken de leerlingen een kort toneelstukje waarin de woorden zo vaak mogelijk naar voren
komen. De leerkracht kan er ook voor kiezen dat de leerlingen de woorden zelf niet mogen
noemen, maar dat de woorden wel omschreven mogen worden. De leerkracht maakt van te
voren groepjes, zodat er geen effectieve leertijd verloren gaat.

Beschrijving:
De leerlinge maken een kort toneelstukje waarin een aantal gegeven woorden van de
grafische modellen zo vaak mogelijk voorkomen. Het spelen kan extra moeilijk gemaakt
worden doordat het woord zelf niet uitgesproken mag worden.

De groepjes laten de toneelstukjes aan elkaar zien, nadat ze de toneelstukjes bedacht en
geoefend hebben.

Aandachtspunten:
De leerkracht geeft bij de leerlingen aan hoeveel tijd ze hebben om kort toneelstukje te
bedenken en te oefenen.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
7
8

4.16 Teken het maar /
Pictionary



Aantal kinderen: Groepjes van vier leerlingen

Potloden
Kleine blaadjes

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht selecteert en noteert van te voren een aantal woorden. Vervolgens maakt de
leerkracht groepjes van vier leerlingen, zodat dit niet tijdens de les hoeft te gebeuren en
de leertijd effectief wordt benut. De leerkracht bespreekt tijdens de les welk stop en
startsignaal deze les wordt gebruikt.

Beschrijving:
De leerkracht verdeelt de klas in groepjes van vier leerlingen. Iedere leerling uit het
groepje kiest een woord. Na het startsignaal beelden alle leerlingen het woord uit met een
tekening. Dan volgt het stopsignaal. Nu laten de leerlingen n voor n hun getekende
woord in het groepje zien. De andere leerlingen proberen het woord te raden.

Aandachtspunten:
De leerkracht geeft bij de leerlingen aan hoeveel tijd ze hebben om een tekening te
maken. De leerkracht laat de leerlingen weten hoe lang ze in het groepje de tijd hebben
om de tekeningen van elkaar te raden.
Geef duidelijk een teken wanneer de leerlingen moeten starten en stoppen. Spreek dit
van te voren af met de leerlingen.

Bron:

P
a
g
i
n
a
7
9

4.17 Verboden woord




Selecteren van woorden of zoeken naar afbeeldingen
Woordstrookjes maken

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht selecteert van te voren een aantal woorden of afbeeldingen en maakt hier
woordstrookjes van. De woorden moeten al een aantal keer aan bod zijn geweest, omdat
de leerlingen de woorden anders niet kunnen omschrijven. De leerkracht geeft iedere
leerling een woordstrookje en de leerlingen lopen door elkaar en zoeken een andere
leerling.

Beschrijving:
De leerlingen krijgen een woordstrookje of een afbeelding en mogen dat niet aan de
andere leerlingen laten zien. De leerlingen zoeken een andere leerling en om de beurt
vertellen ze wat er op hun kaartje te zien is zonder dat ze het woord of een gedeelte van
het woord gebruiken. Heeft de andere leerling het woord geraden? Dan wisselen de
leerlingen van kaartje, steken ze hun hand omhoog met het kaartje en zoeken een nieuw
tweetal op.

Aandachtspunten:

Bron:

P
a
g
i
n
a
8
0

4.18 Wie of wat ben ik?




Woordstroken maken
Iedere woordstrook in een aparte envelop doen
Zandloper

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht maakt van te voren woordstroken en stopt iedere woordstrook in een eigen
envelop. De woorden moeten van te voren al een aantal keer aan bod zijn geweest, anders
kunnen de leerlingen geen antwoorden geven op de vragen die de andere leerling stelt.
Tijdens de activiteit lopen de leerlingen door de klas. Op het teken van de leerkracht
mogen de leerlingen een andere leerling zoeken en kijken bij elkaar in de envelop.
Vervolgens stellen de leerlingen om de beurt n minuut vragen aan elkaar. De leerkracht
houdt de tijd in de gaten.

Beschrijving:
Stop woordstroken in enveloppen. Geef de leerlingen een envelop, laat ze rondlopen en
laat ze op het teken van de leerkracht een partner opzoeken. De ene leerling kijkt in de
envelop van de ander. De ander probeert door middel van vragen stellen erachter te
komen wat of wie hij/zij is. Eerst mag de ene leerling gedurende n minuut vragen
stellen en daarna de andere leerling. Op de vraag mag alleen antwoord gegeven worden
met ja, nee en ik kan er geen antwoord op geven. Na twee minuten geven de
leerlingen de enveloppen terug en zoeken ze een nieuwe partner. Als het woord geraden
is, mag de leerling de envelop houden en mag hij/zij een nieuwe envelop halen bij de
meester of juf.

Aandachtspunten:

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
8
1

4.19 Zelf een verhaaltje maken




Selecteren van woorden of zoeken naar afbeeldingen
Woordstrookjes maken
Pen(nen)
Gelinieerd papier

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren een aantal woorden en zoekt een aantal
afbeeldingen. Van de woorden maakt de leerkracht woordkaartjes. De woorden of de
afbeeldingen moeten al een aantal keer aan bod zijn geweest, zodat de leerlingen de
betekenis weten. Alle woordkaartjes en afbeeldingen worden uitgestald op een tafel.
Iedere leerling kiest een aantal woordkaartjes en/of afbeeldingen uit en vertelt of schrijft
daar een verhaaltje bij.
Aan het einde van deze activiteit lezen een aantal leerlingen de verhaaltjes voor of
vertellen ze het verhaaltje dat ze hebben bedacht.

Beschrijving:
De leerling kiest een aantal plaatjes of woordkaartjes en vertel of schrijf er een verhaaltje
bij.

Aandachtspunten:

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
8
2

4.20 Verhaallijn



Aantal kinderen: Tweetallen

Verzamelen van woorden en afbeeldingen
Touw
Pen(nen) of potloden
Lege blaadjes
Fotocamera

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren woorden en afbeeldingen. Voordat deze activiteit
gestart wordt, legt de leerkracht een touw op de grond, zodat dit de lijn voor het verhaal
vormt. De leerkracht maakt van te voren tweetallen, zodat de leertijd effectief gebruikt
wordt. Na afloop van de activiteit maakt de leerkracht een foto, zodat de verhaallijn op
een ander moment nog besproken kan worden.

Beschrijving:
De leerlingen maken in tweetallen met behulp van een aantal woorden een verhaal. De
leerkracht kan daarvoor een touw (de lijn) op de grond neerleggen en de leerlingen
woordjes (en/of afbeeldingen) op de lijn laten leggen, die als houvast dienen voor het
vertellen van het verhaal. Als de leerlingen bepaalde begrippen/episodes zelf verzinnen,
dan kunnen ze hier natuurlijk een tekening of een woord bij maken. De leerkracht legt na
afloop de lijn vast met een foto.

Aandachtspunten:

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
8
3

4.21 Beeld maar uit



Aantal kinderen: Groepjes van vier leerlingen

Verzamelen van woorden en/of afbeeldingen
Kaartjes maken van de woorden en/of afbeeldingen

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren woorden en/of afbeeldingen. Deze woorden of de
betekenis van de afbeeldingen moeten al een aantal keer aan bod zijn geweest, zodat de
leerlingen begrijpen wat de woorden en/of afbeeldingen inhouden. De leerkracht maakt
van te voren groepjes van vier, zodat de leertijd effectief wordt gebruikt.

Beschrijving:
Deze activiteit wordt gedaan in groepjes van vier leerlingen. De nummers n van ieder
groepje komen bij de leerkracht en krijgen een kaartje met een woord of afbeelding.
Vervolgens gaan de leerlingen terug naar hun groepje en beelden het woord uit. Er mag
niet gesproken worden tijdens het uitbeelden. Als iemand het woord heeft geraden mag
nummer twee een nieuw kaartje halen bij de leerkracht. Welk groepje heeft de meeste
woorden of het snelst vier woorden uitgebeeld? Een variant hierop is het spelen van het
spel Hints.

Aandachtspunten:

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
8
4

4.22 Quiz maar raak!



Aantal kinderen: Tweetallen of individueel

Verzamelen van woorden
De woorden op het bord noteren
Lege blaadjes

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren een aantal woorden. Deze woorden kan de leerkracht
halen uit de Woordenstarter of de Verzamelplaats. Vervolgens bedenkt de leerkracht
welke beschrijvingen bij de woorden passen en in welke volgorde de beschrijvingen aan de
leerlingen worden verteld. Het is handig om dit van te voren op een blaadje te noteren,
zodat er geen discussie kan ontstaan tijdens het nakijken.

Beschrijving:
De leerkracht schrijft een aantal woorden op het bord. Deze woorden kunnen gehaald
worden uit de Woordenstarter of de Verzamelplaats. De leerkracht geeft elk woord een
nummer en laat de leerlingen een rijtje van a tot en met j (of minder) opschrijven.
Vervolgens geeft de leerkracht een omschrijving van een woord op het bord. De leerlingen
schrijven bij elke letter op hun lijstje het nummer van het woord uit de omschrijving. Op
deze manier worden tien (of minder) omschrijvingen uitgewerkt. Tot slot wordt het samen
nagekeken. Welke letters, woorden en omschrijvingen horen bij elkaar?

Aandachtspunten:
De leerkracht laat de leerlingen weten hoe lang ze de tijd hebben om na te denken over
hun antwoord en het antwoord op te schrijven. Zodra de tijd voorbij is geeft de
leerkracht dit aan. De leerlingen leggen de pen of het potlood neer.

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
8
5

4.23 Woordbingo




Verzamelen van ongeveer twintig woorden
Ieder woord krijgt een apart kaartje
Lege blaadjes

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren ongeveer twintig doelwoorden. Ieder doelwoord
wordt apart op een kaartje geschreven. Het is verstandig om de betekenis erbij te
schrijven, want de betekenis wordt voorgelezen bij de bingo. De woorden moeten eerder
aan bod zijn geweest, zodat de leerlingen al vaker met de woorden hebben kunnen
oefenen. Als de leerlingen de woorden al vaker hebben geoefend kunnen ze de
omschrijving bij het juiste woord kiezen.

Beschrijving:
De leerkracht heeft een set van ongeveer twintig kaartjes waarop de doelwoorden staan.
De doelwoorden staan ook op het bord geschreven. De leerlingen schrijven op een blaadje
vijf doelwoorden, die ze zelf mogen kiezen uit de woorden die op het bord staan. De
leerkracht kiest willekeurig een kaartje uit de stapel en leest de betekenis voor (of wijst
het aan, doet het voor, geeft een contextzin of een deel van de Woordentrap). De
leerlingen moeten de woorden herkennen en aanstrepen als dat woord op hun blaadje
staat. Als een leerling alle woorden heeft aangestreept dan mag hij of zij Bingo roepen.

Aandachtspunten:
Geef de leerlingen even de tijd om na te denken, voordat ze het woord aanstrepen. Als
het woord eenmaal is aangestreept is het lastig om de streep weer te verwijderen.

Bron:

P
a
g
i
n
a
8
6

4.24 Draai maar om




Verzamelen van woorden of afbeeldingen
Ieder woord of afbeelding krijgt een eigen kaartje
Overzichtskaarten maken

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren woorden of afbeeldingen. De betekenis van de
woorden moet al op een ander moment aan de orde zijn geweest, anders kunnen de
leerlingen de woorden niet omschrijven. De leerkracht maakt van te voren kleine groepjes
of tweetallen, zodat de leertijd effectief wordt gebruikt.

Beschrijving:
Dit spel wordt gespeeld in tweetallen of in een klein groepje. Dit spel wordt gespeeld met
behulp van een stapeltje kaarten met een afbeelding of een woord en een overzichtskaart
waarop de afbeeldingen staan. Een leerling trekt een kaartje en vertelt drie dingen over
het onderwerp. De andere leerling kruist de afbeelding of het woord aan als die op de
overzichtskaart staat. Hierna wordt het kaartje omgedraaid. Heeft de leerling het goed,
dan krijgt hij of zij het kaartje; zo niet, dan wordt er een apart stapeltje van gemaakt.
Het spel kan ook gespeeld worden zonder overzichtskaart. Het is dan wel een stuk lastiger
om het woord te raden.

Aandachtspunten:
Geef duidelijk een teken wanneer de leerlingen moeten stoppen. Spreek dit

Bron:
Op woordenjacht

P
a
g
i
n
a
8
7

4.25 Woordmemory



Aantal kinderen: Kleine groepjes (2 tot 5 leerlingen)

Verzamelen van woorden en/of afbeeldingen
Memorykaartjes maken

Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren woorden en/of afbeeldingen. Vervolgens maakt de
leerkracht van ieder woord en/of iedere afbeelding een apart memory kaartje. De
leerkracht maakt van te voren groepjes, zodat de leertijd effectief wordt gebruikt.

Beschrijving:
De leerkracht maakt een set kaartjes. Op de helft van de kaartjes worden woorden
geschreven. Op de andere helft van de kaartjes wordt een plaatje van de woorden geplakt
(eenvoudige variant) of wordt een definitie van het woord geschreven (moeilijke variant).
Tijdens het spel liggen de kaartjes met de onbeschreven kant naar boven. De leerlingen
draaien om de beurt twee kaartjes om en zoeken naar kaartjes die bij elkaar horen. Wie
de meeste setjes heeft, heeft gewonnen.

Aandachtspunten:

Bron:

P
a
g
i
n
a
8
8

4.26 Sorteren





Bijlage(n):
Geen bijlagen.

Organisatie:
De leerkracht verzamelt van te voren doelwoorden of themawoorden en maakt van ieder
woord een strookje. Vervolgens stop de leerkracht de strookjes in een bakje of in een
envelop, zodat de leerlingen de woorden kunnen sorteren.

Beschrijving:
De leerlingen sorteren een serie woorden in rijtjes die bij elkaar horen. De leerlingen
mogen zelf criteria bedenken waarop ze de woorden willen sorteren. Bijvoorbeeld:
doewoorden, woorden die gevoel uitdrukken, woorden waar je de voor kan zetten,
woorden die vrolijkheid uitdrukken, deftige of ordinaire woorden, enzovoort. Eventueel
kan de leerkracht de andere leerlingen laten raden naar het gemeenschappelijke element.

Aandachtspunten:

Bron:

P
a
g
i
n
a
8
9

4.27 Zinnen maken met
woorden



Aantal kinderen: Kleine groepjes

Selecteren van woorden
Format zinnen maken met woorden
Dobbelstenen
Pennen in verschillende kleuren

Bijlage(n):
- Format Zinnen maken met woorden Pagina 115

Organisatie:
Deze activiteit kan pas worden uitgevoerd, als de leerlingen voldoende ervaring hebben
met creatief schrijven. De leerkracht selecteert een aantal woorden, eventueel samen met
de leerlingen. Deze activiteit is makkelijker wanneer de leerkracht kiest voor zelfstandige
naamwoorden. Het moeten in ieder geval woorden zijn, die eerder zijn aangeboden en
verduidelijkt en waarmee de leerlingen al verschillende keren hebben geoefend. Ze de
woorden geordend in categorien op de woordmuur. Verdeel de klas in groepjes en geef
ieder groepje een kopie van het Format Zinnen maken met woorden, een dobbelsteen en
pennen in verschillende kleuren. Elk groepslid krijgt een eigen kleur.

Beschrijving:
Elk groepje maakt samen een verhaal. Om de beurt gooit een leerling met de dobbelsteen.
Het aantal ogen op de dobbelsteen bepaalt welk woord de leerling
krijgt. De leerling maakt met dat woord een zin, die hij in zijn eigen kleur op het
kopieerblad schrijft. De zin moet natuurlijk aansluiten bij de zinnen die er al staan, want
het moet een goed verhaal worden.

Stimuleer de kinderen om tijdens het spel gebruik temaken van de informatie op de
woordmuur. Aan het eind moet ieder lid van de groep het verhaal kunnen voorlezen. Wie
er niet zeker van is of hij dat kan, oefent dat eerst van te voren. Klassikaal worden een
paar beurten gegeven.

Een variatie op deze werkvorm is dat de leerkracht eerst twee woorden vaststelt en de
leerlingen in het groepje samen de andere woorden laat bepalen.

Het spel kan op de volgende manieren gemakkelijker worden gemaakt:
De leerlingen maken niet samen een verhaal, maar schrijven om de beurt een losse zin
op.
Iedere leerling mag twee zinnen maken. In n van de twee zinnen moet het woord
staan dat hij heeft gekregen.
Je mag een keer je beurt overslaan.

P
a
g
i
n
a
9
0

De leerlingen gebruiken geen dobbelsteen, maar kiezen zelf een woord. Ze strepen het
woord door dat al is geweest.
De lijst met woorden is langer; er is meer keus.

Aandachtspunten:

Bron:
Woordenschatontwikkeling Werkwijzen voor groep 1 4 van de basisschool.

P
a
g
i
n
a
9
1

4.28 Woordvindingsoefening




Selecteren van woorden (tenzij het bestaande format wordt gebruikt)
Dobbelsteen

Bijlage(n):
- Format Woordvindingsoefening Pagina 116
- Format Woordvindingsoefening leeg Pagina 117

Organisatie:
De leerkracht vult het format Woordvindingsoefening in of maakt gebruik van het
bestaande format. De leerkracht zet het format op het bord, zodat alle leerlingen kunnen
zien. De leerkracht kiest een leerling uit, zodat deze leerling twee keer met de
dobbelsteen kan gooien. De leerling gooit twee keer met de dobbelsteen en de getallen die
de leerling gooit zijn bepalend voor op welk trefwoord geassocieerd gaat worden.

Beschrijving:
Een van de leerlingen gooit twee keer met de dobbelsteen. Hierdoor wordt het trefwoord
bepaald voor het associren. De bedoeling is om woorden bij de categorie te bedenken en
deze te benoemen.

Aandachtspunten:

P
a
g
i
n
a
9
2

P
a
g
i
n
a
9
3

Literatuurlijst

Digidact (n.d.) Diepere woordkennis. Verkregen op 31 maart, 2014, van
http://taaluniecentrum-nvt.org/materialenbank/newPackage/diepere_woordkennis.html

Duerings, J., Linden, B. van der, Schuurs, U., & Strating, H. (2011) Op woordenjacht.
Apeldoorn: Garant.

Kagan, S. (2010). Coperatieve leerstrategien.Vlissingen: Bazalt.

Kienstra, M. (2003). Woordenschatontwikkeling. Werkwijzen voor groep 1 -4 van de
basisschool. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands.

Taalpilots (2009). Kwaliteitskaarten woordenschat. Verkregen op 31 maart, 2014, van
file:///D:/Mijn%20gegevens/Downloads/Woordenschat_PO_Bijlage2_Kwaliteitskaarten_W
oordenschat_gebundeld%20(2).pdf

P
a
g
i
n
a
9
4

P
a
g
i
n
a
9
5

5. Bijlagen

P
a
g
i
n
a
9
6

P
a
g
i
n
a
9
7

5.1 Format Woordposter

Doelwoord

Zin met het woord:

Spreekwoord of gezegde:
Doelwoord
Betekenis:

P
a
g
i
n
a
9
8

5.2 Format Persoonlijk
woordenboek

Mijn naam is: Datum:

Mijn nieuwe woord is:

De eerste letter van het
woord:

Wat is de betekenis van het woord?

Bedenk een zin met het woord.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Maak een tekening van het woord.

Maak een woordveld bij het woord.

P
a
g
i
n
a
9
9

5.3 Format Groepswoordenboek


Mijn nieuwe woord is:

De eerste letter van het
woord:

Wat is de betekenis van het woord?

Bedenk een zin met het woord.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Maak een tekening van het woord.

Maak een woordveld bij het woord.

P
a
g
i
n
a
1
0
0

5.4 Format Spreekwoordenboek


Het nieuwe spreekwoord of gezegde is:

Wat is de betekenis van het spreekwoord of gezegde:

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Bedenk een zin met het spreekwoord of gezegde:

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Maak een tekening van het spreekwoord of gezegde:

De herkomst van het spreekwoord of gezegde:

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

P
a
g
i
n
a
1
0
1

5.5 Verhaal Niksmonster
Niksmonster
Auteur: Paul de Maat
Ver weg ligt Monsterland.
Daar wonen de monsters
Dikke en dunne
monsters.
Alle monsters.

Al die monsters moeten
eten.
Geen brood.
Nee.
Je hebt het
Papiermonster.
Papiermonster eet
papier.
Je hebt Houtmonster. Die
eet hout.
Je hebt
Steentjesmonster.
En Bellenblaasmonster.
En nog veel meer
monsters.

Dit verhaal gaat over
Niksmonster.
Niksmonster is niet blij.
Want hij weet niet wat
voor monster hij is.
Hij weet niet wat hij
moet eten.
Hier zegt
Papiermonster. Probeer
papier.
Maar papier lust hij niet.
En hout ook niet.
En steentjes en
bellenblaasbellen ook
niet.

Zo zit Niksmonster in zijn
huis.
Hij voelt zich niet lekker.
Want hij heeft honger.
Ik heb honger, denkt het
monster.
Dat is erg.

Maar dat is niet alleen
erg.
Er is nog iets.
Ik weet niet wat ik moet
doen, denkt Niksmonster.
Ik weet niet wat ik moet
eten.
Als ik het weet, kan ik
eten.
Maar ik weet het niet.
En dus heb ik honger.

Het monster belt zijn
vriend.
Want zijn vriend is slim.
Zijn vriend is
Sommenmonster.
Hij eet rekensommen.
Alleen sommen met een
goed antwoord.
Foute sommen lust hij
niet.
Daarom is
Sommenmonster ook zo
slim.
Kun je mij helpen?
Vraagt het monster aan
zijn vriend.
Weet jij wat ik moet
eten?
Kom maar langs, zegt
Sommenmonster.
Dan kunnen we samen
denken.

Monster komt bij zijn
vriend.
Ga maar zitten, zegt
Sommenmonster.
Ga maar zitten op de
canap.
Monster blijft staan.
Wat zegt
Sommenmonster nou?
Hij begrijpt hem niet.
Ga maar zitten, zegt
Sommenmonster weer.
Op de bank.
O op de bank, zegt
Niksmonster.

Ja, zegt
Sommenmonster.
Ik zei canap.
Maar dat is hetzelfde
Canap is hetzelfde als
bank.
Niksmonster gaat zitten.
Hij denkt.
Canap.
O.
Sommenmonster komt
erbij zitten.
Dus jij hebt een
probleem, zegt
Sommenmonster.
Niksmonster denkt weer.
Een probleem.
Wat is dat?
Wat is een probleem?
Eh, zegt Niksmonster.
Kan best dat ik een
probleem heb.
Maar ik heb het niet bij
me.
Het ligt thuis, denk ik.
Sommenmonster lacht.
Jij weet niet wat dat is
natuurlijk.
Jij weet niet wat
probleem betekent.
Nee, zegt Niksmonster.
Ik zal zeggen wat jouw
probleem is, zegt
Sommenmonster.
Jij weet niet wat je
moet eten.
Jij weet niet wie je bent.
Dat is een groot
probleem.
Met zon probleem kun je
niet leven.
Niksmonster kijkt naar de
grond.
Zo is het, denkt hij.
Ik weet niet veel.
Sommige dingen weet ik
wel, zegt hij.
Ik zit op de ca ca
Canap zegt
Sommenmonster.

P
a
g
i
n
a
1
0
2

Ja, zegt Niksmonster.
Canap. Dat weet ik.
Goed zo, zegt
Sommenmonster.
Maar je wat het bijna
weer vergeten.
Weet jij wat je moet
doen met een nieuw
woord? Je moet het
proeven.
Heel goed proeven.
In je mond nemen en
voelen hoe het smaakt.
Kan dat? vraagt
Niksmonster.
Sommenmonster knikt.
Niet verder vertellen
zegt Sommenmonster.
Maar ik doe het ook wel
eens. Als toetje.
Ik eet eerst wat sommen.
En daarna proef ik een
nieuw woord.
Dat kan heel lekker zijn.
Laat mij eens proberen,
zegt Niksmonster.
Zeg dat woord nog
eens.
Canap, zegt
Sommenmonster.
Niksmonster hapt.
Het woord zit in zijn
mond.
Mmm, lekker.
Hij proeft het aan alle
kanten.
Ca-na-p.
Mmm! Slik!
O, zegt Niksmonster.
Ik heb het doorgeslikt.
En, zegt
Sommenmonster.
Was het lekker?
Niksmonster knikt.
Wil je nog een woord?,
vraagt Sommenmonster.
Monster knikt weer.
Hij wijst naar de grond.
Tapijt zegt
Sommenmonster.
Niksmonster hapt en
proeft.
En slikt dan.
Mmm, zegt hij.
Nog n.
Niksmonster wijst naar
de lamp aan de muur.
Schemerlamp, zegt
Sommenmonster.
Een schemerlamp aan de
wand.
Niksmonster proeft
schemerlamp. En slikt.
Hij proeft wand. En slikt.
Mmm!
Ik heb gegeten, roept
hij.
Ik lust woorden!
Niksmonster is blij.
Sommenmonster ook.
Nu weet je wie je bent,
zegt Sommenmonster.
Niksmonster denkt.
Ja!, zegt hij.
Woordenmonster!
Ik ben een
Woordenmonster.

Woordenmonster gaat
weer naar huis.
Hij doet zijn
schemerlamp aan.
Hij doet zijn schoenen
uit.
En loop op zijn sokken
over het zachte tapijt.
Hij kijkt even naar een
mooi schilderij aan de
wand.
Dan gaat hij lekker
liggen. Op zijn eigen
canap.

Woordenmonster is blij.
Hij weet wie hij is.

P
a
g
i
n
a
1
0
3

5.6 Opdrachtenbord
Draai maar raak

P
a
g
i
n
a
1
0
4

5.7 Format woordkaartjes bij
Draai maar raak

P
a
g
i
n
a
1
0
5

5.8 Format woordkaartjes bij
Woordenschatdoosjes

P
a
g
i
n
a
1
0
6

5.9 Format Woordenwolk

P
a
g
i
n
a
1
0
7

5.10 Format Woordenweb

P
a
g
i
n
a
1
0
8

5.11 Format Kenmerkenspin

P
a
g
i
n
a
1
0
9

5.12 Format Woordenparaplu

P
a
g
i
n
a
1
1
0

5.13 Format Woordentrap

P
a
g
i
n
a
1
1
1

5.14 Format Overlapper

P
a
g
i
n
a
1
1
2

5.15 Format Woorddriehoekje

P
a
g
i
n
a
1
1
3

5.16 Format Woordkast

P
a
g
i
n
a
1
1
4

5.17 Format Kenmerkenmatrix

P
a
g
i
n
a
1
1
5

5.18 Format Zinnen maken met
woorden
De woorden
1.

4. 7. 10.
2.

5. 8. 11.
3.

6. 9. 12.
Het verhaal

P
a
g
i
n
a
1
1
6

5.19 Format
Woordvindingsoefening

1. 2. 3. 4. 5. 6.
1.

lichaam

beroep

gebouw

keuken

dieren

zomer
2.

sport

auto

lente

stad

herfst

sprookjes
3.

verkeer

drinken

huis

tuin

televisie

station
4.

fruit

meubels

gereedschap

zwemmen

ziek zijn

bakker
5.

kleding

hobby

het weer

groente

namen

school
6.

ruzie

feest

baby

winter

markt

badkamer

P
a
g
i
n
a
1
1
7

5.20 Format
Woordvindingsoefening leeg

1. 2. 3. 4. 5. 6.
1.

2.

3.

4.

5.

6.

P
a
g
i
n
a
1
1
8

P
a
g
i
n
a
1
1
9

5.21 Poster Binnen Buitenkring

P
a
g
i
n
a
1
2
0

5.22 Poster Zoek iemand die

P
a
g
i
n
a
1
2
1

5.23 Poster Waar / Niet waar

P
a
g
i
n
a
1
2
2

5.24 Poster TweePraat

P
a
g
i
n
a
1
2
3

5.25 Poster TweeVergelijk

P
a
g
i
n
a
1
2
4

5.26 Poster Tweetal coach

P
a
g
i
n
a
1
2
5

Werkvormenmap Versie 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Werkvormenmap Versie 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

P

You might also like