Werken Aan Duurzaam Ondernemen (GOM 2006)

GO
WEST-VLAANDEREN
Organisatie voor streekontwikkeling
‘Werken aan duurzaam

ondernemen’
Januari 2006 Infogids voor bedrijven

“Werken aan duurzaam ondernemen”:
uw infogids in het landschap van duurzaam ondernemen
‘Duurzaam ondernemen’, raakt u er nog wijs uit?
Hebt u vragen rond het concept ‘duurzaam ondernemen’?
Vraagt u zich af hoe u uw bedrijfsbeleid kan verduurzamen?
Bent u op zoek naar inspirerende informatiebronnen?
Deze gids maakt u wegwijs in de overvloed aan informatie die er voor bedrijven bestaat!
Daarnaast kunnen de medewerkers van de GOM - West-Vlaanderen u ook een handje helpen.
Deze infogids richt zich tot KMO’s en grote ondernemingen die ‘duurzaam ondernemen’ willen leren
kennen of hun beleid verder willen uitbouwen.
Na een korte schets van het concept en het relevante beleid worden enkele kapstokken aangeboden om
te werken rond ‘duurzaam ondernemen’. Een heleboel bestaande evaluatie-instrumenten en
informatiebronnen helpen u ‘duurzaam ondernemen’ te leren kennen en ermee van start te gaan. De
referenties bieden ook inspiratie voor de concrete verbetering van het bedrijfsbeleid. Het is niet de
bedoeling exhaustief te zijn, maar om wat klaarheid te scheppen in de wirwar aan info die er voor
bedrijven bestaat. Er worden ook enkele algemene tips meegegeven voor beginnende bedrijven. Tot
slot worden interessante subsidies belicht.
Bij de bespreking van de tools en handboeken wordt steeds de benaming overgenomen die door de
initiatiefnemer gebruikt wordt (Duurzaam Ondernemen (DO) of Maatschappelijk Verantwoord
Ondernemen (MVO) of Corporate Social Responsability (CSR)).
Hebt u ervaringen met de referenties die opgenomen zijn in deze gids of kent u andere nuttige
referenties? Laat het ons weten!
Contact:
Eefje Hernalsteen, Projectcoördinator Duurzaam Ondernemen: eefje.hernalsteen@gomwvl.be of 050-36
71 10
GOM – West-Vlaanderen, Baron Ruzettelaan 33, 8310 Assebroek/Brugge, 050-36 71 00,
www.gomwvl.be
Een digitale versie van deze infogids is beschikbaar op www.gomwvl.be. De digitale versie zal
regelmatig geactualiseerd worden.
Deze gids kwam tot stand met de steun van de Vlaamse overheid.
1 Inleiding..................................................................................................3
1.1 Duurzaam ondernemen, wat betekent dit voor mijn bedrijf?......................................................... 3
1.2 Algemeen kader: people, planet en profit ...................................................................................... 3
1.3 Belangrijke elementen van duurzaam ondernemen ....................................................................... 4
1.4 Duurzaam ondernemen, een zaak van…iedereen! ......................................................................... 5
1.5 Duurzaam ondernemen, de sleutel tot continuïteit in uw bedrijf!.................................................. 5
2 Beleidsaspecten van het duurzaam ondernemen ................................7
2.1 Beleid inzake duurzame ontwikkeling ........................................................................................... 7
2.2 Beleid inzake duurzaam ondernemen bij bedrijven ....................................................................... 8
3 Enkele kapstokken om duurzaam ondernemen vorm te geven.......12
3.1 U wilt starten maar weet niet hoe?.............................................................................................. 12
3.2 Welke thema’s uit de 3 P’s zijn voor uw bedrijf geschikt?......................................................... 12
3.3 U bent al een tijdje bezig met DO en u wilt weten waar u staat en welke verbeteracties u
nog kan ondernemen?................................................................................................................... 13
3.4 U wilt inspiratie opdoen? U wilt leren van andere bedrijven? ................................................ 13
3.5 U zoekt een structuur om uw DO-acties te verankeren in uw bedrijfsbeleid, inclusief
geschikte meetindicatoren? .......................................................................................................... 13
3.6 U wilt uw prestaties naar buiten brengen en u zoekt info over communicatie en
rapportage? ................................................................................................................................. 14
3.7 U zoekt de tekst van vaak geciteerde richtlijnen, labels, standaarden en gedragscodes
in verband met DO?...................................................................................................................... 14
3.8 U wilt meer weten over het verband met ethische beleggingsfondsen en investeerders?.......... 14
3.9 U zoekt hulp om een bepaalde actie concreet uit te werken?.................................................... 15
4 Gouden regels voor beginnende bedrijven........................................16
5 Subsidies ...............................................................................................17
5.1 Adviescheques van de Vlaamse overheid .................................................................................... 17
5.2 Tewerkstellingsmaatregelen......................................................................................................... 18
5.3 +Premie ........................................................................................................................................ 18
5.4 Ecologiepremie............................................................................................................................. 18
6 Wat kan de GOM voor u betekenen? ................................................20
6.1 Activiteiten ................................................................................................................................... 20
6.2 Contactpersonen ........................................................................................................................... 21
7 REFERENTIES...................................................................................22
“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 2

1 Inleiding
1.1 Duurzaam ondernemen, wat betekent dit voor mijn bedrijf?
Evenveel visies op “Duurzaam ondernemen is ontstaan uit het duurzaamheidsprincipe en houden

duurzaam de wil een goede relatie op te bouwen niet alleen rekening met functionele en
ondernemen als met de buurt. Het vormt de ‘license to economische aspecten, maar ook met
operate’. Het ‘Sustainability veiligheids- en milieuaspecten.”
er bedrijven zijn
Management System’ (SMS) is de (Deceuninck, Gits).
ruggegraat van de gestructureerde
Deze voorbeelden schetsen dat er
aanpak en de integratie van
verschillende invullingen gegeven
duurzaamheid in de hele bedrijfsvoering.
kunnen worden aan het concept
Genencor steunt verschillende buurt-
initiatieven, zoals het buurtfeest en de ‘duurzaam ondernemen’. De
gehandicaptenorganisatie Oranje. Er is specifieke omstandigheden en het
een actieve uitbouw van goede draagvlak binnen het bedrijf zijn in
buurtrelaties door de lawaai- en grote mate bepalend. Eigenlijk
geurbestrijding en de communicatie er bestaan er evenveel definities van
rond.” (Genencor, Brugge). duurzaam ondernemen als er
“Wie vandaag onvoldoende aandacht bedrijven zijn.
besteedt aan zorgsystemen, kan morgen
Eén ding staat vast: bedrijven kunnen
niet overleven! Duurzaam ondernemen
het, bedrijven doen het én bedrijven
is de evenwichtige samenhang tussen
halen er voordeel uit!
Mens, Omgeving, Economie, Kwaliteit en
Veiligheid. Aankopen gebeuren volgens
1.2 Algemeen kader: people, planet en profit
De triple ‘Duurzaam ondernemen’ is een niet negatief, de vraag is echter hoe

bottom-line strategie die de aandacht voor de de bedrijven winst maken (bv. gaat
economische, milieu- en sociale dit ten koste van het milieu?) en wat
impact inbouwt in het bedrijfs- er met de winst gedaan wordt (bv.
beleid. wordt de winst geïnvesteerd in
De drie dimensies ‘maatschappij’, opleidingen voor medewerkers?)
‘milieu’ en ‘economie’ (people, planet Andere benamingen die gebruikt
en profit = de 3 P’s = triple bottom- worden naast Duurzaam
line) worden in hun geheel beschouwd Ondernemen (DO), zijn
en moeten in evenwicht zijn. De groei Maatschappelijk Verantwoord(elijk)
van een duurzame onderneming Ondernemen (MVO), sociale
situeert zich dus op de drie vlakken, verantwoordelijkheid van bedrijven
zonder de toekomst van één van de of Bedrijfsethiek. In het Engels
drie dimensies in het gedrang te spreekt men van “Corporate Social
brengen. Winst maken is hierbij Responsibility” (CSR).
People-Planet- Duurzaam ondernemen besteedt aan- schap, personeelsvoorzieningen,
Profit dacht aan een evenwichtige verdeling gelijke kansen, leveranciers-
tussen ‘profit’, ‘people’ en ‘planet’. relaties…
! ‘Profit’ = de zorg voor de ! ‘Planet’ = de zorg voor en de
financieel gerelateerde verdiensten omgang met de ecologische kwaliteit
van de onder-neming. van de leefomgeving
Bv.: winst, omzet, loonbeleid, giften Bv.: voorkomen van emissies naar
aan de gemeenschap, tewerkstelling… water, lucht en bodem, vermindering
van afvalproductie, mobiliteit,
! ‘People’ = de zorg voor het welzijn
beperken van grond- en hulpstof-
van de mensen die direct of indirect
verbruik, rationeel energieverbruik,
betrokken zijn bij de onderneming.
procesoptimalisatie…
Bv.: opleiding van medewerkers,
arbeidsvoorwaarden, medezeggen-
1.3 Belangrijke elementen van duurzaam ondernemen
Duurzaam onder- Bij het denken en werken rond processen binnen de onderneming
nemen, meer dan duurzaam ondernemen is het belang- efficiënter georganiseerd, door-
enkel aandacht rijk aandacht te hebben voor volgende zichtiger gemaakt en geobjectiveerd;
voor de 3 P’s aspecten:
! een open en eerlijke communi-
! vrijwillig engagement;
catie met de stakeholders. Een
! verder gaan dan wettelijk ver- stakeholder of betrokken partij is
plicht; elke persoon, bevolkingsgroep of
organisatie die invloed op de
! het langetermijndenken: duur-
bedrijfsactiviteiten uitoefent of door
zaam ondernemen is pro-actief
de bedrijfsactiviteiten wordt
inspelen op de maatschappelijke vraag
beïnvloed. Er is sprake van interne
naar meer evenwicht tussen economie
(bijvoorbeeld werknemers) en
en de kwaliteit van het leven en de
externe betrokken partijen (bv.
omgeving. De vraag die men zich
klanten, leveranciers, aandeel-
moet stellen is of instant voordelen
houders, financierders, NGO’s en de
ook voordelen zijn op langere
plaatselijke gemeenschap);
termijn?;
! het continu verbeteren:
! transparantie: ondernemingen
duurzaam ondernemen wordt
geven aan waar zij voor staan en op
beschouwd als een groeiproces
welke manier zij ondernemen. Meestal
waarbij het continu verbeteren, in de
zit dit vervat in de missie van de
vorm van de Deming-cirkel (Plan-
onderneming. Ook deugdelijk bestuur
Do-Check-Act), belangrijk is.
of ‘corporate governance’ kan de
Duurzaam ondernemen is nooit af;
transparantie bevorderen. Via
deugdelijk bestuur worden nl. de
bestuursstructuur en besluitvormings-

! het ketenbeheer: er wordt rekening een eerlijke en milieuvriendelijke
gehouden met de hele levenscyclus manier geproduceerd zijn, hebben
van een product (verwerken van een grotere kans op overleven in de
grondstoffen, transport, productie van toekomst.
goederen, distributie tot eindgebruik).
Kortom, een duurzame ondernemer
Kinderarbeid bij het verwerken van de
zegt wat hij doet, zegt waarom hij
grondstoffen of een milieubelastend
doet wat hij doet én doet wat hij
eindproduct zijn uit den boze.
zegt.
Toeleveranciers van producten die op
1.4 Duurzaam ondernemen, een zaak van…iedereen!
Top down & Om tot een succesvolle integratie van betrokkenheid en gedragenheid te
bottom up. duurzaam ondernemen in het creëren (bottom up stroom).
bedrijfsbeleid te komen, moeten Sommige bedrijven stellen een
acties gedragen worden door het Corporate Social Responsability-
hele bedrijf. Als de algemene manager aan, maar meestal is het de
directie zich niet inlaat met een DO- algemeen directeur, de HR-manager,
project, kan een bedrijf niet beweren de communicatiemanager en/of de
dat het beschikt over een DO- milieuverantwoordelijke die instaat
strategie (top down stroom). voor de DO-strategie en de imple-
Anderzijds moet het DO-project ook mentatie ervan (MVO-barometer
tot de werkvloer doordringen om 2005, Business & Society Belgium).
1.5 Duurzaam ondernemen, de sleutel tot continuïteit in uw bedrijf!
De investeringen ! De consumenten worden bewuster bedrijfsvoering produceert bv.

in duurzaam en de vraag naar duurzame producten minder afval en verbruikt minder
ondernemen stijgt, zodat het aanleveren van deze water en energie.
leveren u op producten zorgt voor een con-
! De druk vanuit de maatschappij
termijn voordeel currentiële voorsprong. Wilt u
wordt steeds groter. Stakeholders
op competitief blijven, dan moet u zich
zijn mondiger en stellen vragen.
blijvend aanpassen aan de nieuwe
Rekening houdende met hun
vereisten van markt en maatschappij.
bekommernissen, kunnen negatieve
De open dialoog met stakeholders stelt
reacties uit uw omgeving vermeden
duurzame bedrijven in staat nieuwe
worden (bv. indiening van
markten aan te boren die perfect
milieuklachten en bezwaren bij het
inspelen op de verwachtingen van de
bekomen van een milieuvergunning,
stakeholders.
klanten protesteren tegen exuberante
! Duurzaam ondernemen levert
vergoedingen van topmanagers…).
besparingen op. Een efficiëntere

! Een duurzame onderneming Maatschappelijk Verantwoord
verwerft erkenning en respect. Een Investeren (MVI) wordt beschouwd
goede reputatie schept vertrouwen en als één van de belangrijkste
vergroot finaal uw afzetmogelijk- instrumenten om duurzaam onder-
heden. De reputatie komt ook het nemen aan te moedigen. MVI stelt
aantal spontane sollicitaties ten goede. aanzienlijke middelen ter
beschikking aan duurzame bedrijven.
! Gemotiveerde medewerkers
ondersteunen het bedrijf, gaan
spontaan verbeteringsvoorstellen Maatschappelijke acceptatie (ver-
formuleren, zijn minder ziek, zullen trouwen van alle stakeholders) en
minder snel ander werk zoeken een goede reputatie zijn belangrijke
(daling van het personeelsverloop), continuïteitsvoorwaarden. Ze
willen zich graag bijscholen, trekken zorgen voor een toename in de
andere werknemers aan… groeikansen van de onderneming en
betekenen een ‘license to operate’
! Bedrijven die erkend worden als of een ‘license to grow’.
duurzame bedrijven (bijvoorbeeld
door notering op een ethische
“Als duurzaam ondernemen geen
beursindex) kunnen reeds af en toe op
onderdeel is van de business, of niet
meer kredietwaardigheid rekenen en
leidt tot een beter rendement, leidt
financiële voordelen genieten.
het tot niets”, aldus Karel Van
Duurzaamheidscriteria worden beetje
Eetvelt (gedelegeerd bestuurder van
bij beetje belangrijker bij het
UNIZO).
beoordelen van een project.

2 Beleidsaspecten van het duurzaam ondernemen
Vanwaar deze verhoogde aandacht voor duurzaam ondernemen - maatschappelijk verantwoord

ondernemen? Tal van organisaties promoten en stimuleren de toepassing van duurzaam ondernemen
(DO). Men zou kunnen spreken van een nieuw ‘modeverschijnsel’ voor de managers, maar het is
meer dan dat. Het is een nieuwe ‘modus vivendi’ voor bedrijven, uitgaande van de politieke
consensus over het groeimodel voor deze wereld.
Duurzame ontwikkeling van de wereldactiviteiten is het sleutelwoord voor verdere groei. In deze
politieke context is duurzaam ondernemen een vertaling van duurzame ontwikkeling op niveau van
het individueel bedrijf.
2.1 Beleid inzake duurzame ontwikkeling
2.1.1 Lancering van het begrip en het beleid rond duurzame ontwikkeling
Wereldtop en EU Algemeen wordt het Brundtland- Binnen de Europese Unie is de

kiezen resoluut Rapport van de Verenigde Naties oproep tot duurzame ontwikkeling in
voor duurzame (1987) als eerste aanknopingspunt vruchtbare bodem gevallen. Op de
ontwikkeling naar voor geschoven. Duurzame Europese Raad in Lissabon (maart
ontwikkeling, het groeimodel voor 2000) werd een nieuw strategisch
deze wereld, werd als volgt doel voor Europa tegen 2010
omschreven: geformuleerd (z.g.n. Lissabon-
“Een ontwikkeling die tegemoet komt strategie):
aan de noden van het heden, zonder “De meest concurrentiële en
de behoeftevoorziening van de dynamische kenniseconomie van de
komende generaties in het gedrang te wereld worden die in staat is tot
brengen.” duurzame economische groei met
meer en betere banen en een
Op de Wereldtop van Rio de Janeiro
hechtere sociale samenhang”
(1992) werd duurzame ontwikkeling
geconcretiseerd in een Agenda 21- Op de Top van Göteborg (juni
actieplan met uitnodiging voor alle 2001) werd de milieudimensie
landen naar medewerking. toegevoegd aan de sociaal-
economische strategie van Lissabon.
De Wereldtop in Johannesburg
(2002) bracht een concreet Implemen- De Europese aandachtspunten tot
tatieplan voort. 2010 zijn sindsdien:
1. armoede en sociale uit-sluiting;
Met deze concrete instrumenten kan
2. vergrijzing;
elk land praktisch aan de slag om
3. klimaatverandering;
duurzame ontwikkeling ook tot zijn
4. duurzaam transport;
groeimodel te maken.
5. milieugezondheid;

6. beheer van natuurlijke rijk- De Europese economische strategie
dommen. kiest resoluut het pad van duurzame
ontwikkeling.
2.1.2 Aanpak en beleid inzake duurzame ontwikkeling in België
België volgt EU Ook België blijft niet stilzitten. opgesteld door het Federaal
Momenteel is het tweede Federaal Planbureau. Dit geeft als het ware
Plan inzake Duurzame Ontwik- de resultaten voor België t.a.v.
keling 2004-2008 (www.plan2004.be) Agenda 21. Het derde federaal
in uitvoering. Zes thema’s en 31 rapport ‘Ontwikkeling begrijpen en
acties worden naar voor geschoven, sturen’ is nu beschikbaar op
naar het model van de 6 Europese www.plan.be. Het Plan beperkt zich
prioriteiten: thans tot de federale bevoegdheden.
1. strijd tegen armoede en voor Momenteel is, samen met de
sociale inclusie; gewesten, een Nationale Strategie
2. de vergrijzing van de bevolking voor Duurzame Ontwikkeling in
opvangen; voor-bereiding. België heeft immers
3. gevaren voor de volksgezondheid de verbintenis aangegaan op de
beperken; Wereld-top van Johannesburg in
4. een verantwoordelijker beheer van 2002 om een nationale strategie voor
natuurlijke hulpbronnen; duur-zame ontwikkeling uit te
5. beperking van de klimaats- werken en vanaf 2005 met de
veranderingen en een intensiever uitvoering ervan te starten.
gebruik van schone energie; Op federaal vlak is staatssecretaris
6. het vervoerssysteem verbeteren. Els Van Weert bevoegd voor duur-
Het Plan heeft geen dwingend zame ontwikkeling (2003-2007).
karakter maar vormt het kader voor De portaalsite
beleidslijnen. www.duurzameontwikkeling.be
Tweejaarlijks wordt een rapport over geeft u toegang tot allerlei informatie
de voortgang van het federale Plan over instellingen, documenten en
projecten van de federale overheid.
2.1.3 En wat doet Vlaanderen?
Vlaanderen De regio’s lopen wat achter op het de toekomst van Vlaanderen. Er

springt mee op de federale België inzake initiatieven wordt duidelijk gesteld dat het
kar voor duurzame ontwikkeling. Vlaamse beleid zal uitgaan van
duurzame ontwikkeling en inter-
Het Pact van Vilvoorde werd op 22
nationale openheid. Het Pact bevat
november 2001 onderschreven door
voor Vlaanderen 21 doelstellingen
de Vlaamse Regering, de sociaal-
tegen 2010 en vormt de leidraad voor
economische partners en de milieu-
het huidig Vlaams regeerakkoord.
beweging en geeft de visie weer op

Duurzame Gedurende deze legislatuur (2004- ! Duurzame ontwikkeling is de
ontwikkeling in 2009) is het voor het eerst dat de ruggegraat van het huidige
de beleidsnota minister-president (Yves Leterme) regeerakkoord en zal geobserveerd
van de minister- expliciet bevoegd is voor duurzame worden via een ‘boordtabel’ op elke
president ontwikkeling. Deze legislatuur vergadering van de Vlaamse
bracht een Beleidsnota 2004 - 2009 Regering.
voort over Duurzame Ontwikkeling
! De unieke coördinerende rol van
onder de titel “Vlaanderen, het
de minister-president over de
Noorden én het Zuiden duurzaam
verschillende beleidsdomeinen heen
ontwikkelen”. Vlaanderen wil eigen
wordt gehandhaafd.
accenten leggen en daarna afstemmen
met het federale niveau.
De roep naar een Vlaamse strategie
Sleutelelementen uit de beleidsnota
duurzame ontwikkeling (STRADO)
zijn:
klinkt steeds luider, met voorop
! De minister-president kondigt aan verschillende initiatieven van de
werk te willen maken van een adviesraden SERV en MiNaRaad.
Vlaamse strategie duurzame Het Pact van Vilvoorde vormt
ontwikkeling (STRADO). De momenteel de best beschikbare
strategie moet bescheiden, realis- opstap voor een Vlaamse STRADO.
tisch en concreet zijn en in relatie Op 12 mei 2005 was een voorontwerp
staan tot wat al bestaat. Concrete beschikbaar; het is nu afwachten wat
thema’s zijn te herleiden tot de zes dit concreet zal inhouden voor het
domeinen die Europa vooropstelt. Er bedrijfsleven.
werd reeds een bevraging
georganiseerd van wat reeds In elk geval is het duidelijk dat de
ondernomen wordt in Vlaanderen. Vlaamse Regering tijdens deze
Tegen eind 2005 verwachtte men de legislatuur verschillende initiatieven
concrete invulling van de thema’s opstart met het voornemen om
met doelstellingen op korte en lange duurzame ontwikkeling te verankeren
termijn en vanaf 2006 de concrete op alle beleidsniveaus in Vlaanderen.
uitvoering van de Vlaamse strategie.
2.2 Beleid inzake duurzaam ondernemen bij bedrijven
Een duidelijk en coherent beleid inzake duurzaam ondernemersschap is het sterkst aanwezig in de
Europese strategie. De acties van de federale overheidsdiensten concentreren zich eerder op de
pijnpunten ervaren bij duurzaam ondernemersschap in de praktijk. Op Vlaams niveau beperkt het
beleid zich tot sensibilisatie naar het bedrijfsleven toe en mag een stuwende kracht vanuit de hoek van
de sociale economiebedrijven verwacht worden.

2.2.1 Acties van de Europese Unie
Europa en sociale Europa hecht veel belang aan de Doel is ervoor te zorgen dat
verantwoorde- sociale verantwoordelijkheid van dergelijke activiteiten doeltreffend en
lijkheid bedrijven. Sociaal verantwoorde- geloofwaardig zijn.
lijke bedrijven kunnen immers een
positieve bijdrage leveren aan de
De Europese strategie in verband
strategische doelstelling van
met duurzaam ondernemen is
Lissabon. Voor een goed overzicht
neergepend in de Mededeling van
kunt u terecht op de volgende
de Commissie COM (2002) 347
website:
“Corporate Social Responsibility: a
http://www.europa.eu.int/comm/enter
business contribution to Sustainable
prise/csr/index_en.htm.
Development”. Verschillende actie-
Het Groenboek van de Europese punten worden naar voor geschoven,
Commissie COM (2001) 366 o.a. de volgende oproep:
“Promoting a European Framework
“Alle op de beurs genoteerde
for Corporate Social Responsibility”
bedrijven met tenminste 500
is een verkennende studie over
personeelsleden worden verzocht een
sociale verantwoordelijkheid van
‘basistriplet’ in hun jaarverslagen
bedrijven en tracht de discussie op
voor de aandeelhouders te publiceren
gang te brengen over de rol die de
waarin hun bedrijfsprestaties aan
Europese Unie kan spelen bij het
economische, ecologische en sociale
bevorderen van duurzaam
criteria worden getoetst”.
ondernemerschap. Volgende taken
voor Europa werden naar voor
In de daaropvolgende jaren werd
geschoven:
geïnvesteerd in een forum voor het
1. Zorgen voor een algemeen uitwisselen van Beste Praktijken in
Europees kader. Doel: de kwaliteit bedrijven met de bedoeling
en de samenhang van activiteiten op ‘kruisbestuiving’ te bekomen en het
vlak van sociale verantwoor- promoten van DO via publicaties en
delijkheid van bedrijven bevorderen een informatiecampagne specifiek
door algemene beginselen, methoden gericht naar duurzaam onder-
en instrumenten te ontwikkelen en nemerschap bij KMO’s (zie ook Ref.
beste praktijken en innovatieve 1: PAN-campagne).
ideeën te verspreiden;
2. steun verlenen aan beste
praktijken inzake rendabele evaluatie
en onafhankelijke verificatie van
activiteiten op het vlak van sociale
verantwoordelijkheid van bedrijven.

2.2.2 Aanpak in België
Maatschappelijk Op federaal niveau heeft de door een breed maatschappelijk

Verantwoord Staatssecretaris voor Duurzame debat met de stakeholders in 2006.
Ondernemen is Ontwikkeling en Sociale Economie Het ontwerp van dit referentiekader,
nodig Els Van Weert een actiepunt rond gepubliceerd op 28 september 2005,
maatschappelijk verantwoord onder- kunt u nalezen op
nemen opgenomen in het Federaal www.socialeconomy.be.
Plan voor Duurzame Ontwikkeling.
2. Het Belgisch sociaal product-
Actie 31: Maatschappelijk
label bestaat sinds 2003, maar lijdt
Verantwoord Ondernemen is nodig
onder de proliferatie aan labels. Er
en beoogt in concreto volgende
zal onderzocht worden of één uniek
activiteiten:
model, genre ‘DO-label’, mogelijk is
1. Vanuit de vaststelling dat dat zowel economische, sociale en
maatschappelijk verantwoord onder- milieuvoorwaarden omvat.
nemen een heel ruim concept is,
3. Denkpiste om een specifiek
waaraan niet altijd dezelfde invulling
getuigschrift MVO uit te reiken aan
wordt gegeven, zal een referentie-
bedrijven.
kader voorbereid worden, gevolgd
2.2.3 En wat doet Vlaanderen?
Sensibiliseren! De Beleidsbrief van de Vlaamse Kathleen Van Brempt wenst actief in

minister voor Economie Fientje te spelen op het gegeven van
Moerman benadrukt hoofdzakelijk de maatschappelijk verantwoord
sensibiliserende rol van de Vlaamse ondernemen en ziet sociale
overheid, gezien maatschappelijk economie als de poort naar MVO.
verantwoord ondernemen niet op De sociale economie biedt immers
korte termijn mag opgevat worden en een aantal instrumenten aan die
het niet verplichtend mag opgelegd MVO aanwakkeren en die perfect
Sociale economie worden. inpasbaar zijn in de reguliere
als poort naar economie.
De Beleidsbrief van de Vlaamse
DO minister voor Sociale economie

3 Enkele kapstokken om duurzaam ondernemen vorm te
geven
Overzicht
Aan de hand van onderstaande 9 vragen vindt u gemakkelijk de weg naar de juiste referentie. De
referenties worden achteraan in deze gids beschreven (vanaf pagina 21).
Telkens wordt een overzicht gegeven van:
! Wat?: korte bespreking van de inhoud en doelstellingen van de referentie.
! Voor wie?: niet elke referentie is geschikt voor elk bedrijf. De grootte van het bedrijf, de
sector, het internationale karakter, de bedrijfsstructuur… spelen een belangrijke rol.
! Referentie: de exacte naam van de publicatie, website, norm…
! Initiatiefnemer: de organisatie die aan de basis lag van de ontwikkeling van de publicatie.
website, norm,… en het jaartal waarin de referentie tot stand kwam.
! Info, download, bestelling: extra informatie en de plaats waar het document eventueel
gedownload of besteld kan worden.
3.1 U wilt starten maar weet niet hoe?
Online
PAN-campagne: toolkit (DG Ondernemen van de Europese Commissie) Ref. 1
KMO-sleutel: de sleutel tot verantwoord zakendoen (CSR Europe) Ref. 3
MVO-Toolbox (RaboBank) Ref. 4
DuurzaamheidsToets (KvK Rivierenland en DHV) Ref. 5
Duurzame Groeitest (MKB-Nederland) Ref. 6
CD-ROM
Albatros, zelfevaluatie-instrument voor ondernemingen (Trivisi) Ref. 2
Handboeken en publicaties
Een maatschappelijk verantwoord ondernemer is een sterkere ondernemer Ref. 7
(UNIZO Vorming)
Ondernemen met MeerWaarde (Nederlands Ministerie van Ref. 8
Economische Zaken)
Duurzaam werken: enkele suggesties voor syndicalisten (Arbeid & Milieu) Ref. 9
CSR-Toolkit voor KMO’s (Vitamine W) Ref. 10
3.2 Welke thema’s uit de 3 P’s zijn voor uw bedrijf geschikt?
Evaluatie-instrumenten i.s.m. adviesbureau

Sustainability ScoreCard 2.0 voor duurzaam ondernemen (DHV) Ref. 11
Duurzaamheid Strategie Scan (Beco) Ref. 12

3.3 U bent al een tijdje bezig met DO en u wilt weten waar u staat en welke
verbeteracties u nog kan ondernemen?
CD-ROM
P3@K duurzaamheidsanalyse (Trivisi) Ref. 13
3.4 U wilt inspiratie opdoen? U wilt leren van andere bedrijven?
Online
Handboeken en publicaties
Goede praktijken van maatschappelijk verantwoord ondernemen (Trivisi) Ref. 14
Breng beweging in uw bedrijf, 10 case-studies en 100 praktische tips (Koning Ref. 15
Boudewijnstichting)
Verantwoordelijk ondernemerschap: voorbeelden van goede werkwijzen voor Ref. 16
KMO’s in diverse landen van Europa (DG Ondernemingen)
Websites
www.duurzame-info.be Ref. 17
www.mvovlaanderen.be: digitaal kenniscentrum MVO Ref. 18
www.alterbusinessnews.be Ref. 19
www.mvotoolbox.nl Ref. 4
www.duurzaammkb.nl Ref. 20
www.duurzaamondernemen.nl Ref. 21
www.duurzaam-ondernemen.nl Ref. 22
www.mvonederland.nl Ref. 23
www.senternovem.nl Ref. 24
www.naarduurzaamrendement.nl Ref. 25
Netwerken
Business & Society Belgium Ref. 26
Kauri Ref. 27
Vlaams Netwerk voor Zakenethiek Ref. 28
Samenleving & Bedrijf Ref. 29
CSR Europe Ref. 30
World Business Council for Sustainable Development Ref. 31
3.5 U zoekt een structuur om uw DO-acties te verankeren in uw

bedrijfsbeleid, inclusief geschikte meetindicatoren?
CSR-Toolkit voor KMO’s (Vitamine W) Ref. 10

Sustainability Balanced Scorecard Ref. 32
EFQM model Ref. 33

Sustainability Management System (SMS) Ref. 34
The Sigma-guidelines / www.projectsigma.com (BSI) Ref. 35
SROI methodiek - Maatschappelijk rendement gemeten Ref. 36
3.6 U wilt uw prestaties naar buiten brengen en u zoekt info over

communicatie en rapportage?

Voorbeelden van duurzaamheidsverslagen: www.duurzaamheidsverslag.nl Ref. 37
Global Reporting (GRI) Ref. 38
European Sustainability Reporting Award (ESRA) Ref. 39
VBO Milieuprijs Ref. 40
3.7 U zoekt de tekst van vaak geciteerde richtlijnen, labels, standaarden en

gedragscodes in verband met DO?
The Sigma-guidelines / www.projectsigma.com (BSI) Ref. 35

MVO Referentiekader Ref. 41
OESO/OECD richtlijnen (2000) Ref. 42
Global Compact gedragscode van de Verenigde Naties (2000) Ref. 43
Tripartite Declaration (1998) Ref. 44
West-Vlaams Milieucharter (Charter Zuid-West-Vlaanderen, GOM - West- Ref. 45
Vlaanderen, BVQI)
ISO 14001 Ref. 46
EMAS Ref. 47
Europees Ecolabel Ref. 48
SA 8000 Ref. 49
AA1000 Ref. 50
Investors in People Ref. 51
Beste werkgever Ref. 52
Sociaal productlabel Ref. 53
3.8 U wilt meer weten over het verband met ethische beleggingsfondsen en
investeerders?
Ethibel Ref. 54
Duurzaam beleggen – PRO Duurzaamheidsanalyse Ref. 55

3.9 U zoekt hulp om een bepaalde actie concreet uit te werken?
Over de 3P’s
Een maatschappelijk verantwoord ondernemer is een sterke ondernemer Ref. 7
(UNIZO Vorming)
www.duurzaammkb.nl Ref. 20
Milieuzorg
West-Vlaams Milieucharter (Charter Zuid-West-Vlaanderen, GOM - West- Ref. 45
Vlaanderen, BVQI)
MKB-Ondernemers: Duurzaam ondernemen loont (Stichting Stimular) Ref. 56
Sociale verantwoordelijkheid
Ethisch personeelsbeleid in moeilijke tijden (VKW West-Vlaanderen) Ref. 57
Maak tijd voor kwaliteit … van de arbeid (Vosec) Ref. 58
Bedrijfseconomische aanpak
Gids voor duurzame aankopen (federale overheid) Ref. 59
Duurzaam aankopen van kantoorbenodigdheden (STIP) Ref. 60
Duurzaam internationaal ondernemen

OESO/OECD richtlijnen (2000) Ref. 42
Kompas voor Duurzaam Internationaal Ondernemen (VOKA en Kauri) Ref. 61

4 Gouden regels voor beginnende bedrijven
Duurzaam Bent u overtuigd van het belang van Zorg dus voor een draagvlak vanuit
ondernemen is duurzaam ondernemen en wilt u er het management en betrek iedere
een groeiproces ook werk van maken? Dan houdt u medewerker bij de implementatie van
best volgende praktische tips in het DO.
achterhoofd.
5. Duurzaam ondernemen is een
1. Hou rekening met uw bestaande continu verbeteringsproces, waarin
bedrijfscultuur. Start niet té monitoring en verslaggeving een
ambitieus, ga eerst na wat mogelijk is belangrijke rol spelen.
en wat niet. Stel prioriteiten en
ontwikkel eigen ambities die passen 6. Ken uw stakeholders en
bij uw bedrijf. Duurzaam onder- consulteer ze regelmatig. Inventa-
nemen is een groeiproces! riseer hun verwachtingen en eisen.
Bij de afweging van projecten op hun
2. Doe inspiratie op uit bedrijfs- sociale, economische en ecologische
voorbeelden. Leer van de succes- impact kan de oprichting van
verhalen en problemen van andere verschillende werkgroepen, waarin de
bedrijven. Misschien is een medewerkers vertegenwoordigd zijn,
ervaringsuitwisselingsclub rond helpen. Betrek ook je stakeholders
duurzaam ondernemen wel iets voor bij het maken van je beslissingen
u (zie “Wat kan de GOM voor u rond die projecten.
betekenen?”)!
7. Een open en eerlijke
3. Definieer duidelijk de missie van communicatie (intern en extern!) met
uw onderneming en bepaal de de belangrijkste stakeholders over de
strategie ten aanzien van people, activiteiten en resultaten is belangrijk.
planet en profit. Een missie, rapporten, info op de
website, opendeurdagen, dragen
4. Integreer DO in het bedrijfs- allemaal bij tot de bekendmaking van
beleid! DO is geen alleenstaande de doelstellingen en waarden van uw
actie, maar moet deel uitmaken van onderneming.
de dagdagelijkse bedrijfsvoering.

5 Subsidies
5.1 Adviescheques van de Vlaamse overheid (vanaf 2006:

ondernemerschapsportefeuille)
Laat u begeleiden Wat? ondernemingen waarin de overheid

bij de een participatie van minstens 25% in
Een adviescheque moet gebruikt
implementatie of kapitaal of stemrechten heeft.
worden bij een erkende advies-
rapportage rond
instantie. De cheque kan enkel In het kader van duurzaam onder-
DO
worden gebruikt voor de betaling van nemen kunnen de adviescheques
de factuur (exclusief BTW). gebruikt worden indien u een beroep
Bedrijfsadvies, haalbaarheidsstudies, wilt doen op erkende consulenten voor
uitvoerbaarheidsstudies en begelei- bijvoorbeeld de implementatie van
ding bij implementatie komen in duurzaam ondernemen of de rappor-
aanmerking voor het gebruik van de tering over uw activiteiten.
cheques.
Subsidie?
Het advies mag niet van permanente
of periodieke aard zijn, noch tot de Een adviescheque heeft een waarde
gewone bedrijfsuitgaven van de van 30 euro. De Vlaamse overheid
onderneming behoren (bv. routine- betaalt de helft, u betaalt het overige.
matig belastingsadvies, advies m.b.t. Per kalenderjaar is er een maximum
werving en selectie, regelmatige van 200 adviescheques ter waarde van
juridische dienstverlening of re- 6.000 euro vastgelegd. In het voorjaar
clame), noch op subsidieadvies slaan, van 2006 zal de adviescheque
noch een technische analyse zijn vervangen worden door de
zonder deel uit te maken van een ondernemerschapsportefeuille voor
ruimer adviesproject. In aanmerking KMO’s.
komen kleine en middelgrote
ondernemingen en vrije beroepen Info
onder voorwaarde dat de onder- www.vlaanderen.be/adviescheques
neming:
! een exploitatiezetel in het Vlaamse
Gewest heeft;
! actief is in een aanvaardbare sector
(lijst aanvaardbare NACE-codes
beschikbaar op website);
! geen vzw is;
! niet in handen is van
overheidsbedrijven of van
5.2 Tewerkstellingsmaatregelen
Financieel hulpje Wat? Subsidie?

bij aanwervingen
De overheid ondersteunt u bij de Grootte en vorm variëren van maat-
aanwerving van medewerkers en de regel tot maatregel. Alle mogelijke
tewerkstelling van specifieke doel- subsidies die voor u van toepassing
groepen. Gekende tewerkstellings- zijn, worden via een zoekfunctie
maatregelen zijn de Dienstencheques, weergegeven.
de Startbanen, het Activa Plan,…
Info
STC-Antwerpen ontwikkelde met de
www.slimtewerkstellen.be: digitale
steun van ESF en de Vlaamse
gids
overheid een digitale gids waarin de
www.vdab.be: kort overzicht van
tewerkstellingsmaatregelen actueel
tewerkstellingsmaatregelen
gehouden worden.
5.3 +Premie
Stimuleren van Wat? Subsidie?

maatschappelijk
Om maatschappelijk verantwoord De federale overheid neemt 50% van
verantwoord
ondernemen in KMO’s aan te de externe kosten (consultancy, audit,
ondernemen
moedigen is er de nieuwe +Premie verificatie,…) op zich met een
van de federale overheid. Met de maximum van 400 euro per dag.
+Premie kunnen ondernemers extern Voor KMO’s is de tegemoetkoming
advies inwinnen voor het opstarten beperkt tot één jaar en tot 10.000 euro
van onder andere kwaliteitszorg, per jaar. Een gecombineerd gebruik
duurzaam ketenbeheer, duurzaam- met de adviescheques is niet
heidsverslaggeving en diversi- mogelijk.
teitsmanagement in het bedrijf.
Naar eigen keus kunnen de aanvragen
Info
worden ingediend, ofwel vóór 1 http://www.socialeconomy.be/NL/Pro
februari 2006, vóór 1 juni 2006, jects/+_premie.htm
ofwel vóór 1 oktober 2006.

5.4 Ecologiepremie
Steun voor uw Wat? en de grootte van de onderneming.

investeringen die
De premie is bedoeld als financiële KMO’s kunnen tot 35% subsidie
het milieu ten
stimulans voor alle ondernemingen krijgen voor ecologie-investeringen,
goede komen
die in het Vlaamse Gewest volgende voor grote ondernemingen bedraagt
ecologie-investeringen willen reali- dat subsidiepercentage 25%.
seren: milieuinvesteringen, investe- Bovendien kunnen alle onder-
ringen op energiegebied en investe- nemingen een maximale bonus van
ringen ten gevolge van een 5% krijgen als ze een
verhuizing om milieuredenen. De duurzaamheidscertificaat (Milieu-
meest voorkomende technologieën charter, ISO 14001, EMAS)
zijn opgenomen in een technolo- kunnen voorleggen.
gieënlijst, met een beschrijving van De ecologiepremie kan voor
de technologie, de extra milieukosten milieuinvesteringen maximaal 1,8
en de in aanmerking komende miljoen euro per aanvraag bedragen,
investeringscomponenten. De terwijl de premie voor investeringen
aanvraagprocedure verloopt via op energiegebied kan oplopen tot 3,6
internet. miljoen euro.
Subsidie? Info
www.vlaanderen.be/ecologiepremie
De steunpercentages variëren naar
gelang van de soort van investering

6 Wat kan de GOM voor u betekenen?
6.1 Activiteiten
6.1.1 Eerstelijnsadvies
! gratis eerstelijnsadvies aan individuele bedrijven met vragen rond de inhoud van duurzaan
ondernemen, de invoering ervan, rapportering, instrumenten, beleid, normen…
! doorverwijzen naar consulenten die de bedrijven kunnen adviseren/begeleiden bij het invoeren van
DO.
! gratis advies aangaande subsidiemogelijkheden voor DO.
6.1.2 Sensibiliseringsactiviteiten
De GOM is een goed geplaatste partner om ondersteuning te bieden aan acties die de Vlaamse
overheid onderneemt naar de bedrijven toe, zoals:
! uitgave en actualisatie van een brochure rond DO;
! organiseren van infodagen en workshops rond allerlei thema’s van DO;
! uitgave van een Goede Praktijken-gids;
! projecten ter uitvoering van het beleid.
6.1.3 Ervaringsuitwisseling: West-Vlaamse bedrijven leren van elkaar!
De GOM - West-Vlaanderen hecht veel belang aan ervaringsuitwisseling. Bedrijven kunnen veel
leren uit elkaars succesverhalen en problematieken. Daarom werd er gestart met het
peterschapsproject “Ervaringsuitwisseling duurzaam ondernemen in West-Vlaanderen” met de
steun van de Vlaamse overheid.
Maandelijks komen bedrijfsleiders en milieucoördinatoren samen om ervaringen uit te wisselen rond
een thema in het kader van duurzaam ondernemen. Peters uit pioniersbedrijven begeleiden de sessies
en stellen hun expertise ter beschikking. Regelmatig worden bedrijfsbezoeken georganiseerd om aan
te tonen dat duurzaam ondernemen écht werkt.
6.1.4 West-Vlaams Milieucharter
Via het West-Vlaams Milieucharter worden bedrijven gestimuleerd en begeleid om op een

gestructureerde wijze een proactief milieubeleid te voeren. Belangrijk hierbij is het streven naar
continue verbetering, het ‘meten is weten’-principe en het communicatiebeleid (zie ook Ref. 45).

6.1.5 Duurzame bedrijventerreinen en parkmanagement
Door de samenwerkingsverbanden tussen bedrijven gelegen op hetzelfde bedrijventerrein te initiëren,

wordt gestreefd naar de uitbouw van een duurzamer bedrijventerrein. Deze duurzaamheid kan leiden
tot een verhoging van het bedrijfseconomisch rendement, gekoppeld aan een reductie van de milieu-
belasting, een intensiever gebruik van de ruimte en betere werkomstandigheden. Tegelijk wordt
gestreefd naar een verbetering van de individuele milieuprestaties van de deelnemende bedrijven. Er
zijn testgebieden in Brugge, Heule-Kuurne, Ieper en Diksmuide. Info: www.milieuclusters.be.
6.1.6 Startcentrum voor sociale economie / EQUAL Project “Social business”
Met het Equal-programma wenst de GOM - West-Vlaanderen samen met het startcentrum Kanaal 127
en de partners Vizo en Ethias een kwaliteits- en managementmodel te ontwikkelen onder de vorm van
een draaiboek of handleiding. Dit model zal ondernemingen die starten met sociale
economieprojecten, meerwaarde economie, invoegbedrijven en invoegafdelingen toelaten om een
evenwichtig ondernemings- en financieel plan uit te schrijven, waarbij aandacht is voor people, planet
én profit. Hierdoor stijgen de kansen dat het bedrijf effectief uitgroeit tot een sterke maatschappelijk
verantwoorde onderneming. Daarnaast wenst Kanaal 127 (startcentrum voor sociale economie) orde
te scheppen in de vele initiatieven, organisaties, regelgevingen en instrumenten om te komen tot een
overzicht van wat allemaal mogelijk is voor invoegbedrijven en -afdelingen. Info: www.kanaal127.be
6.2 Contactpersonen
Hebt u nog vragen omtrent duurzaam ondernemen? Aarzel dan niet om ons te contacteren!
6.2.1 GOM – West-Vlaanderen
Vragen omtrent deze brochure, projecten, activiteiten, informatiebronnen, rapportering…:

Eefje Hernalsteen Philippe Tavernier
Projectcoördinator duurzaam ondernemen Hoofd afdeling milieu
eefje.hernalsteen@gomwvl.be philippe.tavernier@gomwvl.be
050-36 71 10 050-36 71 00
Vragen omtrent sociale economie:

Ilse Van Houtteghem
Medewerker meerwaardeneconomie
ilse.vanhoutteghem@gomwvl.be
050-36 67 83
6.2.2 Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO)
Eerstelijnsadvies omtrent milieu, het beleid, subsidies…:

Caroline Pollet
Milieuconsulent
caroline.pollet@gomwvl.be of 050-36 71 34
7 Referenties
Ref. 1: PAN-campagne: toolkit
Wat?
Een sensibiliseringscampagne van de Europese Commissie leidde tot de ontwikkeling van een
toolkit voor KMO’s. Het geheel omvat vier delen:
1. een inleiding tot MVO: waarom is MVO belangrijk en welke praktische
maatregelen kunnen dagelijks succesvol toegepast worden?
2. enkele case-studies van Europese KMO’s: welke acties hebben zij ondernomen,
waarom die acties, welke voordelen bieden de acties en hoe wordt erover
gecommuniceerd?
3. een sensibiliseringsvragenlijst: ontdek welke acties voor uw bedrijf het meest
geschikt zijn (tijdsbestek: 10 min.).
4. een gids voor communicatie rond MVO.
De documenten zijn beschikbaar in het Nederlands en lezen vlot. Door hun beperkte omvang is
deze toolkit ideaal als eerste kennismaking met MVO.
Voor wie?
KMO’s die zich willen informeren over de mogelijkheden en voordelen van MVO.
Referentie
“Algemene inleiding tot maatschappelijk verantwoord ondernemen”,
“Case studies”,
“Sensibiliseringsvragenlijst” en
“Gids voor doeltreffende communicatie”
(online publicatie)
Initiatiefnemer
Directoraat Generaal Ondernemingen van de Europese Commissie i.s.m. UEAPM (Europese
belangenorganisatie voor KMO’s) en de Europese Kamers van Koophandel, 2005
Info en download
http://europa.eu.int/comm/enterprise/csr/campaign/
Ref. 2: Albatros, zelfevaluatie-instrument voor ondernemingen
Wat?
Een multiple-choice vragenlijst (100-tal vragen) peilt naar de situatie op het vlak van
stakeholdermanagement, intern sociaal beleid, extern sociaal beleid en milieubeleid.
De output is een grafisch overzicht van de sterke en zwakke punten binnen de bedrijfsvoering
vanuit een duurzaam perspectief. Op deze manier worden verbeteringsmogelijkheden met een
groot potentieel snel en makkelijk opgespoord. Een kwalitatieve rapportering schetst de context
en verschaft uitleg en suggesties voor verbetering.
De vragen zijn eenvoudig en snel te beantwoorden. Hoewel de suggesties eerder beperkt zijn,
geven ze alvast een eerste aanzet tot het denken rond duurzaam ondernemen.
Voor wie?
Alle bedrijven die kennis willen maken met de inhoud van duurzaam ondernemen en op een
snelle en eenvoudige manier inzicht willen verkrijgen in hun situatie.

Referentie
Albatros, zelfevaluatie-instrument stakeholdermanagement (CD-ROM)
Initiatiefnemer
Trivisi (samenwerking tussen CommonSense en STOCK at STAKE), 2002
Info, download en bestelling
www.trivisi.be (onder stakeholdermanagement)
Ref. 3: KMO-sleutel: de sleutel tot verantwoord zakendoen
Wat?
Een online ondersteuningsinstrument voor KMO’s beoordeelt en verstevigt de huidige
activiteiten rond maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het instrument bestaat uit drie
onderdelen:
1. ‘The business case’: een inleiding die het belang van MVO schetst en aangeeft hoe u
banden kan leggen met uw stakeholders;
2. een gids voor het beoordelen van de huidige activiteiten en tips voor verbetering;
3. een KMO-databank met verantwoorde zakenpraktijken, waarin u ook uw acties rond
MVO bekend kan maken.
Het instrument kan online gebruikt worden en is reeds uitgetest in België. Het is een diepgaand
instrument dat heel wat stof tot nadenken en concrete actie biedt. Daarnaast besteedt de KMO-
sleutel aandacht aan de communicatie rond MVO.
Voor wie?
KMO’s die maatschappelijke verantwoordelijkheid in alle aspecten van de bedrijfsvoering
willen integreren
Referentie
KMO-sleutel (SME Key): de sleutel tot verantwoord zakendoen (online instrument)
Initiatiefnemer
CSR Europe in het kader van de Europese campagne voor MVO, 2001
Info en download
www.smekey.org
Ref. 4: MVO-Toolbox
Wat?
Twee snelle online bedrijfsanalyses zijn beschikbaar: eentje voor bedrijven die nog niet
vertrouwd zijn met het concept van MVO (5 min.) en eentje voor bedrijven die MVO wel reeds
kennen. In de meer uitgebreide bedrijfsanalyse zijn de vragen gegroepeerd in verschillende
activiteiten: ‘strategie en beleid’, ‘Producten en R&D’, ‘processen en bedrijfsvoering’, ‘inkoop’,
‘communicatie en PR’, ‘personeelsbeleid’ en ‘financiën’. Elke activiteit omvat 5 vragen. Per
activiteit worden aanverwante bedrijfssuccessen besproken.
Het beantwoorden van de stellingen leidt tot een score en wat uitleg over waarom de stellingen
belangrijk zijn. Enkele praktische tips op basis van de gegeven antwoorden, kunnen helpen om
enkele acties te ondernemen.
Voor wie?
Bedrijven die snel willen weten hoever ze staan op het vlak van MVO of MVO willen leren
kennen

Referentie
MVO-toolbox (online instrument)
Initiatiefnemer
Rabobank Eindhoven (Nederland), 2005
Info
www.mvotoolbox.nl
Ref. 5: DuurzaamheidsToets
Wat?
Bij veranderingen ontstaan er vaak kansen om iets nieuws te introduceren. Via vragenlijsten
over 6 verschillende modules (kansen voor startende ondernemingen, bij een
bedrijfsverplaatsing, bij een bedrijfsuitbreiding, bij aanpassing van product of dienst, door
samenwerking met andere bedrijven, kansen bij zakendoen in het buitenland) kan je een snel
inzicht verwerven in die opportuniteiten. Er bestaat ook een module om de bestaande
bedrijfsvoering te evalueren. Het invullen van de vragen levert je een score, maar nog
belangrijker: een actielijst met concrete en praktische verbeteropties. Enkele tips (zoals het
aanvragen van subsidies) zijn echter enkel toepasbaar voor de Nederlandse bedrijven.
Voor wie?
KMO’s die geconfronteerd worden met een verandering, zoals een verhuizing, uitbreiding,… en
startende bedrijven
Referentie
DuurzaamheidsToets (online instrument)
Initiatiefnemer
Kamer van Koophandel Rivierenland en adviesbureau DHV (Nederland), 2005
Info en vragenlijsten
www.duurzaamondernemenrivierenland.nl:
Ref. 6: Duurzame Groeitest
Wat?
Duurzaam groeien staat voor het verhogen van de betrokkenheid van medewerkers, het verlagen
van de milieudruk en het creëren van een maatschappelijk draagvlak. Aan de hand van 10
sectorgerichte vragen wordt onderzocht hoe duurzaam u onderneemt (tijdsbestek: 5 min.). Per
vraag worden er praktische tips en verwijzingen naar informatieve websites gegeven. Deze test
kan dienen als eerste kennismaking met duurzaam ondernemen.
Voor wie?
Bouw, groothandel, detailhandel, zakelijke dienstverlening, horeca-recreatie-toerisme, transport
en logistiek, industrie en non-profit
Referentie
Duurzame Groeitest (online instrument)
Initiatiefnemer
MKB (Middel en Klein Bedrijf) - Nederland, 2005
Info en download
http://www.mvo.mkb.nl/Duurzame_Groei_Test

Ref. 7: Een maatschappelijk verantwoord ondernemer is een sterkere
ondernemer
Wat?
De gids rond maatschappelijk verantwoord ondernemen voor KMO’s biedt heel wat concrete
info rond het onderwerp. Het werkboek bevat tips die haalbaar zijn voor elk bedrijf! Zo leert u
o.a. hoe u best een tevredenheidsenquête voor werknemers opstelt, hoe u uw klanten leert
kennen, hoe u de interne communicatie kan verbeteren en waar u kan besparen op uw energie-
verbruik. Telkens kan u inspiratie putten uit bedrijfsvoorbeelden en worden interessante
informatiebronnen aangereikt.
Het boek is opgesplitst in thema’s, zoals tevreden werknemers, een veilige en gezonde
werkplek, duurzame relaties met zakenpartners, klanten en de buurt en zorg voor het milieu.
De gebruiker wordt ertoe aangezet om concreet aan de slag te gaan met maatschappelijk
verantwoord ondernemen en om prioriteiten te bepalen. Het boek wil inspireren, niet beleren!
Voor wie?
KMO’s tot 20 à 30 werknemers die op zoek zijn naar een heleboel praktische tips. Het
handboek kan ook inspiratie geven aan grotere ondernemingen.
Referentie
Een maatschappelijk verantwoord ondernemer is een sterkere ondernemer (gratis handboek)
Initiatiefnemer
UNIZO, 2005
Info en bestelling
www.trivisi.be
Ref. 8: Ondernemen met MeerWaarde
Wat?
Een Nederlands onderzoek biedt antwoord op vragen als: “Hoe start je met maatschappelijk
verantwoord ondernemen?”, “Hoe creëer je een draagvlak?” en “Wat is de meerwaarde ervan?”.
Een diagnose-instrument geeft richtlijnen over hoe MVO op de meest effectieve manier tot
ontwikkeling gebracht kan worden.
Dit handboek is minder praktisch van aard, maar geeft wel goed onderbouwde informatie.
Voor wie?
Bedrijven die van start willen gaan met MVO en hun visie hieromtrent verder willen uitbouwen.
Referentie
Ondernemen met MeerWaarde: een overzicht van de praktische resultaten van het Nationale
Onderzoeksprogramma Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (2003-2004) (gratis
handboek)
Initiatiefnemer
Ministerie van Economische Zaken Nederland, 2005
Info, download en bestelling
www.mvo.ez.nl en www.mvonederland.nl

Ref. 9: Duurzaam werken: enkele suggesties voor syndicalisten
Wat?
Verschillende kanalen geven de mogelijkheid aan syndicalisten om werkgevers te overtuigen
van het belang van duurzaam ondernemen. Invloed in de Ondernemingsraad, in het Comité ter
Preventie en Bescherming op het Werk, afsluiten van duurzame CAO’s of sectorconvenanten
behoren tot de mogelijkheden. Er worden 14 voorbeelden besproken waarrond een
vakbondsafgevaardigde kan werken; o.a. een duurzaam aankoopbeleid, mobiliteit,
bodemsanering en een mensen gezinsvriendelijk bedrijf. Ook op het recht op informatie wordt
de nadruk gelegd in deze brochure.
Het duurzaam ondernemen laten groeien vanuit de werknemers, vormt de originele invalshoek
van deze brochure.
Voor wie?
Syndicalisten die duurzaam ondernemen ingang willen laten vinden in hun bedrijf of sector
Referentie
Duurzaam werken: enkele suggesties voor syndicalisten die betrokken zijn bij het afsluiten van
CAO’s en sectorconvenanten, of zetelen in het CPB of OR (gratis publicatie)
Initiatiefnemer
Arbeid & Milieu, 2004
Info en download
www.a-m.be
Ref. 10: CSR-Toolkit voor KMO’s
Wat?
De CSR-Toolkit voor KMO’s is een systematische aanpak van het maatschappelijk verantwoord
ondernemen die rekening houdt met structuren, middelen en organisatorische procédés binnen
KMO’s. Het is een wegwijzer voor consultants en de bedrijfsleiders. Een goed uitgewerkt
stappenplan leidt tot:
! begrip van de inhoud en het nut van CSR;
! uitwerking van een bedrijfsspecifieke CSR-strategie en CSR-activiteiten: de KMO krijgt
de kans om eigen prioriteiten te stellen;
! opmaak van een gestructureerd CSR-uitvoeringsplan;
! evaluatie van de acties aan de hand van een aangepaste versie van de Balanced Scorecard
(zie ook ref. 32).
Er wordt gewerkt met de vier perspectieven die ook terug te vinden zijn in de Balanced
Scorecard, nl. het financiële, het stakeholders-, het proces- en het leer- en groeiperspectief.
Het stappenplan voorziet voldoende tijd en overlegmomenten om CSR werkelijk te integreren in
het beleid in samenwerking met een consultant van Vitamine W.
Voor wie?
KMO’s onder begeleiding van consultants van Vitamine W. Sterk gemotiveerde KMO’s
kunnen echter ook zelfstandig met dit instrument aan de slag gaan. De toolkit is geschikt voor
bedrijven die geïnteresseerd zijn in CSR, maar er nog geen duidelijk beeld van hebben én voor
bedrijven die hun CSR-praktijk willen uitbouwen of verbeteren.
Referentie
CSR-Toolkit voor KMO’s (handboek, € 12, excl. BTW)

Initiatiefnemer
Vitamine W, het handboek is een resultaat van het Europees COSORE-project, 2003
Info
www.vitamine-w.be; Kathleen Tavernier, 03-270 34 00
www.cosore.com
Ref. 11: Sustainability ScoreCard 2.0 voor duurzaam ondernemen
Wat?
In samenwerking met het adviesbureau DHV (Nederland) verwerft u inzicht in kansen en
risico’s die voortvloeien uit uw gedrag en prestaties ten aanzien van bepaalde thema’s. Een
stakeholdersconsultatie en -analyse verschaft inzicht in de verwachtingen van deze
belanghebbenden. Deze verwachtingen vormen het uitgangspunt voor de ontwikkeling van een
bedrijfsspecifieke vragenlijst. Volgende onderdelen worden bevraagd: het algemene beleid,
people, planet en profit. De resultaten worden grafisch weergegeven en een mogelijk actieplan
wordt bepaald. De scan verschaft ook inzicht in uw beleid rond duurzaam ondernemen en kan u
helpen bij het ontwikkelen van een visie.
Dit instrument biedt een bedrijfsspecifieke aanpak door een interview van de stakeholders in
eerste instantie. Het grote aantal aandachtspunten kan een bredere kijk verschaffen op de
inhoud van duurzaamheid.
Voor wie?
KMO’s en GO’s (productie én dienstverlenende sector) die willen uitgaan van de verwachtingen
van de stakeholders.
Echter: gericht op Nederlandse weten regelgeving en uitsluitend in samenwerking met DHV.
Referentie
Sustainability ScoreCard 2.0 voor duurzaam ondernemen (evaluatie-instrument i.s.m.
adviesbureau)
Initiatiefnemer
Adviesbureau DHV (Nederland), 2000
Info
www.dhv.nl
Ref. 12: Duurzaamheid Strategie Scan
Wat?
Aan de hand van sectorspecifieke vragen rond de 3 P’s wordt inzicht verworven in de prestaties
van uw bedrijf. De vragenlijst is opgedeeld in modules die de gehele bedrijfsvoering
overkoepelen (strategie, inkoop, personeel, processen…). De resultaten worden getoetst aan de
beste praktijken in uw sector. Ook de stakeholders worden bevraagd naar hun appreciatie over
de prestaties van uw bedrijf én wat hun verwachtingen zijn. Zo ondekt u of de prestaties
tegemoetkomen aan de belangen van uw stakeholders. Tot slot worden enkele prioriteiten voor
verbetering opgesteld.
Voor wie?
Bedrijven die hun prestaties willen toetsen aan de verwachtingen van de stakeholders
Referentie
Duurzaamheid Strategie Scan (DSS) (evaluatie-instrument i.s.m. adviesbureau)

Initiatiefnemer
Beco-groep (Nederland), 2000 (met continue update van de Scan)
Info
www.duurzaamondernemen.nl
Ref. 13: P3@K duurzaamheidsanalyse
Wat?
Deze bevraging biedt u een gedetailleerd overzicht én inzicht in uw activiteiten rond duurzaam
ondernemen. In de ‘tell me’-fase worden ja-neen-vragen gesteld. De ‘show me’-fase bevat
meer gedetailleerde en cijfermatige vragen. De vragen zijn opgedeeld in strategie, de
activiteiten, de producten & diensten en de communicatie van de onderneming en behandelen
telkens people, planet en profit. Er wordt steeds vertrokken vanuit kostenoptimalisatie.
Verschillende grafische score-aanduidingen geven een inzicht in de relevante opportuniteiten,
sterkten en zwakten.
Deze tool bevat een zeer uitgebreide vragenlijst die door verschillende medewerkers aangevuld
kan worden. Het opzoeken van alle benodigde info vraagt wat tijd, maar het resultaat is dat u
een realistisch inzicht verwerft in de stand van zaken en ideeën aangereikt worden voor
verbetering. Het is een managementtool die de continue verbetering in beeld brengt.
Let op: het is geen eerste kennismaking met duurzaam ondernemen!
Voor wie?
KMO’s uit diverse industriële sectoren die reeds inzicht hebben in duurzaam ondernemen
Referentie
P3@K, een unieke duurzaamheidsevaluatie met focus op creatieve opportuniteiten (CD-ROM)
Initiatiefnemer
Trivisi (samenwerking van Hemmis, Wiels&Partners Milieuconsulting, Charter Zuid-West-
Vlaanderen en de Hogeschool West-Vlaanderen), 2004
Info en bestelling
www.trivisi.be
Wiels & Partners Milieuconsulting: 056-75 72 81
Ref. 14: Goede praktijken van maatschappelijk verantwoord ondernemen
Wat?
Tien korte getuigenissen van Vlaamse bedrijven (o.a. Philips Lighting, Proviron, Kind en Gezin
en Colruyt) belichten mogelijke acties in het kader van duurzaam ondernemen. Telkens wordt
de contactpersoon vermeld.
Voor wie?
Elk bedrijf dat inspiratie wil opdoen uit succesverhalen rond duurzaam ondernemen.
Referentie
Goede praktijken van maatschappelijk verantwoord ondernemen (gratis publicatie)
Initiatiefnemer
Trivisi, 2002
Info en download
www.trivisi.be

Ref. 15: Breng beweging in uw bedrijf, 10 case-studies en 100 praktische
tips
Wat?
Dertien verantwoordelijken van Belgische bedrijven kwamen twee jaar lang samen om na te
denken over de gevolgen van het concept duurzame ontwikkeling op het bedrijfsleven. Het doel
was concrete actiemaatregelen aan te reiken.
De bedrijven geven een kort overzicht van één actie.
Voor wie?
Elk bedrijf dat inspiratie wil opdoen uit succesverhalen rond duurzaam ondernemen.
Referentie
Breng beweging in uw bedrijf, 10 case-studies en 100 praktische tips (gratis publicatie)
Initiatiefnemer
Koning Boudewijnstichting, 2002
Info en download
www.kbs-frb.be
Ref. 16: Verantwoordelijk ondernemerschap: voorbeelden van goede

werkwijzen voor kleine en middelgrote ondernemingen/midden- en
kleinbedrijf in diverse landen van Europa
Wat?
Een 25-tal voorbeelden bespreken maatregelen op het vlak van ‘markt’, ‘werk’, ‘gemeenschap’,
‘milieu’ en ‘geïntegreerde praktijken’. Naast de brochure die men kan downloaden is er ook een
database waarin men kan zoeken op concrete Europese bedrijven.
Voor wie?
KMO’s
Referentie
Verantwoordelijk ondernemerschap: voorbeelden van goede werkwijzen voor kleine en
middelgrote ondernemingen/midden- en kleinbedrijf in diverse landen van Europa (gratis
publicatie)
Initiatiefnemer
DG Ondernemingen van de Europese Commissie, 2004
Info en download
www.businessandsociety.be: brochure
http://www.europa.eu.int/comm/enterprise/entrepreneurship/support_measures/responsible_entr
epreneurship/good_practice/good-practice-index.htm: databank met bedrijfsvoorbeelden
Ref. 17: www.duurzame-info.be
Wat?
Deze website over duurzame ontwikkeling in België bevat algemene info over duurzame
ontwikkeling, opgesplitst in thema’s zoals ‘productie en consumptie’, ‘mobiliteit’, ‘energie’ en
‘grondstoffen’. Een gedeelte van de website richt zich tot professionelen. Deze website is de
opvolger van www.billy-globe.org.

Voor wie?
Bedrijven die kennis willen maken met de begrippen ‘duurzame ontwikkeling’ en ‘duurzaam
ondernemen’. De website richt zich tot een ruim doelpubliek en wil het belang van duurzame
ontwikkeling op een positieve en educatieve manier aantonen.
Referentie
Duurzame-info.be (website)
Initiatiefnemer
Federale overheid, de staatssecretaris voor duurzame ontwikkeling en sociale economie, 2005
Info
www.duurzame-info.be
Ref. 18: www.mvovlaanderen.be
Wat?
Het digitaal kenniscentrum MVO is een project van het Ministerie van de Vlaamse
Gemeenschap en Business & Society Belgium. De website bundelt een schat aan informatie
over bestaande instrumenten, methodieken, goede praktijken en netwerken op het vlak van
maatschappelijk verantwoord ondernemen. De info voor grote en kleine bedrijven is
opgesplitst.
Voor wie?
Ondernemers, professionals, ngo’s en burgers
Referentie?
MVO Vlaanderen, Digitaal Kenniscentrum (website)
Initiatiefnemer
Administratie Werkgelegenheid van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en Business
& Society Belgium, 2005
Info
www.mvovlaanderen.be
Ref. 19: www.alterbusinessnews.be
Wat?
Deze elektronische MVO-nieuwsbrief bevat allerlei info over en voor bedrijven. Alter Business
News peilt in de ondernemingswereld of en op welke wijze de sociale, economische en
ecologische componenten van duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord
ondernemen worden geïntegreerd in de bedrijfsvoering.
Voor wie?
Alle bedrijven
Referentie
AlterBusinessNews, for a sustainable economy (elektronische nieuwsbrief)
Initiatiefnemer
Het Agentschap Alter (verzorgt publicaties rond ‘sociale onderwerpen’ en doet aan onderzoek)
met steun van de federale, Waalse en Vlaamse overheid; 2001
Info
www.alterbusinessnews.be
Ref. 20: www.duurzaammkb.nl
Wat?
Hier vindt u o.a. algemene info over ‘duurzaam ondernemen’ en info over vervoersmanagement,
gedragscodes en eenvoudige tests op internet. Er wordt ook verwezen naar instrumenten rond
‘milieu’ en ‘mensen’.
Voor wie?
KMO’s die het concept ‘duurzaam ondernemen’ en de voordelen ervan willen leren kennen
Referentie
Kenniscentrum Duurzaam MKB (website)
Initiatiefnemer
Stichting Stimular
Info
www.duurzaammkb.nl
Ref. 21: www.duurzaamondernemen.nl
Wat?
Info over het ‘wat’, ‘waarom’ en ‘hoe’ van duurzaam ondernemen met bedrijfsvoorbeelden.
Voor wie?
Nederlandse en Vlaamse bedrijven die kennis willen maken met de praktijk duurzaam
ondernemen
Referentie
Duurzaam ondernemen: van theorie naar praktijk (website)
Initiatiefnemer
Beco-groep, cluster Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Info
www.duurzaamondernemen.nl
Ref. 22: www.duurzaam-ondernemen.nl
Wat?
Kenniscentrum duurzaam ondernemen met heel wat informatie, referenties en nieuws.
Voor wie?
Bedrijven die op zoek zijn naar achtergrondinformatie om hun beleid rond duurzaam
ondernemen vorm te geven.
Referentie
Kenniscentrum duurzaam ondernemen (website)
Initiatiefnemer
DHV, Adviesgroep Duurzaam ondernemen; 2000
Info
www.duurzaam-ondernemen.nl

Ref. 23: www.mvonederland.nl
Wat?
Database met info over organisaties, praktijkvoorbeelden, instrumenten en publicaties op het
gebied van MVO.
Voor wie?
Bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties op zoek naar invulling van hun
maatschappelijke rol
Referentie
MVO Nederland (website)
Initiatiefnemer
MVO Nederland, 2004
Info
www.mvonederland.nl
Ref. 24: www.senternovem.nl
Wat?
Deze website bevat subsites met informatie rond o.a. duurzaam consumeren, duurzaam
ondernemen, duurzaam inkopen en duurzame bedrijventerreinen.
Voor wie?
Bedrijven die duurzaam willen ondernemen met de nadruk op ‘planet’
Referentie
SenterNovem, agentschap voor duurzaamheid en innovatie (website)
Initiatiefnemer
SenterNovem
Info
www.senternovem.nl
Ref. 25: www.naarduurzaamrendement.nl
Wat?
De website bevat resultaten van een programma dat de meerwaarde van duurzaam ondernemen
wou aanduiden. Een groot aantal publicaties helpen u alvast op weg.
Voor wie?
Bedrijven die bezig zijn met vragen als: “wat betekent duurzaam ondernemen?” of “hoe kan ik
vormgeven aan duurzaam ondernemen in ons bedrijf?”.
Referentie
Van financieel naar duurzaam rendement, een programma van Nido (website)
Initiatiefnemer
Nationaal Initiatief Duurzame Ontwikkeling (Nederland), 2002
Info
www.naarduurzaamrendement.nl

Ref. 26: Business & Society Belgium
Wat?
Dit is een Belgisch netwerk van ondernemingen dat maatschappelijk verantwoord ondernemen
in bedrijfsactiviteiten bevordert en integreert. Maandelijks wordt een nieuwsbrief gepubliceerd
die volledig gewijd is aan maatschappelijk verantwoord ondernemen (ook te downloaden van de
website).
Voor wie?
Bedrijven en bedrijfsverenigingen die willen aansluiten moeten een charter ondertekenen. De
leden zijn grote bedrijven. De website bevat enkele relevante publicaties en links die voor alle
organisaties interessant kunnen zijn.
Referentie
Business & Society Belgium (netwerk)
Initiatiefnemer
13 leden (grote bedrijven), 2001
Info
www.businessandsociety.be
Ref. 27: Kauri
Wat?
Kauri zorgt voor dialoog tussen bedrijven en NGO’s. De leden besteden aandacht aan het
opbouwen van eerlijke handelsrelaties met ondernemingen uit armere landen. Daarnaast streven
de ondernemingen naar eerlijke economische relaties tussen hun eigen stakeholders.
Voor wie?
Bedrijven en NGO’s
Referentie
Kauri, Duurzaam internationaal ondernemen - Bedrijven en NGO’s in actie en dialoog (netwerk)
Initiatiefnemer
De stichtende leden, nl. grotere bedrijven en NGO’s, 1997
Info
www.kauri.be
Ref. 28: Vlaams Netwerk voor Zakenethiek (VNVZ)
Wat?
Het VNVZ is een netwerk van partners en stakeholders die allen betrokken zijn bij het
maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het wil bedrijven stimuleren om over bedrijfsethiek
na te denken.
Voor wie?
Iedereen die via diverse contacten met bedrijven, academici, consultants, geïnteresseerden,…
zijn inzicht in zakenethiek wil verruimen.
Referentie
VNVZ - Vlaams Netwerk voor Zakenethiek (netwerk)

Initiatiefnemer
De stichtende leden, 1995
Info
zakenethiek.f2s.com/index.php
Ref. 29: Samenleving & Bedrijf
Wat?
Samenleving & Bedrijf is een Nederlands netwerk van grote bedrijven die samen willen werken
rond maatschappelijk verantwoord ondernemen en die kennis ook willen delen.
Activiteiten en publicaties staan op de website. Hun brochure “MVO loont”, ter gelegenheid van
het gelijknamige congres van 31 mei 2005, geeft een overzicht van de betekenis die Nederlandse
bedrijven zoals IBM, Randstad, Philips, … hechten aan maatschappelijk verantwoord
ondernemen.
Voor wie?
Alle bedrijven
Referentie
! Samenleving & Bedrijf, landelijk netwerk van bedrijven die investeren in de kwaliteit van
de samenleving (netwerk)
! MVO loont (gratis publicatie)
Initiatiefnemer
Samenleving & Bedrijf en de Sociaal-economische Raad van Nederland, 2005
Info
www.samen.nl
Ref. 30: CSR Europe
Wat?
CSR Europe is het Europese broertje van Business & Society Belgium (Ref. 26)
Voor wie?
Grote multinationals. De website bevat een aantal publicaties onderverdeeld in verschillende
thema’s die aanleunen bij Corporate Social Responsibility.
Referentie?
CSR Europe (netwerk)
Initiatiefnemer
De Europese Commissie en Europese bedrijven, 1995
Info
www.csreurope.org

Ref. 31: World Business Council for Sustainable Development
Wat?
Dit wereldwijd netwerk heeft 175 leden uit 35 landen. Het netwerk behartigt de belangen van
de bedrijven omtrent duurzaam ondernemen, neemt deel aan overleggroepen i.v.m. het beleid,
zorgt voor een verspreiding van beste praktijken,…
Op hun website is een brede waaier van publicaties en rapporten terug te vinden.
Voor wie?
Bedrijven moeten uitgenodigd worden om lid te kunnen worden. Er is nog geen enkel Belgisch
bedrijf lid van dit netwerk. Op de website vindt u nieuws en brede achtergrondinformatie i.v.m.
duurzame ontwikkeling.
Referentie
World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) (netwerk)
Initiatiefnemer
Een Zwitsere industrialist die ook de privé-sector wou betrekken bij duurzame ontwikkeling.
Het netwerk is ontstaan uit de voorbereidingen van de conferentie van Rio in 1991.
Info
www.wbcsd.ch
Ref. 32: Sustainability Balanced ScoreCard (SBSC)
Wat?
Deze scorecard is een aangepaste versie van de klassieke Balanced Scorecard van Kaplan &
Norton (www.bscol.com), een stuurtabel voor elke organisatie.
Het studiebureau Amelior ontwikkelde een eigen Sustainability Balanced ScoreCard (SBSC)
waarin de bestaande 4 perspectieven van binnenuit worden uitgebreid. De principes blijven
hetzelfde, maar er is een externe dimensie toegevoegd. Er is een ordening van de succesfactoren
op 4 niveaus, nl. ‘leren en groei’, ‘interne processen’, ‘stakeholders’ en ‘finaliteit’. De finaliteit
zijn de resultaten op het vlak van zowel people, planet als profit.
De succesfactoren worden bepaald door een SWOT-analyse voor People, Planet en Profit. Per
succesfactor wordt een indicator, een streefwaarde en initiatieven om de streefwaarde te
bereiken, aangegeven.
Het SBSC is een methodiek die helpt bij de continue monitoring van de implementatie van
duurzaam ondernemen en het evalueren van de eigen prestaties.
Amelior ontwikkelde een plan om in veertien stappen een Sustainability Balanced ScoreCard in
te voeren en gebruikt dat momenteel in enkele pilootprojecten in bedrijven.
Voor wie?
Zowel voor de profit als non-profitsector en voor overheidsinstanties
Referentie
Sustainability Balanced ScoreCard (SBSC) (managementsysteem)
Initiatiefnemer
Amelior
Info
www.amelior.be

Ref. 33: EFQM-model
Wat?
Het European Foundation for Quality Management-model leert een bedrijf hoe het efficiënt zijn
middelen inzet om de resultaten in al hun aspecten te verbeteren. Vijf criteria behandelen de
activiteitsgebieden en vier criteria hebben betrekking op de bedrijfsactiviteiten. De resultaten
zijn: winst, personeel, omgeving en klantentevredenheid. Deze resultaten worden uitgedrukt in
prestatie-indicatoren, die op hun beurt aanleiding geven tot continue verbetering.
Het model is een referentiekader om objectieven voor een onderneming vast te leggen. Het
bouwt verder op bestaande zorgsystemen en integreert alle bedrijfsaspecten (in tegenstelling tot
bepaalde normen, ISO 14001 focust bijvoorbeeld enkel op milieu).
Het duurzaamheidsrapport 2004 van Indaver is op dit model gebaseerd (www.indaver.be).
Voor wie?
Europese bedrijven die niet enkel op zoek zijn naar kwaliteit, maar ook succesvol willen zijn op
lange termijn door rekening te houden met alle stakeholders en alle ondernemingsaspecten.
Referentie
European Foundation for Quality Management (managementsysteem)
Initiatiefnemer
European Foundation for Quality Management
Info
www.efqm.org
Ref. 34: Sustainability Management System (SMS)
Wat?
Een algemene term om aan te duiden dat een organisatie beschikt over een managementsysteem
waarin duurzaam ondernemen verankerd is. Hoe verschillend SMS-systemen zich ook kunnen
aanbieden, in een Sustainability Management System (SMS) zijn steeds 7 elementen aanwezig:
1. identificatie van significante duurzaamheidsaspecten die specifiek zijn voor het bedrijf.
Verschillende manieren zijn mogelijk: SWOT-analyse, externe doorlichting,
brainstorming, etc.;
2. meten en opvolgen van trends in DO-prestaties. Meestal wordt gebruik gemaakt van de
significantie-methodologie uit de ISO 14001 norm voor milieuprestaties. Voor de meest
significante aspecten worden vervolgens performantie-indicatoren opgesteld, vaak
onder de vorm van OGSM’s (Objectives – Goals – Strategie – Measure). Via metingen en
evaluatie van deze metingen kunnen DO-prestaties in kaart gebracht en gerapporteerd
worden;
3. bedrijfseigen doelstellingen i.v.m. DO, bijvoorbeeld a.d.h.v. ‘ecological footprinting’
(www.footprintnetwork.org);
4. waardesysteem t.a.v. stakeholders en de brede omgeving waarin het bedrijf actief is;
5. continue verbetering, bijvoorbeeld a.d.h.v. het Plan-Do-Check-Act principe uit de ISO
series;
6. visie i.v.m. DO en de toekomst van het bedrijf;
7. systeemaanpak inclusief audit en review van het ingevoerde sustainability management
system. Dit verhoogt de geloofwaardigheid en maakt rapportering mogelijk.
Inspiratie bij de aspectenanalyse werd gehaald uit de systeemcondities en de principes van the
Natural Step (www.naturalstep.org) en Project Sigma (www.projectsigma.com, Ref. 35). In
praktijk zijn er evenveel variaties als er bedrijven zijn.
Een interessant en inspirerend voorbeeld is het Sustainability Management System van het
biotechnologie bedrijf Genencor (multinational met vestiging in Brugge):
www.genencor.com/sustainability/index.html
Voor wie?
Bedrijven die people, planet en profit op een gestructureerde wijze willen integreren in het
bedrijfsbeleid.
Referentie
Sustainability Management System (managementsysteem)
Initiatiefnemer
Verschillende systemen kunnen invulling geven aan een Sustainability Management System
Info
http://www.iqa.org/publication/c4-past.shtml ‘A Footprint for the future’ J. Smith - feb.2005
Ref. 35: The Sigma-guidelines: putting sustainable development into

practice - a guide for organisations (BSI)
Wat?
Een aantal instrumenten bieden u hulp bij het ondernemen van acties die het best passen bij uw
bedrijfsspecifieke situatie.
! Enkele duurzaamheidsprincipes helpen bedrijven om het concept te leren kennen en te
laten aanvoelen wat zij kunnen ondernemen. Er wordt uitgegaan van vijf soorten kapitaal,
nl. menselijk, financieel, sociaal, markten ecologisch kapitaal. Ook de transparante
dialoog met alle belanghebbenden heeft een belangrijke plaats.
! Een cyclus van 4 fasen ondersteunt bedrijven bij de ‘ontwikkeling’, ‘planning’,
‘uitvoering’ en ‘evaluatie en rapportering’ i.v.m de verschillende vormen van kapitaal.
Deze systematiek helpt bij de integratie van de duurzaamheidsinitiatieven in de
bedrijfsvoering. Het is een gestructureerd model dat flexibel genoeg is om op elk bedrijf
toe te passen.
! Tools, gidsen en bedrijfsvoorbeelden adviseren over specifieke uitdagingen voor het
management op het vlak van: evaluatie van de prestaties, het ontdekken van
opportuniteiten en risico’s en het stakeholdermanagement.
Voor wie?
Organisaties die effectief hun steentje willen bijdragen aan duurzame ontwikkeling. De
richtlijnen zijn flexibel toe te passen afhankelijk van de situatie van het bedrijf.
Referentie
The Sigma-guidelines: putting sustainable development into practice – a guide for organisations
(gratis publicatie)
The Sigma Guide to Guidelines and Standards relevant to sustainable development (handboek,
gratis): geeft een overzicht van 20 codes en principes die organisaties kunnen volgen bij het
duurzaam ondernemen.
Initiatiefnemer
AccountAbility, BSI (British Standard Institution), Forum for the Future
De richtlijnen zijn een resultaat van het Sigma (Sustainability Integrated Guidelines for
Management)-project, 1999
Info en downloads:
www.projectsigma.com

Ref. 36: Maatschappelijk rendement gemeten
Wat?
SROI (Social Return on Investment) is een methodiek gericht op het meten van de sociale
impact van ondernemingen. De methodiek is een aanvulling op andere
prestatiemetingstechnieken die zich beperken tot het financiële aspect. De vraag die dus
centraal staat is “hoe kan de maatschappelijke waarde van een organisatie gemeten worden?”.
Het boek beschrijft de methodiek en implementatie ervan in Nederlandse sociale ondernemingen
en geeft voorbeelden van geslaagde projecten in de Verenigde Staten. In het Nederlands
taalgebied is dit het enige beschikbare handboek.
Voor wie?
! Projectleiders, ondernemers en managers uit zowel reguliere als sociale economiebedrijven
die belang hebben bij het zichtbaar maken van maatschappelijke resultaten van hun
onderneming
! Investeerders, kredietverstrekkers en subsidiegevers
Referentie
Maatschappelijk rendement gemeten – SROI (handboek), Peter Scholten, directeur van De
Omslag, Amsterdam
Uitgeverij SWP Amsterdam, 2003
Initiatiefnemer
SROI-methodiek: ontwikkeld in de jaren 1999-2002 door Roberts Foundation (Verenigde
Staten)
Info
www.swpbook.com en SROI: www.redf.org en www.sroi.nl
Ref. 37: Voorbeelden van duurzaamheidsverslagen:

www.duurzaamheidsverslag.nl
Wat?
Een duurzaamheidsrapport vormt een onderdeel van de communicatie naar de stakeholders toe.
Hierbij is het belangrijk dat het rapport:
! relevant is: het moet een antwoord bieden op de vragen van de belanghebbenden en een
antwoord geven op maatschappelijke kwesties (minstens de 3 P’s);
! transparant is: de uitgangspunten en de beperkingen van het rapport moeten aangegeven
worden;
! nauwkeurig is: in het rapport moeten prestatie-indicatoren gebruikt worden.
Daarnaast kan een duurzaamheidsrapport de aanleiding vormen tot het inventariseren van alle
ondernomen maatregelen op het vlak van duurzaam ondernemen en draagt het in sterke mate bij
tot de ‘image-building’ van uw bedrijf.
Een duurzaamheidsrapport wordt aanbevolen in de Europese Strategie ivm MVO:
“Alle op de beurs genoteerde bedrijven met tenminste 500 personeelsleden worden verzocht een
‘basistriplet’ in hun jaarverslagen voor de aandeelhouders te publiceren waarin hun
bedrijfsprestaties aan economische, ecologische en sociale criteria worden getoetst”.
Dé standaard voor opstellen van een verslag over de prestaties van een onderneming op het vlak
van duurzaam ondernemen is het ‘Global Reporting Initiative’ (GRI) (Ref. 38).
Inspiratie voor uw duurzaamheidsverslag kan u putten uit talrijke internationale voorbeelden op
www.duurzaamheidsverslag.nl.

Voor wie?
Bedrijven die op zoek zijn naar voorbeelden van duurzaamheidsverslagen uit Nederland en
Vlaanderen
Referentie
www.duurzaamheidsverslag.nl, hét loket voor duurzaamheidsverslagen (website)
Initiatiefnemer
Van der Molen Environmental Internet Services
Info
www.duurzaamheidsverslag.nl
www.sustainability-reports.com: voor internationale voorbeelden van duurzaamheidsverslagen
Ref. 38: Global Reporting Initiative (GRI-guidelines 2002)
Wat?
GRI geeft richtlijnen aan bedrijven die vrijwillig over de economische, ecologische en sociale
dimensie van hun activiteiten, producten en diensten willen rapporteren. De richtlijnen zijn
toepasbaar op alle types en groottes van organisaties en zijn onafhankelijk van de locatie. De
richtlijnen kunnen, afhankelijk van de ervaring in het rapporteren, volledig gevolgd worden of
slechts gedeeltelijk. Een actualisatie is voorzien voor 2006.
De richtlijnen zijn gebaseerd op 11 rapporteringsprincipes zoals transparantie, objectiviteit,
volledigheid…
De inhoud van het rapport omvat minstens:
! Visie, strategie, doelstellingen en uitgangspunten van de organisatie ten aanzien van
duurzaam ondernemen (People, Planet en Profit);
! Profiel van de organisatie en de inspanningen die zij levert;
! Organisatiestructuur en managementsystemen inclusief de omgang met stakeholders;
! Index met de locatie van de GRI-inhoud om lezers te helpen bij het nagaan in hoeverre de
GRI-richtlijnen gevolgd zijn;
! Prestatie-indicatoren voor de 3 P’s moeten benchmarking mogelijk maken. Er zijn
kernindicatoren en aanvullende indicatoren. Deze indicatoren kunnen eveneens los van
het rapporteren gebruikt worden om de vooruitgang op het vlak van DO bij te houden.
Elk van deze punten wordt gedetailleerd uitgewerkt.
Er is ook een ‘beginnershandleiding’ voor KMO’s opgemaakt, nl. ‘High 5!, communiceer over
het succes van uw bedrijf via duurzaamheidsverslaggeving’ die als doel heeft de rapportering
toegankelijker en waardevoller te maken voor KMO’s. De handleiding is een 5-stappenplan
voor de concrete invoering van een duurzaamheidsrapport.
Een externe onafhankelijke audit is aanbevolen om de geloofwaardigheid van het rapport te
verhogen. Deze audit gaat na of de vragen van stakeholders beantwoord zijn en of de informatie
correct is.
Voor wie?
Alle bedrijven uit alle sectoren die een concreet duurzaamheidsverslag willen opstellen.
Referentie
Global Reporting Initiative, GRI-guidelines 2002 (richtlijnen voor rapportage)
Initiatiefnemer
United Nations Environment Programme (UNEP) en UN Secretary-General Kofi Annan’s
Global Compact, 2002

Info en download
www.globalreporting.org: download ‚GRI-guidelines 2002’
www.mvonederland.nl: download publicatie ‚High 5!’
De duurzaamheidsrapporten van Genencor en Proviron zijn gebaseerd op de GRI-richtlijnen:
Proviron: http://www.proviron.com/Proviron/comp/anreport.htm
Genencor: http://www.genencor.com/sustainability/index.html
Ref. 39: European Sustainability Reporting Award (ESRA)
Wat?
Deze Award heeft tot doel het maatschappelijk verantwoord ondernemen en de rapportering
erover te stimuleren. De duurzaamheidsrapporten worden getoetst aan een aantal criteria. 50%
van de criteria heeft betrekking op de inhoud, de andere 50% op de kwaliteit van het rapport.
Voor wie?
Elke onderneming die een duurzaamheidsrapport opmaakt, met exploitatievestiging in België en
die ook rapporteert over de prestaties in België kan aan deze prijs meedoen door het insturen van
haar rapport aan het Instituut der Bedrijfsrevisoren. De deelname is gratis. Enkel de
duurzaamheidsrapporten die de prijs van Beste Rapport inzake duurzaam ondernemen in België
behalen, kunnen medingen naar de ESRA-award.
Referentie
European Sustainability Reporting Award (prijs voor beste duurzaamheidsrapport)
Initiatiefnemer
Instituten van accountants en auditors van 15 landen in Europa, in België is dit het Instituut der
Bedrijfsrevisoren, 2002
Info
Winnaar prijs van het Beste Belgische Duurzaamheidsrapport 2005 is Dexia.
www.accaglobal.com/sustainability/awards/esra/: info over ESRA-award
Rosita.van.maele@be.ey.com, tel.: 09 – 242 51 30, Ernst & Young Bedrijfsrevisoren
Ref. 40: VBO-Milieuprijs
Wat?
Om de Europese Commissie te voorzien van degelijke Belgische kandidaturen voor de
European Awards for the Environment, organiseren het Verbond van Belgische
Ondernemingen (VBO), het VOKA, de UWE en het VOB, een Belgische milieuprijs 2005-
2006 voor ondernemingen en instellingen die zich in de loop van de voorbije vijf jaar hebben
onderscheiden door prestaties en/of door een bijzondere actie op het gebied van duurzame
ontwikkeling (meer bepaald inzake milieutechnologie of –strategie). De vier prijscategorieën
zijn: beheer, producten, technologieën en internationaal partnerschap voor duurzame
ontwikkeling.
Ondertussen is de winnaar, Alpro (Wevelgem), bekend gemaakt.
Voor wie?
Alle organisaties die een milieu-project hebben uitgevoerd dat in overeenstemming is met de
principes van duurzame ontwikkeling.
Referentie
De Belgische Milieuprijs 2005-2006 (prijs voor een duurzaam project, met de focus op milieu)

Initiatiefnemer
Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), VOKA, UWE en VOB; tweejaarlijks
Info
www.milieuprijs.be
Ref. 41: MVO Referentiekader
Wat?
Het MVO Referentiekader brengt een overzicht van internationale verdragen en andere
afspraken die een rol spelen bij het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Voorbeelden
zijn de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, de verdragen van de Internationale
Arbeidsorganisatie (ILO) en tal van milieuverdragen. Ook op het gebied van
consumentenbescherming, gezondheid, eerlijke concurrentie en bestrijding van corruptie worden
enkele richtlijnen besproken.
Voor wie?
Alle bedrijven die MVO vorm willen geven en de brede inhoud ervan willen leren kennen
Referentie
MVO Referentiekader (gratis publicatie)
Initiatiefnemer
MVO Platform: een aantal Nederlandse maatschappelijke organisaties actief op het vlak van
MVO, zoals Amnesty International en Stichting Natuur en Milieu; 2002
Info en download
www.mvo-platform.nl
Ref. 42: OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen
Wat?
In buitenlandse vestigingen is het belangrijk de lokale wetgeving en gebruiken, de internationaal
erkende normen en instrumenten als uitgangspunt te nemen.
De OESO-richtlijnen zijn vrijwillig na te leven beginselen en normen voor verantwoord
ondernemen die toegepast kunnen worden in alle vestigingen van multinationals. Het document
omvat beginselen i.v.m. informatieverstrekking, werkgelegenheid en arbeidsverhoudingen,
milieu, bestrijding van corruptie, consumentenbelangen, wetenschap en technologie,
mededinging en belastingen. De sociale impact en de invloed op het milieu in buitenlandse
vestigingen spelen een belangrijke rol.
Voor wie?
Multinationals
Referentie
The OECD-Guidelines for Multinational Enterprises (richtlijnen)
Initiatiefnemer
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), 2000
Info
www.oecd.org/daf/investment/guidelines/

Ref. 43: Global Compact van de Verenigde Naties
Wat?
De Global Compact is een gedragscode die in 2000 door de VN werd geïntroduceerd. Alle
bedrijven vanaf 10 werknemers kunnen vrijwillig aansluiten. Ze engageren zich tot het
ondertekenen en naleven van 10 beginselen i.v.m. mensenrechten, anticorruptie, milieu en
arbeidsrechten.
Voor wie?
Bedrijven over de hele wereld vanaf 10 werknemers
Referentie?
The Global Compact (gedragscode)
Initiatiefnemer
De Verenigde Naties, 2000
Info
www.unglobalcompact.org
Ref. 44: Tripartite Declaration
Wat?
Fundamentele arbeidsnormen opgesteld door de Internationale ArbeidsOrganisatie die
betrekking hebben op de vrijheid van vereniging, het verbod op dwang- en kinderarbeid en de
strijd tegen discriminatie. De normen zijn gebaseerd op universele principes.
Voor wie?
multinationals
Referentie
Tripartite Declaration of principles concerning Multinational Enterprises and Social Policy
(MNE-declaration) (norm)
Initiatiefnemer
De Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), 1998
Info
http://www.ilo.org/public/english/employment/multi/index.htm
Ref. 45: West-Vlaams Milieucharter
Wat?
Charter 99 en de GOM - West-Vlaanderen lanceerden in 1993 de ‘Charter 99 Milieuverklaring’
met als doel West-Vlaamse ‘pioniersbedrijven’ inzake milieubeleid op een positieve manier in
de schijnwerpers te stellen.
Hiermee beoogden de initiatiefnemers het negatief taboe ‘milieu-bedrijf’ in de media te
doorbreken en tegelijk andere bedrijven te stimuleren tot de uitbouw van een pro-actief
milieubeleid. Deze milieuverklaring, thans ‘West-Vlaams Milieucharter’ genoemd, betekent
voor bedrijven een praktisch hulpinstrument om op een gestructureerde wijze een pro-actief
milieubeleid uit te bouwen en bij te sturen. Continue verbetering, meten & weten en
externe/interne communicatie zijn sleutelbegrippen.

Het Milieucharter is ook een stimulans om werknemers aan te zetten tot medewerking en het
formuleren van verbetervoorstellen. Naar klanten, directe omgeving en overheid toe is het
Milieucharter een instrument om aan te tonen dat het bedrijf werkt aan het leefmilieu.
Voor wie?
West-Vlaamse KMO’s en GO’s (productie- en dienstensector) die een pro-actief milieubeleid
nastreven en belang hechten aan continue verbetering
Referentie
West-Vlaams Milieucharter (certificaat)
Initiatiefnemer
GOM - West-Vlaanderen, Charter Zuid-West-Vlaanderen en BVQI, jaarlijks sinds 1993
Info
www.gomwvl.be
Philippe Tavernier: tel. 050-36 71 00 of philippe.tavernier@gomwvl.be
Eefje Hernalsteen: tel. 050-36 71 10 of eefje.hernalsteen@gomwvl.be
Ref. 46: ISO 14001
Wat?
ISO 14001 is een milieumanagementsysteem dat minimumeisen stelt aan een
milieuzorgsysteem. De wetgeving moet nageleefd worden en men verbindt zich ertoe te streven
naar continue verbetering. De tekst van de norm dient aangekocht te worden bij het BIN
(Belgisch Instituut voor Normalisatie): www.bin.be.
De International Network for Environmental Management (INEM) publiceert interessante
documenten en tools op haar website.
Voor wie?
Bedrijven die hun milieubeleid willen structureren en streven naar continue verbetering
Referentie
ISO 14001 (milieumanagementsysteem)
Initiatiefnemer
International Organisation for Standardisation, de meest recente versie dateert van 2004
Info
www.iso.org en www.iso14000.com en www.inem.org
Ref. 47: EMAS
Wat?
EMAS beoogt het bevorderen van een gestage verbetering van de milieuprestaties van alle
Europese organisaties en van de informatie van het publiek en alle belanghebbenden. De
reglementaire basis hiervoor is de Verordening (EG) nr. 761/2001 van het Europees Parlement
en de Raad van 19 maart 2001 inzake de vrijwillige deelneming van organisaties aan een
communautair milieubeheer- en milieuauditsysteem (EMAS) (Publicatieblad L 114,
24.04.2001).
Voor wie?
Europese organisaties die hun milieubeleid willen structureren en streven naar continue
verbetering. Bij EMAS is er een verplichte open communicatie rond de behaalde
milieuresultaten.
Referentie
Eco-Management and Audit Scheme (milieumanagementsysteem)
Initiatiefnemer
Europees Parlement, 2001
Info en download
http://europa.eu.int/comm/environment/emas/index_en.htm
www.emas.org.uk
www.inem.org: de International Network for Environmental Management (INEM) publiceert
interessante documenten en tools op haar website
Ref. 48: Ecolabel, het Europese milieukeurmerk
Wat?
Het is een vrijwillig Europees keurmerk voor non-food producten en diensten. Producten en
diensten met een Europees Ecolabel zijn te herkennen aan het ‘bloem’symbool voor
consumenten. Onafhankelijke instanties hebben vastgesteld dat deze producten en diensten
deugdelijk zijn en voldoen aan strenge milieu-eisen. Vandaag zijn er 21 categorieën van
producten die in aanmerking komen voor het Ecolabel. Voorbeelden zijn: schoonmaakmiddelen,
papier, textiel, bedden… De volledige lijst vindt u op www.eco-label.com. Het Ecolabel werd
reeds aan een 1.000-tal producten in de EU toegekend. Producenten worden gestimuleerd tot
het ontwerpen van milieuvriendelijke producten, waarbij rekening gehouden wordt met de hele
levenscyclus. Consumenten kunnen bewuste en betrouwbare milieukeuzes maken bij hun
boodschappen.
Als de milieukeur eenmaal is goedgekeurd en toegekend, dient het bedrijf een jaarlijks bedrag
voor het gebruik van de milieukeur te betalen. Dit bedrag bedraagt 0,15% van de jaaromzet van
het product met een maximum van 25.000 euro per jaar voor elke productgroep per aanvrager.
Voor wie?
Producenten en invoerders van non-food producten en diensten die voor komen in de 21
categorieën
Referentie
Ecolabel (label)
Initiatiefnemer
De Europese Commissie, 1992
Info
Verordening (EG) nr. 880/92 van de Raad van 23 maart 1992. Herzien in 2000 door
Verordening (EG) nr. 1980/2000 van het Europees Parlement en de Raad van 17 juli 2000
www.europa.eu.int/ecolabel
www.ecolabel.be
www.eco-label.com
Voor ons land is mevrouw Nathalie Daniel uw aanspreekpunt:

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu
02-210 50 89
ecolabel@health.fgov.be

Ref. 49: SA (Social Accountability) 8000
Wat?
SA 8000 is een internationaal verificatiesysteem op het gebied van sociaal en ethisch
verantwoord werken. Er worden eisen gesteld op het gebied van kinderarbeid, gedwongen
arbeid, gezondheid en veiligheid, werkuren, discriminatie…
Het label is gebaseerd op de basisconventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), de
Verklaring van de Rechten van de Mens en de Verklaring over de Rechten van het Kind van de
Verenigde Naties. SA 8000 is ontworpen naar het voorbeeld van ISO 9000 en omvat de
erkenning van auditoren en onafhankelijk toezicht.
Het interim-kantoor Randstad en lingerieproducent Van de Velde behaalden dit sociale label.
Voor wie?
Alle organisaties die voldoen aan de criteria
Referentie
Social Accountability 8000 (verificatiesysteem)
Initiatiefnemer
Social Accountability International (SAI), 1998
Info
www.sa-intl.org, SAI (Social Accountability International)
Ref. 50: AA 1000 Series
Wat?
AA 1000 is gericht op een betere wijze van verantwoording over sociale en ethische aspecten.
Het richt zich op de kwaliteit van de sociaal-ethische accounting, auditing en rapportering. Deze
standaard wil een duidelijke basis vormen voor de manier waarop men aandacht moet hebben
voor zijn stakeholders. Het model kan gebruikt worden als uitgangspunt voor het gestructureerd
en efficiënt opzetten van een stakeholderdialoog.
Voor wie?
Voor alle organisaties of delen van organisaties die op een gestructureerde wijze aandacht willen
besteden aan hun stakeholders.
Referentie
AccountAbility 1000 Series (standaard)
Initiatiefnemer
AccountAbility, Institute of social and ethical accountability; 1999
Info
www.accountability.org.uk
Ref. 51: Investors in People
Wat?
Investors in People (IiP) is een internationaal keurmerk en een model voor strategisch
personeelsbeleid waarbij geïnvesteerd wordt in menselijk kapitaal. IiP koppelt
opleidingsmogelijkheden aan organisatiedoelstellingen. Het is een continu verbeterproces dat

opgebouwd is rond vier principes: betrokkenheid, planning, actie en evaluatie. Bedoeling is de
prestaties van een organisatie te verbeteren door te investeren in de medewerkers. Op initiatief
van de Vlaamse minister van Werkgelegenheid doen sinds het najaar 2002 dertien Vlaamse
bedrijven mee aan een pilootproject IiP onder leiding van Vlerick Managementschool.
Op de site www.iipnl.nl vindt u, naast alle mogelijke info, ook een kennismakingstest. Na het
beantwoorden van negen stellingen krijgt u via mail een geïndividualiseerd rapport toegestuurd.
Net als bij andere gecertificeerde managementmodellen wordt het IiP-Label voor drie jaar
toegekend en kent het ook een systeem van tussentijdse audits. In ons land biedt oa Amelior
erkende consultants aan. De audit gebeurt door een IiP-licentiehouder uit Nederland.
De Vlaamse overheid werkt aan een website rond IiP en gaat de mogelijkheid onderzoeken om
IiP-initiatieven via de adviescheques te ondersteunen.
Voor wie?
Alle organisaties waar medewerkers centraal staan.
Enkele bedrijfsnamen die het IiP-label reeds behaalden: Hager België, Cleaning Boy, Belgian
Post International, Onafhankelijk Ziekenfonds.
Referentie
Investors in People (IiP) (keurmerk)
Initiatiefnemer
De Britse overheid
Het IiP-label wordt in Vlaanderen ondersteund door het Ministerie van Tewerkstelling; eerste
versie in 1990; de meest recente versie dateert van 2005
Info
www.investorsinpeople.co.uk: info over IiP
www.trivisi.be; www.iipnl.nl
Ref. 52: Beste Werkgever
Wat?
Jaarlijks worden 25 Belgische bedrijven gelauwerd als “Beste Werkgever”. Dit is een Europese
standaard voor kwaliteitsvol personeelsbeleid. De methodologie steunt op de definitie van een
Beste Werkgever als zijnde een plaats waar de werknemers hun verantwoordelijken vertrouwen,
trots zijn op hun prestaties en plezier beleven in hun werkomgeving. Het onderzoek bestaat uit
2 onderdelen. Enerzijds wordt met een management survey het personeelsbeleid van de
organisatie in kaart gebracht (Culture Audit©), welke geldt voor 1/3 van de totale score.
Anderzijds wordt door een enquête bij de werknemers gepeild naar hun ervaringen en
betrokkenheid (Trust Index©). Het is de ervaring van de medewerker die primeert, want de
werknemersenquête bepaalt 2/3 van de eindscore van een organisatie.
Iedere organisatie wordt beoordeeld op 5 dimensies, nl. geloofwaardigheid, respect,
rechtvaardigheid, trots en sfeer (= het Great Place to Work-model)
Voor wie?
Alle organisaties vanaf 50 werknemers. Het is de bedoeling dat alle werknemers en alle
vestigingen deelnemen aan de tevredenheidsenquête.
Referentie
Beste Werkgever (Europese standaard)
Initiatiefnemer
HRM Centre van Vlerick Leuven Gent Management School in België, jaarlijks toegekend sinds
2000
Great Place to Work-Institute, overkoepelende organisatie

Info
http://www.vlerick.be/greatplacetowork/nl/beste_werkgever.html
www.greatplacetowork-europe.com: info over het model
Ref. 53: Het Belgisch sociaal label voor producten
Wat?
Dit label wordt toegekend aan producten die geproduceerd worden in overeenstemming met de
basisconventies van de Internationale Arbeidsorganisatie IAO over de gehele productieketen.
Het gaat specifiek over het verbod op dwangarbeid, het recht op vakbondsvrijheid, het recht op
organisatie en collectief overleg, het verbod op discriminatie inzake tewerkstelling en verloning,
de minimumleeftijd voor kinderarbeid en verbod op de ergste vormen van kinderarbeid.
Ondernemingen kunnen op vrijwillige basis het label aanvragen voor die producten waarvan zij
kunnen bewijzen dat de basisconventies van de IAO doorheen de gehele productieketen worden
nageleefd.
Voor wie?
Productiebedrijven
Referentie
Het Belgisch sociaal label: de Wet van 27 februari 2002 ter bevordering van een sociaal
verantwoorde productie (BS 26.03.2002) (label)
Initiatiefnemer
Federaal minister voor Economie, 2002
Info
www.social-label.be
Ref. 54: Ethibel
Wat?
Ethibel is een onafhankelijk adviesbureau voor duurzaam en ethisch beleggen, dat banken en
beursvennootschappen ondersteunt bij hun aanbod van duurzame spaar- en beleggingsformules.
Om de kwaliteit van dergelijke financiële producten op de Belgische en de Europese markt te
garanderen, hanteert Ethibel een eigen Europees keurmerk. De criteria voor het
bedrijvenonderzoek, dat aan de basis ligt van de beleggingsfondsen met het Ethibel-label,
omvatten alle aspecten van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen, nl.
intern sociaal beleid, milieubeleid, extern maatschappelijk beleid en ethisch-economisch beleid.
Voor wie?
Beursgenoteerde bedrijven
Referentie
Ethibel, advancing socially responsible investing (keurmerk)
Initiatiefnemer
Ethibel, een Europees onafhankelijk adviesbureau met hoofdzetel in Brussel; 1992
Info
www.ethibel.org
Verdere info over duurzaam beleggen:
! Dow Jones Sustainability Index (o.a. BASF behoort tot deze beleggingen):
www.sustainability-indexes.com
! FTSE4Good Index: www.ftse.com/ftse4good/index.jsp
! Ethical Investment Research Service (EIRIS): www.eiris.org
Ref. 55: PRO Duurzaamheidsanalyse
Wat?
DSR verzamelt en analyseert duurzaamheidsinformatie over Nederlandse beursgenoteerde
ondernemingen. DSR is mede-initiatiefnemer van SiRi Company (Sustainable Investment
Research International) - www.siricompany.com - een mondiaal netwerk van onafhankelijke
onderzoeksinstellingen voor duurzaam beleggen.
DSR ondersteunt financiële dienstverleners bij het ontwikkelen en implementeren van een
duurzaam beleggingsbeleid. Voor beursgenoteerde ondernemingen is DSR een klankbord op het
gebied van duurzaamheid.
Hoe wordt mijn bedrijf beoordeeld door partijen die duurzaam willen beleggen? Welke
duurzaamheidsaspecten kunnen worden onderscheiden en hoe presteren mijn concurrenten en
wijzelf daarop?
De PRO Duurzaamheidsanalyse laat toe de prestaties van uw bedrijf te benchmarken met de
prestaties van andere bedrijven uit uw sector.
Voor wie?
Beursgenoteerde ondernemingen
Referentie
PRO Duurzaamheidsanalyse (duurzaam beleggen)
Initiatiefnemer
Dutch Sustainability Research (DSR), onafhankelijke Nederlandse onderzoeksinstelling voor
duurzaam beleggen; 2002
Info
www.dsresearch.nl
Ref. 56: MKB-ondernemers: duurzaam ondernemen loont
Wat?
Een beknopte vragenlijst gidst u door de tips die interessant zijn voor uw bedrijf en een
kostenbesparing kunnen opleveren. De tips zijn opgedeeld in ‘weten regelgeving’,
‘maatregelen’, ‘management’, ‘productzorg’ en ‘klantenzorg’. Er wordt steeds de link gelegd
met duurzaam ondernemen.
Stichting Stimular bracht ook een CD-ROM uit met bedrijfsgetuigenissen en praktische
werkinstrumenten (duurzaamheidstest, checklist met tips voor kostenbesparing en milieuwinst,
stappenplan voor vervoermanagement en een ziekteverzuimscan).
Voor wie?
KMO’s
Referentie
MKB-Ondernemers: ‘Duurzaam ondernemen loont’. Via Milieuzorg naar duurzaam
ondernemen. (gratis publicatie)
Duurzaam ondernemen loont! (CD-ROM, 6 euro excl. BTW en verzendingskosten)

Initiatiefnemer
Stichting Stimular: Nederlandse organisatie die kennis verspreidt over duurzaam ondernemen en
praktische instrumenten ontwikkelt voor KMO’s, 2004
Info
http://www.stimular.nl/pr_publicaties.php#DO
Ref. 57: Ethisch personeelsbeleid in moeilijke tijden
Wat?
De afdeling VKW West-Vlaanderen bracht een cahier uit: “Ethisch personeelsbeleid in
moeilijke tijden”. Dit cahier is het resultaat van diverse avondvergaderingen van de
gelijknamige werkgroep van VKW Brugge-Oostende die zich een volledig werkjaar over het
onderwerp boog. Centraal thema is “Hoe kan ik als bedrijfsleider of
personeelsverantwoordelijke er voor zorgen dat ik voor, over en met mijn personeel goede
beslissingen neem?”. Het cahier bevat een aantal reflecties, ideeën en oriëntatiepunten die
samen een inspiratiebron kunnen zijn.
Voor wie?
Bedrijfsleiders en personeelsverantwoordelijken
Referentie
Ethisch personeelsbeleid in moeilijke tijden (publicatie)
Initiatiefnemer
VKW West-Vlaanderen: Verbond van Kristelijke Werkgevers en Kaderleden, 2004. VKW staat
voor verantwoord en mensgericht ondernemen, is christelijk geïnspireerd en maatschappelijk
georiënteerd. VKW wil een uniek forum bieden, baanbrekend denkwerk verrichten en
vernieuwende initiatieven lanceren.
Info en bestelling
www.vkw.be
Het cahier telt 36 bladzijden en kost 10 euro. Het is enkel te verkrijgen bij VKW West-
Vlaanderen, Grote Markt 19 te Kortrijk, tel. 056-26 67 31 of serge.huyghe@vkw.be of
westvl@vkw.be
Ref. 58: Maak tijd voor kwaliteit… van de arbeid
Wat?
Een brochure die een methodiek wil aanreiken om projecten van de sociale economie of de
meerwaarde economie in reguliere bedrijven te doen slagen. De methodiek is het resultaat van
het pilootproject “Kwaliteit van de arbeid in de sociale economie” van VOSEC met steun van de
Cel Sociale Economie van de Vlaamse overheid. Naast een bundeling van de eigen ervaringen
omtrent arbeidskwaliteit worden ook andere instrumenten aangereikt.
Voor wie?
Sociale economie en meerwaarde-bedrijven die systematisch wensen te werken aan kwaliteit
van de arbeid; die kwaliteitszorg willen verankeren. Reguliere bedrijven die duurzaam
ondernemen een warm hart toedragen.
Beleidsmakers, vakbonden en werkgeversorganisaties.
Referentie
Maak tijd voor kwaliteit… van de arbeid (gratis handboek)

Initiatiefnemer
VOSEC vzw (Vlaams Overlegplatform Sociale Economie & Meerwaarde-economie)
i.s.m. Hefboom, HIVA en Febecoop Adviesbureau Vlaanderen; 2003
Info
www.vosec.be
Ref. 59: Gids voor duurzame aankopen
Wat?
Aanbevelingen over producten voor kantoren en bedrijven die milieuvriendelijk zijn en in
mensvriendelijke omstandigheden geproduceerd werden. De producten voldoen aan de
voorwaarden van de producten met een Europees Eco-label en het Belgisch sociaal label. Op de
website vind je info over o.a. brandstoffen, computermateriaal en elektronisch materiaal,
energie, kantoorbenodigdheden, reinigingsproducten, verpakkingsmateriaal en voertuigen.
Deze cataloog is een initiatief van de federale staatssecretaris voor energie en duurzame
ontwikkeling. Het is eigenlijk een ministeriële omzendbrief en vloeit voort uit het eerste federale
Plan ‘Duurzame ontwikkeling’.
Voor wie?
Overheden, bedrijven, particulieren
Referentie
Gids voor duurzame aankopen: aanbevelingen voor de aankoop van producten die
milieuvriendelijker en in menswaardige omstandigheden werden geproduceerd (online
instrument)
Initiatiefnemer
Federale overheid: POD Duurzame ontwikkeling, 2002
Info
www.gidsvoorduurzameaankopen.be
Ref. 60: Duurzaam aankopen van kantoorbenodigdheden
Wat?
Productinformatiefiches geven uitleg over diverse duurzame kantoorartikelen, catering,
milieuverantwoord schoonmaken en verven en vernissen. De nadruk ligt echter op milieu. Elke
fiche is opgebouwd volgens een vast stramien en bevat zes onderdelen: een
productomschrijving, de relevante keuzecriteria, een keuzewijzer, het steunpunt/kenniscentrum
waar men terecht kan voor meer informatie, een verwijzing naar praktijkvoorbeelden en tot slot
criteria voor overheidsbestekken.
Voor wie?
De doelgroep zijn overheden. De fiches kunnen echter ook interessante info aanleveren voor
bedrijven.
Referentie
Duurzaam aankopen van kantoorbenodigdheden (informatiefiches)
Initiatiefnemer
Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest (OVAM), dienst STIP
(Steunpunt en Informatiecentrum voor de Preventie van afval); 2002

Info en download
www.ovam.be => afval => voorkomen => stip
Ref. 61: Kompas voor Duurzaam Internationaal Ondernemen
Wat?
Het Kompas is een brochure die ondernemingen in Vlaanderen wegwijs maakt in de veelheid
van internationale codes, richtlijnen en informatiebronnen over maatschappelijk verantwoord
ondernemen in nieuwe groeilanden en ontwikkelingslanden. De gids bekijkt ook 11 belangrijke
thema’s: mensenrechten, arbeid, inheemse volken, aids en andere ziekten, afval,
klimaatverandering, biodiversiteit, rampen, armoedebestrijding, kennisoverdracht en
corruptiebestrijding.
Voor wie?
Vlaamse ondernemingen die investeren in en exporteren naar het buitenland of
samenwerkingsverbanden aangaan met buitenlandse partners, in het bijzonder
ontwikkelingslanden en nieuwe groeilanden (bv. China, Brazilië).
Referentie
Kompas voor Duurzaam Internationaal Ondernemen
Initiatiefnemer
VOKA en Kauri, 2005
Info en download
www.voka.be
www.kauri.be
www.duurzame-info.be: downloadbare versie van de brochure

Vragen, suggesties, opmerkingen…?
Contacteer ons!
GOM - West-Vlaanderen
Baron Ruzettelaan 33
8310 Assebroek/Brugge
www.gomwvl.be
Philippe Tavernier
Hoofd afdeling milieu
philippe.tavernier@gomwvl.be
050-36 71 00
Eefje Hernalsteen
Projectcoördinator duurzaam ondernemen
eefje.hernalsteen@gomwvl.be
050-36 71 10

Werken Aan Duurzaam Ondernemen (GOM 2006)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Werken Aan Duurzaam Ondernemen (GOM 2006)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GO

Organisatie voor streekontwikkeling

‘Werken aan duurzaam

Januari 2006 Infogids voor bedrijven

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 2

1.1 Duurzaam ondernemen, wat betekent dit voor mijn bedrijf?

Evenveel visies op “Duurzaam ondernemen is ontstaan uit het duurzaamheidsprincipe en houden

1.2 Algemeen kader: people, planet en profit

De triple ‘Duurzaam ondernemen’ is een niet negatief, de vraag is echter hoe

1.3 Belangrijke elementen van duurzaam ondernemen

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 4

1.4 Duurzaam ondernemen, een zaak van…iedereen!

1.5 Duurzaam ondernemen, de sleutel tot continuïteit in uw bedrijf!

De investeringen ! De consumenten worden bewuster bedrijfsvoering produceert bv.

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 5

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 6

Vanwaar deze verhoogde aandacht voor duurzaam ondernemen - maatschappelijk verantwoord

2.1 Beleid inzake duurzame ontwikkeling

Wereldtop en EU Algemeen wordt het Brundtland- Binnen de Europese Unie is de

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 7

2.1.2 Aanpak en beleid inzake duurzame ontwikkeling in België

2.1.3 En wat doet Vlaanderen?

Vlaanderen De regio’s lopen wat achter op het de toekomst van Vlaanderen. Er

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 8

2.2 Beleid inzake duurzaam ondernemen bij bedrijven

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 9

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 10

Maatschappelijk Op federaal niveau heeft de door een breed maatschappelijk

2.2.3 En wat doet Vlaanderen?

Sensibiliseren! De Beleidsbrief van de Vlaamse Kathleen Van Brempt wenst actief in

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 11

3.1 U wilt starten maar weet niet hoe?

3.2 Welke thema’s uit de 3 P’s zijn voor uw bedrijf geschikt?

Evaluatie-instrumenten i.s.m. adviesbureau

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 12

3.4 U wilt inspiratie opdoen? U wilt leren van andere bedrijven?

3.5 U zoekt een structuur om uw DO-acties te verankeren in uw

CSR-Toolkit voor KMO’s (Vitamine W) Ref. 10

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 13

3.6 U wilt uw prestaties naar buiten brengen en u zoekt info over

PAN-campagne: toolkit (DG Ondernemen van de Europese Commissie) Ref. 1

3.7 U zoekt de tekst van vaak geciteerde richtlijnen, labels, standaarden en

The Sigma-guidelines / www.projectsigma.com (BSI) Ref. 35

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 14

Duurzaam internationaal ondernemen

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 15

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 16

5.1 Adviescheques van de Vlaamse overheid (vanaf 2006:

Laat u begeleiden Wat? ondernemingen waarin de overheid

Financieel hulpje Wat? Subsidie?

Stimuleren van Wat? Subsidie?

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 18

Steun voor uw Wat? en de grootte van de onderneming.

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 19

6.1.3 Ervaringsuitwisseling: West-Vlaamse bedrijven leren van elkaar!

6.1.4 West-Vlaams Milieucharter

Via het West-Vlaams Milieucharter worden bedrijven gestimuleerd en begeleid om op een

“Werken aan Duurzaam Ondernemen” 20

Door de samenwerkingsverbanden tussen bedrijven gelegen op hetzelfde bedrijventerrein te initiëren,

6.1.6 Startcentrum voor sociale economie / EQUAL Project “Social business”

6.2.1 GOM – West-Vlaanderen

Vragen omtrent deze brochure, projecten, activiteiten, informatiebronnen, rapportering…:

Vragen omtrent sociale economie: