H

o
o
f
d
s
t
u
k
:


1






2012
2013



John
Devos
LUCA
Narafi

[INLEIDING TOT DE
FILMGESCHIEDENIS]


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

I
n
h
o
u
d
s
o
p
g
a
v
e

2

INHOUDSOPGAVE
Film & Televisie: Erfgenamen van een lange traditie .............................................................................................. 5
Precinematografische ontwikkeling ........................................................................................................................ 6
techniek ............................................................................................................................................................... 6
Camera Obscura .............................................................................................................................................. 6
Lens ................................................................................................................................................................. 6
Lichtgevoelig materiaal 1 Fotografie .............................................................................................................. 6
Projectie .......................................................................................................................................................... 6
Nood aan visuele cultuur .................................................................................................................................... 6
Panorama ........................................................................................................................................................ 7
Optische speeltjes ........................................................................................................................................... 7
Lichtgevoelig materiaal 2: Cinematografie ......................................................................................................... 7
Kwantitatieve benadering ....................................................................................................................................... 8
Globale audiovisuele productie 1891 - 1995 ...................................................................................................... 8
Meer dan alleen film! .......................................................................................................................................... 9
Nieuw visueel entertainment .............................................................................................................................. 9
Audiovisueel entertainment per 5 jaar ............................................................................................................ 10
Genre per decennium ....................................................................................................................................... 12
Aanloop naar de cinematografie ........................................................................................................................... 15
Reynaud ............................................................................................................................................................ 15
Eerste onderzoek .............................................................................................................................................. 16
PUBLIEK ............................................................................................................................................................. 16
Beeldtaal ........................................................................................................................................................... 16
Acres & Paul: ................................................................................................................................................. 17
Albert Smith: ................................................................................................................................................. 17
Williamson: ................................................................................................................................................... 17
Hepworth ...................................................................................................................................................... 17
Path ............................................................................................................................................................. 17

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

I
n
h
o
u
d
s
o
p
g
a
v
e

3

Edison ............................................................................................................................................................ 17
1908 1928 Stille film ........................................................................................................................................... 19
1908 1918 ontwikkeling van filmindustrie en het starsytem ......................................................................... 19
Film dart en DW Griffith ............................................................................................................................... 19
Acteurs onder de Film dArt .......................................................................................................................... 20
Wereldoorlog i 1914 1918 .......................................................................................................................... 20
Charlie Chaplin 1889 1977 ............................................................................................................................ 21
1918 1927 Starsystem wijkt langzaam voor Studiosystem, einde stille film .................................................. 22
Studios Vs vs Europa .................................................................................................................................... 22
Acteurs .......................................................................................................................................................... 22
Publiek ........................................................................................................................................................... 22
Techniek ........................................................................................................................................................ 22
Mainstream Hollywood ................................................................................................................................. 23
Avantgardes: Expressionisme ....................................................................................................................... 23
Avantgardes: Montagebeweging of constructivisme ................................................................................... 24
Avantgardes: Dada & Surrealisme ................................................................................................................ 26
REalisme in Film (fictie & documentaire) 1895 - heden ........................................................................................ 27
Ontwikkeling van de Film 1930 heden ............................................................................................................... 30
Alfred Hitchcock: ............................................................................................................................................... 30
Kenmerken: ................................................................................................................................................... 31
Innovaties: ..................................................................................................................................................... 32
Selectieve filmografie: ................................................................................................................................... 32
Invloed........................................................................................................................................................... 33
Orson Welles (1915 1985) van godenkind tot verschoppeling ...................................................................... 33
Akira Kurosawa(1910 1998): de mondialisering van de filmindustrie ........................................................... 34
Film Noir/ Roman Noir ...................................................................................................................................... 36
Literaire voorlopers ....................................................................................................................................... 36
Roman Noir: klassieke Amerikaanse versie................................................................................................... 36
Roman Noir oorsprong .................................................................................................................................. 36

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

I
n
h
o
u
d
s
o
p
g
a
v
e

4

Film Noir ........................................................................................................................................................ 36
Personages .................................................................................................................................................... 37
Klassieke periode .......................................................................................................................................... 37
Neo Noir ........................................................................................................................................................ 38
Tot besluit: .................................................................................................................................................... 38
Kazan & Kubrick: filmmakers van de Auteursgeneratie (50er - 60er jaren) .................................................. 38
Elia KAZAN ..................................................................................................................................................... 38
Stanley KUBRICK ............................................................................................................................................ 41
Televisie een bewogen geschiedenis ................................................................................................................. 44
Beginperiode: Radio en Televisie als concurrenten ........................................................................................ 44
Televisie: technische ontwikkeling .................................................................................................................. 46
1925 - 1940 ................................................................................................................................................... 46
1940 1960 ................................................................................................................................................... 48
1960 - 2000 ................................................................................................................................................... 48
Vandaag ........................................................................................................................................................ 50
Televisie: zenders en kijkers in Europees perspectief ..................................................................................... 50
Frankrijk ........................................................................................................................................................ 50
VK .................................................................................................................................................................. 50
Duitsland ....................................................................................................................................................... 50
Nederland...................................................................................................................................................... 50
Belgi ............................................................................................................................................................. 51
Besluit ................................................................................................................................................................ 54




H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

F
i
l
m

&

T
e
l
e
v
i
s
i
e
:

E
r
f
g
e
n
a
m
e
n

v
a
n

e
e
n

l
a
n
g
e

t
r
a
d
i
t
i
e

5

FILM & TELEVISIE: ERFGENAMEN VAN EEN LANGE TRADITIE
Media nemen we aan als evident, vorm & gebruik lijkt vanzelfsprekend.
Wanneer we de evolutie analyseren zien we dat het perfect er helemaal anders hd kunnen uitzien. De meest
kwalitatieve en de meest voor de hand liggende oplossingen worden niet steeds geadopteerd.
Evolutie van de media lijkt een onontwarbaar kluwen, het wordt een stuk eenvoudiger wanneer we de
componenten onderkennen.
Techniek
o Start bij een eenvoudige Camera Obscura in de 15
e
E, over de Edison machines uit de jaren
1890 naar de Redcamera en het virtuele bezit van de media.
o De techniek maakt het aanbod (bv maximum lengte van een film, beeldkwaliteit, wijze van
aanbod (in zaal, thuis, enz) of het gebruik van dragers (pellicule, cassette, schijf, virtuele
aanbod))
Productie
o Productie vertegenwoordigt het markteconomische aspect.
o Wie maakt wat, wanneer en hoe?
o Zijn de productiemiddelen voorhanden n voor wie zijn ze toegankelijk?
o Hoeveel firmas beheersen de markt of hoeveel zenders verdelen de televisiekoek? (bv
vandaag blijven er nog 6 van de 8 Hollywood majors over)
Creatieve
o Wellicht het meest constante aspect van het vierspan, zal altijd aanwezig zijn
o Opvallend is dat heel wat creatieve omwentelingen beginnen bij jonge mensen die willen
communiceren met beelden maar op n of ndere manier, maar een oplossing moeten
zoeken op een schaarste (meestal productiemiddelen).
Publiek
o Kent ook een sterk evolutief karakter.
o Filmindustrie (productie) is frequent op zoek gegaan naar nieuwe markten, hetzij geografisch
hetzij door delen van de maatschappij een specifiek filmaanbod te doen
bepaalde klassen (burgerij, arbeider)
racemovie (filmindustrie schrok niet terug om uitgesloten groepen als economisch
wingewest te exploiteren!); Blaxploitation werd in begin 70er jaren de uiting van de
zwarte emancipatie in VS.
leeftijdsgebonden aanbod tieners (70er en 80er jaren), kinderen (90 er en 00))
geslachtsgebonden aanbod (chick flick 00 10)

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

P
r
e
c
i
n
e
m
a
t
o
g
r
a
f
i
s
c
h
e

o
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

6

Het is niet de intentie om de evolutie te schrijven vanuit dit stramien, omdat het dan een keurslijf zou worden.
Het is echter goed dit patroon in het achterhoofd te houden.
PRECINEMATOGRAFISCHE ONTWIKKELING
Belangrijk principe van visueel entertainment, maar ook van bv literatuur: Suspension of disbelief, opheffing
van het ongeloof, Boeien vd kijker
Lars Trier, (von Trier) oorspronkelijk zoveel mogelijk realisme als lid Dogma 95
Postmoderne: deconstructie: decor losgelaten: Dogville
TECHNIEK
CAMERA OBSCURA
Voor 1500: Klassiek Griekse aanwijzing over kennis en gebruik van Camera Obscura, Lijkwade v Turijn en
schilderijen van Vlaamse Primitieven. (cfr David Hockney: Secret Knowledge)
1550 complete voorloper hedendaagse camera met lens diafragma enz, Verschil met 19
e
eeuw: geen
lichtgevoelig materiaal
LENS
Vroege lenzen chromatische afwijking
Wollaston lost dit op in 1812 Meniscuslens
LICHTGEVOELIG MATERI AAL 1 FOTOGRAFIE
1800 Zoektocht betere informatiespreiding (communicatie), betere drukpersen, steendruk (Lithografie) cfr
grafiek kwantitatieve groei informatie
1816 Nipce onderzoek, 1826 beeld (Vu sur Gras, Chalon sur Saone), lichtgev mat asfalt (Bitume de Jude), 8u,
drager steen. Heliografie
1839 (Nipce) Daguerre, Daguerreotypie: drager metaalplaat, Jodiumdampen, ontwikkeling kwikdampen, dus
giftig, zuiver beeld, uniek!, direct positief. Grote camera (goed beeld, hoge resolutie) op statief: beperkte
mobiliteit. Niet reproduceerbaar. Duur proced, einde 1860
1841 (1835) Talbot: basis alle hedendaagse analoge proceds!!!!
Reproduceerbaar, drager papier, degradatie. Oorspronkelijk lage kwaliteit, vanaf 1850 even goede beelden als
Daguerre -> dure procede verdwijnt.
Enkel beeld vast te leggen
PROJECTIE
1650 Toverlantaarn
NOOD AAN VISUELE CULTUUR
Projecties toverlantaarn:
oorspronkelijk eenvoudige beelden, opeenvolgende illustraties van een vertelt verhaal
18
e
eeuw, stroken, die door konden schuiven. Dus illusie van beweging (denk aan stoet)

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

P
r
e
c
i
n
e
m
a
t
o
g
r
a
f
i
s
c
h
e

o
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

7

1789 Robertson Parijs Phantasmagoria
19
e
eeuw toevoeging van bewegende onderdelen
Gebruik van toverlantaarn leeft door tot diep in de 20
e
eeuw
Bepaalde overgangen zullen
PANORAMA
Panorama en diorama
OPTISCHE SPEELTJES
Traagheid van het zien
Persistence rtinienne
Persistence of vision
Peter Roget 1824
Beeldsnelheid
10 beelden per seconde
beneden 16 beelden is het interval storend
courant 24 beelden film hedendaags, 25 fps in video en dus ook in televisie.
50 beelden in Europese videostandaard
Thaumathrope 1825Paris
Phenakistiscoop 1831 Plateau UGent
Zootrope/ Zoetrope 1834 William Horner (FF Coppola sticht American Zoetrope)
Kineograph 1868 (later gecommercialiseerd als de Mutoscoop)
Praxinoscope 1877 Raynaud (Raynausd bouwt uiteindelijk zijn Theatre Optique in 1892, en is een van de
rechtstreekse voorlopers van de film (waarom voorloper?). Het Theatre Optique maakt ook het verband
duidelijk tussen optische speeltjes & collectief van een voorstelling genieten.

Onderzoek Muybridge & Marey
1872 1888 cfr Cursus Kunst en Cultuur
LICHTGEVOELIG MATERI AAL 2: CINEMATOGRAFI E
1875 snellere en droge emulsie
1884 emulsie op papier
1888 Celluloid

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

K
w
a
n
t
i
t
a
t
i
e
v
e

b
e
n
a
d
e
r
i
n
g

8

KWANTITATIEVE BENADERING
Evolutie audiovisuele productie 1891 1897
Op basis van gegevens van 162700 titels. Gegevens gespreid over 1891 2005.
Vandaag worden deze gegevens steeds moeilijker op te maken: aantal producties, aantal kijkers worden steeds
moeilijker te achterhalen. (waarom?)
Evolutie audiovisuele productie 1891 1897
Op basis van gegevens van 162700 titels. Gegevens gespreid over 1891 2005.

GLOBALE AUDIOVISUELE PRODUCTIE 1891 - 1995

0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
1
8
9
1
1
8
9
5
1
8
9
9
1
9
0
3
1
9
0
7
1
9
1
1
1
9
1
5
1
9
1
9
1
9
2
3
1
9
2
7
1
9
3
1
1
9
3
5
1
9
3
9
1
9
4
3
1
9
4
7
1
9
5
1
1
9
5
5
1
9
5
9
1
9
6
3
1
9
6
7
1
9
7
1
1
9
7
5
1
9
7
9
1
9
8
3
1
9
8
7
1
9
9
1
1
9
9
5

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

K
w
a
n
t
i
t
a
t
i
e
v
e

b
e
n
a
d
e
r
i
n
g

9


MEER DAN ALLEEN FILM!


NIEUW VISUEEL ENTERTAINMENT
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
1
8
9
1
1
8
9
3
1
8
9
5
1
8
9
7
1
8
9
9
1
9
0
1
1
9
0
3
1
9
0
5
1
9
0
7
1
9
0
9
1
9
1
1
1
9
1
3
1
9
1
5
1
9
1
7
1
9
1
9
1
9
2
1
1
9
2
3
1
9
2
5
1
9
2
7
1
9
2
9
1
9
3
1
Producties /jaar 1891 -1931
TOTAAL
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
1
9
3
7
1
9
4
0
1
9
4
3
1
9
4
6
1
9
4
9
1
9
5
2
1
9
5
5
1
9
5
8
1
9
6
1
1
9
6
4
1
9
6
7
1
9
7
0
1
9
7
3
1
9
7
6
1
9
7
9
1
9
8
2
1
9
8
5
1
9
8
8
1
9
9
1
1
9
9
4
1
9
9
7
Totaal
Films
Videofi
lms
TV
films
TV
enterta
inment
Videog
ames

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

K
w
a
n
t
i
t
a
t
i
e
v
e

b
e
n
a
d
e
r
i
n
g

1
0



AUDIOVISUEEL ENTERTAINMENT PER 5 JAAR

0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100
1200
1300
1
9
3
7
1
9
3
9
1
9
4
1
1
9
4
3
1
9
4
5
1
9
4
7
1
9
4
9
1
9
5
1
1
9
5
3
1
9
5
5
1
9
5
7
1
9
5
9
1
9
6
1
1
9
6
3
1
9
6
5
1
9
6
7
1
9
6
9
1
9
7
1
1
9
7
3
1
9
7
5
1
9
7
7
1
9
7
9
1
9
8
1
1
9
8
3
1
9
8
5
1
9
8
7
1
9
8
9
1
9
9
1
1
9
9
3
1
9
9
5
1
9
9
7
TV films TV entertainment Videofilms Videogames
0
5000
10000
15000
20000
25000
1
8
9
1
-
1
8
9
5
1
8
9
6
-
1
9
0
0
1
9
0
1
-
1
9
0
5
1
9
0
6
-
1
9
1
0
1
9
1
1
-
1
9
1
5
1
9
1
6
-
1
9
2
0
1
9
2
1
-
1
9
2
5
1
9
2
6
-
1
9
3
0
1
9
3
1
-
1
9
3
5
1
9
3
6
-
1
9
4
0
1
9
4
1
-
1
9
4
5
1
9
4
6
-
1
9
5
0
1
9
5
1
-
1
9
5
5
1
9
5
6
-
1
9
6
0
1
9
6
1
-
1
9
6
5
1
9
6
6
-
1
9
7
0
1
9
7
1
-
1
9
7
5
1
9
7
6
-
1
9
8
0
1
9
8
1
-
1
9
8
5
1
9
8
6
-
1
9
9
0
1
9
9
1
-
1
9
9
5
Films TV Andere

H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

K
w
a
n
t
i
t
a
t
i
e
v
e

b
e
n
a
d
e
r
i
n
g

1
1

0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
5000
1
8
9
1
1
8
9
6
1
9
0
1
1
9
0
6
1
9
1
1
1
9
1
6
1
9
2
1
1
9
2
6
1
9
3
1
1
9
3
6
1
9
4
1
1
9
4
6
1
9
5
1
1
9
5
6
1
9
6
1
1
9
6
6
1
9
7
1
1
9
7
6
1
9
8
1
1
9
8
6
1
9
9
1
1
9
9
6
Audiovisuele productie 1891 - 1997
Videofilms Tvfilms Videogames Tventert Films TOTAAL


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

K
w
a
n
t
i
t
a
t
i
e
v
e

b
e
n
a
d
e
r
i
n
g

1
2

GENRE PER DECENNIUM





Sport


Gevangenis

Gevangenis



SF



Spionage Opera Spionage
Ramp,
Politiek Horror, opera Politiek


Misdaad,
biografie



Romantiek

Romantiek



mysterie

religie

biografie sport





oorlog

Documentaire



Hist; Western, avont

Docudrama



Muziek; dans

Actie; thriller; Fantasy
30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89 90-96
Depressie Oorlog Koude oorl
Golden
sixties Keerpunt
Fascisme

Relance Vietnam



H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

K
w
a
n
t
i
t
a
t
i
e
v
e

b
e
n
a
d
e
r
i
n
g

1
3




0
5
10
15
20
25
14-19 30-39 50-59 70-79 90-96
Per genre
komedie
drama
0
10
20
30
40
50
60
70
14-19 30-39 50-59 70-79 90-96
Per decennium
komedie
drama


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:


1
4




0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
14-19 30-39 50-59 70-79 90-96
Per decennium (2)
drama
komedie


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

A
a
n
l
o
o
p

n
a
a
r

d
e

c
i
n
e
m
a
t
o
g
r
a
f
i
e

1
5

AANLOOP NAAR DE CINEMATOGRAFIE
Heel veel mensen leverden een bijdrage, de syllabus vermeldt er slechts enkele.
REYNAUD
met praxinoscoop; getekende beelden papierrollen; fotografische beelden; faillissement in 1900
LE PRINCE :
1888 introductie 16beelden/ seconde, verdwijnt 1890
EDISON/ DI CKSON :
heel goeie ondernemer, combineren, bedrijf ingenieurs onderzoeksbureau
combinatie Marey & Eastman
introductie 35mm film
1890 Kinetoscope
1893 studio Black Maria
1895 Kinetophone: geluid en film; (geluidsfilm 1928: synchronisatie, versterking van het geluid)
individueel kijken
SKLADANOWSKI
camera
LUMIERE 1895
INNOVATIE: collectief kijken zaal naar een projectie met 16 bps standaard
opname, ontwikkeling, projectie in n toestel
Immens veel nonfictie
producenten fotografisch materiaal
Introductie van Phantom ride (wat is dit, en van wat is dit een primitief voorbeeld?)
1900: verkochten aan path cinematografie geen toekomst!!!

1894 Mutoscope flipkaartjes
MELIES
1896 camera Acres & Paul
Bouwt eigen studio, maar doet alles voor zijn films: van script tot distributie.
Verhalenverteller, met uiteenlopende bronnen: Verne & 18
e
eeuwse Franse fantastische reizen, Eifel,
wetenschap, absurde & eigen Vaudeville- en goochelwereld
FX & fantastische: overvloeier, masker of matte, stopmotion & splitscreen, fade-in & fade-out. Geniale ligt o.m.
in de combinatie van de uiteenlopende bronnen enerzijds, maar dit creatieve talent zien we ook in gebruik van
beelden van zeer uiteenlopende herkomst in n film (klassieke Melies scenefilm, animatiefragmenten en
documentaire opnames.)
Lhomme quatre ttes 1898
Voyage dans la Lune 1902


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

A
a
n
l
o
o
p

n
a
a
r

d
e

c
i
n
e
m
a
t
o
g
r
a
f
i
e

1
6

THE INFERNAL CAULDRON France 1903
THE MELOMANIAC France 1903
THE IMPOSSIBLE VOYAGE France 1904
1909 Bankroet uitgekocht Path 1914
Verdwijnen van Melies & Star film resultaat van aantal factoren. Bikkelharde concurrentie: geen respect voor
auteursrecht: scenario, fx, Slecht financieel beheer, geen taakverdeling in de bedrijfsorganisatie. Persoonlijk
zou ik er durven onvoldoende inhoudelijke vernieuwing aan toevoegen, dit is gebaseerd op een indruk en
niet op een kwantitatief historisch onderzoek.
Invloed Melies:
Belangrijk figuur verantwoordelijk voor de introductie van
Verhalende
Fx
Nadrukkelijk accent op Non Fictie itt Lumiere
Invloed op:
Griffith (filmtechnisch & verhalend)
Chaplin & slapstick film uit 1910 - 20
EERSTE ONDERZOEK
Kleur: inkleuren (kleurpsychologie); drievoudige projectie!
Diepte // viewmaster
Geluid (1900) stille film ipv stom; begeleiding 1 muzikant tot volledig orkest; sprekers
Geur (1906) Smellies
PUBLIEK
Eerste periode geen zalen -> 1908
Wie: Europa Adel hoge burgerij na 1897 europa prolet. ; La Charit ramp 1897
VS: proletarisch,
Bron van informatie!! Naspelen van nieuwsfeiten: typebeelden
BEELDTAAL
Stilstaande camera; shot = toneel.
Bruuske scne-overgangen.
Uitsluitend totaal shots en halftotaalshots (geen CU) (CU pas ten vroegste vanaf 1900)


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

A
a
n
l
o
o
p

n
a
a
r

d
e

c
i
n
e
m
a
t
o
g
r
a
f
i
e

1
7

Primitieve Beeldtaal is ook bron van succes:
- vaudeville/ varit theater / cabaret en volkstoneel n lanterna magica (toverlantaarn)
- Volksroman n dimensionele personages, kleinburgerlijkheid moraal
- beeldtaal in ontwikkeling
Eerste ontwikkeling van moderne filmtaal: School of Brighton.
ACRES & PAUL:
1. The motorist 1906 plagiaat Mlis
2. Buy your own cherries 1904 Moraliserende (wat vertelt dit over het publiek van de film?)
ALBERT SMITH:
Continuteitsmontage (action continuity), beelden hoofdzakelijk live, buitenopnamen. Vgl met de films
van Melies.
1. Grandmas reading glass 1900: POV: subjectieve zien
2. As seen through a telescope 1900, (voyeurisme)
3. Mary Janes Mishap 1903 (op welk publiek gericht?)
4. Kiss in the tunnel (continuteit van de actie, combinatie van een Phantom ride & voyeurisme)
WILLIAMSON:
1. Attack on China Mission 1900
2. The Big Swallow 1901
HEPWORTH
Rescued by rover (1905)
PATH
Histoire dune crime (1901)
Ali Baba et les 40 voleurs (1905) vgl met Gt Train Robbery 1903
Rvolution en Russie (1905)// Potemkin, actualiteit
EDISON
Dewars its scotch (1898) eerste reclame film


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

A
a
n
l
o
o
p

n
a
a
r

d
e

c
i
n
e
m
a
t
o
g
r
a
f
i
e

1
8

The great train robbery (1903) Totale duur 12min, 40 acteurs, gebruik masker en dus beeld in beeld,
Edwin S. Porter.
Porter begon zijn carrire als projectionist, maar kon zich al vlug opwerpen als regisseur. Sterke
invloed van Melies Reis naar de Maan. Was de eerste om stock footage (wat is dit?) te combineren
met gensceneerd materiaal in Life of an American Fireman.
Porter is pionier van de continuteitsmontage.
In de Great Train Robbery worden diverse zaken gennoveerd,
o beeld in beeld in verschillende scenes
o panning
o originele camera standpunten
The gay shoe clerk (1903)


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

1
9

1908 1928 STILLE FILM
1908 1918 ONTWIKKELING VAN FILMINDUSTRIE EN HET STARSYTEM
Single reel -> multiple reel ; hulpmiddelen scene pancartes 1903; tekstpancartes 1910; spreker
Firmas enorme evolutie zowel in Europa als VS
Europa dominant; VS secundaire rol!
1908 1909 VS patentenoorlog recurrent fenomeen
MPPC Edison patentrechten innen; maximumduur vast te leggen
Filmprod maatsch NY -> Los Angeles: Hollywood
Daglicht uren zonneschijn
Variatie in decors
Mexico
Veel bouwterreinen
Afstand tov MPPC
Taakverdeling:
Producent, regisseur, scenario, cameraman, monteur.
Een firma als Biograph realiseerde makkelijk 3 films per week voor n regisseur en n cameraman
Publiek: (pancartes), zalen. Ervoor Europa cafs, openlucht vnl kermissen // rondreizende voorstellingen van
toverlantaarn vervangen door filmprojector
FILM DART EN DW GRI FFITH
Oorspronkelijke publiek terugwinnen Europa: Adel, Hoge burgerij, Burgerij! 1908
FRANKRIJK:
lAssasinat du duc de Guise 1908
Andr Calmettes 1908
Film dArt, scenario, decor, acteurs.
ITALIE :
Cabiria (1914) Giovanni Pastrone: massaspektakel, 14 reels of een totaal meer dan +3u.
Mmv Gabriele dAnnuzio: ultranationalist als scenarioschrijver. Sleutel voor verklaring van de film: propaganda
in Italiaans Ottomaans conflict over de kolonin in Noord-Afrika. Het moderne Itali maakt dus gebruik van de


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

2
0

zelfde bloody myth als hun antieke voorouders om zijn vijanden aan te vallen, en publieke opinie mee te
krijgen.
Stille film internationaal exportproduct.
VS
DW Griffith, The Clansman naar boek van Thomas Dixon, The Birth of a Nation 1914
$40.000, mede gefinancierd door acteurs, en door kleine investeerders. Eerste producent was
bankier
1e deel burgeroorlog 2 delen familie tov mekaar, Revanche-idee: 2e deel na de burgeroorlog;
heropbouw, echter zwarte bevolking grijpt de macht, tegengegaan door een groep arische ridders:
KKK
Resultaat film: kkk heropgericht
Geen zwarte hoofdacteurs: wanneer nodig blanke met schoensmeer.
Juli 1914: 50jaar na de burgeroorlog begin opnamen.
Meesterwerk van de parallelmontage,
Intolerance (1916): Babyloni Mesopotami , christusleven, 16e eeuw Frankrijk godsdienstoorlog St
Bartolomeus nacht, Gangsterverhaal VS, parallel!!!: catharsis
Onderdelen gescheiden door een korte scene van een vrouw aan een wieg
ACTEURS ONDER DE FILM DART
Europa bekende acteurs
Biograph girl 1910 Florence Lawrence
Aftiteling (vooraan de film) met namen acteurs
Maximumlonen 1m $...
Verzamelkaartjes met sterren, stills aan de cinemazalen
Periode STARSYSTEM!! -> later Studiosystem (1930)
WERELDOORLOG I 1914 1918
Europa innoverende kracht, zowel technisch als creatief.
VS vanaf 1910 krijgt voorsprong door de studios
Aug 1914 WO: drainage personeel, middelen (geen inkomsten, investeerders), technologie geen vernieuwing,
UFA in 1917: Universum Film Ag Dtsl vandaag Bertelsmann


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

2
1

VS zaaleigenaars worden producent: verticale concentratie; Warner Bros,
Veel maatschappijen werken mee aan oorlogsinspanningen
CHARLIE CHAPLIN 1889 1977
Bron Vaudeville : populaire ontspanning
1910 VS ; 1914 film stille film, personage gemiteerd
Samen met Mary Pickford, Douglas Fairbanks en D. W. Griffith, stichtte United Artists in 1919. Hiernaast heeft
een CC zelf productiefirma!
Stamt uit stille periode en aangehouden tot 1939.
Shoulder Arms 1917
How to make a movie 1919
Gold rush 1925
The Circus 1928:
o Chaplin toont zich hier als innovator: experimenteert met stereo-opnamen!
Modern times 1936
o Context Wall str crash 1929: film wordt escapisme o.m. humor naast andere Genres
o Stille film in geluidstijdperk met sociale humanitaire boodschap
o Ontmenselijking van de productiesystemen (nieuw Ford): Taylorisme
o Mens wordt opgeslokt door de machine (referentie naar Jonas & de walvis), machine staat
ook symbool voor wat?
o Verkoper komt uit vaudeville, taart is voorspelbaar
o Chaplin inspireert ook Orwell, op welke manier
Great dictator 1940
o Visionair: vervolging, massaslachting, bewapeningswedloop; doorzicht:
persoonsverheerlijking, gevangeniskampen, vervolging minderheden. Gebruik van Nazi
esthetica;
o Geluidsfilm in essentie gebaseerd op acteursregie v stille film
Mr Verdoux 1948
o
Gezamelijke kenmerken
Achtervolgingen cfr GR, MT;
nt intellectuele opstelling;
dansscenes: MT, GD;


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

2
2

gooi en smijthumor: cfr slagroom scene in MT vaudeville theater,
happy ending,
underdog,
comedy of errors cfr MT betoging GD secretariaat; GD persoonsverwisseling
De sociale bewogenheid, het engagement zoals hij ook liet blijken in The Great Dictator n uiteindelijk ook de
weigering om namen te geven aan de onderzoekscommissie van senator Joseph R. McCarthy in 1954 (op basis
van humanitaire / filosofische motieven) zorgden ervoor dat hij als verdacht werd beschouwd voor dit comit
van Unamerican activities of het onderzoek naar mogelijk Communistische infiltratie en subversie. Hij hield de
eer aan zichzelf en vertrok uit de VS om zich in Zwitserland te vestigen.
1918 1927 STARSYSTEM WIJKT LANGZAAM VOOR STUDIOSYSTEM, EINDE STILLE FILM
STUDIOS VS VS EUROPA
VS WB 1923, Columbia 1924, Metro Goldwyn 1924: grotere producties, massaspectakel zoals Cecil B de Mille
Ten Commandments, 1923, Ben Hur 1926. Remakes in 50er. Epische film als resultaat Film dArt.
Europa: kleine dynamische artistieke vernieuwing:
Fr Impressionisme
Dtsl Expressionisme
USSR Montagebeweging Constructivisme
Z eur Dada Surrealisme
ACTEURS
Ontstaan Beverly Hills,
Veranderende moraal: Typering van vrouwelijke rollen: tussen 1910 20 preuts of vamp; 1920 30:
gesofistikeerd of losbol (flapper: giecheltrut)
PUBLIEK
1. Zalen: grote zalen reeds voor 1920, nu paleizen. Verbod op blockbooking in 1921.
2. Censuur: Fatty Arbuckle 1921
Hays aangetrokken
1927: aanbevelingen: beperkingen
TECHNIEK
GELUID:
Asynchroon Edison, onderzoek naar synchroon geluid in 1900. 2 problemen synchronisatie maar evenzo de
versterking


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

2
3

Doorbraak na WOi:
Lichtimpulsen op pellicule
Ontwikkeling van de radio
Drijvende krachten:
Europa: UFA 1923 -> 1928 TOBIS SIEMENS systeem
VS:
WB , Sound on disc van Vitaphone
Fox, Sound on Film van Movietone
Eerste langspeelfilm met volledig gesynchroniseerd geluid Jazz Singer 1927 1928
Effect:
Camera verliest mobiliteit, scenes moeten 2 maal opgenomen,
MAINSTREAM HOLLYWOOD
Voortzetting tendensen 1900 1910
Genres ontwikkelen zich sterk: avonturen, exotische (met romantische ondertoon cfr Valentino), humor
Verlengen van de speelfilm in duur
Exemplarisch voorbeeld acteur Buster Keaton Films:
The General 1926
Steamboat Bill 1928
AVANTGARDES: EXPRESSIONISME
Bronnen: Psychanalyse Freud 1890, droomduiding,
maar ook literatuurstudie (volksliteratuur) bv aandacht voor de verzamelingen van Grimm, Andersen enerzijds
maar ook voor nieuwe verhalen
Volksliteratuur: Golem voor beeld van de nieuwe literatuur.
Populaire literatuur: Mary Shelleys Frankenstein;
Verspreiding: Dtsl.
Kenmerken:
streven naar eenheid van vorm, o.m. door absolute controle belichting, decor, grime, stijl van de pancartes
edm


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

2
4

Art director functie ontstaan in Duitse film in Expressionisme. Belangrijkste leerling: Hitchcock opleiding en
wordt er sterk benvloed.
Robert Wiene, Das Kabinett des Dr Caligari 1919. Slaapwandelaar Cesare gecontroleerd door een foorkramer.
Decors, maar ook tussentitels sterk benvloed dr bv Kircher.
Licht en schaduw: sfeer -> film noir 40er jaren uit erfenis expressionisme. Evenzo via Fritz Lang (expr.).
Expressionisme wordt ook verhaaltechnisch gebruikt: op welke wijze?
Paul Wegener, Der Golem wie er in die Welt kam 1920
Friedrich Murnau Nosferatu 1922 gebaseerd op verhaal van Bram Stoker. Personificatie van Pestgevaar.
Remake met Klaus Kinsky van Werner Herzog 1979. Andere getrouwer Dracula 1931, Bram Stokers Dracula
1991 F F C. Ook Roman Polanski: Fearless Vampire Killers, 1967 (Rosemarys Baby, Macbeth, The Pianist)
FRITZ LANG:
Dr Mabuse 1922 meestercrimineel, mythisch figuur, best vergelijkbaar met de Amerikaanse comics
Niebelungen 1924 volksverhaal, vooral de fx waren innoverend
Metropolis 1927 sf klassenstrijd: zoon van de opperklasse met dochter van plebs. Dreiging van de robot, en de
ontmenselijking door de grootstad
Geluidsfilm: M, ein Stadt scht ein Mrder 1931
Invloed Expressionisme:
1. Belichting: o.m. Film Noir
2. Decor: art director, artistieke eenheid
3. Inhoud: Griezelfilm 30er jaren.
Belangrijkste verschil:
Angstige Expressionistische film; duidelijk verschil met angstsfeer in griezelfilm 30er jaren
AVANTGARDES: MONTAGEBEWEGING OF CONSTRUCTIVISME
OORSPRONG & CONTEXT
1. Russische avant-garde, werd benvloed door kubisme (abstractie bv Picasso Les Demoiselles dAvignon
of Portret van Kahweiler of Voillard), futurisme (abstractie en beweging bv Balla Hond aan de lijn of
Boccionis Unieke vorm beweegt zich in de ruimte) & Kazimir Malevich (Suprematisme, Zwart
Vierkant, 1913)
2. De Russische revolutie 1917
De filmsector wordt in 1919 genationaliseerd;
Lenin die het belang van de propaganda inzag stelde: van alle kunsten is de cinematografie de belangrijkste.
Ontstaan Agit-prop: treinstellen als rijdende filmzalen.
Bronnen Constructivisme


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

2
5

Gaan er van uit dat uit de menselijke geest perfecte (ideale) vormen voortspruiten: geometrische
vormen, als uitgangspunt (vierkant, recht, cirkel enz)
Elke afbeelding van de werkelijkheid toont deze vormen
Gelijkheidsgedachte: kunstenaar als arbeider. Hoe uit zich dit in de film?
Ideale kunstvormen: film, foto, druk (affiche of grafische kunsten). Mechanische kan bijdragen tot
expressie, en spreiding van de kunstexpressie.
dwangmatige: geen vrije keuze, stijl wordt opgedrongen als staatskunst, werken als must-see of
must-have.
Informatie, propaganda Agit Prop
Theorie
o Theatertheorie: Vsevolod Meyerhold (herkenbaarheid massas personage een bepaalde
klasse vertegenwoordigen, in een oogopslag). Denk bv aan de ideale student(e) of aan Bus
Passengers van Cindy Sherman.
o Waarnemingstheorie: (psychologische aspect) Lev Kuleshov. Mens associeert beelden tot
abstracte gedachten, of, denkt dingen gezien te hebben.
Vertegenwoordigers van Constructivisme:
El Lissitzky (abstract werk als propaganda)
Rodchenko: (wijziging beeldtaal: kikvors, vogelperspectief, )
Eisenstein:
Vertov
Pudovkin
Kenmerken:
Film bestaat niet uit shots, maar uit de combinatie ervan ; ontwikkeling mogelijkheden montage Eisenstein;
geen steracteurs wel symbolen voor de groep, perspectief
Films:
Sergei EISENSTEIN:
Staking (1924)
Slagkruiser Potemkin (1925)
o Rodchenko bouwt mee aan specifieke beeldtaal
o Hommage Brian de Palma 1987 The Untouchables
o Oktober (1928) oktober revolutie
Dziga VERTOV
1929 De man met de camera.
Een dag in Odessa, stadfilm vergelijkbaar met:
Parijs (Paris Qui Dort, Rene Clair 1924),


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

1
9
0
8

1
9
2
8

S
t
i
l
l
e

f
i
l
m

2
6

Parijs (Etudes sur Paris, Andre Sauvage 1928 )
Berlijn (Berlin: Die Sinfonie der Grostadt, Walter Ruttmann, 1927)
Moderne sonorisaties: bv Versie 1 Alloy Orchestra; Versie 2 Cinematic Orchestra
Vertov apparaat niet enkel toestel maar krijgt eigen functie
Cameraman ondergeschikte rol, creatie absolute nieuwe filmtaal.
Raamvertelling
1922 maakt Kino Pravda. Beeld waarheid, documentaires
Camera eye / Camera oog. Mechanische objectief, maar terzelfdertijd objectief, waar.
AVANTGARDES: DADA & SURREALISME
Oorsprong: Freud en psychoanalyse omstreeks 1900
Dada: WOi: absurditeit, spelen, anders kijken, spel van vrije associaties
Andr Breton: Spel v associaties minder vrijblijvend; vraag naar het waarom, dada evolueert naar surrealisme.
Publiceert manifest in 1924.
Voornaamste figuren:
Marcel Duchamp, Man Ray, Fernand Leger,
1924 Ren Clair Entracte, Scenario Picabia, muziek Erik Satie
Film in Dada sfeer
Eenvoudig experiment (omkering, stop motion, )
1924 F. Lger & Dudley Murphy; Muziek Georges Antheil: Ballet Mcanique
Associatie (10): parelsnoer
Film wordt ook soms gerekend tot Kubisme maar staat dicht bij Dada
1928 Man Ray lEtoile de Mer op een gedicht van Desnos
Zelfcensuur door gebruik van onscherpe beeld
Woordassociatie Si Belle Cyble
Kenmerken Surrealisme: droom als uitgangspunt, een toestand bereiken waarbij droom op scherm, foto, doek
verschijnt. Via analyse, vrije associatie cfr openingsscene
Luis BUNUEL (- 1983)
Un Chien Andalou (1928) met Salvador Dali
Als wat kan men de film bekijken?

LAge dor (1930)



H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

R
E
a
l
i
s
m
e

i
n

F
i
l
m

(
f
i
c
t
i
e

&

d
o
c
u
m
e
n
t
a
i
r
e
)

1
8
9
5

-

h
e
d
e
n

2
7

REALISME IN FILM (FI CTIE & DOCUMENTAIRE) 1895 - HEDEN
Theorie nood aan realiteit en fictie wordt benvloed door economische situatie. Cfr 30er jaren Horror Musical
als vlucht uit de realiteit.
1. 1895: Lumire: non fictie Sortie dusine
2. VS: reenactments als voorloper van newsreels: Cuba crisis conflict met Spanje, ook propaganda.
Edison
3. 1908 1910 Newsreel // film dart, langere speelduur, veranderende programmatie; tss 1910 20 w
tekenfilm.
4. Robert Flaherty: 1922: Nanook of the North,
Engagement, volgt eerst langere periode een familie in extreme omstandigheden.
5. stedelijke documentaire Rene Clair : Paris qui dort. Dziga Vertov
6. Henri Storck/ Joris Ivens (Nl) Borinage/ Misre au Borinage 1933; aanklacht ellende. Documentaire
sociale inslag.
Les Enfants du Borinage Patrick Jean 1999.
H. Storck met Charles Dekeukeleire (pionier abstracte film) en Piet Vermeylen (filmcriticus en -
recensent) Narafi 1939
7. Beeld propaganda. Leni Riefenstahl. Nazi Partij Triumpf des Willens 1935, Olympia 1936. Idee
continuteit tss Griekse traditie en Dtsl. Superioriteit arische ras, Dtse model. Moeilijkheid: Jesse
Owens
8. Film dart na 1945: Neo Realisme, Nouvelle Vague,, Neue Deutsche Welle, independent film
Algemene kenmerken
Bloei steun door filmfest 1947 Cannes
Narratieve conventies Am film verworpen.
Actie: minder EU film
nt Plot veeleer Personages motor voor dynamiek, Personages bevatten tegenstellingen.
Tegenstellingen -> conflict
Resultaat: commentaar op moderne leven
Weinig films openlijk politiek
Open einde gemeenplaats.
Ontwikkelen nieuwe beeldtaal.
Gedragen: kunstenaar, filmmaker als auteur
9. Neo Realisme
Itali in de 30er jaren: Voor conflict WOii: bloeiende It film, o.m. witte telefoon films romantische
komedies, elegantie, design. Inhoudelijk stelt niet veel voor.
Daarnaast: propagandafilm Scipio Africanus, perfecte Italiaan, valt samen inval in Abessini.
Neo Realisme. 40er jaren.
Door conflict ontmanteling filmindustrie.
Am film suprematie cultureel imperialisme.



H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

R
E
a
l
i
s
m
e

i
n

F
i
l
m

(
f
i
c
t
i
e

&

d
o
c
u
m
e
n
t
a
i
r
e
)

1
8
9
5

-

h
e
d
e
n

2
8

Film dart Neo Realisme kenmerken:
geen studios, filmen op straat, platteland op locatie.
geen acteurs, amateurs
gewesttaal.: niet uit folklore, maar om realiteit op te drijven. Schetst persoon en zijn milieu.
geen middelen.
belang van mise en scene verkiezen dit boven montage.

Luchino VISCONTI: Ossessione 1942; remake: Postman always rings twice, Tay Garnett, 1946; remake
Bob Rafelson 1981; (alles gebaseerd op de Roman Noir The Postman always rings twice van James
Cain 1934)
Roberto Rossellini, Roma cita Aperta, Rome open stad, 1945
Vittorio de Sica, Ladri di Biciclette, Fietsendieven, 1948 :
De erfgenamen van het Neo Realisme:
Verschuiving: niet meer zozeer het sociale maar het psychologische wordt dominant als thema,
Federico Fellini oorspronkelijk scenarioschrijver voor o.m. Rossellini
I vitelloni 1953
La Dolce Vita 1960, term Paparazzi, medium zelf op de korrel, Hoofdacteur Mastioanni wordt alter ego
van FF in La Dolce Vita, valt volkomen samen in Otto e mezzo of 8 1/2
FF 8 1/2 1963
FF IL Casanova 1976
Vanaf Otto e mezzo steeds meer oog voor onderliggende decadente. Bombast
Luchino Visconti
Il Gattopardo (1963) verhaal van verdwijnende wereld. Visconti werkt zeer toneelmatig met nadruk op
decors, kostumering enz. Realisme gaat bij hem zowat volledig verloren, en zijn latere films tonen
meer van hem als de gevierde theater en operaregisseur (Dood in Veneti 1971, Ludwig 1972)
Michelangelo Antonioni
oorspronkelijk documentairemaker
Blow Up 1966
10. Nouvelle Vague
10jaar na NR.
Andr Bazin, Truffaut kritiek op de Cinma de Papa.
Belangrijkste regisseurs : Franois Truffaut, Claude Chabrol, Jean Luc Godard, Louis Malle.
1945 : import VS,
antwoord behoudsgezinde F filmindustrie // productie
Tati simplisme zwakke producties.
Beurzensysteem ingevoerd bevoord. Grote prod maar documentaires.
Alain Resnais Nuit et brouillard / Nacht und Nebel 1955
Technologische vlak:
nieuwe cameras,
extreme omstandigheden


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

R
E
a
l
i
s
m
e

i
n

F
i
l
m

(
f
i
c
t
i
e

&

d
o
c
u
m
e
n
t
a
i
r
e
)

1
8
9
5

-

h
e
d
e
n

2
9

lichtgevoelige pellicule
producties op locatie.
1957 lAscenseur pour lchafaud Louis Malle.
Franois Truffaut Les 400 coups 1959
idem, la nuit amricaine 1973
Alain Resnais Hiroshima mon Amour, 1959
Jean-Luc Godard A bout de souffle 1960
Nouvelle Vague stelt in vraag: het neemt als uitgangspunt een genre en verlegt de grenzen.
In NV zijn de kenmerken veeleer gebonden aan de persoon van de auteur, minder aan de beweging.
Verzameling persoonlijkheden, met grote invloed, maar minder met directe navolging, dit in
tegenstelling met bv Neo-realisme
11. Cinema Vrit
50 60 er jaren documentair genre vnl in VS en Europa, hangt sterk samen met gebruik van
beweeglijk materiaal zoals Eclair camera en Nagra geluidsrecorder.
Aansluiting Vertov
12. Indie film: John Cassavetes
Realistische film genre
A woman under influence 1973
13. TV: spiegel van maatschappij versus realiteit
Zie verder
14. Vandaag
Dogma95 werd bij de inleiding geciteerd: is een perfect voorbeeld dat ook vandaag filmmakers zich
beraden over fictie versus realiteit.
Realiteit in fasebeweging: von Trier , breekt steeds meer met realiteit
Conflict realiteit fictie is permanent.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
0

ONTWIKKELING VAN DE FILM 1930 HEDEN
Om de ontwikkeling van film tussen 1930 tot heden te schetsen wordt gekozen voor een aantal regisseurs die
elk een deel van het verhaal vertellen van de ontwikkeling van de Studioperiode (1930- 1950/55) naar de
hedendaagse film. Elk maken ze gebruik van de techniek van hun tijd, zoeken ze hun publiek te entertainen, te
informeren of aan te sporen tot kritische zin.
ALFRED HITCHCOCK:
Art director: samenwerken S. Dali, globale aanpak, dwang tov acteursregie
1. Dtse art director
2. VK: Blackmail 1929 : twee films ook innovatief geluidseffecten in de geluidsversie. The Lodger: 1926:
munchen, superioriteit Dtse filmindustrie 20er jaren.
1899 in katholiek gezin van kleinhandelaar; middelbaar bij Jezueten
Werkt mee aan 76 films 1920 - 1976
Totaal regie 57 films: 1922- 1976;
Benvloed door Expressionisme: gaat naar Duitsland 1925 gaan werken aan Tweetalige Gedubde
producties, en werkt samen met Murnau.
Breekt door in 1926: the Lodger (Jack the ripper, muzikaal thema hfdpersonage)
Hitchcock is regisseur die controle zoekt productie, regie, art-direction en zo de Nouvelle Vague en de auteurs
periode zal voorafgaan.
Regisseur met een eenvormig wereldbeeld:
publiek als voyeur (Rear window 1954)


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
1

kenmerken in opnametechniek
<-> Orson Welles: beroemd & geerd in leven, door kritiek en publiek
KENMERKEN:
HUMOR:
Detail
Eerst noodzaak later spel met de kijker cameos: 34 37 films; soms summier logo in lichtreclame (Rope 1948);
groepsfoto in Dial M for Murder 1954
Buitenbeentje: The trouble with Harry 1955
VERHAAL
Sexualiteit en misdaad Freud: vanaf Blackmail (1929) wat later zal evolueren naar
Psychopaat: Shadow of a doubt uit 1943 later Psycho 1960
Thriller:
Valse beschuldiging & dubbele achtervolging: paranode: The Lodger (1926); regisseur betrekt publiek.
Familie: The man who knew to much (1934), burgerlijkheid & moreel besef (<-> de Palma); vrouw offert zich
op, uiteindelijk bevestiging van mannelijke positie in maatschappij.
Psychologie: veel films bevatten verwijzingen of zijn gebaseerd op bekende psychologische ziektebeelden:
- Hoogtevrees: Vertigo (1958)
- Geheugenverlies: Spellbound(1945)
- Oedipus-complex:
- Psychopaat: Psycho (1960)

ART DIRECTION:
Dali droomscenes in Spellbound (1945) (MOMI)
Reuzenhand en pistool voor de zelfmoord + rode beeld
EXPERIMENT
Rope (1948) & Lifeboat (1944)
ACTEURS ZIJN SLECHTS LEVENDE SETDECORATIES
Vrouwen: sterk, intelligent, schoonheidsideaal (blond).


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
2

Ingrid Bergman, Grace Kelly, Tippi Hedren
Mannen: klassiek, hoge middenklasse of hoogste klassen, afhankelijk vrouw
James Stewart, Cary Grant, Gregory Peck
MEESTER VAN VISUELE COMMUNICATIE
Strangers on a train 1951 worden karakter voorgesteld in enkele minuten in opening van de film, speelt publiek
in sympathie met hoofdfiguren.
INNOVATIES:
TECHNIEK:
Subjectief geluid Blackmail
Kraanopname in Young & Innocent 1937
Reuzenhand in Spellbound
VERHAALTECHNIEK:
McGuffin: centraal onbelangrijk thema in de verhaallijn van een scenario, dat de volledige aandacht van het
publiek focust, maar eens zijn functie is uitgewerkt dan wordt het irrelevant.
VB: identiteit van de imaginaire persoon in North by Northwest;
de vrouw in Psycho;
Thriller: Spanning wordt opgewekt door eenvoudig maar effectief middel: informatie ontzeggen aan de
hoofdfiguur, maar wel bekend aan de kijker.
Belangrijk voor de aanvaarding is: hoofdfiguur en omgeving dient bedreigd te worden maar ongeschonden uit
het verhaal te komen. bv Sabotage 1936 niet het geval.
SELECTIEVE FILMOGRAFIE:
Britse periode 1929-1939
Blackmail 1929
The man who knew to much 1934
The 39 steps 1935
Sabotage 1936
The Lady vanishes 1938
Amerikaanse periode 1940- 1969
Suspicion 1941


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
3

Rear Window 1954
Trouble with Harry 1955
Vertigo 1958
North by Northwest 1959
Psycho 1960
INVLOED
op Nouvelle Vague, Brian De Palma, Coen Bros , Quentin Tarantino, Peter Bogdanovich
ORSON WELLES (1915 1985) VAN GODENKIND TOT VERSCHOPPELING
Context: Technologie cameras en lenzen wordt drastisch verbeterd door oorlogsdreiging. Pellicule kan
helderder weergave van beeld en geluid:
Wanneer deze wordt onderontwikkeld krijgt men een zachte tonaliteit
Volledig gebruik van mogelijkheden: grote scherptediepte
Wonderkind : vernieuwend theater.
Media-adaptatie van HG Wells War of the Worlds. Bewees creatief te kunnen omspringen met verhaal.
Citizen Kane 1941
Krijgt bij jong bedrijf mogelijkheid om film te creren, product dat ook de positie van RKO moest verbeteren
Eist controle:
Geheel het project
Integrale aanpak van concept en techniek
Slaagt erin een wonderteam te verzamelen:
Greg Toland Camera
Robert Wise montage
Mankiewicz als script doctor
Techniek wordt gebruikt
Deep focus (resultaat cfr lenzen en scherptediepte), gedachte erachter: lens moet oog imiteren
Sets worden gebouwd in functie van de film (dat in een periode waarbij decors werden gerecycleerd
uit besparingsoverwegingen): Plafonds zijn nadrukkelijk aanwezig, benadrukt door lage
beeldstandpunten.
Hard licht en diepe schaduwen


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
4

Realisme in geluid: overlapping in dialoog, voice over, muziek stopt in midden van een zin
Verhaal: aanval op krantenmagnaat Hearst.
Acteursprestatie: 25jarige Welles speelt met overtuiging de oude magnaat.
Film wordt opgehemeld door kritiek, en maar lauwtjes aan de kassa.
Hollywood kan ook artfilm maken. Was tot op dat ogenblik monopolie van Europa (zie hoger)
Magnificent Ambersons 1942
Verliest de controle: wanneer hij op einde van de film naar Z-Amerika vertrekt wordt beslist de film te
hermonteren met een happy ending. Begin van een conflict en de nooit eindigende trektocht van Welles door
de wereld met al zijn pellicule en een draagbare montagetafel Steenbeck.
Verder als regisseur, acteur (tot zelfs in de Belgische film Malpertuis van Harry Kmel 1971), belangrijkste
realisaties:
Lady from Shangai 1948
Touch of Evil 1958
Deze laatste film wordt beschouwd als het eindpunt van de klassieke periode van de film noir.
Gebruik van de handcamera.
Openingsscene wordt gemiteerd door Hitchcock in Psycho, Spielbergs Duel, De Palmas
Untouchables, Altmans The Player
Macbeth 1948
Samenvattend:
Sommige auteurs stellen dat Film voor Welles het grootste speelgoedtreintje was een jongetje zich kan
dromen.
Cynisch genoeg was het evenzo de bron voor de grootste teleurstelling in het leven van de regisseur
AKIRA KUROSAWA(1910 1998): DE MONDIALISERING VAN DE FILMINDUSTRIE
Oorspronkelijk is film een westers gegeven.
Wordt vrij vroeg gentroduceerd in bv Japan, en krijgt er een eigen productie (in tegenstelling van veel niet-
westerse landen waar film wel werd ingevoerd, maar uitsluitend in een koloniale context). Echter deze film
hangt nauw samen met het sterk traditionele theater. (Kabuki)
De stille film wordt verduidelijkt door de Bushi of verteller. Deze staat zelfs ten dele de introductie van geluid in
de weg.
De filmproductie kan opgedeeld worden in een reeks genres:
Jidai Geki, film die verhalen verteld uit het middeleeuwse Japan tussen hoofdzakelijk 16
e
tot de 18
e

eeuw.
Gendai Geki: hedendaagse onderwerpen en maatschappij, Zowel Jidai en Gendai Geki zijn volop
ontwikkeld rond 1925.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
5

Shomin Geki: rond 1935 worden de voornoemde genres uitgebreid met films over de lage
middenklasse met duidelijk sociale inslag. Belangrijkste regisseur is hier Ozu.
Na de val van Japan in 1945 wordt ook dit land bezet (vgl Itali, Duitsland). Filmindustrie wordt weggedrukt
door massale invoer van Amerikaanse film. Eigen film wordt gemarginaliseerd, tot in 1952 de Amerikaanse
bezetter zich terugtrekt.
Akira Kurosawa staat symbool van de heropstanding van de filmindustrie. Zal alle genres beoefenen, maar
wordt bekendst met Jidai Geki.
Breekt door met Rashomon, een verhaal dat wordt verteld door de ogen van vier protagonisten. Het stelt het
begrip waarheid in vraag, en het geloof in de mens wordt slechts op het laatste ogenblik hersteld door een
gebaar van medemenselijkheid. De film wordt bekroond in het westen, mn in Veneti.
Bij Kurosawa vinden we volgende themata terug:
Jidai Geki: echter dit is slechts een decor
Klassieke literatuur:
Shakespeare Macbeth werd Throne of Blood (1957), (vgl bv met de versie van Welles 1948, Polanski
1971)
Idem King Lear werd Ran 1985.
Dostojevski De Idioot 1951
zijn slechts de meest bekende voorbeelden.
Humanisme:
Hij verleent zijn toch zeer specifieke films (periode, decor, gebruiken enz) een universeel karakter door
de nadruk te leggen op het humanisme.
Ikuru 1952 bv vertelt het verhaal van een stervende die pas dan kan leren leven.
Kenmerken
Gebruik van tele- en groothoeklenzen: resp. vervlakkend effect, claustrofobische enerzijds of de rust
anderzijds
Gebruik van kleurentaal en invloed schilderkunst (cfr hommage in Dreams 1990 aan Van Gogh, met
Robert de Niro)
Bewegingen: vlug met telelenzen, traag met groothoeklenzen.
Multicamera en slowmotion in actiescenes: enorme invloed op de W film
Kurosawa werd uitgebreid gemiteerd door westerse regisseurs en scenaristen:
7 samurai 1954, werd een remake in The Magnificent seven, John Sturges 1960 &in mindere mate in A
bugs life 1998
Yojimbo 1961 werd A Fistfull of Dollars (1964) Sergio Leone, en later Last man Standing Walter Hill
1996.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
6

The Hidden Fortress 1957 had een ruime invloed op George Lucas bij het maken van Star Wars.
Deze invloed werd door Lucas erkend toen hij Kurosawa de mogelijkheid bood om Kagemusha (de
Schaduwkrijger) 1980 te maken
Invloed zeer groot en zeer uiteenlopend:
Westerngenre en actiefilm van Sturges tot Hill, zonder Lucas te vergeten
Slow motion bij Peckinpah
Coppola, Polanski, Altman, Bergman zijn slechts enkele die zijn invloed erkennen.
FILM NOIR/ ROMAN NOI R
LITERAIRE VOORLOPERS
E.A. Poe: Murder in the rue Morgue. Grondlegger genre.
Fransen wijzen op hun inbreng via o.m. Naturalisme
Conan Doyle (hfdpersonage Sherlock Holmes)
Agatha Christie (hfdpersonage Hercule Poirot ; Miss Marple). Kenmerken:
o Puzzle
o Milieu: middle naar upper class (butler!)
o Huis-Clos: misdaad en ontknoping in gesloten ruimte (breed opvatten!)
Thin Man roman van D. Hammett. Daarna succesvolle filmreeks hierop gebaseerd.
ROMAN NOIR: KLASSIEKE AMERIKAANSE VERSIE
Raymond Chandler (hfdpersonage Philip Marlowe) Dashiell Hammett (hfdpersonage Sam Spade) James M.
Cain (titels: Postman always rings twice; Double Indemnity; Mildred Pierce)
Mickey Spillane (hfdpersonage Mike Hammer).
Ed Mc Bain vertegenwoordigt de voortzetting na de klassieke periode. Veelschrijver, ook auteur van scenarios
bv The Birds vr Hitchcock.
ROMAN NOIR OORSPRONG
Naam afkomstig uitgaven misdaadverhaal in Frankrijk met zwarte kaft.
Oorspronkelijk beschouwd als pulp fiction. Later erkenning en invloed.
Kenmerken:
Verschuiving misdaad en de oplossing ervan naar milieuschets.
Rauwe tekening van misdadiger, misdaadmilieu en maatschappij.
FILM NOIR
Adaptatie Roman noir.
ECONOMISCHE (PRODUCTIE) CONTEXT:


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
7

Effect Wall street crash
Aanloop naar WOii
Verschuiving van Star system naar Studiosystem: film noir als exemplarisch vb.
Diversificatie van programmatie: double bill, B-film.
B film met minimum aan middelen
TECHNOLOGISCHE PRODUCTIE CONTEXT:
Lichtgevoeliger pellicule
Verbeterde cameras en lenzen: oorspronkelijk voor spionage en nachtopnamen vanuit
verkenningsvliegtuigen; later toegepast in film.
ARTISTIEKE CONTEXT
Uitgeweken Duitse filmmakers (expressionisme!!)
B film geproduceerd met minimum aan middelen maar wordt gecompenseerd door maximum aan
creativiteit.
Leerschool voor jong talent.
PERSONAGES
DETECTIVE:
Lagerwal
Cynisch
Hardboiled - methode niet altijd wettelijk
Rechtvaardig is niet altijd gelijk aan de wettelijk
One liners
blank
NEVENFIGUREN:
Assistent of partner verliesbaar
Vrouwen:
o Donkerharig betrouwbare, assistente/ secretaresse.
o Blondine gevaar dubbelspel, femme fatale en verlies van controle door hfdpersonage
Politie niet efficint, corrupt
MISDAADMILIEU
Nacht, achterbuurten, haven, bars, casinos enz
Film noir filmt op locatie: goedkoper
KLASSIEKE PERIODE
Maltese Falcon - John Huston 1941 roman Hammett
Big Sleep Howard Hawks 1946 roman Chandler
Sunset Boulevard Billy Wilder 1950
Schoolvoorbeeld, voice over,
Illustratief voor Studio system: hoofdpersonage is scenarioschrijver die naar wil doorbreken, Gloria
Swanson en Erich von Stroheim als vertegenwoordigers oude wereld.
Touch of Evil - Orson Welles 1958


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
8

Wordt beschouwd als einde klassieke periode
Prestatie Welles: slechts 43j oud!
Tracking shot.
Invloed:
Neorealisme
Nouvelle Vague
Angry young men regisseurs;
Ingmar Bergman
Europese film in 60er jaren: Roman Polanski Milos Forman -
VS film in 60er jaren: De Palma,
NEO NOIR
Roman Polanski Chinatown 1974
Poolse regisseur, carrire in VS, persoonlijk drama -> Macbeth 1971
Hommage aan klassieke noir
Vgl openingsscene met Maltese Falcon
Sequel The Two Jakes van en met Jack Nicholson werd flop.
Ridley Scott Blade Runner 1982
o Mengvorm SF Noir Future Noir
o Verwijzingen
o Symboliek
o Mens creert robot : Frankenstein
Cest arriv prs de chez vous, Benoit Poelvoorde, Remy Balvaux, Andr Bonzel
o Belgische film, gegroeid uit afstudeerproject
o Mengvorm tussen noir en documentaire
o Documentaire stijl gehaald bij Striptease (rtbf), vgl met Man bijt hond.
Devil in a blue dress Carl Franklin 1995
o Hfd personage zwarte acteur Denzel Washington doorbreken steriotiepen en herbevestiging
ervan
TOT BESLUIT:
Coen bros: Vanaf Blood simple (1984) over Barton Fink (1991), Fargo (1996) en No Country for old
men (2007) enerzijds
En anderzijds LA Confidential (regie Curtis Hanson 1997) en Black Dahlia (regie De Palma 2006) beide
op boeken van James Ellroy
tonen aan dat Film noir van een genrefilm, B film inmiddels mainstream film productie is geworden.

KAZAN & KUBRICK: FILMMAKERS VAN DE AUTEURSGENERATIE (50ER - 60ER JAREN)
ELIA KAZAN
Elia Kazan (eigenlijk Kazanjoglou) 1909 Istanbul.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

3
9

Emigreert op 4 jarige leeftijd naar NY.
Werd acteur, assistent regisseur.
In de 40er jaren de top-regisseur op Broadway.

Theaterinvloed:
Opleiding als acteur bij Group Theatre (methode Stanislavsky).
Medestichter in 1947 Actors Studio, opleidingstheater.
Leiding in 1947 Lee Strasberg.
Method acting: NATURALISME,
PERSOONLIJKE BELEVING,
IMPROVISATIE
Oorspronkelijk gericht op theater, Kazan en eerste producten van school vormen link naar
film.
Acteurs: Marlon Brando, Montgomery Clift, James Dean, Ben Gazarra, Paul Newman, Shelley
Winters, Jack Nicolson, Al Pacino, de Niro.

Eerste kontakt met medium film situeren in dertiger jaren: documentaires.

Regisseur van langspeelfilms vanaf 1945:
Start zijn carriere als late uitloper van de sociale thematiek
Sociaal Maatschappelijke themas in de Amerikaanse film - dertiger jaren gevolg van de
depressie:
Verschillende attitudes:
-samenwerking mondt uit op een toekomst (King Vidor)
-uitzichtloosheid, neerwaartse spiraal (Mervyn Le Roy)
-vernedering leidt tot strijdbaarheid (John Ford Steinbeck Grapes of Wrath)
Na Woii engagement <-> anticommunisme


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

4
0

Start zijn carriere onder Studio System, maar groeit uit tot eerste figuren van Auteursfilm in
V.S.

Definitie Studiosysteem:
Definitie Auteursfilm:

Eerste films - gemeenschappelijke kenmerken.
1. Verfilming theater of roman
2. Engagement: bv. tov racisme (afro am & joden)
3. Statisch

1947: Purnell commissie HUAC
1951: Tweede verschijning verklikking (net zoals Dmytryk & E. G. Robinson)
Selectie oeuvre
A Streetcar Named Desire (1951) Tennesee Williams
On the Waterfront (1954)
East of Eden (1955) Steinbeck
America America (1963) - naar eigen roman
Breekt met theater in ongeveer dezelfde periode
Films die volgen floppen
Breekt met filmwereld, maar keert terug met zijn testament
The Last Tycoon (1976)
Schreef nog romans en een autobiografie.

INVLOED
1. Via actors studio


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

4
1

2. Theaterverfilmingen & maatschappelijke discussie:
->VS 60er
-> Europa
3. Voornaamste leerling Nicolas Ray: Rebel without a Cause (1954) James Dean
STANLEY KUBRICK
Kubrick geboren in 1928 in NY in een Joods gezin. Dit benvloedt hem:
Tussen conformeren en opstandigheid
Zin voor eruditie
Dwang
Jeugd: fotograaf, benvloedend cinematografie. Op 17e redactiefotograaf belangrijke ts
Look, Op 22e neemt ontslag. Bewijst daar niet alleen kwaliteit van fotografisch oog, maar
fotos zijn ook verhalend.
ALS REGISSEUR EN SELECTIEVE FILMOGRAFIE
Vestigt zich als Onafhankelijk regisseur
Eerste opdrachten: 2 documentaires
Daarna 2 langspeelfilms
In deze eerste vier realisaties: auteursfilm zeer letterlijk: productie, camera, montage & regie

3e The Killing (1956)
Eerste met professionele cast
Gebruik van documentaire beelden
Nauwkeurig gebruik van tijd cfr. Independence day, Mars Attacks
Paths of Glory (1957)
Verwijst naar Woi processen en summiere terechtstellingen lafheid
Gemaakt tijdens Algerijnse crisis (thema onrechtmatige orders)
Verboden tijdens Festival Brussel (vrees diplomatiek incident)


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

4
2

Verboden in Frankrijk tot 1972
Spartacus (1960)
Dr Strangelove or how I learned to stop worrying and love the Bomb (1964)
2001: A space Odyssey (1968)
Open einde vgl met Nouvelle Vague
A Clockwork Orange (1971) Burgess, Malcolm McDowell
// Reservoir dogs of Pulp fiction
Barry Lyndon (1975)
The Shining (1980) Stephen King, Jack Nicolson
Full Metal Jacket (1987)
KENMERKEN:
Vroege werk nadruk op uitbeelding brute geweld ipv emoties (// Sam Fuller <-> Kazan);
Acteursprestaties.
Vanaf 2001: Nadruk op beeld (volgens sommigen ten koste van het scenario); nauwkeurige
voorbereiding; tendens eigenlijk ingezet vanaf 1975 met Barry Lyndon
Geheel:
Perfectionisme!!
Beeld
Belichting
Boodschap
Scenario
Genre
Muziek
montage
Pessimisme, kritische kijk; koud observatie; afstandelijkheid, Pioniers werk. Sommigen in VS:
intellectualisme & hoogdravendheid-> wijkt uit naar Europa
INVLOED:


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

O
n
t
w
i
k
k
e
l
i
n
g

v
a
n

d
e

F
i
l
m

1
9
3
0

h
e
d
e
n

4
3

Eigenzinnige auteursfilm: Almodovar, Greenaway, Kaurismaki, Terence Davies


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

4
4

TELEVISIE EEN BEWOGEN GESCHIEDENIS
BEGINPERIODE: RADIO EN TELEVISIE ALS CONCURRENTEN
De term televisie werd voor het eerst gebruikt in 1900, maar werd toen niet algemeen
verspreid. Tot de dertiger jaren werden bv ook radiovisie, beeldradio edm gehanteerd!
De ontwikkeling van de televisie moet men zien in het licht van de introductie van de radio.
Aan de vooravond van de eerste wereldoorlog is de radio volwassen. Het uitbreken van het
conflict zal de burgerlijke uitbouw uitstellen. In Belgi werden de eerste proefuitzendingen
gehouden in 1914.
Tot de dertiger jaren was radio het domein van privaatrechterlijke zendgemachtigde
verenigingen, n van de oudsten was zelfs opgericht door de belangrijkste Belgische
producent van radios (SBR). De andere hadden politieke of levensbeschouwelijke
achtergrond.
Met de oprichting van NIR INR imiteert de overheid het Britse model in 1930, en verleent
het Nationaal Instituut voor Radio-omroep zendmonopolie. In 1931 start deze Belgische
radio-omroep haar uitzendingen. De zendgemachtigde verenigingen worden opgeslorpt
door de overheidszender en krijgen zendtijd.
Radiotoestellen Tv toestellen
1920 26
1930 76832
1931
1932 339635
1936 888169
1940 999468
1948 1226804
1953 1862744
1954 15000
1956 72000


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

4
5

1958 130000
1960 2588014 618000
1964 2918702
1965 1543000
1968 3200149
1970 2100000
1972 3559958
1975 2549000
1977 4077416
1979 4450944
1980 2925000



H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

4
6



In pionierland VK bv was in 1930 slechts 1 op 2 gezinnen in bezit van een ontvanger. Op hetzelfde ogenblik
tellen we in Belgi minder dan 1 ontvangers op 100 inwoners, of bij benadering slechts 5% van de Belgische
gezinnen!
TELEVISIE: TECHNISCHE ONTWIKKELING
1925 - 1940
Wat hier verder volgt mag de indruk wekken dat televisie het resultaat is van het onderzoek
van J.L. Baird. Niets is minder waar, onmisbare bijdragen werden geleverd door Charles
Francis Jenkins, Philo Taylor Farnsworth, Vladimir Kosma Zworykin, Paul Nipkow en anderen.
Het hedendaagse beeld bestaat uit maximum 1080 lijnen, een wereld van verschil met het
oorspronkelijke experimenten van John Logie Baird. In 1926 is het beeld bij zn eerste
uitzendingen/ ontvangst in zijn laboratorium opgebouwd uit slechts 30 lijnen! Dit werd de
eerste uitzendstandaard.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

4
7


30 lijnen beeldscherm: 3 cm x 7 cm - prijs 26, of in hedendaagse munt 4200
Het beeld gaf veeleer een impressie van de werkelijkheid:
Dit apparaat werkte met de Nipkow schijf: een roterende plaat met openingen. Deze tasten
het beeld af en zetten het om in elektronische pulsen. Deze toestellen omschrijft men soms
als mechanische televisie. De relatieve eenvoud van de ontvangers bracht belangstellende
amateurs ertoe om zelf een toestel te bouwen! Aan dit tijdperk kwam een einde met de
introductie van de elektronische televisie in 1938.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

4
8


Baird blijkt een onvermoeibare onderzoeker te zijn. Snel ziet hij de tekortkomingen van zijn
uitvinding: reeds in 1928 experimenteert hij met kleurentelevisie. In 1927 introduceert hij
het eerste beeldoplagsysteem, bekend als Phonovision. De beelden werden opgeslagen op
78toeren platen.
1940 1960
De eerste experimenten met outside broadcast dateren van 1937 in Nederland en Verenigd
Koninkrijk. In 1947 wordt het systeem operationeel.
Frankrijk kiest na WOii voor de 819lijnen standaard. De rest van Europa voor 625 lijnen. Deze
beslissing leidt in Belgi tot een communautaire discussie. Vlaanderen wil de Europese
standaard, Franstalig Belgi wil de Franse zenders kunnen bekijken. Uiteindelijk zal de 625
lijnen als unieke standaard worden gekozen.
1960 - 2000


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

4
9

1954 - Scherm 11 op 8 inch toestel - kostprijs (in eigentijdse munt) $1000
Baird doet proeven met mechanische kleurentv in 1928, in 1946 volgt de elektronische
kleurentv. Dit blijft een exclusief Amerikaanse aangelegenheid. Door de moeilijkheden met
de NTSC standaard ontwikkelt Europa in 1967 PAL en SECAM. Eigenlijk herhaalt zich hier de
situatie met 625 819 lijnen: Frankrijk kiest voor SECAM, PAL wordt in grote delen van
Europa gekozen. Sommigen zien in deze opeenvolgende conflicten een protectionistische
politiek van Frankrijk.
PAL 625 lijnen 50Hz
NTSC 525 lijnen 60Hz
Kabeltelevisie werd in 1960 gentroduceerd in Belgi, vooral in Walloni. In de 70er jaren
worden verstedelijkte gebieden massaal op de kabel aangesloten en bereikt men 1 miljoen
abonnees.
Vanaf midden van de jaren 70 dingen videosystemen naar de gunst van de consument. De
kijker kan een programma opnemen, of een film gaan huren. Drie systemen worden
gentroduceerd:
Sony 1975 Betamax
JVC 1976 VHS
Philips 1979 V2000
Uiteindelijk zal VHS (het goedkoopste systeem, maar niet het beste) de markt overheersen in
de 80er jaren. Daarnaast bestaan ook tal van andere systemen gericht op de professionele
markt: U-Matic, Betacam enz.
De introductie van mogelijkheden om televisieprogrammas (bv speelfilm) vast te leggen
bracht een conflict mee. Universal viel Sony aan, maar werd in 1984 in het ongelijk gesteld.
De producent werd niet verantwoordelijk geacht dat zijn product voor onwettelijke
toepassingen zou worden gebruikt, zolang er ook andere legale toepassingen zijn.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

5
0

VANDAAG
Wijzigend kijkgedrag maar ook belangrijke verschuivingen in mediagebruik. In mei 2008
werden reeds 7,5 miljard video streams bekeken
TELEVISIE: ZENDERS EN KIJKERS IN EUROPEES PERSPECTIEF
FRANKRIJK
Pioniers experimenteren vanaf 1932 met zwart wit televisie op 60lijnen. De enkele ontvangers staan
voornamelijk in openbare diensten.
Vanaf 1935 worden de eerste uitzendingen de ether ingestuurd. Deze worden onderbroken door de oorlog, en
hernomen in 1944 dadelijk na de bevrijding van Parijs.
In 1950 zijn er slechts 3500 ontvangers, hoofdzakelijk in het centrum van het land
Dit aantal groeit snel aan: in 1956telt men reeds 500.000 ontvangers.
VK
British Broadcast Company wordt als privaatrechterlijke radiozender opgericht in 1922. Wordt overgenomen
door de overheid in 1927, de naam wordt gewijzigd in BB Corporation.
BBC zendt zwart wit uit vanaf 22 augustus 1932. Dit brengt geen massale verschuiving in de markt teweeg: in
1935 zijn er slechts 2000 Baird toestellen in gebruik in het VK.
In 1935 schakelt BBC over op een hogere standaard, maar stopt zijn uitzendingen bij de aanvang van WOii
omdat men vreest dat de signalen de vijandelijke vliegtuigen zouden kunnen leiden.
In 1946 hervat men de uitzendingen met de tekenfilm waarmee men in 1939 sloot.
DUITSLAND
Uitzendingen van Duitse tv behoren vanaf 1935 tot de meest kwalitatieve, ze hanteren het 180lijnen systeem,
en trekken dit op tot 441lijnen in 1937. Door het gebrek aan ontvangers worden door de overheid TV cafs
opgericht. Nazi Duitsland beschouwt de tv als een uitstekend propagandamiddel, en stunt met de uitzendingen
van 8u tijdens de Olympische Spelen (1936).
Ook tijdens de oorlog blijft de zender uitzenden, en men opent zelfs een zender in Parijs!
Na de wereldoorlog werden vanaf 1950 de TV uitzendingen hernomen. De geallieerden wensten ten alle koste
een herhaling van de excessen te vermijden: de zenders werden geplaatst onder controle van de deelstaten
(geen centraal bestuur) en weerspiegelen de mediapolitiek van elk van de bezettingsmachten.
NEDERLAND
Televisie-experimenten vanaf 1929 (o.m. door elektronicareus Philips)
Zenden uit vanaf 1951, en het zgn Televisiebesluit consolideert het verzuilde omroepbestel.


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

5
1

Introduceert net als de andere landen kleur in 1967.
Meer dan Belgi werd Nederland vanaf 90er jaren geconfronteerd met nieuwe buitenlandse en commercile
kabelzenders, die een belangrijke concurrentie voor de klassieke zenders n een gewijzigd kijkgedrag
veroorzaken..
BELGI
VAN NIR NAAR VRT

1930 1959 NIR

1960 1990 BRT
1991 1998 BRTN


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

5
2


1998 VRT Valt samen met 45jaar televisie.

Reeds in 1932 & 1937 werden de eerste experimenten gedaan voor televisie in Belgi.
De Belgische regering had zich reeds in 1948 uitgesproken voor de introductie van televisie in Belgi. De
lijnendiscussie (zie hoger) belet de realisatie van de doelstelling. Geen enkele minister wil de knoop
doorhakken. Compromissen (bv toestellen met een dubbele decoder) zouden de kostprijs nog verder
verhogen, want naast de aankoop van een ontvanger moet de aankoper ook de installatie van een antenne op
het dak voorzien.
De eerste televisie uizendingen starten in oktober 1953. De vroege adapters worden niet alleen geconfronteerd
met klein televisieaanbod (zenders en zendtijd), maar ook met een moeilijke ontvangst door een te zwak
signaal!.
Oorspronkelijke tv aanbod was beperkt. In Belgi, Duitsland, Nederland enz werden de uitzendingen gestart
tussen 19 en 20u. De zendersluiting was meestal voorzien omstreeks 22u; op woensdagnamiddag werden
enkele uren jongerenaanbod voorzien. Meestal waren het aantal zenders ook beperkt: n drie zenders. Dit
is heel erg ver van de huidige situatie: oneindig veel zenders die continu in de ether zijn. Nochtans is dit ook
een recent fenomeen. BBC is een van de eerste zenders die continu gaan uitzenden (dus geen zendersluiting
meer) in 1997.
Kleur werd door de zenders aangeboden vanaf 1967. Maar niet alle zenders volgden. In UK bv werd kleur
aangeboden door BBC2 in 1967, BBC1 en ITV volgden pas in 1969. De kijker stapte massaal over in de vroege
70er jaren wanneer duidelijk werd dat de technologie ging doorbreken.
TELEVISIE KENDE IN BELGI DRIE FASEN:
1950 - 60 Opvoedend
1970- 80 Informatief
1980 - Ontspanning
Deze drie tradities worden weerspiegeld hoe men de kijker benaderd en in het programma-aanbod.
Dit is evenwel geen evidentie: vandaag bv worstelt de overheidszender regelmatig om een evenwicht te vinden
tussen de informatie opdracht (objectiviteit enz) en de ontspanning. Deze evenwichtsoefening wordt


H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

5
3

daarenboven getoetst aan kijkcijfers, wat de situatie verder bemoeilijkt. Zie hiervoor ook de tabel met
tijd/nieuwsitem op het einde van dit hoofdstuk.
ONTWIKKELING VAN EEN JOURNALISTIEKE TRADITIE
De oorspronkelijke televisiepersonaliteiten waren ware helden. Hun namen hebben weerklank tot vandaag, en
dat zonder BV statuut.
Pioniers :
Omer Grawet - Paul Jacquemain leggen basis van kwaliteitsnormen. Sommige programmas hebben een
archasch of volks karakter, bv duivenprogramma. Journaal heet gesproken dagblad. Reportages werden
gemaakt met Bolex 16mm, cameralui kregen een bonus voor het vastleggen van een doelpunt.
1970 :
Maurice De Wilde; maakt een indringende reportagereeks over de wereldoorlog en zijn nasleep.
1980 :
Paul Jambers (persoonlijke. Millet jassen) Lucas Van der Taelen (deconstructie): postmodernen vallen de
normen aan, gebruik van de videocamera.
Met VTM volgen in de jaren 90: Reality-tv: big brother, docudrama, reportage aftasten van de grenzen van het
toelaatbare.
Veralgemening van Reporter te plaatse, rechtstreekse uitzendingen
Vandaag
Rudy Vranckx Man bijt Hond

Met de kabel werd ook het programma-aanbod groter voor de kijker. In de 70er jaren kreeg men hierdoor een
ruimer aanbod van nationale zenders uit ons omringende landen. Maar ook het zenderaanbod groeide gestaag:
CNN 1980
MTV 1981
VTM 1989
VT4 1995




H
o
o
f
d
s
t
u
k
:

T
e
l
e
v
i
s
i
e

e
e
n

b
e
w
o
g
e
n

g
e
s
c
h
i
e
d
e
n
i
s

5
4




BESLUIT
De introductie van televisie werd vertraagd door een combinatie van factoren:
Conflicten (WOi & ii)
Economisch denken
Kostprijs televisie
Parallel en dus concurrentiel met radio
Tragere technologische ontwikkeling

De doorbraak bij het grote publiek komt in twee fasen: midden de 50er jaren (zwart-wit tv) en begin 70er jaren
(kleurentv).
De verruiming van het televisie aanbod (zendtijd & zenders) heeft een neveneffect: publiek zoekt meer
ontspanning thuis, en gaat minder naar de film.