Parni kotlovi

Tendencija prilagoavanja ininjerskih rjeenja parnih kotlova i kotlovskih

postrojenja
uslovima koje u posljednje vrijeme diktiraju vrsta i kvalitet raspoloivih goriva za
sagorijevanje u kotlovima,predstavlja danas izazov za svaki tim ininjera koji se ovom
problematikom bavi u sredinama koje do sada nemaju razvijenu kotlogradnju,a poseban
stimulans za budue mlade inzinjere da se u toku studija posvete izuavanju procesa koji se
odigravaju u kotlovima,nainu komponovanja kotlovskog postrojenja,i vjetinama njihove
racionalne eksplatacije
Zadatak pri izboru i nabavci kotlovskog postrojenja nije nita manje odgovoran od
konstrukcije i projektovanja parnog kotla! prilog tome neka ide saznanje o estim
rekonstrukcijama kotlova sa svrhom njihove to racionalnije eksploatacije,kao i
prilagoavanje novih konstrukcija sa iskustvima steenim pri radu sa jedinicama istog
proizvoaa na jednom lokalitetu,praksa kod nas
"onano poznavanje kotlovskih procesa i konstrukcija kotlovskih elemenata predstavnja
neophodan osnov za racionalnu eksploataciju kotlovskih postrojenja,a time i to dugotrajnije
koritenje naih raspoloivih rezervi #osilnog goriva
$arni kotao je ureaj koji prilikom sagorijevanja goriva vodu pretvara u vodenu paru%a bi
sluio namjeni pritisak pare u kotlu mora biti vei od atmos#erskog
Tako dobijena para predstavlja potencijalnu energiju,ija je veliina odreena pritiskom i
temperaturom,te sluzi za pokretanje parnih strojeva,za zagrijavanje i sl
"onstrukcija parnog kotla dosta je jednostavna
! osnovi,parni kotao se sastoji od loita,u kojem se vri sagorijevanje i parnog kotla
&zatvorene posude' u kojem se vri isparavanje
! svim kotlovskim elementima se deavaju sloeni procesi prenosa toplote i mase, tako da
su
naune oblasti ijim se rezultatima koristi u prouavanju kotlova prvenstveno(termodinamika
sa prenosom topline,mehanika #luida sa gasodinamikom, zatim nauka o vrstoi
! kotlovima su zastupljena sva tri vida prenosa topline( provoenje &kondukcija' toplote,
prelaz &konvekcija' toplote i zraenje
)
*snovni parametri prema kojima se mogu klasi#icirati kotlovi su(
+namjena
+kapacitet
+radni pritisak
+vrsta goriva
+sistem sagorijevanja
+historijski razvoj
+proizvod kotla itd
,azvoj kotlogradnje poinje sasvim malim jedinicama sa snagom od nekoliko "-,a danas
se
grade jedinice snage do ./// -
0lustracije radi pokaimo da je produkcija pare ovakvog kotla 1/// kg2s pare, a potronja
uglja donje toplotne moi,tj voda u produktima se nalazi u parnom stanju, iznosi 3//kg2s
$rvo gorivo koje se upotrebljavalo u kotlovima bilo je drvo, da bi se neposredno nakon
industrijske revolucije prelo na ugalj
"rajem 3/ godina se kao gorivo poinju koristiti i na#ta te njene preraevine,pa sve do
nuklearne energije
$oetkom 4/ godina, spoznajom kako je na#ta mnogo korisnija u druge svrhe, ponovno do
izraaja dolazi ugalj kao jedan od osnovnih goriva*va injenica ima poseban znaaj za nau
zemlju
Vrste parnih kotlova
Prema veliini pritiska vodene pare razlikujemo(
parne kotlove niskog pritiska do 15 bar
parne kotlove srednjeg pritiska do 5/ bar
parne kotlove visokog pritiska do ))3 bar
Prema vrsti vodene pare koju proizvode,kotlovi se dijele na:
kotlove sa zasienom parom
kotlove sa pregrijanom parom
6
$rema konstrukciji parni kotlovi se mogu podijeliti na(
kotlove sa velikim sadrajem vode,u kojima se po jednom kvadratnom metru povrine
kotla
na jedan sat proizvodi 13+)/ kg vodene pare &vertikalni kotlovi,kotlovi sa plamenikom i
vodogrejnim cijevima,kombinovani kotlovi,lokomotivski i brodski kotlovi'
Kotlovi sa malim sadrajem vode-sekcioni kotlovi, u kojima se po jednom metru
kvadratnom povrine kotla za 1 sat proizvodi 13+1// kg vodene pare &kotlovi sa nagnutim
vodogrejnim cijevima,kotlovi sa strmim vodogrejnim cijevima i kotlovi specijalne
konstrukcije
u kojima proizvodnja vodene pare dostie ak i do )3/kg po kvadratnom metru povrine
kotla
1+napojna pumpa 4+pregrijai pare
)+zagrija vode 7+loini prostor
6+kotlovski bubanj 8+gorionici
.+spusne &hladne' cijevi 1/+zagrija zraka za loite
3+donji sabirnici radne vode 11+elektro+#ilter
5+podizne &ekranske' cijevi 1)+ventilator
.
Osnovne karakteristike parnog kotla
$arni kotao karakteriu tri veliine i to(
+toplotno optereenje grejne povrine &kolicina vodene pare koja se dobije sa 1 kvadratnog
metra grejne povrsine'
+opterecenje resetke gorivom &kolicina cvrstog goriva u kg koja na 1 metar povrsine resetke
sagori potpuno za 1 sat'
+toplotno opterecenje lozisnog prostora &broj kilogram kalorija koji se dobija po 1 metru
kubnom
lozisnog prostora u vremenu od 1 sata prilikom sagorijevanja nekog goriva
!OP"O!#$ %O& 'O()V$
!oplotna mo goriva je ona koliina toplote koja se oslobaa pri potpunom sagorijevanju
1kg
za vrsta ili tena goriva ili jedinca zapremine 9m kubni za gasovita goriva pri emu se
nastali
produkti sagorijevanja moraju ohladiti na poetnu temperaturu prije sagorijevanja,odnosno
da se voda u produktima sagorijevanja nalazi u parnom stanju
'ornja toplotna mo-*g je ona koliina toplote koja se oslobaa pri potpunom
sagorijevanju
1 kg goriva,pri emu se produkti sagorijevanja moraju ohladiti na sobnu temperaturu
+onja toplotna mo-*d je ona koliina toplote koja se oslobaa pri potpunom
sagorijevanju
1 kg goriva pod uslovom da se voda u produktima sagorijevanja nalazi u parnom stanju
%onja toplotna mo je manja od gornje za koliinu toplote potrebnu da se vlaga i voda
nastale pri sagorijevanju pretvore u parno stanje
"O,)-!$ P$(#)* KO!"OV$
:oite mora da zadovolji dva osnovna uslova( da se njemu ostvari to potpunija
trans#ormacija hemijske energije goriva u toplotnu energiju produkata sagorijevanja i da se
produkti sagorijevanja ohlade do temperature sa kojom oni mogu da se uvedu u konvektivne
grejne povrine
$ored toga loite mora da bude koncipirano tako da se u moguoj mjeri sprijei prljanje
grejnih povrina, tj, da se onemogui stvaranje vrstih naslaga ljake, da se u njemu
ostvaruje to ravnomjernije toplotno optereenje ekranskih povrina, da se postigne to
ravnomjernije temperatursko polje na izlazu &ispred cijevne reetke', da se omogui odvijanje
procesa sagorijevanja sa to manjim vikom vazduha itd
Za sva loita su, bez obzira na njihovu veliinu, vrstu goriva i ureaje za sagorijevanje,
karakteristini ekranski zidovi
3
;agorijevanje uglja u sloju predstavlja najstariji nain sagorijevanja gorivakoji se organizuje
na
ureajima za sagorijevanje, tzv reetkama, raznovrsnih koncepcija
;vi naini sagorijevanja u sloju se, prema smjerovima dovoenja goriva i vazduha na
reetku,
svode na pet ema i to suprotna ema, kod koje se gorivo dovodi odozgo, a vazduh odozdo<
horizontalna unakrsna ema, sa dovoenjem goriva sa strane a vazduha odozdo<
vertikalna unakrsna ema, kod koje se gorivo dovodi odozgo a vazduh sa strane<
paralelna ema sa dovoenjem odozdo i goriva i vazduha<
obrnuta paralelna ema sa dovoenjem goriva i vazduha odozgo<
;agorijevanje uglja u lebdeem sloju na izvjestan nain predstavlja prelazni proces izmeu
sagorijevanja u sloju i sagorijevanja u letu
"O,)-!$ .$ !/0#$ ) '$1OV)!$ 'O()V$
;agorijevanje tenih i gasovitih goriva je heterogen proces koji se odvija u vie #aza !
procesau sagorijevanja, kapljica rasprenog tenog goriva prolazi kroz sljedee #aze(
mijeanje sa vazduhom, zagrijavanje i isparavanje, termiko razlaganje, obrazovanje gasne
#aze, paljenje i sagorijevanje
%a bi se proces sagorijevanja odvijao uz to manje gubitke, neophodno je da se omogui
brzo
i e#ikasno mijeanje kapljica goriva sa vazduhom, to #inije rasprivanje radi poveanja
aktivne povrine i dovoenje zagrijanog vazduha sa to veim impulsom u korijen plamena
,asprivanje tenog goriva bitno utie na brzinu i kvalitet procesa sagorijevanja Zbog toga
treba teiti da kapljice goriva budu to sitnije i to jednorodnije
2re3aji za pripremu goriva
$riprema uglja se vri izvan kotla u posebnim postrojenjima =itav sklop procesa i ureaja
za
pripremu uglja naziva se sistemom za pripremu ugljenog praha
! postrojenjima za pripremu ugljenog praha odvijaju se sljedei procesi(
mljevenje uglja
suenje uglja
habanje radnih elemenata postrojenja
>ljevenje uglja se vri u mlinovima !gljeni prah predstavlja #ini polidisperzni materijal sa
najsitnijim dimenzijama estica
"valitet ugljenog praha je zasnovan na sljedeim veliinama(
#inoa mljevenja ili granulometrijska struktura
$ovrina
?lanost
opasnost od eksplozije
transportna svojstva
gustoa
Postrojenja za pripremu ugljenog praha
;istemi za pripremu ugljenog p
"od centralnih sistema se priprema ugljenog praha vri izvan kotlovskog postrojenja, u
posebnom pogonu, u kome se vri mljevenje i suenje uglja, pa se ugljeni prah transportuje u
kotao
"od individualnog sistema, priprema ugljenog praha se vri u okviru kotlovskog postrojenja
u
posebnim ureajima &mlinovima'
!koliko se usitnjeni prah uduvava neposredno u loite, onda se radi o individualnom
sistemu sa direktnim uduvavanjem, a ako se ugljeni prah deponuje kog se dovodi u loite,
onda se radi o individualnom meubunkerskom sistemu @ema postrojenja za suenje
ugljenog praha praha dijele se na centralne i individualne
tema, u posebnom bunkeru iz

1 Aunker za ugalj, ) ;uara, 6 >lin, . ;eperator, 3 >linski ventilator

5 Biklon, 4 $uni transporter, 7 Aunker za ugljeni prah,
8 ?entilator, 1/ $reista, 11 ,ukavski #ilter, 1) "alori#er,
16 $umpa
4rzohodni mlinovi Za brzohodne mlinove je karakteristino da se proces mljevenja odvija
uglavnom sudarom $redstavnici ovih mlinova su m
%linovi ekiari Zahvaljujui svojoj jednostavnosti konstrukcije, sigurnosti i
ekonominosti
zauzimaju vodee mjesto meu mlinovima za mljevenje mrkih ugljeva
Ventilatorski mlinovi *ni su pogodni za mljevenje
toga iskljuivo oni koriste udomaim postrojenjima ;lini su radijalnim ventilatorima, s tim
to su im elementi koji uestvuju u procesu mljevenja ojaani "onstrukcija ovih mlinova je
prikazana na sljedeoj slici
"roz ulazno grlo &1' se u mlin dovodi ugalj zajedno sa produktima sagorijevanja
recirkulisanim
iz loita $rilikom prolaza kroz udarno kolo &)' ugalj se melje sudarom sa masivnim
udarnim
lopaticama &6' postavljenim slino kao kod radijalnih ventil
4
mlinovi ekiari i ventilatorski mlinovi
vlanih ugljeva, kakvi su ligniti, pa se zbog
ventilatora
linovi
'orionici za ugljeni prah
Corionici u konstruktivnom smislu predstavljaju jednostavne elemente mlinskog
postrojenja,
ali je njihov znaaj presudan za ostvarivanje stabilnog i to
treba da omogui brzo paljenje ugljenog praha u to irem podruju, da obezbijedi stabilnost
plamena, da ostvari dovod toplote u korijen plamena i da izvri intenzivno mijeanje
aerosmjee sa sekundarnim vazduhom
Za sagorijevanje ugljenog praha koriste se dva tipa gorionika( vrtloni &industrijski
kotlovi' i
mlazni &energetski kotlovi' gorionici
Osnovna oprema termoelektrane
To su glavni pogonski strojevi za proizvodnju elektrine energije, a, prije svega, tu su(
turbine, plinske turbine
! manjim elektranama ponegdje se primjenjuju motori ;!; &dizel', naroito kao
lokalni
rezervni agregati koji se stavljaju automatski u pogon kod nestaice struje u javnoj mrei
%anas u javnim termoelektranama kao pogonski agregat dominira iskljuivo
9jene su prednosti( velika jedinina snaga, uz visoke parametre svjee pare &14/ bar i
353DB',
te visoka sigurnost pogona, pa moe biti u neprekidnom radu s maksimalnom sna
trajanju od nekoliko hiljada sati
7
potpunijeg sagorijevanja Corionik
orijevanje i parni kotlovi
parne
parna turbina
snagom u
8
?eliki broj obrtaja turbine omoguava njen direktan spoj sa elektrinim generatorom
odgovarajue snage, a itav agregat radi sa visokom ravnomjernou hoda, ime se osigurava
besprekoran paralelni pogon ovog turboagregata sa drugim slinim agregatima na zajedniku
mreu dotinog energetskog podruja
Za pogon termoelektrane sa parnim turbinama mogu se koristiti vrsta goriva i niih
toplotnih moi, ili koje drugo raspoloivo energetsko gorivo za sagorijevanje u parnim
kotlovima
! nedostatke termoelektrane sa parnom turbinom spada relativno dugo trajanje stavljanja
turbine u pogon &nakon stajanja zbog remonta ili sl', te velike koliine vode potrebne za
hlaenje kondenzatora
;avremene termoelektrane sa visokim parametrima svjee pare zahtijevaju besprijekornu
vodu za napajanje kotlova, tako da problem pripreme vode, naroito u toplanama sa znatnim
gubitkom kondenzata predatog industrijskim potroaima, zahtijeva naroitu panju, jer od
toga ovisi sigurnost pogona dotine elektrane, odnosno toplane
! termoelektranama se kao pogonski stroj susree i plinska turbina Takve su naroito
pogodne za pogon vrnih i rezervnih elektrana, jer mogu biti stavljene u pogon za 13 E )/
min >aksimalna jedinina snaga CT kod ulazne temperature gasova od 53/DB iznosi )4
F>-G, a kod ulazne temperature gasova od 43/DB oko 13 F>-G
$ri poveanju temperature spoljnog vazduha i rashladne vode, smanjuje se i stepen
iskoritenja i snaga turbine, a smanjenje optereenja turbine smanjuje i stepen iskoritenja i
poveava potronju toplote 0z tih razloga se da zakljuiti da je plinske turbine preporuljivo
upotrebljavati samo kao dopunske i vrne agregate i to s konstantnim, preteno
maksimalnim optereenjem
! prvom sluaju iskoritenje otpadne toplote gasnih turbina vri se odvodom izlaznih vrelih
gasova plinske turbine u kotao utilizator $ara proizvedena u ovom kotlu, eventualno uz
njeno dopunsko pregrijavanje, moe sluiti za pogon parne turbine, koja se u tom sluaju
postavlja uz plinsku turbinu
!z parnu turbinu vanu ulogu igra parni kotao koji sa turbinom predstavlja jedan
zajedniki
blok
$arni kotao sastoji se od sljedeih osnovnih elemenata(
isparivaa ili kotla u uem smislu, u kojem prijemnik toplote &voda' isparava,
pregrijaa pare u kojem se para isparena u isparivau pregrijava,
zagrijaa vode u kojem se prijemnik toplote zagrijava do temperature bliske temperaturi
zasienja i
zagrijaa zraka u kojem se zrak zagrijava prije ulaska u loite
1/
Cledajui sa strane predajnika toplote, dimnih plinova, svi se osnovni elementi nalaze u dva
osnovna prostora(
loitu i
dimnim kanalima
! loitu, u kojem je dominantan prenos topline zraenjem, smjeteni su obino ispariva i
ozraeni pregrija, a u dimnim kanalima smjeteni su konvektivni pregrijai pare, zagrija
vode i zagrija zraka
$ojedine vrste kotlova nemaju sve osnovne elemente Takvi su na primjer, toplovodni
kotlovi
i vrelovodni kotlovi koji uope nemaju isparivaa, kotlovi na teno ili gasovito gorivo koji
obino nemaju zagrija zraka, ili kotlovi utilizatori koji uope nemaju loite
U pregrijaima pare isparena voda iz isparivaa pregrijava se do temperature pregrijanja pri
konstantanom pritisku H uz gubitke strujanja koji nisu veliki $ri porastu temperature gustoa
pare opada zbog ega brzina pare u pregrijau raste od ulaza ka izlazu pare
$rema dominantnom vidu izmjene topline pregrijae pare moemo podijeliti na(
konvektivne,
poluozraene i
ozraene
Zavisno od njihovog karaktera imaju razliitu konstrukciju "od konvektivnih pregrijaa
cijevi
su malog prenika, gusto rasporeene u dimnom kanalu, dok se ozraeni pregrijai sastoje od
cijevi veeg prenika i veim meuprostorom izmeu njih Temperature pregrijanja su za
#eritne cijevi do 3./ FDBG, dok su za austenitne cijevi do 53/ FDBG
Bijevi pregrijaa obino su skupljene u sabirnike u koje preko prestrujnih cijevi iz
isparivaa
dolazi para, ili iz kojih se para evakuie iz kotla ;abirnici su obino izolovani ili se nalaze
izvan
kotla, tako da se mogu raditi i od manje legiranih elika
;a aspekta prolaza topline suprotnosmjerna izvedba pregrijaa pare povoljnija je zbog
stalnog poveanja brzine pare, a time i koe#icijenta prolaza topline po putu pare
>eutim, istosmjerna izvedba omoguuje sigurniji rad pregrijaa, jer je kod takvog
pregrijaa
para najvie temperature u zoni hladnijih produkata sagorijevanja Tako se izlazni stepeni
pregrijaa ili visoko optereeni ozraeni pregrijai mahom izvode istosmjerno
! konvektivnim pregrijaima se toplina u veem dijelu, ili potpuno, prenosi konvekcijom
"onvektivni pregrijai izraeni su od zmijasto rasporeenih cijevi, kao visea ili leea
izvedba ! ozraenom pregrijau toplina se sa produkata sagorijevanja uglavnom prenosi
zraenjem, te je i njihova konstrukcija podreena tome 0zvedba im moe biti zavjesna,
pregradna ili ekranska
11
Zagrija vode &ekonomajzer' je naknadna konvektivna kotlovska ogrevna povrina sa
zadatkom da povisi temperaturu vode na ulazu u ispariva neto ispod, ili sve do
temperature isparavnja na pritisku kotla, pa i da se kod nekih izvedbi u njemu jedan dio vode
i ispari
%rugi zadatak zagrijaa vode je da je to vie mogue snizi temperaturu produkata
sagorijevanja na izlazu iz kotla, ako je zagrija vode posljednja ogrevna povrina u kotlu
Za kotlove viih pritisaka, zagrija vode je neophodan element za sniavanje temperature
produkata sagorijevanja na izlazu iz kotla, jer je temperatura zasienja za takve kotlove
nerijetko do )4/ FDBG, to bi uz neophodnu temperaturnu razlikzu, dovelo do temperature
produkata sagorijevanja na izlazu iz kotla sve do 63/ FDBG
Za kotlove nieg pritiska, kod kojih je temperatura isparavanja nia od 17/ FDBG, zagrija
vode
nije neophodan
"od kotlova termoenergetskih blokova, s obzirom na njihov termiki koe#icijent
iskoritenja,
napojna voda na ulazu u kotao je regenerativnim zagrijavanjem dovedena na relativno visoku
temperaturu, tako da zagrija vode kao posljednja ogrevna povrina nije u mogunosti da
snizi temperaturu produkata sagorijevanja na eljenu mjeru, pa kod takvih kotlova zagrija
vode ne moe biti posljednja ogrevna povrina Tu ulogu tada vri zagrija zraka
$o konstruktivnoj izvedbi, zagrijai vode su sa glatkim cijevima za kotlove vieg pritiska,
ili sa
vanjske strane orebrenim, obino livenim cijevima ! kotlu su obino postavljeni
horizontalno sa poprenim nastrujavanjem produkata sagorijevanja Bijevi su postavljene u
koridornom poretku, ili kod kotlova koji rade sa gorivima koja nisu sklona zaprljanju
ogrevnih
povrina, u ahovskom rasporedu
;trujanje vode u zagrijaima vode gotovo obavezno je prostrujavanjem na raun napora
napojne pumpe ;trujanje vode moe biti odozgo dole ili, to je ee odozdo gore
Zagrija zraka je konvektivna kotlovska ogrevna povrina, redovno na kraju puta produkata
sagorijevanja u kojima se na raun produkata sagorijevanja zagrijava zrak potreban za
sagorijevanje
$oviena temperatura zraka u loitu ostvaruje prednosti prilikom sagorijevanja koje se
oituju u brem suenju goriva, burnijem sagorijevanju i intezivnijem prenosu toplote
zraenjem u kotlovskom loitu
$rema nainu izmjene topline, zagrijai zraka mogu se podijeliti na(
rekuperatorske, kod kojih ogrevna povrina dijeli prijemnik i predajnik toplote i igra ulogu
posrednika, kao kod cijevnih i ploastih zagrijaa zraka i
regeneratorske, kod kojih se ogrevna povrina naizmjenino opstrujava produktima
sagorijevanja H kada se grije i zrakom H kada se hladi, kao kod rotacionih zagrijaa zraka
1)
*sim navedenih osnovnih kotlovskih elemenata, kotlovsko postrojenje ini i niz dodatnih
elemenata bez kojih kotao nebi mogao raditi sigurno, e#ikasno i ekonomino, i takvi dodatni
elementi se jednim imenom nazivaju opremom kotla To su(
ureaji za napajanje i evakuaciju kotla,
ureaji za ventilaciju kotla,
ureaji za upravljanje procesima u kotlu,
ureaji za snabdijevanje gorivom
Iedinini uinak savremenih parnih kotlova kree se oko 1/// Ft2hG kod parametara svjee
pare do 6// FbarG i 53/ FDBG
%osta visok stepen iskoritenja savremenih parnih kotlova &74 E 8/J, odnosno 81 E 86J'
omoguava postizanje relativno povoljnijeg ukupnog termikog stepena iskoritenja
termoelektrane, to u kondenzacionom pogonu dostie 63 E .1J
! toplanama sa isto protutlanim pogonom 43 E 73J, a u kombinovanom
protutlanokondenzacionom
pogonu ./ E 5/J
Kkvivalentna potronja topline, raunajui na kotlu kod takvih stepeni iskoritenja za l Fk-hG
proizveden na pragu elektrane, iznosi(
u kondenzacionom pogonu 77// E 1/6//
FkI2k-hG,
u isto protutlanom pogonu .)6/ E .7//
FkI2k-hG,
u kombinovanom pogonu javnih toplana 5///
E 8/// FkI2k-hG, to se smatra niskom
potronjom topline za jedinicu proizvedene
energije