2014-04-18

1
Profilowanie akustyczne
PA
PROFILOWANIE AKUSTYCZNE
PODSTAWY
METODY:
Wyniki pomiarw zale od prdkoci fal i ich tumienia w orodku
skalnym.
Drgania emitowane przez nadajnik wprawiaj w ruch czsteczki orodka,
ktre przenosz powstajce odksztacenia w postaci fali sprystej.
Fale trafiajc do odbiornika zamieniane s na sygnay elektryczne,
odpowiednio wzmocnione i przesane do aparatury powierzchniowej.
Pomiary akustyczne wykonywane s w otworach niezarurowanych
wypenionych puczk (lub wod). Rejestracj w otworach zarurowanych
wykonuje si w celu zbadania stanu zacementowania otworu.
Standardowe profilowanie akustyczne zasada rejestracji
Profilowanie akustyczne prdkoci moemy
przeprowadzi sond:

jednoodbiornikow,
rejestrowanym parametrem moe by
prdko rozchodzenia si fali lub czas
przejcia fali od nadajnika do
odbiornika.

dwuodbiornikow,
pomiar polega na okreleniu czasu
przejcia fali do dwch odbiornikw.
Wyznaczany jest czas interwaowy T
obliczany jest jako rnica T
2
T
1
,
okrelajcy prdko fali P w formacji
skalnej.

kompensacyjna,
wyposaon w kila nadajnikw i
odbiornikw. Rejestrowane krzywe: T
1
,
T
2
, T
3
, T
4
oraz T
r
(rednia warto z
dwch T ).


Przy pomiarach akustycznych rejestracji
podlega czas pierwszego wstpienia fali
podunej.
Krzywe profilowania PA
Krzywe profilowania akustycznego s
symetryczne, a na wynik pomiaru nie
maj wpywu skay znajdujce si poza
badanym odcinkiem.

W przypadku warstw o duej miszoci
mierzony czas jest poprawny, a punkty
przegicia na krzywej wyznaczaj granice
warstw.


Czas interwaowy
Przyczyny wyznaczenia bdnych
wartoci czasu interwaowego
Rejestracja czasw interwaowych czsto obarczona jest
bdem. Zwizane jest to z wieloma czynnikami
zakcajcymi pomiar. Bdne wartoci czasu
interwaowego mog by zwizane z:

nachyleniem sondy w otworze,
obecnoci kawern
wystpieniem zjawiska przeskoku fazy, tzw. cycle skipping,
(gdy amplituda pierwszego wstpienia fali P jest zbyt maa,
drugi nadajnik zostaje uruchomiony przez kolejna faz fali).
Zjawisko to prowadzi do wyduenia czasu interwaowego.
2014-04-18
2
Profilowanie akustyczne z penym
obrazem falowym
Polega na rejestracji rnych typw fal,
przychodzcych do odbiornika w
okrelonym przedziale czasowym.
Wykonuje si je sondami
wieloodbiornikowymi, np.:
wyposaonymi w jeden nadajnik i cztery
odbiorniki (sonda FWS)
wyposaonymi w dwa nadajniki i dwa
odbiorniki (sonda LSS).
Zastosowanie takiego rozwizania
umoliwia rejestracj czterech par
obrazw falowych
Profilowanie akustyczne z
penym obrazem falowym

Podczas profilowania akustycznego z penym
obrazem falowym rejestrowane s wszystkie
fale przychodzce do odbiornikw w
zadanym przedziale czasowym.

Interpretacja akustycznych obrazw
falowych polega na:
wydzieleniu i identyfikacji fal
zarejestrowanych w okrelonym interwale
czasowym dla poszczeglnych kanaw
pomiarowych;
kolejno okrela si czasy przebiegu
poszczeglnych typw fal, od wysania
impulsu do pierwszego wstpienia fali i
wyznacza si czasy interwaowe
okrelajce prdkoci poszczeglnych
typw fal w formacji skalnej.

Falami uytecznymi, dla ktrych okrela si
czas interwaowy (prdko) s:
fala poduna (P),
fala poprzeczna (S)
fala Stoneleya

Ryc. 1.Przykadowy obraz falowy zarejestrowany sond FWS,
dla pierwszego odbiornika O1
FALA PODUNA
Jest to fala sprysta o najwikszej prdkoci i niskich amplitudach, rozchodzca si
we wszystkich rodzajach orodkw. Przemieszczanie si elementw orodka odbywa
si w kierunku propagacji fal w postaci cyklicznych zagszcze i rozrzedze.
Znaczna prdko propagacji fal podunych oraz niska amplituda jest
charakterystyczna dla tzw. szybkich orodkw skalnych (zbudowanych ze ska
zwizych o niskiej porowatoci).
W orodkach sabo skonsolidowanych, silnie porowatych i zailonych, (tzw.
wolnych), fale podune maj nisze prdkoci propagacji oraz stosunkowo
wysokie amplitudy.

FALA POPRZECZNA
Fale te rozchodz si tylko w orodkach staych (modu odksztacenia postaci G wynosi 0 w
cieczach). Elementy orodka przemieszczaj si w kierunku poprzecznym do kierunku
propagacji fal.
Fale poprzeczne nie s obserwowane w sabo zwizych i skawernowanych.
Fale te cechuj wysze amplitudy ni fale poprzeczne.
Warunkiem koniecznym tworzenia si fali jest Vs > Vf

Fala Stoneleya
Amplitudy fali Stoneley'a zale od litologii oraz przepuszczalnoci skay, a
take od czstotliwoci sygnau rdowego oraz rednicy efektywnej
otworu (dugo fali jest mniejsza od rednicy otworu). Obecno kawern i
wymy powoduje obnienie amplitudy fali Stoneleya.
Fala ta powstaje w orodkach szybkich oraz wolnych.
Tumienie fali Stoneleya zwizane z obecnoci stref szczelin i spka jest
wykorzystywane do ich identyfikacji.
Prdko fazowa fali VSt jest mniejsza od Vf (Vst = 0,9Vf)

Interpretacja akustycznych obrazw
falowych
Interpretacja jakociowa
metoda wykresw czasowo-gbokociowo-
amplitudowych
Interpretacja ilociowa
okrelenie prdkoci fali podunej VP, prdkoci fali
poprzecznej VS oraz stosunku Vp/Vs
wyznaczenie dynamicznych moduw sprystoci
oraz wspczynnika Poissona in situ.
2014-04-18
3
Zastosowane profilowa akustycznych

ocena wspczynnika porowatoci ska
okrelanie litologii ska
okrelanie modelu prdkociowego orodka - zmiany VP = f(H)
obliczanie wspczynnikw odbicia (wykorzystywanych w sejsmice)

okrelanie wasnoci sprystych ska ( VP, VS, moduy E, K, , wspczynnik
Poissona) AOF
identyfikacja stref spka i szczelin) AOF
okrelanie przepuszczalnoci ska ) AOF

Wasnoci spryste ska
Prbki ska po maych odksztaceniach powracaj do pierwotnych
ksztatw i wymiarw; zachowuj si wic jak ciaa spryste, co
pozwala na okrelenie ich wasnoci sprystych, takich jak:

wspczynnika sprystoci (moduu Younga);
wspczynnika zwenia poprzecznego (wspczynnika Poissona);
wspczynnika sztywnoci G;
prdkoci rozchodzenia si sprystych fal podunych i
poprzecznych;
opornoci falowej.

Spord sprystych wasnoci ska najwiksze znaczenie dla
bada geofizycznych ma prdko rozchodzenia si
podunych fal sprystych.
Wasnoci spryste ska
Wartoci dynamicznych moduw sprystoci, a take prdkoci fal podunych
i poprzecznych zale od:
skad mineralny (litologia, rodzaj skay)

rozmiar i ksztat ziaren oraz sposb ich uoenia (gsto, struktura i tekstura)

ksztat, rozkad przestrzenny oraz objto porw (porowato)

rodzaj medium nasycajcego pory (warstwy gazonone oraz szczelinowe najbardziej osabiaj
fal spryst, w mniejszym stopniu za - warstwy roponone i wodonone).
V
P
/V
s
Stosunek V
P
/V
s
jest wskanikiem litologii. Najnisz warto osiga dla piaskowcw (1,51 1,88), a
najwysz dla wapieni (1,84 1,95).
Nasycenie przestrzeni porowej gazem powoduje obnienie stosunku V
P
/ V
S
(znaczne obnienie V
P
,
niewielkie V
S
)
Natomiast zailenie orodka skalnego powoduje wzrost jego wartoci [Jarzyna i in., 1999].


Od czego zaley
prdko rozchodzenia
si fal w skaach
Litologia a prdko rozchodzenia si
fal sejsmicznych w skaach
Litologia
piaskowce 2994 - 5814 1613 - 3289
wapienie 3940 - 6250 2045 - 3226
dolomity 5000 - 6580 3067 - 3550
anhydryty 5180 - 5990 2857 - 3425
muowce 3145 - 4424 1764 - 2674
iowce 3086 - 4348 1613 - 2475
] / [ s m
p
] / [ s m
s

Tab. Zestawienie prdkoci fal podunych i poprzecznych wyznaczonych na

podstawie obrazw falowych dla ska osadowych [Baa, 1989, Baa, Jarzyna, 1992].