2014-04-18

1
PROFILOWANIE OPORNOCI - PO
Klasyczne profilowania opornoci:
gradientowe
potencjaowe
Profilowania elektrometrii otworowej
Pomiary elektryczne w otworach wiertniczych s realizowane z uyciem :

staych pl elektrycznych
pl elektromagnetycznych o zmiennej czstotliwoci

Metody elektrometrii otworowej opieraj si na zmianie elektrycznych
waciwoci ska:

oporno waciwa, przewodno waciwa,
przenikalno dielektryczna,
zdolno cia do polaryzacji

Pomiary polegaj na rejestracji efektw wywoanych przez pole
elektryczne lub elektromagnetyczne wytworzone w otworze i orodku
skalnym.

Najwiksza grup profilowa w tym dziale geofizyki wiertniczej stanowi
profilowania i mikroprofilowania opornoci.


Profilowania opornoci
PROFILOWANIE to pomiary geofizyczne wykonane w
otworze wiertniczym w celu wyznaczenia profilu
litologicznego badanego odwiertu. Nazwa typu
profilowania pochodzi od mierzonej fizycznej wasnoci
ska.

PROFILOWANIE OPORNOCI oznacza pomiar opornoci
waciwej ska w otworze wiertniczym w celu wyznaczenia
profilu litologicznego

SONDOWANIE jest pewn modyfikacj profilowania.
Najczciej obejmuje ono kilka profilowa wykonanych
sondami o rnych dugociach.


Profilowania opornoci
Pomiary opornoci w otworach mog by podzielone na
pi zasadniczych grup:

Klasyczne profilowania opornoci: potencjaowe i
gradientowe

Sterowane profilowania opornoci (laterologi)

Profilowania indukcyjne

Mikroprofilowania opornoci

Elektryczne obrazowanie cianki otworu


Przewodzenie prdu elektrycznego
przez orodek skalny

Przewodzenie prdu elektrycznego przez orodek skalny jest
zwizane z dwoma rodzajami przewodnoci:



Przepyw prdu oznacza ruch
jonw obecnych w mediach
wypeniajcych przestrze
porow
jonowej
(typu elektrolitycznego)
elektronowej
(typu metalicznego)
Przepyw prdu utosamiany z
ruchem elektronw (metale
oraz niektre mineray i skay)
Oporno pozorna
Oporno waciwa
W praktyce spotykamy si z orodkami
niejednorodnymi:

Sonda pomiarowa znajduje si w otworze
wiertniczym wypenionym puczk, ktrej oporno
waciwa rni si od opornoci warstw
otaczajcych

W wyniku powstawania strefy filtracji oporno
skay przylegajcej bezporednio do cianki otworu
moe znacznie rni si od opornoci
niezmienionej (bez filtratu) czci warstwy.

Powyej i poniej badanej warstwy le skay
o innej opornoci.

W orodku niejednorodnym oporno pozorna
rni si od opornoci waciwej.

2014-04-18
2
Oporno waciwa
Elektryczna oporno waciwa jest pewn charakterystyczn
cech materiau (skay), wasnoci charakteryzujc zdolno
materiau do przewodzenia prdu elektrycznego. Zaley od:

opornoci waciwej mineraw i ich procentowej zawartoci w skale,

skadu chemicznego,

porowatoci,

procentowej zawartoci roztworw wodnych w jednostce objtoci
skay,

stenia i temperatury tych roztworw,

ksztatu i rozmiaru ziaren (struktury i tekstury skay).

Oporno pozorna
Oporno pozorna jest funkcj:

opornoci waciwej badanej warstwy i warstw otaczajcych,

miszoci ska lecych w zasigu badania,

rednicy otworu wiertniczego,

opornoci puczki wypeniajcej ten otwr,

charakteru zmian (filtracja), jakie zaszy w skaach bezporednio
przylegajcych do cianki otworu,

typu i dugoci sondy, ktr wykonuje si pomiar.

Elektryczna oporno waciwa
mineray (bardzo dua oporno
waciwa, wyjtkiem s mineray
przewodzce prd elektryczny-
niektre tlenki, siarczki, metale
rodzime - posiadaj one bardzo
niskie opornoci waciwe),
wody zoowe (obnienie
zawartoci soli prowadzi do wzrostu
opornoci waciwej roztworu),
skay ilaste (maj du
przewodno jonow czyli niewielk
oporno, obecno mineraw
ilastych w skale powoduje spadek jej
opornoci waciwej),
skay osadowe (oporno zaley
od wielu czynnikw m. in. od
opornoci mediw zoowych,
porowatoci efektywnej i zmienia si
w szerokich granicach).
Klasyczne profilowania opornoci
Profilowania opornoci potencjaowe i gradientowe
wykorzystuj:

elektrodowe ukady prdowe do wzbudzenia pola elektrycznego w
otworze i orodku skalnym

oraz ukady napiciowe do pomiaru rnicy potencjaw
Zasada pomiaru opornoci w otworze
wiertniczym
Sonda zaopatrzona jest w trzy elektrody
umieszczone na kablu jedna nad drug.
Czwarta elektroda znajduje si w bardzo duej
odlegoci od sondy (np. na powierzchni
ziemi).

Przez dwie elektrody, nazywane elektrodami
prdowymi albo zasilajcymi, oznaczonymi
symbolami A i B, przepuszczamy prd
elektryczny o nateniu I, ktry powoduje
powstanie pola elektrycznego w skaach.

Za pomoc pozostaych dwch elektrod,
nazywanych elektrodami pomiarowymi,
oznaczonymi symbolami M i N, mierzymy
rnic potencjaw midzy dwoma
punktami tego pola.

Klasyczne profilowania opornoci -
Sondy pomiarowe
Sonda pierwsza ma dwie
elektrody pomiarowe i jedn
prdow, sonda druga ma dwie
elektrody prdowe i jedn
pomiarow.

Elektrody wczone w jeden obwd,
np. prdowy lub pomiarowy, nosz
nazw elektrod parzystych.
Trzecia elektroda wczona w jeden
obwd z elektrod znajdujc si na
powierzchni ziemi nosi nazw
elektrody nieparzystej.

Sonda majca jedn elektrod
prdow nosi nazw sondy
jednobiegunowej, sonda z
dwiema elektrodami
prdowymi - dwubiegunowej.

2014-04-18
3
Klasyczne profilowania opornoci -
Sondy pomiarowe
Rozrniamy dwa zasadnicze
typy sond:

sondy potencjaowe
odlego midzy elektrodami
parzystymi jest znacznie
wiksza od odlegoci midzy
elektrod nieparzyst i
rodkow

Klasyczne profilowania opornoci - Sondy
pomiarowe
sondy gradientowe odlego midzy
elektrodami parzystymi jest znacznie
mniejsza od odlegoci midzy elektrod
rodkow i nieparzyst.

Klasyczne profilowania opornoci - Sondy pomiarowe
sonda odwrotna, to
sonda potencjaowa,
w ktrej elektrody parzyste
s umieszczone powyej
elektrody nieparzystej

sonda szeregowa, to
sonda potencjaowa,
w ktrej elektrody parzyste
umieszczone s poniej
elektrody nieparzystej



Klasyczne profilowania opornoci - Sondy pomiarowe
sonda stropowa, to
sonda gradientowa z
parzystymi elektrodami
w jej grnej czci

sonda spgowa, to
sonda gradientowa z
elektrodami parzystymi
w jej dolnej czci

Sondy pomiarowe
Sondy jednego typu
rozrniamy wedug ich
dugoci.

Dugoci sondy
gradientowej nazywamy
odlego od elektrody
nieparzystej do punktu
znajdujcego si w poowie
odlegoci midzy
elektrodami parzystymi.

Dugoci sondy
potencjaowej
nazywamy odlego od
elektrody nieparzystej do
rodkowej czyli odcinek
( ).


AM
ZADANIE 1. Okreli typ sondy i poda jaka jest jej dugo
M2.5A0.25B
N5,0M0,5A
B4,48A1,62M
A0,8B5,3M

M4.0A0.5B,
B4.48A0.5M,
B2.25 A0.25M,
B0.5A1.0M
2014-04-18
4
Ksztat krzywej opornoci przy
profilowaniu potencjaowym
Krzywe s symetryczne.
Zmiana miszoci warstwy moe prowadzi do zmiany ksztatu krzywej.
Pooenie stropu i spgu warstwy nie jest wyranie zaznaczone, szczeglnie
w przypadku warstwy o mniejszej miszoci.
Gdy miszo warstwy jest mniejsza od dugoci sondy, wystpuje zjawisku
inwersji opornoci pozornej w stosunku do opornoci rzeczywistej.
Oporno pozorna zarejestrowana sond potencjaow w poziomie o duej
miszoci jest bardzo bliska rzeczywistej wartoci.

Ksztat krzywej opornoci
zarejestrowanej sond gradientow
Krzywe s asymetryczne wzgldem osi warstwy.
Nazwa sonda stropowa i spgowa objania, e pierwsza z nich zaznacza na wykresie maksimum
opornoci w stropie warstwy o duej miszoci i wysokiej opornoci, druga za w spgu tej warstwy.
Krzywe wyranie wyznaczaj pooenie gbokoci zalegania stropu i spgu badanego poziomu.
Ekstrema zaznaczaj si wyraniej, gdy stosunek miszoci warstwy do dugoci sondy gradientowej
jest duy.
Krzywe zarejestrowane sondami gradientowymi o maych dugociach, mog by stosowane do
wyznaczania granic zalegania warstw.
Sterowane profilowania
opornoci
Sterowane profilowania opornoci
tworz grup pomiarw, w ktrych
wpyw otworu na oporno pozorn
zosta znacznie ograniczony, na
podstawie ktrych mona wyznaczy
rzeczywiste opornoci stref
otaczajcych otwr.

Sondy do sterowanego profilowania
opornoci POst (Laterolog) stanowi
udoskonalenie sond klasycznych.

Celem tych sond jest jak najbardziej
dokadne ukierunkowanie wizki linii
si pola elektrycznego do orodka
skalnego, aby zwikszy wpyw czci
orodka nie zmienionego filtracj na
mierzony sygna.


Schemat rozkadu linii prdowych bez sterowania (z lewej)
i ze sterowaniem (z prawej) polem elektrycznym
Rne typy sond sterowanych
Sondy siedmioelektrodowe (LL7)
Sondy trjelektrodowe (LL3) ,
Sondy sferyczne(SFL)
Sondy dziewicioelektrodowe (DLL dual
laterolog) - rejestracja dwch krzywych
opornoci pozornej tzw. sond o rednim
zasigu (LLs) i o dalekim zasigu (LLd)
LL3 skada si z trzech cylindrycznych elektrod elektrody centralnej A0 i dwch
elektrod sterujcych (ekranujcych) A1 i A2 zwartych i rozmieszczonych
symetrycznie stosunku do A0

Prd przepywajcy przez elektrody sterujce ksztatuje wizk linii si pola
elektrycznego w postaci warstwy o miszoci zblionej do dugoci elektrody A0
Zastosowanie dodatkowych elektrod
ogniskujcych na modelowanie wizki
prdowej

Prd wysyany przez elektrod centralna
jest ukierunkowany i rozprzestrzenia si
prostopadle do cianki otworu
Zastosowanie klasycznych profilowa
opornoci
Jakociowe:
wstpne wyznaczanie litologii,
wyznaczenie granic warstw,
wykonanie korelacji midzyotworowej,
wyznaczenie kontaktu midzy mediami nasycajcymi,
wyznaczenie rodzaju nasycenia przestrzeni porowej ska.

Ilociowe:
okrelenie rzeczywistej elektrycznej opornoci waciwej ska,
okrelenie wielkoci nasycenia przestrzeni porowej ska rop,
gazem i wod zoow (procentowe), zarwno w warstwie
niezmienionej, jak i w strefie filtracji,
wyznaczenie cinienia zoowego,
obliczenie wspczynnika porowatoci efektywnej,
obliczenie wspczynnika przepuszczalnoci,
wyznaczenie zasigu strefy filtracji,
2014-04-18
5
Zastosowanie sterowanych profilowa
opornoci
Sterowane profilowania opornoci wykorzystuje si do
rozwizywania nastpujcych zagadnie:

wydzielenia poziomw zbiornikowych, nasyconych
solankami oraz poziomw ropo- i gazononych,

okrelenia rzeczywistej opornoci warstwy oraz obliczenia
wspczynnika porowatoci efektywnej i wspczynnika
nasycenia wod (wglowodorami),

wyznaczenia zasigu strefy filtracji,

okrelenia ruchomych wglowodorw w przestrzeni
porowej skay.
Wyznaczenie wspczynnika porowatoci efektywnej
W skaach niezailonych o porowatoci intergranularnej wspczynnik porowatoci efektywnej mona
wyznaczy na podstawie Rwnania Archiego:






F parametr porowatoci
u wspczynnik porowatoci efektywnej
R0 elektryczna oporno waciwa warstwy w 100% nasyconej woda zoow
Rw elektryczna oporno waciwa wody zoowej
Ri elektryczna oporno waciwa strefy filtracji
Rmf+w elektryczna oporno waciwa mieszaniny filtratu puczki i wody zoowej
Rx0 elektryczna oporno waciwa strefy przemytej
Rmf elektryczna oporno waciwa filtratu puczki




a wspczynnik odsortowania
m wskanik zwizoci skay
Dla a = 1
mponiej 1,7 odpowiadaj ska sabo zwizym, o porowatoci efektywnej ok 20%
m2,0 2,2 stosuje si dla ska zbitych, o maej porowatoci


mf x
w
mf i w
R R R R R R F
F
/ / /
1
0 0
2
= = =
u
=
+
m
a
F
u
=
ZADANIE 2 Obliczenie wspczynnika porowatoci efektywnej

Dane:

Oporno filtratu puczkowego R
mf
=0,276m w temperaturze T01=18,89C.
Temperatura warstwy Tw =49,52C
R
MSFL
= 13,2[m]
MSFL mikrosonda sferycznie sterowana, pomiar opornoci strefy przemytej

1. Redukcja opornoci filtratu puczki z temperatury pomiaru do temperatury warstwy.







R
mf(Tw)
oporno filtratu puczki w temperaturze warstwy T
w
[m],
R
mf(To1)
oporno filtratu puczki w temperaturze pomiaru T
01
[m],
k wspczynnik (k = 21,5C).

2. Obliczenie wspczynnika porowatoci efektywnej (dla: m=1,7; a=1)
wyznaczy na podstawie Rwnania Archiego


|
|
.
|

\
|
+
+
=
K T
K T
R R
w
T mf T mf
w
01
) ( ) (
01
Ocena charakteru nasycenia ska
Do wyznaczania wspczynnika nasycenia wod ska hydrofilowych (czyli
podatnych na zwilanie wod), niezawierajcych materiau ilastego,
charakteryzujcych si porowatoci midzyziarnist stosuje si metody:
metoda Archiego;
metoda Tixiera (metoda Gr Skalistych);
metoda firmy Schlumberger;
metoda L. de Witte.
Miar charakteru nasycenia ska jest wspczynnik nasycenia ska wod, bowiem
jego wielko automatycznie warunkuje warto wspczynnika nasycenia ska
rop S
r
lub gazem S
g
. Wiadomo bowiem, e wielkoci te wi ze sob
nastpujca zaleno:



Poniewa opornoci waciwe ropy i gazu maj niewspmierne wysokie wartoci
wzgldem opornoci wody zoowej moemy udziay S
r
i S
g
rozpatrywa cznie
jako wspczynnik ropogazononoci S
rg
(bo najczciej jest ukad dwufazowy):




Obliczanie wspczynnika nasycenia wod metod
Archiego

Znajc oporno niezailonej warstwy nasyconej wglowodorami R
t
oraz oporno warstwy w
peni nasyconej wod R
0
mona wyznaczy wspczynnik nasycenia wod S
w
- Archie[1942]

lub

n wskanik zwilalnoci ska (1,3 4,3 w zalenoci od typu skay rodzaju zwilalnoci
(hydrofilowa, hydrofobowa) itd.)
F parametr porowatoci

W strefie przemytej:

Iloraz ww. rwna umoliwia obliczenie wspczynnika nasycenia woda w strefie
niezmienionej ska niezailonych o porowatoci midzyziarnowej.





Skd bierzemy R
0
?
Jako oporno waciw R
0
moe by przyjta oporno tej samej, lub
analogicznej, wg geologicznej charakterystyki, warstwy poza konturem
ropononoci. Jest to jednak dopuszczalne tylko w tym przypadku, gdy
warstwy s jednorodne, a mineralizacja ich wody zoowej jest taka sama.
Warto R
0
moe by take obliczona, jeli znane s:
Rw elektryczna oporno waciwa wody zoowej;
oporno wzgldna (parametr porowatoci) F.
Dla okrelenia opornoci warstwy wodononej nasyconej w 100% wod
mona korzysta z empirycznego rwnania Archiego:

w
w
R F R
R
R
F = =
0
0