MJEKSIA E PEJGAMBERIT MUHAMMED

Ibn Kajjim el-Xhevzi

MJEKSIA E PEJGAMBERIT MUHAMMED

PARATHNIE

Lexues t nderuar!
N duart e juaja po ua sjellim lebrin e muar Mjeksia e Pejgasmberit Muhammed a.s., t
prkthyer dhe t prshtatur n gjuhn shqipe. sht ndrr imja e kahmotshme pr ti
pasuruar lexuesit shqiptar me kt vademekum me vler t madhe. Dhe ja m n fund,
duke falnderuar All-llahun e madhrishm, kjo ndrr imja u b realitet.
Mjeksia e Pejgamberit Muhammed sht vetm nj kapitull i librit t madh t autorit t
famshm t shekullit XIV, Ibn Kajjim el-Xhevziut.
Ky libr sht mbshtetur n Shpalljen kuranore, n udhzimet e Pejgamberit t All-llahut ,
s.a.v.s., dhe n shpjegimet e haditheve.
Pas rnies s Perandoris Romake n shek. V, dhe m von n shek. VII, fillon prhapja e
dituris mjeksore n Kalifatin Islam. N at periudh ka ekzistuar Shkolla e prkthyesve
dhe e komentuesve t veprave greke. N kto shkolla jan prkthyer veprat e autorve
grek t lashtsis, si dhe vepra t kulturave t popujve t tjer t lashtsis, t cilat ishin
me interes pr studiuesit arab t kohs. Prandaj, kt pun t madhe t kulturs arabe t
ksaj kohe, bota duhet ta falnderoj, sepse n saje t puns s tyre u ruajtn veprat m
t vlershme t autorve t lashtsis, t cilat kan arritur deri n ditt tona. Pa punn e
madhe t tyre ne sot, e themi me bindje t plot, nuk do ti njihnim autort grek, nuk do
ta njihnim Hipokratin, Galenin, Aristotelin dhe shkollat e tjera t mendimit grek, nuk do ta
njihnim kulturn greke. Prandaj, myslimant jan meritor pr ruajtjen e dituris s
mjekve antik. Evropa mori informacionet e para pr mjeksin antike nprmjet
prkthimeve arabe t periudhs s Renesanss. Pas ksaj periudhe, shkenctart
mysliman kan krijuar konceptet e tyre n mjeksi dhe kto koncepte kan dominuar pr
nj koh shum t gjat n shkollat mjeksore evropiane (Ibn Sina - Avicena).
Mjeksia e Pejgamberit Muhammed mund t kuptohet n dritn e Kur'anit dhe sunnetit, e
kurrsesi ndryshe.
Studimet analitike dhe skolastike q jan parashtruar n kt libr jan unikate. Ato
vrtetojn kuptimin e qart shpirtror, diturin metafizike, kozmologjike dhe filozofike t
imam Ibn Kajjim el-Xhevziut.
Mjeksia e Pejgamberit Muhammed, e cila sht paraqitur n kt libr, ka t bj me
aspektet fizike dhe psikike t shndetit t njeriut. Ktu jan prshkruar dy lloje themelore
t smundjeve (t shpjeguara n Kur'an): smundjet e zemrs dhe smundjet e trupit.
N shndetin trupor ekzistojn tre rregulla themelore: mjeksia parandaluese, heqja dor
nga gjrat e dmshme, dhe pastrimi i trupit nga sekrecionet (tajitjet) e dmshme.
N kt kontekst, trupi i njeriut mund t ket tri gjendje: gjendjen e shndetshme natyrore,
gjendjen jonormale dhe gjendjen jostabile.
Mjeksia tradicionale islame sht prkufizuar si art i cili merret me mbrojtjen e shndetit
t mir, me kundrvnien ndaj smundjes dhe me kthimin e shndetit t personit t
smur.
Mjeksia tradicionale sht shrbyer me teorin e katr tajitjeve (sekrecioneve) t trupit:
vreri i i zi, gjaku, klbaza dhe vreri i verdh. Kto t katra u prgjigjen katr elementeve:
toka, zjarri, uji dhe ajri. Ekuilibri ndrmjet ktyre tajitjeve prcakton temperamentin dhe
emocionet e individit, si: melankolin, gjallrin, indiferencn dhe shqetsimin.
Atributet primare t gjendjeve t cilat i dallon mjeksia tradicionale jan: thatsia,
lagshtia, ftohtsia dhe nxehtsia, dhe jan t ndrlidhura e t prziera me katr tajitjet
trupore.
Smundja somatike ka shkaqet e veta. Pr kt sht e nevojshme t diagnostikohet
shkaku e pastaj t prcaktohen pasojat, t gjendet ilai dhe t filloj shrimi (etiologjia,
diagnoza, terapia - parime t cilat nuk kan ndryshuar deri sot).
Shkaku i mungess s natyrshmris trupore mund t jet i jashtm dhe i brendshm.
Shkaqet e brendshme paraqiten pr arsye t katr gjendjeve t komplikuara: nxehtsis,
ftohtsis, lagshtis dhe thatsis, ndrsa shkaqet e jashtme paraqiten nprmjet
faktorve t shumt t cilt mund t jen t pranueshm apo t papranueshm pr trupin.
Mjeku sht personi i cili mund ti prcaktoj kto parregullsi dhe t mnjanoj shkaqet.
Pejgamberi i All-llahu , s.a.v.s., ka thn: Pr seciln smundje q e ka dhn All-llahu,
Ai e ka prcaktuar edhe ilain (Buhariu).
Shrimin natyror q Pejgamberi dhe shokt e tij e kan zbatuar ka qen shrim me ilae t
thjeshta dhe t paraportuara, por tejet efikase.
Pejgmaberi i All-llahut i ka shruar smundjet me tre lloj ilaesh: me ilae natyrore, ilae
hyjnore dhe duke i kombinuar kto.
Sipas hadithit t imam Malikut, r.a., i Drguari i All-llahut, s.a.v.s., n nj rast ka thn:
Ai q e ka krijuar smundjen, e ka krijuar gjithashtu edhe ilain.
M tej thuhet: Krijimi i ilait pr do smundje tregon superfuqin e urtsis s All-llahut,
pushtetin suprem t suverenitetit t All-llahut, dhe ndjenjn e dashuris s paprshkruar
ndaj krijesave t veta. Ai q e krijoi smundjen, i ka prcaktuar gjithashtu ligjet e natyrs
dhe i ka paraqitur argumentet q tregojn kush sht Ai i cili dirigjon universet.
N pjesn e par t ktij libri jan prshkruar ilaet natyrore: temperatura shrohet me uj
t ftoht, peristaltika e zorrve rregullohet me ushqim dietal dhe mjalt. Prshkruhet
murtaja si smundje infektive, prshkruhet hollsisht pasqyra klinike dhe theksohet
pikpamja e Pejgamberit lidhur me kontaktin me personin e infektuar.Hadithin e
transmeton Abdurrahman bin Avf, r.a.: Kam dgjuar Pejgamberin e All-llahut,
s.a.v.s., duke thn: Kur dgjoni q n nj vend sht paraqitur murtaja, mos shkoni atje
- karantina.
M tej prshkruhen: shrimi i edemit, flebotomia dhe shrimi i epilepsis, e sidomos forma
pa etiologji t njohur. Prshkruhen njzet lloje t dhembjes s koks dhe prdorimi
mjeksor i bims s knas. N kapitullin e ushqimit t t smurit citohet hadithi n t
cilin Pejgamberi i All-llahut, s.a.v.s., ka thn: Mos u jepni ushqim ose pije me dhun
t smurve, sepse All-llahu i plotfuqishm i ushqen dhe u jep pijen atyre.
Kur flitet pr ilaet shpirtrore (shrimi i sehirit), prmendet: Zemra e besimtarit duhet
mbushur me dritn e All-llahut t madhrishm, t ushqehet derisa t ngopet me mendime
t larta, t aftsohet dhe t pajiset me dituri t Krijuesit dhe Furnizuesit t saj. Trupi,
mendja dhe shpirti i tij duhet t hulumtojn rrugn e shkallve lartsuese me sinqeritet dhe
vendosmri.
Pjesa e tret e librit prshkruan hollsisht ushqimin bimor dhe shtazor dhe substancat
shruese q jan prdorur n mjeksin tradicionale islame. Prshkrimi i vetive shruese t
qimonit t zi, hurms, rrushit, fikut, ullirit, alojes etj., sht mahnits.
Ktu vlen t theksojm se gjat prkthimit dhe emrtimit t bimve mjekuese n gjuhn
ton, kemi pasur vshtirsi n gjetjen e termave prkatse, por duke falnderuar disa
doracak pr bimt mjekuese t botuar n Tiran, dhe konsultimet me ekspert,
prkatsisht me biolog e botanist, besojm se kemi arritur tua ofrojm dhe tua
lehtsojm lexuesve tan n mnyr q kt libr ta kuptojn dhe t krijojn njohuri
elementare n prdorimin e bimve fitofarmaceutike.
N kapitullin mbi prgjegjsin e mjekut t pakualifikuar, i cili praktikon mjeksin, sipas
Pejgamberit, s.a.v.s., ajo sht shtje e ndrgjegjes dhe e prgjegjsis personale. Sipas
Sheriatit prgjegjsia e mjekut prfshin: mashtrimin, rrezikimin e jets s t smurit,
dmtimin e tij, veprimin kriminal etj. Pasojat e padshirueshme t shrimit ose gabimet
ndaj t smurve jan kualifikuar n pes kategori:
1. Mjeku me kualifikim t lart, i cili n shrimin e nj t smuri i prmbahet etiks dhe
profesionit n prputhje me rregullat dhe n prputhje me dshirn e All-llahut, por fati i t
smurit merr kahun e padshiruar. N kt rast skolastikt islam pajtohen unanimisht se
mjeku nuk sht prgjegjs.
2. Prgjegjsia e mashtruesit ose e personit t paudhzuar, i cili e bind t smurin pr
aftsit e veta profesionale q ka, por i smuri ka komplikacione ose vdes. N kt rast
nse i smuri e ka ditur se personi nga i cili ka krkuar shrim nuk sht mjek, por
megjithat e ka pranuar trajtimin e propozuar prej tij, ather nuk mund t krkohet
prgjegjsia te mashtruesi. Ksi mashtrues, pr fat t keq, hasim tek ne n do knd dhe
n do vis. Marketingu i tyre sht m i fuqishm sesa i mjekve profesionist dhe
specialist.
3. Prgjegjsia pr aktin pa dashje: mjeku i ditur dhe me prvoj, i cili i kryen shrbimet e
veta n prputhje me rregullat e prcaktuara, por pa dashur dora e tij prek pjesn e
shndosh t trupit t t smurit, mjeku nuk mban prgjegjsi.
4. Prgjegjsia pr dhnien e ilait gabimisht: mjeku i ditur dhe i prgatitur mir
profesionalisht mban prgjegjsi kur, edhe pse jep do gj nga vetja, nuk mund t
prcaktoj diagnozn e sakt, ose e prshkruan gabimisht ilain e dmshm.
5. Prgjegjsia pr veprim pa lejen e t smurit: mjeku i ditur dhe i prgatitur
profesionalisht, i cili kryen shrbimet e tij mjeksore sipas rregullave t prshkruara n
rastin e synetis, ose operimit t personit t ri ose t retarduar mentalisht mban prgjegjsi
nse anashkalon lejen e familjes, kurse i smuri ose fmija kan pasoja nga komplikimet,
apo edhe vdes.

N libr jan numruar dymbdhjet rregulla t diagnozs mjeksore dhe trajtimi i tyre.
sht prshkruar ndalimi i shrimit me substanca t palejueshme dhe mbrojtja efikase nga
smundjet infektive.
Rregull i prgjithshm i Pejgamberit n mjeksin parandaluese sht se dituria vjen nga
fjalt dhe udhzimet e All-llahut t madhrishm: Hani dhe pini e mos e teproni, pse Ai
(All-llahu) nuk i do ata q e teprojn. (El Araf, 31)
Mungesa e substancave ushqyese n ushqim ose ushqimi i teprt mund t pengojn
absorbimin dhe t shkaktojn smundjen. Ktu prmenden hadithet e Pejgamberit t All-
llahut, s.a.v.s mbi ushqimin dhe pijen. Pastaj flitet pr pozitn gjat ngrnies s ushqimit
me gishtrinj, pr przierjen e ushqimit dhe t pijeve n nj shujt, pr mnyrn e veshjes,
pamjen e dhoms, aromizimin me erra t kndshme, pr aktivitetet e prditshme, pr
gjumin, lutjet e bekuara dhe t sinqerta q burojn nga zemra, e t cilat shrojn dhe
fuqizojn, si dhe pr ushtrimet fizike.
N kapitullin mbi aspektet e jets seksuale t njeriut citohen hadithet q flasin pr sjelljen e
myslimanve, pr dmin dhe pr marrdhniet seksuale t palejueshme, pr shrimin e
dashurin dhe pr vern e shpirtit, e cila e mpin mendjen, e dekoncentron zemrn dhe e
bn q t harroj prkujtimin e All-llahut.
Edhe pse sot zgjebja nuk shrohet me bartjen e rrobave t mndafshta, ndrsa pr
neuralgjin e ishiatikusit ekzistojn medikamente m efikase se bishti i deles arabe, kurse
peluritisi nuk trajtohet m me drurin e alojes, megjithat libri Mjeksia e Pejgamberit
Muhammed sht prvoj e historis s mjeksis, gjithsesi dshmi unikate e mjeksis,
jets, shndetit, smundjes dhe vdekjes islame.
Lexues t nderuar!
Do t dshiroja q ky libr i vlefshm t hyj n do shtpi, jo vetm n shtpit e
besimtarve, t lexohet, t studiohet me vmendje, t praktikohet nga t gjith duke
medituar thell pr kshillat e bukura dhe recetat praktike t msuesit ton t dashur -
Muhammedit. Paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi t!

Prim. Dr. Med. Sci. Ali F. ILJAZI



PARATHNIA E BOTIMIT BOSHNJAKISHT


Libri Mjeksia e Pejgamberit Muhammed (Et-tibbun-nebevi) e Ibn Kajjim el-Xhevziut sht
nj vepr kapitale e kulturs klasike islame. N t vrtet sht fjala pr nj libr q sht
pjes e veprs jetsore t ktij kolosi t madh islam, q mban emrin Zad el-Mead
(Prgatitja pr ditn e kthimit). I tr dorshkrimi i ksaj vepre u shtyp pr her t par n
Indi n vitin 1897. N kt vepr Ibn Kajjim el-Xhevzi merret me jetshkrimin e
Pejgamberit, me jurisprudencn islame (fikh), dhe me traditn islame (hadith). Njri nga
librat e ksaj vepre kolosale merret me mjeksin e Pejgamberit. Ibn- Kajjim el-Xhevzi u
lind n Damask n vitin 1292 (691 sipas hixhretit), ndrsa vdiq po n Damask n vitin
1350, n moshn 59-vjeare.
Jetoi, u shkollua dhe veproi n njrn nga qendrat m t rndsishme shpirtrore islame t
kohs, n Damask., ku vepronte gjeniu i madh mysliman Ibn-Tejmijjiu dhe prpiqej t
ringjallte msimin intelektual islam. Ibn- Kajjim el-Xhevzi, krahas komentuesit t shquar
Ibn Kethir, ka qen nxnsi m i shquar i Ibn Tejmijjiut. Ibn- Kajjim el-Xhevziu, sikurse
msuesi i tij i madh Ibn Tejmijjiu, n angazhimin e vet intelektual dhe n punn shkencore
sht prqndruar n mbrojtjen e msimit dhe mendimit tradicional islam nga ndikimi
gjithnj e m i madh i filozofis greke n mendimin fetar islam. Pikrisht pr kt,
interesimi m i madh i Ibn- Kajjim el-Xhevziut ka qen hadithi (tradita e Muhammedit,
a.s.), fikhu (jurisprudenca islame), tefsiri (komentimi i Kur'anit) dhe ahlaku (etika islame).
Pra, prej nga vjen interesimi i Ibn- Kajjim el-Xhevzi pr mjeksin? Ku qndron rndsia e
veprs s tij Mjeksia e Pejgamberit? Interesimi i myslimanve pr mjeksin dhe marrja
me t n periudhn klasike t kulturs islame paraqet njrin nga prcaktimet m
karakteristike shpirtrore t islamit. Nuk sht fjala vetm pr at q myslimant me nj
kureshtje t madhe intelektuale u ndeshn shum hert n historin e tyre me diturit
mjeksore t Indis, Persis, Roms, Greqis dhe Siris, por nisma kulturore e shekullit IX
dhe X, q e mori prsipr Shtpia e urtsis (Daru-l-hikma) n Bagdad, sht unikate n
histori.
N kt institucion t vetm shkencor dhe prkthyes, t cilin e themeloi kalifi abasit El-
Memuni, shkolln e prkthimit e ka udhhequr mjeku dhe filozofi Hunejn ibn-Ishak. Kshtu
jan nxitur efektet dhe t arriturat tepr t mdha q pasuan m von n mjeksi q i
arritn mendjet e mdha myslimane, si qen: El-Kindi, Et-Tarabi, Ibn Sina (Avicena), Er-
Razi (Razes) e shum t tjer.
Interesimi i theksuar pr mjeksi n kulturn klasike shpirtrore islame sht bazuar n
msimin islam q jeta njerzore n kt bot sht vler q duhet ruajtur dhe pr t ciln
duhet prkujdesur. Mesazhi islam pr njeriun nuk thot q jeta n kt bot t lihet anash.
Aq sa jeta n kt bot sht e rndsishme dhe me vler, pr aq duhet ti kushtohet
kujdes edhe shndetit trupor t njerzve, n t vrtet mjeksis si shkenc dhe praktik.
Nga ana tjetr, shndeti trupor sht i lidhur ngusht me shndetin psikik dhe me fuqin
shpirtrore. Lumturia, suksesi dhe shptimi ndodhen n perspektivn eskatologjike.
Ibn- Kajjim el-Xhevziu e prjeton dhe e kupton t Drguarin e All-llahut , s.a.v.s., si
prues t Shpalljes, e cila Shpallje sht ila shrues pr njerzit. Sunneti i Pejgamberit
sht zbatimi m i mir i ktij ilai. Pr kt ai e shkruan librin Mjeksia e Pejgamberit.
Rndsia e Mjeksis s Pejgamberit e Ibn- Kajjim el-Xhevziut sht e shumfisht.
Botimi i ktij libri n gjuhn ton sht nj kontribut i rndsishm n studimin dhe njohjen
e jets s Pejgamberit, t misionit t tij prej pejgamberi, dhe Sunnetit t tij. Kjo vepr para
s gjithash na njeh me nj aspekt t rndsishm t jets s Pejgamberit, e cila nuk sht
njohur deri m tani n literaturn e hadithit. N kt kontekst prkthimin dhe botimin e
ktij libri t Ibn- Kajjim el-Xhevziut e karakterizon devotshmria dhe kuptimi metafizik i
bots dhe jets, nga njra an, dhe shprehja e vijs humane n kuptimin e qllimit dhe n
kuptimin e jets njerzore n kt bot, n ann tjetr.
Ky libr sht nj vepr me vler shum t madhe edhe pr shkencn mjeksore, edhe pr
kulturn dhe civilizimin islam. Dhe n fund, ky libr sht doracak praktik i rndsishm pr
do mysliman. N t mund t gjejm shum udhzime praktike n mnyrn si duhet
ndjekur rrugn e Pejgamberit n shtje t fes, moralit, shndetit trupor e shpirtror,
shrimin me Kur'an dhe ibadet, shrimin tradicional me ilae natyrore, barishte, ushqim etj.
Shkurt, prkthimi dhe botimi i ktij libri me autor Ibn- Kajjim el-Xhevziun sht nj
ndrmarrje e rndsishme shkencore dhe prkthyese. sht fjala pr nj vepr e cila ka
rndsi parsore pr ta njohur Pejgamberin, pr ti njohur mendimet klasike islame,
historin e mjeksis n kulturn dhe civilizimin islam, mjeksin tradicionale dhe shrimin
tradicional. Pr librin do t gzohen t gjith ata q merren me shkencn e hadithit, me
historin e mendimit islam, me civilizimin dhe me kulturn islame, historin e mjeksis dhe
me mjeksin tradicionale, si dhe t gjith ata q n jetn e tyre praktike dhe t
prditshme prpiqen ti zbatojn udhzimet, kshillat dhe porosit e t Drguarit t All-
llahut, Muhammedit. Paqja dhe bekimet qofshin mbi t!
Xhevat Hoxhiq

BIOGRAFIA E IMAM IBN-KAJJIM EL-XHEVZIUT (1292-1350)

Quhet Muhammed ibn Ebu Bekr ibn Ejjub ibn Saad el-Damaski, i quajtur sipas tet Ebu
Abdullah Shemsud-din, i njohur si Ibn Kajjim Xhevzi. U lind n Damask t Siris m 1292
(691 sipas H.), ndrsa msimet e para i mori nga i ati, i cili ishte msues lokal n shkolln e
El Xhevzit. M von ai vazhdoi krkimin e dituris te msues me fam dhe skolastikt e
kohs, dhe krahas ksaj i studioi edhe veprat e shejhve sufi t asaj kohe. Shkollimi i tij
bazohet n jurisprudencn (fikh) dhe teologjin islame, si dhe n hadith. M n fund, n
vazhdim t krkimit t dituris, u bashkua me rrethin e imam Ibn Tejimijjiut (1262-1329).
N shoqrin e vet, ai e konsideronte si nxnsin dhe pasuesin m t afrt (m t ngusht)
t tij, ndrsa ai m von u b trashgimtar i tij.
Ibn Kajjimi ka qen shum i afrt dhe i lidhur pr msuesin e vet dhe ka qen nxns i
shklqyer dhe trashgimtar i dijetarit t madh islam imam Tekijjuddin ibn Tejjmijjiut. Ai i ka
mbrojtur qndrimet dhe paraqitjet e tij fetare, pastaj i ka mbledhur dhe i ka botuar
shumicn e veprave t veta dhe, ajo q sht m e rndsishme, ka prqafuar mendimin e
njjt me at t msuesit t tij.
Pr shkak t pikpamjeve dhe mendimeve t tyre, q t dyt, edhe msuesi edhe nxnsi,
jan akuzuar, gjykuar, dnuar dhe poshtruar botrisht nga autoritetet e athershme
lokale. Kan qndruar n burg n nj qeli, ndrsa pasuesit e tyre u mbajtn t burgosur
ndaras tyre n burgun qendror t Damaskut, i cili deri m sot ka mbetur i njohur me emrin
El Kala. N mes t ithtarve t burgosur, ka qen gjithashtu nj djal i ri me emrin Ibn
Kethir (1302-1375), i cili m von u b dijetari m i njohur islam dhe autor i komentit m t
gjer t Kur'anit, Tefsir Ibn-Kethir.
Pas vdekjes s imam Ibn Tejimijjiut, pasuesit e tij u liruan nga burgu, ndrsa imam Ibn
Kajjim Xhevziu vazhdoi shkollimin e tij, por mbante ligjrata dhe kurse pr nxnsit e vet.
Ibn Xhevziu pr nj periudh t gjat mbante msime t jurisprudencs islame (fikh) n
shkolln Al Sadrija n Damask para se ta merrte detyrn e drejtorit t shkolls s Xhevzit.
Shumica e veprave t tij kan qen kompilime, por ka shkruar edhe vet disa vepra, ndrsa
dorshkrimet e tij origjinale ruhen edhe sot n Damask.
N realitet, ishte nder dhe privilegj pr t hyr n rrethin e tij. N mesin e skolastikve t
njohur islam nga ky rreth, q kan msuar nga ai, sht me rndsi t prmendet Ibn Abd
el-Hadi (1305-1345), Ibn Rexhebi (1337-1396) dhe t tjer, t cilt shpesh merrnin pjes
n ligjratat e tij dhe krkonin prezencn e tij, si sht imam Ibn Kethiri.
Shumica e skolastikve t asaj kohe kan pranuar njohjen mendjethell dhe t
shklqyeshme t komentimit t Kur'anit (tefsirit), t komentimit t haditheve dhe njohjen e
teologjis. Dituria e tij e gjer dhe kuptimi i tefsirit t Kur'anit ua tejkalonte edhe disa
teologve t njohur n historin e islamit.
Ibn Kethiri, n librin e tij me titull Al-Bidaja ve-Nihaja, pr t ka thn: Ai sht m
sharmant dhe zemrmir, nuk ka xhelozuar asnj njeri asnjher, kurr nuk ka fyer, kurr
nuk ka pasur paragjykime ndaj ndokujt, ndrsa un kam qen m afr zemrs s tij. Pastaj
n kohn ton nuk njoh njeri m t dhn pas ibadetit (lutjes) sesa at. Po kt mendim
pr t e ka shprehur edhe Ibn Hixhri.
Ibn Kajjimi u brumos me dituri nga t gjitha degt e shkencs islame. Ishte i njohur dhe i
lavdruar posarisht pr komentet e tij. Hafiz Ibn Rexhebi ka thn pr msuesin e vet:
Ishte dijetar komplet n lmin e shkencs islame dhe askush nuk mund ti bnte
konkurrenc n t kuptuarit e thell t Kur'anit dhe Hadithit, komentet e tij kan qen
unikate dhe pa vrejtje.
Ibn Rexhebi ka shnuar se msuesi i tij, Ibn Kajjim el-Xhevziu, e ka msuar hadithin nga el-
Shahab el-Nabulsi, Kadi Tekixhuddin Sulejmani dhe Fatime bint Xhevhar. Gjat periudhs s
hershme t msimit t tij, imam Ibn Kajjimi krkonte t kishte shoqri me shumicn e
dijetarve t kohs s tij, e posarisht ishte ekspert n shpjegimin e medhhebit hanbelit.

Jeta shpirtrore e tij

Imam Ibn Kajjim el-Xhevzi ka qen besimtar i devotshm dhe stoik. Ka kaluar or t tra
n namazin e nats, ishte n gjendjen e dhikrit (t prmendurit e All-llahut) t pandrprer
dhe ishte i njohur pr sexhdet (prulje me fytyrn prtok) e gjata.
N fytyrn e tij mund t shihej shenja e qart e devotshmris dhe lutjes s pandrprer
pr shprblimin dhe prkujdesin e All-llahut.
Gjat kohs s burgosjes n burgun El Kala n Damask, ka lexuar rregullisht Kur'anin dhe i
ka studiuar kuptimet e tij. Ibn Rexhebi ka shnuar q gjat kohs sa zgjati izolimi i tij, ai
kishte arritur nj sukses t madh shpirtror, po aq mir sa e kishte zhvilluar edhe thellsin
e t analizurit, diturin dhe kuptimin e haditheve t Pejgamberit.
Pas lirimit nga burgu, ka qen disa her n haxh, e ndonjher qndronte n Mek nj
periudh t gjat kohore. Gjat asaj kohe i kalonte ditt duke u lutur dhe br tavaf rreth
Qabes.

Veprat e tij

El Numan el-Alusi el-Bagdadi ka thn: Shpjegimet e tij jan unikate dhe pa vrejtje.
Njher dijetari i njohur islam el-Dhehebi ka thn pr t: Ai i ka kushtuar kujdes t madh
hollsive n krahasimin e haditheve. M tej, shejh Burhan el-Din el-Dhari ka thn kshtu:
Askush nuk ka qen aq njohs (askush nuk ka pasur asi njohurie) si ka qen Ibn Kajjimi
n kohn e tij.
Kontributet e imam Ibn Kajjim el-Xhevziut n shkencn islame kan qen shum t gjera
dhe ato lidhen posarisht me komentimet e Kur'anit, kuptimin dhe analizn e Hadithit
(Fikh-u Sunna).
Ai, edhe prkundr veprave t veta, ka hartuar edhe shum studime duke prfshir:
Tahdhib Sunen Ebi-Davud (Korrigjimi i Sunenit nga Ebu Davudi); El-Kalem el-Tejjib ve al-
Amel el-Salih (Ekzistenca e fjalve dhe veprave t All-llahut); Komentimi pr librin e shejh
Abdullah el-Ensarit;
Menazil-u-Sairin (Gjendja e Krkuesit), e cila konsiderohet si epitom i dituris s librave
sufite dhe Zad el-Mead (Prgatitja pr Ditn e kthimit), nga e cila sht nxjerr edhe ky
libr mbi Mjeksin e Pejgamberit, n mesin e shum dorshkrimeve t tjera q jan
shumzuar me dorn e tij, e q sot ruhen n bibliotekn qendrore n Damask t Siris.
Ibn Kajjimi e ka par n ndrr msuesin e tij Tekixhuddin ibn Tejimijjun, pak pas vdekjes
s tij, dhe e ka pyetur pr at se far ka rezervuar All-llahu pr t n jetn pas vdekjes.
Ibn Tejmijje ka vrejtur se msuesi i tij z nj vend m t lart, q e tejkalon pozicionin e
shum dijetarve t njohur, dhe m pas shtoi: Ti gati ke arritur prezencn ton, gjendja
jote sht e njjt me gjendjen e Ibn Kudhejmit.
Ibn Kajjim el-Xhevzi kaloi n ahiret n vitin 1350 n qytetin e Damaskut, n moshn 59-
vjeare, ndrsa sht varrosur pran tet n varrezat e athershme El-Sagir.
Me emrin e All-llahut, Mshiruesit, Mshirbrsit! Zoti yn, vetm Ty t jemi
mbshtetur, vetm nga Ti jemi t kthyer dhe vetm te Ti sht e ardhmja!(El
Mumtehine, 4)
O Zoti im, e bj kt vepr nga dashuria pr Ty, pr fen Tnde t shpallur islamin dhe
pr robt e Tu t sinqert, pr tu br dshmitar i universalitetit, trsis, prgjithsis dhe
fjalve t Tua t vrteta q ia shpalle Pejgamberit Tnd t fundit Muhammedit , s.a.v.s.,
pejgamberve t Tu para tij, dhe robve t Tu t zgjedhur!
Zoti im, le t jet kjo vepr nj hap imi i vogl i afrimit tek Ti dhe le t bhet njra nga
mnyrat pr arritjen e knaqsis Tnde, mshirs Tnde dhe mbrojtjes Tnde!
Zoti im, m ruaj nga vetit jo t denja, q Ti i urren dhe t cilat mund t paraqiten si
pasoj e veprave t mia, si pasoj edhe e gjuhs, mendjes, syrit dhe zemrs sime, ngase
m ke krijuar si qenie t dobt, andaj nse Ti nuk m ndihmon, cili sht ai prve Teje
q mund t m ndihmoj?!
Zoti im, Ti e njeh m mir se un zemrn dhe mendjen time, dhe at q fshehin ato, andaj
t lutem Ty me zemr dhe duke u prulur, q t m pastrosh nga ndyrsit dhe n vend t
tyre t vendossh islamin dhe gjith at q bart me vete islami!
Zoti im, qetsoje nefsin tim n afrsin Tnde dhe t jem i knaqur q islami t jet besimi
im!
Zoti im, Ti i njeh qllimet e veprave t mia, andaj T lutem q t mos m ngarkosh prtej
mundsive t mia dhe q t mos kem si ta zvogloj apo dmtoj besimin tim tek Ti!
Zoti im, m dhuro besim, fuqi, vendosmri, menuri dhe urtsi q t luftoj dhe t prpiqem
pr fen Tnde islamin, gjat tr kohs s qndrimit tim n kt bot kalimtare, kundr
atyre q kan devijuar nga rruga e Vrtet, kundr atyre t cilt kan nxitur hidhrimin
Tnd kundr vetes s tyre, kundr t gjith atyre q mundohen ta shkatrrojn islamin dhe
myslimant, dhe na ndihmo kundr popullit q nuk beson!
Suksesi im varet vetm nga All-llahu, vetm Atij iu kam mbshtetur dhe vetm
tek Ai jam i drejtuar! (Hud, 88)
Qoft i lavdruar All-llahu, Zoti, furnizuesi dhe mbajtsi i universit. Dshmoj q nuk ka zot
pos All-llahut, vetm Ai sht Zot dhe Ai nuk ka shok dhe dshmoj se Muhammedi sht
robi dhe i drguari i Tij.

Mjeksia e Pejgamberit, e cila sht shpjeguar n kt libr, ka t bj, si me aspektin
psikik, ashtu edhe me aspektin fizik t shndetit. N realitet, Mjeksia e Pejgamberit mund
t kuptohet vetm n dritn e Kur'anit dhe sunnetit, e assesi ndryshe.
Si sht theksuar edhe m hert, studimet analitike dhe shpjegimet skolastike dhe
interpretimet e imam Ibn Kajjimi el-Xhevzit jan unikate. Ato vrtetojn pasurin e kuptimit
shpirtror dhe njohjen e tij deri n hollsi t metafiziks, kozmologjis dhe filozofis. M tej,
ato jan gjithashtu rezultat i dituris s tij me themel t gjuhs arabe, studimet e
hollsishme t ngjarjeve historike dhe meditimeve t shnuara nga vet autori, si dhe n
njohjen e veprimit t juristve t mirnjohur islam, t mjekve dhe t shkenctarve t
shekullit XIV.
Vepra e imam Ibn Kajjimit hedh drit gjithashtu n shkollat e ndryshme t mendimit.
Ekzistenca e ksaj metode t suksesshme t shrimit t smundjeve, e cila zgjat mbi nj
mij e katrqind vjet, tregon q n kt ekzistojn shum mnyra t drejta t trajtimit
mjeksor t cilat sot prdoren n teori dhe praktik.
PARATHNIE

1. Periudha e tij

Hartuesi i veprs origjinale imam Ibn Kajjim el- Xhevzi (1292-1350) u rrit n Damask t
Siris n shek. XIV n kohn e ndryshimeve t mdha sociale, politike, ekonomike dhe
fetare. At periudh e karakterizon njohja dhe ndikimi i filozofis greke n shkollat e tjera t
mendimit. N at periudh prkushtimi dhe besimi i njerzve tek All-llahu i gjithfuqishm,
nnshtrimi ndaj ligjeve t Tij dhe sinqeriteti i tyre n pasimin e Pejgamberit t Tij t bekuar
, s.a.v.s., kan qen vn n sprov serioze. Historia shnon q lvizjen pr ringjalljen e
srishme t shpirtit islam e ka udhhequr Mevlana Xhelaluddin el-Rumi (1207-1273),
skolastiku i njohur dhe sufiu i cili jetoi n Turqin e sotme.
Bekimet e asaj periudhe ngrthejn gjithashtu pasimin nga shejht, imamt dhe
udhheqsit e njohur shpirtror, prej t cilve shumica jetuan n Damask. T gjith s
bashku, ata kan luajtur rolin kryesor n ringjalljen e srishme shpirtrore, ndrsa veprat e
tyre arritn t bhen pjes integrale e pikpamjes myslimane. Kto vepra kan dal disa
vjet radhazi dhe kan mbetur deri m sot si gur kufitar piramidal i marrdhnieve islame.
N mesin e dijetarve t njohur t asaj kohe sht me rndsi t prmendet imam Ibn
Tejmiu, imam Ibn Kethiri, El Hafiz ibn Rexhebi, Ibn Abd el-Hadi e t tjer.
Kta dijetar, prve t tjerash, kan pasur nj qllim, ndrsa lufta e tyre ishte drejtuar pr
t dhn prgjigje n sulmet e fuqishme t filozofive dhe artit t huaj q morn hov n at
koh, dhe kundr pranimit pa kundrshtim t tyre n mendjet e dobta dhe jokritike t
myslimanve t rinj. Caku i ktyre shejhve t ditur dhe t vrtet ishte gjithashtu i
rndsishm n rivendosjen dhe vrtetimin e gurit themeltar t teologjis skolastike islame
(Ilm al-Kelam), t shkencs me kredibilitet dhe nder (Tedhkija) t provuar, dhe mnyrn e
prdorimit t plotfuqishm t vendimit islam (Ihsan). N t vrtet kto perspektiva
themelore kan luajtur rol kryesor n rikuptimin e drejt t mesazhit t lart islam si sht
mishruar dhe menduar nga i Drguari i All-llahut, Muhammedi , s.a.v.s. Prandaj, veprat e
ktyre dijetarve kan mbetur burim kryesor i shpjegimit dhe kuptimit t drejt t islamit
(fikh) deri n ditt tona.

2. Pr veprn Prgatitja pr ditn e kthimit

Shkrimi origjinal sht titulluar si Zad el-Mead fi Huda hair el-Ibad (Prgatitja pr Ditn e
kthimit n mnyrn si ka udhzuar m i miri i t gjitha krijesave t All-llahut).
Veprn e ka hartuar imam Ibn Kajjim el-Xhevziu. Dorshkrimi i plot u shtyp m par n
Indi, n vitin 1897, m pastaj n Egjipt m 1923, ndrsa botimi i tret doli n Halep t
Siris m 1927.
E gjith vepra na njeh n mnyr t sakt me praktikn e Pejgamberit deri n hollsit m
t imta, dhe kjo bhet nprmejt shpjegimeve dhe shnimeve q jan transmetuar nga
persona t ndryshm. Ajo shnon gjithashtu do aspekt t jets s Pejgamberit duke
prfshir traditat, Hadithin, veprat dhe vendimet. Vepra pasqyron gjithashtu ndikimin e
madh t haditheve t Pejgamberit, shembujt dhe udhzimet, por edhe rolin e tyre
shpirtror, psikologjik, etik, social-kulturor dhe ekonomik n jetn e myslimanve, njsoj
sikurse edhe ndikimi i tyre n kulturat e tjera.
Vepra prfshin punn komplete dhe sistematike t punimeve t imam Ibn Kajjimit. Ajo
merret me jetshkrimin e Pejgamberit (sira), sunnetin e Pejgamberit dhe jurisprudencn
islame (fikh), ndrsa n njrin nga kapitujt e saj, ajo merret me shpjegimin e kshillave
mjeksore q i ka dhn i Drguari i All-llahut , s.a.v.s. N t vrtet vepra sht pasqyrim
i shkencs islame n msimet krahasimtare t Pejgamberit, ndrsa n qarqet e skolastikve
islam, sipas vlers q radhitet menjher pas librit Ihja ullum el-Din (Ringjallja e
shkencs islame) e imam Ebu-Hamid el-Gazaliut (1058-1111).
Imami i devotshm dhe mistik imam Abdullah el-Gaznavi, n biografin e tij pr imam Ibn
el-Kajjimin, ka thn q ai (Ibn Kajjimi) e kishte zakon t lutej vazhdimisht: O i
Gjithfuqishmi dhe i Mshirshmi Zot, m ndihmo q ta prfundoj kt libr dhe ajo t jet
ndr veprat e mia m t mira dhe prgatitje pr Ditn e kthimit.1

1. Esenca e dituris dhe zbatimi i udhzimeve t Pejgamberit , s.a.v.s.



All-llahu i madhrishm thot:
ka tju jep Pejgamberi, at merrenie e ka tju ndaloj, prmbanju dhe kinie frik All-
llahun. (El-Hashr, 7)
Imam Buhariu (809-869) njher ka thn: Dituria duhet t arrihet para se t thuhen
fjalt dhe para se t ndrmerren veprimet. Kjo pr arsye se All-llahu i madhrishm ka
thn:Ather, dije se nuk ka zot tjetr pos All-llahut. (Muhammed, 19)
Andaj, All-llahu i gjithfuqishm s pari ka filluar ta msoj Pejgamberin e Tij n mnyr q
ai ta dij se dituria sht burim i t kuptuarit dhe i urtsis dhe sht lvizje e ecjes
prpara, e prparimit shpirtror dhe material. I Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ka
thn: Dijetart jan trashgimtart e pejgamberve.2
Ky hadith sht vrtetuar gjithashtu n Shpallje: Pastaj Ne u lam n trashgim robrve
Tan q Ne i kemi zgjedhur. (Fatir, 32)
Duke folur pr Xhennetin si shprblim i fundit pr besimtart, Ai thot:
Dhe ata t cilt i kushtojn kujdes kohs s namazit t tyre. T tillt jan mu ata
trashgimtart. ((El Muminun, 10)
Ai, gjithashtu, thot: Kta nuk i kupton kush pos dijetarve. (El Ankebut, 43)
I Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thn: Kur All-llahu i gjithfuqishm vendos pr ta
ngritur robin e Vet, Ai ia jep atij aftsin pr t kuptuar drejt. N t vrtet dituria duhet t
jet kultur.
Ibn Abbasi , r.a., ka thn: Bhuni t mir, t durueshm dhe t ditur. T mirt
(rabbanijjun n. Rabb, mb. terbija, edukat, edukuar) shpjegohet gjithashtu n kuptimin
q dijetart fetar duhet tua msojn njerzve diturin themelore para se t kalojn n
diturin e komplikuar. Andaj, dituria sht shtylla e fes, bilet e rrugs s krkuesit dhe
themelim i trashgimit t drejt t adhurimit t vrtet.




Njohja me mjeksin islame

1. Histori e shkurtr

Dituria pr mjeksin u prhap npr Kalifatin Islam n kohn n mes t rnies s
Perandoris Romake n shek. V dhe renesanss evropiane n shek. XV. Megjithat, lulzimi
i institucioneve mjeksore islame ka filluar gjat shek. IX dhe prputhet me kohn e art t
Kalifatit Abbasit n Lindje (749-1258)
Ky det i dituris, i cili rrodhi gati katrqind vjet, m von u ndal nga invadimi mongol n
Kalifatin e Lindjes dhe pas rnies s Kalifatit t Perndimit n Spanj.
Mjeksia tradicionale islame ka eklektik t lart dhe sht ngritur mbi themelet e dituris
m t hershme mjeksore, duke prfshir ktu diturin indiane, romake, greke dhe siriane.
Faza fillestare e zhvillimit t mjeksis islame ishte koncentruar n prkthimin e veprave
greke, persiane dhe nestoriane n gjuhn arabe. Kjo periudh njihet me emrin Medresetu-
Shurrah el-Igrikijjin (Shkolla e komentuesve t veprave greke), n t ciln dijetart kan
prkthyer kryesisht t gjitha veprat greke mbi mjeksin dhe shkencn. N t vrtet
myslimant jan meritor pr ruajtjen, ndrmjet t tjerash, t shum veprave t Galenit
dhe Hipokratit dhe Evropa pr her t par sht njohur me mjeksin greke nprmjet
prkthimeve arabe.
N fazn tjetr t arritjes s shpejt t shkencs greke dhe persiane, gjenerata e re e
shkenctarve islam ka dal me konceptet e veta autentike (origjinale) dhe me kontributin
e vet n mjeksi, ndrsa veprat e ktyre skolastikve, si jan veprat e Ibn Sina El Raziut
(Avicena) dhe t tjerve, kan dominuar n shkollat mjeksore evropiane disa shekuj me
radh.
Kalifi abbasit Memuni hedhi nj hap gjigant n drejtim t prcaktimit t pjesve q
duheshin prkthyer dhe t shkollave mjeksore kur e krijoi Dar el-Hikma (Shtpia pr
shrim) n Bagdad. Ky institucion kryesor ka prfshir shkolln pr prkthim, t ciln e ka
udhhequr mjeku dhe filozofi Hunejn ibn Ishak el- Ibadi (810-873), i cili njkohsisht e
kryente edhe rolin e prkthyesit kryesor n at koh, ndrsa ai ishte rastsisht i biri i
farmacistit t qytetit Hirat ne Irak.
Kto shkolla mjeksore i kan vn themelet e praktiks mjeksore n at koh dhe kan
kontribuuar mjaft n zgjerimin e arritjeve t reja n mjeksi, n kujdesin ambulantor ndaj
pacientit dhe n klinikat mobile.
N mesin e ktyre shkollave dhe spitaleve, m i madhi dhe m i njohuri ka qen spitali El
Nuri n Damask (1160), q ka vepruar gati 300 vjet dhe spitali Mensuri n Kajro t Egjiptit
(1276). Nj koh Bagdadi kishte afro 600 spitale, ndrsa Kordoba n Spanj kishte m
shum se 500. Spitalet m t mdha kan pasur bibliotekn, klinikn jasht ambulantore,
dhe shkollat mjeksore. Kto spitale kan punuar me kujdes e zell n hulumtimin e ndarjes
s pacientve me temperatur apo smundje infektive njsoj sikurse edhe t smurt
mental. Shkollimi mjeksor sht prhapur pikrisht nga kto spitale. Aty studentt
krkonin shkolln teorike dhe praktike, ndrsa kto msime i merrnin nga mjekt dhe
kirurgt e njohur, q ishin zgjedhur pr t shrbyer n kto spitale.
Spitali Mensuri ishte spitali i par i cili kujdesej pr shkencn, msimin dhe gjendjen sociale.
Ai e kishte ndar mbrojtjen dhe kujdesin pr gra, fmij dhe rekonvalescent, kujdesin ndaj
t smurve me smundje specifike, historin e gjer t smundjes dhe klinikat
jashtambulantore. Si plotsim i ksaj, ekzistonin biblioteka t vogla dhe prmbledhje
private, t gjitha vepra mjeksore me s paku 100.000 libra. Kto biblioteka kishin vepra
mjeksore, prve veprave t tjera shkencore, si ishin veprat q flitnin pr astronomin,
kimin, gjeometrin, filozofin dhe shkenca t tjera. N kt koh, kryeqyteti lindor dhe
perndimor i Kalifatit u bn qendra t civilizimit, ndrsa institucionet mjeksore dhe puna
krkimore-shkencore financohej nga shteti.
Mjekt islam dalloheshin n ligjratat e tyre si pr shtje klinike, ashtu edhe pr shtje
t mjeksis bazike. Nga studentt e mjeksis krkohej t ishin t shkolluar n shkencat
bazike dhe t ken dituri prkatse nga veprat e autoriteteve mjeksore, si ishin, ndr t
tjera, ato t Galenit, Hipokratit dhe t El-Zahravit. Dituria mjeksore ishte prmbledhur n
nj vepr t shkruar, kshtu q testet klinike kan mundur t arsyetohen dhe t
argumentohen deri n nj kufi t caktuar, ndrsa studentt jan pyetur n shkencat bazike.
Vetm ata q kan arritur sukses dhe kan kaluar, u sht lejuar tu nnshtrohen testeve
klinike, ndrsa vrtetimi n mjeksi ka krkuar dituri adekuate nga t dy fushat.
Kalifi abasit El-Muktadiri (vdekur m 908) ka krkuar nga mjeku i shquar Sunnen ibn Thabiti
(vdekur n vitin 976) q ti pyeste t gjith mjekt dhe ti certifikonte ata q jan
kualifikuar pr praktikn mjeksore. Megjithat, kolegjiumi mjeksor dhe mjekt e njohur
kan qen t prjashtuar nga kjo krkes.
Shkenctart islam kan prmirsuar dhe e kan zhvilluar m tej edhe farmakologjin dhe
kimin. Ata kan prshkruar shum ilae, si: sana, kamfori, arrat moskate, pykzat etj., por
jan shrbyer edhe karanfilat etj. Jan shrbyer gjithashtu me trets t rinj t ilaeve, si
sht: shurupi i trndafilit dhe i portokallit. Kan prdorur gjithashtu aldehidet, alkoolin dhe
trets t tjer t ngjashm duke zhvilluar edhe m tej metodat e testimit t pastrtis s
metaleve dhe kimikateve. Kmbngulsia e tyre n krkimin e metodave t shndrrimit t
metaleve n punime artistike rezultoi me zbulimin e disa kimikateve, si jan metalet
acidike, antimoni, bizmuti, amoniaku dhe bashkdyzimet e zhivs. Fjalt arabe si alkool
(arab.kuhul), shurup (arab. shurub) dhe t tjera, jan prdodur gjersisht. Proceset kimike
bazike, duke prfshir destilimin, kristalizimin dhe sublimimin jan zbuluar gjithashtu n
kt mnyr. sht e njohur po ashtu q mjekt islam e kan prdorur cannabis sativa
indica (arab. kuunab hindi; hashishatul kaif) si anestetik, ndrsa ekzistojn shenja se e
kan njohur inhalimin gjat prdorimit t anestezionit. Vepra e El Kindit mbi metodn e
prshkrimit dhe dozimin e prcaktuar e t sakt t ilaeve sht e njohur mir. Ai ka
prdorur ligjin e progresionit gjeometrik n prshkrimin e ilaeve. Dhe, n fund, prhapja e
fams s Muhammed ibn Abdullah el-Ashatinit nga Mosuli i Irakut, si njohs i shklqyer i
mjeksis dhe farmakologjis, bri q nga t gjitha qytetet e largta dhe t afrta t vinin
student pr ti dgjuar ligjratat e tij.

2. Kontributi i myslimanve n mjeksi

Ndr mjekt m t njohur t Kalifatit Lindor nn udhheqjen abasitve ka qen edhe El
Razi, i cili e ka dalluar fruthin nga lia e madhe, dhe Ibn Sina (lat. Avicena). Princi i
mjekve, i cili u prpoq t bnte t pamundurn pr t arritur kodifikimin e mjeksis duke
i harmonizuar elementet e saj me sistemet e Galenit dhe t Aristotelit. Megjithat, veprat e
tij patn ndikim me shekuj n Evrop.
N Kalifatin Perndimor nn sundimin e umajidve ka jetuar kritiku m i madh Abdul-Melik
ibn Zuhr (lat. Avenzoar) nga Kordoba (vdekur m 1162). Ai ka qen nj ndr mjekt q disa
shekuj m hert i kan paraprir renesanss evropiane duke iu kundrvn guximshm
shkrimeve dhe qndrimeve t Galenit.
Disa skolastik mysliman i nxorn penat e veta dhe u radhitn pas udhheqsit t tyre t
Drguarit t All-llahut , s.a.v.s., dhe udhzimeve t tij n mjeksi. Ndr ata, ktu sht me
rndsi t prmendim Hunejn ibn Ishak (lat. Joannitus, 809-873), i cili ka shkruar disa
trajtesa n t cilat ka komentuar udhzimet e t Drguarit t All-llahut. Ai ishte i njohur
veanrisht pr librin e tij nga oftalmologjia (smundjet e syrit) me titull Al-Ashr makalat fi
al-Ajn (Dhjet trajtesa mbi syrin).
Ktu sht me rndsi gjithashtu t prmendim Muhammed ibn Zekerijjaa el-Razi (lat.
Rhazes, 865-925), vepra kryesore e t cilit El-Xhudari vel hasba (Lija e madhe dhe fruthi)
konsiderohet vepra m e vjetr e ktij lloji. N kt vepr ai e prshkruan themelin e
diagnostikimit mes ktyre dy smundjeve. El-Raziu ka shkruar gjithashtu librin mbi
smundjet e fmijve dhe, sipas mendimit t shumics, ai konsiderohet si babai i pediatris.
Historia ka shnuar gjithashtu veprn e Ebu el-Hasan el-Muhtar ibn Butlanit (lat. Elluchasen
Elimithar, vdekur m 1065) me titull Tedhkir el-Kahhalin (Shnime pr oftamolog), q
sht vepra m e vjetr arabe mbi oftalmologjin.
Pastaj vjen Abdul Melik ibn Zuhr (lat. Avenzoar, 1091-1162), mjeku i par i cila ka trajtuar
dhembjet e eshtrave dhe shkaktarin e zgjebes (arab. Suubat el-Xhereb; lat. Acarus
scabici). Ai ka qen i njohur edhe pr veprn e tij Al-Tejsir fi el-mudavah vel tadbir
(Thjeshtsimi i terapeutikve dhe diets). Ali ibn el-Abbas (lat. Haly Abbas; vdekur m 994)
ka qen shkrimtar produktiv i njohur me librin e tij me titull El-Kitab al-Meleki, q njihet
gjithashtu edhe me titullin tjetr Kamil el Sana el-tibbijjah (Libri mbretror; lat. Liber
regius). Libri prmban trajtimin e hollsishm shkencor dhe praktik n mjeksi, n t cilin ai
krahason dietetikt dhe materien mjeksore (materia medica), me t cilin dha kontributin e
vet n konceptin rudimentar t qarkullimit kapilar.
Ktu duhet prmendur gjithashtu filozofin e shquar islam dhe komentuesin Ibn Rushdi (lat.
Averoes, 1126-1198), n veprn kryesore enciklopedike-mjeksore t t cilit, El-Kullijat fi
el-tibb (Gjrat e prgjithshme n mjeksi), e njohim funksionin e retins dhe ndikimin e
imunitetit n rastin e lis s madhe.
N shek. XIII ka jetuar Ali ibn el-Nafis (1210-1288), i cili ka shkruar veprn Sharh tashrih
el-Kanun (Koment n analizn e Kanunit t Ibn Sinait), i cili ka mbetur i njohur pr
prparimin e prshkrimit t qarkullimit pulmonal t gjakut, tre shekuj para prshkrimit nga
portugezi Servetus, t cilit i sht prshkruar ky zbulim.
Shekulli XIII e nxjerr gjithashtu historianin m t njohur t mjeksis M. Ibn Ebi Usajbiu
(1203-1270) pr veprn e tij kapitale Ujun el-enba fi tabakat al-atibba (Burimet e t
dhnave pr llojet e mjekve). Kjo vepr sht prmbledhje e hershme me 400 biografi t
mjekve arab dhe grek.
N fund, kjo list e pjesrishme e mjekve t njohur islam dhe kontributi i tyre n fushat e
mjeksis nuk mund t mbyllet pa i prmendur disa nga veprat m t hershme t Princit t
mjekve Ebu Ali el-Husejn ibn Sinaa (lat. Avicena, 980-1037), i cili sht cituar nga
shumica e skolastikve t hershm t prmendur. Ibn Sina ka prmbledhur shkencn e
mjeksis t kohs s tij n nj vepr enciklopedike, t ciln e ka quajtur Kanun fi el-tibb
(Ligji i mjeksis). Ky libr sht prkthyer disa her n gjuhn latine dhe ka ndikuar n
shum gjenerata t studentve t mjeksis n Evrop. Ibn Sinaa ka shkruar gjithashtu
vepra me titull Kitabul shifa (Libri i shrimeve), El Advija el-kalbijja (Ilaet e zemrs) dhe
Kitabul-Kulanxh (Libri i dhembjeve n zorr). Kto jan vetm disa nga veprat e shumta q
mbajn emrin e Ibn Sins si autor. Ai ka qen dy her ministr i Hamadanit, ndrsa katr
muaj ka qen i burgosur pr shkak t bindjeve t tij politike. Doktori Kruger, M.D. ka thn
pr Ibn Sinn: Prvoja e tij mjeksore n pikpamje transhendentale sht m e madhe se
ajo e Galenit...(ai) demonstron nj mendje si t Gtes dhe ka pasur nj gjenialitet sikur t
Leonardo da Vinit. (C.Kruger, M.D. Springfild, III. Charles C. Thomas, 1963)

3. Mjeksia tradicionale

Mjeksia tradicionale islame ekziston n shkall t ndryshme t sofistikimit. Skolastikt
islam e kan prkufizuar mjeksin (tibb) si art q merret me mbrojtjen e shndetit t
mir, kundrvnien ndaj smundjes dhe kthimin e shndetit t personit t smur.
Format origjinale t mjeksis tradicionale jan themeluar mbi baz t prmbledhjeve t
teksteve, t zakoneve, mnyrave dhe hulumtimeve. Mjeksia tradicionale sht shrbyer
me teorin e katr sekrecioneve t trupit, gjegjsisht me vrerin e zi, gjakun, vrerin e verdh
dhe klbazn. Kto sekrecione t trupit apo fluide gjaku korrespondojn me katr
elementet: toka, zjarri, uji dhe ajri. Emocionet dhe temperamenti jan prcaktuar me
ekuilibrin ndrmjet sekrecioneve t trupit, q, pr shkak t raporteve t tyre, kan rezultuar
n veti, si jan: melankolia, gjallria, apatia (indiferenca) dhe shqetsimi apo agresiviteti.
N teorin fiziologjike t sekrecioneve t trupit melankolia sht shkak i vrerit t zi t
teprt.
Kto katr sekrecione t trupit jan t prziera gjithashtu me atributet primare t thatsis,
nxehtsis, ftohtsis dhe lagshtis. Ekuilibri dhe raporti ndrmjet ktyre sekrecioneve t
trupit prcakton raportin e shndetit dhe smundjes. N mjeksin unane, q sht deg e
mjeksis tradicionale islame, terapia pr shembull prdor ila t kundrt: smundja e
nxeht sht shruar me ila t that etj. N kt shkoll mjeksore jan pranuar veprat e
Galenit dhe t Ibn Sins deri n hollsi, por praktikantt (hakim) i kan modifikuar disa nga
ato, ndrsa novacione vazhdojn t bhen n fushn e farmakologjis. N Indi, praktikantt
unan ia kan shtuar ofertave t veta terapeutike komeopatin pr shkak se ajo e v
theksin veanrisht mbi pjest e bimve.
Por, mjeksia moderne supozon se ilai shkakton pasoja t njjta n trupin e njeriut, apo
prafrsisht t njjta, ndrsa mjeksia tradicionale islame shron secilin pacient n
prputhje me przierjen autentike t sekrecioneve t veta t trupit, por q nuk mund t
gjenden n mas plotsisht t njjt te dy persona.
N fund, mjeksia tradicionale islame sht koncentruar po ashtu edhe n anatomi dhe
psikologji. N mesin e shkrimeve, t cilat datojn q nga shekulli IX, hasim n veprn El-
Muhtesar fi ilm-i tashrih (Doracak i shkurtr i anatomis), t cilin e ka shkruar Abdul-
Mexhid et-Bejdavi, dhe teksti i njohur pesmbdhjetshekullor Tashrik el-Mensuri
(Anatomia e Mensurit), autor i t cilit sht Mensur Muhammed ibni Fakih Iljas. Pjesa
kryesore e anatomis s Galenit ka ardhur nprmjet veprs s Ibn el-Nafisit dhe zbulimit
nga ai t qarkullimit t vogl t gjakut.


Mjeksia e Pejgamberit

Mjeksia e Pejgamberit, e njohur gjithashtu si Tibbu nebevi, sht themeluar mbi baz t
Shpalljes kuranore dhe udhzimeve t t Drguarit t All-llahut , s.a.v.s. Shpjegimi i
haditheve nga skolastikt e ligjeve, si thuhet edhe n kt libr, e ka prvetsuar stilin e
suksesshm dhe t prpunuar. N realitet disa ligjvns, filozof, jurist, teolog dhe
historian islam, ndr t tjera, kan nxjerr penat e veta dhe i kan shpjeguar gjersisht
udhzimet e t Drguarit t All-llahut , s.a.v.s., dhe kan qen mjaft t suksesshm n
integrimin e mjeksis islame me materia medica, t ciln e kan gjetur n sistemet
mjeksore t mparshme. Leksikoni i njohur i bibliografit otoman Haxhi Halife, me titull
Kashf el-zunnun (Largimi i dyshimeve), t cilin e ka hartuar n vitin 1658, sht nj
shembull i mir i ktij lloji.
N mesin e skolastikve t njohur, q jan prmendur n leksikonin e tij, ktu sht me
rndsi t prmendim edhe bibliografin e sufizmit t hershm Ebu-Naim el-Asfahanin, Ebu-
Abdullah el-Zehebin, enciklopedistin Xhelaluddin el-Sujuti dhe shum t tjer, t cilt kan
shkruar vepra mbi mjeksin e Pejgamberit me titull Tibbu nebevi, ose s paku i kan
stolisur veprat e veta me studime t ktilla.

5. Prfundim

N prfundim, sikurse lexuesit q i bhet thirrje pr t notuar npr kt det t dituris, pr
ta zbuluar t mirn, menurin analitike dhe shpjegimin e sakt t haditheve, njsoj sikurse
imam Ibn Kajjimi , r.a., n shek. XIV, kshtu edhe un e shfrytzoj kt rast ti
falnderohem All-llahut t gjithfuqishm, i cili ia lejoi ktij robi pr ta njohur shklqimin e
shenjave (arab. Ajet) t tij t madhrishm dhe pr nj moment t mendoj mbi bukurin e
veprave t Tij madhshtore.
Qoft lavdruar All-llahu, i cili drgon bekimet e veta t pakufishme pr m t mirin dhe m
t prsosurin e krijesave t veta, Muhammedin , s.a.v.s., i cili ka poseduar temperamentet
m t ekuilibruara fizike dhe psikologjike. Familja e tij, shokt, fmijt dhe pasuesit e tij
qofshin t bekuar gjithmon.

A m i n














H Y R J E

Themi, kurse All-llahu sht ndihms i cili dhuron pasuri dhe kontrollon veprimet, se
ekzistojn dy lloj smundjesh q jan shpjeguar n Kur'an:
1) smundjet e zemrs dhe
2) smundjet e trupit.

Sa i prket smundjeve t zemrs, ato jan dy llojesh:
E para sht smundja e dyshimit dhe dilems,
ndrsa e dyta sht smundja e lakmis, trheqjes (e joshjes, epshore...).

Q t dyjat prmenden n Kur'an. Pr kt All-llahu i gjithfuqishm thot:
N zemrat e tyre kan smundje, e All-llahu u shton smundje edhe m shum. (El
Bekare, 10)
Gjithashtu ka thn:
Dhe ata q zemrat i kan t smura dhe jobesimtart t than:ka dashti All-llahu me
kt shembull?. (El Muddeththir, 31)

Ai, m i madhrishmi, lidhur me ata q refuzojn t pranojn kriteret e Kur'anit
dhe synnetin e Pejgamberit, thot:E kur thirrn q ndrmjet tyre t gjykoj All-llahu
dhe i drguari i Tij, nj grup prej tyre nuk i prgjigjen asaj; po nse sht q e drejta u
takon atyre (n at gjykim) ata i shkojn atij t bindur e me respekt. A thua jan t smur
n zemrat e tyre apo mos dyshojn (n t drguarin) ose friksohen se All-llahu dhe i
drguari i Tij do t gjykojn padrejt kundr tyre? Por jo, ata jan zullumqar. (En Nur,
48-50)
Kjo sht smundja e dyshimit apo e dilems.

Sa i prket smundjes s lakmis, joshjes dhe mendjelehtsis (shfrenimit),, All-
llahu i gjithfuqishm dhe m i madhrishmi, duke ua trhequr vrejtjen besimtarve,
porosit grat e Pejgamberit t tij, t cilat shrbenin dhe udhheqnin prkujdesjen pr
nevojat n rritje t numrit gjithnj e m t madh t njerzve t cilt e vizitonin Pejgamberin
dhe e lutnin pr tu dhn kshilla, dhe thot:
O grat e Pejgamberit, ju nuk jeni si asnj grua tjetr, nse keni kujdes e ruheni,
andaj mos u llastoni n t folur e t lakmoj ai q ka smundje n zemrn e tij,
por thuani fjal t matura! (El Ahzab, 32)
Smundja e lakmis, e cila prmendet ktu, sht smundja e prostitucionit, ndrsa All-
llahu e di m s miri!


Smundjet e trupit

Pr smundjet e trupit, All-llahu i gjithfuqishm dhe m i madhrishmi, thot:
Nuk sht mkat (t ngel pa dal) pr t verbrin, pr t alin, e as pr t
smurin! (El Fet-h, 17)
Ai, Zoti i plotfuqishm, e prmend gjithashtu smundjen e trupit lidhur me ritualin e haxhit,
me agjrimin dhe me cilsit higjienike t marrjes s abdestit, pa marr parasysh dobit e
tjera. Ai dshiron tu tregoj atyre q e lexojn Kur'anin, se si mirqenia praktike, ashtu
edhe mirqenia shpirtrore, sht e fshehur n Kur'anin fammadh, d.m.th. tua trheq
vmendjen q t veprojn mbi baz t asaj q prmbajn sekretet e tij. Pr dallim nga t
tjert, kjo do ti ndihmoj ata q e kuptojn Kur'anin pr ti plotsuar krkesat m t larta
me rastin e zbatimit t udhzimeve hyjnore. Kjo pr arsye se jan tri rregulla themelore pr
shndetin e trupit: mjeksia parandaluese (preventive), vetprmbajtja nga ajo q sht e
dmshme, dhe pastrimi i trupit nga sekrecionet q e dmtojn.
All-llahu i gjithfuqishm i prmend kto tri parime n kto tri vende:
- n versetin mbi agjrimin: (Jeni t obliguar) Dit t caktuara, e kush sht i smur
prej jush ose sht n udhtim (e nuk agjroi), ather ai (le t agjroj) m von aq dit.
(El Bekare, 184).
Sipas ksaj, Ai ia ka lejuar t smurit ta shtyj agjrimin e vet derisa t shrohet nga
smundja, udhtarit q ta shtyj agjrimin e obliguar prkohsisht dhe ta ruaj fuqin pr
shkak t ngarkess fizike gjat udhtimit;
- n versetin mbi haxhin, Ai thot: Po kush sht prej jush i smur ose ka mundim
koke (e rruhet para kohe) kompensimi sht: agjrim, sadaka ose kurban. (El Bekare,
196)
Ktu prsri All-llahu i gjithfuqishm ia lejon personit t smur ose atij q sht i smur
nga zgjebja, zbokthi ose morrat, apo nga ndonj smundje tjetr e lkurs s koks, q ta
rruaj kokn gjat kohs kur e vesh ihramin, edhe pse nuk sht e lejuar, ti eleminoj
avullimet e dmshme q do t mblidheshin prreth koks, dhe pr pasoj do ta mbyllte
frymmarrjen e poreve dhe, ndoshta, do t shkaktonte infektimin e folikulave t qimeve
(folikulitis). Kur t rruhet koka, hapen poret dhe kto avullime dalin n lkur dhe e bjn
t mundur procesin e pastrimit natyror. Kshtu, nga versetet e cituara t Kur'anit, dhe ajo
q do t mund t kuptohej nga shpjegimet hyjnore, lejohet msimi n zgjidhjen e
smundjeve t lehta n mnyr q t ndihmohet shrimi i smundjeve serioze, prandaj, pr
kt arsye, sht zhvilluar metoda deduktive, q njihet me emrin qiyas, pr eleminimin
(pastrimin) e helmeve t dmshme dhe glqerizimeve t tjera. Kjo metod ndahet n
dhjet pjes t trupit t njeriut duke prfshir: gjakun kur vlon (rrjedh), farn (spermn)
kur vrushkullon, urinn, fecesin, fryrjen (njtjen), vjelljen, teshtitjen, gjumin, urinn dhe
etjen. Secili nga kto dhjet elemente, kur grumbullohet, shkakton smundje dhe pastaj e
bn t domosdoshme pastrimin;
- nga pikpamja e vetprmbajtjes dietetike (arab. himyah), udhheqja
shpirtrore sht prkujdesur n Kapitullin e abdestit, ku All-llahu i gjithfuqishm
thot:
- Nse jeni t smur, jeni n ndonj udhtim, ose ndonjri prej jush vjen nga ultsia
(nevojtorja) ose keni takuar grat, e nuk gjeni uj, ather msyne dheun dhe frkoni me
t fytyrat dhe duart (tejemum). All-llahu shlyen e fal mkatet. (En Nisa, 43)
N kt rast All-llahu i gjithfuqishm ia lejon t smurit q t zvendsoj abdestin e
zakonshm me tejemum (pastrim simbolik) dhe mos t prdor ujin, kur prdorimi i tij i
jashtm sht i dmshm. Kjo sht edhe nj vrejtje pr njerzit, e cila u tregon atyre se
duhet t ruhen nga t gjitha ato q e dmtojn trupin, qoft me karakter t jashtm qoft
me karakter t brendshm. Por All-llahu i gjithfuqishm ua ka drguar robve t vet
parimet themelore t shrimit mjeksor dhe t rregullimit t tyre.
N kt vepr, ne do ti paraqesim gjithashtu udhzimet mjeksore q jan dhn nga i
Drguari i All-llahut , s.a.v.s., dhe me siguri nuk ka rrug m t mir pr prdorimin e ksaj
diturie. Sa i prket shrimit t zemrs, ajo mund t shrohet vetm nprmjet
pejgamberve t All-llahut. Prandaj, nj zemr, pr tu shruar dhe pastruar nga ndyrsit,
s pari duhet ta njoh Krijuesin dhe Zotin, emrat dhe cilsit e Tij, veprat dhe rregullat e
Tij, t ndjek veprimin e Tij, t mendoj pr urtsin e Tij. Dhe q e tr kjo t veproj n
ato zemra t tilla n at mnyr q ato zemra t dshirojn at q urdhron e dshiron Ai,
ndrsa t vetprmbahen nga ajo q Ai e ndalon dhe e urren. Dhe nuk ka jet dhe shndet
t vrtet prve n kt mnyr. Kto dituri mund t msohen vetm nga msimet e t
drguarve t Tij, (Qofshin t gjith n paqe!), n t kundrtn meditimi do t jet
krejtsisht i gabuar dhe i pafrytshm. As nuk mund t mendojm se do t mund t
veprojm n kundrshtim me udhzimet, ndrsa zemrat t jen t shndosha. Do t
mashtrohet ai q mendon ksisoj, sepse nj mnyr e ktill do t jet vetm ushqim i
jets dhe i fuqis s qenies s tij shtazore. Jeta e tij do t jet e pakuptimshme dhe e
ngjashme me jetn e kafshve, ndrsa zemra e vrtet dhe e devotshme sht e liruar
nga parafytyrime t tilla t ulta. Ai q nuk mund ta dalloj ndryshimin ndrmjet ktyre dy
gjrave t zemrs, duhet t qaj pr jetn e zemrs s vet. Sepse ajo sht plotsisht e
vdekur. Zemra e vrtet sht e mbushur me drit, ndrsa zemra e vdekur sht mbytur n
ambisiet e errsirs.



Mjeksia e trupit

Pejgamberi i All-llahut , s.a.v.s., ka treguar se ekzistojn dy lloje diturish:
dituria mbi fen (dituria religjoze) dhe
dituria mbi trupin.
Ekzistojn dy mnyra (mjeksore) pr shrimin e smundjeve t trupit.
E para, e lindur pr njerzit dhe kafsht, pr t cilat nuk nevojitet mjeku. T tilla jan:
uria,
etja,
ftohja dhe lodhja, ngase ekzistojn ilae natyrore pr to;

dhe lloji i dyt i smundjeve, t cilat krkojn diagnostikim dhe shrim, dhe ndikon n
kombinimin e sekrecioneve t trupit dhe t dukurive, si jan: nxehtsia,
ftohtsia,
thatsia apo lagshtia n trup, t cilat tejkalojn ekuilibrin e tyre natyror.

Kto lloj smundjesh ndahen n dy lloje:
somatike (trupore)
dhe kolaterale (indirekte).

Pra, smundja somatike manifestohet n form t gjakut t przier (dallgzuar) apo n
form t ndarjes n pjes (elemente), ndrsa smundja kolaterale paraqitet (manifestohet)
si pasoj e ksaj shprndarjeje t teprt (ndarje) dhe pas eleminimit t shkakut t vrtet
(shkaktarit). Prandaj, shkaktart e smundjeve shkatrrohen (mnjanohen), ndrsa ata q
kan mbetur (shum t pakt) veprojn n kombinimin e sekrecioneve t trupit.
Smundja somatike (e trupit) ka prkatsisht nxitsit ose shkaqet e veta. Kshtu, nse
smundja sht pasoj e nxitjes vetjake (ngacmim), s pari duhet t diagnostikohet
shkaktari i par, pastaj (prcaktohen) shkaqet, pastaj duhet t gjendet ilai dhe n fund
fare t fillohet mjekimi. Ose, nse smundjet somatike, t cilat paraqiten n form t
ndryshimeve fiziologjike, si sht hapsira n organe, zvoglimi apo rritja e kanaleve,
deformimi i organeve (pr shembull zemra e zmadhuar apo barku i vogl), indi i vrazhd
(ashpr) apo i but (i lmuar) i murit t mitrs, eshtrat e dislokuar (t shprndar) apo
organet e zhvendosura si dhe smundje t tjera, kur organet jan n lidhje reciproke dhe
punojn n mnyr harmonike, ato formojn trup t shndetshm, ndrsa, nse jan
abnormale, t paharmonishme dhe funskionojn gabimisht (n mnyr t deformuar), n t
njjtn koh shkaktojn paraqitjen e smundjeve, prej t cilave disa jan organike, ndrsa
disa ndikojn n kombinimin e sekrecioneve t trupit.

Smundjet e prgjithshme jan shkak i funksionimit t gabuar (t dobt) t sekrecioneve t
trupit.
Ky rregullim quhet smundje (lngim). Kur ndjehet dmi i tyre, ai manifestohet n tet
vende:
katr prej tyre jan t prbra,
ndrsa katr t tjerat jan t thjeshta.

T thjeshta jan: ftohtsia, nxehtsia, lagshtia dhe thatsia. Gjendjet e prbra
manifestohen nprmjet nxehtsis dhe lagshtis, ftohtsis dhe lagshtis, nxehtsis
dhe thatsis dhe ftohtsis dhe thatsis. Kjo sht shkaktuar me apo pa ndarje t
komponentve, por nse smundja nuk shkakton shqetsim t zakonshm, kjo tregon se
trupit i mungon ekuilibri i duhur.
Trupi i njeriut mund t ket tri gjendje.
Kto jan: gjendja e shndetshme natyrore, gjendja jonormale dhe gjendja jostabile.
Gjendja e shndetshme natyrore manifestohet me veprime t rndomta dhe ato e prbjn
shndetin e trupit t njeriut;
gjendja e dyt sht gjendje e smundjes,
kurse gjendja e tret sht gjendje mesatare dhe qndron ndrmjet dy gjendjeve
paraprake. Ajo sht ndrgjendje, e cila trajtohet si toleruese (e pranueshme), pa pasur
nevoj pr ndihmn e mjekut, dhe shrohet duke marr mjete pr zvoglimin e dhembjes.
Kjo ndrgjendje e pashndetshme dhe josmundje mund t ngec n t njjtn gjendje,
kur e keqja nuk bhet m mir, por m par mbetet konstante dhe e pandryshuar.
Shkaku i panatyrshmris s trupit mund t jet i brendshm ose i jashtm. Shkaqet e
brendshme paraqiten pr arsye t katr gjendjeve t prbra: nxehtsis, ftohtsis,
lagshtis dhe thatsis, ndrsa sa i prket shkaqeve t jashtme, ato paraqiten pr shkak
t faktorve t ndryshm, t cilt mund t jen t pranueshm apo t papranueshm pr
trupin. Prandaj paraqiten dmet apo smundjet, t cilat kan pr pasoj kt munges
ekuilibri dhe munges rregullsie, apo t cilat mund t jen si pasoj e funksionimit t keq t
organit specifik ose t plogshtis s prgjithshme t trupit, ose bile edhe dobsis s
energjis q e mban trupi. Kjo gjendje e prgjithshme sht shkaktuar nga: pasivitetii i
rritur i atyre substancave q duhet t jen t ekuilibruara, kur ato substanca nuk i
kompensojn (e duhet t kompensojn) humbjet e veta; ose duke zvogluar adaptimin e
nevojshm t faktorve ekuilibrues t sekrecioneve t trupit kur ata nuk e kompensojn
ngopjen; ose duke mbyllur (glqerizuar) agensat, t cilt do t duheshin t bjn t mundur
rrjedhjen (rrjedhn) e faktorve ekuilibrues; ose duke lidhur agensat q ndrtojn lidhjet t
cilat bijn n konflikt me prodhimet e ekuilibrit t drejt; ose duke rritur sasin e atij q do
t duhej t ishte i matur; ose duke deformuar molekulat; ose duke hequr (transferuar)
organet.
Mjeku sht personi i cili mund t prcaktoj kto parregullsi dhe t eleminoj gjithashtu
shkaktart q e kan prishur strukturn karakteristike t trupit t shndosh, ose ndoshta
do t jet e mundur t vr ekuilibrin dhe dalngadal, prmes trajtimit adekuat, tia dal
n krye me smundjen duke u shrbyer me antihelm real ose me diet adekuate (t sakt)
(arab. himja), e cila e zvoglon tepricn dhe maturin. E gjith kjo vrteton se, si do t
shohim ktu, ilai m i mir sht shrimi natyror me mjeksin e t Drguarit t All-llahut
s.a.v.s., n t ciln, me lejen e All-llahut, ndodhet ilai.


2. PRDORIMI I ILAEVE NATYRORE


Pjesa integrale e udhzimit t tij ka qen shrimi i vetvetes, ose shrimin ua ka urdhruar
antarve t familjes s vet ose shokve t vet.
Pejgamberi i Zotit , s.a.v.s., ka thn: Pr do smundje t ciln e ka dhn All-llahu,
Ai e ka prcaktuar edhe ilain. (Buhariu)

fardo ilaesh q ka prdorur Pejgamberi i Zotit , s.a.v.s., i ka prdorur pr nevojat
personale, t cilat ilae ia ka rekomanduar po ashtu edhe personit n rrethin e tij familjar q
ka pasur simptoma t ngjashme: t afrmve t tij dhe shokve. Shrimet natyrore t cilat i
ka prdorur Pejgamberi, t afrmit e tij dhe ashabt (shokt) kan qen shrime t thjeshta
dhe nuk jan shnuar. As ai, as ndonj pasues i tij nuk ka prdorur asnjher ilae
(medikamente) farmaceutike dhe t prbra. Shumica e ilaeve t tyre kan qen burimore
ose t thjeshta dhe t paprziera, por kan mundur q t prdorin materie plotsuese
ushqyese t kohpaskohshme pr t mnjanuar fortsin e ilaeve, ose bim sekondare,
pr ta dobsuar fuqin e ilait ose pr ta br t prshtatshm. Kurdo q ushqimi ka dhn
zgjidhje t thjesht, ata e kan prdorur. Kshtu jan shruar shumica e arabve, turqve
dhe beduinve t shkrettirs. Ilaet e prbr nga shum substanca i kan prdorur
romakt dhe grekt. N Indi, gjithashtu, mjeksia ka qen bazuar n prdorimin e ilaeve
t thjeshta e jo t prbra.
I Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thn: Barku sht shtpi e do smundjeje, ndrsa
maturia (ndalimi) sht kryet e do ilai, andaj prvetsojeni kt tradit.(Buhariu)
Dikush e kishte pyetur mjekun arab El-Harif bin Kaladahun (viti 634): Cili sht thelbi
(prmbledhja) i mjeksis?
Ai u prgjigj: Imponimi i ndalimit t ushqimit.

Kjo maturi ndaj ushqimit shkakton lehtsimin e smundjes dhe ia bn t mundur trupit q
ta eleminoj at. Shumica e mjekve pajtohet se t ushqyerit me ushqim adekuat (racione
ushqimore) sht mjeksia m e mir pr trupin e shndosh. Mjekt pajtohen gjithashtu
q kurdoher ilai i thjesht mund t rezultoj me shrim, prandaj ilaet e prbra duhet t
lihen anash. Pra, kur smundja mund t shrohet me ushqime adekuate, diet ose agjrim,
duhet ndjekur at rrug si zvendsim pr prdorimin e ilaeve. Mjeku i menur (hakim)
mundet dhe duhet t ndjek at rrug pr zvendsimin e prdorimit t ilaeve. Mjeku i
menur nuk duhet t preokupohet q pr do smundje t jap ilae t prbra, sepse
mund t krijoj varsi. N realitet kur ilai q sht dhn prtej dozs adekuate nuk mund
t gjej stimulues mbi t cilin vepron, ose t cilin e zbrthen (shkrin), ose, nse bhet i
patretshm, nuk mund t nxirret nga trupi dhe shndrrohet n toksin (helm), i cili do ta
vr trupin nn kontroll dhe do t shkaktoj varsi dhe rregullime t tjera n trup. Ky
parim prdoret (dhe zbatohet) n do rast t rregullimeve n trup.
Mjekt me prvoj shpeshher i shrojn smundjet e thjeshta me ilae t thjeshta, ndrsa
simptomat e komplikuara me ilae t prziera (kombinuara). Njerzit q han ushqim t
thjesht dhe natyror smuren rrall, ndrsa ata q kan br tradit t han
ushqime t prziera ose t han shujta me shum prbrs (me shum lloj
ushqimesh), kur t smuren n shumicn e rasteve u duhen ilae t prbra.
Buhariu dhe Muslimi kan shnuar q i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., nuk ka
ngrn asnjher dy lloj ushqimesh n nj shujt. Pr t treguar dietn e shndosh
(rezervimi i shndosh ndaj ushqimit) dhe zvoglimin (e ushqimit), i Drguari i All-llahut
, s.a.v.s., mendonte se njeriu duhet t msohet t haj normalisht
(mesatarisht), duke ndar nj t tretn e lukthit pr ushqim, nj t tretn pr uj
dhe nj t tretn pr ajr.
Ai, , s.a.v.s., pinte uj s paku gjysm ore pas ngrnies s ushqimit.
Shumica e ilaeve mund t gjenden n natyr dhe shum dituri (njohuri) pr mjeksin
bimore (fitoterapin-shrimi me bim) sht arritur me eksperimente. Kjo sht e njohur si
mjeksi empirike (mjeksi e prvojs). N kt mnyr disa mjek (q i prdorin bimt pr
shrim) i reduktojn shum njohuri vetm n vrojtimin e raporteve ndrmjet jets s egr
dhe natyrs. Ata kan vrejtur se kafsht shrbehen me ilae n mnyr instinktive. Kur
jan t uritura, ato krkojn ushqim, ndrsa kur jan t etshme krkojn uj. Pr shembull
kur ndodh q macja t haj rastsisht nj bim helmuese, e cila nuk sht ushqim i saj
natyror (i shndosh), ajo krkon bimn tjetr e cila prodhon vaj ushqyes, t cilin e shtrydh
derisa t nxit ndjenjn e pshtirosjes dhe n kt mnyr shkakton t vjella pr ti
eleminuar pasojat vdekjeprurse. Biologt, n mes t tjerash, kan vrejtur se kur
gjarprinjt dalin n siprfaqe me shqisn e t parit t dobsuar, ata krkojn
marajn (anis) (lat. Foenicilum vulgare) dhe i frkojn syt e tyre me gjethet e
saj. Pr kt biologt kan kshilluar ndonjher q t prdoret kjo bim n rastet
e dobsimit t shqiss s t parit. Ngjashm me kt, kur verbohet zogu i dallndyshes,
nna dallndyshe do tia sjell bimn e quajtur bima e dallndyshes, t ciln do ta krkoj
kudo, qoft edhe nse i duhet t fluturoj deri n Kin. Ose nse shpezt e detit vuajn nga
kapsllku, ato e shprlajn lukthin e tyre me ujt e detit, por ka edhe shum shembuj t
tjer q jan prshkruar n veprat mjeksore.
Nj dituri e till misterioze u takon zemrave dhe fuqis s tyre shpirtrore; pranimit t
mjeksis s vrtet (shrimit t vrtet) t Zotit t tyre; mbshtetjes s tyre n
Ndihmsin e vetm dhe Bamirsin; varsis s tyre t plot nga rregullat e Tij; mnjanimit
t arritjeve t tyre t fshehta; vullnetit t tyre pr t ndrprer besnikrin e tyre ndaj
ksaj bote dhe pr tiu bindur me modesti fuqive t mbinatyrshme mjekuese t Krijuesit dhe
Drejtuesit t do shkaku dhe pasoje; prve t mirs s tyre (lmoshs, sadakas), lutjeve,
pendimeve, krkimit t faljes, natyrs s mir, prkundr gjithkaje tjetr, dhe ndihma e
nevojtarve. Prpos shrimeve (ilaeve) t tjera, t gjitha kto i kan provuar edhe shum
popuj t tjer, pa marr parasysh fatin ose religjionin e tyre, dhe q t gjith ata kan
zbuluar dobi t pashpjegueshme q mund t'i prshkruhen vetm Atij, Krijuesit dhe Lvizsit
t gjithkaje. Prandaj, gjenit mjeksore, qoft fetar apo ateist, jan bindur n faktin i cili
sht br i mundur nprmjet pacientve t tyre, si sht prshkruar n librat e tyre t
historis (anamnezs) s smundjeve, q ndonjher sht thn se jan rezultat i udive
t shpirtrave deri te fenomene t pashpjegueshme. E ktill sht fuqia e vrtet e Krijuesit
ton dhe kjo sht prov se vetm Ai ka kontroll mbi ne t gjith, dhe vetm Ai ka fuqi t
shkaktoj smundje dhe t prodhoj ilae.
Edhe sot e ksaj dite, mjeku me prvoj mund t duket i paarsimuar n krahasim me fuqin
e shrimit t Zotit, nga i cili varen krijesat n kontekstin e ekzistencs, dhe nj mjek i till
duket si nj fshatare e moshuar, e cila mund ti jap t pij orb zogu njeriut q ka ethe
(temperatur t lart). Pra, kso vrojtimesh, n mes t tjerash, mund t bjn q veprimet
shruese t mjekve t trupit dhe mjeksia e mjekve t duken si bestytni, megjithse
rrnjt e tyre jan t lidhura ende me urtsin Hyjnore dhe me diturin e pakufishme t
Zotit q i prket shkakut dhe pasojs. Megjithat, shrimi i mjekve nuk sht i huaj pr
mjeksin shpirtrore, q sht e shpallur. Dhe si do t mund t ishte kur zemra njerzore
njher sht lidhur me Krijuesin, Bamirsin, Drejtuesin e gjithkaje dhe ajo mund ti
pranoj ilaet e vrteta q ndryshojn nga ilaet e mjekve publik. Kshtu, zemra
njerzore do t dalloj se kur sht shpirti (ruh) i fuqishm, ai bhet makin e fuqishme q
do ta forcoj zemrn, trurin dhe mbrojtjen natyrore t trupit (sistemin mbrojts t
organizmit), dhe q t gjith s bashku mund ta mposhtin dhe t ngadhnjejn mbi
smundjen, sepse q t gjith ata jan shrbtor t Zotit dhe Ai vet ua mundson q ata
ti binden dhe ta adhurojn At.
Andaj, si mund t dyshoj dikush n tjetrin q ka arritur ta realizoj bashkimin (shkrirjen) e
fuqis fizike me fuqin shpirtrore duke i qndruar afr Zotit t vet, dhe zemra e t cilit
sht prtrir nprmjet dashuris s Tij, qetsis dhe rehatis duke qndruar afr
Krijuesit t vet, synimet dhe malli i t cilit pr ta takuar Zotin e vet rriten vazhdimisht, i cili
beson plotsisht dhe krkon vetm udhzimet dhe frymzimin e Tij si mund t dyshoj
dikush se nj besimtar i till besnik dhe i bindur sht pajisur me bamirsin shpirtrore
Hyjnore, q sht ilai m i mir pr t gjitha smundjet? Nj fuqi q sht frymzuar
(nxitur) kshtu shpirtrisht, do tia bj t mundur njeriut t aft q t veproj me
vendosmri, vetprmbajtje dhe durim, q ti kaprcej vshtirsit, q t frenoj nj
dhembje dhe vuajtje tepr t madhe dhe, ndoshta, (n fund, varsisht nga nevojat) q ti
nxjerr nga trupi. Vetm personi i paarsimuar dhe ai q sht skajshmrisht larg Zotit t tij,
q sht m i padituri n aspektin shpirtror t njerzimit, bart velin m t madh t ndarjes
nga Zoti dhe ai q ka shpirt budallai do ti mohoj kto arritje (dituri dhe zhvillime).
N kt vepr, me vullnetin e All-llahut, ne, me lejen e All-llahut, do t prmendim dobit
nga leximi i pjesve nga Shpalljet Hyjnore (Kur'ani) dhe fuqin e tyre shpirtrore n
mnjanimin s paku edhe t helmeve vdekjeprurse t kafshimit t gjarprit q i prshkruan
i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ndrsa ne do ti shpjegojm n kt libr dhe, me lejen e
Zotit, do t veprojm sa m mir q mundemi pr ti prshkruar dhe shpjeguar n kontekst
me diturin ton t kufizuar, duke shpresuar n shprblimin, mshirn dhe ndihmn q do
ta na jap Ai pr t dshmuar madhshtin, Lavdin dhe Njsin e Tij. Ai i drgon
meleqt me Shpalljen, me vullnetin e Vet, atyre robve t Vet t cilve dshiron:
Trhiquani vrejtjen atyre se nuk ka Zot tjetr prve Meje dhe duhet t keni frik
nga Un!T gjitha lutjet (duat) i drejtohen All-llahut, Zotit, Atij q kujdeset pr
botn.


MNYRAT E SHRIMIT

Muslimi e ka shnuar n Sahihun e vet hadhithin q e ka treguar Xhabir bin
Abdullahu , r.a., ku thuhet se i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thn: do
smundje ka ila. Njohja e ilait t vrtet do ta shroj smundjen me lejen e Zotit.3
N Musnedin e imam Ahmedit, Usame bin Sharik ka treguar se ka qen aty kur nj grup
arabsh kishte shkuar te i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., dhe e kishte pyetur:
O i Drguari i All-llahut, a duhet t shrohemi?
Ai ishte prgjigjur: Vrtet, o robt e Zotit, prdorni ilaet. Pr do smundje q e ka
krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe ilain, prve njrs.
Arabt e pyetn: Cila sht ajo smundje e cila nuk ka ila?
[COLOR="red"]Ai u prgjigj: [/COLOR]Pleqria.4

Gjithashtu, si n Musnedin, ashtu edhe n Es-Sunenu, sht shnuar se njher Ebi
Khuzame e kishte pyetur t Drguarin e All-llahut , s.a.v.s., :O i Drguari i All-llahut! I
sheh t gjitha kto hajmali (rukje) q i bartim me vete, lutjet q i bjm, ilaet
dhe mnyrat e tjera q i prdorim pr shrimin nga smundjet a parandalon
ndonjra prej tyre prcaktimin e All-llahut? I Drguari i All-llahut , s.a.v.s., u
prgjigj: Ato jan pjes e prcaktimit t Zotit.5
Kto tregime t hadhitheve (ahadith) t Pejgamberit i pranojn shkaqet dhe pasojat dhe u
kundrvihen mendimeve t atyre q nuk i pranojn. Deklarimi i t Drguarit t All-llahut ,
s.a.v.s., lidhur me prshkrimin e ilaeve pr seciln smundje sht rregull i prgjithshm, i
cili i kurajon njerzit pr t hulumtuar dhe pr ti njohur vetit mjekuese t nevojshme pr
shrimin e smundjeve t tyre. Fjala e tij arrin deri aty q ti kurajon dhe ti nxit
hulumtimet pr t gjetur mundsin q ilaet, nse merren pa mbikqyrjen e mjekut, mund
ta mbysin njeriun. Hulumtime t tilla dhe prpjekje t pandrprera, ndr t tjera, do t
shprehin faktin se mjeku sht i varur nga ajo q ka krijuar All-llahu i gjithfuqishm dhe do
ti zgjeroj horizontet mjeksore. N t vrtet vetm Zoti sht ai q mund t shroj
smundjen, ndrsa dituria njerzore sht e kufizuar dhe e aft vetm aq sa Ai e ka br t
mundur pr shkalln e kuptimit t tyre. Kjo do ta sqaroj shpjegimin e t Drguarit t All-
llahut , s.a.v.s., ...njohja e ilait t vrtet do ta shroj smundjen me lejen e
Zotit.
Pr t gjitha ato q ka krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe t kundrtn e saj, dhe pr do
smundje q e ka caktuar, Ai ka krijuar ilain prkats. Ajo q sht cituar m sipr
shrimi i vrtet nnkupton gjithashtu dozimin prkats, sepse po qe se ilai e tejkalon
fuqin q krkohet, ose po qe se pim sasi m t mdha, ather ai do t shkaktoj
komplikime shndetsore t tjera dhe, me fjal t tjera, do t shkaktoj smundje t re.
Sido q t jet, kur ilai nuk sht i plot, ose doza nuk sht e mjaftueshme, ather
trajtimi (shrimi) do t dshtoj. Gjithashtu, secili ila ka mundsit e veprimit dhe mbi
kto mundsi nuk mund t jen kompetencat e mjekut, sepse ato nuk mund t veprojn
dhe pr kt arsye nuk arrijn asnj rezultat. Nga ana tjetr, po qe se trupi e refuzon ilain,
ose po qe se trupi sht i dobt dhe nuk sht n gjendje q t absorboj dhe ta zbrthej
ilain si duhet, ose nse ilai kundrshtohet nga antitipi, ather kjo do t shkaktoj
mnjanimin (neutralizimin) e tij dhe prsri nuk do t arrihet sukses n realizimin e
nevojshm t ilait t vrtet, si sht prshkruar n fjalt e t Drguarit t All-llahut ,
s.a.v.s. Zakonisht, n rrethana normale, ilai i vrtet do t veproj me lejen e Zotit, gj
q sht m mir se dy mundsit e para: rregulli i prgjithshm do smundje ka ila
dhe ilai i vrtet, q sht rregull i veant.

Shpjegimi tjetr i mundshm i thnies s t Drguarit t All-llahut: ...pr seciln
smundje q e ka krijuar All-llahu, Ai e ka dhn edhe ilain sht se kur kemi
rastin q ilai nuk ndikon n shrim, ather trupi yn prmban n vete prbrs t caktuar
malinj (kanceroz) t cilt e ushqejn mbrojtjen themelore dhe ilain. T marrim pr
shembull forcn shkatrruese t ers, e cila pr nga natyra nuk sht e till, s cils All-
llahu i dha urdhr pr t shkatrruar banort e Sodoms, dhe ...(Er) q me lejen e
Zotit t saj, rrnon do send. (El Ahkaf, 25) pra, t shkatrroj do person me urdhrin
e Ushqyesit t tyre.

Smundje t tjera t paprshtatshme mund t gjenden n shum shembuj, bile edhe pa u
przier ne vet. Pra, nse dikush mendon t krijoj kundrshti n univers, ti fus n
konflikt t vazhdueshm dhe ti kundrvihet rregullit t ekuilibrit ekologjik, ai do ta njoh
gjithsesi gjithfuqin e All-llahut, urtsin e Tij, prsosurin e veprave t Tij dhe n do rast
vetm Ai sht zotrues dhe vetm Ai sht Nj, Sundues, Pushtues i gjithkaje. Dikush do
t shoh gjithashtu t gjitha ato q i ka krijuar All-llahu, Ai e ka krijuar edhe t kundrtn,
por kjo mund t bhet rrezik pr ekzistencn dhe kontinuitetin e tij. Dhe, e kundrta.
Trajtimi m i hollsishm i tems do t tregoj q All-llahu ekziston vetvetiu (El Ghanijju),
dhe ai nuk ka asnj nevoj, ndrsa ekzistimi i gjithkaje t krijuar varet vetm prej Tij.

N udhzimin e njerzve q t prdorin ilae, i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., n asnj ast
nuk i ka nxitur njerzit q t mos besojn dhe mos t ken shpres (tavakkul) tek Zoti i
gjithfuqishm dhe Ushqyesi i botve. N t vrtet msimet e tij u prgjigjen qart
veprimeve t zakonshme t shrimit t smundjeve t rndomta t uris, etjes,
temperaturs dhe ftohtsis, q duhet t kompensohen me t kundrtat e tyre: me ushqim,
uj, ftohtsi dhe nxehtsi, pa e harruar me kt rast besimin tek All-llahu i gjithfuqishm
dhe udhheqja shpirtrore e Tij pr t siguruar knaqsin e prdorimit t tyre. N t
vrtet besimi i dikujt n unitetin (njsin) e Zotit (tevhid) nuk sht i plot derisa ai nuk i
kupton implikimet praktike t shkakut dhe t pasojave (asbab) q All-llahu i ka drguar si
ila; ndrsa lnia pas dore e kuptimit t ktill pr ti shruar smundjet e prgjithshme i
kundrvihet besimit t prgjithshm dhe veprimit t kodit themelor fetar t ligjeve
shpirtrore hyjnore (Sheriatit).
Pra, lnia anash e ktij detyrimi sht kundrshtim i s vrtets dhe shkakton gjithashtu
gjunjzimin dhe dobsin e zemrs dhe t fes s tij dhe mbshtetjen e tij tek All-llahu i
gjithfuqishm. Nga ana tjetr, plotsimi i ktyre nevojave themelore e fuqizon fen dhe
mbshtetjen tek All-llahu, dhe ndihmon n jetn materiale, shpirtrore dhe fetare.
Prndryshe, do t jet n kundrshtim me mendimin e prgjithshm dhe kodin islam
(Sheriatin), sepse ligjet shpirtrore jan parime themelore t ekzistencs s njerzimit.
Dobsia e dikujt nuk duhet t zvendsohet me mbshtetje (tavakkul), ndrsa mbshtetja
(tavakkul) nuk do t duhet t zvendsohet me dobsi. Pra, kjo do t vlej pr ata q e
mbshtesin varsin vetm mbi baz t parimit t shrimit fetar dhe q thon: Se, pasi
shrimi varet nga vullneti i Zotit dhe nga masat e paracaktuara (kadr), ather
ilai sht joefikas, e pasi q smundja vjen vetm me lejen e Tij, ather asgj
nuk do ta pengoj fatin e dikujt!
Kjo sht shtje themelore q ishte shtruar nga ana e arabve para ardhjes s t Drguarit
t All-llahut , s.a.v.s. Mirpo, ashabt (shokt) e ditur (All-llahu qoft i knaqur me t gjith
ata!) e kan njohur All-llahun dhe kan pasur nj qndrim m t mir ndaj Urtsis s Tij
Hyjnore dhe cilsive (atributeve t Tij). Pra, prgjigjen e t Drguarit t All-llahut ,
s.a.v.s., Ebu Khuzamai e prfundoi me kto pyetje duke thn se kto veprime-rukju,
lutjet dhe ilaet jan pjes e urdhrit t Zotit.
N t vrtet vetm prcaktimi i Zotit mund ta anuloj parapraken, kurse vetit e ilait t
vrtet jan paracaktuar me kodin Hyjnor se do ta shroj nj smundje t caktuar.
Natyrisht, smundja sht pasoj e mkateve t dikujt, ndrsa me krijimin e ilait, All-llahu
e ka treguar mshirn Hyjnore dhe dhembshurin pr krijesat e Veta n kt bot. N kt
mnyr Ai e ka lejuar ndrmjetsuesin pr shkak t pendimit dhe falnderimit.
Nse dikush shtrihet dhe varet vetm nga dora e fatit, e cila do t vij pr ta ushqyer,
pr tia shuar etjen, pr tia zbritur temperaturn dhe pr tia ngrohur trupin e tij, ai me
siguri do t vdes nga uria, etja, ethet dhe t ftohtit. Prandaj, smundja duhet t shrohet
me t kundrtn e vet (antitipin), ndrsa viruset duhet t shrohen me ilaet e tyre
(virocidet), edhe pse ajo q largon, ajo q sht larguar dhe, pas gjith ksaj, fuqia, t
gjitha vijn nga All-llahu i gjithfuqishm.
Pra, atij q pyet dhe q beson vetm n shpresn nga shrimi fetar, ne i themi: Nse
zbaton rregullore t njjt n gjithka q lidhet me jetn dhe ekzistencn tnde,
nuk do t arrish asgj, nuk do ti sjellsh vetit asnj dobi ose mbrojtje nga e keqja,
derisa t besosh se gjithka q do t ndodh, do t ndodh vetvetiu, ndrsa ajo q
nuk sht thn, nuk do t ndodh gjithsesi!
Nj qndrim i till jo vetm se do t krijoj pshtjellim shoqror, por do t shkatrroj fen
e dikujt dhe do ta sjell ekzistencn e tij deri n shkatrrim dhe brejtje t ndrgjegjes.
Vetm personi kryelart dhe kokfort do ta pasoj nj pohim t till, si sht paraqitur n
argumentin e politeistve, kur thon:
Sikur t donte All-llahu nuk do ti bnim shok (nuk do t ishim idhujtar), as ne,
as prindrti tan.... (El Enam, 148)
Ata kan prdorur kt pohim pr t polemizuar kundr shenjave t qart (t pastr) t
Zotit dhe mesazhit, q ishin argument i fajsis s tyre.

Ekziston edhe pikpamja e tret, t ciln dshirojm ta paraqesim ktu: All-llahu ka
krijuar dhe prcaktuar zinxhirin q sht rezultat i ngjarjeve q kan ndodhur. Nse
paraqitet e para, e dyta do t ndodh, por nse paraqitet e treta, e katrta do t ndodh, e
kshtu me radh. Pra, nse prodhon shkakun, pasoja gjithsesi do t shfaqet, por jo n
ndonj form tjetr.
Pyetsi mund t pyes m tej:[B] Por, nse ai nuk ka qen fati im q t m ndodh
shkaku, un nuk do ta bja at![/B] Prgjigjja sht: A do ta pranosh kt
argument nga fmija yt, kur ai nuk i bindet urdhrit tnd? Nse pranon, ather
mos e fajso kurr at q nuk t dgjon, ose t mashtron pr para, ose sajon
gnjeshtra kundr familjes tnde, ose i shkel t drejtat e tua.

N nj izraeliat (tradit hebraike) sht shnuar se miku i afrt i Zotit, Ibrahimi,
(Qoft n paqe!) e ka pyetur All-llahun e gjithfuqishm:
O Zoti im, prej nga vjen smundja?
[B]All-llahu iu prgjigj: [/B]Nga Un!
Ibrahimi e pyeti prsri: Pra, nga vjen shrimi?
[B]All-llahu iu prgjigj: [/B]Gjithashtu nga Un!
E, prej nga vjen ilai?
All-llahu i gjithfuqishm iu prgjigj: Ai sht njeriu nprmjet t cilit Un e sjell
ilain.

I Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thn: Secila smundje e ka ilain.

Edhe pse fjalimi i t Drguarit t All-llahut , s.a.v.s., pajtohet me shpjegimet e tij, t cilat
lidhen me zbulimet hyjnore t ilaeve mjeksore, kjo e fuqizon shpirtin e pacientit dhe e
trimron mjekun e tij pr t krkuar dhe hulumtuar ilain e vrtet. N t vrtet kur
pacienti e ndien se ka ila t vrtet pr smundjen e tij, zemrn e tij e prek fryma
shpresdhnse, temperatura e brengs do t ulet, dera e shpress do t hapet, dhe kur
ajo frym ia kthen fuqin, ather ethet e mbrojtjeve t veta natyrore dhe t barabarta, q
njihet me emrin temperatur normale, do t ndihmohet pr ti prtritur ndodhit e lindura
shtazore, psikologjike dhe natyrore brenda tij. Kur t jen forcuar sistemet e organeve t
tij, ato bhen forc pozitive dhe do ta mposht smundjen. Po ky parim lidhet edhe me
mjekun: kur ai njher ta kuptoj se smundja e pacientit t tij ka ila, ai do t krkoj ta
gjej at.
Kshtu, smundjet e trupit dhe t zemrs jan t ngjashme. Dhe prsri, pr do smundje
t zemrs q e ka krijuar All-llahu i gjithfuqishm, Ai e ka krijuar edhe ilain ai sht e
kundrta e saj. Kur dikush me zemr t smur e njeh smundjen dhe e trajton (shron)
me t kundrtn e saj, ai njeri do t shrohet me urdhrin e Zotit.



KUPTIMI I DIETS S SHNDOSH DHE RREGULLAT PRAKTIKE T NGRNIES DHE
PIRJES

N Musned, si edhe n vepra t tjera, sht shnuar se i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ka
thn: Njeriu nuk ka mbushur asnjher en m t keqe sesa lukthin e vet. Pr
kt arsye sht e mjaftueshme q bijt e Ademit ta shuajn urin me disa
kafshata sa pr ta kthyer forcn. Nse duhet ngrn pr tu ngopur, ather duhet
rezervuar nj t tretn e lukthit pr ushqim, nj t tretn pr uj dhe nj t tretn
pr frymmarrje normale.6

Ekzistojn dy lloj smundjesh: e zemrs dhe smundja fizike, e cila sht pasoj e
hyrjes s substancs, veprimi i s cils dmton funksionet natyrore dhe ekuilibrin e trupit,
gj q sht nj lloj i smundjes s prgjithshme q godet shumicn e njerzve. Kjo lloj
smundje shkaktohet kryesisht: me ushqim t teprt, ngrnia e ushqimit tjetr para se t
ket prfunduar tretja e ushqimit t mparshm, ngrnia e ushqimit q ka prbrs
deficitar; ngrnia e ushqimit q tretet ngadal, przierja e disa lloje ushqimesh t kundrta;
t ngrnit e mblsirave q prgatiten pr t njjtn shujt. Kur trupi msohet me kt
diet, ai do t trashgoj smundje t ndryshme. Disa prej tyre mund t tejkalohen m
shpejt, e disa m ngadal. Prandaj themi se maturia sht rruga e shndetit t mir, ndrsa
trupi ka dobi nga maturia dhe e zbrthen gjelln m shum se q mund ta bj kur njeriu
fut shum lloje ushqimesh dhe shtojca t ndryshme n lukth.

Trupi mund t msohet me tri shkall t knaqjes me ushqim:
ushqimi i nevojshm,
ushqimi i mjaftueshm,
dhe ushqimi plotsues.

I Drguari i All-llahut , s.a.v.s., lidhur me dietn e nevojshme t mjaftueshme ka
thn: ...disa kafshata sa pr t rimarr fuqi dhe ky trajtim mbron trupin dhe nuk do
t lejoj t dobsohet ose t humbas fuqin. Nse dikush sht vn n sprov dhe sht i
detyruar ta tejkaloj at shkall elementare t mbrojtjes shndetsore, ather duhet:
...t rezervoj nj t tretn pr ushqim, nj t tretn pr uj dhe nj t tretn pr
frymmarrje normale, dhe kjo sht dieta m e mir nga t gjitha dietat. N t vrtet
kur njeriu e ka mbushur lukthin me ushqime, ai nuk sht n gjendje t pranoj ujin,
ndrsa kur ushqimi dhe uji e tejkalojn shkalln e prshkruar (kshilluar), mund t vuaj
nga rregullimi i mushkrive dhe e gjith kjo paraqitet me stres dhe rraskapitje, ndrsa
mushkrit nuk jan n gjendje ta prcjellin lehtsisht gjakun e oksiduar. Njeriu do t
ndiej, n mes t tjerash, edhe vshtirsi n trup, n zemr, dhe shpirti do t ndjehet i
rraskapitur dhe i plogsht, ndrsa gjymtyrt nuk do t jen n gjendje t kryejn detyrat
themelore fetare. Nj pozit e till do t prshpejtoj disa epshe t shpirtit. Pra, lukthi i
strmbushur dmton trupin, zemrn dhe shpirtin. Ky rast sht i dhembshm kur bhet
zakon, dika e rndomt, qoft edhe nse prkohsisht njeriu e knaq veten me ushqime t
shumta e kalorike.
N nj hadith sht thn q Ebu Hurejre (All-llahu qoft i knaqur me t!) kishte pir
qumsht derisa ishte ngopur, nga nj en t ciln ia kishte ofruar i Drguari i All-llahut ,
s.a.v.s., pastaj kishte brtitur: Betohem n At i cili t drgoj me mesazhin e
vrtet q nuk mund t pij m asnj pik!7 Tradita rrfen se koh pas kohe edhe
ashabt e tjer kan ngrn derisa u ka plcitur veshi, prandaj, si kemi thn m hert,
ushqimi i teprt do t shkaktoj plogshtimin dhe rraskapitjen e trupit, qoft vetm duke i
prshpejtuar ato. Sidoqoft, shndeti dhe fuqia e trupit vijn nga ushqimi i cili prthithet
(resorbohet) e jo nga sasia e ngrn dhe, duke qen se qenia njerzore sht e prbr nga
tri elemente: dheu, uji dhe ajri, i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., e ka ndar n prpjestime
t barabarta dietn e tij n kto tri kategori.
shtja e strukturs s trupit t njeriut dhe a sht zjarri njri prej elementeve?
A sht zjarri njri prej elementeve strukturore t trupit t njeriut? Tani, nse dikush pyet
pr pjesmarrjen e zjarrit, i cili nuk ndodhet n pjest e ndara t porosive t msiprme t
t Drguarit, prgjigjja e jon sht q t qartsojm se disa mjek kan thn q zjarri
sht njri prej elementeve, mirpo disa mjek t ditur dhe shkenctar e kan mohuar
kt teori dhe e kan argumentuar me dy fakte: zjarri sht prodhuar nga eteri
(mbitoksor) e m pastaj sht lshuar dhe przier me ujin dhe dheun, ose zjarri sht
prodhuar nga elementet e tjera pa asnj trup tjetr.
Teoria e par sht absurde pr dy shkaqe: i pari sht se zjarri sht element i ndritshm,
dhe para s gjithash materie hyrse, prandaj materia dalse implikon ekzistimin e
kuazielementit i cili vepron si neutralizues dhe e detyron zjarrin t ket karakteristika
rnse, gj q sht e papranueshme. Nga ana tjetr, n urdhrin q zjarri t zbres posht
n tok, ai ka qen i detyruar t kaloj npr atmosfer jashtzakonisht t ftoht
(zamharir) dhe ne mund t vrejm leht n ndrhyrjen ton t drejtprdrejt se edhe
zjarri tepr i madh mund t fiket me nj sasi t vogl lngu. Prej ktej, edhe sikur pjes t
vogla t zjarrit t kalonin papritmas vetm pr nj minut npr kt atmosfer t ngrir,
ato me siguri do t shuheshin.
N disa kaptina t Kur'anit, All-llahu i gjithfuqishm ka njoftuar pr krijimin e qenies
njerzore. Ai e ka prshkruar kt krijim n t cilin thot se sht krijuar prej ujit, ndrsa
n vendet (versetet) e tjera Ai e ka prshkruar se krijimi i njeriut sht br prej dheut, ose
nga kombinimi i ujit dhe dheut, t quajtur argjil (tin), e cila sht ln n mjedis t hapur
dhe sht ln t thahet si nj shtamb (fahhar) pr shkak t przierjes me ajr dhe me
nxehtsin e diellit. N t vrtet n asnj kaptin (sure) t Kur'anit All-llahu i
madhrishm nuk ka thn se njeriun e ka krijuar nga zjarri, por elementin e zjarrit ia ka
prshkruar nj lloji tjetr t krijesave, t quajtur exhin. N mesin e tyre jan Iblisi, Shejtani
i mallkuar.
N Sahihun e Muslimit sht shnuar q i Drguari i All-llahut , s.a.v.s., ka
thn: Meleqt jan t krijuar nga drita (nuri), dhe nga zjarri flakrues, ndrsa
Ademi sht krijuar n formn e cila u sht dhn edhe juve.8 Kjo paraqitje
(hadith) e Pejgamberit sht e qart edhe sa i prket elementeve nga t cilt sht krijuar
Ademi, ndrsa n asnj pjes t Kur'anit Zoti dhe Krijuesi yn nuk e ka prmendur
przierjen e zjarrit n strukturn e trupit t Ademit. Sidoqoft, n prgjigje t ktyre
hipotezave, t gjith pajtohemi q trupi i njeriut me t vrtet ka temperatur e cila sht
krijuar nga faktor t llojllojshm e jo nga zjarri. Prandaj shumica e shkenctarve sot
pajtohen me teorin e ndryshimeve t lndve t njjta. Ne, pr kt, nxjerrim prfundimin
n pajtim me thnien e Kur'anit t shenjt, ku All-llahu i gjithfuqishm thot:
Ne i krijuam ata prej nj balte q ngjitet. (Es Safat, 11) Ky verset tregon se
elementet primordiale mbeten t pandryshueshme. Vrtet, All-llahu sht Ai i cili furnizon
me njohuri dhe me sukses.
MJEKESIA NATYRORE DHE SHPIRTERORE (HYJNORE)

Ebu Hurejre ka shenuar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., ka thene:
"Sherimi i semundjes me ate qe ka lejuar All-llahu, do te sheroje, ndersa sherimi i
semundjes me ate qe All-llahu e ka ndaluar, nuk do te sheroje". I Derguari i All-llahut i ka
sheruar semundjet me tre lloj ilacesh: natyrore, hyjnore dhe me kombinimin e ketyre dy
llojeve.
Ne kete kapitull do te fillojme te pershkruajme ilacet natyrore qe ai i ka perdorur dhe qe ua
ka dhene te tjereve qe ti perdorin, pastaj do ti shtjellojme ilacet hyjnore dhe me pastaj do
te pasoje kombinimi i ketyre dy sherimeve. Sa i perket ketyre dy llojeve te fundit, dhe me
deshiren e Zotit, ne do te perpiqemi ti pasqyrojme vetem shkurtimisht. Kete e bejme per ta
dalluar rolin dhe misionin e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., i cili i
ftonte njerezit qe ti bindeshin udheheqjes nga Zoti i tyre dhe ne kete menyre te kerkojne
Xhennetin e Tij. Ai, gjithashtu, ishte derguar qe ti mesonte njerezit lidhur me Krijuesin dhe
Mbajtesin e boteve; ti ndihmonte qe ta njihnin Zotin e tyre; qe ti mesonte te jene te
kenaqur me ate qe Ai eshte i kenaqur , ndersa te heqin dore nga ajo me te cilen Ai nuk
eshte i kenaqur. Sikurse qe ka qene vule e te derguarve dhe e profeteve te All-llahut, (Paqja
qofte mbi te gjithe!), ai u fliste gjithashtu njerezve per shpalljet Hyjnore qe kane te bejne
me resulet e meparshem dhe nebijjet e All-llahut te gjithefuqishem, per veprimin dhe
gjendjen e popujve te tyre. Pastaj, ai i mesonte besimtaret, krahas ndricimit te vezhgimit te
tyre me dituri, qe lidhej me fillimin e boteve: krijimin e njeriut; me kontratat (premtimet) e
tyre primordiale (lashtesi) me Zotin e tyre dhe me betimin solemn e madheshtor te Zotit qe
do te sjelle ne Diten e gjykimit gjithcka qe ka krijuar. Ai i ka pershkruar gjithashtu shkaqet
e vuajtjeve njerezore dhe rrugen e sherimit dhe te fatit te vertete. Pra, vula e te derguarve
te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., u ka sjelle njerezve porosine e Zotit te tyre me
shenja te qarte per ata qe mendojne per Te, respektojne Ate dhe per ata qe nuk veprojne
keshtu.
Sherimi i trupit (tibbul-abdan), te cilin i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., e
ka pershkruar, ka ardhur per ti perplotesuar ligjet e Sheriatit dhe per ti shpjeguar ilacet qe
jane pershkruar ne Kur'an. Detyra e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem.,
ka qene qe te beje harmonizimin e kuptimit te shkaqeve dhe te pasojave nga njeriu aq mire
si edhe shpjegimin e gjithefuqise Hyjnore dhe te diturise se pakufishme te Zotit lidhur me
krijesat e Tij. Dituria natyrore mjekesore, te cilen i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem., ua kumtoi besimtareve, kryesisht u eshte dedikuar te tjereve per tu ndihmuar qe te
rrisin besimin e tyre, te siguroje rehatine fizike, dhe te sheroje semundjet e tyre fizike, kur
eshte e nevojshme. Ne te vertete kurdo qe eshte e mundur te evitohet perdorimi i ilaceve
me qellim te ruajtjes se shendetit te trupit dhe te mendjes nepermjet sherimit preventiv,
mund te orientohen perpjekjet dhe brengat ne sherimin dhe ne vitalizimin e zemrave dhe te
shpirtrave. Kjo do te ndihmoje ne parandalimin e semundjeve edhe me te renda, te cilat
shkaktohen nga nevojat reale, bile edhe te jetes njerezore, ndersa ruajtja e pakontrolluar
dhe pa brenga e trupit te shendoshe eshte e padobishme per shendetin e zemres dhe te
shpirtit ne krahasim me ekzistencen e meparshme dhe kenaqesine e perhershme ne jeten
pas vdekjes. Ne realitet, pasojat e paparashikueshme te ketyre sot mund te duken minimale
dhe tejet te paperfillshme, ndersa neser ato do te jene tejet serioze. Ne anen tjeter, dobite
nga sherimi i vertete i zemres dhe shpirtit te dikujt nga ndyresite, sot sjellin rehatine dhe
kenaqesine e perhershme ne jeten pas vdekjes. Vertet All-llahu eshte ai qe ruan suksesin.
PJESA I

KAPITULLI I

Llojet e sherimit natyror

Sherimi i temperatures me uje

Anet pozitive te temperatures

Abdullah bin Omeri e transmeton hadithin qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka thene: "Fuqia e temperatures eshte ajo qe djeg fuqishem sikur te jete leshuar
nga zjarri pervelues i xhehennemit, andaj duhet ta ftohni me uje". Ne te kaluaren, ky rrefim
e ka habitur shumicen e mjekeve te papervoje dhe hakimet (doktoret), te cilet ia dolen ti
bindin disa ligjvenes qe nuk besonin (te dyshimte) qe kete ta konsiderojne si nje hadith jo
te sakte (apokrif), joautentik. Prandaj, me lejen e All-llahut, nuk do te ishte dashur ta
shpjegojme thelbin e ketij mendimi te rendesishem te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, , i cili eshte zbulim hyjnor (vahj). Shpesh zbulimet, kur nuk kuptohen drejt,
behen kunderthenese per njerezit e udhezuar. Por, duke ndjekur praktiken e mjekesise
moderne, verejme se eshte bere zakon qe nga pediatrit te degjojme udhezime qe femijes
me temperature ti behen banja me uje te ftohte derisa ti bjere temperatura. Prandaj ne
argumentojme (deshmojme), ndersa All-llahu eshte ndihmesi yne, se i Derguari i Tij ,
salaAllahu alejhi we selem, e ka thene nje te vertete. Thenia e te Derguarit te All-llahut ka
dy kuptime: kuptimi i pare eshte i pergjithshem per te gjithe njerezit, ndersa kuptimi i dyte
eshte i vecante dhe ka te beje vetem me disa njerez. E keta njerez jetojne ne vende dhe
vise teper te nxehta, sic jane banoret e Gadishullit Arabik. Ne rastin e tyre eshte dicka e
rendomte qe te vuajne nga temperatura afatshkurtra, qe jane pasoje e qendrimit ne
temperatura te larta. Kjo temperature e larte duhet te shenohet duke pire uje te ftohte ose
duke u lare me te. Sidoqofte, qendrimi ne nje temperature te ulet mund te shkaktoje
gjithashtu keso temperaturash te larta. Ky rast mund te sherohet duke pire lengje te nxehta
ose duke u lare me uje te nxehte. Ne ketu e shohim perseri teorine e te kundertes.
Mbi ato qe meson tibb mjekesia, zjarrmia eshte temperature biologjikisht jonormale, jo e
natyrshme, e cila fillon ne zemer dhe rritet nepermes prishjes (stagnimit) te hormoneve te
caktuara te gjakut qe lidhen me shpirtin ose me frymen (qe Galeni e pershkruan si pneuma)
dhe, duke kaluar neper drejtimin qendror neper vena dhe arterie, nje temperature e ketille
perhapet neper tere trupin dhe ngritet deri ne ate shkalle sa mund te shkaktoje
cekuilibrimin biologjik, i cili vepron demshem ne funksionet natyrore te trupit.
Kemi dy lloj temperaturash; temperatura afatshkurter, qe shkaktohet nga pezmatimi, nga
levizja e tepert ose nga qendrimi i gjate ne temperaturat e larta te veres ose ne te ftohtin e
acarte te dimrit. Perpos rasteve te tjera, eshte edhe temperatura traumatike, e cila ndahet
ne tri kategori: temperatura traumatike, e cila fillon ne gjak. Gjaku, duke qene njeri nder
kater sekrecionet e trupit, zhvillon (e ngrit) temperaturen dhe ajo pastaj perhapet ne tere
trupin; kur temperatura eshte e lidhur me shpirtin, qe quhet temperature njeditshe, dhe
mund te zgjase deri ne tri dite; kur temperatura eshte e lidhur me kater sekrecionet
themelore te trupit, si: vreri (vreri i verdhe), mukusi, dhe gjaku i perbere, qe eshte quajtur
kalbesira; dhe me ne fund, kur temperatura shkaktohet nga organi primar, qe eshte quajtur
molisese. Kjo me vone zhvillohet ne shume lloje.

Anet pozitive te temperatures
Ndonjehere, qe te dy temperaturat - afatshkurtra dhe temperatura traumatike, prodhojne
dobi biologjike qe nuk mund ti arrije asnje ilac i pergjithshem. Ne te vertete disa baktere
shkaktojne semundje, ndersa organizma te tjere mikrobakterore dhe enzime shkaktojne
fermentimin (vlimin), i cili ndihmon zberthimin e komplekseve molekulare (molekulat e
perbera) ne bashkedyzime organike. Nje fermentim i tille eshte i domosdoshem per krijimin
e proteinave ne trup. Nje temperature e thjeshte e cila shkakton prishjen (vdekjen), mund
ta ndihmoje trupin qe te zhvilloje bakteret e nevojshme dhe enzimet qe nuk do te mund te
zhvilloheshin ne ndonje menyre tjeter. Perpos kesaj, temperatura shpeshhere eshte e
dobishme per sekrecionet e turbullta te trupit, ndihmon ne sherimin e paralizes dhe tret aq
sa shpejton hapjen e rrugeve qe mjekesia e pergjithshme nuk mund ti arrije. Dobi te tjera
qe mund te sjelle temperatura jane, pervec te tjerash, dobite qe mund ti kene pacientet e
semure nga oftalmia dhe trahoma me spazma kronike dhe spazma tonike (numri i
kontraktimeve dhe kontraktimet tonike). Ne raste te caktuara mjeket e ditur dhe hakimet
me pervoje renien e temperatures e quajne shenje te mire te permiresimit, kur shkaku
bakteror i fermentimit eshte trajtuar me "ilac efikas". Pra, ndonjehere temperatura
siguron kushte te pershtatshme per ilacet ne menyre qe te eliminohet me mire nga trupi.
Fjala e te Derguarit: "...ftohni me uje" mund te kuptohet gjithashtu si ilac per
temperatura afatshkurtra. Kjo arrihet duke e lare pacientin ne uje te ftohte ose duke i
dhene per te pire uje akull te ftohte, keshtu qe pacienti nuk do te kerkoje asnje trajtim
tjeter plotesues. Ne kete rast, gjendja e mprehte do te permiresohet dukshem dhe do te
ftohet nepermjet kontaktit me kete substance kaq te ftohte, pa shkaktuar reaksione
biologjike ne trup. Galeni ne komentaret e vet i ka njohur dobite nga perdorimi i ujit te
ftohte kunder temperatures se pritshme afatshkurter: kur personi i trashe, qe ka moshe te
re dhe ka lekure te shendoshe, vuan nga temperatura afatshkurter, qe eshte shkaktuar nga
koha e nxehte, pa ndonje pezmatim te dukshem ose infektim, ai mund te qetesoje
temperaturen duke u lare ose duke notuar ne uje te ftohte...Ne te vertete ne zakonisht e
pranojme nje praktike te tille per viset e nxehta. Po kete pohim e ka dhene edhe hakim
El- Razi per sherimin e temperatures kur pacienti eshte ende i forte fizikisht, dhe kur jane
kushtet te njejta me ato qe i ka pershkruar Galeni.
Ne hadith, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, temperaturen e ka pershkruar
gjithashtu:"...te djege sikur te kete dale nga zjarri pervelonjes i xhehennemit". Ky
pershkrim ndoshta mund te tregoje kete: e para eshte nevoja biologjike, sipas se ciles All-
llahu i gjithefuqishem e ka krijuar dhe ia ka percaktuar simptomat e saj qe ti tregoje trupit
te njeriut dhe ti barazoje shkaqet dhe pasojat qe kane qene te nevojshme dhe, mendimi i
dyte, eshte alegorik dhe paraqet pjesen e holle, qe eshte zbrazje e se keqes se zjarrit te
xhehennemit, te cilen mund ta njohin vetem personat e udhezuar nga Zoti dhe te
shqyrtojne arsyeshmerine e verejtjeve te te Derguarit. Ne kete pikepamje, fjala e te
Derguarit eshte drejtuar per te zgjuar nga gjumi ndergjegjen njerezore per vertetesine e
fuqise se denimit ne zjarrin e Xhehennemit. Prandaj, kjo mungese rehatie do te dalloje nga
gezimi, rehatia, kenaqesia dhe lumturia, qe jane shperblime te Xhennetit. Nje shije te tille
te kendshme All-llahu i gjithefuqishem e ka krijuar dhe ia ka percaktuar efektet e saj ne
jeten e njeriut ne kete bote per ti trimeruar krijesat e veta per te menduar lidhur me lajmet
e gezueshme qe i ka dhene nepermjet te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
per ata qe besojne dhe Ai i ka caktuar simptomat e tyre per te vertetuar se ekziston
semundja ne trupin e njeriut dhe per ti ekuilibruar shkaqet dhe pasojat e nevojshme sic
eshte kerkuar. Pra, fjala e te Derguarit te All-llahut salaAllahu alejhi we selem: "...ftohni me
uje", nenkupton gjithashtu bllokimin e pasojave te saj. Poeti arab Yrve bin Uzejne njehere
ka thene:

"Kur e kam ndier se ne zemren time djeg zjarri i dashurise,
I kam lutur disa njerez te mire qe ta ftohin.
Ta zeme se ia kam dale ta ftohe me uje nga jashte,
Po cka do ti shuaje te carat perveluese te flakeve te mia te brendshme?"

Ashtu sic e ka pershkruar All-llahu i gjithefuqishem ujin e ftohte, i cili e shuan etjen, uji ne
kete bote do ti ftohe edhe gropat ku vlon zjarri i Xhehennemit. Enesi, (All-llahu qofte i
kenaqur me te!), tegonte se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:
"Nese keni zjarrmi, beni dush me uje te ftohte tre dite, cdo here ne mengjes".
Kur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte temperature te larte, ai e
kishte zakon te kerkonte nje shtambe uje te ftohte te cilen e derdhte ne koke ose bente
gusull.
Ibn Maxhxhe ka shenuar qe Ebu Hurejre (All-llahu qofte i kenaqur me te!) e ka treguar nje
hadith, ku tregon se temperatura eshte permendur para se ta permendte i Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe njeriu e ka mallkuar. I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, i eshte pergjigjur:"Mos e mallko, sepse temperatura e pastron
trupin nga mekatet ne po ate menyre ne te cilen zjarri e heq papastertine nga hekuri". Kjo
eshte nje e vertete e madhe, sepse temperatura zbritet duke hequr dore nga ushqimi, me
agjerim, percaktimin e dietes (ushqimit) dhe me pirjen e "ilacit adekuat", qe jane ilace te
cilat ndihmojne nxjerrjen e papastertive nga trupi dhe ne matjen e funksioneve te trupit,
ekuilibrimin e tyre dhe pastrimin e substancave te tij. Sa i perket rolit te temperatures ne
pastrimin e zemres se dikujt nga papastertite dhe ndyresite, ose ne sherimin e ndonje
zemre te caktuar dhe te semundjeve vaskulare ose te tumoreve, keto gjera ua leme
specialisteve kardiologe qe ti njohin ato, por, me siguri, i Derguari i All-llahut e ka thene te
verteten. Por, kur ndodh ndonje semundje e caktuar e zemres, e cila eshte e pashprese, ate
nuk mund ta sheroje asgje. Megjithate, temperatura vertet mund ti sheroje disa semundje
specifike te zemres dhe te trupit, kurse mosperfillja e kesaj eshte me siguri mohim dhe
veprim i gabuar.
Duke ndjekur fjalet e te Derguarit te All-llahut, ashabi i bekuar Ebu Hurejre njehere ka
thene: "Nuk e dua asnje semundje, e cila me godet si temperatura, sepse ajo arrin ne
pjeset me te vogla te trupit tim, prandaj All-llahu i gjithefuqishem seciles prej tyre ua jep
nga nje pjese te shperblimit".
Njehere, derisa isha semure nga ethet, i citova vargjet e nje poeti, i cili kishte thene:

"Thithesi i mekateve me vizitoi
dhe ndarjen ma imponoi.
Qofsh i mallkuar si shikues
Dhe si agresor.
Kur vendosi te me linte, me tha:
Cfare deshiron?"
I thashe: "Aman, me lere rehat, o kundervajtes!"

Kur mendova lidhur me kete blasfemi ne fyerjen e asaj qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, e ka ndaluar te mallkohet, thashe me vete: "Do te ishte me mire sikur
poeti te kishte thene:
"Thithesi i mekateve me vizitoi per shkak te
kenaqesise personale,
E pranova si vizitor dhe
si agresor
Kur vendosi te me linte, me pyeti:
Cfare deshiron?
I thashe: "Mos me lere vetem,
O thithes i mekateve te kundervajtesit!"

Ne te vertete nje qendrim i tille do te ishte me perparimtar per te. Sa me perket mua,
temperaturen time e luftova dhe e tejkalova shpejt.
Ne nje transmetim, per te cilen nuk jam i sigurt ne karakteristikat e saj ligjore, thuhet se i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:" Te qenet semure nga
temperatura nje dite i fshin mekatet e nje viti." Ky hadith ka dy shpjegime te mundshme:
se trupi i njeriut ka treqind e gjashtedhjete pjese (pjese qe cmontohen) dhe te qenet
semure vetem per nje dite nga temperatura do ti heqe mekatet e nje dite per secilen pjese.
Nje mendim tjeter i mundshem eshte mendimi se pasojat e temperatures njeditore ne trup
mund te zgjasin nje vit te plote. Ky eshte shpjegimi i pasojave nga perdorimi i metodes
deduktive (arab. kiyas), duke u mbeshtetur ne fjalet e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem: "Kush pi alkool (khamr), namazi nuk do ti pranohet 40 dite". Kjo do te
thote se pasoja kimike e mpirjes ne trup do ta dobesoje sistemin nervor qendror dhe
pasojat e tjera te alkoolit do te mbeten ne trup se paku 40 dite " All-llahu e di me se miri.
Imam Et-Tirmidhiu ne kompilimin e fjaleve te te derguarve ka shenuar se ne hadithin e
Xhami'ut, te transmetuar nga Rafi-bin Khadi, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka thene: Kushdo qe vuan nga temperatura, e cila eshte pjese e zjarrit te
Xhehennemit, le ta shuaje me uje te ftohte. Le te gjeje nje lume, te futet ne te dhe te vihet
perballe rrymes se ujit pas agimit, por para lindjes se diellit, dhe te lutet duke e permendur
emrin e All-llahut: "Zot, ktheja shendetin robit Tend dhe konfirmoje te verteten qe e ka
thene i Derguari Yt , salaAllahu alejhi we selem". Pastaj duhet te zhytet tri here duke e
perseritur po ate lutje. Keshtu duhet bere tri dite radhazi ne mengjes. Nese ka nevoje edhe
me, keshtu mund te bejme pese dite radhazi ne mengjes, por jo me shume se nente dite
radhazi ne mengjes, sepse nje temperature e tille, me lejen e All-llahut, nuk do te zgjase
me shume se nente mengjes"
Nje veprim i tille eshte vecanerisht i shendoshe ne kohen e temperaturave te veres, e
sidomos i dobishem ne vise te nxehta, sic eshte Gadishulli Arabik. Uji ne ato ore te
mengjesit eshte me i ftohte, sepse gjate gjithe nates ndodhet jashte ndikimit te rrezeve te
diellit.
Gjithashtu, ne ato ore te hershme te dites, trupi eshte me i pergatitur pas pushimit, dhe per
arsye te ajrit te fresket dhe qetesise. Ne ate kohe kaq te pershtatshme, aftesia fizike se
bashku me "ilacin e duhur", qe ne kete rast eshte uji i ftohte, do ti kundervihet
temperatures afatshkurter ose edhe thatesise kur nuk e shoqeron enjtja, pezmatimi i
brendshem ose simptoma te tjera biologjike te panatyrshme. Nje temperature e tille do te
bjere me lejen e All-llahut.




KAPITULLI II

Rregullimi i peristaltikes
(i punes se zorreve)

Perparesite e mjaltit

Buhariu ne Sahihun e vet e shenon hadithin e treguar nga Ebu Se'id el-Hudri, ku thote se
nje njeri kishte shkuar tek i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., dhe i kishte
thene qe i vellai ankohej se zorret nuk i punojne mire. I Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem., e porositit: "Duhet te pije mjalte". Njeriu kishte shkuar perseri dhe i
kishte thene: "I dhashe te pije mjalte dhe nuk i ndihmoi aspak!" I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem., e keshilloi njesoj dy-tri here, kurse njeriu i shkonte gjithnje me
te njejten pergjigje. Pas heres se trete apo te katert, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem., i tha: "All-llahu ka thene te verteten, ndersa barku i vellait tend genjen".Po ky
hadith eshte shenuar ne Sahihun e Muslimit, ne te cilin nje njeri thote: "Barku i vellait tim
eshte nazeqar (i ndieshem)", duke menduar ne ate se ka mundime, ka shqetesime dhe se
aparati (sistemi) i tij digjestiv eshte i ngacmuar (Eshte shenuar ne Sahihu-l-Buhari).
Mjalti eshte shume i dobishem. Ai eshte mjet per shperlarje dhe laksativ. Permban veti
pastruese dhe forcuese, i pastron arteriet dhe zorret nga papastertite. Eleminon bllokimin e
melcise, te veshkave dhe te fshikezes urinare. Eshte gjithashtu konservans i pergjithshem.
Ne mesin e preparateve te tjera natyrore, ndihmon ne ruajtjen e forces se ilaceve
mjekesore. Mjalti ndihmon gjithashtu ne parandalimin e hyrjes se lageshtise ne zorre, sic
ndodh ne te semuret me diare (barkqitje). Mjalti eshte me i mire se sheqeri, ne shume
raste, dhe eshte me pak i embel, por me i forte. Prandaj, nese hahet pertej mases, mund te
jete i demshem sepse, nese nuk tretet me uthull, shkakton vrer. Mjalti eshte i mire per
njerez te moshuar, e ndal kollitjen dhe ne mjekesi eshte perdorur per sherimin e
sekrecioneve jo te pastra (te ndotura) ne lukth dhe per ta nxehur tere strukturen e trupit.
Mjalti eshte gjithashtu ilac i mire qe kthen oreksin e humbur dhe kur pihet i tretur ne uje te
nxehte dhe ne shurup trendafili, ndihmon sherimin e te semurve nga rabiesi (terbimi) dhe
eshte konstatuar se vepron si sistem mbrojtes kunder infeksioneve te metejshme. Mjalti
eshte perdorur gjithashtu si kunderhelm (detoksikues) per ata qe perdorin droge dhe, ne
mes te tjerash, si antitoksin (kunderhelm) ne sherimin e helmimit te rastesishem nga
ngrenia e bimes se famlijes hija e nates (Hyoscyamus niger) ose kerpudhave te egra
(helmuese). Kur pihet i tretur ne uje te nxehte, eshte ilac i mire kunder plageve te
shkaktuara nga kafshimi i qenit. Si konservans, mjalti mund te perdoret per ta ruajtur
mishin deri ne tre muaj. Eshte perdorur per fermentimin e kastravecave, kungujve,
patllixhanit dhe te perimeve te ndryshme deri ne gjashte muaj. Duke qene i njohur si
"konservans i sigurt", mjalti eshte perdorur gjithashtu si perberes kryesor ne balsamimin
e te vdekurve.
Kalimi i lehte i dores se lyer me mjalte neper floke, si yndyre, do te zhduke morrat dhe
parazitet e tjere. Mund te perdoret gjithashtu si zbutes dhe freskues i flokeve dhe
pershpejton rritjen e tyre. Perdorimi i mjaltit si yndyre per sy forcon te paret, ndersa ferkimi
i dhembeve me mjalte i zbardhe dhe, kur perdoret si mjet per shperlarjen e gojes, forcon
mishin e dhembeve dhe menjanon semundjen e tyre.
Vetite natyrore e bejne mjaltin mjet plotesues dhe tretes te shkelqyer, i hap poret e eneve
te gjakut dhe lehteson rrjedhjen e gjakut menstrual, liron sekrecionet, ndihmon
metabolizmin , hap gelqerizimet e melcise, te veshkave dhe te fshikezes se urines. Mjalti
vertet ka vlere te madhe ushqyese (nutritive) dhe eshte pije e pijeve, embelsire e shkuar
embelsires, maja e yndyres dhe nuk ka ushqim tjeter, qe All-llahu e ka krijuar per ne e qe
mund te barazohet me vlerat e mjaltit dhe asgje nuk ka strukture sadopak te perafert me
te.
Njerezit kane ditur per mjaltin qe ne kohe teper te lashta edhe para fillimit te rafinimit te
sheqerit. Ne realitet, mjeket e koheve te lashta kane folur vetem per mjaltin, ndersa
sheqerin nuk e kane permendur fare ne shkrimet e tyre. Si ushqim me kalori te larte
(metabolik), mjalti eshte i fuqishem dhe i qendrueshem, ndersa sheqeri nuk tretet
plotesisht dhe prodhon pak energji te nxehtesise ne trup, e cila zvogelohet shpejt. Nje
energji e ketille, e perfituar kaq shpejt, i lejon trupit, i cili e ka crregulluar ekuilibrin e
molekulave te patretshme, rikonstruksionin e mureve te brendshme te arterieve qe kane
pesuar nga abrazioni (arterioskleroza) i shkaktuar nga kalimi i ketyre molekulave ne gjak
(ne qarkullimin e gjakut). Sidoqofte, sheqeri eshte me i rende per lukthin, me pak i embel
dhe me pak kalorik se mjalti.
I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., e kishte zakon (ndonjehere) te pinte
mjalte te tretur ne uje ne lukth te thate dhe ky zakon i sillte dobi te medha dhe sekrete te
papara, dhe, me vullnetin e Zotit, ne do ti perpunojme me vone ne kete pjese, ku flitet per
sherimin natyror me mjekesine natyrore (tibb).
Ibn Maxhxhe ka shenuar nje hadith te cilin e ka treguar Ebu Hurejre, (All-llahu qofte i
kenaqur me te!), ku tregohet se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., ka
thene: "Kush ha mjalte se paku tre here ne muaj nuk do te vuaje nga semundje te renda".
Ne nje hadith tjeter, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., ka thene: "Perdorni
dy ilace: mjaltin dhe Kur'anin". Ne kete fjale te tij, ai, salaAllahu alejhi we selem., e ka
lidhur mjekesine njerezore dhe mjekesine Hyjnore: ilacet per trup dhe ilacet per shpirt;
faktorin natyror me ate shpirteror; dhe mjekesine e kesaj bote me ate te Xhennetit. Pasi e
kuptuam kete, le tikthehemi rastit historik qe e permendem me siper, njeriut qe eshte
interesuar per ilacin kunder shqetesimeve te lukthit te vellait te vet dhe ilacit te pershkruar
nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem. Ne kete rast te caktuar (dhe specifik)
shkak i kapsllekut (obstipacionit) dhe vuajtjeve te te vellait ishte ngrenia e tepruar e
ushqimit dhe oreksi i stermadh, i cili shkaktoi dispepsi (gjendje e tretjes se dobet) dhe
pengesa ne tretje te ushqimit. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., i tha se
duhet tijepte vellait per te pire mjalte te tretur ne menyre qe ta zbuse lukthin.
Nje leng i tille i nxehte do t'i ndihmoje zorret qe te hapen (ndihmon peristaltiken dhe
tonusin e zorreve) dhe do te ndihmoje ekskercionin (daljen) e mbeturinave (jashteqitjes).
Pasi qe kjo mbyllje (obstipacion, kapsllek) eshte shkaktuar nga ushqimi i tepert qe ka
ngrene per nje kohe te gjate, per c"shkak lukthi nga brenda eshte mbeshtjelle me mukus
(sekrecion i brendshem) ose me materie yndyrore, e cila ka shkaktuar plogeshtine e indeve
te lukthit dhe ka penguar sekrecionin e elementeve, ndersa lukthi eshte veshur me nje
shtrese mukoze qimesh te shkurtra, te dendura dhe te ngritura, si te nje peshqiri. Kur nje
substance e tille viskoze ngjitet perbrenda, ajo pengon ciklusin normal digjestiv dhe prish
ushqimin (hedh ushqimin) prandaj duhet te perdorim pastruesin natyror dhe laksativin
(mjete per clirim), sic eshte mjalti, ilaci me i mire nder ilacet e tjera, dhe sidomos kur
perzihet me uje te nxehte. Qellimi mjekesor i perseritjes se trajtimit ka vlere te
rendesishme terapeutike, sipas se ciles "ilaci i vertete" duhet te kete cilesi dhe sasi te
percaktuar saktesisht per te qene efikas.
Kur mungon ilaci i cili do te mund tiplotesonte gjendjet e ketilla, ai nuk do te kete efekt,
kurse, kur nuk e respekton fuqine e kerkuar (perberesit e kerkuar), ai do te dobesohet dhe
do te shkaktoje dobesi te tjera. Prandaj, kur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem., ka pershkruar receten e dyte dhe te trete per sherim, ai ka treguar se gjendja eshte
e mprehte dhe kerkon trajtim te metejshem dhe, eventualisht, se gjendja e caktuar ka
kaluar. Kur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., i tha personit: "Zoti e ka
thene te verteten, por lukthi i vellait tend genjen", ai e ka perseritur vazhdimisht
qendrimin (e vet) se mjalti eshte "ilaci i vertete" per gjendjen ne te cilen ndodhej vellai i
atij dhe se "natyra e lukthit" te tij e ka hedhur qe nga fillimi i veprimit te ilacit (derisa ilaci
kishte zene te vepronte).
Mjekesia e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem., nuk eshte si mjekesia e
mjekeve te tjere, sepse eshte mbeshtetur mbi frymezimin Hyjnor (vahj). Ajo eshte njera
nder profecite dhe perfundimet e para te jashtezakonshme, ndersa shumica e diagnozave
mjekesore bazohen ne intuite, supozim dhe eksperimente, te cilat nuk mund ta demantojne
veprimin e argumentuar te mjekesise se Pejgamberit. Por, pergjithesisht, ai qe e pranon
kete, beson ne karakterin sherues te saj, e ndjek me besim dhe i bindet vullnetarisht dhe
me kenaqesi veprimeve te saj sheruese, ai, me lejen e Zotit, do te sherohet. Po ky parim i
njejte i udheheq besimtaret kur All-llahu i gjithefuqishem thote per Kur'anin se ai eshte
"Sherimi i asaj qe gjendet ne kraharoret tuaj". (Junus, 57)
Prandaj, kur verejtja nuk eshte pranuar me ate lloj besimi, semundja nuk do te sherohet.
Kjo me siguri do ta rrise blasfemine e te pafeve, do te perhape dyfytyresine e mburraveceve
dhe do te rrite semundjet e tyre " edhe atehere kur ata do ta perdorin mjekesine e
percaktuar te Pejgamberit dhe, me siguri, mjekesia e Pejgamberit kryesisht do te jete ne
perputhje me trupin e bindur te besimtarit qe eshte bekuar me fe dhe, ngjashem me kete,
mjekesia e Kur'anit do tisheroje semundjet e shpirtrave te bekuar dhe me zemra te gjalla.
Prandaj, ata qe bejne perjashtim nga mjekesia e Pejgamberit (ne ilacet e Pejgamberit) nuk
do te kene dobi nga ajo sikurse edhe ata qe diskutojne kunder ilaceve te Kur'anit nuk mund
te kene dobi nga ajo. Ky nuk eshte gabim (mosefikasitet) i mjekesise, por, para se gjithash,
rrjedh nga mungesa e frymes shpirterore te saj, perdhosja e vendqendrimit te shenjte te
zemres dhe nga moszbatimi i udhezimit te Zotit (Kur'anit).
All-llahu i gjithefuqishem thote ne Kur'an: "Nga barqet e tyre (te bleteve) del leng, ngjyra e
te cilit eshte e ndryshme dhe ne te cilin ka sherim (bar-ilac) per njerez. Edhe ne kete ka
arsye per ate popull qe mendon thelle". (En Nahl, 69)
Me siguri, All-llahu eshte ai qe dhuron suksesin. Ai eshte Zoti i gjithedijshem.

KAPITULLI III

Sherimi i murtajes (Pesta)

Ne Dy sahihet eshte shenuar qe Usame bin Zejdi ka degjuar se i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Murtaja eshte fatkeqesi e derguar si denim i Zotit per
popullin e Beni-Israileve dhe per ata qe ishin para jush. Nese degjoni se ka rene murtaja ne
ndonje vend, mos hyni aty, por nese ajo paraqitet derisa jeni ne ate vend, mos ikni prej
andej".
Murtaja eshte semundje infektuese vdekjeprurese, e sidomos murtaja glandulare (gjendra
limfatike te rritura). Murtaja glandulare eshte pezmatim fatal i cili shoqerohet me djersitje
te theksuara dhe dhembje te theksuara dhe te padurueshme. Ne mjekesi perkufizohet si
semundje e rende infektuese me etiologji bakteriale. Ben pjese ne grupin e zoonozave dhe
te semundjeve karantinoze. Manifestimi klinik eshte si pezmatim i gjendrave limfatike,
pezmatim i mushkerive dhe forma septike. Edhe sot murtaja dominon ne menyre endemike,
sidomos ne disa vise te Azise dhe te Afrikes, prej nga kalon kohe pas kohe dhe perhapet ne
vende te tjera te botes. Burim i infeksionit jane brejtesit, ne radhe te pare minjte, lepujt
dhe ketrat. Shkaktar eshte bacili gram-negativ, Pasteurella pestis, i cili ka endotoksine.
Shkaktari arrin te depertoje deri te gjendrat limfatike rajonale duke liruar endotoksine qe
shkaktojne pezmatim hemorragjik, nekroze, enjtje te gjendrave, qelbezim dhe intoksikim te
pergjithshem.
Vdekshmeria e te semureve nga kjo semundje eshte kryesisht e larte dhe sillet deri ne
60%, ndersa te format mushkerore dhe septike arrin gati 100%.
Aishja (All-llahu qofte i kenaqur me te!) e kishte pyetur te Derguarin e All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem:"Ceshte murtaja?" Ai i ishte pergjigjur: "Gjender e enjtur si ajo e
devese, kurse paraqitet ne gjendrat e gilcave dhe nen sqetulla".
Per kete murtaja (ta'uun) e pershkruar ne tri format e cekura, deri te forma vdekjeprurese,
per te cilen po e citojme hadithin e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem:"Murtaja eshte shehadet (martirizim) per secilin mysliman".
Eshte me rendesi te permendet se nder krijesat e All-llahut, shpirti njerezor eshte me i
ndieshmi ne rrethin ku jeton dhe per kete fuqia e veprimit shpirteror eshte shume me
efikase se ajo qe shkaktojne (prodhojne) ilacet ne trupin e njeriut.
Infektimi spontan (semundja ngjitese) i molekulave ne ajer eshte vetem njeri nga faktoret
kryesor qe shkaktojne pasoja, sepse duke u infektuar ato shkaktojne murtajen. Ky
ndryshim i substancave ne ajer ndikon ne sekrecionet e trupit dhe shkakton perhapjen e
semundjes, e cila rezulton me crregullimin e molekulave te trupit dhe me zhvillimin e
nekrozes se qelizave virulente qe prodhojne ere te rende e te pakendshme. Kjo ere e rende
eshte pasoje e abnormaliteteve te ndryshme malinje. Mund te verehet se murtaja eshte me
teper infektive (ngjitese) kah fundi i veres dhe ne vjeshte. Kjo ndodh per shkak te sasise se
shtuar te vrerit dhe pamundesise qe trupi ta metabolizoje tere sasine e vrerit. Kjo sasi e
shtuar e vrerit qelbezohet dhe behet infektuese, sidomos kur ne te ekzistojne edhe gjendje
receptive, sic eshte rasti me personat e trashe, te cilet ushtrojne fare pak dhe nuk i
kushtojne rendesi dietes. Prandaj ne keto kushte do te jete e mundshme qe keta njerez te
trashe te jene gjithnje kandidate te mundshem per tu semure. Pranvera eshte stina me e
shendetshme.
Ketyre faktoreve shpirterore negative dhe te demshem u kundervihen faktoret e fuqishem,
sic jane: lutjet e verteta, lutjet nenshtruese, adhurimi i sinqerte, afersia me Zotin, miresia
dhe leximi i Kur'anit. Te gjithe keta faktore krijojne nje mjedis pozitiv shpirteror dhe krijojne
prezencen e fuqive te pastra dhe pa te meta shpirterore qe jane dominuese dhe te lejuara
nga Zoti.
Ne te vertete ne jemi perpjekur, sic jane perpjekur edhe shume njerez te tjere para nesh,
qe te zbatojme praktiken e stimulimit (kurajimit) te nje mjedisi shpirteror te tille pozitiv,
duke shqiptuar bekimet e Zotit dhe nxitjen e prezences se vazhdueshme pozitive te ketyre
vetive pozitive dhe paqedashese te shpirtrave ose te shpirtrave te meleqve (arvvah
malakijja). Ne kemi vertetuar gjithashtu shume here pasojat shpirterore shendetesore , te
afersise dhe te rolit te tyre ne zmbrapsjen e elementeve te demshme.
Ne hadith eshte thene: "Kur yjet paraqiten ne pamjen e tyre ekspresive (d.m.th. ne
pranvere), ngriten lart fatkeqesi te medha".Fjala nexhm mund te shpjegohet po ashtu me
kuptimin pranvere ose mund te paraqese yllin Alcyone (ylli me i shndritshem ne Galaktiken
Taurus). Ne lidhje me kete teme, El Tejimijjiu, ne librin e tij te sherimit me titull El-Shifa,
thekson se prirja (inklinacioni ) e Alcyonit ne agim ose paraqitja e tij para agimit ka ndikim
te madh ne ndotjen e ajrit dhe ne pasojat e mevonshme ne sekrecionet e trupit. Ebu
Muhammed bin Qutaiba ka shenuar se "para dhe pas paraqitjes se Alcyonit, njerezit dhe
kafshet sulmohen nga semundjet, ndersa fatkeqesite e tij (semundjet) zgjasin derisa ylli
duket me dobet sesa ne kohen kur perendon". Ketu verejme se lindja dhe perendimi i yllit
Alcyone shenon fundin e dimrit dhe fillimin e pranveres. Edhe nje shenim ne kete teme:
eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka ndaluar blerjen dhe
shitjen e frutave para se te piqen dhe kete e ka bere per te siguruar dobine e tyre dhe ka
dhene urdher qe te kontrollohet perhapja e mundshme e semundjes.
Ne permbledhjet me hadithe te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, eshte
shenuar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Nese degjoni se ka
rene murtaja ne ndonje vend, mos hyni aty, por nese ajo ka rene ne vendin ku jeni ju, mos
ikni prej andej". (Buhariu dhe Muslimi). Kjo ndalese e te Derguarit te All-llahut, qe u eshte
urdheruar njerezve qe te mos i afrohen vendit te perfshire nga murtaja, eshte parandalimi
me i mire kunder perhapjes se metejshme te saj, sepse njeriu do te binte ne kontakt me
ajrin e infektuar dhe do te mund te vuante nga ajo lengate e rende. Po te vepronte ndryshe,
ai do t'ishkelte detyrimet fetare. Ai eshte i detyruar te qendroje larg murtajes, dhe kjo
ndalese eshte mbrojtje e jetes personale.
Keshtu, ndalesa per te mos hyre ne vendet e infektuara do te zvogeloje fatkeqesine dhe
gjithashtu eshte nje udhezim kunder hyrjes ne vendet qe jane perfshire nga murtaja. Kjo
urdherese ndalon gjithashtu perzierjen me njerez qe jane zhytur ne mekate, sepse
semundja e tyre eshte destruktive. Sa i perket aspektit tjeter te hadithit: "Mos ikni prej
andej", ka dy kuptime te mundshme: te parandaloje perhapjen e semundjes permes
karantines, d.m.th. ata te cilet tashme jane infektuar, duhet te jene te vetedijshem qe
largimi i tyre ne ndonje vend tjeter do te perhape murtajen atje dhe se bashku me te edhe
mundesine e vdekjes se shume njerezve. Ne kete shohim keshillen qe mendjet njerezore te
detyrohen dhe te mesojne fene e All-llahut te gjithefuqishem, qe te provojne te jene te
durueshem ndaj urdhrit te Tij dhe qe te mesojne si te gjejne kenaqesi dhe rehati ne kete
dhe te miratojne gjykimin e Tij dhe, mbi baze te mendimeve mjekesore, mjekesia me e
mire parandaluese per ate njeri qe ndodhet ne vendin ku ka rene murtaja eshte qe te
lirohet nga mbeturinat e lageshta te trupit, te kontrolloje pirjen e lengjeve dhe ta kufizoje
dieten vetem ne ushqim te thate. Nje mjekesi e tille parandaluese nuk duhet te shoqerohet
me asnje ushtrim fizik apo larje ne uje te nxehte. perndryshe, edhe ne keto rrethana,
pjesemarrja ne ushtrime te renda fizike ose larja (ne banje) me uje te nxehte, do ta
ndihmoje ndonje mbeturine te infektuar, qe ndonjehere mund te mbetet ne trup, qe te
perzihet me lengjet (sekrecionet) e lukthit dhe te zhvilloje komplikacione te metejshme
shendetesore ne kohen kur semundja eshte dominuese.
Ne vend te kesaj do te duhej bere pushim, te kontrollohen emocionet, dhe te kufizohet
levizja, ne menyre qe te ruhet fuqia dhe te punojne sistemet natyrore te mbrotjes te
individit. Pervec kesaj, shqetesimi shpirteror qe lidhet me largimin nga vendi ku ka rene
murtaja shpeshhere eshte me shqetesuesi dhe kerkon perpjekje te mundimshme, ndersa
cdo levizje ne rrethana te tilla mund te kete pasoja te demshme per trupin. All-llahu e di me
se miri.
Sa i perket ndaleses se te Derguarit per te mos hyre ne vendin ku ka rene murtaja, kjo
ndalese nenkupton parandalimin e vuajtjeve te metejshme dhe per t'isiguruar trupit rol me
te madh per t'isherbyer dhe per ta adhuruar Zotin; per ta penguar thithjen e ajrit te
infektuar ne menyre qe te mos behet viktime e semundjes; per ta izoluar dhe per ta
penguar kontaktin e drejtperdrejte me te semuret e infektuar, sic eshte shenuar ne
permbledhjen me hadithe Djersitja (shperlarja) eshte faktor i destruksionit 23 te Ebu
Davudit, gje qe, mbi baze te asaj qe ka thene Ibn Qutaibi, nenkupton: "Kontakti fizik me
personin e semure ndihmon (perhap) te njejten semundje" dhe kontakti me semundjen
mund te ndikoje ne shpirtin dhe te shkaktoje depresion, qe eshte po ashtu faktor i
destruksionit.
Te pakta kane qene semundjet infektive qe kane pasur ndikim aq te madh ne historine e
njerezimit sic ka pasur murtaja. Sticker, historian i murtajes, ka paraqitur shume te dhena
per epidemite e medha te kesaj semundjeje, te cilat kane shfarosur popullaten si zjarri
barin e thate.
Nga kjo semundje gjate shek. XIV kane vdekur 25 milione njerez dhe ka qene e njohur me
emrin "vdekja e zeze".
Nga fundi i shek. XIX eshte paraqitur epidemi e madhe e murtajes ne Kine, prej nga kaloi
ne Hong-Kong, per te kaluar pastaj ne kontinente te tjera nepermjet rrugeve tregtare.
Thuhet se gjate asaj epidemie kane humbur jeten mbi 10 milione njerez. Gjate kesaj
epidemie te madhe, ne vitin 1895, Yersin dhe Kitasato, kane zbuluar shkaktarin e murtajes
" Pasteurela pestis.
Sipas infektologeve, murtaja eshte nje semundje ngjitese antropozoonoze me perhapje
endemo-epidemike qe shkaktohet nga Pasteurella pestis dhe ben pjese ne semundjet e
konventes. Semundja prek kryesisht brejtesit, te cilet jane rezervuari kryesor i semundjes
ne natyre, dhe i transmetohet njeriut nepermjet pickimit te pleshtit te infektuar te miut, ne
rastet e murtajes burbonike (gjendrave), ose me anen e sterkalave ne rastet e pneumonise
(pezmatimi i mushkerive) pestoze. Semundja te njeriu karakterizohet me nje fillim te
menjehershem, temperature te larte, rritje te gjendrave limfatike rajonale, intoksikim i
shprehur dhe vdekshmeri te larte te murtajes septike e pulmonare.
Nje rruge tjeter transmetimi eshte edhe ajo me anen e kontaktit te drejtperdrejte gjate
rrjepjes se kafsheve te semura qe kane lekure te semure.
Forma pulmonare e murtajes transmetohet me anen e sterkalave te njeriut te semure qe
kalojne te njeriu i shendoshe. Rrezik per njeriun paraqesin edhe pluhurat, te cilet permbajne
gjak, peshtyme ose fekale te thata te pleshtave te infektuar.
Bacili i murtajes mund te perdoret si arme bakteriologjike, duke e hedhur ne forme aerozoli.
Ne kete rast mundesia per tu infektuar eshte shume e madhe dhe sillet nga 80-90% e
popullsise.
Per mungese te mjekimit, nga murtaja vdesin 30-90% e rasteve. Te semuret duhet te
izolohen, kurse personat qe kane qene ne kontakt me te semuret duhet te mbahen ne
karantine.
Ne hadithin e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, shohim nje mrekulli te
vertete, sepse ai para 15 shekujve e ka pershkruar aq bukur kete semundje, duke i mesuar
dhe udhezuar njerezit per te marre masat parandaluese.
Ne fund, ndalesa qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, qe te shendoshet
mos te kene kontakt te drejtperdrejte me te semuret, tregon per kujdesin, parandalimin
dhe kufizimin e ekspozimit te demshem, ndersa ndalesa e dyte kunder ikjes nga vendi i
epidemise, nese i bie ne mend atij qe ndodhet aty, lidhet me nevojen qe te parandaloje
perhapjen e semundjes dhe te plotesoje besimin tek All-llahu i gjithefuqishem dhe qe te
pranohet urdhri i Tij, ndersa perdoren metoda parandaluese qe te kufizojne kontaminimin.
Ky hadith i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, paraqet te dy udhezimet
praktike dhe kontrollin nepermes diturise.
Lidhur me kete teme, eshte thene ne Sahih se njehere Omer bin El-Hatabi i kishte
udhehequr ashabet drejt Sirise. Ne rruge e siper, kur ishte afruar te caku, takoi Ebu Ubejde
el-Xherrahun dhe shoket e tjeret, te cilet i treguan per epidemine e murtajes, e cila e kishte
pllakosur ate vend. Me ate rast u be nje diskutim i rrepte ne mes te ashabeve. Pastaj Omeri
i tha Ibn Abbasit qe t'itherrsite muhaxhiret per keshillim ne cadren e tij. Ata ishin te ndare
ne mendime dhe nuk dinin a te vazhdonin udhetimin apo te kthehen ne Medine. Omeri
kerkoi takim te vecante me ensaret, te cilet po ashtu kishin mendime te ndryshme. Pastaj
kerkoi keshillime te vecanta me ashabet e vjeter te fisit Kurejsh dhe aty takoi dy veta te
cilet nuk u pajtuan qe te nderpresin udhetimin, prandaj Omeri (All-llahu qofte i kenaqur me
te!) e shpalli vendimin qe ushtria te kthehej mbrapsht ne Medine. Ne ate cast Ebu Ubejde
el-Xherrah e pyeti: "A po iken nga percaktimi i All-llahut?" Omeri u pergjigj: "Do te kisha
deshiruar qe per kete te me kishte pyetur dikush tjeter, Ebu Ubejde. Po, vertet do te ikim
nga njeri urdher i Zotit drejt urdhrit tjeter. Si thua, nese jeton me devete dhe sheh nje
lugine me dy peizazhe: nje te gjelber, kurse tjetri i thate, dhe i con ne luginen plot
gjelberim dhe uje, do te ndjekesh vullnetin e All-llahut, ndersa nese i con ne pjesen e thate
e te pajete, a do ta ndjekesh vullnetin e All-llahut?" Atehere nderhyri Abdurrahman bin
Avf , r.a., dhe tha: "E kam degjuar te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
duke thene: "Nese degjoni se ne nje vend ka rene murtaja, e ju ndodheni aty, mos u
largoni dhe mos ikni prej andej, ndersa nese degjoni qe ne ndonje vend ka rene murtaja,
mos shkoni atje!"





KAPITULLI IV

Sherimi i edemit
(Semundja e ujit)

Muslimi ka shenuar ne Sahihun e tij ngjarjen e nje grupi beduinesh qe erdhen ne Medine:
"Gjate qendrimit tone ne Medine kemi ndier nje gjendje abnormale te zorreve. Ato ishin
bere te forta (te pandieshme), barqet tona ishin fryre dhe ndienim plogeshti, dobesi dhe
lodhje te pergjithshme ne gjymtyret tona...". Kur e njoftuan te Derguarin e All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, me gjendjen e tyre, ai tha: "Do te duhej te kerkonit tufen e
deveve qe jane sadaka (sigurisht ka menduar ne ate qe arabet e kane dhene sadakane e
devese duke i derguar ne shkretetire per t'i perdorur dikush) dhe pini urinen dhe qumeshtin
e tyre". Kur vepruan si u tha Pejgamberi, duke bere kete trajtim, ata u sheruan nga
semundja. Kur u sheruan, i rrahen barinjte, ua moren devete dhe keshtu luftuan kunder All-
llahut dhe te Derguarit te Tij , salaAllahu alejhi we selem, (d.m.th. i shkelen rregullat e Tij
dhe rregullat e te Derguarit te All-llahut). I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
dergoi njerez t'i ndjekin dhe i zune, ua pren duart dhe kembet dhe i verbuan, pastaj i lane
te vdisnin ne diell".25 Ky hadith eshte shenuar gjithashtu ne Sahihun e Buhariut.26
Edemi eshte semundje qe manifestohet me shtimin e sasise se lengut intersticial. Dallojme
edeme te pergjithshme dhe te lokalizuara.
Edemet e pergjithshem jane: kardiake (te zemres); renale (te veshkave); hipoproteinemike
(edemi nga uria, edemi i semundjeve te melcise); endokrin (miksedeni, M. Basedowi,
shtatzenia); medikamentoz (ATCH, kortizoni, fenibutazoni) etj.
Edemet e lokalizuara: ne te dy kembet (kordiak, renal, tromboza e venes kava, inf. staza
limfatike, pedes plani); ujera ne kembe (tromboza, tromboflebitisi, staza venoze dhe staza
limfatike); infeksioni, pickimi nga insektet, edemi i Quink-ut).
Diuretiket dhe laksativet jane ilace te njohura kunder edemit. Ata e bejne te mundur
nxjerrjen jashte te urines. Diuretiket (ilace qe shkaktojne nxjerrjen e lengut te tepert me
urine) jane gjetur ne urinen dhe qumeshtin e devese gjate ciklit te mbarsimit te saj. Per
kete arsye i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ua keshilloi kete ilac, duke
qene se cilesia e qumeshtit e ben te mundur dhe siguron urinimin e pershpejtuar, eshte
laksativ i lehte dhe rregullon peristaltiken (punen) e zorreve. Pasojat e ketij ilaci (diuretiku)
rrisin efikasitetin nese tufa e deveve ushqehet me pelin jashtezakonisht aromatik (lat.
Genus artemisia) ose, ne mes te tjerash, duke e kombinuar me llojin shumevjecar te
absintit (lat. Artemisia abstinthium), qe prodhon vaj te hidhur, te hasres se kenetave, te
pishes, te drureve te jugut (lat. Artemisia obrotanum), te pelinit te arte (lat. Artemisia
comphorata), kamfirit (lat. Andropogon schoenanthus), te nardit (dispiku) (lat. Nadostachys
jatamanis) te familjes se bimeve sheruese kineze, e cila permban lule te bardha e
ndonjehere te verdha, kurse rrenjet i ka aromatike, ose me sanen e deveve si ushqim. Te
gjitha keto jane ilace natyrore qe sherbejne dhe ndihmojne ne sherimin e enjtjes (edem).



KAPITULLI V

Sherimi i plageve

Ne Sahih eshte shenuar se dikush e kishte pyetur Sehl bin Sa'din per menyren si eshte
sheruar plaga e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kur ishte plagosur ne
Luften e Uhudit. Ai ishte pergjigjur: "Ne diten kur u zhvilluar lufta, i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ishte plagosur ne fytyre, dhembin e syrit e kishte te thyer dhe i
ishte thyer perkrenarja. E kam pare Fatimen, vajzen e tij ( All-llahu qofte i kenaqur me te!)
duke ia pastruar plagen dhe duke ia fshire me kujdes gjakun qe i rridhte neper fytyre. E
kam pare Aliun, gjithashtu, (All-llahu e bekofte qendrimin e tij!), si qendronte prane saj dhe
e perdorte parzmoren prej celiku si ene per t'ia pastruar plagen me uje. Kur e kuptoi se nuk
po mund ta ndalte gjakderdhjen, preu nje cope te vogel te hasres (shtroje e vrazhde qe
sherben per t'u ulur), e dogji derisa e beri hi, dhe ate hi ia vuri siper plages. Ashtu e mbajti
derisa u ngjiz (koagulua) gjaku".27
Ne te vertete hiri i prodhuar prej kashtes se hasres ka efekte te fuqishme, aglutinike per t'u
grumbulluar se bashku me qelizat e gjakut dhe ne ndaljen e gjakderdhjes. Keto pluhura
pranohen shume mire, sepse jane shume perthithese, dhe shume pak e ngacmojne plagen.
Ne anen tjeter, venia e absorbuesve te forte dhe absorbuesve te paqendrueshem ne plage
mund te trazoje gjakun dhe te rrite sasine e rrjedhjes se tij. Perdorimi i pluhurit te thate te
papirusit si puder, ose perzierja e tij me uthull, mund te ndale gjakun ne hunde (epistaksis)
ose gjakderdhjen nga hunda (arab. ru'af). Ne librin e tij te njohur Kanun fi tibbi (Ligji i
mjekesise), Ibn Sina ka permendur gjithashtu perdorimin e tij si antiseptik (agens
antiseptik) per sterilizimin e plageve te fresketa dhe per ngjizjen (koagulimin) e gjakut.
Bima prej se ciles perfitohet papirusi rritet shume ne viset perreth Nilit ne Egjipt dhe ka
qene perdorur ne Egjiptin e Vjeter si material per te shkruar. Bima e papirusit eshte e ftohte
dhe e thate dhe eshte e dobishme per sherimin e plageve ne rastet e gangrenes (plage
gangrenoze) ne goje si agens per mpiksjen e gjakut (si koagulans) dhe per parapengimin e
perhapjes se te thateve (ulcerave) malinj.


KAPITULLI VI

Sherimi duke pire mjalte, kauterizimi28 dhe
leshuarja (derdhja) e gjakut duke prere lekuren29

Ne Sahihun e Buhariut eshte shenuar qe Ibn Abbasi , r.a., ka cituar te Derguarin e All-llahut
, salaAllahu alejhi we selem, i cili ka thene: "Sherimi gjendet ne mes te perdorimit te
shurupit te mjaltit, leshimit te gjakut duke prere lekuren, dhe kauterizimit me zjarr, por une
ia kam ndaluar kauterizimin ummetit tim".30
Lidhur me kete teme, Ebu Abdullah el-Madhiri ka thene: "Semundjet kongjestive (te cilat
shkaktojne grumbullimin e gjakut-kongjestionin) ose jane pasoje e gjakut, ose e vrerit te
verdhe, ose e tajitjes, ose e vrerit te kuq".
Kur gjaku eshte shkaktar, atehere ilaci mund te gjendet ne leshimin e gjakut (flebotomia-
ventuza). Pastaj, nese shkaktare jane tre sekrecionet e tjera, atehere ilacet e tyre
konsistojne ne perdorimin e disa purgativeve. Ne hadithin e permendur me lart, rrjedh se i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka dhene perparesi perdorimit te mjaltit
si pastrues i rendesishem, si freskues i lehte, mbi laksativet (pastrues) e hidhur, por
leshimit te gjakut me ane te prerjes se lekures i ka dhene perparesi ndaj kauterizimit. Disa
komentues kane shpjeguar leshimin e gjakut me prerje lekure dhe kur sherimi eshte
joefikas, kauterizimi me zjarr eshte mjeti i fundit.
Ne nje hadith tjeter, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Une vete
nuk e preferoj kauterizimin".31 I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka
preferuar perdorimin e kauterizimit si ilac vetem atehere kur ilacet e tjera kunder
grumbullimit te gjakut (ilacet dekongjesitve) nuk jane efikase dhe ky rast qe ka dhembje te
vogel dhe te lehte nuk mund te kerkoje mjetin e fundit te durimit te dhembjes, shkak i se
ciles eshte kauterizimi. Seid el-Hattabi ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, i ka bere kauterizimin Sa'd ibn Muadhit per ta parapenguar gjakderdhjen, e cila,
po te mos sherohej menjehere, do t'i shkaktonte pasoja fatale.
Disa mjeke pohojne se semundjet humorale (semundjet e sekrecioneve te trupit)
shkaktohen nga interaksioni me sekrecionet e trupit ose pa keto. Sic kemi shpjeguar me
pare, kater sekrecionet e trupit mund te jene: nxehtesia, ftohtesia, lageshtia ose thatesia,
ose keto manifestohen si te perziera (te bashkuara). Jane te dobishme gjendjet qe kane
nxehtesi dhe ftohtesi, kurse gjendjet e lageshtise dhe te thatesise nuk jane efikase.
Rregullisht, gjendja e dobishme gjendet nga fakti se nuk veprojne (se nuk jane efikase).
Pasi qe keto sekrecione te trupit ekzistojne ne gjendje kinetike (levizese), ato jane te
gershetuara me elemente (gjera, substanca) te trupit, ato rregullojne panderprere cfaredo
mungese te ekuilibrit te sekrecioneve te trupit. Per kete shkak, thelbi i fjales se
Pejgamberit, e cila ben fjale per natyren themelore te sherimit te semundjes se nxehte ose
te ftohte, qendron ne pastrimin e gjakut duke e leshuar nepermjet prerjes se lekures ose
prerjes siperfaqesore te venes ne kupezore. Veprimet e tilla kryejne pastrimin dhe tregojne
me besnikeri qetesimin e sekrecioneve te trupit. Ne anen tjeter, sherimi i gjendjes se ftohte
kerkon nxehjen e elementeve, ndersa nje cilesi te tille e ka mjalti dhe per kete arsye kerkon
te pastrohet (purgacioni), sepse mjalti eshte laksativ, mjet per heqjen e shtresimeve te
holla (p.sh. ne lobuse ose ne zorre), tretes dhe abluent. Ekuilibri (mosekuilibri i
sekrecioneve te trupit) do te sherohet gradualisht dhe me siguri ne krahasim me
parregullsine qe lidhet me perdorimin e nje purgativi te forte (substance per pastrimin e
zorreve).
Sa i perket perdorimit te kauterizimit per sherimin e seciles prej ketyre semundjeve (fizike),
i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka lejuar perdorimin e tij vetem si
zgjidhje te fundit, sepse semundja humorale (semundja e sekrecioneve te trupit) mundet,
ne mes te tjerash, te jete: e mprehte dhe per kete, te nderpritet shpejt pa perdorimin e
kauterizimit, ose kronike, per cka kauterizimi behet me se miri ne gjymtyren e lenduar, dhe
pasi te jete kryer pastrimi (purgacioni) i gjakut. Kurse, ne rast se elementi (substanca) i
ftohte dhe i dendur deperton nen lekure, ku e zhvillon nje kore (dregez) te vrazhde, te
ftohte e te dendur, e cila do ta pengoje funksionimin e ekuilibruar te sekrecionit te trupit,
ajo do te behet kronike. Me kete rast qelizat fqinje do te perhapen dhe do te ndryshojne
duke u bere si vete ato. Nje semundje e tille infektuese mund te sherohet me kauterizim, si
mjet i fundit per te eleminuar shkaktarin (substancen qe ka shkaktuar semundjen). Prandaj,
nga keto hadithe, ne mesojme per menyren e sherimit te semundjeve fizike kur struktura e
tyre i hedh dhe nuk i pranon as ilacet me efikase, sic e kemi mesuar trajtimin themelor
(menyren themelore te mjekimit) te semundjeve te thjeshta nga hadithi: "Fuqia e
nxehtesise eshte ajo qe pjek e djeg fuqishem, sikur te jete leshuar nga zjarri pervelues i
Xhehennemit, prandaj duhet ta ftohni me uje".

Leshimi i gjakut ne kupezore duke prere lekuren *

Sa i perket sherimit te semundjes duke e leshuar gjakun me ane te prerjes se lekures
(flebotomia) ne kupezore, si mase terapeutike, disa hadithe jane shenuar ne Sahihun e
Buhariut dhe ne permbledhjen me hadithe qe i ka treguar Ibn Maxhxhe. Pervec te tjerave
Ibn Abbasi ka shenuar gjithashtu qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka
thene: "Eshte i bekuar ai rob i cili leshon gjak me ane te prerjes se lekures (flebotomia). Kjo
pastron gjakun, qeteson pezmatimet e brendshme dhe forcon te parit". Ai ka thene
gjithashtu se leshimi i gjakut duke prere lekuren (hixhama) eshte njeri prej ilaceve me te
mire".32
Ebu Hurejre ka treguar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:
"Ditet e 17, 19 dhe 21 te muajve henore (lunar) jane ditet me te mira per leshimin e gjakut
me ane te prerjes se lekures dhe rrjedhja e tij ne kupezore (flebotomia). Ibn Maxhxhe ka
shenuar gjithashtu se i Derguari i All-llahut ka thene: "Disa prej trajtimeve tuaja me te mira
(sheruese) jane: perdorimi i ilaceve (qe perfitohen nga bimet natyrore) me ane te thithjes
me hunde, leshimi i gjakut duke prere siperfaqen e venes ne kupezore dhe purgacioni".
Menyra e fundit eshte e mire sidomos per banoret e Gadishullit Arabik dhe per ata te
vendeve te brezit te nxehte.

Dobite nga leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures (flebotomia)

Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures (flebotomia) eshte trajtim per semundje te
ndryshme. Kjo menyre nxjerr gjakun jashte nepermes poreve te lekures, pastron lekuren
nga infektimi dhe sjell agenset sherues natyrore (imunokorpet) ne ate vend. Ndonjehere
leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures eshte me efikas per semundjet e lekures, sesa
leshimi i gjakut me prerje siperfaqesore te venes, ndersa leshimi i gjakut ne kupezore, me
ane te prerjes siperfaqesore te venes, eshte trajtimi me i mire per semundjet qe jane
skajshmerisht te pashpresa per t'u sheruar. Vendimi per te zbatuar njeren nder dy metodat
varet nga disa momente. Ketu hyn koha, vendi, mosha e pacientit, sekrecionet e trupit ne
vende te nxehta, stinet e nxehta te vitit dhe castet e nxehta individuale, ne rastet kur gjaku
i individit eshte i trazuar (i nxehur, i agjituar).
Leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures eshte i dobishem gjithashtu per
femren, sepse kjo menyre nxit tek ajo ciklin menstrual. Ne ate rast, leshimi i gjakut me ane
te prerjes siperfaqesore te lekures e nxjerr jashte ate qe nuk mund ta beje leshimi i gjakut
nga vena.
Leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures eshte me i mire per te rinjte dhe
per ata qe nuk e perballojne dot leshimin e gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te venes.
Mjeket pajtohen po ashtu se leshimi i gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures
eshte trajtim me i mire per viset e nxehta, ndersa leshimi i gjakut me ane te prerjes
siperfaqesore te venes eshte me i pershtatshem per viset e ftohta. Leshimi i gjakut me ane
te prerjes siperfaqesore te lekures duhet te behet ne mesin e muajit henor dhe ne kohen
kur hena eshte ne fazen pas henes se plote dhe para henes se re dhe, gjithsesi, gjate kohes
se te henes. Kjo eshte kohe me e pershtatshme per shkak se gjate kohes sa zgjat gjysma e
pare e henes rrjedhja e gjakut eshte e ftohte, jokongjestive dhe ne gjendje te hiperemise
pasive (gjendje abnormale e sasise se madhe te gjakut ne cdo pjese te trupit). Edhe pse
cdo sekrecion i trupit arrin kulmin e depertimit te vet te brendshem ne intervale te
ndryshme, te gjitha ato e arrijne kulminacionin e tyre ne mes te muajit dhe ne cerekun e
trete te henes. Po kete mendim e ka shprehur edhe Ibn Sina (Avicena), duke shtuar se
"leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures nuk duhet bere
gjate kohes se rritjes se henes (periudha nga fillimi i henes deri para henes se plote),33
sepse ne ate kohe sekrecionet e trupit dhe bashkedyzimet e tyre (ahlatet) nuk e kane
ngopur gjakun (nuk jane grumbulluar ne gjak) ose nuk gjenden ne sasi te madhe ne gjak,
dhe ne kohen e cerekut te fundit te henes, ngase, ne te kunderten, intensiteti i nje
koncentrimi te tille nuk do te jete i pershtatshem per te nxjerre te gjitha dobite nga leshimi i
gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures".
Theksimi i ketij hadithi eshte bere me qellim qe te tregohet se leshuarja e gjakut ne
kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures vlen per ata qe jetojne ne vise te
nxehta. Arsyeja e kesaj eshte se gjaku i tyre eshte me i holle dhe ndodhet me afer
siperfaqes se lekures. Ne vise te nxehta, nje terheqje e tille e gjakut me ane te nxehtesise
se rrezeve te diellit, mund te tejngope me gjak zona te ndryshme nen lekure. Edhe pse
banoret e viseve te nxehta i kane poret me te medha, ndonjehere kur ben teper nxehte, ata
mund te jene te lodhur dhe te molisur. Per keto raste, leshimi i gjakut ne kupezore me ane
te prerjes siperfaqesore te venes eshte i rrezikshem, kurse leshimi i gjakut ne kupezore me
ane te prerjes siperfaqesore te lekures shprish ne menyre te natyrshme cfaredo formacioni
te tejngopur nenlekuror. Ky trajtim natyror e pershpejton zinxhirin e proceseve metabolike
ne gjak (si njeri nga kater sekrecionet themelore te trupit), i cili shoqerohet me purgacion
natyror dhe me pastrimin apo shperlarjen e arterieve, e sidomos te atyre arterieve dhe
venave qe nuk mund te trajtohen lehte sipas kesaj metode. Shperlarja (rrjedhja) qe kryhet
ne secilen arterie siguron dobi te vecanta. Per shembull rrjedhja e gjakut nga vena basilicae
zvogelon kongjestionin dhe pezmatimin e melcise dhe te shpretkes. Kjo eshte e dobishme
po ashtu per zvogelimin e pezmatimit te mushkerive, pleuritit (pezmatimi i pleures-cipes se
mushkerive) dhe te shumices se semundjeve afatshkurtra te gjakut, te cilat godasin pjesen
nen gju e deri te nyjat femorale. Sa i perket vena medianae ne dore, leshimi i gjakut prej
saj eshte i dobishem ne pergjithesi per eleminimin e te enjturit (edemi) te perkohshem te
trupit, nese eshte shkaktuar nga pengesa vaskulare dhe nga infektimi i pergjithshem
(pezmatim) i gjakut ose nga toksikimi (helmimi i gjakut). Leshimi i gjakut nga vena
cephalicae ndihmon ne ekuilibrimin e dridhjes se perkohshme te kokes, dhembjes ne qafe
dhe kongjesitionit (rritjes se koncentrimit) te gjakut ose te simptomave te cianozes
(mavijosja ose zverdhja e lekures si pasoje e hipoksemise (sasia e zvogeluar e oksigjenit ne
gjak) te shkaktuar nga mungesa e oksigjenit, nga rritja e sasise se karbondioksidit ose nga
gjendja patologjike e homoglobines ne gjak. Sa i perket leshimit te gjakut nga vv. iugulares,
ajo ndihmon ne permiresimin e rrahjes se crregullt te zemres (hipokondria " crregullimet
ritmike ose aritmia), te gjendjeve me crregullime astmatike, dhembjen kronike te kokes,
herpesi (semundje virusale) dhe kur njeriut i duket sikur i jene enjtur kapaket e syrit.
Enesi (All-llahu qofte i kenaqur me te!) ka thene: "I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, eshte sheruar me ane te leshimit te gjakut duke ia prere lekuren ndermjet
shpatulles (scapulae) dhe dy venave te pasme te qafes (Vv. cervicales superfitiales)".34
Aliu (All-llahu e bekofte qetesine e tij!) ka treguar se meleqi Xhibril ishte ai qe e ka
percaktuar leshimin e gjakut te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ne
kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures 35. Ne Sahihu-n eshte shenuar
gjithashtu se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka perdorur leshimin e
gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te lekures kunder dhembjes se kokes, e cila e
mundonte gjate kohes sa ishte ne haxh dhe i veshur me ihrame.36 Gjithashtu, ne hadithet
qe i ka shenuar Ebu Davudi, Xhabiri ka thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, e ka praktikuar nje leshim te tille te gjakut ne kofshe per shkak te nje shtangimi te
vogel qe e kishte perjetuar.
Perdorimi i leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te lekures
ndermjet dy shpatullave (kahil) ndihmon ne sherimin e dhembjes ne krahe, dhembjeve ne
llere dhe dhembjeve ne fyt. Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures mbi dy venat e
pasme te qafes (Vv. cervicales superfitiales) ndihmon ne sherimin e dridhjeve te kokes dhe
pjeseve te tjera te kokes (d.m.th. te fytyres, dhembit, vesheve, syve, hundes dhe fytit), pa
marre parasysh qe dhembjet ne keto pjese jane shkaktuar nga infektimi i gjakut, ose nga
shkaku i enjtjes qe eshte shkaktuar nga sekrecioni i gjakut.

Ceshtjet e perdorimit (zbatimit)

Mjekesia eshte perplot mendime te ndryshme qe lidhen me leshimin e gjakut me ane te
prerjes se lekures ne koke (xhevzet el-kamahduvva). Ne kete teme Ebu-Naim el-Asfani ne
librin e tij me titull Mjekesia e Pejgamberit thekson se i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, ka thene: "Zbatoni leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes se
lekures ne tepe (maje) te kokes, sepse ajo sheron pese semundje"37, ne mesin e te
cilave e ka permendur edhe lebren. Ne nje hadith tjeter ai ka keshilluar te behet i njejti
trajtim, por ka shtuar: "...sepse ajo sheron 72 semundje".38 Ata qe e kane studiuar kete
hadith (dhe e kane vleresuar mire), kane vene ne dukje disa dobi te tij. Pervec te tjerash,
ato dobi jane: parandalimi i fryrjes abnormale te kokerdhokut te syrit (rritjen e gl.
thyreoideae bashke me daljen e kokerdhokut te syrit), te enjtjes se kockes ballore te kafkes
(processus frontosphenoidalis), duke perfshire rendimin e kapakeve te syrit dhe te
vetullave. Imam Ahmed ibn Hanbeli kishte bere pyetje lidhur me hadithin qe flet per
leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures ne majen e krese, megjithese,
kur ai vete kishte nevoje per nje trajtim te tille, e nderroi ate dhe e leshoi ne te dy anet e
majes se kokes. Sa i perket Ibn Sines (Avicena), atij i ka pelqyer kjo menyre dhe ka thene:
"Kur perdoret shpesh, shkakton harresen". Po ky mendim eshte shprehur ne hadithin
vijues, ku thote: "Kapaku i kokes eshte vendi i kujteses, leshimi i gjakut (ne ate vend) me
ane te prerjes se lekures shkakton harresen". Ata qe diskutojne per vleren e ketij hadithi
dhe thone se nuk ka vlere (nuk eshte i sakte), pohojne se leshimi i gjakut ne kupezore me
ane te prerjes se lekures vetem do ta dobesoje pjesen e pasme te trurit (pjesen okcipitale),
kur eshte bere pa nevoje. Perndryshe, kur eshte perdorur per prurjen kogjestive te gjakut,
ose te pikes ne tru (sulm ne tru), ajo gjithsesi do te jete e dobishme, duke u mbeshtetur
edhe ne rregullat mjekesore, edhe ne ato fetare.
Zbatimi i leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures nen mjeker, ndihmon
ne zvogelimin e dhembjes se dhembit, dhembjes ne fytyre, pastrimin e kokes, dhe zvogelon
dhembjen ne fyt kur te jete perdorur me kohe. Leshimi i gjakut ne kupezoren me ane te
prerjes se lekures ne maje te shputes se kembes dhe mbi nyje eshte zevendesim i mire per
leshimin e gjakut me ane te prerjes siperfaqesore te venes saphene ne kupezore
(phlebotomia venae saphenae magnae), e cila eshte vena e madhe e kembes qe mbaron ne
nyjen e kembes (maleolusu). Nje leshim i tille i gjakut ndihmon kunder pezmatimit te
testiseve, furunkulave te kembes (te thatet) dhe mosardhjes (deshtimit) se
menstruacioneve, ndersa leshimi i gjakut ne kupezoren pas gjunjeve (ne fossi poplitei)
ndihmon ne sherimin e aneurimes (zgjerimin e eneve te gjakut), abceseve kronike
(qelbosjeve), hemorroideve dhe te thateve septike (helmues) te kembes dhe shputes,
ndersa leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne mes te kofshes (femurit) eshte
trajtim i mire per dhembjet ne shpine (iritimi), ne rastet e gihtit (sasia e rritur e thartires
urike ne gjak) dhe te hemorroideve (majaselli).

Udhezimet e te Derguarit te All-llahut lidhur me kohen me te mire per zbatimin e
hixhamit

Imam Tirmidhi ka treguar se hadithi i permendur me siper, te cilin e ka transmetuar Ibn
Abbasi, qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Dita e 17, 19 dhe
21 te muajit henor (lunar) jane ditet me te mira per leshimin e gjakut me ane te prerjes se
lekures dhe derdhjes se tij ne kupezore".39 Ne hadithin tjeter ai ka thene
gjithashtu:"Sherohuni duke e leshuar gjakun me ane te prerjes se lekures ne kupezore
dhe mos lejoni qe t'ju mbyse tensioni i larte i gjakut (hipertensio; arab. tebejjug)".40
Mirepo mjeket pajtohen se leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures dhe
derdhja e tij eshte trajtim i dobishem ne cdo kohe kur njeri eshte i semure. Ne
permbledhjen e haditheve te Ebu Davudit, nje keshille te tille e ka transmetuar Ebu Hurejre,
i cili thote se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njehere kishte thene: "Ky
eshte ilac per cdo semundje",41 duke menduar per cdo semundje qe shkaktohet nga
rrjedhja e tepert e gjakut ne nje organ ose ind ose (te shkaktuar) me kongjestionin e
gjakut. El-Hallali ka treguar se imam Ahmed ibn Hanbeli, pa marre parasysh diten dhe
kohen, e ka trajtuar veten duke e leshuar gjakun ne kupezore me ane te prerjes se lekures
dhe kete e ka bere per ta parandaluar prurjen e madhe te gjakut. Sa i perket Ibn Sines, ai
ka keshilluar qe "leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore te behet dy-tri
ore pasdite menjehere pasi te lahemi me uje te nxehte, pervec atehere kur eshte rritur
viskoziteti i gjakut, me c'rast individi do te duhej te lahej dhe te djersitej nje ore para se te
perdoret kupezorja per leshimin e gjakut".
Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore nuk duhet te perdoret pas
ushqimit, ngase kjo mund te pengoje tretjen, e sidomos pas ngrenies se ushqimit te
thjeshte, qe mund te shkaktoje rrjedhjen e pikave te sekrecioneve te trupit, ose enjtje me
giht (rritja e sasise se thartires urike ne gjak). I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka thene: "Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures ne kupezore pa ngrene
eshte ilac, ndersa pas ngrenies eshte semundje, edhe ne diten e 17 te muajit henor eshte
ilac".
Ne thelb, dhenia e perparesise dates dhe kohes kur duhet leshuar gjaku ne kupezore me
ane te prerjes se lekures, kryesisht lidhet me masat e sigurise, perkatesisht kunder zbatimit
te panevojshem nga personi i shendoshe. Perndryshe, ne rast semundjeje, dhe nese mjeku
e quan te nevojshme, individi duhet te beje leshimin e gjakut ne kupezore me ane te
prerjes siperfaqesore te lekures atehere kur ajo eshte e nevojshme dhe ne vendin e
nevojshem. Sa i perket hadithit: "Sherohuni me ane te leshimit te gjakut ne kupezore duke
prere lekuren dhe mos lejoni t'ju mbyse tensioni i larte i gjakut", ky ka te beje kryesisht
me ata qe vuajne nga tensioni i larte i gjakut ne cast, pasi metoda e leshimit te gjakut ne
kupezore duke prere lekuren e lehteson kete shqetesim. Edhe me siper e kemi permendur
praktiken e Ahmed ibn Hanbelit, i cili e praktikonte leshimin e gjakut ne kupezore duke
prere lekuren pa saktesuar daten dhe kohen.

Dita me e mire dhe me e qelluar per leshimin e gjakut ne kupezore me ane te
prerjes se lekures

Ne librin e vet me titull El-Efrad, Ed-Darekutni ka shenuar qe Abdullah bin Omeri e ka cituar
te Derguarin e All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, se ka thene: "Leshimi i gjakut ne
kupezore me ane te prerjes se lekures rrit kujtesen (te mbajturit ne mend) dhe
kthjelltesine. Me emrin e All-llahut zbatoni metoden e leshimit te gjakut ne kupezore me
ane te prerjes se lekures, por mos e preni te enjten, te premten, te shtunen dhe te dielen, e
hena eshte dita me e pershtatshme". El-Hallal ne permbledhjen e tij me hadithe ka
shkruar se e ka pyetur imam Ahmed bin Hanbelin: "Ne cilat dite te javes nuk e lejon
leshimin e gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures?" Ai ishte pergjigjur: "Ne
lidhje me kete pyetje une e di qe e shtuna dhe e merkura jane permendur ne hadithe, e
disa thone se edhe dita e premte". Ebu Bekri (All-llahu qofte i kenaqur me te!) nuk e
praktikonte kete prerje diten e marte dhe kete e bente ne perputhje me hadithin: "Gjaku
nuk koagulohet sa duhet (nuk mpikset) te marten". (Ebu Davudi)42 Sa i perket leshimit te
gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures te merkuren, Ebu Hurejre (All-llahu qofte i
kenaqur me te!) ka transmetuar hadithin vijues: "Nese ai qe praktikon leshimin e gjakut ne
kupezore me ane te prerjes se lekures, te shtunen ose te merkuren, semuret nga leukemia
ose lebra, le te fajesoje vetevten".43
Perfundim

Mbi dobite e leshimit te gjakut ne kupezore me ane te prerjes se lekures

Ne shpjegimet e mesiperme kemi nxjerre perfundimin, gjithnje mbi baze te haditheve, se
trajtimi mjekesor eshte i domosdoshem, kurse leshimi i gjakut ne kupezore me ane te
prerjes se lekures eshte i nevojshem dhe duhet te behet ne pjese te trupit te percaktuara
saktesisht.
Leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes mund te behet gjate haxhit, edhe atehere
kur nje trajtim i ketille kerkon qethjen e flokeve per shkaqe mjekesore, e jo per ceremonite
fetare ose ligjin. Leshimi i gjakut me ane te prerjes se lekures nuk eshte e thene se e
nderpren agjerimin. Bejne perjashtim keto raste: kur agjerimi eshte i detyruar (ne muajin
ramazan), kur individi nuk eshte ne udhetim, dhe kur semundja eshte e tille qe nuk ka
nevoje per veprimin e leshimit te gjakut. Por, imam Buhariu vertet ka shenuar ne Sahihun e
tij qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka perdorur kupezoret per
leshimin e gjakut gjate agjerimit (kur ka agjeruar)", ndoshta ky rast ka ndodhur ne kohen
e agjerimit vullnetar. All-llahu e di me se miri.


KAPITULLI VII

Leshimi i gjakut ne kupezore me ane te prerjes siperfaqesore te venes
(flebotomia) dhe kauterizimi

Xhabir bin Abdullahu ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka
derguar te mjeku Ubejj bin Ka'ab, i cili ia ka leshuar gjakun nga vena, pastaj e ka
kauterizuar".44 Eshte shenuar ne hadithet sahihe qe "kur Sa'ad bin Muazi u plagos ne
llere (ahlat) me shigjete, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ia kauterizoi
plagen me maje te shigjetes. Me vone plaga iu enjt dhe iu infektua, kurse ai ia leshoi gjakun
dhe ia kauterizoi perseri".45 Ebu Ubejde ka treguar qe nje person i plagosur ka ardhur tek
i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili i tha: "Kauterizoni plagen e tij, pastaj
siper saj shtypni gurin e (lare) dhe te nxehur". Keshtu, i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, e ka perdorur kauterizimin si mjetin e fundit. Megjithate ai ka thene: "Nese
duhet zgjedhur mes sherimit me flebotomi ose kauterizim, une nuk e dua fare kauterizimin
(mua nuk me pelqen kauterizimi)". (Buhariu dhe Muslimi) Ne nje hadith tjeter, qe e kemi
theksuar me siper, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar
kauterizimin, por megjithate ka thene: "...Kemi qene ne sprova te medha, prandaj e kemi
perdorur kauterizimin, por nuk kemi arritur ta tejkalojme, as nuk kemi pasur sukses".46
El-Hatabi ka shpjeguar se "plaga e Sa'ad bin Muazit eshte kauterizuar per ta shpejtuar
mpiksjen (koagulimin) e gjakut, ndersa i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
ka qene i brengosur, sepse sikur mos te veprohej ne ate menyre, atehere Sa'adi do te
vdiste nga gjakderdhja".
Kauterizimi do te duhej te perdorej vetem si trajtim mjekesor dhe lejohet vetem ne raste
teper urgjente dhe te domosdoshme e pa rrugedalje, pikerisht sikurse amputimi qe zbatohet
per te shpetuar jeten e njeriut. Sa i perket ndalimit te tij, ai eshte i rendesishem per t'iu
kundervene mendimit shoqeror se ky veprim eshte burreror dhe se individi do te mund te
vdiste nese e kundershton kete trajtim, bile edhe nese eshte prerje e paperfillshme. Per
kete shkak i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar zbatimin e tij si
zakon shoqeror pikerisht per kete qellim te qarte. Nje qendrim i tille eshte bere me i qarte
ne rastin e Imran bin Hasinit, i cili kishte besim te patundur ne kauterizim dhe ne vulosjen e
thate me zjarr, si ilac per cdo semundje. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
e ka pranuar se kauterizimi i plages se Imranit do te jete i rrezikshem, prandaj e ka ndaluar
zbatimin e tij. Ne kete rast del ne pah ndalimi i zbatimit ne vendet kritike te trupit. All-llahu
e di me se miri.
Ne kete teme, Ibn Kutejbe ka treguar se ekzistojne dy lloj kauterizimesh: sipas "zakoneve
shoqerore", si ne rastin e personit te shendoshe, me te cilin lidhen fjalet: "Ai qe e perdor
vulosjen e thate me zjarr nuk beson tek All-llahu", dhe zakoneve mjekesore, si ne rastin e
plages se qelbezuar, apo te amputimit. Kjo eshte ajo qe ka te beje me ate "si ilac". Kur
kihet parasysh se kauterizimi eshte ilac potencial, por pa ndonje siguri te plote, atehere kjo
nuk lejohet.
Ne Sahih eshte shenuar qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:
"Shtatedhejte mije njerez nga ummeti im do te hyjne ne Xhennet pa dhene llogari: ata qe
nuk kerkojne te sherohen me rukje, ata qe nuk kauterizohen, ata qe nuk jane besetyte dhe
ata qe i besojne plotesisht All-llahut te tyre". Prandaj, hadithet flasin per kauterizimin dhe
vulosjen e thate me zjarr ne kater menyra te ndryshme: qe te perdoret; qe nuk duhet te
perdoret; qe lavderohet ai qe heq dore nga kjo terapi, dhe ai qe i ndalon. Qofte i lavderuar
All-llahu i plotfuqishem " nuk ka kunderthenie ne mes te ketyre kater mendimeve, ndersa
individi mund ta perdore kete trajtim kur eshte i domosdoshem nga ana mjekesore, duke e
lejuar ate edhe pse nuk i pelqen. Sa i perket ndalimit te tij, ai varet nga deshira dhe prirja
personale, e sidomos kur perdoret si "zakon shoqeror". All-llahu e di me se miri.


KAPITULLI VIII

Sherimi i epilepsise

Ata bin Ebi-Rebbah ka shenuar transmetimin ne Sahih se njehere Ibn-Abasi kishte thene: "A
do te deshirosh ta shohesh gruan qe eshte njera nga banoret e Xhennetit?" Ata ishte
pergjigjur: "Do te deshiroja". Ibn Abasi i kishte thene: "Shikoje ate gruan zeshkane!
Shume kohe me pare kishte ardhur tek i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
dhe i kishte thene: "Jam e semure nga epilepsia dhe gjate sulmeve te forta ndodhem
lakuriq pa dashur. Luteni All-llahun qe te me sheroje". I Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, iu pergjigj: "Nese deshiron, mund te merresh me durim me gjendjen tende
dhe te shperblehesh me Xhennet, por nese deshiron ndryshe, do t'i lutem All-llahut per
sherimin tend". Gruaja u pergjigj: "Une me me deshire do ta perdorja durimin". Pasi
mendoi pak, gruaja shtoi: "Gjate kohes sa zgjasin sulmet e renda ndodhem e zhveshur
lakuriq pa qellim, prandaj luteni All-llahun qe turpi dhe pafajsia ime te mbrohen". Pastaj i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u lut per te".47
Ka shume perkufizime per epilepsine, por nuk ka ndonje perkufizim te kenaqshem ne baze
te karakteristikave klinike. Shumica e epileptologeve e kupton epilepsine si nje sindrom
klinik. Shumica e perkufizojne epilepsine si gjendje e cila karakterizohet nga episode
rekurente me prejardhje primare cerebrale ne te cilat crregullohet vetedia, levizjet, ndjenjat
ose veprimet.
Problemi i klasifikimit te epilepsise eshte i hapur ende, ndersa perpjekjet e sotme te shumta
nuk kane dhene rezultate te pritura. Ndarja e epilepsise ne idiopatike dhe simptomatike
eshte ndarja me e hershme e epilepsise.
Klasifikimi i cili sot eshte i pranueshem nga shumica e epileptologeve bazohet ne aspektet
klinike dhe elektroencefalografike (Gastaut, 1969).
Sulmet mund te jene:
- parciale,
- te gjeneralizuara,
- unilaterale,
- sulme epileptike te pakualifikuara,
- sulme epileptike psikogjene (deatore, afektive),
- sulme epileptike psikosenzore (paraqitja paroksizmale e iluzioneve ose e halucinacioneve).
Ne Mjekesine e pejgamberit eshte pershkruar sherimi i llojit te epilepsise, sipas shkences,
me etiologji te panjohur.
Ka dy lloj epilepsish (sara'): ajo qe manifestohet te personi i cili lejon qe te kontrollohet nga
exhinet dhe shejtanet, qe njihet si i xhindosur; crregullimi psikosomatik, qe eshte shkaktuar
nga rendimi fizik i sekrecioneve te trupit ne trupin e njeriut, qe ne mjekesi njihet si prishje e
ahlak-ut ose shkaterrim i sekrecioneve primare trupore. Mjeket besimtare thone se perpiqen
qe ta sherojne llojin e dyte, ndersa lloji i pare njihet vetem nga mjeket e afte dhe eksperte.
Ekspertet e pranojne kete lloj te epilepsise, por nuk e sherojne. Ata gjithashtu e dine se ilaci
i saj ndodhet ne kundervenien ndaj ndikimit te exhineve nepermjet pranise se melekut. Kur
individi arrin te kete sukses dhe te krijoje shoqeri me meleket, nje e mire e ketille do te
neutralizoje pasojat e te keqes dhe do te shkaterroje rrezikimin prej saj. Sa i perket
mjekeve laike, te cilet e shqyrtojne veprimin themelor dhe kokecarjen, mendimet
epshndjellese si virtyt, sfide dhe te drejte, ata nuk e pranojne luften dhe ndikimin e
panderprere te shpirtrave te kundert dhe jane te prirur qe te mohojne ndikimin e tyre
emocional dhe fizik mbi trupin e njeriut; dhe, pervec ketyre, pa ndonje besim te fuqishem
ne rolin e tyre. Mirepo, ne realitet, nje budallallek te ketille te skajshem nuk e perbene
pjesa e profesionit te mjekesise kur pasojat ne trup jane te qarta dhe te vertetuara. Qellimi
i saj qe te reduktohen ne crregullim psikosomatik eshte pjeserisht i sakte. Mjeket e
lashtesise ndonjehere e quanin epilepsine "semundje hyjnore", sepse ate e shkaktojne
shpirtrat. Galeni, eshte njeri nder ata qe e ka analizuar nje emertim te tille dhe etimologjine
e tij e ka vene ne lidhje me crregullimet ne koke dhe, sipas tij, kjo semundje vepron ne
besimin e pacenueshem (te shenjte) ne njohurine hyjnore te ruajtur ne cerebrum, i cili i
kontrollon proceset e vetedijshme dhe te pavetedijshme. Natyrisht, nje mendim i ketille
gjithashtu nuk eshte i vertete dhe eshte pasoje e mosdijes se mjekeve laike per ekzistimin e
shpirtrave te ketille (ervah), strukturat dhe funksionet e tyre. Mjeket laike kane nxjerre
perfundimin e vet atehere kur nuk kane mundur te vertetojne asgje tjeter pervec
shkaterrimit te sekrecioneve primare te trupit. Megjithate, secili njeri qe ka pak mend dhe
qe mendon pak mund te dalloje lehte ekzistimin e shpirtrave te ketille dhe ndikimin e tyre,
dhe me tej, ai me siguri do te tallet me keto pohime te pabaza te mjekeve dhe me dobesine
e argumenteve te tyre.

Sherimi i epilepsise

Epilepsia mund te trajtohet ose nga vete pacienti, ose nga mjeku i tij. Sa i perket veprimit
autoterapeutik, ai varet nga besimi i pacientit dhe vullneti i tij per te marre kontrollin mbi
crregullimin e vet emocional. Ai varet gjithashtu nga fuqia e vendosmerise se tij dhe nga
sinqeriteti i tij dhe kthimit dhe kerkimit te ndihmes se vertete nga Autori dhe Krijuesi i te
gjitha jeteve dhe Furnizuesi (Ushqyesi) i tyre. Ai duhet te kerkoje me seriozitet dhe
sinqerisht vendstrehim tek Zoti i boteve, me gjuhen e se vertetes dhe ne thellesite me te
fshehta te zemres. Kjo eshte quajtur lufte e brendshme. Luftetari vetem mund ta mposht
kundershtarin kur ai beson me kembengulje ne armet e veta ose kur dora e tij eshte e
pathyeshme dhe me kete e kompenson armen me pak te sigurt. Kur besimi ose dora e tij
nuk jane te afta te hyjne ne nje lufte te ketille, atehere arma do te jete e padobishme pa
marre parasysh cfare arme eshte ajo. Zemra e tij do te jete ne shkaterrim e siper, e mjere
dhe e paafte per ta njohur Zotin e vet dhe atij do t'i mungoje feja e vertete, besimi, besimi
fetar ose edhe udheheqja. Ne te vertete nje person i tille eshte i pafuqishem dhe i denuar
me shkaterrim, pervec nese meshira e All-llahut do te beje qe atij t'ia tregoje rrugedaljen
nga veshtiresite.


Sherimi i epilepsise me ekzorcizem (ndjekja e xhineve)

Sa i perket sherimit spiritual te epilepsise nga nje mjek i shkathet, nje njeri i tille i mencur
me siguri duhet te jete mjek me pervoje dhe besimtar i forte. Ne te kunderten nderhyrja e
tij nuk do te kete dobi dhe ne vend te saj mund te jete e rrezikshme per te dyte " edhe per
pacientin, edhe per mjekun e tij. Ne rastin e shejhut te vertete, per te mund te jete e
mjaftueshme qe te ndjeke nje exhin te tille te huaj duke iu drejtuar atij ne menyre te
vendosur: "Dil prej tij!" (uhruxh minhu); ose ai mund ta therrase fuqine e emrit te All-
llahut mbi te duke i thene keto fjale: "Me emrin e All-llahut, dil prej tij!" (Bismillah uhruxh
minhu); ose duke thene: "Nuk ka force ose vullnet pervec me All-llahun". (la havle ve la
kuvvete illia billah). Ne hadithe eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, e kishte zakon t'i ndillte keta shpirtra duke u thene: "Dil prej tij, o armik i All-llahut.
Une jam i Derguari i All-llahut dhe te urdheroj te dalesh!"
Tek shejhu im kam pare me syte e mi kur ai e dergoi njerin per te folur me exhinin e huaj
qe e kishte zene nje person te ketille, kurse shejhu im i tha: "Shejhu te thote te dalesh prej
tij, sepse nuk te lejohet te mbetesh ashtu", dhe pacienti me epilepsi u zgjua menjehere
nga goditja epileptike. Nje i derguar i ketille mund ta therrase gjithashtu exhinin e huaj
vetvetiu duke i dhene urdher qe ta liroje viktimen e vet. Ndonjehere nje exhin i tille mund
te jete shejtani i ikur (marid), i cili do te dale nga pacienti vetem atehere kur eshte i
detyruar te beje dicka te tille. Megjithate, kur pacienti zgjohet nga goditja epileptike, ai do
te duhej te ndiente dhembje nga nje denim i ketille. Kemi deshmi ne nje ekzorcizem te tille,
si edhe shume vellezer tane te tjere qe jane sheruar shume here. Shume here shejhu yne i
lexonte pacientit ne vesh versete nga Kur'ani. Si per shembull:
"A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do te ktheheni ju te Ne?" (El Mu'minune,
115)
Njehere shejhu, kur po e thoshte kete verset, e zgjati rrokjen e fundit "...uuun" derisa
exhini i huaj i keq ia ktheu pergjigjen, nepermjet zerit te viktimes, duke thene: "Vertet!"
Menjehere shejhu yne e rroku kallamin qe e mbante afer vetes dhe e goditit pacientin disa
here, duke i rene fuqishem ne venat e pasme nga te dy anet e qafes. Njerezit qe e pane
kete veprim menduan se personi me siguri do te vdese nga keto te rena te fuqishme.
Njehere gjate nje ekzorcizmi te ketille, exhini klithi me ze te larte dhe tha: "Por, une e
dua!" Shejhu iu pergjigj: "Ai nuk te do ty!" Pastaj exhini tha: "Dua ta kryeje haxhin me
te!" Shejhu ia ktheu: "Ai nuk deshiron ta kryeje haxhin me ty! Pastaj exhini u pajtua dhe
tha: "Do ta liroje per shkakun tend!" Shejhu u pergjigj: "Jo, jo per shkakun tim, por per
nenshtrimin ndaj urdhrit te All-llahut dhe te te Derguarit te Tij, , salaAllahu alejhi we
selem!" Pastaj exhini pranoi: "Atehere do ta liroje menjehere". Pacientit menjehere iu
kthye vetedija dhe dukej sikur nje barre e rende ra nga supet e tij dhe qendroi ulur me
shikimin pyetes, dhe tha: "ka me solli prane shejhut te nderuar?" Njerezit pyeten: "A te
dhemb trupi nga te renat e fuqishme?" Njeriu pyeti: "Per cfare te renash me pyesni? Pse
shejhu i nderuar do te me rrahte mua? Nuk kam bere asgje qe do te kerkonte denimin
tim". Ne te vertete pas nje hetimi te gjithanshem dhe pyetjesh te shumta, doli se njeriu
nuk kishte qene plotesisht i vetedijshem per ate qe i kishte ndodhur.
Ndonjehere shejhu lexonte versetin qe flet per fronin e All-llahut (ajetu-l-kursijj):
"All-llahu eshte nje, nuk ka zot tjeter pervec Atij. Ai eshte mbikeqyres i perhershem dhe i
perjetshem. Ate nuk e kap as kotje as gjume, gjithcka ka ne qiej dhe ne toke eshte vetem e
Tij. Kush mund te ndermjetesoje tek Ai, pos me lejen e Tij, e di te tashmen qe eshte prane
tyre dhe te ardhmen, nga ajo qe Ai di, tjeret dine vetem aq sa Ai ka deshiruar. Kursija e Tij
(dija-sundimi) perfshine qiejt dhe token, kujdesi i tij ndaj te dyjave, nuk i vjen rende, Ai
eshte me i larti, me i madhi". (El Bekare, 255)
Ai e kishte zakon gjithashtu te porosiste qe pacienti dhe personi qe e sheron ta lexonte
shpesh kete verset, pervec verseteve te tjera dhe te formulave te lutjes se te Derguarit per
mbrojtje kunder sulmeve te shpirtrave te keqij, sic eshte per shembull kaptina 113 dhe 114
e Kur'anit (El-Muavezetejn). Pergjithesisht, kjo lloj epilepsie, dhe pakontestueshmeria e nje
trajtimi te ketille, mund te kontestohet vetem nga nje person i paafte, qe ka mangesi
diturie, mencurie dhe diturie te vertete
Ne anen tjeter, shpirtrat e keqij dhe te papaster (josubstanciale) me se shumti i sulmojne
njerezit e dobet, te cilet kane pak ose nuk kane aspak besim, zemrat e te cileve jane te
mbrapshta dhe gjuhet e te cileve nuk e kane thene kurre te verteten, nuk e kane lexuar
kurre Kur'anin ose ndonje lutje (dua), ose lutje te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, kunder pranise se ketyre sulmuesve te mbrapshte. Prandaj, ndonjehere,
kur shpirti i keq endacak dhe i terbuar gjen personin me frymezim te mbrapshte, te
pafuqishem dhe te paarmatosur, ose personin e zhveshur, ai e ve kontrollin mbi te, e
shfrytezon trupin e tij si vendqendrim te vetin dhe i kontrollon veprimet e tij. Ne te vertete
nese ka mundesi qe te zbulohet vetedija e shumices se njerezve ose te hiqet veli i tyre dhe
te mund te shikojme nen lekuren e tyre, me siguri do te verejme se jane te nenshtrueshem
ndaj ketyre shpirtrave te keqij ne njerin apo ne nivelin tjeter. Keta lloj shpirtra do t'i lidhin
me litaret e vet, do t'i manipulojne ata dhe do t'i orientojne sic duan vete. Kur nje person i
tille refuzon te jete i degjueshem, ai vuan shpesh nga sulme te fuqishme epileptike deri kur
te pranoje te nenshtrohet ndaj ketyre kerkesave te mbrapshta. Shtegdalje e vetme nga kjo
lloj epilepsie eshte diagnostifikimi i drejte i semundjes dhe ndarja ndermjet dy kundershtive
dhe vetem atehere, me urdhrin e All-llahut, individi do te kuptoje se ka qene viktime e
pushtuar (masru) e ketyre shpirtrave te keqij persekutues.
Ilaci kryesor i nje gjendjeje te tille epileptike (sara) eshte rehabilitimi i shendetit shpirteror
dhe rilindja e fese. Ky ilac duhet te filloje te veproje ne kete menyre: se pari duke u cliruar
nga shpirtra te ketille mberthyes; rehabilitim duke u shoqeruar me njerez te drejte; duke u
bere te ndergjegjshem per ekzistimin e vepres hyjnore; duke iu nenshtruar urdhrave
hyjnore. Ky eshte gjithashtu ilac parandalues, i cili eshte mbeshtetur ne arsye (akl), i lidhur
me fene e vertete (iman). Individi njekohesisht duhet ta dije se ajo qe e sjelle i Derguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, eshte e vertete; se Xhenneti dhe Xhehennemi jane te
vertete; se vdekja eshte e vertete; se dhenia e llogarise ne varr (kabur) eshte e vertete; se
ringjallja eshte e vertete dhe se Dita e gjyqit eshte e vertete. Njehere i cliruar dhe i nxjerre
nga nje pushtim i pazakonshem i jetes private, individi duhet te veshtroje me kujdes boten
dhe te mendoje mbi peripecite e kesaj bote, te ndjeke paralajmerimet e All-llahut, te
mendoje per hallet e te tjereve, per kufijte sekret dhe te drejte te fatit dhe per goditjet e
panderprera nga fatkeqesite derisa pjesa me e madhe e njerezve eshte mpire dhe nuk eshte
e vetedijshme per shkakun. Cfare denimi!
Ne te vertete kur jeta laike behet mase, dhe sikurse dora e fatit qe te godet fort, shumica e
njerezve verbohet dhe i sheh fatkeqesite si karakter te pergjithshem. Ata nuk e njohin
semundjen e vet, as semundjet e te tjereve. Me tej, per shkak te shumesise dhe shkalleve
te gjendjeve epileptike, perpos destruksionit masiv dhe shtrirjes me vone te epidemise, do
te kete mohim te vazhdueshem, ndersa njerez te infektuar ne kete menyre do t'i kthejne
syte e tyre prapa dhe nuk do ta njohin as viktimen, as sulmuesin. Kryesisht, ne mendjet e
tyre jostabile, cdo cast i kenaqesise vetjake eshte nga ana tjeter e harreses, pa marre
parasysh cmimin dhe pa marre parasysh kush vuan per kete, kurse ne mendjet e tyre do te
zhvillohet menyra e re e te menduarit. Nga ana tjeter, vetem nese deshiron All-llahu i
gjithefuqishem, Ai do ta zgjoje nga gjumi vetedijen e robit te vet. Nje person i ketille do te
shohe djathtas e majtas dhe do te kuptoje se shumica e njerezve ne bote eshte e goditur
nga verberia dhe nga gjendjet kronike epileptike, se eshte e pakujdesshme per vleren e vet
dhe per shkallen e sulmeve te tyre. Disa nga sulmet e tyre te ashpra jane me te mprehta se
te tjerat. Disa duken te arsyeshem per nje cast, ndersa ne castin tjeter jane te marre. Kur
nje person i ketille zgjohet pas nje sulmi te ashper, ai vepron normalisht dhe eshte i
dobishem, ndersa kur te sulmohet perseri, ate e pengojne idiotesi mekatare te
parendesishme dhe veteshkaterruese! Perseri shtrohet pyetja:
"A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do te ktheheni ju te Ne?" (El Mu'minune,
115)

Sherimi i sekrecioneve te prishura te trupit


Sa i perket parregullsive psikosomatike ose kalbezimit te sekrecioneve primare te trupit
(ahlat), individi duhet te dije se kjo semundje i ngulfat pjeserisht funksionet e sistemit
nervor dhe i dobeson levizjet e natyrshme e te vullnetshme. Kjo gjithashtu eshte e njohur si
epilepsi psikosomatike. Ajo shfaqet ne rritjen jonormale te sasise se fluideve (likuorit
cerebrospinal) ne kafke, te njohur gjithashtu si hydrocephalia, duke e bere te mundshme
pjekjen e mukusit te dendur ngjites, i cili shkakton enjtjen e membranes se kokes
(delirium), bllokaden e pjeserishme te cerebrumit (muhl " truri i madh), ndersa ndonjehere
shkakton rritjen dhe demtimin e kokes. Kjo gjithashtu pengon reflekset natyrore dhe
ndjenjen, si dhe prodhon nje lloj epilepsie qe njihet me emrin epilepsia mioklonike.
Simptomat e tjere jane: kapslleku i shkaktuar nga akumulimi i gazrave; dendesimi dhe
prishja e ajrit ne trup; zhvillimi i avullimeve te pakendshme qe shkaktojne mungesen e
baraspeshimit dhe pamundesine per te qendruar drejt; depertimi i sekrecionit ne tru ose
simptoma te tjera te mprehta, pervec shenjave te tjera te demtimit te sistemit nervor
qendror dhe mungeses se baraspeshimit te sekrecionit si sekrecione te gjakut.48 Kur sulmi
epileptik shkaktohet nga sulmi i brendshem i papritur dhe i ashper, atehere ai shkakton
kontraktimin e trurit qe ndiqet nga tkurrja e menjehershme e ekstremiteteve qe ndiqet me
ngerce, qe e bejne te paafte personin te ngritet vete dhe si pasoje e kesaj ai do te rrezohet
dhe ndonjehere do te nxjerre shkume nga goja. Ky rast konsiderohet i mprehte, sidomos
kur ndiqet nga dhembje te mprehta. Ne kete shkalle, kjo semundje eshte trajtuar si kronike
per shkak te ashpersise se saj, kohezgjatjes dhe veshtiresise se sherimit. Kjo eshte e verete
atehere kur personi qe vuan nga epilepsia i kalon te 25 vjetet me semundjen qe e godet
trurin e tij, fijet dhe qelizat nervore. Hipokrati nga Kosi (460-377 para e.s.) kete lloj te
epilepsise e quan "kronike, e cila nuk reagon aspak ne ilace deri ne vdekje". Kur e dime
kete, individi do ta kuptoje rastin e permendur me siper te gruas e cila kishte shkuar tek i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe i kishte thene: "Vuaj nga sulmet
epileptike..." Duke e njohur gjendjen e saj, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, i kishte ofruar te zgjedhe ndermjet sherimit te pritshem me ane te lutjeve dhe
pritjes se sigurt te Xhennetit te premtuar nese ajo do te kishte durim per semundjen e vet.
Gruaja kishte zgjedhur durimin, kurse i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
ishte lutur qe thjeshtesia e saj te shperblehet. Udhezimi i dyte i te Derguarit te All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, qe thote se kur semundja eshte kronike ndonjehere lejohet te
hiqet dore nga trajtimi mjekesor dhe te lutet per dashamiresine e All-llahut per te sheruar
semundjen e vertete te shpirtit. Ne te vertete fuqise sheruese te All-llahut nuk i duhet te
argumentoje veprimin, sepse Ai eshte krijues dhe levizes i semundjes dhe i ilacit te saj. E
kemi provuar, ashtu sic kane bere edhe shume njerez te tjere, ilacin e lutjeve te verteta per
ate qe eshte shenuar si "semundje e pasherueshme", dhe me ane te shpirtmadhesise se
Tij e kemi arritur qellimin e permiresimit. Mjeket e mencur tanime e dallojne fenomenin
fuqise psikologjike te sherimit dhe ndonjehere e dallojne veprimin e tyre ne sherimin e
gjendjeve kronike. Nga ana tjeter, graden e mjekut nuk e demton asgje me shume se
mendimi i mjekeve laike, nga te cilet shumica jane kryesisht egocentrike, ndersa
ndermarrjet e te cilet jane veteshkaterruese.


KAPITULLI IX

Sherimi i ishiasit
Pezmatimi i nervus ischiadicus

Ibn Maxhxhe ka shenuar ne librin e vet te haditheve Sunen Ibn Maxhxhe transmetimin e
imam Muhammed ibn Sirinit, i cili e ka shenuar hadithin qe e ka treguar imam Enesi bin
Maliku se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Ishiasi mund te
sherohet duke shkrire yndyren e bishtit (ilja " yndyra e bishtit) te deles arabe, duke e
ndare ne tre pjese te barabarta, dhe duke e pire ne lukth te zbrazet.49
Nervi ishiatik, i njohur ne gjuhen arabe si irkun-nisa, eshte nerv i gjate qe kalon nga vendi i
rajonit te nyjes se kerdhokulles (ischium), e cila eshte me e poshtmja nga te tre seksionet e
kocit te kerdhokulles, kurse zgjatet nga pjesa e fundit e kofshes deri poshte ne thember.
Pezmatimi i nervit ishiatik mund te shkaktohet nga lendimi ose shtypja dhe vepron mbi
nervat perreth duke shkaktuar dhembje therese. Vuajtja nga ishiasi per nje kohe te gjate
mund ta perhape dhembjen nga rajoni i kerdhokulles neper kercir (tibia) ndermjet gjurit
poshte deri te nyelli i kembes. Simptomat e tjere percjelles qe e zgjasin semundjenr nje
kohe perfshijne humbjen e peshes trupore dhe dobesimin ose atrofine e kerdhokulles.
Hadithi i permendur me siper ka dy kuptime themelore: gjuhesore dhe mjekesore. Sa i
perket kuptimit gjuhesor, nassa ne arabisht tregon nervin ishiatik ( nervus ischiadicus) se
bashku me dhembjen e vecante therese qe e ben te paafte personin, e percjell dhe e
shkakton, saqe pacienti harron gjithcka tjeter vec tij. Sa i perket kuptimit mjekesor, ishiasi
eshte pezmatim i ketij nervi dhe i nervave fqinje qe shkakton dhembje goditese deri poshte
ne nyellin e kembes. Sulmet jane te herepashershme dhe ndonjehere zgjasin shume, kurse
vuajtjet e pacientit mund te zgjasin edhe disa muaj. Dhembja zakonisht perseritet naten ne
te njejten kohe.
Sic eshte shpjeguar ne kapitujt e mesiperm, hadithet e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, ndahen ne dy lloje: te pergjithshem dhe specifike. Sa i perket haditheve te
pergjithshem, ata duhet te kuptohen ne raport me kohen, personin dhe gjendjen. Lloji i
dyte, ata specifike, dhe ne kete rast nje hadith i tille ka te beje me sherimin e ishiasit te
beduineve arabe dhe te njerezve te vendeve perreth, per te cilet ky trajtim eshte me i miri
per shkak te kohes dhe vendit. Nese shkaktari i kesaj frakture te legenit, dislokimi i
kerdhokulles, pezmatim i lehte artritik ose levizjet e tjera qe bejne shtypje mbi nervin
ishiatik, kjo lloj semundjeje shkakton tharjen ose mungesen e ekuilibrit te lageshtise (
d.m.th. zhvillimin e substances ngjitese koagulabile), qe shkakton nxehtesi, enjtje dhe
humbje te funksionit. Ne rastin tjeter te mungeses se baraspeshes se lageshtise, nje
substance e tille mund te trajtohet nepermjet hapjes se punes se zorreve, nepermjet
perdorimit te nje yndyre te shkrire, e cila, pervec te tjerash, ka veti te pjekjes dhe te
laksativit.
Kur ushqimi i kafsheve permban ne vete bime te nxehta, sic eshte per shembull
Caulophyum thalictroides, rrenje te bimes te familjes mersine, pelin dhe selvi, vetite
mjekesore te ketyre bimeve behen pjese e mishit dhe e yndyres se kafsheve. Individi mund
t'i perdore keto bime si bime mjekuese ose mund te perdore yndyren e perfituar nga
perzierja e ketyre vajrave duke e lyer gjithe gjatesine e nervit ishiatik ose te vihen
kompresa te ngrohta.
Pra, sic kemi thene ne kreret e mesiperm, semundjet e njerezve qe perdorin ushqime te
thjeshta sherohen kryesisht me ilace te thjeshta, ndersa semundjet e njerezve qe perdorin
ushqime te zgjedhura dhe me te llojllojshme kerkojne trajtim me ilace me te llojllojshme.
Megjithate, te gjithe mjeket pajtohen qe vetem atehere kur ushqimi natyror nuk mund te
siguroje ilacin e nevojshem, mund te pershkruhet per te perdorur ndonje ilac, por individi
mund te marre ndonje ilac me te komplikuar, vetem kur ilaci i thjeshte nuk eshte i
suksesshem


KAPITULLI X

Gjendjet me thatesire dhe nevoja natyrore per baraspeshimin e tyre

Imam Et-Termidhiu ka shenuar ne permbledhjen e vet me hadithe Xhami, si dhe imam Ibn
Maxhxhe ne Sunen e tij, qe i ka treguar Esme bint Umej se i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, duke u pergjigjur ne nje pyetje te tij, ka thene: "ka perdor
per pastrimin e zorreve?" Ajo eshte pergjigjur: "E perdor euforbine50 si zbutes dhe
laksativ". Ai ia ktheu pergjigjen: "Kjo eshte teper e nxehte dhe e forte. Une vete i perdor
vetem farat e sanes".51 Ibn Maxhxhe ka thene gjithashtu ne Sunen se Abdullah bin
Harami e kishte degjuar pergjigjen e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i
cili, po ne kete pyetje, eshte pergjigjur: "E perdor sanen dhe qimnon52 (ose farat e
anisit)".
Esmeja e pyeti te Derguarin lidhur me perdorimin e laksativit natyror me qellim qe ai ta
ndihmoje per ta njohur nje stimulues me te mire per pastrimin natyror te jashteqitjes me
bime qe nuk jane te demshme per trupin e saj. Perdorimi i laksativit natyror per clirimin e
zorreve dhe shpengimi i kapsllekut tregon se perdorimi i laksativeve te forte mund t'i
shkaktoje trupit me shume dem se dobi. Ne te vertete kapslleku shkakton thatesine e
konstitucioneve53 dhe mbylljen e zorreve dhe do te duhej te trajtohet me te kunderten e
vet. Laksativi ne arabisht eshte quajtur mashi, qe do te thote ecje, levizje ose funksionim.
Kjo per shkak se perdoruesi perpiqet qe t'i nxjerre shpejt e shpejt produktet e panevojshme
te tretjes dhe fekalet e tjera. Korja e bimeve te familjes se qumshtores (euphorbiaceae),54
e sidomos llojet indiane, duke perfshire edhe Euphorbi antiquorum, eshte perdorur qe ne
kohe te lashta per sherimin e shpretkes dhe edemit. Megjithate, vetite laksative te saj
zakonisht perdoren edhe sot si purgativ ne veterinari. Kjo eshte bime e eger e nxehte dhe e
thate ne shkalle te ngurte dhe shumica e mjekeve e preferojne evitimin e perdorimit te saj
per shkak te reaksionit kimik kaustik qe e shkakton ne trup.55
Gjithcka qe lidhet me sanen, me e mira eshte sana e bute, qe eshte bime e sigurt. Gjethet e
kesaj sane veprojne si laksativ i lehte, kurse ajo konsiderohet e nxehte dhe e thate ne
shkalle te pare. Dobite e tjera prej saj jane pastrimi i vrerit te verdhe dhe te zi, por eshte
perdorur edhe per sherimin e angines se zemres (angina pectoris), verdhezes se zeze,
hepatitisit, herpes simplexit, carjes se lekures, migrenes se kokes, kunder renies se flokeve,
kunder morrave, pucrrave dhe kruarjes se lekures, epilepsise dhe per shtendosjen e tonusit
te muskujve.
Edhe sot e kesaj dite ne mjekesi perdoret sana (folium senae) si laksativ i shkelqyer ne
forme te cajeve qe shiten ne barnatore.

Receta:

Me mire eshte te zihen gjethet e sanes se bute (Cassia angustifolia) dhe te pihet uji i tyre,
sesa te pihet si pluhur. Si tretesire, mund te merret deri ne 3 drame56, kurse si pluhur
mund te perdoret deri ne 5 drame. Gjethet e ziera te sanes se bute mund te perzihen me
gjethet e embla te manushaqes dhe me rrush te kuq te thate pa fara. Imam El Razi
pershkruante sanen dhe marane mjekesore (Fumus terrae) si purgativ per te nxjerre jashte
kalbezimet ne sekrecionet primare te trupit. Per kete trajtim ai ka pershkruar gjithashtu te
perdoren 4 deri 7 drame sane.
Laksativet e tjere sekondare perfshijne qimnen, farat e anisit, rozmarinen, temjanin, anisin
(Foeniculum officinale), i cili eshte perdorur edhe si diuretik dhe ne sherimin e ngerceve,
kurse varesia nga anisi rrit instinktin seksual, ndersa teprimi i marredhenieve seksuale
mund te shkaktoje te thatin. Mjeket kane preferuar gjithashtu te perdoret nje luge anis
tokesor i perzier me anis ose me nje nga farat e permendura, me gjalpe dhe mjalte si
laksative te lehte natyrore.


KAPITULLI XI

Veshja e rrobave prej mendafshi per sherimin e kromes

Ne Dy sahiha (te Muslimit dhe te Buhariut), Katade ka shenuar hadithin qe e ka
transmetuar Enes bin Maliku, ne te cilin i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i
dha leje Abdurrahman bin Avfit dhe Zubejr bin el-Avvamut qe te veshin rroba mendafshi per
shkak te shqetesimit serioz te lekures nga e cila kane vuajtur. Ne transmetimin tjeter,
Abdurrahman bin Avf dhe Zubejr bin el-Avvam (All-llahu qofte i kenaqur me ta!) i qene
ankuar te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, per shqetesimin ne lekure per
shkak te morrave, kurse ai ua lejoi te veshin kemisha te mendafshta.57
Kur meshkujt veshin rroba te mendafshta, me ate rast ata i vene ne jete dy detyrime
themelore: i pari eshte kanunor (fikh), ndersa i dyti mjekesor. Sa i perket detyrimit
kanunor, eshte e kuptueshme dhe e qarte per te gjithe myslimanet se veshja e rrobave te
mendafshta u lejohet femrave e jo meshkujve, pervec ne raste teper te domosdoshme, si
per shembull kur ben mot teper i ftohte dhe kur nuk kane cka te veshin ose per shkaqe
mjekesore, kur individi mund te vesh rroba te medafshta per te kontrolluar ngacmimin
teper te theksuar te lekures te shkaktuar nga kroma, morrat, zgjebja etj. Ky trajtim eshte
pershkruar gjithashtu nga imam Ahmed ibn Hanbeli dhe imam Shafiu, te cilet pajtohen rreth
lejimit te sherimit per qellime mjekesore me ate qe eshte e ndaluar, edhe pse ne kete rast
imam Maliku e ndalon perdorimin e tij, duke e arsyetuar me faktin se te gjitha rastet e
perdorimit jane percaktuar nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Lidhur me
kete eshte shenuar ne hadithet sahih se dikush e kishte pyetur te Derguarin e All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, per veren, kurse ai ishte pergjigjur: "Vera nuk eshte ilac".
Sa i perket detyrimit per nevoja mjekesore, mendafshi eshte fije e prodhuar me ane te
krimbave te mendafshit (veme e familjes Bombicidae) qe krijojne fshikat e tyre. Peri i
mendafshte me vone eshte perfituar nga fshikat e kultivuara per ta krijuar fijen e fabrikuar
qe eshte perdorur per rroba. Peri i mendafshte eshte fije e kultivuar dhe ka shume dobi
mjekesore: forcon zemren, eshte klasifikuar si stimulant, shquhet si ilac kunder
melankolise, si ilac kunder mosmbajtjes se vrerit te zi dhe komplikimeve te tij, permireson
te paret kur perdoret si pluhur per sy. Mendafshi ka shkallen me te larte te nxehtesise dhe
thatesise, edhe pse disa mjeke e klasifikojne si teper te nxehte dhe te lagesht. Sa i perket
demtimit afatgjate, studiuesit kane sugjeruar se kur mashkulli vesh mendafsh per nje kohe
te gjate, ai prodhon reaksion kimik ose retardim bashkevepruese brenda - (intra-)
molekular, qe jane rezultat i struktures hapesinore te molekulave te mashkulli, pervec
parregullsive te tjera fiziologjike qe ndikojne ne menyre te demshme ne ndryshimin e
spermatides ne spermatozoidin e spermes mashkullore.
Po kjo ndalese vlen edhe per mbajtjen e arit ose perdorimin e tij per meshkuj, pervec per
qellime mjekesore. Ari eshte njesoj i ekuilibruar. Edhe ky e forcon zemren, permban nje
nxehtesi te kendshme dhe e lehteson enjtjen. Pra, ndalimi kunder mbajtjes se mendafshit
dhe arit per meshkujt pajtohet mjaft me reaksionin negativ kimik dhe retardimin e
veprimeve reciproke indtra- dhe brendamolekulare, si rezultat i struktures hapesinore qe
ata e prodhojne tek mashkulli dhe, me tej, demi i tyre eshte me i madh se dobia. Prandaj,
ne kohen kur mencuria e te Derguarit te All-llahut (hadithi) eshte kuptuar gabimisht per
shkak te mungeses se diturise dhe familjaritetit, per ate qe deshiron te kete dobi nga keto
udhezime, individi duhet t'i pranoje ato pa kushte dhe te perpiqet per ate qe nje kohe e
tille, sic eshte koha e perparesise se diturise se njeriut, kurse All-llahu i gjithefuqishem lejon
hyrje ne mencurine e Tij te pakufishme dhe ua shpall disa kureshtareve qe i ka krijuar Ai
vete.

Klasifikimi i llojeve te rrobave

Imam Razi shpjegon se "mendafshi (harir; ibrisam) eshte me i nxehte se liri dhe me i ftohte
se pambuku". Ne baze te kesaj qe thote ai, "veshja e rrobave te mendafshta e permireson
shendetin e lekures, kurse veshja e rrobave te ashpra e thane lekuren, shkakton humbjen e
indit nenlekuror dhe peshen e trupit, dhe perkundrazi". Sa i perket imam Ibn Kajjim el-
Xhevzit, ai e klasifikon veshjen ne tri kategori: materialet per rroba qe e nxejne trupin dhe
leshojne nxehtesi; materialet qe e nxejne trupin, por nuk leshojne nxehtesi, dhe materialet
qe as nuk e nxejne trupin, as nuk leshojne nxehtesi. Nuk ekziston ndonje fabrike e tille qe
prodhon rroba te nxehta e qe nuk e nxejne trupin. Rrobat e bera me fije leshi, me fije
flokesh apo me lekure (vvabar) e nxejne trupin dhe prodhojne nxehtesi, kurse rrobat e
punuara prej liri dhe pambuku e nxejne trupin, por nuk prodhojne nxehtesi, kurse
mendafshi eshte me i bute dhe me i ftohte se pambuku. Si pambuku, edhe mendafshi nuk
prodhon nxehtesi, eshte material i lehte dhe ka me pak aftesi per te shkaterruar substancat
nga te cilat duhet te pastrohet trupi qe ndodhet nen ndikimin e nxehtesise. Cilido qofte
materiali qe vishet, me baze te lemuar, te bute dhe shkelqyese, dhe qe e ruan ftohtesine,
eshte me i pershtatshem per vise te nxehta. Mendafshin nuk e ben baza e ashper, prandaj
perdoret per sherimin e kromes, kurse nje pezmatim i tille i lekures eshte perkeqesuar nga
nxehtesia dhe thatesia. Pra, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ia ka dhene
lejen Abdurrahman bin Avfit dhe Zubejr bin Avvamit qe te mbajne kemisha te mendafshta
ne menyre qe te ndihmoje per sherimin e tyre. Me tej, materiali i bere nga mendafshi
natyror krijon nje mjedis qe eshte i kundert me mjedisin e morrave, prandaj edhe mund te
ndihmoje ne eleminimin e tyre.
Lidhur me kete teme, ne sahih hadith eshte shenuar se Ebu Musa el-Esharij (All-llahu qofte i
kenaqur me te!) ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:
"All-llahu ua ka ndaluar meshkujve qe jane pasues te mi te veshin rroba te mendafshta ose
te punuara prej ari, kurse ua ka lejuar grave".58 Ne hadithin tjeter qe eshte transemtuar
ne Sahihul-Buhari, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar veshjen e
rrobave te mendafshta, prej brokati ose prej ari, ose ulen mbi to, dhe ka shtuar: "Kjo per
ata eshte ne kete bote, ndersa per ju ne boten e ardhshme".59



KAPITULLI XII

Pleuritis (pezmatimi i pleures, i pelhures se mushkerive)

Imam Tirmidhiu ne permbledhjen e vet me hadithe, me titull Xhami', ka shenuar se Zejd bin
el-Arkam e ka cituar te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, se ka thene:
"Sheroni pleuren me gjethe te alojes indiane60 dhe me vaj". Ka dy lloje pleuriti (zatul
xhenb): i vertete dhe i genjeshtert. Pleuriti i verete eshte pezmatim i rende i membranes qe
ndodhet nga ana e brendshme e kafazit te kraharorit (lat. costa,-ae; brinje, arabisht xhanb:
ana) dhe i rrethon mushkerite, duke shkaktuar enjtjen e pleures. Shpesh ndiqet nga tajitja
e lengut ne zbrazetiren e kafazit te kraharorit, ndersa pleuriti i genjeshtert, i cili gjithashtu
karakterizohet me veshtiresi ne frymemarrje qe ndiqet nga dhembje te pleures, edhe pse
shkaktohet nga pengimi i zbrazjes se gazrave te demshem e te rende ndermjet membranes
dhe rreth aneve, kurse dhembja e tij mund te zevendesohet me dhembjen e pleuritit ose
me enjtjen e anes se brendshme te pleures (diaphragmitis). Dallimi ndermjet ketyre dy
llojeve te dhembjeve eshte se ne rastin e pleuritit te genjeshtert, dhembja ndonjehere eshte
konstante, ndersa tek pleuriti i vertete dhembja vjen si e papritur, e rende, e ashper dhe
percillet me ethe. Mjeku i madh islam Ibn Sina, ne librin e vet Ligjet e mjekesise (Kanun fi
tibb), e pershkruan kete semundje si pezmatim qe e sulmon skajin membranoz, brinjet,
muskujt e gjoksit dhe rrethinen e mushkerive, qe ne arabisht njihet si shevsa61 dhe
birsam62. Ka shume simptoma te papercaktuara te dhembjes se pleures dhe, shume here,
shumica e tyre jane quajtur gabimisht pleurit per shkak te rrenjes se fjales pleura (brinje,
ane). Per kete arsye Hipokriti ka propozuar qe ata qe kane dhembje ne brinje mund te kene
dobi nese bejne dush me uje te ngrohte. Mjeke te tjere e kane diagnostikuar pleuritin si te
gjitha komplikacionet qe shkaktohen nga mungesa e ekuilibrit te sekrecioneve te trupit, qe
ndiqen ose jo nga pezmatimi i brinjeve, temperatura e larte, skuqja e fytyres, etja, dhembja
dhe djersitja. Simptomat e pleuritit te vertete jane temperatura e larte, kolla, gjendja e
rende astmatike, parregullsia e pulsit dhe veshtiresi ne frymemarrje.
Prandaj, hadithi i cituar ketu nuk lidhet me pleuritin e vertete, por me pleuritin e
genjeshtert, qe eshte shkaktuar nga bllokimi i gazrave rreth gjoksit. Ne kete rast, levorja e
drurit te alojes, e shtypur si pluhur dhe e perzier me nje vaj te lehte bimesh, vihet anash.
Nje perzierje e tille mund te merret gjithashtu edhe nga goja per te ndihmuar nxjerrjen e
gazrave te tjere te bllokuar dhe per ta lehtesuar punen e zorreve.
Druri i alojes eshte i nxehte, i thate dhe konstipirues (obstipatik). Kjo veti e tij do te
ndihmoje gjithashtu ne rregullimin e punes se zorreve duke hapur vrima per te nxjerre
gazrat e demshem te bllokuar dhe do te pengoje kalimin e lageshtise. Eshte thene
gjithashtu se ky lloj druri i ben mire trurit dhe mund ta permiresoje lehte gjendjen e
individit te semure nga pleuriti i vertete, te shkaktuar nga mungesa e ekuilibrit ndermjet
sekrecioneve, e sidomos kur simptomat jane te dobeta " All-llahu e di me se miri.
Ne hadithet sahih eshte shenuar se i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, ne
prag te transferimit (ahiret), ka qendruar ne shtepine e Memunes (Zoti qofte i kenaqur me
te!), kur u semure papritmas. Kohe pas kohe, dhe kur e ndiente veten me mire, shkonte
dhe i printe xhematit ne namaz. Kur u perkeqesua semundja e tij, porositi qe xhemaatit t'i
prije Ebu Bekri. Njehere, gjate kohes kur kishte dhembje te kohepaskohshme, grate e tij,
xhaxhai Abbasi, Ummu el-Fadl bint el-Haris dhe Esma bint Umejs u mblodhen rreth tij dhe
ne konfuzion vendosen t'ia jepnin ilacin duke ia dhene nga goja. Kur e kuptoi qellimin e
tyre, i Derguari, salaAllahu alejhi we selem, pyeti: "Kush ma beri kete? Kjo mund te jete
vetem veper e grave qe kane ardhur ketu", dhe beri me dore ne drejtim te Abesinise. Ne
te vertete ate e kishte bere Ummu Selema dhe Esma. Pastaj grate thane: "O i Derguar i All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, u frikesuam se mund te jesh semure nga pleuriti!" Ai,
salaAllahu alejhi we selem, kishte vazhduar t'i pyeste edhe me tej: "Pluhuri i alojes indiane
dhe i kamales63 i perzier me nje vaj te lehte". I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, u pergjigj: "All-llahu nuk do te me denonte kurre me ate semundje". Pastaj shtoi:
"Kerkoj qe me tej te mos qendroni ketu, pervec xhaxhait tim (dajes) Abbasit, i cili nuk qe
pajtuar me ate trajtim". Me vone, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
kerkoi me njerezi qe te kaloje ne dhomat e Aishese, Zoti qofte i kenaqur me te.64


KAPITULLI XIII

Sherimi i dhembjes se kokes dhe i migrenes

Ne permbledhjen e vet me hadithe, imam Ibn Maxhxhe e ka cituar hadithin ne te cilin i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte vene kena ne koke, sepse i dhembte
shume koka, dhe tha: "Me vullnetin e All-llahut, kjo do te ndihmoje.65 Megjthese ka disa
ceshtje lidhur me saktesine e vargut te transmetuesve te hadithit te cituar, prapeseprape,
me vullnetin e All-llahut, me poshte do ta arsyetojme duke treguar disa nga dobite e kenase
per sherimin e dhembjes se kokes.
Dhembja e pergjithshme e kokes shkaktohet nga mungesa e ekuilibrit ne kombinimin e
kater sekrecioneve themelore te trupit, qe eshte crregullim i sekrecioneve te trupit qe ndjek
pothuajse cdo semundje. Dhembja tipike e kokes (suda) mund te jete e madhe dhe e
pjeserishme. Kur eshte periodike dhe e kufizuar ne njeren ane te kokes, eshte quajtur
migrene ose hemikrani (shakika), ndersa kur e perfshin krejt koken eshte quajtur bajda,
havsa (arabisht) ose helmete, me qellim qe te krahasohet me shtrirjen e dhembjes ne tere
koken sikurse helmeta qe e mbulon krejt koken. Kur dhembja e godet anen e pasme te
kokes, quhet cefalgji, kurse ekzistojne shume lloje te dhembjes se kokes dhe po aq
shkaktare.
Thene pergjithesisht, dhembja e kokes eshte pasoje e inflamacionit te cipave te trurit (lat.
meningitis) per shkak te akumulimit te avujve qe duan te dalin jashte, por duke mos pasur
mundesi te dalin, ata shkaktojne dhembje te forte dhe intensive te kokes. Po kjo mund te
ndodhe si per shembull me rastin e zierjes ne tenxhere, kur perberesit e saj velojne dhe
kerkojne te zgjerohen. Kur avujt e tille perhapen ne koke dhe ne menyre te pakontrolluar,
ata shkaktojne rritjen e sasise se lengut ne kranium, enjtjen e membranes se kokes dhe kur
ato nuk i leshojne, shkaktojne nje lloj dhembje te kokes e cila quhet delirium (sidr). Pra,
temperatura ne koke, edhe pa enjtje, ndonjehere shkakton emocione te pakontrolluara,
shqetesime, shpirtngushtesi dhe fjali te palidhura, qe njihet si dilerium i genjeshtert.

1. Llojet e dhembjes se kokes

Ekzistojne shume lloje te dhembjes se kokes. Kater prej tyre jane shkak i crregullimit te
ekuilibrit te kater sekrecioneve themelore te trupit; lloji i peste eshte pasoje e te thatit ne
lukth. Per pasoje, i thati shkakton dhembjen e kokes nepermjet nervus vagusit, i cili e lidh
trurin dhe lukthin; lloji i gjashte eshte pasoje e gazrave te ndenjur te lukthit qe perhapen
deri ne koke; lloji i shtate eshte pasoje e rrjedhjes se gjakut nga arteria gastrike (gastrica
dextra et sinistra); lloji i tete eshte pasoje e ngrenies se tepert, dhe kur nje pjese e
ushqimit tretet dhe kalon ne zorre, ekuilibri i ushqimit qe nuk tretet shkakton dhembje koke
dhe lodhje; lloji i nente i dhembjes se kokes shfaqet si efekt shoqerues i aktit seksual per
shkak te depertimit te nxehtesise; lloji i dhjete i dhembjes se kokes eshte shkaktuar me
mjetin per vjellje ose me purgativ per shkak te depertimit te thatesise ose lageshtise ne
lukth; lloji i njembedhjete eshte pasoje e qendrimit per kohe te gjate ne diell ose ne
temperatura te larta; lloji i dymbedhjete shkaktohet nga te ftohtet dhe nga kondensimi i
avujve ne koke; lloji i trembedhjete shkaktohet nga gjumi i pakte (insomnia) ose qendrimi
zgjuar me shume ore gjate nates; lloji i katermbedhjete i dhembjes se kokes eshte pasoje e
presionit ne koke nga nje material i rende ose per shkak te lendimit te kokes; lloji i
pesembedhjete eshte pasoje e bisedes se tepert ne ate menyre qe e dobeson fuqine e
trurit; lloji i gjashtembedhjete eshte pasoje e zvogelimit te ushtrimeve fizike dhe i lodhjes
se tepert; lloji i shtatembedhjete eshte depresioni, shqetesimet emocionale dhe mendimet
lakmitare; lloji i tetembedhjete eshte pasoje e urise, me c'rast avujt ngriten deri ne koke
dhe shkaktojne dhembje; lloji i nentembedhjete eshte shkaktuar nga enjtja e mbeshtjellesit
trunor, me te cilen individit i duket sikur po i pelcet koka ose se eshte goditur me cekan;
lloji i njezet i dhembjes se kokes eshte pasoje e etheve te medha ose e nje semundjeje
teper serioze qe e ka kaluar individi. All-llahu e di me se miri.
*Simptoma me e shpeshte neurologjike eshte dhembja e kokes. Shkaktaret jane te shumte,
duke filluar nga ata psikogjen e deri te tumoret. Neurologjia regjistron keta tipa te
dhembjes se kokes:
- psikogjen,
- ndryshimet ne sy (anomalite refraktive, hipermetropia, astigmatizmi, miopia etj.),
- dhembja adontogjene,
- semurja e sinuseve paranazale,
- hipertensioni arterial,
- dhembja histaminike e kokes (sindromi i Hortonit),
- dhembja traumatike e kokes,
- dhembjet meningiale te kokes, qe per nga intensiteti jane me te fortat,
- tumoret intrakranial,
- gjakderdhja subaraknoidale,
- migrena (hemicrania),
- neuralgjia e trigeminusit,
- neuralgjia vagale etj.*

2. Shkaktari i migrenes

Migrena ose hemikrania shkaktohet edhe nga mbyllja e eneve te gjakut (embolia) ne tru, e
cila vazhdon te zhvillohet me tej apo anon andej. Nje mbyllje e ketille eshte pasoje e
dromcave te gjakut qe perhapen me ane te gjakut (qarkullimit te gjakut). Ajo mund te
shkaktohet edhe nga dominimi i sekrecioneve te trupit ose nga depertimi i te ftohtit ose i
nxehtesise ne sekrecionet e trupit (ahlat). Simptomat specifike te migrenes jane pulsi i
shpejtuar, pulsimet e kokes, dhembja e kokes me intensitet te larte, shtypja e larte e
gjakut.
*Migrena eshte nje nder format me te perhapura te dhembjes se kokes, dhe ne 50% te
rasteve keta persona jane femrat. Migrena perben 16% te dhembjeve paresore te kokes,
d.m.th. te atyre qe nuk jane shkaktuar ne prezence edhe te semundjeve te tjera.
Manifestohet me nje dhembje te forte e pulsuese, qe pergjithesisht godet vetem gjysmen e
kokes. Ka gjithashtu edhe simptoma te tjera, si: shqetesim nga drita dhe zhurmat, te
perziera e te vjella, irritueshmeri, nervozizem dhe shok emotiv.
Shumica e te semureve i takojne familjeve te te cilat shume pjesetare te saj kane dhembje
koke te njejta (herediteti). Nje hipoteze, ne baze te pervojave te deritashme te studimeve
biokimike dhe farmakologjike, migrenen e shpjegon si vijon: fillimisht, gjate
vasokonstriksionit kryhet lirimi lokal i kateholamineve, gjate hiperemise reaktive serotonina
lirohet nga trombocitet dhe i sensibilizon nociceptoret kranial, sistemin kininogjen (kinina
luan gjithashtu rol gjate vazodilatimit, paraqitet neurokinina dhe zvogelohet kininogjeni;
kinina vepron fuqishem ne receptoret e dhembjeve, te cilet me pare i ka sensibilizuar
serotonina.
Sot, pervec ilaceve antimigrene (Sandomigran, Avamigran, Migristen, Cafergot, Ditamin,
betabllokuesit, antidepresivet, magneziumi etj.) pacientit duhet shpjeguar rolin e tendosjeve
fizike e psikike dhe emocionale gjate sulmit migrenoz.*
Lidhja e kokes me dicka do ta ndale dhembjen. Ne librin e tij Mjekesia e te Derguarit, Ebu
Na'im ka thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ndonjehere vuante nga
migrena dhe kjo semundje e mbyllte nje apo dy dite ne shtepi. Ibn Abasi ka thene se i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njehere kishte mbajtur fjalim ne hutbe me
koken e lidhur me nje shirit. Ne pergjithesi lidhja e shiritit rreth kokes e zvogelon
intensitetin e migrenes (shakika) njesoj mire si edhe ne llojet e tjera te dhembjes se kokes.

3. Sherimi i dhembjes se kokes

Secili lloj i dhembjes se kokes trajtohet ne perputhje me llojin dhe shkaktarin e vet.
Ndonjehere dhembja e kokes mund te trajtohet me purgativ ose duke shkaktuar vjellje,
ndersa ndonjehere mund te trajtohet vetem me pushim, qetesi dhe rehati. Llojet e tjera
sherohen duke lidhur shiritin rreth kokes ose duke vene kompresa te ftohta e ndonjehere
edhe kompresa te nxehta, apo duke qendruar larg zhurmes dhe duke pushuar.Kuptohet, se
ne ate kohe nuk ka pasur analgjetike dhe ilace antimigrenoze qe njihen sot.
Kur eshte diagnostikuar mire shkaktari i migrenes, atehere mund te kuptohet se trajtimi qe
e ka perdorur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, sic eshte shenuar ne
hadithin e permendur me siper lidhur me venien e kenase ne koke, qe eshte ilac i
pjeserishem ose i kufizuar. Ky trajtim eshte vecanerisht efikas ne viset jashtezakonisht te
nxehta, sic eshte Gadishulli Arabik, per shembull. Kur dhembja e kokes nuk eshte shkaktuar
me ndonje materie te demshme, e cila kerkon pastrimin e zorreve, atehere lyerja e
siperfaqes se kafkes me leng te zier te kenase mund te jete e dobishme. Ne mjekimin e
dhembjes se kokes kenaja mund te vihet gjithashtu si komprese e nxehte qe behet nga
pluhuri i saj i perzier me uthull. Kjo ben qe te hiqet dhembja dhe te qetesohen nervat.
Dobite nga ky zbatim nuk jane te kufizuara vetem ne sherimin e dhembjes se kokes, dhe
kjo eshte e dobishme gati per cdo dhembje te ekstremiteteve, por do te veproje edhe ne
tonusin e muskujve. Perdorimi i kompresave te nxehta te kenase si lidhese rreth indit te
fryre per shkak te nxehtesise ose rreth indit te fryre te trupit do te qetesoje zonen e
pezmatuar. Ne Tarihu-n e Buhariut eshte thene, edhe nga Ebu Davudi ne permbledhjen e tij
te haditheve, se kur dikush i eshte ankuar te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi we
selem, per dhembje koke, ai do t'ia preferonte leshimin e gjakut ne kupezore, duke e prere
siperfaqen e lekures, ndersa kur dikush i ankohej per dhembjen e shputes, ai do t'i thoshte
te vinte kompresa me kena.66 Imam Tirmidhi ka shenuar ne permbledhjen e vet te
haditheve se Selma ummu Rafi' kishte thene: "Kurdo qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, ankohej ne lendim ose ne dhembje koke, i vendosja kena mbi vendin e
semure". 67

4. Natyra e kenase

Ne shkallen e pare kenaja eshte e ftohte, kurse ne te dyten e thate. Vetite mjekesore dhe
fitoterapeutike te drurit te kenase dhe te degeve te saj perfshijne: faktorin shkrires te
dobesise se organeve, karakteristikat e te cilit vijne nga lageshtia ekuilibruese qe e
permban. Ajo permban gjithashtu veti konstipimi te substances se ftohte te tokes.
Disa nga dobite e kenase (hana')68 perfshijne edhe sherimin e vendeve te djegura,
pershtatja me nervat kur shfrytezohet si kompresa te nxehta, ndersa eshte perdorur ne
sherimin e te thateve te gojes, stomatitis, te vendeve te djegura dhe enjtjeve te nxehta.
Venia e kenase se zier mbi vende te prera ka po ato pasoja mjekesore sic jane ato te drurit
"gjaku i gjarprit".69 Imam Tirmidhi dhe imam Bejhekiu kane shenuar ne permbledhjet e
veta hadithin qe thote se Ummu Selema eshte shprehur keshtu: " I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, sa here qe ka pesuar ndonje lendim apo thumbim, ka vene kena
dhe nuk ka vuajtur kurre". Venia e lengut te zier te kenase dhe balsam trendafili te
perzier me dyll te shkrire te qirinjve ndihmon gjithashtu ne sherimin e pleuritit. Kena
ndihmon gjithashtu ne sherimin e varioles ne stadin e saj fillestar. Kjo behet ne kete
menyre: pjesa e pasme e thembres se femijes lyhet me kena, dhe kjo do te pengoje
perhapjen e metejme. Ky trajtim eshte i njohur mire dhe eshte trajtimi me i pergjithshem
ne rastin e varioles. Kur gjethet e kenase vihen ne rroba te leshta, ato marrin ere dhe e
ruajne nga tenjat. Kur gjethet e kenase njomen ne uje te fresket ne perpjesetim 20:10
drame sheqer, pastaj kullohen, kjo tretje pihet per cdo dite dhe kura zgjat 40 dite; nese
mishi i qengjit zihet ne kete tretje dhe perdoret 40 dite, ai ndihmon ne sherimin e lebres ne
stadet e saj fillestare. Balsami i kenase mund te perdoret gjithashtu ne sherimin e thyerjes
se thonjve. Kjo behet si vijon: pihet uji qe kullon prej gjetheve te shtrydhura te kenase. Kjo
kure zgjat dhjete dite. Pasta e kenase ndihmon ne mirembajtjen e thonjve dhe zbukurimin e
tyre. Perzierja e pluhurit te kenase me gjalpe te perpunuar ndihmon gjithashtu ne sherimin
e enjtjeve te nxehta qe i shkakton vreri i verdhe.
Kur perdoret si kompresa te ngrohta, ky ilac ndihmon ne sherimin e kromes dhe zgjebes.
Kenaja ndihmon edhe ne rritjen e flokeve, rrit freskine rinore, permireson te paret, rrit
nxitjen seksuale dhe eshte e dobishme ne sherimin e kallove, pucrrave dhe te thateve
ndermjet kembeve. Lidhur me kete teme, ne Sahihun e Buhariut eshte shenuar qe nje njeri
i ishte ankuar te Derguarit te Zotit , salaAllahu alejhi we selem, per nje dhembje ne kembe,
kurse ai i kishte thene: "Lyeji me kena". Ebu Davudi ka treguar se i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Nuk ka bime me te dashur per All-llahun se druri i
kenase".


KAPITULLI XIV

Te ushqyerit e pacientit

Imam Tirmidhi ne vepren e vet Xhami'u dhe imam Ibn Maxhxhe ne Sunen-in e tij kane
shenuar se Ukbe bin Amir el-Xhuni e ka treguar hadithin ne te cilin i Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Pacienteve tuaj mos u jepni te hane e te pine me
zor , sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen dhe u jep pijet e tyre".70
Disa mjek te njohur kane shenuar qe ky hadith, si nje burim i pashtershem, i shfrytezon
urtesite e Zotit qe i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka thene me fjale te
sakta. Dobite e tij jane te shumefishta dhe ai nenkupton udheheqjen per te gjithe mjeket,
po ashtu edhe per te gjithe ata qe kujdesen per pacientet. Ne te vertete kur pacienti nuk e
duron nje ushqim ose nuk deshiron te haje apo te pije dicka, kjo do te thote se natyra e tij
eshte e zene ne lufte me semundjen dhe ka shenja te humbjes se oreksit, dobesimin e
aftesive te tij ose humbjen e funksioneve te lindura te tij. Cilido qofte shkaktari, as ushqimi,
as pijet nuk duhet t'i jepen pacientit me zor. Kur pacienti te ndieje uri, kjo do te thote se
trupi i tij kerkon perberes qe aftesite e tij nuk mund t'ia ofrojne, ose kjo do te thote se ne
sasine e perberesve qe ka pasur e ka absorbuar ose e ka tretur. Duke kerkuar kesi perberes
te nevojshem ekstremitetet me te largeta imponohen mbi ato te afertat, duke krijuar nje
tension te tille ne lukth, qe me vone rezulton ne kerkimin e ushqimit. Perndryshe, gjate
kohes se semundjes, aftesite do te jene te zena me pjekjen, perpunimin dhe eleminimin e
substancave te padeshirueshme. Per kete arsye, imponimi i ushqimit ose i pijes ne kete rast
do ta zere lukthin e pacientit me tretjen e ushqimit tjeter (te ri) dhe, per kete arsye, do ta
pengoje procesin natyror te eleminimit te semundjes. Pasoja te ketilla jane sidomos te
fuqishme ne kohen e dobesimit te aftesive te tij ose gjate krizes se semundjes, gje qe mund
te shkaktoje komplikime te cilat ndiqen nga djersitja e madhe dhe ulja e temperatures
(buhran). Ne te vertete ne keto rrethana pacientit mund t'i jepet vetem dieta e ushqimit te
domosdoshem, e cila nuk e shqeteson traktin tretes te tij, gje qe do t'i ndihmoje per te
ruajtur fuqine dhe per ta mposhtur semundjen.
Per kete arsye, ne kohen e krizave te tilla, pacientit mund t'i jepen perberes te
domosdoshem per forcim sic jane lengu i nimfes aromatike (Nymphaea odorata), leng
molle, shurup trendafili ne mase te caktuar. Sa i perket shujtave, mund t'i jepet nje supe e
pergatitur mire me mish zogu. Per ta freskuar shpirtin e tij, pacienti, nder te tjera, kerkon
mjedis me arome te kendshme, t'i japin kurajo te tjeret dhe te degjoje vetem lajme te mira,
sepse mjeku i vertete eshte sherbetor dhe bamires i natyres, e jo kundershtar i saj.
Individi duhet te dije se gjaku i shendoshe permban perberes te nevojshem dhe substanca
te domosdoshme per ndertimin e qelizave ne trup, derisa sekrecioni eshte gjak i pazhvilluar.
Kur ka depertime te sekrecionit ne trup, natyra do te ndihmoje qe ky sekrecion te piqet
mire dhe do ta shnderroje ne gjak ne menyre qe per nje kohe te plotesoje nevojat e trupit.
Ne te vertete natyra eshte fuqi qe All-llahu e ka autorizuar me urdher per te rregulluar
funksionet e trupit dhe per te ruajtur shendetin e njeriut gjate kohes sa jeton ai.
Pacienti nuk ka nevoje te ushqehet me force, pervec ne rastet kur nuk eshte ne gjendje te
vetedijshme ose eshte i marre. Ne kete kuptim eshte nje hadith: "Mos ua impononi
ushqimin ose pijet pacienteve tuaj, sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen dhe u jep te
pine", qe perputhet me gjendjen e pergjithshme fizike dhe nuk devijon nga ligji natyror.
Rendesia e hadithit te siperpermendur eshte qe pacienti mund te jetoje disa dite pa marre
as ushqim, as pije, d.m.th. ajo eshte nje gjendje kur personi i shendoshe nuk do te mund ta
duronte pa dobesimin e gjendjes se tij. Hadithi i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, "...sepse All-llahu i gjithefuqishem i ushqen dhe u jep te pine", shpreh kuptimin
subtil te cilin mund ta kuptojne vetem mjeket qe i kushtojne kujdes gjendjes se vertete te
zemres dhe anes shpirterore. Ne rastin e tyre, ata mund ta njohin funksionin e trupit dhe te
shpirtit, dhe rolin natyror interaktiv ne te. Per kete shkak, duke bere aluzion ne ate, vetem
mund te themi se kur mendja e dikujt eshte e pushtuar nga mendimi per ate qe deshiron
ose kunder saj, ose kur eshte e shqetesuar ose e frikesuar, mund ta hedhe ushqimin ose
ujin dhe nuk eshte e thene qe do te ndieje uri, etje, ftohesi ose nxehtesi. Ne vend te kesaj,
ndijimet e tij jane preokupuar dhe perpiqen deri ne ate shkalle saqe ai edhe mund te mos e
ndieje goditjen, prerjen ose ndonje dhembje tjeter. Eshte e sigurt se secili prej nesh e ka
provuar ne vete nje shkalle te tille te harrimit, nje grumbullim te tille te ideve imagjinative
dhe te mposhtjes se dhembjes, urise dhe etjes. Kur mendimet jane te mira (pozitive) , ato i
zevendesojne substancat ushqyese, kurse trupi ngopet dhe freskohet, ndersa rriten forcat e
tij. Gjaku do te qarkulloje pa pengesa ne zemer dhe kjo do te shfaqet dhe verehet si nje
shkelqim ne fytyren e tij, sepse kenaqesia e freskon gjakun, e shpejton qarkullimin e tij
neper arterie dhe e shuan etjen. Ne kete rast, kenaqesia behet perberes primar i trupit,
ndersa trupi do te deshironte nje perjetim te tille dhe do te mbahej perkohesisht me te dhe
kjo do t'i sherbeje si zevendesim i ushqimit konvencional.

Ushqimi shpirteror

Kur natyra e manifeston prirjen e vet ose perfshin hapesira me te medha, kenaqesia e saj e
tejkalon ate qe eshte nenshtruese dhe sekondare. Per kete arsye eshte me rendesi mendimi
i shprehur i te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, : "Une jam me Zotin tim,
kurse Ai ma jep ushqimin dhe pijen time". Nga ana tjeter, kur drejtuesi nxit deshperimin,
hidherimin ose dhembjen, ketu, perseri, natyra preokupohet me luftimin, kundershtimin dhe
shtyrjen e tinezarit. Ne kete rast, nje lufte e tille prin gjithashtu ne kerkim te ushqimit.
Individi do te duhej ta fitonte betejen, pastaj trupi do te ndjehej i rilindur dhe i fresket dhe
do te kthehej kah ato substanca ushqyese thelbesore qe nuk i ka perdorur. Mirepo, nese
beteja eshte humbur me fajin personal te armikut, atehere ai e humb fuqine dhe behet
dicka e padeshirueshme. Me tej, ne rastin e gares, fuqia ndryshon. Ne thelb, nje lufte e tille
e brendshme eshte si lufta mes dy armiqve. (Kjo eshte lufta me nefsin " deshiren ilegale,
egon, unin e pakontrolluar.). Fituesi eshte ai qe feston, ndersa humbesi ose do te vritet, ose
do te zihet rob. Sikur kjo, personi i semure e merr ndihmen nga All-llahu i gjithefuqishem, e
cila ndihme do ta autorizoje qe te kete dobi nga afersia e Zotit te tij. Ne te vertete vartesit
dhe robte e All-llahut jane afer Zotit kur jane te lenduara zemrat e tyre dhe kjo do t'ua beje
te mundur qe t'i afrohen meshires dhe dhembshurise se All-llahut. Pacienti duhet te jete
njeri i devotshem dhe i perzemert dhe nje ushqim i tille shpirteror do ta pershkoje zemren e
tij, do ta rivitalizoje natyren e tij (tabi'a) dhe do te forcoje trupin e tij. Natyrisht, nje ushqim
i tille shpirteror ka nje baze dhe rendesi shume me te madhe per trupin sesa ushqimi dhe
uji. Sa me i fuqishem te jete besimi, aq me e madhe eshte dashuria per Zotin, te miren dhe
kenaqesia e te qenit afer Tij, dhe sa me e perzemert dhe e zjarrte te jete gjakimi per ta
takuar Zotin vete, aq me te fuqishme behen deshmia (jekin), kenaqesia, kenaqesia per
vullnetin e Zotit dhe njohja e dhuratave te Tij te panumerta. Nje perteritje e tille e forces
shpirterore i kompenson ne menyre te pakufishme nevojat e pacientit, ndersa dituria e
mjekeve laike nuk mund ta arrije kete shkalle te te kuptuarit, te pershkrimit te nje cudie te
ketille ose te kuptuarit e nje gjendjeje te tille te qartesise dhe ngjitjes per shkak te
vranesires qe e mbulon arsyen dhe shpirtin e tyre, dhe per shkak se atyre u mungon
besimi. Per ta kuptuar kete fenomen, individi mund te mendoje mbi gjendjen e artistit
entuziast, i cili e pelqen pikturimin dhe skulpturat dhe zemra e tij eshte e mbushur me kete
gjendje, te adhurimit dhe admirimit nga afersia. Ne te vertete kur individi eshte i magjepsur
plotesisht nga prirja per te pikturuar, me poziten shoqerore, titujt, parate, diturine ose
dashurine per njerezit, nepermjet koncentrimit te tij te pandryshueshem, ai mund t'i
pranoje cudirat dhe beharin me zbulimet e vazhdueshme per vetveten njesoj si edhe per te
tjeret.
Ne Sahih eshte shkruar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka pasur zakon
t'i kaloje disa dite panderprere ne agjerim, ndersa kete gje ua ndalonte ashabeve te vet.
Kur e kishin pyetur per kete, ishte pergjigjur: "Une nuk jam si ju, une mbetem prane Zotit
tim, i cili ma jep ushqimin dhe ujin tim".71
Natyrisht, nje ushqim i tille shpirteror nuk eshte marre nga goja, sepse atehere nuk do te
kishte dallim ndermjet agjerimit dhe ngrenies dhe ne kete rast ai nuk do te agjeronte. Kjo
nenkupton gjithashtu se ai, salaAllahu alejhi we selem, eshte i ushqyer me respekte te
jashtezakonshme, gje qe e bejne te afte per ate qe ata nuk jane ne gjendje ta durojne.
Perndryshe, sikur te kishte ngrene dhe pire vertet, nuk do te thoshte: "Une nuk jam si ju
(hai'a)". Pacienti qe eshte i lidhur per krevat dhe te cilit i mungojne keto lloj ushqimesh
shpirterore per shpirtin dhe zemren, njesoj si edhe rolet e tij ne prodhimin e ilacit per
semundjen e tij dhe rivitalizimin e natyres se tij, dhe i cili ballafaqohet me mosefikasitetin e
ilacit qe trupi i tij perpiqet ta trete ngrohtesisht, do ta kuptoje ate qe eshte thene me kete,
All-llahu eshte Ai qe con kuptimin perpara.




KAPITULLI XV



Pezmatimi i fytit

Ne Sahihu-n eshte thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene:
"Disa nga ilacet e juaja me te mira ndodhen ne flebotomi* dhe ne alojen indiane72 dhe mos
i lendoni femijet tuaj duke ua shtypur njerithin (lat. uvulae) kur jane te semure nga
pezmatimi i fytit".73,74 . Ne hadithin tjeter, qe e tregon Xhabir bin Abdullahu, thuhet se i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, shkoi tek Aisheja, All-llahu qofte i kenaqur
me te, dhe e gjeti duke u kujdesur per nje femije qe po i rridhnin hundet gjak. E pyeti:
"C'po ndodh?" Ajo i ishte pergjigjur: "Me siguri ka pezmatim te fytit ("uzra) ose dhembje
koke!" I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, atehere tha: "Mos i vrisni
femijet tuaj. Kur femija juaj semuret nga pezmatimi i fytit ose dhembja e kokes (per
sherimin e tij) perdorni alojen indiane te trajtuar ne uje te fresket dhe femija le ta thithe
nga hunda".75 Aisheja menjehere e kerkoi ilacin, e perdori dhe femija u sherua.76
Sipas mendimit te tij, Ebu Ubejde ka shpjeguar se "uzra zhvillohet nga pezmatimi i grykes
ose nga acarimi i trakese qe shkaktohet me gjak (si njeri nga kater sekrecionet baze te
trupit " teoria mesjetare). Kur trajtohet, individi duhet te heshte nje kohe te shkurter dhe
do te arsyetohet per ate qe ka heshtur. Te tjeret thone se "uzra eshte qelbezimi qe
shkaktohet nga pezmatimi qe ndodh mes veshit dhe fytit dhe me se shumti i godet femijet.
Dobia nga thithja me hunde e pluhurit te alojes indiane qendron ne faktin se "uzra krijohet
ne gjakun perplot mukus, kurse aloja indiane ndihmon ne ndalimin e enjtjes se uvules dhe e
ben te mundur terheqjen e saj ne vendin perkates. Simptomat e "uzres perfshijne
gjithashtu uvulen* dhe bajamet (tonsilae) e semura dhe te enjtura, elongimin* dhe
inflamimin e uvules, ngjirjen e zerit, dhe ndonjehere, gjendjen me rrufe qe ndikon ne gjak
dhe sekrecion.
Kohe pas kohe, semundjet inflamuese mund te sherohen me ilace te nxehta. Ibn Sina ne
vepren e vet Kanun fi tibbi flet per sherimin e pezmatimit dhe elongacionin e uvules (lat.
uvulaptosis) duke thithur nga hunda perzierjet, pluhur te shapit (alaunit),77 farat e mirhut
(lat. Cammiphora myrrah) dhe te alojes indiane. Aloja indiane qe nevojitet per kete sherim
prodhon lule te bardha me shije te embelsires. Me heret njerezit e kishin zakon te sherojne
pezmatimin e grykes dhe tonsilitisin duke e shtypur uvulen. I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, i mesoi me te kunderten e kesaj dhe ua mesoi ilacin. Su'ut eshte
cfaredo ilaci i cili thithet nga hunda, nganjehere perfshin edhe ilace te zakonshme ose te
komplikuara. Perzierja bluhet imet dhe behet pluhur i bute, sitet dhe laget pak, pastaj e
linin per t'u thare. Kur kishin nevoje per te, perzierja njomej ne uje dhe thithej nga hunda.
Pacienti duhet patjeter te shtrihet ne shpine me koken te kthyer anash, me ane te peshqirit
te hedhur mbi krahet, ne menyre qe te behet e mundur qe ilaci te merret duke e thithur me
hunde, te arrije ne sinus. Ne kete menyre semundja nxirrej jashte me teshtitje. Ibn Abasi
ka treguar se ndonjehere i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka perdorur
edhe ilace mjekesore qe merren me ane te thithjes nga hunda dhe kete e ka preferuar per
sherimin e semundjeve te ndryshme.





KAPITULLI XVI

Zgjerimi i zemres

Ebu Davudi ne Sunenin e tij ka shenuar se Sa'idi ka thene: "I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, gjate kohes sa kam qene semure, e vinte doren e vet ndermjet
majave te sisave, kurse une i kam ndier bekimet e tij te ftohta ne organet qe ndodhen nen
murin e perparme te kafazit te kraharorit". Pastaj ka shpjeguar: "Je semure nga zgjerimi i
zemres (mef'ud). Thirrni Haris bin Kaladahun. Ai e sheron kete semundje. I thuani te marre
shtate hurma ("ajva) medinase te thara, shtypi bashke me farat e tyre per te bere nje
perzierje (ilac) te sherueshme, pastaj le ta beje masazh gjoksin tend".79
Hurmat medinase (te Medines) kane veti te theksuara mjekuese80 dhe receta e te
Derguarit te All-llahut me shtate hurmat per trajtimin e permendur me siper ka vlere te
persosur shpirterore, e cila mund te kuptohet nepermes fese. Ne Dy sahihet eshte thene se
babai i Sad bin Ebi Vekkasit ka shenuar nga i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, se ka thene: "Kush i ha per dreke shtate hurma nga plantacioni "Alijeh, ai njeri ate
dite nuk do te vuaje as nga helmimi, as nga sehiret (magjite)".81
Hurmat kane nxehtesi ne shkalle te dyte, ndersa thatesi ne shkalle te pare. Disa thone se
hurmat jane te lageshta. Hurmat jane ushqim i shkelqyeshem, sidomos per ata qe jane
mesuar t'i hane ato, sic jane banoret e Medines. Hurmat sigurojne substanca ushqyese te
nevojshme ne vendet me klime te ftohte, por jane me te dobishme per banoret ne vende
me klime te nxehte. Lukth i banoreve te vendeve me klime te ftohte eshte i nxehte, kurse
lukthi i banoreve te vendeve me klime te nxehte eshte i ftohte. Kjo shpjegon arsyen pse
banoret e Gadishullit Arabik, te Jemenit, te Taifes dhe te viseve perreth, qe kane klime te
nxehte, e durojne ushqimin e nxehte, sic eshte mjalti dhe hurmat, dhe per shkak se me me
deshire hedhin melmesa dhe koper ne ushqimin e tyre, duke i shtuar ushqimit perafersisht
dhjete here me shume se sasia e atyre qe perdoret zakonisht ne vendet me klime te ftohte
dhe mesatare. Edhe ne krahasim me banoret e viseve te ftohta ata hane speca djeges dhe
xhenxhefil dhe i perdorin nenproduktet e tyre njesoj sic i hane embelsirat e tjera. Ne te
vertete nje ushqim i tille perputhet me ata, sepse lukthi i tyre eshte i ftohte, ndersa
nxehtesia e trupit te tyre rritet ne siperfaqe te lekures. Kjo eshte e ngjashme me burimet
dhe gurrat natyrore, ku uji eshte me i ftohte veres, kurse me i nxehte dimrit. Ngjashem me
kete, nje lukth mund ta trete nje ushqim te zakonshem dimrit, por ndoshta kete nuk mund
ta beje veres.
Prandaj, banoret e Medines per shembull, varen shume nga hurmat si ushqim, njesoj
sikurse te tjeret qe varen nga mielli. Nga hurmat ata marrin aftesite e nevojshme dhe
substancat plotesuese themelore. Hurmat medinase te drurit te palmes (lat. Phoenix
dactilifera) nga alijehu jane nenlloji me i mire. Ato kane ngjyre te murrme, jane te medha,
te embla dhe mishtake. Ato e paten marre bekimin sepse ishin mbjelle nga dora e te
Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Hurmat jane konsideruar ushqim, ilac, si
dhe fruta shume te mira. Ato jane te mira per shumicen e njerezve, e rrisin fuqine seksuale
dhe nuk prodhojne substanca te demshme dhe te padobishme, si disa fruta te tjera. Ne
vend te kesaj, per ata qe i perdorin shpesh, hurmat e pengojne kalbezimin e sekrecioneve
te trupit (ahlat) dhe prishjen e tyre.
Ndoshta ky hadith vlen vetem per banoret e Medines dhe fqinjet e tyre. Prandaj, mund te
behet se produktet agrikulturore te krahines se tyre ua sigurojne banoreve te vet ilacin
kritik. A duhet te mbillet kjo bime ne vise te tjera? Ndoshta kjo nuk do te prodhoje vlera
ushqyese te njejta me ato qe i permendem me siper ose veti mjekuese. Shkak i kesaj eshte
lloji i tokes, i ujit dhe i ajrit. Ne te vertete ne toke ekzistojne shume dallime, si edhe te
njerezit. Prandaj secila toke prodhon ushqimin e nevojshem me vlera ushqyese qe i
nevojiten njerezve te atij vendi. Disa lloje bimesh mund te jene te ushqyeshme dhe hahen
ne disa vende, ndersa ne vende te tjera ato konsiderohen te helmueshme, apo disa bime
mund te jene ilac per disa njerez, ndersa per te tjere ato jane ushqim.

2. Kuptimi shpirteror (ezoterik) i shtate hurmave

Sa i perket kuptimit shpirteror (ezoterik) te shtate hurmave te permendura ne hadith, ky
numer eshte rezultat i percaktimit te Zotit (kader) para se te krijoheshin krijesat e All-
llahut. Numri shtate eshte vendosur me Sheriat. Ne te vertete gjithcka e krijuar eshte e
shtatefishte. All-llahu i madherishem ka krijuar shtate Xhennete me shtate perfaqesues; dy
toka ne shtate forma; e ka perfunduar krijimin e njeriut si qenie ne shtate periudha (atvar);
ka dhene urdher qe besimtaret e tij duhet te bejne shtate here tavaf ne Qabe; shtate here
ta kalojne largesine ndermjet dy kodrave; shtate here me nga shtate gure ta gjuajne
shejtanin ne Mina dhe t'i thurin lavde Zotit nga shtate here ne secilin bajram ("id). I
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene se femijet duhet ta kryejne
namazin kur ta arrijne moshen shtate vjec.82 Ne rast te prishjes se kurores, i Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka saktesuar se femija mund te zgjedhe ndermjet nenes
dhe babes pasi t'i kete mbushur shtate vjet.83 Ne hadithin tjeter ai ka gjykuar se babai i
femijes eshte me i pershtatshem t'i plotesoje nevojat e femijes, ndersa ne rastin tjeter
specifik ia ka dhene kete te drejte nenes. Gjate kohes se semundjes se tij te fundit, i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte kerkuar nga ashabet qe t'ia derdhin
shtate calike uje mbi koken e tij.84 All-llahu i gjithefuqishem e kishte urdheruar eren e
fuqishme qe ta sulmonte pa meshire popullin e pafe te Adit shtate net pa nderprere, si
denim. Keshtu, ajo e arriti kulmin e saj duke i shkaterruar ata. I Derguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, e ka lutur All-llahun e gjithefuqishem qe t'i ndihmoje per t'ia
derguar popullit Shpalljen me shtate bekime, ashtu sic i jane dhene Jusufit.85 Pastaj erdhi
krahasimi i All-llahut ne Kur'an, sipas te ciles All-llahu do ta shumefishoje shperblimin e
bamiresise shtate here. Ai thote:
"Shembulli i pasurise se atyre qe e japin ne rrugen e All-llahut, eshte si i nje kokrre qe i
mbin shtate kallinj, ne secilin kalli njeqind kokrra. All-llahu ia shumefishon (shperblimin) atij
qe deshiron, All-llahu eshte bujar i madh, i di qellimet". (El Bekare, 261)
Gjithashtu, gjate kohes se te Derguarit te All-llahut - Jusufit (Qetesia qofte mbi te!), mbreti
i Egjiptit kishte pare enderr shtate kallinj gruri dhe me shpjegimin e Jusufit, qe ishte i
burgosur, egjiptianet kane mbjelle shtate vjet. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, kishte paralajmeruar qe me pare se shtatedhjete mije pasues te tij do te hyjne ne
Xhennet pa dhene llogari. Me tej, nuk ka asnje dyshim se numri shtate ka kuptim te
rendesishem shpirteror, te cilin nuk e kane numrat e tjere. Po kete rendesi te numrit shtate
e kane gjithashtu edhe namazet nafile naten: shafa' dhe viter.
Shqyrtime po kaq te degjuara lidhur me numrin shtate ka edhe ne filozofine greke dhe ne
veprimet mjekesore. Hipokrati ne studimet e tij ka nenvizuar se gjithcka ne kete univers ka
shtate anet e veta (septilateral). Ekzistojne shtate planete ne sistemin tone diellor, shtate
periudha ne jeten e njeriut, sic jane: periudha e mekimit (ne gji), femijeria, rinia,
adoleshenca, mosha e mesme, pleqeria dhe rraskapitja, me te cilen mbyllet jeta ne kete
bote. All-llahu e di me se miri kuptimin e vertete, qellimin, urdhrin dhe mencurine qe ka
caktuar ne krijimin e numrit shtate, dhe drejtimi i permendur e shpjegon plotesisht kuptimin
qe kane shtate hurma te qytetit Medine, raportet e tyre reciproke dhe mbrojtjen e tyre nga
magjepsja dhe helmimi, sic eshte permendur ne shpjegimin e te Derguarit te All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem Pervec kesaj, po ai ilac dhe mendim eshte dhene edhe nga
Hipokrati dhe Galeni, nder mjeket me te famshem, por me siguri kete zbulim do ta lejonin
dhe do ta pershkruanin te gjithe mjeket e botes, sikur mendimet e tyre te mbeshteteshin ne
krijimin e rasteve dhe kuptimit te vrojtimit. Nga ana tjeter, fjalet e bekuara te te Derguarit
te All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, jane thene nga dituria, besimi dhe argumentimi
dhe jane shpallur nepermjet frymezimit te All-llahut, prandaj ato do te duhej te ishin me te
vlershme per nga profesioni, dituria, lejimi dhe autoriteti. Megjithate, mbi baze te sherimit
te helmeve te ftohta, ekzistojne disa veprime te pergjithshme me te pranueshme qe jane
perdorur ne trajtimin e tyre dhe ne raste te tjera te vecanta, ekzistojne substanca te tjera
kunderhelmuese qe ndodhen ne shume bime, ne gur gjysme te cmueshem dhe ne
mineralet: oniks, granit, kristal ose bruz. All-llahu di me se miri dhe ne te gjitha kohet.

3. Besimi: kunderhelm


Ne shqyrtimin e metejshem te hadithit te permendur: "Ai qe ha ne mengjes shtate hurma
nga plantacioni Alijeh, nuk do te vuaje ate dite as nga helmimi, as nga magjepsja",
mundet qe hurmat mjekesore argumentojne ne menyre te vecante se permbajne
kunderhelm te nevojshem i cili vepron kunder magjepsjes se keqe ose mund te kene ilacin
perkates i cili vepron mbi llojet specifike te helmeve te ftohta. Ne rastin per te cilin do te
bejme fjale ne vijim, toka, uji dhe ajri i qytetit te bekuar te te Derguarit te All-llahut,
salaAllahu alejhi we selem, do te japin pergjigjen. Mirepo, ekziston nje gjendje
parakushtezuese per t'u sheruar nga semundja dhe telashet qe i godasin njerezit, e ai eshte
roli i fese ne promovimin e sherimit. Me tej, ne rastin kur i semuri perdor ilace, ai se pari
duhet ta pranoje dhe te besoje ne efikasitetin e sherimit te semundjes se tij. Prandaj,
"natyra"e individit (tabi'a) do t'i vleresoje keto vlera dhe do te siguroje ilac te sigurt per te
ndihmuar ne kapercimin e semundjes. Ne te vertete disa qasje ne sherimin e suksesshem
mbeshteten fuqimisht ne besimin qe ka pacienti (pranimi i plote dhe plotesisht i ilacit), dhe
besimi ne efikasitetin e tij. Keso fenomenesh te cuditshme jane edhe te pergjithshme, sepse
me gjendje te rregullt psikologjike "natyra" do te pajtohet fort me ilacin, ndersa shpirti do
ta pranoje me gezim, duke provuar autenticitetin dhe superioritetin e funksioneve natyrore,
duke nxitur rezistencen natyrore te individit dhe duke e detyruar ngurtesine e tij
karakteristike (haar garidi) ose antitrupat natyrore qe te prodhojne limfocite te nevojshme
dhe antitrupa te tjere natyrore te cilet do te pengojne zhvillimin e mikroorganizmave te
demshem dhe do ta eleminojne helmin.
Sa per krahasim, shpeshhere "ilaci i vertete" mund te jete joefikas kur pacienti ka rezerva
ose dyshime te pabaza dhe mungese te besimit ne rezultatin sherues te tij. Keshtu ndodh
qe "natyra" te beje perjashtim dhe te veproje ne menyre indiferente ndaj ilacit. Ne kete
rast, nuk do t'i ndihmoje asnje ilac. Nje shembull i ketille mund te gjendet ne ilacin me te
mire, te shqyrtuar me hollesi per zemren, trupin dhe shpirtin, dhe ne trajtimin me te
favorshem qe rezulton me dobine e individit ne kete jete dhe ne jeten pas vdekjes. Ai ilac
quhet Kur'ani i Shenjte, i cili eshte ilac per cdo semundje. Nese zemrat nuk besojne tek ai,
nuk do te kene dobi prej tij. Ne vend te kesaj, ai do te rrite semundjet e tyre. Nga ana
tjeter, nuk ka ilac qe kujdeset per sherim te pandryshueshem, te plote dhe te perhershem
me mire se Kur'ani, sepse urtesia, dituria dhe drita e tij e madherishme jane dieta me e
mire dhe ilaci me i mire per cdo semundje. Perkunder kesaj, shumica e zemrave ia kthejne
shpinen atij; shumica e mangesise se besimit te vertete ne ilacet e tij per trupin, mendjen
dhe shpirtin gjenden ne rrugen e kundert te kerkimit te ilacit per semundjet e tyre.
Natyrisht, ilacet e tyre jane veprime te komplikuara qe ata i kane zbuluar permes perpjekjes
dhe gabimit dhe te cilat ata i kane perdorur nga shprehia. Ne te vertete ata kane vepruar
keshtu me me deshire sesa te ngriten ne nivele me te larta dhe te marrin ilace te verteta.
Njerezit qe kane zemra te tilla kane besim me te fuqishem ne funksionet e krijuara dhe ne
veprimin e "natyres" ne perballimin e semundjes se tyre. Nje varesi e tille rritet permes
shprehise, perpjekjes se pergjithshme per te kerkuar metoda efikase per t'i perballuar. Kjo
behet kur nuk mjaftojne aftesite shpirterore te individit. Ne kete menyre semundjet e
pergjithshme dhe kronike mbizoterojne mbi mendjet, trupat dhe zemrat njerezore. Si
pacienti, ashtu edhe mjeku i tij krijojne varesi nga keto ilace dhe ne kete menyre krijojne
ndjeshmerine dhe brengen e sinqerte lidhur me llojin e tyre, ne vend qe te respektojne
mjekesine e Kur'anit dhe sherimin tradicional te te Derguarit te All-llahut, salaAllahu alejhi
we selem Ata ia kane borxh besimin, respektin, frymen dhe mendimin pozitiv mesimeve qe
ua dhane mesuesit e tyre te ditur, ndersa nxenesit jane te helmuar me besimin dhe
respektin e tyre te ri ne veprat laike dhe e zbatojne shkencen me me deshire sesa fjalet e
Krijuesit te tyre dhe mesimet e te Derguarit te Tij , salaAllahu alejhi we selem Si pasoje e
semundjes se pergjithshme, semundjet e reja dhe semundjet me serioze nga te gjitha, si te
thuash86 zemra fiton dimensione te reja, zhvillon komplikime te reja shtese, i detyron
njerezit te bijne ne gjunje dhe deri tek varesia per keto trajtime dhe i preokupon mendjet
mjekesore ne kerkimin e shkaqeve dhe eksperimenteve ne sintetizimin e ilacit. Ne te
vertete sa me shume qe ata i sherojne semundjet e komplikuara me sintetike komplekse, te
ashtuquajtur "ilace", semundjet do te intensifikohen edhe me shume, dhe do te zhvillohen
me tej komplikime. Natyrisht, ne kete menyre faktet jane provuar, ndersa All-llahu e di me
mire.
Poeti njehere ka shkruar:

"Sa cudi! Kurse ngjarje te cuditshme ka plot
Ilaci eshte afer, megjithate nuk e kerkojne (pra, nuk e kerkon askush).
Mu si karvani, devete e te cilit jane te etshme,
Ndersa uje me bollek bartet mbi shpinat e tyre".



KAPITULLI XVII



Ekuilibrimi i ushqimit si sherim primar parandalues

Ne Dy sahihet thuhet se Abdullah bin Xha'feri ka thene: "Kam pare sesi i Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, hante hurma te fresketa te pjekura me kastravec".87
(Buhariu dhe Muslimi)

Dobite nga ngrenia e hurmave dhe kastravecave te fresket

Per te ruajtur shendet te mire duhet te kontrollohet dhe te ekuilibrohet ngrenia e ushqimit
dhe e frutave. Krijimi i ekuilibrit te ushqimit do te pengoje cfaredo demi qe mund te
permbajne ato dhe do te optimizoje dobite e tyre. Hurmat e freketa te pjekura (rutab) jane
te nxehta dhe te lengeta ne shkalle te dyte. Ato i ndihmojne simptomat e perzierjes se
dobet te sekrecioneve te keqija te lukthit qe shkaktohen per shkak te vleres se ulet kalorike
te ushqimit dhe ndihmojne gjendjen e substancave me natyre te ftohte ne lukth. Ato
gjithashtu pajtohen me lukthin, e ndihmojne absorbimin e materieve ushqyese ne zorre dhe
i permiresojne dobesite e tretjes njesoj sikurse e permiresojne temperaturen e trupit kur i
perziejme me shurup mjalti dhe uthull88 ose me trendafil te eger. Megjithate, hurmat e
pjekura prishen shpejt. Hurmat e fresketa te pjekura e shtojne sasine e fares se mashkullit,
ndersa ngrenia e tepert do ta ngacmoje gjakun, do te shkaktoje dhembje koke, do te krijoje
pengesa ne enet e gjakut, do te shkaktoje dhembje ne fshikezen urinare, do te shtoje etjen
dhe do t'i demtoje dhembet. Nga ana tjeter, kastravecat kane shkallen e dyte te ftohtesise
dhe lageshtise. Ata e shuajne etjen dhe stimuloje fuqine me ane te eres se tyre shume te
mire. Ata e ftohin gjendjen e keqe (perzierjen e kater sekrecioneve themelore te trupit) te
lukthit, i ekuilibrojne funksionet gastrointensitale dhe e ulin temperaturen. Farat e thara te
kastravecit, te bluara, te situra dhe te bera emulzion e shuajne etjen, do te ndikojne si
diuretik dhe do ta pakesojne dhembjen e fshikezes urinare, kurse larja (ferkimi) e
dhembeve me farat e thara e te bluara te kastravecit i zbardhe dhembet. Keto jane vetem
disa nga dobite e shumta.
Te gjitha se bashku, hurmat e fresketa te pjekura jane te nxehta, ndersa kastravecat te
ftohte. Secila do t'i kompensoje mangesite e tjetres, do t'i ekuilibroje dhe do t'i permiresoje
proceset mbrojtese digjestive. Pasojat e keqija te hurmave mund te neutralizohen duke
ngrene fare bademi dhe hashashi. Ne te vertete kundervenia ndaj cdo substance te
merzitshme do t'i ekuilibroje kundershtite e saj, do t'i eleminoje demet e saj dhe do t'i vere
ne dukje dobite e saj. Ky eshte thelbi i ligjit natyror, qe eshte themel i sherimit mjekesor,
mbeshtetje per ruajtjen e trupit te shendoshe dhe te forte, si dhe eshte berthame e
mjekesise si shkence. Ne hadithet eshte shenuar se Aishja (Zoti qofte i kenaqur me te!) ka
thene: "Me kane dhene per te ngrene te gjitha llojet e ushqimeve, per te shtuar peshen e
trupit, por nuk kam arritur asgje. Pastaj kane shtuar kastravec dhe hurma te fresketa ne
ushqimin tim, dhe kjo me ndihmoi". Prandaj, e ftohta eshte perzier me te nxehten, e
nxehta me te ftohten, e lageshta me te thaten dhe e thata me te lagshten. Kjo do t'i nxjerre
jashte demet e tyre dhe do t'i ekuilibroje pasojat e tyre. I ngjashem me kete teori eshte
udhezimi i te Derguarit per perzierjen e sanes me gjalpe dhe mjalte (sunut) si laksativ i
lehte natyror, sepse sunut i zbut pasojat e gjetheve te sanes. Qofte i lavderuar All-llahu dhe
Ai le t'i derdhe te gjitha bekimet e Veta me te medha mbi te Derguarin e Vet , salaAllahu
alejhi we selem, i cili ka qene derguar per te ndihmuar ne permiresimin e gjendjes se
zemrave, te jape udhezime per ruajtjen e shendetit te mire dhe t'i sherbeje secilit ne
pikepamje te mireqenies se tij ne kete bote dhe ne jeten pas vdekjes.




KAPITULLI XVIII

Imponimi i abstenimit (heqjes dore) nga ushqimi

Sherimi implikon dy gjera: frika nga marrja e substancave te demshme dhe mbrojtja e
konstitucionit te trupit me ane te ushqimit te shendoshe per t'u mbrojtur nga pengesat ne
funksionet natyrore. Kur sekrecionet themelore te trupit arrijne shkallen e kalbezimit,
shfaqet nevoja per nxitjen e menyres se purgacionit te drejte. Prandaj, thelbi i praktikes
mjekesore e ka bazen ne keto dy parime. Jane dy lloj abstenimesh (himja): ajo qe pengon
semundjen, dhe ajo qe ndal pasojat e saj dhe e lejon trupin t'i nxjerre jashte. Abstenimi i
pare eshte mjekesia parandaluese, e cila eshte nje diete e ushqyeshme e personit te
shendoshe, kurse tjetra eshte dieta themelore dhe e domosdoshme qe i duhet personit te
semure. Kur te percaktohet njehere, ajo ben qe semundja te ndalet dhe kjo ndihmon qe
nepermjet aftesise se individit te nxirret jashte. Burimi i udhezimit te All-llahut per te
imponuar abstenimin nga ushqimi vjen nga Kur'ani, ku All-llahu i gjithefuqishem thote:
"...Nese jeni te semure, apo ne ndonje udhetim, ose ndonjeri prej jush vjen nga ultesira
(nevojtorja), ose keni takuar grate, e nuk gjeni uje, atehere mesyne dheun dhe ferkoni me
te fytyrat dhe duart (tejemmum)...". (En Nisae, 43)
Pra, personit te semure i eshte lejuar qe te mos e perdor ujin kur perdorimi i tij i jashtem
eshte i demshem. Perseri, ky udhezim tregon nevojen qe te hiqet dore ne menyre qe te
zvogelohen komplikimet e dyshimta shendetesore duke vene bazat e rregullit themelor te
trajtimit mjekesor.
Ibn Maxhxhe ne permbledhjen e tij te haditheve shenon se Ummi el-Mundhir bin Kajs el-
Ensarijja ka thene: "I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, hyri ne cadren time
dhe se bashku me te ishte edhe Aliu , radiallahu anhu, i cili ishte sheruar (nakihun) nga
semundja. Aty afer e kishim nje trup palme me kalavesha hurmash qe vareshin ne deget e
saj. I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, rrinte dhe hante hurma. Po keshtu
hante edhe Aliu, radiallahu anhu. I Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, iu
drejtua Aliut, radiallahu anhu., dhe i tha: "Pak, pak, ende je duke u sheruar". Aliu,
radiallahu anhu, nuk hengri me dhe une ia pergatita nje pjate me rrepa90 te ziera me elb. I
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i tha Aliut, r.a., :"Haje kete ushqim,
sepse eshte me i pershtatshem per ty".91
Ne permbledhjen e haditheve te Ibn Maxhxhes kemi pare se Suhajbi ka thene: "Njehere
kisha shkuar ta vizitoja te Derguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili po hante
buke e hurma. Me tha: "Eja e ha me mua'. Keshtu u ula dhe fillova te haja hurma. I
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, me tha: "A ha hurma kur vuan nga
konjuktivitisi?'92 Iu pergjigja: "O i Derguar i All-llahut, i pertypi me anen tjeter!' Kur e
degjoi kete, i Derguari i All-llahut qeshi".93
Ne hadithin tjeter i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Kur All-llahu
e do robin, Ai e mbron nga telashet e kesaj bote, ashtu sikurse dikush nga ju nuk pushojne
se mbrojturi pacientin e vet nga ushqimet dhe pijet".94 Ashtu sic jane edhe keshillat e
zakonshme: "Imponimi i abstenimit nga ushqimet dhe pijet eshte mjekesia me e mire";
"Lukthi eshte vendi i cdo semundjeje"; "Mjekoni cdo person me ate qe eshte mesuar
lukthi i tij"; te gjitha keto fjale te urta jane te mjekut arab Haris bin Kaladahut dhe nuk
eshte e drejte te thuhet se jane te te Derguarit te All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Disa
studiues te haditheve edhe pse pajtohen ne kete ceshtje, megjithate eshte shenuar se i
Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thene: "Lukthi eshte ena qendrore e
trupit, kurse venat lidhen ne te. Kur lukthi eshte i shendoshe, edhe venat do te qarkullojne
po ashtu te shendetshme, ndersa kur lukthi eshte i kalbezuar, venat do te absorbojne nje
kalbezim te tille, po edhe indet po ashtu".95
Haris bin Kaladah e kishte zakon te thoshte: "Abstenimi eshte permbledhje e shkurter e
mjekesise". Duke u mbeshtetur ne arabet e asaj kohe, abstenimi (himja) nenkuptonte
lidhjen e dietes me mjekesine parandaluese ne menyre qe shendeti te mbahet mire. Ata
kane pohuar gjithashtu se himja dietale e njeriut te shendoshe ka po ate rendesi si periudha
e permiresimit (nakaha), qe eshte e nevojshme per personat e shendoshe; edhe kur personi
i shendoshe jepet pas ushqimeve, eshte si kalbezimi i sekrecioneve te trupit (ahlat) tek
personat e semure. Natyrisht, imponimi i abstenimit nga substancat e demshme per
personin e shendoshe dhe kufizimi i marrjes se ushqimit kur ai person eshte ne permiresim
e siper, eshte me e dobishmja per permiresimin e tij. Gjate kohes sa zgjat kjo periudhe,
konstitucioni i trupit edhe me tej forcohet dhe trakti i tij digjestiv eshte i dobet. Shendeti i
tij ne ate periudhe eshte me i pershtatshmi per t'iu nenshtruar degjenerimit dhe ai rrezikon
qe semundja t'i kthehet perseri. Nje kthim i ketille mund te jete me i keq sesa semundja
fillestare dhe eshte me kritike per shendetin.
Duhet ta dime se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i kishte dhene Aliut,
radiallahu anhu keshillen me te mire mjekesore kur ia kishte ndaluar te hante hurma te
fresketa te pjekura ne kohen kur ishte duke u permiresuar nga pikepamja shendetesore. Ne
rastin e tij, hurmat e fresketa te pjekura, kalaveshet e te cilave njerezit e asaj kohe i virrnin
ne shtepiat e tyre, ne krahasim me llojet e tjera te frutave, jane te renda per tretje kur
gjendja e njeriut eshte e dobet dhe kur "natyra" nuk mund ta shpenzoje lehte per arsye
se eshte e zene me mposhtjen (nxjerrjen) e semundjes. Kjo, para se gjithash, eshte e sakte
sa i perket disa llojeve te hurmave qe jane te renda per lukth. Prandaj, ngrenia e tyre gjate
periudhes se permiresimit, pacientit i shkakton me shume dem se dobi.
Ne kete rast, ajo qe ngelet nga semundja mund te qendroje ne trup ose ndoshta edhe te
perparoje me tej. Kur Ummu el-Munzir i ishte paraqitur Aliut, radiallahu anhu, me enen e
rrepes se zier me elb, i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte ftuar ta
hante ate, sepse ky lloj ushqimi eshte me i shendetshem per permiresimin e pacientit. Uji
ne te cilin eshte zier rrepa e ftohe lukthin, vepron si purgativ dhe laksativ dhe siguron
substanca te nevojshme per pacientin. Nje shujte e ketille eshte e dobishme, sidomos kur
elbi zihet me kercejt dhe gjethet e rrepes. Kjo shujte siguron ushqimin me te mire per nje
lukth te ndieshem dhe nuk e shkakton prishjen e sekrecioneve te trupit.
Zejd bin Eslemi kishte treguar se njehere Omer bin Hattabi kishte qene semure nga
temperatura e larte. Ishte vene ne regjim te rrepte diete dhe nga ai kerkohej qe te
permbahet shume nga cfaredo ushqimi dhe pije. Gjate kohes sa ishte semure, edhe pa uri,
Omeri,radiallahu anhu, ndonjehere do te thithte berthamen e hurmase. Ne perfundim,
abstenimi dietal nga ushqimi per personin e semure ne stade te hershme te semundjes se
tij eshte ilaci me i mire para se te filloje te marre ilacet, kurse ne rastin kur ilaci eshte me
se i domosdoshem per t'iu kundervene semundjes, abstenimi pengon komplikimet dhe
ndihmon trupin qe zgjerimin e semundjes te mbaje nen kontroll.









KAPITULLI XIX

Deshirat e zjarrta te personit te semure

Nese pacienti, personi gjate kohes sa zgjate permiresimi i tij, ose nese personi i shendoshe
nxit dhe zhvillon deshiren e fuqishme per nje ushqim te caktuar, ose per ndonje pije e cila
nuk i lejohet, kurse deshira e tij e zjarrte per ate ushqim ose pije rritet, atehere nuk do te
kete dem nese i jepet (atij personi). Por, me kete rast duhet dhene vetem nje sasi e vogel e
asaj qe e deshiron me aq zjarr te madh, te cilin mund ta trete organizmi i tij. Nje sasi e
ketille nuk e demton. Perkundrazi, i ndihmon me siguri, sepse deshira e tij natyrore
paralajmeron se konstitucioni i trupit te tij do ta pranoje me deshire ate qe e kerkon zemra,
kurse nje efekt i tille pozitiv do te neutralizoje dhe do te tejkaloje cfaredo demi te
mundshem, nje pjese te vogel te te cilit e permban ne vete. Ne te vertete nje ushqim ose
pije qe merret ne kete menyre eshte me e dobishme per trupin sesa ngrenia ose pirja e asaj
qe nuk i pelqen. Kjo e shpjegon shkakun pse i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we
selem, ka lejuar qe Suhejbi i hengri disa hurma te fresketa (ratib) kur ishte i semure nga
konjuktivitisi. Ai e dinte qe ato nuk do t'i benin dem. Ne nje transmetim te ngjashem, eshte
thene se Aliu, radiallahu anhu., i kishte bere vizite te Derguarit te All-llahut, salaAllahu
alejhi we selem, i cili e kishte pyetur: "Per cfare ke deshire?" Aliu, radiallahu anhu., ishte
pergjigjur: "Per hurma te fresketa". I Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, nga
dashuria e madhe dhe ndjenja e bashkevuajtjes me ashabet e tij, qeshi ne kohen kur po ia
hidhte nje hurme Aliut, radiallahu anhu., i cili e mori me shume falenderime. Nje cast me
vone, i Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, ia hodhi hurmen tjeter, pastaj te
treten, dhe vazhdoi keshtu derisa Aliu, radiallahu anhu., i hengri shtate hurma. Pastaj i
Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, tha: "Ali, ke ngrene mjaft!"
Ne nje transmetim tjeter, qe eshte shenuar nga Ibn Maxhxhe, thuhet se i Derguari i All-
llahut, kur po i bente vizite nje personi te semure, e kishte pyetur: "A ke deshire per
dicka?" I semuri ishte pergjigjur: "Per nje cope buke gruri". I Derguari i All-llahut,
salaAllahu alejhi we selem, u tha ashabeve: "Nese dikush prej jush ka miell gruri ne shtepi,
i sillni pak vellait tuaj". Pastaj shtoi: "Nese pacienti juaj ka deshire per nje ushqim ose pije
te caktuar, ia jepni ta haje apo ta pije".96 Sigurisht se kjo keshille e te Derguarit tregon
bukurine e shkathtesine mjekesore te cilen mund ta kuptojne mjeket e afte.
Ne thelb, kur pacienti ha dicka qe e deshiron, por pa pasur uri te vertete dhe oreks te
natyrshem, kjo mund te jete me e dobishme per te sesa ngrenia ose pirja e dickaje te cilen
nuk e deshiron. Pastaj, trupi do te trete me lehtesi me te madhe dicka qe eshte ngrene ose
pire me deshire dhe kur instinkti i individit kerkon dicka te tille. All-llahu e di me se miri.










KAPITULLI XX

Sherimi i oftalmise (konjuktivitisit dhe semundjeve te tjera te syve)97

Me heret kemi thene se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, nuk e kishte
lejuar Suhabin te hante hurma te thara kur ishte i semure nga pezmatimi i syve (lat.
Ophtalmitis) dhe e kishte keshilluar Aliun , radiallahu anhu., qe te mos hante hurma te
fresketa te thata (ratib) gjate kohes kur sherohej nga konjuktivitisi. Lidhur me kete teme,
Ebu Naimi ne librin e vet me titull te njejte, Mjekesia e Pejgamberit, ka shenuar qe i
Derguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, nuk i afrohej asnjeres prej grave te veta
nese ishin te semura nga konjuktivitisi. Kjo zgjaste derisa ato te sheroheshin plotesisht.
Ophtalmia (remd) eshte nje pezmatim serioz i konjuktivit, qe vepron mbi membranen e
jashtme e cila e mbulon kokerdhokun e syrit, me perjashtim te corneaes. Nje pezmatim i
tille eshte pasoje e shpenzimit te njerit nga kater sekrecionet baze te trupit. Nese eshte
shkaktuar nga sekrecioni i gjakut, do te shkaktoje skuqjen e syrit dhe fryrjen e nje shtrese
te mishit, por nese shkaktar eshte vreri i verdhe, i semuri do te ndieje djegesire dhe
dhembje ne sy. Ne rastin e konjuktivitisit, goditet membrana e jashtme, por mund te
goditet edhe nga depertimi i avujve te nxehte qe ngriten drejt kokes. Disa nga keta avuj
ngriten papritmas deri te konjuktivi dhe ndonjehere mund te shkaktojne atak ne sy. Ne te
njejten kohe, trupi do te siguroje prurje te teperta te gjakut dhe te antitrupave ne zonen e
syrit per t'iu kundervene imponimit te shkaktarit. Si rezultat i kesaj, konjuktivitisi mund ta
shkaktoje enjtjen dhe gelqerizimin e venave

1. Pasojat e pergjithshme te sekrecioneve themelore te prishura te trupit

Ashtu sic ngriten avujt nga toka (disa jane te nxehte dhe te thate, ndersa te tjeret te
nxehte dhe te lagesht) dhe me kondensimin dhe sublimimin e vet te pikave te imeta te ujit
dhe te kristaleve te akullta ne ajer formohen rete qe na pengojne te shohim lartesite
qiellore. Po ky fenomen zhvillohet edhe ne fund te lukthit dhe ngritet deri tek ezofagu
(oesophagus), qe me vone mund te pengoje dhe te turbulloje te parit. Ky fenomen mund te
prodhoje gjithashtu disa tipa parregullsish dhe semundjesh ne trup. Nese trupi ka mundesi
qe te lirohet nga keta avuj ose gazra (te cilet qarkullojne neper gjak) neper hunde, trupi do
te reagoje duke lejuar kalimin e sekrecionit neper hunde (lat. Rhinorhea), ose me ftohtesi te
zakonshme ose ne forme te pezmatimit te sekrecionit (lat. Catarrhus). Perndryshe, nese
avujt zene vend ne ovule dhe ne vrimat e hundes, atehere ai do te manifestohet si zenie e
rende fryme, e nese zene vend ne pleure, keta gazra mund te shnderrohen ne angioneuroze
(lat. Angioneurosis; arab. shevsa). Nese avujt zene vend ne mushkeri, ata shkaktojne
bronkitis. Por nese zene vend ne zemer, mund te shkaktojne sulm ne zemer. Nese zene
vend ne sy, shkaktojne oftalmine (lat. Conjuctivitis). Nese depertojne poshte ne zgavrat e
trupit, ata mund te shkaktojne limforene (lat. Limphorea; arab. sajalan). Nese zene vend ne
tru, mund te shkaktojne humbjen perkohesisht te kujteses (lat. Amnesia), dhe nese gazrat
dhe avujt kondensohen edhe me shume dhe prodhojne lageshti ne tru, ata mund te
shkaktojne uljen e materieve te teperta nga truri ne mushkeri, te krijojne plogeshti
abnormale ose letargji (lat. Lethargia), ose mund te shkaktojne gjume pertej kohes normale
(lat. Dauernarkose {D}), prandaj endrra eshte e lagesht, kurse gjendja zgjuar e thate. Nese
nje koncentrim i ketille i gazrave ze vend ne koke dhe nuk gjen rruge per te dale jashte saj,
atehere avujt e ketille mund te shkaktojne dhembjen e kokes dhe pagjumesine, por nese
zene vend ne njeren ane te kokes, shkaktojne migrenen (lat. Hemicrania). Nese zene vend
ne trurin e vogel (lat. Cerebelum) ose ne vertex, ata shkaktojne rritjen e numrit te
leukociteve ne gjak (lat. Leukosis; arab. da'ul-baida). Nga ana tjeter, nese nje kondensim i
ketille i gazrave e ftoh, e nxen ose e lageshton membranen qe e mbeshtjelle trurin
(mbeshtjelleset e trurit) dhe pastaj stimulon fryrjen ose prodhon gazra ne lukth dhe ne
zorre, ato shkaktojne teshtitje (lat. Apomittosis). Nese avullimet dhe gazrat e tille
vazhdojne te perhapen edhe me tej dhe e ngacmojne lageshtiren e sekrecionit deri ne
shkallen e ngopjes se antitrupave, ato do te shkaktojne humbje te shkurtra te vetedijes dhe
sulme (lat. Apoplexia). Nese avujt apo gazrat e tille e ngacmojne vrerin e zi deri ne shkallen
e turbullimit te homogjenitetit te ajrit ne tru, ato mund te shkaktojne shqetesime,
halucinacione dhe dyshime. Nese ato e arrijne kufirin e skajshem te nervave, mund te
shkaktojne grumbullimin e qelizave, qe njihet si piknoepilepsi ose cmenduri (sar'a). Nese
avullimi i gazrave ze vend ne tru dhe shkakton kalimin e lageshtise ne sekrecion, si njerin
nga kater sekrecionet themelore te trupit, kjo mund te shkaktoje enjtjen e pjeseve te fundit
te nervave te trurit si dhe demtimin e qelizave trunore, qe me vone mund te shkaktoje
crregullim te mprehte nervor, paralize cerebrale ose mund te shfaqet si nje paralize e
pjeserishme (lat. hemiplegia). Nese avujt ose gazrat shkaktojne pezmatimin e membranave
trunore (lat. Meningitis) dhe veprojne ne likuorin cerebrospinal, kjo mund te shkaktoje
pleuritisin (arab. birsam), dhe ne rastin kur meningitisi eshte i lidhur me mushkerite, nje
coroditje e tille mund te shkaktoje semundjen e cerebrumit (arab. sirsam).
Ajo qe individi duhet te mesoje nga ky kapitull, eshte se vuajtja nga konjuktivitisi ben qe
sekrecionet e trupit dhe ato te kokes te behen aktive dhe te perziera, edhe kryerja e aktit
seksual, kur individi vuan nga konjuktivitisi, irriton simptomat dhe e perkeqeson gjendjen,
sepse ai veprim e trand tere trupin, natyren dhe shpirtin. Temperatura e trupit do te rritet,
nxehtesia e trandjes do te rritet dhe do te kulmoje ne klimaks, kurse shpirti (ruh) ne
perpjekje te harmonishme. Ne thelb, ky veprim eshte shkalla e pare e terheqjes ndermjet
trupit, zemres dhe shpirtit, dhe jeta nxiton kah nje lidhje e tille per te kenaqur tere trupin,
ndersa per natyren si teresi, qellimi i nje levizjeje te tille jashte mases, eshte sekretimi i
sasise se domosdoshme te spermes ne kulmin e aktit seksual.
Gjate aktit seksual i gjithe trupi leviz ne menyre konstante: trupi, natyra, sekrecionet e
trupit, shpirti, aftesia dhe mendja, ndersa cdo levizje tjeter e metejshme e nxit ekuilibrin e
sekrecioneve te trupit (ahlat) dhe e zberthen konsistencen e tyre ne kuptim te lehtesimit te
natyrshmerise se tyre dhe kullimit ne pjese te ndieshme te trupit, kurse syri eshte njeri
nder ato pjese. Per kete shkak, me gjendjen pezmatuese te konjuktivitisit, syri eshte edhe
me i ndieshem prandaj nje levizje e tille tej mase e trupit gjate aktit seksual eshte e
demshme per te. Ne kete rast Hipokrati nga Kosi terheq parabolen e semundjes se detit, e
cila paraqitet me qellim te nxitjes se trupit gjate levizjes se anijes.
Megjithate, pasi natyra e shpejtone pastrimin nga substancat e demshme ne trup gjate
kohes se semundjes, ndersa kjo para se gjithash do te lehtesoje ekuilibrimin e sekrecioneve
te trupit, konjuktivitisi sjell dobi te shumta per trupin, duke perfshire heqjen dore nga:
ushqimet e demshme (himja), nga shikimi i asaj qe eshte e ndaluar; pastrimi nga
substancat e demshme; pastrimi i kokes dhe trupit nga materiali i demshem dhe i
paperdorshem, dhe heqja dore nga ushqimi i trupit dhe i shpirtit me veti te neveritshme,
duke perfshire hidherimin, brengen, melankoline, veprimet e vrazhdta dhe punen e
mundimshme. Njehere hakimi i afte kishte thene: "Mos e gjykoni konjuktivitisin, sepse ai e
menjanon shkakun e verbimit".

2. Ilaci per konjuktivitis

Ekzistojne disa lloje te semundjeve te syve, ndersa disa prej tyre kerkojne konsultime me
mjeket specialiste (oftalmologe) te sotem. Sido qe te jete, sic kemi thene disa here me pare
ne kete liber, nuk do te duhej te pergjithesohej ajo qe eshte e individit dhe vendi per te cilin
vlen ilaci i te Derguarit, as nuk do te duhej te kufizohej ajo qe eshte pergjithesuar ne ate
ilac, perndryshe, gabime do te behen pa dyshim. Megjithate, mendimi i pergjithshem i
hakimeve ne raport me ilacin themelor natyror per konjuktivitis eshte pushimi, qetesia dhe
mosferkimi i syrit per te lehtesuar kromen e kapakut te syrit, sepse kjo do te beje qe te
aktivizohen antitrupa specifike, qe do te arrijne ne vendin e sulmuar ne koncentrime te
shumta, si mekanizma mbrojtes natyrore. Nje trajtim i ketille mund te jete i domosdoshem
duke pasur parasysh disa semundje te syrit, edhe atehere kur aplikohen ilace te tjera
natyrore. Ne te vertete syri eshte aq i ndieshem, saqe individi nuk do te duhej ta prekte pa
nevoje, kurse ilaci per semundjet e syve eshte mosprekja e tij.
Pervec pushimit, kur konjuktivitisin e shkakton gazi, mjeket mund te percaktojne gjithashtu
larjen e syve me uje te ftohte, sepse semundja eshte e nxehte dhe nje nxehtesi e tille mund
te ndalet me uje te ftohte. Nga ana tjeter, ne hadithet sahihe eshte shenuar qe njehere
"Abdullah bin Me'sudi i kishte thene gruas se vet, e cila ishte semure nga konjuktivitisi:
"Pse nuk po vepron ashtu sic ka porositur i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem?
Kjo do te ishte me mire dhe do te sheroheshe me shpejt. Se pari shperlaj syte me uje te
ftohte dhe lutu: "O Zot i njerezve, m'i hiq telashet e mia. Me shero nga kjo semundje, sepse
Ti je Ai i vetmi qe ka ilac per cdo semundje. Zoti i madh, me shero plotesisht dhe mos lejo
qe te me rikthehet semundja'".98

Me kete e mbyllim kete kapitull qe ben fjale per udhezimet e Pejgamberit lidhur me
sherimin e konjuktivitisit. All-llahu e di me se miri.



KAPITULLI XXI

Sherimi i katalepsise (paraliza e muskujve)

Ebu Ubejde ne permbledhjen e vet me hadithe garib ka shenuar qe Ebu Osman el-Nahdi ka
thene: Nje grup i njerezve u afrua nen nje peme dhe po hante frutat e saj. Menjehere u
paralizuan sikur te kishte fryre ere e akullt ose sikur nje rryme e ftohte i kishte shtangur
nyjat dhe ekstremitetet e tyre. I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., kishte thene: Ftohni pak
uje ne ene dhe iu hidhni atyre ndermjet dy namazeve .
I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., ne kete udhezim kishte keshilluar njerezit qe ta ftohin ujin
naten dhe tua hedhin atyre ne mengjes, ndermjet namazit te pare (ezanit) dhe ikametit
(namazit te dyte). Hakimi i afte e kishte komentuar kete udhezim dhe kishte thene: Ky
eshte trajtimi me i mire kunder shtangimit kataleptik (xhumda ahiza ose hidran kulli) .
Ne te vertete ky eshte nje lloj sulmi kur vetedija dhe ndjenja e dikujt duken te humbura
perkohesisht, ndersa ndonjehere shoqerohet me shtangim muskujsh, me crast personi
behet menjehere i pandjeshem, e humb vetedijen ose behet i palevizshem. Nje shtangim i
ketille (kasat) shkaktohet nga vreri i zi, i cili shkakton gelqerizimin e seksioneve te poshtme
te trurit. Ky mund te trajtohet gjithashtu permes shperlarjes se zorreve (klizma). Termi
arab per kete semundje eshte i njohur gjithashtu si hidran kulli dhe nenkupton shtangimin e
plote te trupit dhe humbjen e ndjenjave. Trajtimi i permendur mund te jete karakteristik
vetem per banoret e Gadishullit Arabik dhe te vendeve me klime te ngjashme. Kushtet
atmosferike atje jane te nxehta dhe te thata, ndersa lengjet e trupit te dobeta, prandaj
derdhja e ujit te ftohte ne trupin e personave qe jane goditur nga gjendja e mungeses se
vetedijes ose e humbjes se kujteses, katalepsi, do te shkaktoje shok, dhe do te ndihmoje ne
rigrupimin e fuqive te tyre. Kjo do te nxite funksionet motorike te trupit per te reaguar dhe
per ti nxjerre jashte shkaktaret, prandaj do te rezultoje me permiresimin e gjendjes,
natyrisht, me lejen e All-llahut.


KAPITULLI XXII
Koncentrimi i semundjes dhe ilaci
Sherimi i helmit me antoidotin e tij

Ebu Hurejre ka treguar se i Derguari i All-llahut , s.a.v.s., ka thene: Nese miza bie ne pijen
tende, se pari e zhytni ne te, pastaj e hiqni, sepse njeri nga krahet e saj perhap semundjen,
ndersa krahu tjeter ilacin e semundjes .99 Nje hadith i ngjashem eshte transmetuar edhe
ne Sunen e Ibn Maxhxhes.
Ky hadith shpjegon dy aspekte te rendesishme: njeri lidhet me fikhun, ndersa aspekti tjeter
eshte mendim mjekesor. Sa i perket te parit, ai eshte i qarte dhe konciz. Ai lejon qe, nese
ngordh miza qe ka rene ne pije (leng), kjo gje nuk e ndryshon pastertine (taharet) e lengut.
Te gjithe ulemate pajtohen me kete mendim. I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., ka keshilluar
qe insekti te zhytet para se te nxirret prej lengut ne te cilin ka rene. Kjo nenkupton se miza
me siguri do te ngordhe nese bie ne leng ose ne nje gjelle te nxehte dhe kjo gjendje e ka
ndryshuar (fesad) pastertine e nevojshme te gjelles. I Derguari i All-llahut , s.a.v.s., do ta
vleresonte ushqimin ose lengun si jo te paster dhe do ti derdhte. Por, ne vend te kesaj, ai
ka keshilluar qe te ndreqet demi dhe te rivendoset ekuilibri. Per pasoje, kjo e drejte pastaj u
perhap me tej dhe arriti aq larg, saqe mbuloi tere zinxhirin e insekteve te rendit
Hymenoptera, duke i perfshire bletet, grerezat ose cilindo atropod te vogel, si merimanga
dhe insekte te ngjashme. Prandaj, rregullat juridike te te Derguarit te All-llahut jane bere te
pavlefshme kur semundja eshte me e rende dhe nuk mund te zbatohet nese nuk ekziston
shkaktari i drejtperdrejte. Ne kete rast, pasi shkaktari i drejtperdrejte me pasterti te
percaktuar eshte gjaku, ashtu sic eshte kongestioni vaskular i gjakut te kafshes se
ngordhur, e pasi insektet e rendit Hymenoptera dhe disa antropode te tjere nuk hyjne ne
kete kategori, rregullat e pastertise se percaktuar nuk kane te bejne me to.

1. Pastertia e percaktuar (tahara)
Ebu Said el-Hudri, r.a., e ka komentuar gjithashtu kete teme dhe e ka shpjeguar me faktin
se eshtrat e kofshes se ngordhur nuk jane konsideruar te papaster (dhe mund te perdoren
si instrumente per te drejtuar). Prandaj, pasi kjo eshte e arsyeshme kur behet fjale per
kurrizoret, qe, kur kafsha eshte e ngordhur, ajo gjithashtu mbart ne vete lageshtire,
mbeturina dhe gjak te prishur, kongestione (dhe akumulime te tjera te materialeve te
dezintegruara, atehere cfare ndodh me insektet e tjera te rendit Hymenoptera), te cilet nuk
e mbajne nje lageshti te tille te prishur, kongestionin e gjakut ose materiale te
dezintegruara? Me siguri se insekte te tilla nuk mund ta demtojne pastertine e percaktuar te
ushqimit ose te ujit. Ibrahim el-Nahi , r.a., i pari e ka perdorur termin ma la nefse lehu 100
ne pershkrimin e insekteve. Me vone skolastiket myslimane e pranuan kete term (nefes,
nefs) dhe e perdoren ne veprat e veta

2. Pasojat mjekesore
Sa i perket shpjegimit mjekesor: Ebu Ubejde e ka mbeshtetur mendimin se zhytja e mizes
para se te nxirret nga lengu ben qe ajo te liroje antitoksin, ashtu sic ka vepruar me heret
duke e sekretuar toksinin (ne fillim te gjendjes se saj fillestare jo te mire, luftes per
mbijetese pas renies ne materien e lengshme). Ne te vertete mizat bartin nje substance
helmuese, e cila eshte prove per kromen dhe enjtjen qe jane pasoja te (thumbimit)
kafshimit te saj.101 Ky eshte mekanizmi i tyre mbrojtes dhe per tiu kundervene, i Derguari
i All-llahut , s.a.v.s., ka kerkuar qe miza te zhytet ne leng para se te nxirret prej tij, ne
menyre qe helmi te luftohet me kunderhelmin e tij, te cilin All-llahu i gjithefuqishem e ka
vene ne krahun tjeter te mizes. Ne te vertete mjeket kane zbuluar se miza spanjolle ka
helmin e saj ne njerin krah, kurse antidotin ne krahun tjeter. Ky eshte udhezimi qe del nga
udhezimi (mishkat) i te Derguarit dhe thesari i frymezimeve hyjnore. Pika e arritjes se kesaj
mencurie eshte ne diturine e Tij te pafund, kurse Ai e frymezon ate qe e ka percaktuar qe
me pare me masa te caktuara.
Lidhur me kete teme, mjeket e kishin zakon me heret qe te pershkruanin nje perzierje
budrash te mizave spanjolle102, qe merret se brendshmi si diuretik dhe si afrodiziak, dhe se
jashtmi si ngacmues i lekures, qe ndonjehere te trajtoje thumbimin letal te grerezes dhe te
akrepit (lat. Euscorpius flavicaudus).103 Kantaride te ketille jane perdorur gjithashtu per
sherimin e pezmatimit te nyjave limfatike te syve (lat. Lymphadenitis, arab. shara), dhe me
kete, pasi miza te nxjerre koken, ekuilibri qendron aty qe te pudroset dhe pastaj te ferkohet
zona e infektuar. Perdorimet e tjera te insekteve hemipterane dhe te tjerave te rendit te
Hymenoptereve perfshijne edhe apioterapine104 (arab. el-mualaxha bi-zebib el-nahl), e cila
e perdor helmin e bletes per sherimin e semundjeve te llojllojshme. All-llahu e di me se
miri.



KAPITULLI XXIII

Trajtimi i pucrrave dhe i te thateve

Ibn el-Sinni ne librin e vet ka permendur mjekimet e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, , i cili njehere kishte shkuar te njera nga grate e veta dhe ia kishte pare te
thatin ne gisht. Per kete e kishte pyetur: "A ke pluhur plishi te mersines?105 Ajo e pohoi.
Pastaj i Derguari i tha: "Vere ne gishtin tend dhe lutu: "Zoti im, qe ke fuqi ta zvogelosh ate
qe eshte me e madhe dhe te rrisesh ate qe eshte me e vogel, zvogeloje ate qe me ka dale
ne gisht".106
Zarira107 eshte ilac indian qe behet nga plishi i mersines (lat. Hermarthria), qe eshte i
nxehte dhe i thate. Ndihmon ne eleminimin e enjtjes se barkut dhe melcise; e sheron
akumulimin abnormal te fluideve ne zgavrat e trupit (dmth. edemi ose semundja e ujit);
dhe e forcon zemren per shkak te aromes se vet te mire.
Ne Sahih eshte shenuar se Aishja , radiallahu anhu., ka thene: "Gjate qendrimit ne haxhin
lamtumires e kam lyer me vaj plish mersine dy here te Derguarin e All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, nje here para veshjes se ihramit dhe heren tjeter pasi e veshi".108
I thati eshte pezmatim i nje pjese te indit te trupit qe mbledh qelb ne nje "ishull", kurse
shkaktohet nga infeksioni lokal. Nxehtesia e tij, natyrisht, eshte kah siperfaqja, kurse vete
ai ka nevoje te piqet dhe te eleminohet. Plishi i mersines eshte nje ilac tradicional qe eshte
perdorur per kete qellim, dhe vec kesaj ka edhe arome te mire dhe e ftoh temperaturen e te
thatit. Po kete mendim e ka shprehur edhe Ibn Sina, i cili shton: "Nuk ka asgje me te mire
qe do ta ndalte temperaturen e te thateve sesa lyerja me krem qe eshte perfituar nga
pluhuri i plishit te mersines dhe qe eshte perzier me gjethe trendafili (petalet) dhe uthull".



KAPITULLI XXIV

Sherimi i enjtjeve dhe i ekcemit te lekures me depertime (te lekures)

Aliu , radiallahu anhu., ka treguar: "Njehere isha duke shkuar me te Derguarin e All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, per te bere vizite nje te semure qe vuante nga enjtja ne shpine.
Ajo qe kujdesej per te, tha: " O i Derguar i All-llahut, kjo gjendje eshte ketu qe prej nje
kohe te gjate!' I Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e pa vendin e enjtur dhe
tha: "Ia hapni ate vend'". Aliu , radiallahu anhu., e shpjegoi keshtu: "Shkuam vetem pasi
e hapen vendin e enjtur dhe te pezmatuar (hapja e lekures me teh per te nxjerre prej andej
apscesin109), ndersa i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte mbikeqyrur
tere veprimin".110
Ebu Hurejre , radiallahu anhu., ka shenuar gjithashtu se i Derguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, e luti mjekun qe te lancinoje abdomenin per ta thare lukthin nga lengjet e
prishura (lat. Sepsis) dhe te mbeturinave te patretura te cilat pastaj do te nxirreshin duke i
thithur. Dikush e pyeti: "O i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, a eshte e
dobishme mjekesia?" Ai u pergjigj: "Ai qe e krijoi semundjen, e ka zbuluar gjithashtu
ilacin efikasiteti i te cilit i bindet vetem urdhrit te Tij".

Kruarjet (ekcemi) dhe enjtjet e lekures

Enjtja eshte e perbashket per te gjitha semundjet. Ajo eshte pasoje e prishjes se kater
sekrecioneve themelore te trupit (ahlat), pervec lengjeve te gabuara dhe gazrave te dendur
ne trup.Nese enjtja mbledh ne lekure, ajo quhet apsces (hiraxh; i thate). Kryesisht, enjtja e
nxehte perfundon ne keto tri menyra: piqet, dendesohet ose forcohet. Trupi i shendoshe do
ta ndale infeksionin, do ta zbertheje dhe do ta nxjerre nepermjet sistemit, qe eshte menyra
me e mire per zhdukjen e infeksionit. Perndryshe, antitrupat do ta pjekin infeksionin, do ta
shnderrojne ne materie te dendur te bardhe dhe do ta drenazhojne neper piken e derdhjes
ne siperfaqe te lekures. Perndryshe, nese lengu i verdhe ne te bardhe dendesohet, dhe nese
trupi nuk eshte ne gjendje ta nxjerre jashte, atehere individi duhet te kerkoje ndihmen e
mjekut per ta lancinuar ose qe t'i perdor metodat e tjera te njohura mjekesore per heqjen e
te thatit. Lancinimi (batt) sherben per dy qellime: drenazhimin e substances se prishur dhe
eleminimin e papastertive te tjera te mundshme nga vendi i semure.
Sa i perket udhezimit te Pejgamberit ne hadithin e dyte qe lidhet me kerkimin e
Muhammedit , salaAllahu alejhi we selem, qe mjeku te lancinoje abdomenin e pacientit per
ta drenazhuar sepsen nga lukthi i tij (xhavi), disa mjek jane me te kujdesshem sesa mjeket
e tjere ne kete ndermarrje. Disa hakime e trajtojne xhavin si edem (semundja e ujit)111,
qe eshte akumulim abnormal i fluideve te prishura ne qeliza, inde ose ne zgavrat e trupit
dhe qe shfaqet ne vendet e enjtura dhe ne fryrjet neper pjese te ndryshme te trupit, ku
shkaktohet akumulimi i fluideve. Ashtu sic e kemi shpjeguar me heret, ekzistojne tri lloje te
semundjes se ujit: semundja lekurore e ujit (Conjuctiva), e cila i godet indet dhe eshte me
seriozja; semundja abdominale e ujit (Edem), e cila mund ta godase gjithashtu melcine,
dhe semundja membranore112 e ujit, e cila shkakton fryrjen e abdomenit nga akumulimi i
gazrave ose ajrit ne zorren e holle ose ne zgavren peritoneale; semundja mebranore e ujit
shkakton fryrje dhe akumulime te mbledhjes se zorreve si pasoje e depertimit te sekrecionit
dhe gjakut ne trup dhe ben qe lukthi te ngjaje si nje fuci. Semundja membranore e ujit
eshte me serioze se semundja abdominale, ku fluidet e sepsit akumulohen ne pjeset e
poshtme te abdomenit dhe shkaktojne qe zorret te tingellojne si uji joharmonik ne nje
barkaliq. Megjithate, njeri nga trajtimet e mundshme per kete semundje (i perdorur me
heret) eshte drenazhimi jashte i lengut te demshem me ane te lancinimit, kurse kjo kategori
e operacionit eshte konsideruar njesoj si flebotomia ose nxjerrja e gjakut te prishur jashte
venes, mirepo kjo bart ne vete rrezik serioz. Perkunder kesaj, hadithi i cituar ka dhene nje
leje kategorike per lancinimin ne menyren sic e kane bere mjeket e asaj kohe. All-llahu e di
me se miri



KAPITULLI XXV

Vizita nje te semuri

Ebu Se'id el-Hudri , radiallahu anhu., ka treguar se i Derguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, ka thene: "Kur e vizitoni nje te semure, e ngushelloni, edhe pse ai ngushellim
nuk e nderron fatin e tij, por do t'ia zbuse shqetesimet e tij dhe do ta freskoje shpirtin e
tij".113
Ne kete hadith ka shprehje te simpatise, si shprehje me fisnike e bashkevuajtjes, si dhe
menyra me e pershtatshme e sherimit. Nje qendrim i ketille do ta largoje shqetesimin nga
vizitori, do ta freskoje shpirtin e tij dhe do t'ia vere zemren ne levizje. Me vone, kjo do te
ndihmoje ndryshimin e "natyres" se tij qe te tejkaloje pasojat, e ndonjehere do te
dobesoje ose edhe do te zvogeloje simptomat dhe do te munde shkaktarin e semundjes. Ky
eshte qellimi qe vjen menjehere pas thirrjes se mjekut dhe eshte mundesia qe mjeku mund
te ofroje, e kjo eshte te ngushelloje zemren e te semurit.
Ne te vertete terapia simpatike ndonjehere mund te beje cudira ne sherimin e semundjes
ose ne lehtesimin e pasojave te saj. Shpeshhere nje mbeshtetje e tille mbitokesore e
ndihmon shpirtin e njeriut, e forcon vullnetin e pacientit dhe i afteson proceset e tij
psikofizike per ta mposhtur semundjen. Kur personi i dashur, i respektuar dhe i nderuar e
viziton te semurin, individi mund te vertetoje me syte e vet se kjo vizite e forcon shpirtin e
te semurit dhe e mbush optimizem duke e gjalleruar permes fjaleve te embla dhe te mira
qe ia thote vizitori, por edhe vetem prania e tij i sjell qetesi zemres se pacientit. Faktore te
tille ekuilibrues dhe pozitive jane disa nga dobite nga vizita te semurit. Si rezultat i kesaj,
vizita te semurit ofron kater lloj dobish, si: dobi momentale per pacientin per te ndihmuar
rikonstruktimin e gjendjes se vet trupit dhe disponimit me lejen e All-llahut; dobi per
vizitorin; dobi qetesuese per familjen e te semurit dhe mbi te gjitha ka dobi konstruktive
per tere bashkesine.
Me heret kemi pare bashkevuajtjen dhe dashurine e te Derguarit te All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, ndaj ashabeve te vet kur i kishte vizituar derisa ishin te semure, kur me ze
te bute e kishte pyetur te semurin mbi shkallen e shqetesimit te tij, gjendjen dhe ndjenjat e
atij casti. Ai ia kthente disponimin e humbur te semurit dhe, duke ia vene doren e tij mbi
ballin e te semurit dhe ndonjehere ne gjoksin e tij ndermjet gjinjve dhe lutej per te. Ai
percaktonte gjithashtu ilacin e vertete per gjendjen e tij dhe ndonjehere i Derguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, merrte abdest dhe ia lante fytyren ose trupin e te
semurit dhe shtonte: "Je mire dhe shendoshe. Kjo mund te jete vizite pastruese e meshires
se Zotit".114
Kjo eshte miresjellje e plote, trajtimi me fisnik dhe karakteristike e vertete e sjelljes.




KAPITULLI XXVI

Terapia dietale

sht m i mir shrimi i trupit me ilae dhe ushqim me t cilin sht msuar pacienti, sesa
ti jepen ilae q mund t jen t dmshm pr t. Ky sht nj parim i rndsishm, t
cilin duhet ta respektoj mjeku. Nse ai nuk e respekton kt parim mjeksor themelor,
mjeku do t mund ti shkaktonte dm pacientit duke menduar se sht duke i ndihmuar. N
t vrtet vetm nj mjek i paditur do t jap ilae t prgjithshme q i gjen n librat e
mjeksis, sepse ilai i vrtet dhe ushqimi duhet t jen n prputhje me prirjen
natyrore t pacientit. T marrim pr shembull fermert, beduint dhe t tjert q jan
msuar me nj mjedis t vrazhd jetsor dhe, duke qen se pijet, si: lngu i lkoit, lngu i
petaleve t trndafilave ose lngje t prfituar nga zierja e barrave t tjera delikate e
ndihmojn shum pak sistemin e tyre, e sidomos sistemin e fmijve gjithnj e m nazeqar
t qyteteve, shtesat dhe gjellt e shijshme i ofrojn shum pak sistemit t tyre. Mjekt me
prvoj do t pajtohen me kt.
Mirpo, si e kemi arsyetuar kt n kapitullin paraardhs, ai q mendon pr mjeksin e t
Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, do t pajtohet me at q ajo duhet t
jet relevante me gjendjen e caktuar t pacientit, me mjedisin dhe me zakonet lokale. Ky
sht njri nga parimet e mjeshtris s shrimit q mjeku duhet ta vlersoj n punn e
vet. Arabt e kan respektuar shum Harisi bin Kaladahun, i cili pr ta ka qen si Hipokrati
nga Kosta pr grekt. Ky mjek i arabve ka menduar n kt mnyr: Imponimi i heqjes
dor nga ushqimi dhe pijet sht ilai m i mir dhe Shroni secilin njeri n prputhje me
at me ka i sht msuar trupi i tij. T gjitha kto mendime t rndsishme e kan
prcaktuar prmbledhjen e praktiks mjeksore ather dhe shekuj m von. Kan thn
gjithashtu se Haris bin Kaladahu i ka thn njrit prej pacientve t vet: Pije ilain dhe hiq
dor nga ushqimet. Mendonte n heqjen dor plotsisht (lat. Nestitherapia ose
Limotherapia), q sht njri ndr trajtimet m t mira pr shumicn e smundjeve q
lidhen me ngrnien e ushqimit, glqerizimet e mprehta gastrointensinale ose kapsllku i
rnd, gj q sht shum m mir sesa trajtimi i menjhershm me purgativ ose
laksativ, q gjendja t zbutet n mnyr t natyrshme pr shkak t pengesave n tretjen e
ushqimit (lat. Dispepsa), t kalbzimit t sekrecioneve t trupit, t mykjes, shqetsimit ose
t komplikimeve t tjera n procesin e tretjes s ushqimit.
Sa i prket thnies: Barku sht vendi i do smundjeje, kjo lidhet me barkun muskulor,
nj organ n form thesi, q i ngjan nj kungulli prej qelqi.115 Pjesa e brendshme e tij
sht e prbr prej komponenteve neurofibriloze (lat. neurofibrila; arab. lif), t zgjatura
dhe t ndara mes veti me tri shtresa indesh lidhse: nj vertikal, nj horizontal dhe i treti
diagonal. Hapsira (e brendshme) e lukthit (lat. Ostium) prbhet kryesisht nga en t
gjakut, fundi i tij sht muskulor ose i prbr nga mishi dhe muskujt (Carneous), ndrsa
pjesa e brendshme sht fibriotike (penjza muskulore). Lukthi sht organ i tretjes dhe
sht i vendosur n mes t abdomenit, ndrmjet ezofagut dhe zorrve t holla. sht i
vendosur pjerrtas nga ana e djatht e trupit, kurse sht i krijuar ashtu q t paraqet
diturin subtile q mund ta imagjinoj vetm Krijuesi i urt. Nj organ i ktill, pr t cilin
flet Haris bin Kaladahu, sht vendi i do smundjeje, sepse ai sht organ npr t cilin
kalon ushqimi nga ezofagu dhe ruhet derisa t fillojn proceset e hershme t tretjes
(digestionit), q njihen me emrin tretja (digestioni) e par. Kur prfundon tretja, prbrsit
kalojn n mli dhe m tej deri n zorrt e holla ku kryhet pjesa m e madhe e tretjes.
Pjest q nuk jan prdorur (q nuk jan tretur) trupi nuk mund ti tret n trsi pr shkak
t vllimit t tij, pr shkak t patretshmris, kalbzimit ose przierjes s gabueshme apo
kombinimit t t gjith faktorve, prandaj s bashku me sedimentet e tjera ato kalojn
nprmjet valve t kontraktimit muskulor n zorrn e trash dhe nxirren jasht si ndyrsi.
At q trupi nuk mund ta nxjerr jasht n mnyr natyrore pr shkak t absorbimit t
gabueshm do t qndroj si mbeturin dhe do ti nnshtrohet ndryshimeve degjenerative
dhe pamundsia pr shrimin me ilae t caktuara do t shkaktoj smundje.
Pr kt shkak, Haris bin Kaladahu e ka quajtur lukthin vend i do smundjeje. Kjo sht
sikur ka br iluzion n nevojn q njerzit t kontrollojn futjen e ushqimit n lukth, pra
ushqimin q han, ta frenojn dshirn e madhe (nefs) pr ngrnie dhe, n vend t
dshirs jonormale pr t ngrn sa m shum (fagomania), ti respektojn rregullat dietale
dhe t ngrnies me mas.
Kjo shprehi e dmshme mund ta tejkaloj natyrn personale, prandaj pr kt shkak kan
thn: Shprehia sht natyra e dyt e njeriut. Kjo sht kshtu pr shkak se shprehia
mund t bhet forc trheqse e fuqishme, e pakontrolluar dhe e vazhdueshme q rregullon
ritmin e individit dhe e modifikon sjelljen e tij.
Ta krahasojm ktu ndikimin e nj substance te tre persona, trupi i t cilve sht msuar
me lloje t ndryshme ushqimesh, edhe pse ata mund t ken karakteristika t ngjashme n
rajone t ndryshme. T tre trupat kan temperament t ngroht (si przierja e katrt
sekrecioneve themelore trupore) n rinin e tyre. Njri trup sht msuar t haj ushqim t
nxeht, i dyti ushqim t ftoht, ndrsa i treti ushqim t leht. Nse personi i par ha mjalt,
ai nuk do ta dmtoj sistemin e tij, mirpo nse ha personi i dyt, mjalti me siguri do tia
ngacmoj sistemin e tij, kurse sistemi i personit t tret do t ket pasoja t lehta. Prandaj,
shprehit luajn rol kryesor n ruajtjen e shndetit dhe n shrimin e smundjes.
Prandaj mjeksia e t Drguarit sht mbshtetur n ilae q jan kompatibil me secilin
individ dhe q jan n prputhje me shprehit e ushqimit dhe t ngrnies, sepse nuk ka
mjeksi m t mir se kjo.

Planifikimi i diets

Dieta e pacientit duhet t planifikohet me kujdes dhe varsisht nga propozimi i mjekut. Kjo
shtrihet ndrmjet diets s plot dhe t diets tepr t domosdoshme. N rastin e diets
tepr t domosdoshme, shujtat duhet t jen t pasura me vlera ushqyese, q treten leht
dhe t shijshme dhe duhet t jen n prputhje me ushqimin e zakonshm t pacientit.
Lidhur me kt tem, n Dy sahiha sht shnuar se Aishja , radiallahu anhu., ka thn se
kur dikush nga familja e tyre kalonte n ahiret, grat mblidheshin, planifikonin dhe pastaj
shprndaheshin npr shtpit e veta pr t prgatitur pjesn e ushqimit t vet pr ti
ndihmuar familjes s piklluar t t vdekurit. Aishja , radiallahu anhu., zakonisht i pyeste
grat pr t prgatitur gjelln n tenxheren tabline, ku zihej sup me krunde t mblsuara
me mjalt. Aishja , radiallahu anhu., prgatiste nj tenxhere me buk t ulur, mish dhe
sup me mish (sarid) dhe i hidhte sipr talbin . Aishja , radiallahu anhu., pohonte se e
kishte dgjuar t Drguarin e All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, q kishte thn:
Talbina e ngushllon zemrn m t fsheht t t smurit dhe e zvoglon pikllimin e
tij.116 Aishja , radiallahu anhu., kishte treguar gjithashtu se i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Kur ju godet ajo q ju ngjall krupn, prdorni sup
kalorike dhe t kndshme (talbina) pr ta kaluar kt gjendje.117 N hadithe sht thn
gjithashtu q kur dikush smuret n shtpi t t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ai do ta mbante nj tenxhere sup (burma) n zjarr derisa pacienti t kalonte njrn
nga dy skajshmrit prmirsimin e qllimshm, ose vdekjen. Kur dgjonte se dikush
ishte smur, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, do t thoshte menjher:
Ushqehuni me supn talbina, sepse ajo e shprlan dhe e pastron lukthin e pacientit njsoj
sikur dikush prej jush kur e pastron baltn nga fytyra.118
Imam Buhari ka shpjeguar se talbina, sht nj sup e leht me mish, q i ngjan qumshtit.
Nj sup e till solide, q tretet leht, e ushqyeshme dhe ndonjher pa mish, sht mjaft
ushqyese dhe ndihmon n lehtsimin e stresit dhe pikllimit. Dobit e talbins jan n
supn me mish dhe miell elbi t zier me krundet e veta. Ndryshimi themelor ndrmjet ksaj
supe dhe sups s zakonshme prej elbi dhe mishi qndron n faktin se elbi zihet plotsisht,
kurse n supn talbina elbi sht i miellzuar, gj q bn q t dallojn prbrsit ushqyes.
Si e kemi thn m sipr, shprehit e zakonshme t ushqimit luajn rol t rndsishm n
rritjen e dobive nga ilaet dhe prbrsit e ushqyeshm. Sa i prket banorve n qytetet e
urbanizuara, duket se uji i vluar i elbit prputhet me sistemin e tyre t tretjes. N t vrtet
kur elbi zihet plotsisht, prbrsit e tij ushqyes kalojn npr sistem dhe ofrojn pak dobi.
Megjithat, pirja e sups me mish t prgatitur me miell elbi t nxeht ndihmon n
shpejtimin e kalimit t prbrsve t saj n sistemin e pacientit, vepron si nj purgativ i
fuqishm dhe vrtetohet si nj mjet i sigurt n prparimin e natyrs s individit dhe n
mbrojtjen e ans s brendshme t lukthit.
Sa i prket hadithit: Talbina e ngushllon zemrn m t fsheht, kjo ktu tregon kardin e
lukthit (pjesa e siprme e lukthit), q do t thot se e ngushllon trupin dhe e zbut lukthin.
Sa i prket zvoglimit t pikllimit t pacientit, All-llahu e di m s miri, pikllimi dhe
hidhrimi i ftohin sekrecionet e trupit dhe e dobsojn mbrojtjen e trupit, sepse shpirti (ruh)
i individit mbshtetet n zemr, e cila sht vendndodhje e tij natyrore. Pirja e nj supe t
till me mish e ngroh lukthin, e reanimon mbrojtjen e trupit dhe e zvoglon traumn e
individit t shkaktuar nga telashet. T tjert mund t thon se supa me mish do t
zvogloj telashet e individit pr shkak se liron shpirtin e pacientit dhe pr shkak se
prmban substanca freskuese q jan pjes prbrse t disa gjellve. Thuhet se pikllimi e
dmton trupin, e sidomos lukthin. Natyrisht, mungesa e ushqimit e ndihmon shum kt
gjendje. Megjithat, nj sup e till e nxeht me mish do ta qull lukthin, do ta forcoj dhe
do ta mirmbaj, ndrsa veprimi i ktyre efekteve do t arrij n zemr. Nga ana tjetr,
shpeshher, kur sht n stres, lukthi i pacientit prodhon sasi m t madhe t lngjeve t
lukthit dhe akumulon jarg dhe qelbzim; domethn, pirja i sups prej elbit t zier me
mish ndihmon shprlarjen e akumulimeve t tilla t panevojshme njsoj si edhe qetsimi i
trupit, kthimi i aftsis s tij mbrojtjse, tejkalimin e shqetsimeve, ekuilibrimin e
sekrecioneve t brendshme, ngritjen e individit n aspektin shpirtror dhe ndihmn q i
jepet atij pr ta rivendosur ekuilibrin. Kjo vlen dhe sht e vrtet sidomos pr banort e
qytetit t bekuar t Medins, t cilt jan msuar t han buk elbi, i cili kryesisht ka qen
burimi kryesor i energjis s tyre, sidomos kur mielli ka qen mall i shtrenjt. All-llahu e di
m s miri.


KAPITULLI XXVII

Shrimi nga helmimi me ushqim

Shtat vjet pas Hixhres, pas marrveshjes s paqes n Hejber, me t ciln marrdhniet
hebraito-myslimane u kthyen n gjendje normale, hebraikja nga Hejberi me emrin Zejneb
bint Haris e kishte pjekur nj dele dhe ia kishte sjell dhurat t Drguarit t All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem Lidhur me kt shtje, Abdu-Rrahman bin Kab bin Maliku kishte
shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte ulur ta hante s bashku
me ashabt. Pran tij ishte ulur Bishr ibn el-Bera, i cili, pasi kishte hngr kafshatn e par,
i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte ngritur n kmb menjher dhe
kishte thn: Ndalni at grua!. Kur e kishin sjell para tij, ai e kishte pyetur: A e ke
helmuar kt dele? Ajo ishte prgjigjur: Kush t tha? Duke mbajtur n dor nj cop t
ciln kishte filluar ta hante, ishte prgjigjur: M tha kjo kmb. Pasi gruaja e pranoj
krimin e vet, tha: Mendova se, nse je gnjeshtar, kjo do t t shkaktonte fundin tnd, por
nse je i Drguar i vrtet, ajo nuk do t t bnte asnj dm. Pastaj i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, e kishte liruar at grua t shkonte n pun t vet. Pastaj kishte
br tri dit flebotomi dhe u kishte thn ashabve t vet t bjn si ai. Mirpo, nj
kafshat q e kishte hngr Bishri kishte qen fatale (vdekjeprurse).119
N nj transmetim tjetr sht thn se nj ashab me emrin Ebu Hind nga Medina i kishte
br flebotomi n pjesn e siprme t shpins s t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, dhe ia kishte lshuar gjakun n nj kupz, duke ia prer venn siprfaqsisht .
Ky helm e kishte prfshir tr trupin e tij, kurse tre vjet m von, n kohn sa zgjati
smundja e tij e fundit, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte thn:
Edhe tani vuaj nga pasojat e helmit t mishit t deles q e kam ngrn n Hejber.120
Helmimi me ushqim ndodh pr shkak se njeriu ha substanca kimike helmuese ose
mikroorganizma dhe toksinet e tyre. Ka shum lloj shrimesh nga helmimi me ushqim.
Gjithmon dhe m s miri sht q t krkohet ndihma e par. Megjithat, mjekt e
trajtojn do rast t helmimit me ushqim n prputhje me llojin, substancn dhe sasin e
ushqimit t helmuar q sht ngrn, natyrisht nse dihet. Ky shrim kryesisht kryhet me
disa lloje purgativsh agresiv, duke nxitur t vjellat, duke br detoksifikimin, me
hematokatarz, duke pastruar lukthin dhe traktin intestinal, si dhe duke pir antidotin ose
kundrhelmin121 adekuat dhe ilae pas prmirsimit, kur trajtimi sht kryer menjher
dhe varsisht nga suksesi i tij.
Nse i helmuari nuk mund t trajtohet menjher nga mjeku, ather ai duhet t nxitet t
vjell menjher, t bj purgacionin, kurse trajtimi m i mir n kohn e t Drguarit t
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, n rrethana t ktilla, ka qen lshimi i gjakut me
an t flebotomis. Kur helmimi me ushqim ndodh n vise t nxehta dhe n stinn e
nxeht, ather helmi prhapet shpejt n sistemin e individit me an t qarkullimit t gjakut
dhe shprndahet npr vena e arterie pr t arritur m n fund n zemr. Pasi t arrij n
zemr, pasoja sht e kobshme. Pra, gjaku sht medium q e bart helmin deri te zemra
dhe n pjes t tjera t paprekura t trupit. Viktima e helmimit me ushqim duhet t
shpejtoj pr ta nxjerr nga trupi sa m shpejt toksinin vdekjeprurs, e sidomos me an t
lshimit t gjakut, sepse ky proces do ta nxjerr jasht gjakun e helmuar dhe bashk me t
edhe mjaft helm, i cili tashm ka deprtuar n qarkullimin e gjakut. Nse zbatimi i ktij
procesi kryhet me sukses, ndrsa purgacioni bhet i plot dhe shpejt, helmi nuk do t
shkaktoj pasoja fare ose fare pak. N kt kuptim, helmi ose do t nxirret plotsisht, ose
do t pengohet veprimi i tij i mtejshm.
Kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka prdorur flebotomin n pjesn
e siprme t shpins, ku shpatullat (Scapula) jan m s afrmi me zemrn, n vendin ku
mund t bhet flebotomia, helmi sht mnjanuar vetm pjesrisht, ndrsa efektet e tij
jan reduktuar n nj vuajtje t leht nga e cila i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka vuajtur tri vjet pas helmimit. N urtsin e Vet t hollsishme, All-llahu i
gjithfuqishm e kishte qllim q ta shprblej t Drguarin e Vet me post t bekuar dhe t
nderuar t martirit, ...n mnyr q All-llahu t plotsoj at q sht dashur t
ndodh...(El Enfal, 42) Ky shpjegon gjithashtu rndsin e fjalve q All-llahu ua kishte
drejtuar hebrenjve n Kur'an, ku thot:
...E sa her q u erdhi ndonj i drguar me ka nuk u plqeu juve, a nuk u bt kryelart
dhe disa prej tyre i prgnjeshtruat e disa i mbytt! (El Bekare, 87)
N fund t versetit All-llahu i gjithfuqishm e ka prdorur kohn e kaluar pr foljen
prgnjeshtruat, kurse kohn e tashme pr foljen i mbytt, duke prfshir t Drguarin,
ardhja e t cilit dihej n shkrimet e tyre, e t cilin e pritn n atdheun e tyre. All-llahu e di
m s miri.

Shrimi dhe kundrvnia akteve (sihru) t magjis

Magjepsja sht smundje dhe gjendje jo e rregullt q duhet t trajtohet si t gjitha
parregullsit e tjera. Ndr simptomat e saj jan: mashtrimi, shikimi imagjinar, magjepsja,
mahnitja dhe kuptimet e gabueshme, prpos treguesve t tjer, t cilt koh pas kohe
mund ta mashtrojn perceptimin e drejt t individit .
Udhzimi i t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, n kt fush sht ndar
n dy sfera: eleminimi i aktit kriminal dhe kryerja e purgacionit dhe ekuilibrimi i
sekrecioneve t trupit. E para sht m konseguente dhe kushtzon zbulimin e aktit
kriminal, eleminimin dhe zhdukjen e tij.
Lidhur me kt tem, Aishja , radiallahu anhu., ka treguar122 se nj antar i fisit Beni
Zurejk, i njohur me emrin Lubejd bin al Asam e ka kryer nj akt t keq kundr t
Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili m von kishte ndier disa dhembje
koke t veanta, disa shqetsime dhe dobsi t prgjithshme. Nj dit i Drguari i All-llahut
, salaAllahu alejhi we selem, ishte duke pushuar n shtratin e vet, kur dy meleq i qndruan
pran koks. Njri prej tyre pyeti: Nga se vuan? I dyti u prgjigj: sht i magjepsur.123
Pastaj meleku i par pyeti: Kush e magjepsi? I dyti u prgjigj: Lubejd bin el-Asam.
Si?, pyeti i pari, kurse i dyti u prgjigj: Ai e bri kt duke prdorur krehrin e t
Drguarit, pak qime floksh q kan mbetur n krehr dhe nj kore t polenit t palms. I
pari pyeti: Ku i groposi? I dyti u prgjigj: I groposi brenda pusit Sarvan. Pak aste m
pas i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i hapi syt dhe u kthye kah Aishja ,
radiallahu anhu., dhe i tha: Oj Aishe, All-llahu m tregoi pr at q e pyeta, dhe i tregoi
ka i kishte ndodhur. Duke prshkruar burimin, ai shtoi: Oj Aishe, ngjyra e ujit t tij mori
ngjyr t kuqe t mbyllt si sht ekstrakti i gjetheve t knas. Pastaj, majat e palms
afr burimit dukeshin si kokat e shejtanve. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, pastaj dha urdhr q t zbulohet akti i keq , t shembet pusi dhe t rrafshohet me
dhe, ndrsa All-llahu i gjithfuqishm i dhuroi prmirsim t plot dhe, n t ardhmen, e
shprbleu me mbrojtje t pagabueshme (isma) nga qllimet e kqija t njerzve.
Transmetimi i cituar paraqet n mnyr figurative karakterin njerzor t t Drguarit t All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili gjithashtu ishte objekt i telasheve dhe i
shqetsimeve, t cilat i kan prjetuar edhe ashabt e tij, si edhe shum t drguar t tjer
t All-llahu , salaAllahu alejhi we selem, m par. Kso veti njerzore nuk prbjn n asnj
mnyr t kundrtn e postit t tij t lart, i cili sht vul e t gjth t drguarve dhe
profetve t All-llahut, ose misionit sublim, q e ka kryer pr t nxjerr njerzimin nga
errsira n drit. Edhe pse disa shkenctar diskutojn pr vrtetsin dhe autenticitetin e
ktij hadithi, ai sht shnuar n t gjitha prmbledhjet kryesore t haditheve sahih dhe,
gjithsesi, qllimi yn ktu sht q t diskutojm shtegdaljen pr viktimn nga magjepsja
n mnyr q t lirohet nga veprimet (aktet) e kqija.
Gjja e par q individi e njeh nga hadithi garib124 sht q sa m shpejt t zbulohen
veprimet e kqija, efektet e tyre do t ndalen dhe individi do t kthehet n gjendjen e vet t
natyrshme. Kjo sht e ngjashme me nxjerrjen e materies s prishur nga trupi me an t
purgacionit ose me terapin e detoksifikimit t plot. Kjo na on te nj lloj tjetr i trajtimit,
q sht purgacioni* i plot dhe ekuilibrimi i sekrecioneve t trupit, e sidomos n rajonin e
goditur me aktin e keq. N t vrtet magjia mund t godas gjendjet trupore dhe t
rregulloj ekuilibrin natyror t sekrecioneve t trupit. Kur simptomat e magjepsjes ose t
syrit magjepss e godasin rajonin e trupit, ather individi duhet t filloj t nxjerr jasht
substancat e kalbura nga ajo pjes e trupit t vet.
N prmbledhjen e vet t haditheve garib, Ebu Ubejde tregon se kur magjepsja ishte
drejtuar kundr t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ai e kishte shruar
shqetsimin e vet duke zbatuar flebotomin* n rrashtn e koks (parietal). N kt kuptim
mjeksia shnon aktin e keq. N t vrtet magjepsja sht qllim i keq i magjistarit
bashk me shejtant q jan ushtri e zjarrit t Xhehennemit. Kur nj ateizm i till
ndonjher ia arrin qllimit, mund t veproj n mnyr t dmshme n ekuilibrin natyror
t individit dhe n kimin e przierjeve t sekrecioneve t trupit. Kjo sht e vrtet kur
veprimet e kqija jan br pr t shkaktuar heqjen dhe amnezin, duke shkaktuar
humbjen e kohpaskohshme t kujtess, kurse kjo mnyr e magjis ka nj veprim dhe
ndikim t fuqishm n gjendjen e prgjithshme t individit.
Sipas disa burimeve t shkenctarve, edhe pse e kundrshtojn njri-tjetrin, n prgjigjen
e tij t par n lngimin e prgjithshm, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
fillimisht ka zbatuar flebotomin n rajonin e caktuar, q ka qen shkaktar i dhembjes s
koks dhe i lngimit. Ndoshta pr shqetsimin e vet e ka fajsuar substancn e prishur t
gjakut, e cila ndoshta ka deprtuar n tru dhe ka vepruar n mnyr t dmshme n pjesn
frontale t trurit. N at rast, flebotomia do t ishte trajtimi m i mir ndaj t dyve:
Hipokratit dhe Ibn Sins. Megjithat, kur All-llahu i gjithfuqishm e shpalli natyrn e
vrtet t akteve t kqija t drejtuara kundr t Drguarit t Vet , salaAllahu alejhi we
selem, ai i zbuloi menjher, i groposi pasojat e tyre dhe e ktheu fuqin. Kjo ishte sikur ai
sht i liruar nga heqja e brezit t fort prej lkure. Qllimi pas ktyre akteve ka qen q t
ndikojn n mnyr t dmshme mbi trupin e tij dhe ti dobsojn fuqit e tij dhe n asnj
mnyr kjo nuk ka mundur t ndikoj dmshm n zemrn ose n vlersimin e tij. Duke e
ditur kt, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka trajtuar kt q
prmendm n prputhje me natyrn e vet, kurse All-llahu di m s miri.


Ilaet shpirtrore

Ilaet shpirtrore jan antipod t vrtet kundr magjis dhe magjepsjes, sepse e vrteta
sht armik i prbetuar i gnjeshtrs. N t vrtet asgj nuk mund ti luftoj dhe ti
neutralizoj pasojat e kqija dhe t vazhdoj ta mposht edhe m tej shpirtligsin dhe
zvetnimin e shejtanve t pafe m mir se feja e individve t caktuar dhe afrsia me
Zotin. Kjo sht mjeksia shpirtrore s cils nuk mund ti kundrvihet asnj smundje,
sht helmet dhe mburoj npr t ciln nuk mund t kaloj askush; sht besimi i fituar,
t cilin lufttari duhet ta mbart gjithmon n vete dhe pr vete.
Pr tiu kundrvn ktyre shpirtrave t shpifur, individi duhet t koncentrohet fuqimisht n
Rrugn e vrtet. Individi duhet t marr dituri t qart t njerzve t urt dhe t
prfundoj punn e strvitjes s lufttarve. Ashtu sikurse dy ushtri q luftojn mes veti,
secila prej tyre duhet t jet e prgatitur dhe e pajisur mir, por vetm njra do t fitoj,
kurse tjetra do t psoj disfat. Sikur kjo, zemra e besimtarit duhet t mbushet me dritn
e All-llahut t gjithfuqishm, t ngopur me mendime t thella dhe e prgatitur me diturin
e Ushqyesit t vet. Trupi, mendja dhe shpirti i tij, me sinqeritet dhe vendosmri, duhet t
ngjiten npr shkallt q ngriten n lartsi. Suksesi i strvitjes s tyre do t prcaktoj
rehatin me t ciln ai i mbisundon prpjekjet e veta. Gjuha e tij duhet ti shqiptoj fjalt t
cilat qensia e tij m e thell i njeh dhe ia shpjegon gjat rrugs. Shenja t till t qart
gjat rrugs jan udhrrfyes i tij n tejkalimin e pengesave dhe mundsive q t bhet
viktim dhe tu lutet shejtanve.
Sikurse syt q jan dritare q e projn dritn n trup, e cila pastaj e transformon n
prbrs fuqizues, ngjashm me t dhikri do t mpreh dgjimin dhe shikimin dhe do t
rigjallroj aftsit. N t vrtet vetm nj njohuri e till n zemrn e ndonjrit mund t
zhdavarit errsirn e mendjes s fjetur dhe do ti ndihmoj individit pr t tejkaluar
humbjen e sigurt dhe t prhershme.
Njohja e ktyre atributeve do ti ngris velat e misterit dhe do tia bj t mundur individit
q t shoh dhe ti provoj shenjat e qart t Zotit t tij. Kto jan shtyllat q ojn n
rrugn e All-llahut; Ai i ka ngritur n rrafsh q njerzit ti shohin m mir. Nga ana tjetr,
shejtant e shpifur dhe t mallkuar e kan shpikur dhe organizuar luftn e egr, i cili sht i
drejtuar t nxit t tjert q njerzit e painformuar, t pafajshm dhe t dobt t kuptojn
shtrembr. Nj luft e till mashtruese i ka ngatrruar dhe mashtruar shum njerz gjat
historis. Vetm ata q jan t strvitur mir, m t ndershmit dhe m t sinqertt do t
jen n gjendje t ikin dhe ta fitojn luftn.
N t vrtet urdhri i unitetit t All-llahut n shpalljen e Tij dhe pushteti suprem i takojn
vetm Atij; t deleguarit e Tij t bekuar prbjn nj vllazri, ndrsa thirrja dhe
paralajmrimi i All-llahut i jan drguar tr bots. As Nemrudi, as faraoni nuk kan qen
n gjendje ti dalin prball, dhe askush tjetr nuk do t jet n gjendje pr t penguar
vendimin e Tij dhe, prfundimisht, do t provoj se Vullneti i Tij sht ai q triumfon. Kt e
din edhe shejtant. Sa udi! Rasti i tyre ngjan me t atij q sht smur nga smundja e
murtajs dhe u ka lakmi njerzve t tjer pr shndetin e tyre t mir dhe dshiron q ta
ndaj t keqen me do njeri. Pr ta br kt, do t vr maskn pr ti mashtruar njerzit,
edhe pse e di se kontakti i tij i vetm me ata do t prhap smundjen e tij infektuese dhe
fatale. N prputhje me kt, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn:
Kontakti shkakton shkatrrimin.125
Mirpo, msimi i dhikrit, i verseteve t Kur'anit dhe krkimi dhe lutja e pandrprer drejtuar
All-llahut pr ti udhhequr, sht ilai m i mir i cili me siguri do ta mund aktin e keq t
magjis dhe do t aj rrejtin e tij. N t vrtet magjia dhe namatisja mund t veprojn
mjaft keq vetm tek zemrat e ndieshme,126 tek njerzit e shqetsuar emocionalisht, tek
ata q nuk kan njohuri dhe tek ata q i krkojn kufijt e pasioneve. Kta lloj njerzish do
ta konsiderojn t rnd ikjen nga dominimi i pasioneve t veta, ndrsa detyr e zotrinjve
t tyre t kqij sht q ta ruajn fort pushtetin mbi ta dhe ti joshin deri n vdekje.
Grat, t rinjt, t paditurit dhe banort e xhungls jan kategori e prgjithshme e
viktimave t atilla. Ndr kategori t shumta, hyjn edhe besimtart q nuk i binden urdhrit
t Zotit t tyre, q e pranojn urdhrin e Tij dhe q heqin dor nga ajo q e ka ndaluar Ai,
dhe besimtart q kan pak fat n shfrytzimin e lutjeve t tyre t rregullta, q dobit e
veprave t mira t individit do t mund ti bnin bashk, ta mbroj nga kurthet dhe ta sjell
afr Zotit t tij.
Kan thn gjithashtu se personi i magjepsur sht ai person q ndihmon q armiku i tij ta
marr kontrollin mbi vet at. Me fjal t tjera, ai sht i magjepsur dhe ai sht person q
knaqet dhe mahnitet me kt. N t vrtet shejtant vetm mund t grumbullojn nj
kontroll t ktill vetm kur t gjenjn nj person q prshtatshm i cili mund t
orientohet leht dhe q sht e strngarkuar me udira dhe me nxitjen dhe tronditjen e
kohpaskohshme dhe dshirojn at q shejtant e dshirojn pr ata. Njerzit e till e
kan t mangt fuqin e friks nga Zoti, forca e t cilve mbshtetet n dituri, fe dhe
paradestinim. Nj shpirt i till i friks ndaj Zotit n qenien e njeriut sht drit q sht e
autorizuar q ta zhdavarit errsirn.
I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Prve nprmjet shpirtrave
t kqij t njerzve t tjer, shpirtrat e kqij nuk kan lidhje tjetr me qenien njerzore.
Prandaj, individi duhet ta zgjedh mjedisin e vet, t ket krkesa sa i prket zgjedhjes s
miqve, ti prgjigjet thirrjes s All-llahut t gjithfuqishm dhe t lutet pr mbrojtje dhe
udhzim



KAPITULLI XXVIII

Pastrimi me an t vjelljes

Imam Tirmidhi n prmbledhjen e vet me hadithe, Xhami ka shnuar hadithin q e ka
treguar Ebu Derdaa, n t cilin thuhet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
kishte kthyer e pastaj e kishte prsritur abdestin e vet.. Imam Tirmidhi kishte thn edhe
kt: E kam takuar (njrin nga ashabt e par) Sevbanin n Damask, i cili e kishte pohuar
rastin e cekur m sipr, dhe kishte shtuar:Ebu Derdaa e kishte thn t vrtetn, sepse
un kam qen ai q e kam shrbyer me uj pr t marr abdest.127
Vjellja sht njra ndr pes llojet themelore t pastrimit, si: dijareja, flebotomia dhe
gjakderdhja nga hunda (tebehhur) dhe urinimi. T gjitha kto lloje jan prmendur n
hadithe. N krert e msipr kemi folur pr dijaren dhe punn e zorrve, pr t cilat i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Disa nga trajtimet m t mira
tuajat gjenden n thithjen e ajrit me hund, lshimin (derdhjen) e gjakut duke prer venat
n kupz, flebotomi dhe n pastrim. Kemi folur gjithashtu edhe pr lshimin e gjakut dhe
flebotomin dhe, me vullnetin e All-llahut, n kapitullin e ardhshm do t flasim mbi
grumbullimin e avujve. Sa i prket pastrimit me an t avullimit apo djersitjes, ky sht
pastrim natyror, nxjerrje e pavullnetshme e lagshtis s teprt t ciln natyra e mnjanon
(nxjerr) duke e nxjerr jasht npr poret e lkurs. Sa i prket vjelljes (lat. Emesia), kjo
sht kthim i prmbajtjes s lukthit npr traktin e siprm, kurse shprlarja e zorrve sht
procedur e pastrimit t materieve t panevojshme dhe pastrim i zorrve nprmjet
sforcimit t purgacionit npr anus.
Ekzistojn dy lloj vjelljesh: vjellje jo e dhunshme, q sht nxjerrje e pavullnetshme e
prmbajtjes s lukthit pr shkak t mundit dhe mbledhjes s vrerit; dhe nxitjes s t
vjellave me apo pa emetik (mjet pr nxitjen e t vjellave). Lloji i par nuk krkon as
pengim, as stimulim, prve n raste kur individi nuk ka frik nga pasojat e mvonshme
dhe nga hipertoksiteti. Vetm n kto raste, ky lloj i t vjellave duhet t ndalet me an t
mjetit pr qetsim, n mnyr q t hiqet aciditeti i tij dhe t ndalen pasojat e tij. Sa i
prket nxitjes s t vjellave, ajo sht shptimtare pr jetn n rastin kur ka nevoj pr
shrim urgjent t helmimit me ushqim, e kjo sht e dobishme kur pastrimi nga materiet e
panevojshme do t vendos ekuilibrin e sekrecioneve t trupit dhe kur koha dhe gjendjet
krkojn nj pastrim t till.

1. Shkaktart e vjelljes

Vjellja stimulohet me an t njmbdhjet forcave detyruese: me an t vrerit, i cili derdhet
nprmjet fshikzs s tmblit dhe krkon rrug pr t dal jasht npr traktin e siprm;
duke rregulluar lukthin, me mukus t teprt dhe me trazimin e lukthit; me tretje t dobt;
me shujta t gabuara n ushqim dhe duke ngrn perime dhe pem t papjekura; duke
ngrn dhe pir jasht mase, duke shkaktuar n kt mnyr nervozitetin e lukthit;
nxjerrjen jasht lukthit ushqimin e patretshm; nga dmtimet e zorrve; me mjetin pr
nxitjen e t vjellave dhe duke kthyer lngjet e lukthit (derdhje e sekrecionit t ujshm); me
mosdurim t ushqimit, mundimin pr shkak t neveris psikologjike nga papastrtia (lat.
Coprophobia); me ushqim ngacmues dhe me hipersensitivitetin ndaj ushqimit
jashtzakonisht t pashijshm (lat. Opsophobia), ose edhe frikn vetm nga ushqimi (lat.
Sitophobia), gj q mund t shkaktoj po ashtu neveritje dhe vjellje; me stres psikologjik
dhe emocional, me melankoli, brenga, pikllim, me zhvillimin e abreaksionit motorik
(lirimin e tendosjes emocionale q sht arritur nprmjet grumbullimit t prvojs s
rnd traumatike) t shkaktuar me kujtime t dhembshme dhe emocione; me vjellje
komunikative t shkaktuar vetm me shikimin e nj tjetri duke vjell. N t vrtet
ekzistojn shum lloje t smundjeve t transmetueshme q prhapen shum shpejt, duke
prfshir kromn, t thatt, gogsitjet, teshtitjet, frikn dhe t qeshurat. Natyrisht, nj
gjendje e till e marrjes s leht duhet t jet joaktive tek individi q e merr para se t jet
prekur me kontakt senzor nga truri pr ta kundrshtuar kt.

2. Dobit dhe dmet nga vjellja

Prgjithsisht, nxitja e vjelljes e pastron lukthin, e forcon dhe e riprtrin procesin e tretjes
s ushqimit, mpreh shikimin, e liron rndimin n kok, ndihmon n shrimin e pezmatimit
t veshkave, t plagve veneriane dhe gjenitale; ajo ndihmon gjithashtu n shrimin e
smundjeve kronike si lebra, murtaja, paraliza dhe dridhja e muskujve (lat. Myokymia)
njsoj sikurse ndihmon n shrimin e verdhzs (lat. Iterus).
N t kaluarn nxitja e vjelljes sht preferuar edhe pr njerz jo t smur. E kan
prdorur edhe dy her brenda muajit, si terapi t prgjithshme t pastrimit t trupit pr t
nxjerr jasht materiet e panevojshme. Hipokrati e ka pasur zakon tua preferonte njerzve
prdorimin e mjeteve pr vjellje vers, ndrsa dimrit pastrimin me an t purgativit.
Megjithat, prdorimi i teprt i ksaj terapie mund t shkaktoj smundje degjeneruese, t
dmtoj brendsin (lat. Serosis) e lukthit dhe t krijoj varshmri, duke e br lukthin t
paaft q t tret ushqimin n mnyr t pavarur. Prdorimi tej mase i nj terapie t till
mund ti dmtoj gjithashtu syt, dhmbt dhe t dgjuarit dhe mund t shkaktoj
gjakderdhje, temperatur dhe djersitje t madhe, prtej mase. Nj terapi e till e dmshme
gjithashtu nuk duhet t prdoret nga personat q jan t smur nga pezmatimi kronik i
fytit, astma ose personi me fyt t ngusht ose kur pshtun gjak (lat. Hemoptysis), ose ata
persona q kan mundime me rastin e prpjekjes pr t vjell pa pasur dika pr t nxjerr
jasht. Nj vrejtje e till sht gjithsesi e dobishme nse i sjellim ndr mend ata q kan
harruar shprehit prkatse t ekuilibrimit t ngrnies, ata q zhdpen se ngrni dhe e
teprojn ushqimin pastaj e vjellin n mnyr rutinore (cf. Bulimerexia ose Anorexia). Cilido
qoft shkaku i nj vuajtje t till t njerzve, ktu duhet t mbahet parasysh se vjellja
rutinore ose prpjekja pr t vjell bashk me sindromin e stimulimit t zorrve shkakton
fermentimin gastrik, tharjen e lukthit, dobsin e zorrve (lat. Viscera), ngushtsin
abnormale mbi pasjen e smundjes imagjinare (lat. Hypochondriasis) ose smundjen e
prgjithshme dhe rraskapitjen fizike dhe n kto rrethana shpejtimi i vjelljes sht tepr e
rrezikshme.
Recet: Megjithat, nn kushte t llojllojshme individi do t duhej t ndiqte njrn nga llojet
e prmendura t vjelljes me abdest prkats, ose duke lar fytyrn me uj t ftoht, ndrsa
mandej do t duhej t pinte lng mollsh, t cilit i kan shtuar nj sasi t vogl vaj t
arrave indiane t drurit t xins




Kontributi i Muslimit dhn mjeshtrive mjeksore

N prmbledhjen e vet me udhzimet e t drguarve (Muvatta Malik), imam Maliku ,
radiallahu anhu., ka shnuar se Zejd bin Eslemi ka thn se n kohn e t Drguarit t All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, nj njeri ishte plagosur dhe plaga e tij ishte br
infektuese, kurse gjaku i tij i tejmbushur. Ai njeri i kishte ftuar dy mjek autodidakt t fisit
t Beni Anmarit pr ta par gjendjen e tij. Duke u mbshtetur n kt transmetim, i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte qen i pranishm aty dhe i kishte
pyetur: Cili prej ju t dyve sht mjek m i mir? Njeriu i plagosur kishte br kt
pyetje: O i Drguari i All-llahut, a ka ndonj dobi nga shrimi n kt nivel? I Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte prgjigjur: Ai q e ka krijuar smundjen, ka
krijuar gjithashtu edhe ilain.129
Dobit fillestare q individi mund ti nxjerr nga ky hadith tregojn se duhet patjetr t
krkohet ndihma e personit m t kualifikuar n do fush. Mendimi i shkenctarve sht
m i sigurt dhe m i vlershm dhe ai do t pranohet m shpejt. Megjithat, nxitja e
mendimeve mjeksore s pari do t duhej t fillonte me njeriun me prvoj t lart e pastaj
t ndiqet nj mendim tjetr. Pr shembull nse individi mendon se nuk ka mundsi q t
caktoj vet drejtimin e duhur drejt Qabes n Mek pr ta falur namazin, ai do t duhej ta
krkonte nj person m t ditur, shkenctar ose t qndroj n rend pas ndonj emri t
njohur. N shembullin tjetr, kur sht duke udhtuar me anije n det, individi e ndien
veten m mir dhe m rehat kur beson se kapiteni i anijes ka prvoj, i prmbahet harts
dhe di si vepron. Individi duhet patjetr t krkoj nj udhrrfyes t till dhe t varet nga
ekspertiza e tij.
N kt kuptim, rregullimi natyror (fitra) sht vepr e madhrishme e All-llahut t
gjithfuqishm, i cili at e ka br karakteristik t krijesave t veta. Sa i prket ksaj
shtjeje, ligjet fetare, rregullimet natyrore dhe mendimi i prgjithshm jan harmonizuar.
Mendimi i t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, Ai q e ka krijuar
smundjen, e ka krijuar gjithashtu edhe ilain, vrteton se All-llahu i madhrishm e ka
krijuar ilain pr do smundje dhe e ka br t mundshm pr t gjith studiuesit dhe
hulumtuesit e vrtet dhe serioz, ndrsa shumica e njerzve nuk e di kt. Pr kt arsye i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: sht e qart pr ata q e din
kt, por nuk mund ta din ata q nuk jan t udhzuar. Disa hadithe q i cituam m sipr
e kan prdorur shprehjen vendosur, publikuar, krijuar, drguar, ruajtur,
lshuar...secila nga kto shprehje e tregojn punn e meleqve, t cilt kan marr
prsipr kt detyr t caktuar, q ta lshojn (inazal) ilain dhe ta ln n tok pr ata q
kan nevoj pr t dhe pr ata q e krkojn. Kurse All-llahu i gjithfuqishm efikasitetin e
ktyre ilaeve e ka br t varet nga urdhri i Tij, edhe pse mjekt mund ta rishqyrtojn kt
(mund ta mohojn kt), megjithat shumica e pacientve i njeh kto fakte, sidomos kur
prkeqsohet tepr gjendja e tyre. Megjithat, vetm disa njerz t rrall jetojn dhe kan
njohuri mbi prmirsimin me ndihmn dhe lejen e All-llahut. Prandaj, ekzistojn meleq q
me urdhrin e Tij lshohen prej Xhennetit dhe t cilt jan t detyruar ti shrbejn vullnetit
t All-llahut n Tok, e sidomos tiu shrbejn nevojave q ai, gjithashtu, i ka krijuar pr
njerzimin. I ngjashm me kt sht jeta q Ai e krijon n mitrn e nns, fmijn, jetn e
tij dhe mbajtjen n Tok deri n vdekje dhe m von pas ringjalljes. Secila nga kto detyra
u sht besuar ktyre krijesave t bekuara, meleqve.
Teologt e tjer e shpjegojn se ilaet q jan n tok mbesin joaktiv derisa t vijn n
kontakt me shiun q i rigjallron nga gjendja e t vdekurit. Sikurse kjo, edhe ushqimi,
substancat ushqyese, ilaet dhe smundjet, si dhe agensat e tyre q i transemtojn, shkaku
dhe pasoja, t gjitha kto gjallrohen me an t shiut. Disa nga ilaet jan mineralet q
gjenden n lartsi t mdha mbidetare, t tjerat jan n shtresime t ndryshme t toks
njsoj sikurse edhe n lumenj dhe bim, t cilt i prgjigjen shprehjes tenzil (t lshosh).
Krijimi i ilait pr do smundje tregon supermacin e urtsis s All-llahut, pushtetin
suprem t suverenitetit t All-llahut dhe bashkvuajtjes s shklqyeshme ndaj krijesave t
veta. Ai q i ka krijuar smundjet i ka prcaktuar gjithashtu edhe ligjet e natyrs dhe i ka
treguar shenjat q tregojn kush sht ai q i drejton universet. Ai q i ka krijuar
fatkeqsit, vuajtjet dhe prpjekjet i ka krijuar gjithashtu ilaet pr ti ndihmuar njerzit q
t shrohen nga mosmirnjohja dhe knaqja e dshirave. Ai e ka krijuar gjithashtu ilain
pr do smundje. Ai u jep njerzve shansin pr ti lar mkatet e veta me an t pendimit,
dhe Ai i shprblen veprat e mira, prpjekjet dhe vuajtjet e besimtarve sikurse shkallt q i
ngrisin n pozicionet dhe i afrojn tek Ai. Sa u prket t tjerve, edhe pas pendimit t tyre,
prpjekjet e tyre bhen kundrpesh ndaj antipatis s kohs kur nuk ishin t udhzuar.
Ashtu sikurse Ai q ia dhuroi njerzimit sfidn e kundrshtimit ndaj shejtanve, Ai i
ndihmon gjithashtu besimtart q ti mundin forcat e errsirs me ushtart e drits, kta
jan meleqt e bekuar t Tij. All-llahu i gjithfuqishm ka krijuar lakmit dhe knaqsit
natyrore, por Ai i ka rregulluar gjithashtu me ligjet e plotsimit t lejuar, kurse ai sht q i
ka prcaktuar dobit kalimtare dhe t amshueshme prej ksaj. Prandaj, kado q e
vshtirson dhe e shqetson (n kt bot), robt e Tij mund t ballafaqohen me at gjat
kohs udhtimit t tyre n kt jet. Ai gjithashtu i ka pajisur me mnyrat pr ta tejkaluar
kt dhe fen e ka br drit gj q zhdavarit msymjen e fuqive t errsirs. Ndryshimi
mes njerzve sht niveli i dituris s tyre dhe mosdetyrim me t cilin ata mund t
ballafaqohen me kto dobi. Vrtet All-llahu sht ndihmtari m i mir.

Prgjegjsia e mjekut

1. 1. Praktikimi i mjeksis pa kualifikim

Imam Ebu Davudi, imam Nesai dhe imam Ibn Maxhxhe kan shnuar tregimet gojore t
Amr bin Shuajbit se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Ai q
pohon se sht mjek, edhe pse nuk e njeh kt profesion, ajo sht shtje e prgjegjsis
(damin) s tij personale.

1. 2. Mjeksia (tibb) n gjuh

Hadithet e prmendur m sipr ndahen n tri fusha: linguistike, juridike (fikh) dhe
mjeksore. Sa i prket interpretimit linguistik, fjala tibb n gjuhn arabe prmban disa
kuptime. Ndr ta do t prmendim: ndreqje, prtritje, rregullim, prmirsim, drejtim,
dashamirsi, ekspertiz, menuri, mjeshtri, aftsi, taktik, gatishmri, kompetenc,
pjekuri, mendjemprehtsi, shprehi, praktik e drejt, mendjehollsi, inteligjenc, subtilitet,
efikasitet, mundsi marrveshjeje, sundimi i mjeshtrive t arritura, strhollim, si edhe
synim dhe lajme t gzuara.
Prve emrave q jan prmendur n listn e cituar m sipr, tabib (mjek) n gjuhn arabe
mund t ket edhe kto kuptime: ai q shron ose magjistar, ndrsa smundja (mered)
mund t ket kt kuptim: paaftsi, magjepsje, disharmoni, marrzi, agresivitet, smundje,
rraskapitje, depresionim, i dashuruar dhe dshprim. Arabt e kan prdorur termin i
smur n kuptimin: i smur n zemr (zemra e smur), i mbushur me dashuri, i
dashuruar, shpirti i smur, zemra e lnduar, i paknaqur, i ngopur, i marr etj. Duke
prdorur idiomn tibb n kuptimin e t dashuruarit, poeti arab El-Hamasi, ka shkruar:
Nse jam i smur130, ather kjo le t jet smundje e prhershme
Por, nse jam i magjepsur, ather magjepsja le t jet e pathyeshme.
Shprehja pohuar e prdorur nga i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, n
kuptimin shpallje botrisht e t qenit mjek, gjithashtu ka kuptimin: i vetquajtur,
deklarim, ose tregon imagjinimin. Sa i prket pohimit t dikaje q individi nuk sht, qoft
kur at e bn me qllim ose pa qllim, edhe m tej mund t prodhoj pasoja t dmshme.
Kjo nnkupton gjithashtu shtirje dhe artificialitet, q jan t dukshme tek ai i cili e detyron
vetveten q t veproj si mjek, kur ai nuk ka aftsi natyrore dhe kualifikimin e personave
q duhet ta kryejn kt profesion. Kjo prfshin diturin, ekuilibrin, vetbesimin, durimin,
prmbajturin, frikn nga brja e gabimeve dhe veti t ngjashme profesionale, prve
njohuris pr t prdorur materialet e profesionit.

1. 3. Prgjegjsia e mjekut n t drejtn mjeksore islame

N prputhje me Sheriatin, prgjegjsia e mjekut t vetquajtur prfshin: deliktin, veprn
penale, mashtrimin dhe rrezikimin e jets s tjetrit. Nj veprim i till provon gjithashtu se
krimineli, n kt rast, kujdeset shum pak pr jetn e njeriut dhe e kryen profesionin e
tij n mnyr t paprgjegjshme dhe shpejt e shpejt, n t ciln pun ai mund t ket
motive t fshehta ose vetm dobin monetare. N nj rast t till, ai e mashtron pacientin
n kohn kur besimi i tij sht tepr i dobt, kurse dshira e tij pr shrim tepr e
fuqishme. Krimineli, n kt rast, sht prgjegjs pr t gjitha ato q u nnvizuan m
sipr, prve akuzave t tjera rnduese, dhe duhet patjetr t paguaj kompensimin pr t
gjitha dmet q i ka shkaktuar. Shumica e dijetarve mysliman pajtohen me nj qndrim
t till. Megjithat, n pikpamje t ndryshme, El-Hattabi ka shtuar: Nuk di pr asnj rast
q ka ndodhur m hert dhe pr t cilin sht shpallur aktgjykimi dhe q shrben si
shembull pr raste t tjera t ngjashme dhe q sht dhn nj aktgjykim tjetr pr
mjekun e vetquajtur, prve asaj q u tha m sipr. Prkundr ksaj, aktgjykimi mund t
suspendohet, sepse ky lloj mjeku e ka marr lejen pr t vepruar nga vet pacienti dhe ai
nuk do t kishte qen n gjendje t veproj pa nj leje t till, kurse lshimi q ka br
pacienti pr t krkuar ertifikatn e mjekut t vet sht nj gabim i tij personal.

1. 4. Pes kategori t mjekut

Rezultatet jo t mira ose gabimet q jan shkaktuar nga mjekt ndaj pacientve mund t
klasifikohen n pes kategori: mjeku me prgatitje t lart, q e respekton etikn e
profesionit dhe i cili ka kryer shrbime n prputhje me rregulloret, ndrsa me vullnetin e
All-llahut fati i pacientit ka marr drejtim jo t mir ose pacienti i tij nuk i ka respektuar
udhzimet e mjekut dhe pr pasoj sht keqsuar gjendja e tij dhe ka rezultuar me
humbjen e mundsis s prgjithshme natyrore, t organit ose ekstremitetit, ose
komplikimet shndetsore t t cilit mund ta shpienin n vdekje. N kt rast t gjith
dijetart mysliman pajtohen se mjeku nuk sht fajtor. Keqsimi i gjendjes shndetsore,
ndr t tjera, mund t jet shkaktuar nga veprimi i organizmave patogjen (siraxha) ose i
ndonj agensi. Aktgjykim i njjt sht shqiptuar edhe n rastin e synetis (lat.
Posteotomia), pr shembull. Nse mjeku i kualifikuar e prdor ekspertizn e vet dhe e bn
operacion fmijn n mosh t prshtatshme dhe n koh t prshtatshme dhe nse pas
operimit fmija ka vuajtur nga komplikimet, ose nse ato komplikime shkaktojn lndimin e
prjetshm t organit reprodukues t fmijs, mjeku edhe m tej sht i liruar nga do
prgjegjsi. Po ky mendim vlen edhe n rastin e shpimit (batt), qoft kur pacienti sht i
shndosh mentalisht (lat. Orthophrenic), ose ndryshe, gjithnj n prputhje me ligjet
islame, mjeku specialist nuk sht fajtor.
I till aktgjykim juridik islam n cilindo operacion ose trajtim q sht lejuar nga ana e
pacientit (siraxha masavna heqje dor). Megjithat, dobit e propozuara nga udhzimet e
t Drguarit q n do fush t shkencs t krkohet ndihm nga personi m i kualifikuar
jan m t vlershmet dhe, n kto rrethana, kur dika zhvillohej kundr qllimeve t
mjekut, ajo gj do t prshkruhej si vepr e All-llahut.



1. 6. Prgjegjsia e shpirtligut

Kategoria e dyt e prgjegjsis sht prgjegjsia e mashtruesit ose e personit t paditur
q me an t mashtrimit mund ta bind pacientin se ka dituri profesionale pr ta shruar. Si
pasoj e ktij mashtrimi pacienti mund t psoj, t vdes, ose smundja e tij mund t
keqsohet edhe m shum. N kt rast, nse pacienti e ka ditur se infermieri i tij nuk
sht mjek dhe e ka lejuar trajtimin q ia ka propozuar ai, ather nuk ekziston
prgjegjsia. Ky prcaktim nuk sht n kundrshtim me hadithin e cituar m sipr.
Megjithat, nse pacienti sht i sigurt se personi q ia ofron shrbimet e veta sht mjek,
ose nse m von mjeku e bind pacientin me ndonj mnyr tjetr t theksuar n mnyr
t veant, me detyrim ose duke e bindur pr diturin e tij pr shtjen kontestuese, ose
nse shpirtligu e shkruan ilain dhe pas prdorimit t tij prkeqsohet smundja e pacientit,
ather ai dhunues sht prgjegjs, ashtu si sht thn qart n hadithin e cituar m
sipr.

1. 7. Prgjegjsia pr aktin e kryer padashur

Kategoria e tret e prgjegjsis sht ajo q mjeku i ditur dhe me prvoj, i cili i kryen
shrbimet e veta n prputhje me rregullat e prcaktuara, dhe nse dora e tij padashur e
prek pjesn e shndosh t trupit t pacientit dhe e dmton gabimisht, mjeku sht
prgjegjs. N vendimin e prmendur m sipr, n syneti pr shembull, nse mjeku
gabimisht e pret uretren, ose nse tehu i thiks s tij e dmton padashur skrotumin ose
testisin e fmijs, mjeku konsiderohet prgjegjs pr dmin e shkaktuar dhe duhet ta
kompensoj patjetr pacientin ose familjen e tij. Sipas ligjit islam kjo sht quajtur veprim
padashur (xhinajat el-hata).

1. 8. prgjegjsia pr dhnien e ilait t gabuar

Lloji i katrt i prgjegjsis sht ai i mjekut t mir dhe me prvoj i cili jep nga vetja e tij,
por megjithat bn prognoza jo t sakta, ose e jep gabimisht nj ila t dmshm. Si pasoj
e vendimit t vet, pacienti vuan nga komplikimet dhe nse shrimi rezulton me vdekjen e
pacientit, ather prgjegjsia sht e mjekut. Megjithat, n kt rast, kompensimi mund
t paguhet nga ana e mjekut ose nga thesari mysliman (Bejtul-mal). Nj rast m i hershm,
i cili prdoret n kt rast e ka prcaktuar imam Ahmedi, dhe merret n rastin e gabimit n
aktgjykimin q e ka br sundimtari ose gjyqtari.

1. 9. Prgjegjsia pr veprimin pa lejen e pacientit

Kategoria e pest e prgjegjsis sht ajo prgjegjsi q i ndodh mjekut t mir dhe t
ditur, i cili i kryen shrbimet sipas rregullave t prcaktuara, kurse n rastin e synetis ose
t operimit t nj t riut, ose t personit t retarduar mentalisht pr shembull, mjeku nuk e
merr lejen e familjes dhe kur pacienti ose fmija do t vuanin nga komplikimet ose humbja,
mjeku sht prfundimisht prgjegjs. Prandaj, nse personi i retarduar mentalisht ose
adoleshenti i jep leje mjekut si bamirsi, ather prgjegjsia e mjekut mund t jet qoft e
provuar ose e rrzuar n mnyr t pakontestueshme. N kt rast, mjeku bn pun t
mir, prandaj pr kt arsye personi me qllim t mir nuk do t duhej t dnohej pr
pasoja t mundshme negative. Mendimet e shkenctarve mysliman lidhur me kt
shtje jan t kundrta . Mendimi m i rrept krkon q mjeku t kompensoj pacientin
ose familjen e tij, pa marr parasysh nse e ka marr apo jo lejen nga i riu. N kt rast,
disa teolog e konsiderojn kt si lndim dhe shkelje e t drejtave t pakontestueshme t
pacientit dhe paprgjegjsin profesionale.

2. Kush sht mjek (tabib)

N hadisin e prmendur m sipr: Kush pohon se sht mjek..., fjala arabe tetabbebe, t
cilin i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka prdorur, nnkupton: ai q i
diagnostikon smundjet e njerzve, i shron smundjet e tyre me kshilla apo receta, duke
shitur bim dhe ilae bimore, me balsamues t lejueshm, me stimulues, ilae, antidot,
purgativ, mjete pr vjellje, ilae pr koll ose me fardo mjeti pr zbutjen e dhembjeve
dhe i cili, gjithashtu, i propozon shfrytzuesit t shrbimeve t veta dozn dhe mnyrn e
prdorimit, t njohur gjithashtu n arabisht si tabaii ose specialist i mjeksis natyrore;
praktikues i cilsdo deg t mjeshtris s mjekimit, duke prfshir prodhuesit dhe
tregtart e recetave mjeksore, kirurgt, ortopedt, veterinart ose cilindo praktikues
prkats ose t njohur t mjeksis terapeutike, duke prfshir ktu edhe mjekimin me
ndihmn e fes.

3. Rregullat e diagnozs mjeksore dhe trajtimi

Mjeku me prvoj dhe inteligjent i ndjek 12 rregulla n diagnostikimin dhe shrimin e
pacientve, dhe me at rast:
- e prcakton dhe e klasifikon llojin e smundjes;
- hulumton etiologjin e smundjes, prejardhjen e saj dhe shkaktarin;
- hulumton konstituimin trupor, gjendjen momentale t pacientit dhe cilsit e tij t fuqis
dhe t dobsis. Nse gjendja e pacientit sht e till q mund t luftoj me smundjen,
mjeku do t duhej t prmbahej dhe ose mos ti jap ilae, ose ta shtyj dhnien e ilaeve;
- hulumton ekuilibrin e sekrecioneve t trupit;
- identifikon gjendjen e prishjes s sekrecioneve t trupit;
- shqyrton moshn e pacientit;
- shqyrton shprehit e tij;
- shqyrton stinn dhe kohn dhe cili trajtim do t mund t ishte m efikas;
- shqyrton atdheun e pacientit dhe llojin e toks ku sht rritur;
- shqyrton kushtet e jetess dhe shkalln e ndotjes s ajrit n t cilin jeton pacienti;
- e prcakton m pr s afrmi llojin e ilait fuqidhns q mund ta pranoj organizmi i
pacientit;
- prcakton fuqin e ilait q do tia jap pacientit dhe dozn e nevojshme pr ta mposhtur
smundjen;
- qllimi i mjekut nuk do t duhej t ishte kufizimi vetm n mposhtjen e simptomave ose
n izolimin e tyre, por, n vend t ksaj, do t duhej t koncentrohej n luftimin e
smundjes n mnyr q nuk do ta shpejtoj prkeqsimin ose efektet serioze plotsuese.
N nj rast t till, eleminimi radikal i smundjes krkon rnien shkall-shkall t
intensitetit t saj, para se t marr vendim nse duhet t bhet operacion ose t
ndrmerret ndonj lloj tjetr i trajtimit, si sht rasti n shembullin e zgjerimit t venave,
prve n raste tepr serioze;
- n situata t zakonshme mjeku duhet t shfrytzoj patjetr menurin e vet n
prshkrimin e trajtimit m t thjesht t mundshm para se t marr vendim tia rris
fuqin e tij. Pr shembull, mjeku do t duhej t ishte i knaqur t filloj me prcaktimin e
smundjes, ekuilibrimin e shujtave t pacientit para shrimit t tij me shtojca dietale dhe ai
do t duhej ti jepte ilae t thjeshta para se t prcaktonte ilae m komplekse etj.;
- mjeku duhet ta studioj smundjen dhe t vendos kur do t mund t shrohej ajo, e kur
jo. Pr smundjen kronike, ilai i mjekut duhet t jet i kufizuar n reduktimin e dhembjes
dhe t vuajtjeve, kur sht e mundur t bhet, n izolimin e smundjes, n kufizimin e
dmit nga ajo, kur mund t veproj n kt drejtim, dhe n zvoglimin e mundsis pr
prhapjen e saj tek t tjert. Mjeku do t duhej gjithashtu t respektonte veten dhe
profesionin dhe t mos ngutet me ndonj trajtim t padobishm pr pak para;
- mjeku nuk do t duhej t provonte me purgacionin e substancave t tepruara ose t
dezikuilibrimit t sekrecioneve t trupit para kohs pr t ndrmarr nj veprim t till, por,
n vend t ksaj, ai duhet patjetr t pres prgatitjen e plot para se t ndrmarr
purgacionin;
- mjeku gjithashtu duhet ti njoh shum smundje t ndryshme t zemrs dhe t shpirtit,
urtsin q t merret me to dhe me trajtimin e tyre efikas. Pasja e nj diturie t till luan
rolin kryesor n procesin e shrimit, aq m tepr n ballafaqimin me stresin emocional si
pasoj e smundjes. Nj mjek i till sht mjek (hakim) i plot. Sa i prket praktikuesve, t
cilve u mungon dituria e nj specialisti t till, edhe kur ai e ka caktuar drejt diagnozn e
smundjes dhe i ka dhn antidott prkats, megjithat ai do ta shroj vetm gjysmn e
smundjes. N t vrtet mjeku i plot (tabib kjamil) duhet t pyes pr gjendjen e vrtet
t zemrs s pacientit, normn morale, devotshmrin, besimin, prkushtimin,
falnderimin, durimin, caqet shpirtrore, prirjet pr botn kalimtare, dashurin dhe dshirn
pr ta takuar Zotin e vet, prndryshe ai nuk sht mjek i vrtet, por sht nj praktikues
jo i plot i profesioni mjeksor (tabib kasir). M tej, ilaet m t mira pr smundjet e
njeriut qndrojn n prkujtimin e All-llahut t gjithfuqishm, veprave t mira, bamirsis,
lutjeve, shqiptimit t emrave t bukur t All-llahu (esma el-husna) dhe dhikri. Shqiptimet e
tilla t emrave t All-llahut kan nj rndsi t madhe n largimin e smundjeve para se t
paraqiten ato, dhe me vullnetin e All-llahut, gjetjen e ilait pr smundjen e dikujt. N t
vrtet knaqsia e nj trupi t shndosh sht m e mir dhe m e madhe sesa
prdorimi i ilaeve m t mira natyrore, ndrsa e gjith kjo varet prej prirjes psikologjike t
individit, besimit dhe vullnetit pr ta dgjuar thirrjen e Krijuesit t tij;
- mjeku duhet t bashkndiej me pacientin dhe duhet ta shroj me dashuri dhe duhet ta
kuptoj gjendjen e tij;
- mjeku duhet t prdor patjetr ilae natyrore njsoj si ilaet shpirtrore. Ai duhet ta
shfrytzoj inteligjencn e vet, teknikat psikologjike, aftsit shpirtrore dhe ideologjike dhe
t bind pacientin mentalisht ka do t jet e mir pr t, q do t bj q ai ta tejkaloj
smundjen e vet. N t vrtet mjeku me prvoj do t shfrytzoj metodn e lejueshme
pr ta ndihmuar shrimin e pacientit t tij dhe, n fund,
- mjeku duhet t ket kujdes t madh n caqet e shrimit t pacientit, duke ndjekur gjasht
parakushtet themelore t profesionit t vet, si jan: kultivimin e fuqis momentale t
pacientit; ndihmn q pacienti ta rifitoj sa m par pjesn e humbur t mundsive t veta
natyrore; eleminimin e shkaktarit t smundjes, kur mund t bj dika t till; ndalimin e
fardo komplikimeve t tjera; n rast t rreziqeve t sforcuara, t zgjedh rrezikun m t
vogl n mnyr q t shrohet m i madhi dhe kthimin kah drejtimi me m pak rrezik pr
tu eleminuar mundsia e m t madhes. Kto gjasht rregulla jan thelbi i shrimit t
pacientit. Mjeku q nuk u prmbahet nuk sht as mjek, kurse All-llahu e di m s miri.


4. Patologjia e smundjes

Smundja kalon npr katr faza patologjike: faza embriologjike ose fillimi i smundjes;
patobolizmi ose zhvillimi i smundjes; arritja e pjekuris dhe rnia e saj. Mjeku duhet t
tregoj shkakun e vrtet dhe t plot pr seciln nga kto faza dhe, n prputhje me kt,
duhet ti shroj. Pr shembull nse n fazat e hershme t smundjes ai e vren se
dobsohet puna e zorrve t pacientit, ai duhet ti jap laksativ dhe purgativ t
nevojshm q tia shpejtoj tretjen e ushqimit.
Prndryshe, nse nuk e bn kt veprim q n fillim t smundjes pr shkaqe t kundrta,
ai duhet t mos veproj kur sht zhvilluar smundja. N vend t ktij veprimi, ai do t
duhej t shikonte zhvillimin dhe stabilizimin e saj t plot e m pastaj t ndrmarr masat
pr t br purgacionin (pastrimin). Ky veprim do ti ndihmonte trupit pr t rimarr forcat
n luft me smundjen dhe pr ta mundur at. Kshtu, vetm kur t stabilizohet smundja,
mjeku mund t bj pastrimin (purgacionin), ndrsa heqja e shkakut do t bhet pasi t
jet dobsuar smundja.

5. Mjeku etik (tabaii)

Pr nj mjek me prvoj sht krkes e domosdoshme q t ndjek procedurat e thjeshta
para se t ndrmarr ato m komplekset. Vetm ather kur nuk ka m frik nga
komplikimet, ose pr shkak t prkeqsimit t gjendjes s pacientit, ai duhet t jap ilae
t thjeshta. Para se t provoj t jap ilae komplekse, ai duhet t provoj trajtimin dietal
para atij me ilae. N gjendje t kundrta, jo t sigurta, mjeku duhet t jap dozn
prkatse t ilaeve me kujdes t shtuar n mnyr q trupi mos t msohet me ilae, por
q ato ilae t jen m t prshtatshme pr t arritur qllimin e tyre. Mjeku ose tabaii
duhet t konstatoj a sht smundja e nxeht apo e ftoht. Ai nuk duhet t bj
eksperimente me asnj lloj ilai derisa t bindet dhe t krijoj siguri n dobin e tij. Duke
supozuar se smundja ka simptoma t komplikuara, ai do t duhej t fillonte ti trajtonte
simptomat m dominuese. Pr shembull kur i thati n lukth ndiqet nga pezmatimi i
brendshm, ai do t duhej fillimisht t eleminonte temperaturn dhe pezmatimin para se t
shroj qelbzimin. N shembullin tjetr, nse ai shron septicophlebitisin, q shkakton
kalbzim n gjak, t kombinuar me pezmatim t mpreht t venave, ai s pari do t duhej
t eleminonte temperaturn dhe pezmatimin.133 Nse mjeku shron nj smundje kronike
q ndiqet nga simptoma t rnda, ai do t duhej t shronte simptomat q mund t pasojn
drejtprdrejt, ndrsa, n t njjtn koh, do t duhej t kujdesej pr gjendjen tashm t
krijuar dhe t qndrueshme deri kur simptomat t jen m t forta se smundja. Kshtu
pr shembull, n rastin e colibacillosis-it (kavlenxhun), mjeku fillimisht e shron kapsllkun
q shoqrohet me dhembje, prndryshe ai mund t filloj shrimin e dhembjes, dhe pastaj
t shroj kapsllkun t shoqruar me dhembje. Nse ai mund t ndjek trajtimin e
natyrshm t detoksifikimit, duke hequr dor nga ushqimi me an t agjrimit ose t
pushimit, ai do t duhej t hiqte dor nga purgacioni (pastrimi). Sikurse kjo, pr ta
vrtetuar gjendjen, ai do t duhej ta ekuilibronte me gjendjen normale, kurse pr ta
prmirsuar gjendjen, do t duhej ta shronte me t kundrtn e saj.

.Lidhur me evitimin e infektimit
(studim mbi hadithet)

1. Lebroziteti (lebra ose grbula)

Xhabir bin Abdullahu ka treguar se delegacioni i fisit Sukejf kishte shkuar n Medin pr t
treguar se i takon Islamit dhe pr t shprehur besnikrin e vet n Rrugn e All-llahut. Me
vete kishin marr njeriun q ishte smur nga lebroza dhe gjendja e tij ishte tepr e rnd
dhe e pashpres pr tu shruar. Para se t shkonin, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, u kishte drguar nj porosi me an t korrierit. N at porosi u kishte thn:
Kthehuni n shtpin tuaj, e kemi marr premtimin tuaj.134
Gjithashtu, n Sahih-un e Muslimit sht shnuar se Ebu Hurejre kishte treguar se i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Ikni nga njeriu i smur nga
lebroza, ashtu si ikni nga luani.135 Imam Ibni Maxhxhe ka shnuar n prmbledhjen e vet
me hadithe se edhe vet i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Mos
ia ngulni syt njeriut t smur nga leproza.136 N hadithin e dyt, t cilin e ka treguar
Ibn Abbasi, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Personi i smur
nga nj smundje ngjitse mos ti bj vizit personit t shndosh.137 Ai gjthashtu ka
thn: Folni me t smurin nga lebroza nga nj largsi sa nj apo dy gjatsi shtize.138
Lebra sht smundje ngjitse q shkaktohet nga rrjedhja e vrerit t zi npr trup, q
shkakton shkatrrimin masiv t sekrecioneve t trupit, me rast shkakton ndryshime fizike
dhe deformim t gjymtyrve. N kulmin e vet, smundja shkakton shkatrrimin e
qelbzuar, kancerin, dhembje t padurueshme dhe dezintegrimin shkall-shkall t
gjymtyrve. Kjo smundje ndonjher njihet me emrin leontiasis, kurse kt emrtim
mjekt e prshkruajn: manifestim i karakteristikave t luanit, pr faktin se smundja n
fytyrn e t smurit krijon nj pamje si t luanit, dhe pr faktin se infektimi e prfshin
menjher secilin q kontakton me t (fytyr pr fytyr).
Mjekt kt smundje e konsiderojn trashguese, njsoj si edhe smundje infektuese t
rrezikshme. Ai q i afrohet lebrozit do t ndiej nj duhm t rnd dhe nj er gjithashtu
tepr t rnd q shkaktojn t vjella, e kjo sht jashtzakonisht e pshtir pr personin
q vuan nga fardo forme e smundjeve pulmonale (t mushkrive).

2. Faktori i ankthit

N dashurin e tij t prsosur ndaj pasuesve t vet, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, i ka kshilluar q t mos ken kontakt me t keqen vdekjeprurse pr shkak t
pasojave t prekjes n rastet e smundjeve ngjitse dhe prishjes s mundshme t trupave
dhe zemrave t tyre. Disa njerz jan m t prirur se t tjert kah kto smundje dhe kan
nj afri dhe ndieshmri t fsheht, s cils i mjafton vetm nj kontakt i vetm pr tu
zhvilluar virusi ose bakteri. Ndonjher frika e shpejton prhapjen e smundjeve t tilla
infektive. N t vrtet sulmi psikik q shkakton frika dhe brenga n konstitucionin e trupit
t individit nuk mund t injorohet. Pra, frika, ankthi dhe brengat bhen faktor dominues q
do t kontrollojn fuqin dhe natyrn e individit. Ndonjher, kur duhma e smundjes e
godet personin e shndosh, ajo shkakton pshtirosje, prandaj kjo duhm bhet agens
barts i drejtprdrejt. Megjithat, si e kemi vrtetuar edhe m sipr, marrsi q m hert
duhet t jet i prirur pr nj reagim t till dhe i ndieshm n smundjen (ndaj smundjes).

1. Kuptimi i udhzimit t t Drguarit

I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u martua me nj pjestare t nj fisi
fqinj, dhe q natn e par t martess e pa se nusja kishte psuar disa abnormalitete
kongenitale, ndr t tjera pigmente t bardha n lkur (lat. Leukoderma) n rajonin e
psoasit, dhe ai e luti q t kthehej n shtpin e saj.139 Ndonjher, n injorancn e tyre,
individ t ndryshm marrin guximin ta kontestojn menurin e t Drguarit, e sidomos
kur prirja e tij demonstron veprime t ndryshme nga ato t cilave u besojn njerzit e
zakonshm, ose at q ata kan dshir t shohin duke br. Njerz t tjer, pr t provuar
shfuqizimin e haditheve senzitive t t drguarve, prdorin hadithet kundrthnse. Lidhur
me kt tem, imam Tirmidhi ka shnuar n Xhemi ul hadithin e vet, t cilin e ka
transmetuar Abdullah bin Omeri, radiallahu anhu., se i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, pr dashurin e madhe dhe ndjenjat e prbashkta me ashabt e vet,
njher e kishte kapur dorn e nj lebrozi dhe ia kishte futur n nj en me uj, pastaj
ishte lutur: Me emrin e All-llahut, duke i besuar All-llahut dhe duke u mbshtetur tek All-
llahu.
Nj hadith t ngjashm me kt e ka shnuar Ibn Maxhxhe. Kt hadith e ka treguar Xhabir
bin Abdullahu. Megjithat, besueshmria e ktij hadithi konsiderohet e dobt, si do t
shohim m von n kt kapitull.
N nj hadith tjetr, Ebu Hurejre, radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Nuk ekziston as infektimi, as bestytnia. Natyrisht,
ky hadith do t mund t merrej jasht kontekstit, dhe njerzit besimpak ose me qllime t
dyshimta do t mund t luanin me kto fjal, fatkeqsisht, n dm t tyre. Megjithat, me
mshirn e All-llahut, nuk ka kundrthnie n msimet e t Drguarit t All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selemNse individi i gjen dy kundrthnie, qoft edhe n hadithet e
studiuara mir, ka mundsi q njrin prej atyre dy haditheve ta ket treguar ndonj armik i
tij, ose hadithi mund t jet transmetuar gabimisht nga ai q e ka treguar, ose q njeri
hadith ka mundur t humbas dika nga udhzimet e tij nga shkaku i zinxhirit t gjat t
transmetuesve. N ann tjetr, ka mundsi gjithashtu q secili dshmitar nuk mund ta
kuptoj urtsin e t drguarit njsoj dhe, prandaj, sa m shum q t kaloj koha, prova
mbi baz t indikacioneve t urtsis s tij n at koh mund t kuptohet gabimisht. Kjo gj
sht shum e mundshme edhe nse autoriteti i transemtuesit nuk sht i kontestueshm.
Megjithat, disa hadithe vrtet i kan zhvlersuar hadithet e mhershme. Prndryshe,
kundrthnie mund t ket n mendjen e dgjuesit, bazuar n shkalln e t kuptuarit t tij,
m shum sesa me vet hadithin. N fund t fundit, duhet t ekzistoj njra nga kto tri
shpjegime, prndryshe nuk sht e mundur t gjenden dy hadithe t vrteta q
kundshtojn njri-tjetrin. Ruana Zot, kjo sht e pakuptueshme edhe pr krijesn m t
prsosur t All-llahut, fjalt e t cilit jan rezultat i frymzimit t All-llahut, q n hadith t
ket dshmi kundrthnse. Nse gjenden ndonjher, ather smundja sht ajo q
paraqitet pr shkak t mungess s dituris s vrtet, mungess s interpretimit prkats,
ose mungess s njohjes jo t mir t gjuhs arabe t asaj kohe, kurse shkaku i fundit
sht i zakonshm sot. All-llahu sht udhheqsi m i mir.
Lidhur me kt tem, n librin Ihtilaf-ul hadis (Mbi kundrthniet n hadithe), Ibn Kutejba
ka theksuar se armiqt e haditheve njher kan zhvilluar kt bised: Keni thn hadithe
t kundrta. N nj hadith thuani se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka
thn: Nuk ekziston as infektimi, as bestytnia. N transmetimin e dyt keni thn se i
Drguari i All-llahut ka thn: Personi me smundje ngjitse nuk duhet ti bj vizit
personit t shndosh. Keni thn gjithashtu se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka thn: Folni me lebrozin nga largsia sa nj ose dy shtiza gjatsi. Dhe keni
treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn:Ikni nga lebrozi
ashtu sikurse ikni nga luani. N nj transmetim tjetr keni thn se kur ka ardhur lebrozi t
shpreh besnikrin e tij, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka drguar nj
porosi para se t vij ai, ku ka krkuar nga lebrozi q t kthehet n shtpi sepse e ka
pranuar betimin e lebrozit pa qen prezent personalisht, dhe t gjitha kto transmetime e
kundrshtojn njri-tjetrin. Si mund t ndodh kjo?
Imam Ebu Muhamed bin Sirini reagoi n kto citime dhe ne e dshmojm shpjegimin e tij
se n asnjrin nga hadithet e cituara nuk ka kundrthnie. Secili hadith i cituar lidhet me
nj koh dhe rrethan specifike. Kur vihen n kontekstin e tyre prkats, kundrthniet
zhduken.


2. Smundje t transmetueshme seksualisht

Sido q t jet, n krahasim me hadithet e cituara m sipr, ekzistojn dy lloj infektimesh:
n rastin e lebrozs, infeksioni mund t transmetohet nprmjet ajrit. Pra, nse individi
qndron pr nj koh t gjat ulur dhe e thith ajrin e mjedisit lebroz t infektuar, ka
mundsi q edhe ai t infektohet. Shkaktari tjetr sht transmetimi seksual, kur lebrozi ka
kontakt me gruan e vet. N kt mnyr edhe ajo mund t infektohet me kt smundje,
ashtu si edhe i posalinduri n nj mosh m t shtyr. Po kjo vlen edhe pr t smurt nga
tuberkulozi (lat. Tuberculosis), pneumophtitisi, omphalophlebitisi ose treponematosisi, si
dhe nga smundje t tjera t transmetueshme seksualisht. Mjekt zakonisht i izolojn
pacientt e infektuar nga tuberkulozi, ndsa i fusin n karantin personat lebroz, ua
kufizojn kontaktet ose i izolojn trsisht. N rastin e tyre shum mjek t sotm jan
larguar shum nga feja dhe besimi n bestytni ose n parandjenja t kqija. Pra, ata nuk i
ndrmarrin kto masa parandaluese pr shkaqe thjesht religjioze.
N rastin e treponematosisit, kjo smundje zakonisht i godet delet dhe prodhon nj lloj
zgjebe t lagsht (lat. Psoriasis). Kontaktet e zakonshme dhe t gjata me kafsht e
infektuara ose ecja dhe shkelja n urinn e tyre t infektuar do t bj q ajo t prhapet te
njerzit. N rastin e tyre do t shohim se disa nga parazitt n treponematosis jan
ambientuar te kafsht, edhe te zogjt, dhe jan patogjen pr njerzit, tek t cilt mund t
shkaktojn sifilis dhe frambezi.140 N kt kuptim i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, ka thn: Bartsi i smundjes infektuese mos ta vizitoj personin e shndosh.
Kshilla e tij tregon se personi i shndosh nuk duhet t marr pjes n vuajtjet e personit
t infektuar me smundje ngjitse. N shembullin tjetr shohim se i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, nuk duronte kur nj person i shndosh duhej t qndronte n
nj mjedis me personin e marr, pr shkak t friks se gjat jetess s gjat s bashku,
personi i shndosh do t mund ti merrte disa nga shprehjet dhe vetit abnormale idiotike
n procesin e komunikimit t domosdoshm. Pra, kto shprehje mund t ln gjurm t
prhershme te personi i shndosh.
N shembullin e dyt t infektimit kemi infektim si epidemia ose murtaja e gjndrave. Pr
kt rast sht edhe nj kshill e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem
:Nse dgjoni pr murtajn n nj vend, mos hyni aty, por nse ajo shfaqet n at vend
derisa t jeni aty, mos ikni prej andej. N kt rast, ai kishte frik pr njerzit pr shkak t
prhapjes s mundshme t smundjes. Gjithashtu, kjo duket sikur ka thn se njerzit nuk
do t duhej t mendonin se mund t ikin nga urdhri i All-llahut, e sidomos gjat kohs s
epidemis, sepse ikja nuk do ti mbroj domosdo; prpos ksaj, ikja sht e rrezikshme pr
njerzit e tjer. Kjo do t thot gjithashtu se qndrimi larg ktyre smundjeve do ta
qetsoj dhe do ta ngushlloj zemrn e individit dhe do ti ndihmoj pr ti avancuar
synimet e veta.
Sa i prket kshills: Ikni nga lebrozi sikur kur ikni prej luanit, i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ka dhn kt kshill si mas parandaluese dhe hap i
zakonshm i marrjes s masave. Sa i prket ngrnies s ushqimit bashk me lebrozin, ai ka
vepruar kshtu pr t demonstruar se ky nuk sht veprim i ndaluar. Disa nga dijetart
kan thn se kto dy hadithe tregojn disa rrethana t caktuara, e jo ndonj rregull t
prgjithshm. Sa i prket thnies s tij: Nuk ekziston as infektimi, as bestytnia, e kemi
shpjeguar m hert se kjo kshill sht dhn jasht kontekstit, prve nse individi i
kupton rrethanat q lidhen me at q sht thn. N t vrtet ky hadith sht thn n
kuptim t mendjeve bestyte dhe lidhet me qortimin e gabimeve t individit pr shkak t
syrit magjepss t njeriut.
I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Jam drguar si msues.
Prandaj, si msues, ai i ka folur secilit njeri n prputhje me shkalln e t kuptuarit t tij.
Disa njerz kan besim m t fuqishm sesa t tjert dhe besimi dhe shpresa e tyre tek
mbrojtja dhe udhzimi i All-llahut mund tiu ndihmoj pr t tejkaluar me sukses infektimin
sikurse edhe shum gjendje t tjera jo t mira. Besimi i tyre sht si nj trup i ri i
shndosh; kur t hyj virusi n t, mbrojtja trupore natyrore e kthen goditjen dhe e
eleminon virusin. Njerzit e tjer nuk kan mundsi ta kuptojn t njjtn gj. T kuptuarit
e tyre mund t jet m i mangt. Pra, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u
sht drejtuar duke ua trhequr vrejtjen pr t marr masa shruese parandaluese. N t
vrtet i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka themeluar dy mnyra t
vrojtimit pr t treguar shembullin q mund ta ndjekin besimtart, n nj an, dhe t
zvogloj prgjegjsin e atyre q kan aftsi m t vogla pr ta kuptuar hadithin, nga ana
tjetr. Q t dy mnyrat jan t drejta. Njra sht e destinuar pr besimtarin e fort,
kurse tjetra pr besimtarin m t dobt. Secili prej tyre do t ket shembullin e vet personal
q do ta ndjek dhe dshmin q do ta pranoj. Po kjo vlen edhe pr rastin kur i Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka prdorur kauterizimin n rrethana kundrthnse,
edhe pse kishte preferuar t hiqej dor nga prdorimi i ksaj metode mjeksore. Ekzistojn
disa shembuj konkret, q jan prmendur m hert, t cilat individi mund ti gjej n
Sunnet. Nse individit i sht dhuruar nj menuri e till dhe mund ta kuptoj veten drejt,
kur ai ndrmerr ndonj veprim prkats n rast nevoje, ai mund ta mbroj veten nga
shum kritika dhe t evitoj konfliktin.
Grupi i dyt i kritikve diskuton lidhur me faktin se evitimi i kontaktit t personit t
shndosh me persona t infektuar nga smundje ngjitse sht reaksion i natyrshm i
njeriut pr tu mbrojtur nga rreziku i mundshm. Pra, pr ta kufizuar infektimin, ata
preferojn q t mos kontaktohet me personin e infektuar dhe t evitohet qndrimi me ta
dhe thithja e ajrit t kontaminuar q e rrethon personin e smur. Kjo duhet t zgjas
derisa t shrohet personi i infektuar. Megjithat, kontakti i kufizuar i mjekut ose i
kujdestarit t t smurit, ose ngrnia e ushqimit me t infektuarin, sht i domosdoshm
vetm nj her. Pr m tepr, nse n rastin e kontaktit t kufizuar respektohen rregullat
higjienike nga pjestari i familjes (kujdestari), ather kjo do ta liroj at nga shqetsimet
psikike dhe nuk do t thot se do t jet barts i smundjes. Pra, i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, kur ka dhn kshilla q individt mos t qndrojn gjat me t
smurin, i cili mund t infektoj njeriun e shndosh, ai ka menduar n vnien e smundjes
nn kontroll, e sidomos format m t zhvilluara dhe m infektuese t saj. Megjithat,
prsri ktu, disa lloje t murtajs nuk transmetohen me an t ajrit, me an t ndarjes s
ushqimit ose me prekje (kontakt) dhe t gjith t smurt nuk mbartin n vete smundje
ngjitse. Disa jan infektuar, pastaj jan shruar, duke ndalur kshtu zhvillimin e
mtejshm t smundjes dhe duke kontrolluar prhapjen e saj n trupin e vet. Pra, gjithnj
derisa i smuri lufton pr ta shruar smundjen e vet dhe pr ta mbartur epidemin e vet,
dhe nse sht mbushur me durimin dhe falnderimin e Zotit t vet, pr at sht m e
kuptueshme t ket kujdes q t mos e prhap vuajtjen e vet te t tjert.
Grupi i tret pohon se nga padituria, n kohn e paganizmit (xhahilijjet), njerzit besonin se
smundja ngjitse prhapet vetvetiu, pa pjesmarrjen e All-llahut. Lidhur me kt i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka qen i detyruar ti zhvlersoj besimet e
tilla t gabuara dhe pr kt arsye kishte ngrn buk me lebrozin, q ta sqaronte kt dhe
pr ti msuar njerzit se All-llahu sht Ai q kontrollon smundjen dhe kujdeset pr
shrimin e saj. Nga ana tjetr, kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka
kshilluar q t mos ket asnj kontakt, n fjaln e vet: ...nga kontakti vjen destruksioni,
ai ka shpjeguar se kontakti sht njri ndr agensat t cilt All-llahu i gjithfuqishm i ka
krijuar si barts potencial t smundjes. Prandaj, argumentimi i nj shkaku t till qndron
n kshilln e tij, n dshmin e kontrollit t All-llahut mbi gjithka, n dshmin se asnj
smundje nuk mund t shfaqet vetvetiu ose t prhapet si t doj ajo. Kjo sht vrtetuar
nprmjet ngrnies s tij me lebrozin. Por as vet virusi nuk ka kontroll mbi lvizjen e vet.
All-llahu sht Krijues dhe ai udhheq gjithka. Nse dshiron, Ai ka kontroll dhe fuqi t
plot ti heq t gjitha atributet elementare t tyre, dhe nse ka dshir, t gjitha do t
funksionojn n prputhje me urdhrin q e ka krijuar Ai vet.
Grupi i katrt i dijetarve pohon q hadithet e mvonshme i shfuqizojn dhe i zvendsojn
t mhershmet. Ky veprim n gjuhn arabe sht quajtur nash. Pra, ata e shikojn datn
dhe secilit hadith ia shnojn referencat para se ta shqyrtojn cili do t pasoj. T tjer
mendojn se disa hadithe duhet patjetr t ruhen (si ligj), pa marr parasysh prparsin e
tyre, ose a hyjn apo nuk hyjn n fushn e nash-it. Argumenti i tyre del nga hadithi q e
tregon Ebu Hurejre: Nuk ekziston as infektimi, as bestytnia. N fillim, Ebu Hurejre ,
radiallahu anhu., e ka shnuar hadithin, kurse m von u pa dhe u vrtetua se ai kishte
harruar se po ky hadith ishte thn nga i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem
Kur shkuan disa njerz tek ai pr ta pyetur lidhur me kt, i than: Kemi dgjuar se ke
thn..., kurse ai u prmbajt nga prsritja e fjalve t veta para tyre. Ebu Seleme e ka
komentuar sjelljen e Ebu Hurejres me kto fjal: Un nuk mund t vrtetoj a e ka harruar
Ebu Hurejre, apo sht shfuqizuar nga transmetuesit e mvonshm. Sa i prket hadithit q
e ka transmetuar Xhabiri, n t cilin thuhet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, e ka kapur lebrozin pr dore dhe bashk me dorn e vet e futi n nj en me uj dhe
u lut...Imam Tirmidhi e ka mohuar kt transmetim dhe e ka quajtur t pavrtet ose garib.
Imam Tirmidhi ka shtuar dhe ka pohuar se ky transmetim sht i Omer bin Hattabit ,
radiallahu anhu., e jo i t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem All-llahu e di
m s miri.

3.Ndalimi i prcaktimit t asaj q konsiderohet e papastr

Ebu Derda ka shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: All-
llahu ka krijuar smundjen dhe ilain dhe Ai e ka br ilain pr do smundje. Prdorni
mjeksin, por mos i shroni smundjet e juaja me at q sht e ndaluar.141 Po n kt
kuptim, imam Buhariu n Sahih-un e vet ka shnuar se Ibn Mesudi ka thn se i Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: All-llahu nuk e ka br shrimin tuaj nga
smundja me at q Ai e ka ndaluar.142 Ebu Hurejre ka shnuar gjithashtu se i Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar prdorimin e ilaeve me cilsi jo t
mira.143 N nj transmetim tjetr, Tarik bin Suvejd el-Xhaafi ka pyetur lidhur me dobin
nga prdorimi i vers (hamr) n mjeksi, kurse i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, sht prgjegjur: Ajo nuk sht ila, por smundje.144 N Sunen e imam Nesais
sht shnuar se nj mjek arab e ka prmendur prdorimin e bretkoss pr eksperimentime
mjeksore, kurse i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka ndaluar prdorimin
e bretkoss pr kto qllime. N hadithin tjetr i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka thn: Ai q e prdor alkoolin pr shrimin e smundjes s vet, All-llahu nuk do
ta shroj.145
Shrimi i smundjes me ilae joetike dhe t papastra sht nj veprim i shmtuar nga kto
dy pikpamje: arsyes s shndosh dhe duke u mbshtetur n jurisprudencn islame. Sa i
prket ligjeve t miratuara, ne i kemi prmendur disa hadithe lidhur me kt tem. Sa i
prket arsyes s shndosh (akl), vrtet All-llahu i gjithfuqishm e ka ndaluar prdorimin
e substancave t papastra pr shkak se ato nuk jan etike dhe jan t kqija, kurse Ai nuk
ua ka ndaluar kurr besimtarve asnj gj t mir as nuk ua ka kufizuar dika t dobishme
si dnim pr mkatet e tyre. Prandaj, Ai e ka prcaktuar ka sht e dobishme, kurse e ka
ndaluar at q sht e dmshme dhe nj prohibicion i till sht ndrmarr pr shkak t
dobis personale t njerzve dhe me qllim q ti mbroj nga smundje m t rnda.
Prandaj, nuk sht e ndershme q i smuri t krkoj shrim nga smundja me ndihmn e
asaj q konsiderohet e dmshme, edhe nse ajo substanc mund ta lehtsoj pr nj koh
t shkurtr gjendjen e tij, sepse me siguri do t pasoj nj dm edhe m i madh. Aspekti
tjetr i dmit, q duhet patjetr t shnohet ktu, ka t bj me pastrtin e zemrs s
besimtarit. N t vrtet joetikja i prshkruhet asaj q sht e ndaluar dhe q mund ta
lehtsoj nj aspekt t smundjes fizike, ndrsa e keqja e saj do ta prfshij me siguri
zemrn e individit, do t gjeneroj smundje t re dhe do t jet shkaktar i drejtprdrejt i
rnies shpirtrore t individit. Pr kt shkak ai do t devijoj me siguri, qllimet e tij do ta
luhasin, ndrsa orientimi i tij do t lkundet.
sht e vrtet se urdhrat e All-llahut t gjithfuqishm duhet t zbatohen pa asnj
kundrshtim, ndrsa at q e ka ndaluar Ai duhet t mos prdoret n do pikpamje t
mundshme. All-llahu nuk do ta ndalonte nj gj q nuk do t ishte e kobshme dhe
profetizim, sepse Ai e ka krijuar kt bot pr krijesat e Veta q t jetojn n t, dhe aty t
qndrojn pr nj koh t caktuar. All-llahu i gjithfuqishm sht ligjvnsi suprem dhe
kur Ai, me urtsin e Tij hyjnore, e lejon udhheqjen e krijesave t veta, Ai pr kt qllim
do ti ndihmoj krijesat n mnyr q ato ta kuptojn dhe ta dallojn t mirn nga e keqja.
Nga ana tjetr, trupi dhe shpirti i njeriut do t reagojn me siguri n do substanc t
papastr. Pra, kur dika sht e kobshme dhe profetizim, atribute t tilla me siguri do ta
pushtonin qenien e individit. fardo t keqe q t bartin ato, do ta kontrollojn individin
dhe do t shfaqen te vet ai. Pr kt shkak All-llahu e ka ndaluar ndonj ushqim, pije dhe
veshjen, sepse me to prdoruesi do t dukej si njeri i prishur, kurse All-llahu e ka lejuar
ushqimin, pijen dhe veshjen tjetr, sepse ato e paraqesin devotshmrin dhe besnikrin e
robit ndaj All-llahut.
Aspekti tjetr i nj prudnimi dhe jobesimi tek All-llahu do t shfaqet n dobsin
personale, n prirjen kah krkimi konstant i substancave t tilla t palejueshme, e sidomos
kur mendja e papjekur dhe zemra e verbuar mendon se nj substanc e till sht e mir
pr t, se ajo do ta shroj nga smundja. Megjithat, Ligjvnsi suprem i ka kundrshtuar
pretekstet e tilla t pabaza. Ai e ka siguruar ilain prkats dhe t mir dhe e ka siguruar
udhzimin e drejt pr ta krkuar at. M tej, All-llahu i gjithfuqishm ka paraqitur prov
t qart t asaj q lejohet dhe t asaj q ndalohet, prandaj kt fakt nuk mund ta
kundrshtoj askush. Pra, pasi prdorimi i bretkoss pr eksperimentime mjeksore sht i
paligjshm, kurse disa lloje t tyre jan edhe helmuese, ather si mund t jet e mir
nna e t pavlefshmes dhe e s keqes? Si mund t jet alkooli ila? All-llahu i
gjithfuqishm nuk e ka destinuar kurr pr ila. N t vrtet dihet botrisht se alkooli dhe
vera e godasin trurin dhe funksionet e sistemit nervor t atij q pi. Edhe mjekt, edhe
teologt pajtohen n kt. Edhe vet Hipokrati ka folur pr alkoolin si nj smundje
jashtzakonisht e dmshme. Ai ka thn se alkooli sht smundje e cila sht n
kundrshtim me trupin dhe sht smundje vetlnduese, e cila mund t bhet kronike. N
t vrtet efektet e dmshme t alkoolit kalojn shpejt deri n tru, ndryshon shkallshtn e
kufizimit humoral (ahlat) dhe shkakton qndrimin e tyre mbi siprfaqe. Kjo e ngadalson
memorien e individit, godet lidhjen e saj dhe ia prish drejtpeshimin. Autori i veprs Liber
Regius (El-kamil) shton se alkooli e dmton trurin dhe nervat.
Sa i prket ilaeve t tjera t ndaluara, ekzistojn dy lloje: lloji i par jan ilaet q merren
vullnetarisht, kurse trupi i refuzon, si jan helmet, cilado substanc q ndodhet n helmin
e gjarprit, antidotet146 kundr kafshimit t gjarprit q prfshijn mishin e gjarprit, ose
substanca t ngjashme t fecesit, q n mnyr ultimative do t bhen integrale, t
patretshme dhe n vend t ilait do t bhen smundje; dhe lloji i dyt, i cili shkakton
reaksion cibofobik dhe pshtirosje, si tek pijet e prziera n mnyr speciale me er t
kndshme ose fardo ilaesh t tjera, pasojat e dmshme t t cilve jan m t mdha se
dobit; ktu hyn anestezioni, i cili i jepet shtatzns para lindjes. Pra, n kt shtje, edhe
arsyeja e lindur dhe e shndosh pajtohen me jurisprudencn fetare.
N t vrtet ka nj dashamirsi subtile shpirtrore n at q All-llahu i gjithfuqishm e ka
br ila, duke prfshir edhe bekime t posame q e prmban ilai q Ai e ka br t
lejueshm, sepse ilai m i mir sht ai q sht bekuar, t cilin ila trupi do ta pranoj me
gjith dshir. Po kshtu vlen edhe pr njerzit e bekuar, kudo q t jen ata. T tjert do
t ken dobi prej tyre, prej dituris s tyre dhe shoqrimit me ta. Fakti i thjesht t cilin
myslimani e njeh sht se ajo q sht e lejueshme n mjeksi do ti sjell dobi atij. Sa m
i madh t jet besimi i robit te Zoti dhe Edukatori i vet, aq m leht do ta eleminoj at q
nuk sht e lejueshme - t ndaluarn. A duhet ti prdor individi kto ilae pa marr
parasysh se ai nuk e di se jan t ndaluara, q do ti shkaktojn smundje? Jo, prve nse
individi nuk i prfill ndjenjat e veta refuzuese ndaj ktyre ilaeve ose kur reaksionin e vet
fobik t lindur ia kundrv substancave t tilla dhe natyrs s tyre degjeneruese dhe kt e
fut n mendjen e vet si dashuri ndaj ktyre ilaeve. Megjithat, besimtari i vrtet nuk do
t veproj kurr kshtu. All-llahu e di m s miri.

Shrimi i morrave

N Dy sahiha (Buhariu dhe Muslimi) sht shnuar se Kab ibn Ajra kishte shkuar tek i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i smur nga morrat. I Drguari i All-llahut
, salaAllahu alejhi we selem, i kishte thn: Vrtet ke shum dhembje! N hadithin tjetr,
sht shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka thn q ta rruaj
kokn, dhe ti ushqej shtat persona, ose t ther nj dele si kurban ose t agjroj tre
dit.147
M hert n kt libr kemi shpjeguar shrimin e morrave me mjalt. Morrat (kaml) jan
insekte pa krah q futen n rrnjn e folkve dhe rriten si parazit n kokn e njeriut.
Morrat bjn vez n form ovale, q njihen me emrin thrij, q elin brenda nj jave dhe
kapn fort pr bazn e folikulit t flokve. Morrat prhapen shum leht nga njri person
tek tjetri, sidomos n kushtet e ambienteve johigjienike dhe t strmbushura me njerz.
Kur knaqen me gjakun e thithur, komplikimi i paraqitjes s tyre t shpesht mund t
zhvilloj gjithashtu smundje sistematike, e cila smundje prodhon mikroorganizma
patogjen q i shtohen toksitetit t gjakut. Kjo gjendje njihet si helmim i gjakut. Fmijt
jan m t ndieshm dhe i nnshtrohen m leht smundjes s morrave pr shkak t
lagshtis q sht pasoj e lojs s tyre dhe qndrimit n mjedise t infektuara. Kjo
shpjegon pse i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, n fillim ka porositur q t
rruhet koka n mnyr q t eleminohen avullimet e dmshme q do t grumbulloheshin
sipr koks dhe do t pengonin frymmarrjen e poreve dhe ndoshta do t shkaktonin
infeksionin e folikulit. Pas rruajtjes, poret do t rihapen dhe nuk do t ket avullime t tilla
t dmshme. Kshtu do t bhej i mundshm procesi i pastrimit natyror. Pas rruajtjes s
koks, e pr t ndikuar n pastrimin e plot nga morrat, individi do t duhej t lyente kokn
me piper t tretur n uthull ose me lvore t trshrs t njomur n uthull. Secila tretsir
q sht prmendur ktu, do t eleminojn morrat para se t ikin jasht. Individi mund ti
shtoj mass edhe vaj ryze (bar shpretke; lat. Ruta graveolens) pr t mbytur t gjitha
vezt q mund t elin ose, drejtprdrejt n vendin e infektuar, mund t vr ekstrakt q
bhet nga farat kolumbiane t bluara.



PJESA E DYT

1.1. Shrimi i personit t cilin e ka goditur syri i keq magjepss

Imam Muslimi n veprn e vet Sahih thot se Ibn Abasi ka treguar transmetimin n t ciln
thuhet se i Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Syri i keq magjepss
sht fakt. Sikur t ekzistonte ndonj gj m e shpejt se fati (kadr), ajo gj do t ishte syri
i keq magjepss.148 Gjithashtu, po n kt prmbledhje t haditheve, Enesi ka treguar se
i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u ka dhn leje njerzve q ti lexojn
lutjet dhe versetet e shrimit (rukja) q t mund ta pengojn dmin q mund t shkaktoj
syri i keq magjepss, ethet e tij t mvonshme dhe ekcemin149 (namla). Pengimi i dmit
nga syri i keq magjepss mund t bhet gjithashtu edhe vetm duke lexuar versetin e
Kur'anit q flet kundr nj syri t till magjepss mashtrues. Edhe kjo sht quajtur
gjithashtu rukja. Imam Ebu-Davudi n veprn e tij Sunen ka shkruar se Aisheja, radiallahu
anhu., ka thn se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte zakon ti
drejtohet atij q ia ngulte syrin e keq magjepss personit tjetr q t marr abdest, ndrsa
uji i abdestit t tij t derdhet npr trupin e personit q e shikon.150
Sufjan bin Uxhejne ka treguar se Esma bint Umejs kishte thn: O i Drguar i All-llahut,
familja e Beni-Xhaaferit duket se sht e sulmuar vazhdimisht nga ndikimi i syrit t keq
magjepss (ajnun). A do t lutesh pr ta? Ai i ishte prgjigjur: Po. Sikur t ekzistonte
ndonj gj q sht m e shpejt se fati, at do ta udhzonte syri i keq magjepss.151
Imam Tirmidhi e shnon gjithashtu nj transmetim t Ebi-Imam bin Sahil ibn Hanife, i cili i
ka thn: Njher Amir bin Rebia e kishte par Sahilin duke u lar dhe e kishte
komentuar kshtu: Nuk kam par kurr (ndr arap) nj lkur t till t bukur dhe t
bardh. Sahili menjher kishte rn prtok pa ndjenja. Pastaj e kishin thirur t Drguarin
e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem Kur kishte mbrritur, pasi i kishte dgjuar ato q
kishin thn njerzit, ishte hidhruar, prandaj e kishte br kt koment: Pse do ta mbytnit
ndonjri prej jush vllan tuaj (me syt tuaj)? Pse nuk i ke br lutje All-llahut pr
bereqet? Pastaj i kishte thn Amir bin Rebiut: Merr abdest dhe laje vllan tnd me ujin e
abdestit. Amiri veproi si i tha, dhe menjher u ul t lante fytyrn, duart deri n brryla,
gjunjt dhe thembrat e Sahilit. Pastaj mori nj filxhan t atij uji, dorn n t ciln mbante
filxhanin me uj, e futi nn rrobat e Sahilit dhe ia hedhi n trup dhe nj sasi t ktij uji ia
hedhi n kok. Pak koh pas ksaj, Sahili u zgjua dhe iu kthye vetdija.152
Imam Tirmidhi ka br kt komentim lidhur me procedurn prkatse pr tu liruar nga
ndikimi i syrit t keq magjepss: Syrit t keq magjepss duhet dhn urdhr sidomos t
marr abdest, kurse uji me t cilin ka marr abdest duhet t mblidhet n nj en. Pastaj
duhet ta lag dorn e vet t djatht me at uj, t marr pak uj dhe tia laj gojn
personit q e ka zn syri i keq magjepss. Para se t lahet fytyra e tij, ai uj t kthehet
prsri n en. Pastaj do t duhet ta lag dorn e tij t majt, t marr pak uj nj filxhan
dhe ti hidhet n gjurin e majt t personit. Duke ndjekur kt, ai do t duhej t lagte dorn
e vet t majt, t marr pak uj n po at filxhan dhe ti hidhet n gjurin e djatht t
personit. Pastaj rrobat e personit duhet t lagen me uj. N fund, ai duhet ta derdh ujin
nga nj filxhan tjetr mbi rrashtn e koks, nga ana e pasme, me nj t lvizur dore. Me
kt rast sht me rndsi t dihet se filxhani nuk duhet t lshohet n tok deri sa t
prfundoj ky veprim.

1.2. Llojet e syrit t keq magjepss

Ekzistojn dy lloje t syrit magjepss ose t syrit t keq: syri i njeriut dhe syri i exhinit.
Lidhur me kt tem sht thn se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
kishte par n shtpin e Ummi Selemes , radiallahu anhu., shrbtoren e saj si i kishte
ngulur syt zhbirues n fytyrn e saj, dhe e kishte komentuar kshtu: Ajo ka sy t keq
(saafa). Le t marr abdest.153 El-Hysejn bin Mesud el-Farra e ka shpjeguar kt hadith:
Saafa nnkupton magjepsjen nga syri i keq magjepss i xhinit. Kjo do t thot se ai sht
sulmuar nga ndikimi negativ i syrit t keq magjepss t exhinit, pr t cilin ka thn se
sht m i dmshm se therja e shtizs s armikut.154 M tej Xhabiri e ka komentuar se
syri i keq magjepss mund ta oj personin deri n breg t vdekjes dhe mund ta fus
deven n tenxhere.155
Ebu-Seid el-Hudri ka transmetuar se i Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, pr
tu ruajtur nga syri i keq magjepss i exhinit dhe i njeriut, e ka pasur zakon q t krkonte
mbshtetje tek All-llahu i gjithfuqishm.156 Megjithat, grupi i myslimanve t paaft, q
kan pak menuri dhe q nuk jan t vetdijshm, edhe m tej vazhdojn ta mohojn
ekzistimin e syrit t keq magjepss dhe pohojn se kjo sht vetm nj imagjinat, mendim
i keq, dika e thn pa menduar fare. Natyrisht, njerz t ktill kan m s paku menuri.
Ata dgjojn dhe kuptojn pak, por njkohsisht qndrojn m larg s vrtets, jan m
budallenjt, m t verbtit dhe t ndar nga Zoti i tyre me velin e ndarjes, qndrojn tepr
larg dituris s vrtet t shpirtit dhe t shpirtrave, larg natyrs, aftsive dhe ndikimit t
tyre. Pr m tepr, udhheqsit dhe njerzit e menur t shumics s popujve t bots, pa
marr parasysh besimin e tyre fetar dhe traditn, jo vetm q nuk e mohojn ekzistimin e
syrit t keq magjepss, por edhe diskutojn mbi shkaqet dhe shkalln e ndikimit t tij.

1.3. Burimet e syrit t keq magjepss

Nj grup i njerzve pohon se syri i keq magjepss shkaktohet nga prirja e keqe personale e
individit, ndjeshmria e tij pr mendim t keq, sfidat e tij, prirja e tij pr gjra
eksperimentale dhe prvojtsore, edhe ather kur ato jan t dmshme dhe nuk jan n
t mir t tij, koketimi personal me mendime lakmitare, t kqija dhe kryerja e veprave t
kqija. Jasht nj personi t ktill, rryma e energjive t kqija dhe t zjarrta emitohet nga
syt e tij q e godasin menjher personin. Grupi tjetr mendon se shpjegimi i dhn sht
i arsyetuar dhe sht i ngjashm me t njjtn energji letale, t ciln e emitojn disa
gjarprinj kur e shikojn gjahun e vet, kurse gjahu ngrihet menjher dhe ndonjher vdes
n t njjtn koh nga sulmi n zemr. Po ky fenomen energjetik sht hasur gjithashtu te
disa lloje gursh t muar, eleksir dhe te minerale t tjera, me rast ato emitojn pa
gabuar aspak energji ose rreze radioaktive t fuqishme; disa nga ato jan letale, ndrsa t
tjerat mund t shkaktojn ftohtsi, pasivitet, apati, plogshti, nnshtrim ndaj dikaje,
mundim, ankth, frik, lakmi, trheqje ose shkatrrim etj.
Grupi i dyt i mendimtarve pohon se, sa i prket realizimit, All-llahu i gjithfuqishm
shkakton gjithka q vendos vullneti i Tij, qoft e dobishme ose e dmshme, sepse vet Ai
prcakton fatin e t mirs dhe t keqes. Duke u mbshtetur n to, kjo kryhet n trsi
menjher pasi q njeriu me sy t keq e drejton shikimin e tij zhbirues n cilindo qoft ose
n kado qoft, q mund t duket se ia rrit vetit e kqija t tij apo t asaj. Pastaj energjit
e kqija do t deprtojn te personi nprmjet poreve t lkurs s tij dhe do ta prishin
ekuilibrin e tij t natyrshm. Personi me sy t till t keq sht vetm transmetues. Ai nuk
ka fuqi dhe as ndikim automatik, as nuk mund t inicoj aksione t tilla, ndrsa ai vet
sht i goditur njkohsisht nga nj e keqe e till. Megjithat, nj mendim i till mbetet
vetm si mendim i atyre q nuk besojn nse nuk mund t kontestohen fuqit
karakteristike t cilat All-llahu i gjithfuqishm i ka futur n do qeliz t krijesave
anemban universit. Disa energji Ai i ka mbajtur t fshehta, ose t pashfrytzuara deri n
kohn kur ato jan zbuluar, kurse t tjerat Ai i ka br konstante dhe aktive. Pra,
mendimtar t ktill prfundimisht e kan turbulluar shikimin personal, e kan kufizuar
horizontin e kuptimit t mjedisit t tyre personal dhe aftsin e tyre q t bashkveprojn
n mjediset e veta.
M tej, ata e kan kundrshtuar prfundimisht arsyen e shndosh dhe mendimet e
pranueshme t shkenctarve. N t vrtet asnj njeri i menur nuk mund ti mohoj
pasojat e prgjithshme t shpirtit dhe t shpirtrave n trup. Pr m tepr, ato jan
materiale, prandaj gjithkush mund ti shoh e ndonjher edhe ti ndiej. T marrim pr
shembull njeriun q skuqet n fytyr kur e takon ndonj individ t njohur ose kur flet dika
pr t ciln mund t turprohet, ose kur shohim se si zverdhet fytyra e dikujt kur e takon
nj gj ose ndonj njeri t cilit i friksohet. Natyrisht, njerzit ndonjher e dallojn
ndjenjn e smundjes ose t humbjes s fuqis pas takimit t tyre me ndonj njeri ose pasi
kan dgjuar ndonj vrejtje apo pasi ta ndijn seksin e vet. T gjitha kto bhen
nprmjet marrjes s dikaje ose t qenit subjekt i qllimit t dikaje tjetr, q
detyrimisht shpreh qllimet e tij, ose nprmejt syve t tyre.
Domethn, individi mund t goditet nprmjet syve t nj njeriut tjetr, q tregon pr
lidhjen e fuqishme ndrmjet shpirtrave, fryms dhe syve t tyre. Vet syt nuk kan asnj
lidhje me kt, ndrsa shpirti dhe fryma jan ata q e prmbajn at ndikim. do shpirt dhe
frym ka ndikimet karakteristike, fuqin, transmetuesit, karakteristikat bazike dhe natyrn
e vet. Pr shembull personi xheloz mund ta lndoj prfundimisht personin tjetr dhe pr
kt All-llahu i gjithfuqishm i ka dhn urdhr t Drguarit t vet , salaAllahu alejhi we
selem, q t krkoj mbshtetje tek Ai nga fuqia e dmit t ciln vetm ai mund ta
kontrolloj. Ai i ka dhn urdhr gjithashtu t krkoj mbshtetje tek Ai nga fardo dmi
q personi xheloz mund ti shkaktoj atij. N t vrtet dmi i personit xheloz, i cili e godet
personin tjetr, vetm mund t prgnjeshtrohet nga ndonj njeri q nuk e njeh vetveten
dhe natyrn e vet.
N t vrtet natyra xheloze e njeriut sht smundje specifike q merr formn e fryms
xheloze dhe t egr brenda vet individit. Ai e godet personin naiv dhe me siguri vepron n
prputhje me karakteristikat e veta t kqija. E ngjashme me kt sht edhe shembulli i
gjarprit helmues. Helmi i tij sht joaktiv dhe ndodhet n dhmbt e tij helmues, por pasi ta
shoh gjahun e vet potencial, gjarpri prnjher rrmbehet nga nj sulm dhe hidhrim i
trbuar. Ai bhet si i xhindosur dhe helmi menjher del jasht nprmjet kafshimit t
gjahut. Pr kt shkak disa njerz e krahasojn personin e keq, kriminel dhe xheloz me
gjarprin. Pra, xhelozia sht krim i madh tinzar. Ndonjher xhelozia mund t shkaktoj
dshtimin e femrs, ndrsa n raste t tjera mund t shkaktoj verbimin. Pr kt arsye i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njher e kishte prdorur analogjin e
gjarprit me zile, t gjarprit helmues (lat. Echis)157 dhe t nprks afrikane q e hedh
helmin (lat. Bitis arietans),158 duke mbajtur parasysh se ato mund t shkaktojn dshtimin
(abortin) dhe verbimin e njeriut.
Lloje t tjera t qenieve t kqija dhe t smura mund ti godasin personat e tjer vetm
duke i shikuar ata, pa asnj kontakt fizik, pr shkak t shkalls s madhe t smirs
helmuese t tyre, natyrs s tyre t smur dhe energjive t kqija q i prmbajn. Pra,
pr t vepruar syri i keq magjepss nuk duhet t kulmoj patjetr n kontakt fizik, si mund
t pohojn disa njerz t cilt din shum pak dhe nuk i njohin ligjet e fiziks dhe Sheriatin.
N t vrtet lndime t tilla mund t ndodhin nprmjet kontaktit t drejtprdrejt,
konfrontimit t drejtprdrejt, shikimit sy m sy ose nprmjet porosive psikike
jashtzakonisht t ndieshme, me rast fryma e njeriut sykeq vepron si ndrmjetsues i cili
udhton pr ta takuar viktimn dhe ndikon dmshm n gjendjen e tij. N raste t tjera
dmi mund t shkaktohet nprmjet fuqis mendore t njeriut sykeq ose nprmjet leximit
t lutjeve, insinuatave, magjive ose edhe flerteve t caktuara me imagjinatn e individit.
Mund t pengohen gjithashtu disa synime t smura duke iu kundrvn atyre dhe duke
kthyer nj synim t till t smur me an t leximit t lutjeve t kundrta mbi baz t asaj
se njeriu i ndien vibracionet e tilla ose edhe mbi baz t dyshimit n mundsi t tilla. Pra,
duke ndrruar me sukses drejtimin e syrit magjepss, vet autori q vepron ashtu bhet
viktim e iniciativs s vet. Pra, individi mund t mbrohet nga nj e keqe e till. Pr kt
qllim duhet t thot shpesh lutje pr t mbrojtur vetveten kundr syrit magjepss.
Ndikimi dhe shpirtligsia e syrit magjepss nuk krkon domosdo kontakt t drejtprdrejt
me sy. Personi i keq dhe i smur mund t jet edhe i verbr, por kur dikush tjetr e
prshkruan nj gjendje, karakteristik, rast ose person t caktuar, mendimet e tij t kqija
mund t prodhojn po at efekt si edhe kontakti vizuel. N shum raste dmi i shkaktuar
nga syri magjepss sht transmetuar nprmjet personit t tret, t cilit i sht treguar
shembulli, karakteristika ose personi, pasuria e tij, fuqia, shndeti i mir, fryma, afarizmi i
suksesshm ose planet e udhtimit etj....
Lidhur me kt tem, All-llahu i gjithfuqishm i ka thn t Drguarit t vet , salaAllahu
alejhi we selem:
E ata q nuk besuan gati sa nuk t zhdukin ty me shkrimet e tyre, kur e dgjuan Kur'anin,
e (nga inati) than: Ai sht i marr. (El Kalem, 51)
Ai i ka thn edhe kt:
1. Thuaj:I mbshtetem Zotit t agimit,
2. Prej dmit t do krijese, q Ai e krijoi,
3. Dhe prej errsirs s nats kur ngryset plotsisht.
4. Dhe prej dmit t atyre q lidhin dhe fryejn nyja.
5. Edhe prej dmit t smirkeqit kur sipas smirs vepron. (El Felek, 1-5)
Prandaj do person q ka sy magjepss sht xheloz, por do person xheloz nuk ka sy
magjepss. Pasi personat xheloz jan m t zakonshm sesa njerzit me sy magjepss,
krkimi i mbshtetjes tek All-llahu i gjithfuqishm nga personi xheloz i prfshin edhe
njerzit me sy magjepss. N rastin e tyre e keqja projektohet nga syt e tyre si shigjeta e
padukshme t xhelozis s tyre. Sa i prket viktims, ndonjher goditet nga shigjetat e
xhelozis, kurse n raste t tjera ato shkojn huq. Kur kto shigjeta e gjejn shenjn -
personin e pambrojtur dhe t pa pancir - ato me siguri veprojn n mnyr t dmshme
mbi t. Megjithat, nse shigjetat e xhelozis dhe t smirs personin e shenjuar e gjejn t
kujdesshm, t armatosur dhe me pancir t padeprtueshm, ato nuk do ti bjn dm. N
vend t ksaj, ndodh q ato t kthehen mbrapsht dhe t godasin e ta dmtojn personin q
i ka hedhur shigjetat e tilla, i cili bhet viktim e s keqes q e ka nisur vet. Kjo sht
pikrisht si shigjetari dhe shenjat e tij. Njri sht gjuajtja me shigjet e mendjeve dhe
shpirtrave, kurse shenjat jan gjuajtja e trupave dhe hijeve.
Rrnja e xhelozis dhe e zilis rrjedh nga shikimi i individit n dika, nga simpatia q ka ai,
nga urrejtja pr t par suksesin e nj tjetri dhe lakmin e individit pr vetveten. Kjo
zakonisht ndiqet nga shpirtligsia dhe lakmia e individit q ndjek viktimn potenciale, pastaj
ia ngul rrezet e veta helmuese ose porosit e nnvetdijshme duke ia ngulur syt viktims
me dashakeqsi. Ndonjher individi mund t nxit qllimisht frymn e vet t keqe. N
raste t tjera ai mund ta bj kt pa qllim ose edhe n mnyr t nnvetdijshme, sepse
xhelozia mund t jet natyra e tij e dyt. N t vrtet ky sht lloji m i keq i njeriut (i
qenies njerzore). Disa dijetar mysliman shkojn deri atje dhe thon se kur dihet q nj
person ka natyr t keqe, magjepsse dhe sht shpirtkeq, ai do t duhej izoluar nga
shoqria. Kjo do t bhet me qllim q t evitohet prhapja e t keqes s tij, kurse shteti
do t duhej t siguronte mjetet themelore q ky njeri t jetoj deri n vdekje.

1.4. Shrimi i viktims s syrit t keq magjepss 159

N thelb, udhzimi i t Drguarit sht orientuar n drejtim t shrimit t ksaj smundjeje
dhe siguron metoda t ndryshme shrimi. Lidhur me kt tem, imam Ebu Davudi, n
Sunen e vet, ka shnuar se Sahil bin Hanifi ka thn: Njher me nj grup njerzish kaloja
pran ujvars. Shkova dhe u lava, por kur dola (nga uji) m kapn ethe t forta. Kur kt
rast ia treguan t Drguart t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ai e komentoi kshtu:
Thuani Ebu Sabitit160 q ti lexoj versetet q flasin pr mbrojtjen nga ana e All-llahut
(taviza). Dikush e pyeti: ka do t bhej nga leximi i zakonshm i rukjes - a do ta
ndihmonte ajo? I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, u prgjigj: Leximi i
rukjes vlen vetm pr smundjet psikike, ethet dhe pr kafshimet helmuese.161
Syri magjepss njihet n gjuhn arabe si nefs, prandaj kjo do t thot vnie e syrit
magjepss n lidhje me natyrn e keqe t lindur t dikujt ose t vetes, ndrsa kafshimi
helmues nnkupton thumbimin e akrepit (lat. Euscorpius flavicaudus) ose dika t
ngjashme. Ndr lutjet e rregullta pr mbrojtje t vazhdueshme lejohet t lexohen dy
kaptina (sure) mbrojtse (ar. El-Muavizatejn). Kto jan surja El Felek e Kur'anit, e cituar
m sipr, dhe surja En Nas, q n prkthim do t thot:

1.Thuaj: Mbshtetem (mbrohem) me Zotin e njerzve!
2. Sunduesin e njerzve,
3. T adhuruarin e njerzve,
4. Prej t keqes s cytsit q fshihet.
5. i cili bn cytje n zemrat e njerzve,
6. Qoft ai (cytsi) nga xhint o nga njerzit. (En Nas, 1-6)

El-Fatiha, e cila n prkthim do t thot:

1. Falnderimi i takon vetm All-llahut, Zotit t botve!
2. Bamirsit t prgjithshm, Mshirbrsit!
3. Sunduesit n Ditn e gjykimit (prgjegjsis-shprblimit)!
4. Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm!
5. Udhzona (prforcona) pr n rrugn e drejt!
6. N rrugn e atyre, t cilt i begatove me t mira,
7. Jo n t atyre q kundr veti e trhoqn hidhrimin, e as n t atyre q e humbn veten!
(El Fathia, 1-6)

Allahu sht nj, nuk ka Zot tjetr prve Atij. Ai sht mbikqyrs i prhershm dhe i
prjetshm. At nuk e kap as kotje as gjum, gjithka ka n qiej dhe n tok sht vetm e
Tij. Kush mund t ndrmjetsoj tek Ai, pos me lejen e Tij, e di t tashmen q sht pran
tyre dhe t ardhmen, nga ajo q Ai di, tjert din vetm aq sa Ai ka dshiruar, Kursija e Tij
(dija-sundimi) prfshin qiejt dhe tokn, kujdesi i Tij ndaj t dyjave, nuk i vjen rnd, Ai
sht m i larti, m i madhi. (El Bekare, 255)

Krahas ktyre verseteve t Kur'anit, individi mund ti lexoj gjithashtu lutjet e t Drguarit,
si:
1) Krkoj mbrojtjen me fjalt e prsosura t All-llahut kundr cilsdo t keqe q mund t
vij nga krijesa e Vet.
2) Krkoj mbrojtjen me fjalt e prsosura t All-llahut kundr cilitdo shejtan, shqetsimeve
dhe brengave dhe kundr do syri magjepss.
3) Krkoj mbshtetje n fjalt e prsosura t All-llahut, t cilat nuk mund ti shkel as
besimtari, as jobesimtari pr fardo t keqe q mund t vij nga ai q e ka krijuar dhe q
e ka prcaktuar Ai, nga ai q e mban gjall Ai dhe m von e kthen pr ta gjykuar; nga ai
q bie nga kupa qiellore dhe q ngjitet drejt saj; nga fardo rreziku q Ai e ka vendosur n
tok dhe nga fardo dmi q mund ta shkaktoj ai; nga fardo tundimi gjat nats dhe
dits; nga fardo vizite n errsir dhe n drit, prve postierit t porosive t dashura
nga Zoti im i mshirshm.
4) Krkoj mbrojtje me fjalt e prsosura t All-llahut nga mria dhe dnimi i Tij; nga
fardo e keqe q sht iniciuar nga krijesa e Tij dhe nga lajkat e kqija t shejtanit, ose
nga t qenit e tyre afr meje.
5) Zot, krkoj mbrojtje me personalitetin Tnd dhe me fjalt e Tua t prsosura nga
krijesat e kqija, kufijt e fundit t t cilve vetm Ti i kontrollon. Zot, vetm Ti ke fuqi t
lirosh nga fatkeqsit dhe ti ndryshosh padrejtsit. Zot, ushtart e Tu jan t
pagabueshm dhe premtimi Yt nuk humbet. Qofsh i lavdruar Ti dhe Ty t drejtohen t
gjitha lutjet.
6) Krkoj mbshtetje tek fytyra e madhrishme dhe m e lavdishme e All-llahut dhe krkoj
mbrojtje tek fjalt e Tij t shenjta dhe t prsosura, t cilat nuk mund ti cnoj as
besimtari, as jobesimtari; krkoj mbshtetje tek t gjitha atributet e All-llahut, emrat e t
cilave i di e t cilat nuk i di, nga fardo e keqe q mund t m vij nga ai q e ka krijuar
dhe e ka prcaktuar Ai, nga ajo q e mban gjall Ai, dhe m von e nxjerr n gjykim, nga
dmi i fardo t keqeje, t cilin un nuk mund ta duroj dhe nga do e keqe dhe nga krijesa
kufijt e t cils i kontrollon vetm Ti. Vrtet Zoti im vepron drejtsisht.
7) Zot, Ti je Ushqyesi im i vetm. Tek Ti besoj un, kurse Ti je Zotrues i fronit t
madhrishm dhe m t shquar. Dshira e All-llahut do t realizohet gjithmon, kurse ajo
q Ai nuk e dshiron, nuk do t realizohet. Vrtet nuk ka asnj fuqi ose vullnet prpos
fuqis dhe vullnetit t All-llahut. E di dhe dshmoj se All-llahu ka fuqi dhe pushtet mbi
gjithka. Dituria e Tij prfshin gjithka dhe secilin, dhe vetm Ai e di numrin e gjithkaje
dhe t t gjitha atyre q jan krijuar prgjithsisht. Zot, un krkoj mbshtetje tek Ti nga e
keqja ime dhe nga e keqja e shejtanit t mallkuar, nga politeizmi i tij; un krkoj
mbshtetje tek Ti nga e keqja e gjithkaje q lviz n kt tok dhe q ekziston n t; nga
t gjitha krijesat, kufijt e fundit t t cilave i kontrollon vetm Ti. Vrtet Zoti im vepron
drejtsisht.
8) Krkoj mbshtetje tek Zoti i madhrishm. Nuk ka zot tjetr prve Tij. Ai vrtet sht
Zoti im dhe zotrues i gjithkaje. Krkoj mbshtetje nga Ushqyesi im dhe Ushqyesi i
gjithkaje. Un besoj sinqerisht te Zoti im i gjall, i cili nuk vdes. Mbrohem nga e keqja ime
me fuqin gjithprfshirse, nuk ka vullnet ose fuqi prve asaj q ka All-llahu. M mjafton
All-llahu, q sht udhzuesi m i mir. M mjafton Ushqyesi im dhe i vetmi Ushqyes i tr
ekzistencs. M mir sht ti marr gjrat e nevojshme nga Furnizuesi Suprem, sesa ti
marr nga varsit e Tij. M mir sht t krkoj knaqsin e Krijuesit sesa t krijesave. M
mjafton Furnizuesi im. M mjafton Drejtuesi i vetm i t gjitha botve. Ai e ruan vet dhe
nuk mund t jet askush si Ai. M mjafton dgjimi i lutjeve t mia nga All-llahu dhe vetm
Ai ka fuqi pr ti plotsuar. Vrtet All-llahu sht qllimi i vetm dhe nuk ekziston asgj
tjetr prve Atij. Tek Ai besoj un, vrtet Ai sht Zotrues i fronit t madhrishm
hyjnor.
Nuk ka asnj dyshim se cilido njeri q ka br lutje t tilla, ka pasur dobi prej tyre dhe
ndoshta e ka kuptuar vlern e tyre dhe leximin drejt dhe tepr t domosdoshm t tyre.
Lutje t tilla unikate, vepruese dhe t bekuara kan fuqi t pengojn fardo t keqe q
sht drejtuar nga syri i keq magjepss. Megjithat, gjithka varet nga shkalla e besimit t
individit, fuqis s vendosmris s tij, syeltsis s tij t vazhdueshme (vigjilencs),
besimit t tij t patundur tek Zoti i tij dhe nga shkalla e dshmimit dhe ekuilibrit t zemrs
s tij, sepse t gjitha kto q u prmendn jan arm, kurse efikasiteti i armve varet nga
ai q i prdor ato.

1.5. Pengimi i dmit ndaj t tjerve

Kur nj person dyshon se ka sy t keq magjepss dhe frikohet nga shkaktimi i dmit t
tjerve me an t natyrs s tij t pavullnetshme, ather pasi t ket shikuar dika ose
dik, ai duhet ta thot kt lutje: Zot, bekoje at q ka ai. Ky hadith sht thn kur Amir
bin Rebia e ka goditur Sahil bin Hanifen me syrin e vet magjepss. I Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, ather i kishte thn: A nuk do ta krkosh bekimin (e vllait
tnd)? Me at rast kishte menduar ti thoshte a nuk do t lutesh: Zot, bekoje at q ka
ai. Hisham bin Urve kishte treguar se kur babai i tij shihte dika q i plqente dhe kur
hynte n shtpin ose n plantacionet e ndokujt, kishte zakon t lutej: Do t bhet vetm
ajo q e cakton Zoti. Vrtet nuk ka fuqi t pavarur prve fuqis s All-llahut.
Individi mund t bj gjithashtu lutjet vijuese pasi t ket shikuar dika ose dik q i
plqen, fatin e t cilit do t dshironte ta kishte edhe vet.
N vargun e drejt t transmetuesve gjithashtu sht transmetuar lutja (rukja) e melekut
t All-llahut, Xhibrilit, radiallahu anhu., i cili e kishte lexuar lutjen pr mbrojtjen e t
Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe e kishte msuar: T mbroj me
emrin e All-llahut nga fardo dmi q mund t t godas dhe nga fardo karakteri
magjepss t qenieve ose dbimit t syrit smirzi. Vrtet All-llahu sht Ai q shron,
prandaj un t l ty n dor t Emrit ushqyes suprem t Tij.162
Sikur ta njihnin nj smundje t ktill n karakterin e dikujt, dhe pr t zvogluar fardo
dmi potencial ndaj t tjerve, disa shejh kan shkuar aq larg, saq kan propozuar q
disa versete t Kur'anit, duke prfshir t gjitha versetet e cituara deri tani, t shkruhen n
letr, kurse letra t laget duke e futur n uj dhe at uj ta pij personi me syrin
magjepss.
Mendimtari mysliman Muxhahid e komentoi kt praktik si vijon: Nuk ka asgj kundr
shkrimit t verseteve t Kur'anit, lagies s tyre me uj dhe dhnien e atij uji pr ta pir
personi i smur (ain).163
Individi mund t gjej prdorime t tilla n shum hadithe, duke prfshir transmetimet e
Ebu Kalabeut, ku thuhet se Ibn Abasi , radiallahu anhu., kishte propozuar shkrimin e
verseteve t caktuara pr shtatznat, n mnyr q All-llahut ti drejtoheshin lutjet pr
lindjen e leht t fmijs. N hadithin tjetr, Ejjubi ka thn se ai e kishte par Eb Kalabun
duke shkruar nj verset n letr, t ciln e kishte lagur duke e futur n uj, kurse at uj ia
kishte dhn personit t smur pr ta pir, q me vullnetin e All-llahut t zvogloj dhe t
lehtsoj dhembjen dhe vuajtjet.

1.6. Dobit e abdestit n shrimin e personit xheloz

Ajo q sht konsekuente n transmetimet e cituara sht se personi me sy t keq
magjepss sht vrtet person i smur, por nse ai sht besimtar i vrtet, ai duhet t
shrohet dhe do t duhej ti nnshtrohej shrimit t drejt.
Metoda e dyt e t Drguarit pr ta luftuar ndikimin e syrit magjepss, e prmendur n
hadithin e cituar: Merr abdest dhe laje vllan tnd me ujin e abdestit, si sht
prshkruar nga imam Tirmidhi, ndahet n tri etapa: pastrtia ceremoniale (gusl) pr
sulmuesin (ain); terapia sugjestive pr t dyt, sulmuesin dhe viktimn, dhe terapia shok
pr viktimn, duke prdorur elementin e befasis pr t qetsuar shqetsimin e viktims n
rast konvulzionesh (ngresh) dhe koms.
Kjo kryhet duke futur dorn n mnyr ceremoniale nn rrobat e viktims dhe duke i
derdhur nj filxhan uj t abdestit t sulmuesit dhe, si element i befasis, para se t
sprkatet me filxhanin e dyt, duhet hedhur ujin pas dhe sipr koks s tij. Nj trajtim i
ktill konsiderohet i drejt dhe i dobishm n rast konvulzionesh dhe kome, kurse t gjith
mjekt nuk pajtohen me kt, por n prputhje me prfundimet e tyre, zakonisht nj
trajtim i ktill sht mjaft efikas. N t vrtet at q disa mjek t zakonshm mund ta
prqeshin, ose ta quajn jo t plot me at q e trajtojn ata si argument shkencor, mund
t jet vetm argumet i mungess s dituris s tyre mbi gjendjet e njeriut dhe me siguri t
mungess s besimit t tyre dhe t kuptuarit t drejt t ligjeve, shkaqeve dhe pasojave q
ka prcaktuar Zoti. Prkundr ksaj, mendjet e ekuilibruara do t pajtohen me nj trajtim
t ktill. Kjo kuptohet nga pranimi i faktit q helmi i gjarprit gjendet n mishin e gjarprit,
prandaj shrimi i personit tepr t shqetsuar qndron n ftohjen e zemrimit t tij dhe n
luftimin e zjarrit t tij duke e nxjerr jasht personit, duke ia prkdhelur kokn ose supet,
dhe duke i shprehur njkohsisht dashurin dhe shqetsimin pr gjendjen e tij. Kjo sht
njsoj si kundrshtimi ndaj atij q dshiron t hedh zjarrin mbi ty. Pra, kshtu ti mund ta
shuash at zjarr duke i hedhur nj kov uj n dorn n t ciln ai e mban ende zjarrin, por
para se ai zjarr t kaloj tek ti. Kjo sht vetm arsyeja e shndosh.
Pr kt arsye i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka thn njeriut me
karakter xheloz q t thot kt lutje: Zot, bekoje at q e ka ai njeri. Kjo bhet pr at
q t largohen pasojat e smundjes personale t dikujt me an t lujtes. Kjo sht ajo q
quhet njohje (ihsani) e ndonj smundjeje personale t dikujt dhe krkim i ilait pr t. Si
e kemi shqyrtuar n kapitujt e msiprm, do smundje duhet t trajtohet me antidotin e
vet. Pr kt shkak, pasi kjo lloj smundje malinje i godet pjest m t ndieshme t trupit
t njeriut, dhe pasi kjo smundje prpiqet t dal nga trupi i njeriut npr pjest q kan
pore m t imta n lkur, por pa sukses, ajo z vend prfundimisht n rajonet e
prshtatshme pr t sprovuar shpirtrat e kqij dhe veprimet e tyre; duke derdhur ujin e
abdestit n trupin e viktims, nn rrobat e tij, dshirohet t arrihet shuarja e zjarrit t ksaj
smundjeje dhe nxjerrja jasht e shpirtligsis helmuese. Qllimi tjetr i ktij abdesti sht
i till q ai t veproj mbi zemrn, q sht m e ndieshmja, m e prgatitura dhe m e
shpejta pr tu prgjigjur n krizn e shfaqur. Zemra e besimtarit do t prgjigjet n
mnyr t natyrshme dhe do ti zbus pasojat e helmit, do t shuaj zjarrin e xhelozis.
Pra, viktima shrohet me lejen e All-llahut. Nga ana tjetr, si n shembullin e grerzs, kur
e thumbon viktimn e vet dhe kur ia lshon helmin, ajo e ndien veten t qet, ndrsa
viktima e ndien veten t knaqur kur e mbyt grerzn dhe viktims fillon ti kthehet fuqia.
Knaqja e viktims ndihmon t mos e hetoj dhembjen dhe, m tej, trupi i viktims mbledh
antidotin natyror pr ta luftuar dhe pr ta eliminuar veprimin e helmit. Pra, shprlarja nn
rroba e ndihmon viktimn n pikpamje psikologjike dhe e prgatit zemrn e viktims q t
ngritet kundr zemrligsis s syrit magjepss, ndrsa befasia e sprkatjes me uj sipr
koks s viktims ndihmon shuarjen e zjarrit t syrit magjepss dhe i shkatrron pasojat e
tij t kqija.
Nj zjarr i till do t shuhet njkohsisht dhe njsoj si te viktima, ashtu edhe te personi
xheloz. Nga ana tjetr, viktima do t ngritet n gjendjen e vet shpirtrore, ndrsa autori i
krimit do t bjer. Dobi t tilla jan t ngjashme me ato t kovs s farktarit q ai e prdor
pr t ftohur copat e elikut pas farkimit t tyre, por para formsimit t tyre prfundimtar.
Uji i ktill sht prdorur n recetat mjeksore n mjeksin natyrore (tibb).
Pra, ajo q mbledhsit e bimve mjekuese (tabaii) u japin klientve t vet, kur krahasohet
me mjeksin e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, sht sikur t
krahasosh tregtarin e bimve me nj mjek, por edhe ather ai nuk sht i barabart me
vlern e vrtet t mjeksis s t Drguarit. Kjo sht njsoj si krahasimi i njohuris s
mjekut me at t t Drguarit t All-llahut (resul dhe nebijj). Edhe kjo sht e mundur!
Megjithat, ekziston nj raport m i prsosur ndrmjet asaj q ata prdorin pr shrimin e
pacientve t tyre, sepse Krijuesi dhe Ligjdhnsi Suprem jan nj, kurse secilit i sht
dhn dituria n prputhje me shkalln dhe thellsin e t kuptuarit.
M tej, individi n kt libr mund t kuptoj lidhjen e prsosur dhe krejtsisht personale
ndrmjet menuris, shkencs dhe Sheriatit, q nuk ka asnj kundrthnie. Vrtet All-llahu
e udhzon at q dshiron Ai vet, pa marr parasysh cilat porta ia hap, kurse Ai, me siguri,
do tia hap portat e suksesit atij q troket vazhdimisht n portn e Tij. Pra, edhe suksesi,
edhe fitorja jan dhurat e Tij dhe mund t arrihen vetm me mshirn e Tij. Vrtet
kontributet dhe mbshtetjet e Tij jan t shumta, kurse argumenti i ekzistimit t tyre nuk
mund t vihet n dyshim.

1.7. Ruajtja e t arriturave

Ndr ilaet e tjera parandaluese kundr syrit magjepss sht edhe lirimi nga prhapja dhe
mbshtetja e kushtit t plot (t mbrojtjes) pa marr parasysh q t tjert mund ta
konsiderojn kt t parndsishm. Imam El Begavi n librin e tij Sharh-ul-sunna ka
shnuar se njher halifja Osman bin Affani , radiallahu anhu., kishte par nj fmij t
bukur (fizikisht) dhe i kishte lutur prindrit e fmijs q tia prishin pak pamjen e tij n
mnyr q ta ruajn nga syri magjepss.164 Aishja , radiallahu anhu., kishte thn se i
Drguari i All-llahut njher kishte mbajtur nj fjalim lidhur me mbajtjen e allms s zez
t stolisur.165 El-Hatabi e kishte treguar kt transmetim pr ta ndriuar rndsin e
vargjeve vijuese t poetit:
Prsosuria e jote e madhrishme sht e pamposhtshme,
ajo nuk ka nevoj pr goditjen sugjestive t ers
pr ta mbrojtur nga syri magjepss.

1.8. Fuqia e lutjes n eleminimin e pasojave nga syri magjepss

Ebu Abdullah el-Taxhahi ka treguar se njher n rrug e sipr pr n haxh, duke shkuar
drejt Meks, kishte hipur mbi nj deve t mir dhe t shpejt. N at karvan ka qen edhe
nj njeri i cili u b i njohur pr syrin e tij magjepss. Ndodhte shum rrall q t shikonte
dik, e ai mos t rrzohej. N gjysm t rrugs, dikush i kishte thn Ebu Abdullahut:
Ruaje deven tnde nga syri magjepss i ktij njeriut! Ebu Abdullahu u prgjigj: Ai nuk
mund ti bj dm deves sime. Ai tjetri i tha nj personi tjetr dhe i tregoi at ka i kishte
thn Abdullahu. Mburrja dhe arroganca e personit me sy magjepss pritn derisa Ebu
Abdullahu ishte zn me nj pun larg deves s vet, kurse ky ishte afruar te deveja e Ebu
Abdullahut dhe e kishte shikuar. N ast deveja u b si e trbuar dhe u rrzua prdhe. Kur
u kthye Ebu Abdullahu, i than se personi shpirtkeq e kishte magjepsur deven. Ebu
Abdullahu kishte dhn urdhr: M oni deri tek ai. Sapo e kishte par at person, Ebu
Abdullahu e tha kt lutje: Me emrin Suprem t All-llahut, fuqia e t cilit ndal vrsuljen,
vendstrehimi i t cilit sht i paprekshm dhe pengesa e t cilit sht e pathyeshme, sa m
e zjarrt t jet flaka kundr ngatrrestarit; kurse me ndihmn e Tij un e thrras dhe i
eleminoj pasojat e syrit t keq magjepss dhe pasojat e ktilla i kthej mbrapsht mbi
sulmuesin dhe mbi at q e ka m t dashur. (Pastaj e citoi Kur'anin):
Ai sht q krijoi shtat qiej pal mbi pal. N krijimin e Mshiruesit nuk mund t shohsh
ndonj kontrast, andaj, drejto shikimin se a sheh ndonj arje?
Mandej, her pas her drejto shikimin, e shikimi do t kthehet te ti i prulur dhe i molisur.
(El Mulk, 3-4)
Menjher pas ksaj kokrdhokt e syve t keqbrsit doln jasht gropave t tyre, kurse
deveja u ngrit n kmb e mbrojtur dhe e palnduar.

1.9. Udhzimet e t Drguarit lidhur me lutjet e prgjithshme mbrojtse (rukja)

Ebu Davudi ka shkruar n Sunen-in e tij se Ebu Derda kishte dgjuar t Drguarin e All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, duke thn: Nse keni ankesa n syrin magjepss ose
nse vllai i tij ankohet lidhur me dika, msoni lutjen: All-llah, Zoti yn q je n qiell, emri
Yt sht i bekuar. Vullneti Yt e kontrollon qiellin dhe Tokn; si sht mshira Jote n qiell,
ashtu u bft edhe n Tok. Na i fal deliktet dhe mkatet q i kemi br. Ti je zotri i t
mirve. Mshira Jot le t bjer mbi ne dhe t na drgoj ila prej Teje pr t zbutur kt
dhembje, dhe vuajtjet e tij do t evitohen me lejen e All-llahut.166
Gjithashtu n Sahih-un e Muslimit sht shnuar se Ebi Said el-Hudri ka treguar se meleku
i bekuar, Xhibrili , radiallahu anhu., kishte shkuar tek i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, dhe i kishte thn: O Muhammed, a nuk ndjehesh mir? Ai i ishte
prgjigjur: Jo, nuk ndjehem Pastaj Xhibrili, radiallahu anhu., e kishte msuar: Me emrin
e All-llahut t mbroj nga do smundje e dmshme, nga shpirtrat e kqij dhe nga syri
magjepss i personit xheloz. Vrtet All-llahu e gjen ilain tnd me fuqin e emrit t Tij un
t nxjerr (jasht mundsis s tyre).167
Nse lidhur me hadithin e cituar m lart, dikush thot: Hajmalirat jan t mira kundr syrit
magjepss, etheve dhe thumbimeve helmuese, ne ksaj ia shtojm se i Drguari i All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, n kt rast, prve ktyre tri kategorive, nuk e ka
mohuar mundsin e leximit t disa lutjeve t caktuara n raste t tjera. Interpretimi i
drejt i hadithit t cituar n gjuhn arabe sht q asgj nuk i zvoglon pasojat e syrit
magjepss, t etheve dhe t thumbimeve helmuese m mir se lutja (rukja), duke
numruar gjithashtu hajmalin. Kjo kuptohet mir nga konteksti i transmetimit kur Sahil bin
Hanifi, t cilin e ka sulmuar syri magjepss, e ka pyetur t Drguarin e All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, :O i Drguar i All-llahut, a ka ndonj dobi nga lutjet rukju? i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i prgjigjet: Rukju sht m e dobishmja
kundr syrit magjepss, etheve dhe thumbimeve helmuese. N t vrtet ne kemi shum
lutje t sakta t t drguarit (ruka) pr ti lexuar pr qllime t prgjithshme dhe pr
qllime specifike. Gjithashtu mund t lexojm n sahihun e Muslimit se i Drguari i All-llahut
, salaAllahu alejhi we selem, e ka lejuar leximin e lutjes rukju kundr syrit magjepss,
thumbimit helmues dhe ekcemit. Lidhur me leximin e lutjeve rukju t prcaktuara
saktsisht, sht thn se njher Avf bin Maliku e ka studiuar prdorimin e tyre, duke e
pyetur t Drguarin e All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, :A mendon ashtu si kemi
vepruar n kohn e xhahiljetit? Pastaj njerzit e pyetn t Drguarin e All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, :O i Drguar i All-llahut, ka mendon lidhur me kt? Ai u
prgjigj: Mi thuani pjest e juaja. Pasi i dgjoi ata, ai e shpjegoi kshtu: T gjitha jan
t sakta dhe t mira, sht e sigurt se n to nuk ka ndikim politeizmi.
Lutjet e caktuara saktsisht dhe mbajtja e hajmalirave jan t dobishme kur jan pranuar
nga pacienti dhe si metod pr prmirsimin e shndetit t smur. N t vrtet disa
hadithe sot jan interpretuar gabimisht pr shkak se njerzit i interpretojn si n koht e
kaluara dhe n dialekt t vjetr. Kjo gj sht aktuale, prkundr faktit se kutubhanet
islame t intepretimeve religjioze sot jan prplot referenca t mira dokumentare (q t
udhzojn tek burimet).

1.10. Mbi eleminimin e pasojave t kafshimit helmues me an t Fatihas

N Dy sahiha shkruan se Ebu Seid el-Hudri ka thn: Grupi i ashabve t t Drguarit t
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte nisur pr rrug. N udhtim e sipr kishin
arritur te nj vendbanim beduinsh dhe kishin krkuar ti pranonin si mysafir. Beduint
kishin refuzuar krkesn e tyre, prandaj ashabt ishin vendosur afr tyre dhe kishin filluar
t hanin ushqimet e veta. Ndrkoh, komandanti i beduinve ishte smur nga thumbimi i
akrepit (Euscorpius flavicaudus). Miqt e tij kishin ndrmarr gjithka q kishin ditur (pr ta
shruar), por pa sukses. M n fund, kishin shkuar tek ashabt pr ti pyetur nse kishin
dika pr t shruar komandantin e tyre. Njri nga ashabt u tha: Lavdi All-llahut, un e di
cilat lutje duhet lexuar kundr kafshimit helmues. Megjithat, ne ju pyetm t na pranoni si
mysafir, kurse ju na refuzuat, prandaj nuk dua tua lexoj kto lutje para se t merremi
vesh pr kt. Beduint u gzuan dhe u premtuan se do ti shprblejn duke u dhn disa
dele nse e shrojn komandantin e tyre. Menjher ashabi shkoi n adrn e komandantit
beduin dhe e sprkati me pshtym deri sa ia lexoi suren El Fatiha (Kur'ani, 1). Menjher i
erdhi fuqia komandantit. Ai dukej sikur t ishte liruar nga ca litar. Kur ashabt e lshuan,
komandantit t beduinve iu kthye tr fuqia e mparshme. Pasi beduint e plotsuan
premtimin, ashabt u than: Ta ndajm shprblimin. Ashabi q e lexoi rukju-n, u prgjigj:
Mos t bjm asgj deri sa t kthehemi tek i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, dhe tia shpjegojm rastin ton. M von, kur u kthyen dhe ia shpjeguan far u
kishte ndodhur, ai e kishte komentuar kshtu: Si e ditt se El Fatiha sht rukju? Vrtet
keni pasur t drejt. Tash ndani at q keni pr ta ndar, kurse nj pjes ma jepni edhe
mua.168
Imam Ibn Maxhxhe e ka treguar hadithin q e transmeton Aliu , radiallahu anhu., se i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Kur'ani sht mjeksia m e
mir. Duke e studiuar kt prgjigje, pajtohemi me nj argument t njohur mir se disa
fjal veprojn ndryshe mbi njerz t ndryshm. Disa fjal jan t dobishme, ndrsa disa t
tjera t dmshme. Nse kjo q u tha pr fjalt njerzore sht e vrtet, ather far do
t thoshte individi pr fjalt e shenjta t All-llahut t gjithfuqishm? Efikasiteti i fjalve t
madhrishme n krahasim me fjalt njerzore sht si shenjtria e krijuesit ton n raport
me krijesat e veta. Sepse All-llahu i gjithfuqishm sht siguri ndaj fardo smundjeje,
qoft shpirtrore ose organike; Ai sht mbrojtsi absolut, drit e dritave dhe prdllestar i
prgjithshm. Sikur fjalt e Tij t binin mbi malet, ato do t shembeshin dhe do t
thrmoheshin para lavdit dhe madhshtis s Tij. Kt e kemi par kur All-llahu i
gjithfuqishm e ka manifestuar afrsin e Tij n malin e Sinajit, ku Musa alejhi selam,
qndroi, kurse mali u shkatrrua nga frika dhe respekti ndaj Zotit t vet.

1.11. Thelbi i sures El Fatiha

All-llahu i gjithfuqishm thot:

Ne t shpallim Kur'anin q sht shrim dhe mshir pr besimtart, kurse jobesimtarve
nuk u shton tjetr prpos dshprim. (El Isra, 82)
Kjo sht thn me qllim q m pr s afrmi t shnohet karakteristika, e jo pr tu
vlersuar thelbi. Kjo sht sikur fjalimi i Tij:
...Ndrsa atyre q besuan dhe bn vepra t mira Allahu u premtoi falje t mkateve dhe
shprblim t madh.( El Fet-h, 29)
Njerzit e prmendur n kt verset jan t gjith besimtar dhe t gjith jan t njohur si
besimtar t drejt. Si mund ti arrij individi dobit e madhrishme t sures El Fatiha, kur
as Tevrati i Moisiut, as Inxhilli i Isas, as Zeburi i Davudit, dhe asnj shpallje tjetr e
mparshme nuk ka qen m e plot pr nga prmbajtja dhe rndsia. N t vrtet kjo
sure e veant q ka shtat versete prmban n vete thelbin komplet t tr Kur'anit dhe i
thekson tre emra t lavdishm dhe esencial: All-llah, Rabb (Zotri) dhe Rrahman
(Mshiruesi). Q t tre emrat e prcaktojn qart diturin e mirfillt t Krijuesit tan t
destinuar pr krijesat e veta n mnyr q ato ta njohin At. N to sht gjithashtu
prkujtuesi i grumbullimit t krijesave, q sht caktuar saktsisht, dita n t ciln ato
(krijesat) do t dalin para Krijuesit pr tu ballafaquar me vendimin e Tij. N to jan
prmendur gjithashtu dy atributet supreme t unitetit t Tij: Njsia e respektuesit
(rububijjet) dhe Njsia e pushtetit dhe e pavarsis s Tij supreme (uluhijjet). N kt sure
sht prshkruar gjithashtu varsia e krijesave nga Krijuesi i tyre, krkimi i udhzimeve nga
Ai dhe respektimi i tyre. Pastaj, ajo q sht ndrgjegjsim i veant, n do pikpamje
pushteti sht vetm i Tij.
Lutja m e mir dhe themelore sht e till. Ajo m s miri i shron zemrat dhe trupat.
Vrtetsis s saj i nnshtrohet gjithka e krijuar. Pra, far krkojn m shum krijesat
prve udhzimeve t All-llahut dhe t qenit n Rrug t drejt? Q t veprojn ashtu si ka
urdhruar Ai, q t heqin dor nga ajo q e ka ndaluar Ai dhe t jen konsekuente n
Rrugn e Tij deri n vdekje. Surja i prshkruan gjithashtu tre lloj njerzish: lloji q sht i
bekuar dhe q e njeh Zotriun e vet t vrtet, e do dhe vepron n prputhje me kt q
di; lloji i dyt i njerzve jan t mallkuarit, q kan devijuar dhe jan orientuar pasi e
morn vesh se All-llahu eksizton vrtet; dhe grupi i tret jan njerzit q kan humbur
rrugn dhe nuk friksohen pr dmin dhe rrezikun q veprat e tyre u shkatojn shpirtrave
t tyre n kt dhe n botn e ardhshme. Kto jan tri llojet e krijesave. Kjo sure vrteton
gjithashtu fatin, paradestinimin dhe supermacin e Sheriatit. Ajo gjithashtu i bn t njohur
emrat dhe atributet e All-llahut, Ditn e gjyqit, profetizimet, mendimet mbi vlern e
shpirtrave, korrigjimin dhe spastrimin e zemrs, Drejtsin supreme dhe njohjen e aftsive
t krijesave t All-llahut nga vet All-llahu - far mund t bjn e far nuk mund t bjn
ato krijesa. N t vrtet jan br disa studime dhe komentime t prgjithsuara mbi
suren e bekuar El Fatiha.
Pra, kto fjal t bekuara t All-llahut jan m t vlershmet n shrimin e t smurve,
duke futur ktu edhe evitimin e fatkeqsive dhe ndrrimin e drejtimit t veprimit t helmit
n gjak, si pasoj e kafshimit t gjarprit dhe thumbimit t akrepit etj. Prandaj, surja El
Fatiha paraqet qndrimin nnshtrues q robi e shfaq ndaj Zotit t vet, e madhron At, ia
beson t gjitha nevojat Atij, varet nga Ai pr shkak t dituris s Tij dhe e prgjron At q
ta mbush shpirtin e tij me bekime, q jan udhzime fisnike dhe drit, dhe t cilat ftojn
pr t br vepra t mira dhe pr t shruar mrin.
Disa nga komentuesit thon se thelbi kryesor i ksaj sureje sht shkarkimi nga telashet
mbi baz t fuqis dhe bekimeve q kan fjalt:

Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm! (El Fatiha, 4)

Sepse kto dy fjal: t adhurojm (nabudu) dhe ndihm (nestein) jan elementet m t
fuqishme t ilait m efikas pr fardo smundje. Te kto fjal individi gjen shpresn,
besimin, vendshrimin, njohjen me faktin se nevojat dhe varsia e individit jan n dorn e
Ushqyesit. Po kshtu n dorn e Tij jan edhe krkimi i orientimeve t fundit, q jan
adhurimi i vetm Nj t Vetmit Zot, vetm i Respektuesit. Po kshtu edhe krkimi drejtuar
Atij q t na dhuroj shndet t mir, q t na forcoj prkushtimin, besnikrin, t qent
rob i tij dhe fetar i devotshm. Prandaj, rndsia m fisnike pr t arritur kt lloj shndeti
dhe t t mirave t plota, sht t pyetet vet Ushqyesi pr ti ndihmuar krijess s Vet n
mnyr q ajo krijes ti kryej t gjitha detyrat. Pr kt arsye kjo sht lutja m e mir
pr shrim nga fardo smundje, qoft ajo smundje shpirtrore, mendore apo fizike.
Njher, gjat kohs kur po qndroja n Mek, jam smur dhe nuk kam mundur t gjej
mjek as ilain e nevojshm, prandaj piva uj nga burimi i Zemzemit, me filxhanin tim n
dor, disa her para se ta pija ujin, i lexova t gjitha versetet dhe kjo m siguroi
prmirsim t plot. Natyrisht, me lejen e All-llahut.

1.12. Dobit nga leximi i sures El Fatiha si ruku

Dobit e mdha dhe t hollsishme gjenden n leximin e sures El Fatiha n shrimin e
kafshimeve helmuese. E para, si kemi thn m sipr n kt kapitull, zvarranikt dhe
insektet e tjera helmuese bartin n vete veti t lindura, tepr t kqija dhe neveritse.
Arma e vetme e tyre pr ti mbajtur kto veti sht kafshimi helmues dhe thumbimi
vdekjeprurs. M tej, kto lloj krijesash mund ta hedhin jasht helmin e vet kur jan t
nxitura nga ndonj sulm i rnd trbues. N ann tjetr, All-llahu i gjithfuqishm e ka
krijuar ilain pr do smundje, antidotin pr do helm dhe gjithkaje ia ka krijuar t
kundrtn.
Si kemi thn edhe m hert, fryma e syrit magjepss e godet reaksionin natyror n
shpirtin e viktims s vet. N po kt mnyr, pas takimit t tyre, fryma e atij q prodhon
ekzorcizm (rukja)169 kalon npr frymn e viktims dhe, n mnyr instinktive, q t dyt
ngriten pr t kundrshtuar njri-tjetrin, mu si reaksionet kimike t helmit dhe t antidotit
t tij, kur ai deprton n trup q t luftoj dhe t eleminoj pasojat e helmit. Kjo zbulohet
pikrisht sipas lufts natyrore ndrmjet rruazave t kuqe dhe t bardha t gjakut gjat
smundjes. Veprimi efikas i ilait varet nga fuqia e antidotit, duke supozuar se ai sht ila i
duhur, kurse, me lejen e All-llahut, lutjet e eleminojn pasojn e helmit, ndrsa trupi kryen
detyrn e nxjerrjes s helmit q ka mbetur.
E ngjashme me kt sht edhe reaksioni ndrmjet smundjes shpirtrore dhe ilait
shpirtror. Po kshtu ndodh edhe n rastin e smundjes fizike dhe reaksionit t saj n ilain
shpirtror. N kt kuptim, prdorimi i fryrjes dhe i pshtyrjes mbi viktimn nga personi q
prdor ekzorcizmin, e ftoh trupin e viktims dhe e lagshton ajrin, kur ata jan t lidhur me
invokacione dhe lutje q dalin nga zemra e pasuruar e personit q bn ekzorcizm
nprmjet gojs s tij. Ndrsa, n kt rast, veprimi efikas i lutjes przihet me frymn dhe
pshtymn e tij dhe ato e arrijn t bhen m t fuqishme. N t vrtet reaksioni kimik n
przierjen e lutjeve dhe pshtyms sht i ngjashm me przierjen e ilaeve t
komplikuara. Kur fillon njher (ai ila i komplikuar), shkrirja e tij prodhon pasoja (telashe)
njsoj si t shkaktarit.
Fryma e njeriut q bn ekzorcizm e sulmon shpirtin e keq magjepss me ashprsi t
theksuar dhe veprimin e syrit t keq e konsideron si dika t neveritshme dhe t urryer, q
nuk mund ta duroj dot. Sa m e fuqishme t jet fryma, besimi, pastrtia dhe lutjet e
personit q bn ekzorcizm, aq m e fuqishme sht rukja e tij. Prdorimi i pshtyms
kundr syrit magjepss bhet gjithashtu me qllim t luftimit t thumbimit t akrepit dhe
kafshimit letal t gjarprit.
Edhe shpirtrat e mir dhe t kqij e prdorin pshtymn e tyre. Pr kt magjistart, n
disa forma t magjepsjes, lidhin nyja dhe pshtyjn mbi ta derisa ti thon mallkimet. Kjo
sht shnuar mir dhe qart n versetin n t cilin krkohet ndihma e All-llahut pr
mbrojtje kundr s keqes dhe magjepsjes s atyre q fryjn mbi spango.... (Kur'ani
113:4) derisa ti thon mallkimet. Kjo ndodh pr shkak se fryma (nefs) ballafaqohet me
luftn e mundshme dhe shkrihet me gjendjen e trbimit dhe bhet lufttar i ashpr i cili i
hedh shigjetat mbi kundrshtarin. Ndrsa pshtyma e tij, q ndiqet nga nj sasi pshtyme,
rrit efikasitetin e qllimit t prkeqsimit. Ndonjher magjistart e prdorin pshtymn e
tyre, duke e zvendsuar me nevojn q t jen n kontakt t drejtprdrejt vizuel me
viktimn. Kjo bhet me ndihmn e exhinve t kqij nntoksor. Pr ta prballuar kt,
meleqt e bekuar dhe t mir i kundrvihen ktij imponimi duke e refuzuar prmes leximit
t verseteve t Kur'anit dhe fryrjen e ktyre fjalve t shenjta kundr tyre, si dhe duke e
shoqruar me pshtym kt lexim. N kt luft do t fitoj dhe do t dominoj nj
lufttar i fort.
Betejat e shpirtrave dhe instrumentet e tyre jan t ngjashme me ato t betejave
materiale, me armt dhe luftrat e tyre. Fusha e lufts sht toka e ballafaqimit t tyre me
armikun s bashku me armt dhe ushtart e tyre. Megjithat, kur individi sht i prshkuar
nga ndijimet e veta fizike, ai nuk mund ta njoh pranin e shpirtrave, ndikimin e tyre,
reaksionet dhe qllimet pr shkak se dominojn ndijimet trupore. Prandaj, ai sht tepr
larg njohjes s bots s shpirtrave, t ligjeve, qllimeve dhe synimeve t tyre. Shkurt, nse
besimi, shpirti dhe fryma e dikujt jan t fuqishm dhe nse prputhen me thelbin e sures
El Fatiha, kurse me lejen e All-llahut, dhe duke lexuar fjalt e tij t shenjta njkohsisht me
fryrjen mbi individin prkats, q e shoqron pshtyma mbi viktimn, me vullnetin e All-
llahut, nj lexim i ktill do t nxit reaksionin e shpirtrave t kqij dhe do t shkaktoj
eleminimin e veprs s tyre t shmtuar, kurse All-llahu e di m s miri.

1.13. Shrimi i thumbimit t akrepit me ndihmn e verseteve t Kur'anit

Ibn Ebi Shibai n Musnedin e vet ka shkruar se Abdullah bin Mesudi ka thn: Kemi qen
n namaz pas t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe kur ram n
sexhde, at e thumboi akrepi dhe i shkaktoi dhembje t madhe. I Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, u skajua anash dhe tha: All-llahu e ka mallkuar akrepin, sepse
ai nuk e la t qet as t Drguarin, as t tjert. Pastaj i Drguari i All-llahut, salaAllahu
alejhi we selem, krkoi nj en me uj dhe krip dhe ujin e kriposur e vuri mbi varrn dhe e
fryu me frymn e vet t bekuar, ndrsa gjat ksaj kohe thoshte:

1. Thuaj: Ai, Allahu sht Nj!
2. Allahu sht Ai q do krijes i drejtohet (i mbshtetet) pr do nevoj.
3. As ska lindur, as nuk sht i lindur.
4. Dhe Atij askush nuk i sht i barabart. (El Ihlas, 1-4)

1. Thuaj: i mbshtetem Zotit t agimit,
2. Prej dmit t do krijese, q Ai e krijoi.
3. Dhe prej errsirs s nats kur ngryset plotsisht.
4. Dhe prej dmit t atyre q lidhin dhe fryejn nyja.
5. Edhe prej dmit t smirkeqit kur sipas smirs vepron. (El Felek, 1-5)

1. Thuaj: Mbshtetem (mbrohem) me Zotin e njerzve!
2. Sunduesin e njerzve,
3. T adhuruarin e njerzve,
4. Prej t keqes s cytsit q fshihet.
5. i cili bn cytje n zemrat e njerzve,
6. Qoft ai (cytsi) nga xhint o nga njerzit. (En Nas, 1-6)

I Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, e prsriti kt trajtim derisa i pushoi
dhembja dhe pasojat e helmimit.170
N kt hadith mund t shihet prdorimi i ilaeve t komplikuara: natyrore dhe shpirtrore.
N suren Ihlas identifikohet gjithashtu qndrimi m i prsosur i njohuris dhe dituris
shkencore t unitetit t All-llahut. Kto versete tregojn gjithashtu se vetm All-llahu,
Krijuesi i vetm, Ai q e udhheq universin, ka pavarsi absolute, ndrsa kto versete i
prgnjeshtrojn t gjitha format e politeizmit ose barazimin e t tjerve me All-llahun, si
dhe tregojn se nuk ekziston edhe nj i dyt sikur All-llahu. Ato tregojn dhe theksojn se
gjithka e krijuar, e lart apo e ult qoft, krkon (tasmud) dhe i gjen t gjitha nevojat e
veta n pasurin e Tij dhe q t gjith ata varen nga ato q jep Ai. Kto versete e hedhin
posht do prfytyrim njerzor t lindjes dhe t t lindurit (lem jelid ve lem juled), e cila
sht vetm frik e njeriut, e asgj tjetr q lidhet me konceptin e krijimit dhe krkon nga
njerzit q t vetprmbahen nga kto citime. Kto versete hedhin posht gjithashtu iden
e pabaz njerzore t identifikimit t prejardhjes dhe shtrirjes s All-llahut t
gjithfuqishm ose t krahasimeve, nxjerrjes s prfundimeve, t projektimit t
ngjashmrive, homogjenitetit ose t barazimit me T. Kto shpallje jan udhzimet m
sublime. Ato e largojn besimtarin nga rrugt konfuze, t errta, t paqarta dhe nga
shkatrrimi prfundimtar. Kjo sht shfaqja q Krijuesi yn e bn pr Vetveten, kurse
dituria thelbsore sht ajo e cila bn q kjo sure prfshin prmbajtjen e nj t trets s
tr Kur'anit.
Atributi i Tij i lart Vendstrehim (El Samed), q sht rezultat i pakontestueshm i faktit
se krijesat e Tij e krkojn At pr ti plotsuar t gjitha nevojat e ekzistencs s tyre
vetm nga ato q jep Ai, provon madhshtin dhe prsosurin e Tij. Nga ana tjetr,
prgnjeshtrimi i ekzistimit t nj tjetri t barabart me T tregon madhshtin dhe
shenjtrin e Tij, si dhe faktin q Ai nuk sht subjekt i antropomorfizmit ose i prshkrimit
t karakteristikave njerzore me mnyrn e theksimit t shembullit.
Atributi i tij i lart Nj (Ehad) sht prgnjeshtrim i qart i konceptit t gabuar njerzor
t ekzistimit t krijuesve t tjer prve Atij, ose t bashkpuntorve, seksioneve, ose
ndihmsve. Atributi i shenjt Ehad gjithashtu sht rritje e autorsis s Tij dhe e ekzistimit
vetm t madhshtis dhe lavdit t Tij.
Kto tri atribute t larta: Es-Samed, Ehad dhe Lem jelid ve lem juled jan thelbi i dituris q
krijesa duhet ta pranoj (n vete) dhe ato jan mnyra kryesore e pranimit t unitetit t Tij.
Sa i prket dy sureve mbrojtse (113 dhe 114) (el-Muavvizatejn), ato jan mburoja dhe
lutje drejtuar Krijuesit pr vendstrehim t pakontestueshm dhe t pathyeshm n fjalt e
shenjta t All-llahut nga cilido qoft dhe nga e keqja e vet, duke prfshir edhe t kqijat q
dalin n errsirn e nats (gasik) dhe shenjn e saj kryesore - hnn, kur drita e saj nuk
sht e qart ose sht e errt. Kta lloj shpirtrash t kqij dhe t dmshm fshihen ditn,
sepse nuk mund t shfaqen haptas, dhe veprojn n errsirn e nats, shkatrrojn dhe
bjn krdi npr sfern psikike t njerzve t prgjumur dhe t padrejt, t njerzve t
dobt dhe t atyre q si peshojn fjalt, q nuk jan t kujdesshm t kryejn detyrimet
ndaj Zotit t tyre dhe t atyre q jan harrestar dhe t paditur, d.m.th. duhet krkuar
mbrojtje tek fuqia e jashtzakonshme e fjalve t shenjta t All-llahut nga veprat kriminele
t magjistarve dhe falltarve, t cilt lidhin nyja n litar, pshtyjn dhe fryjn n njeriun
duke shqiptuar mallkime dhe sharje. Nj mbshtetje e fuqishme q sht krkuar n kt
lutje prfshin gjithashtu mbrojtjen kundr njerzve ziliqar, kundr dmit t tyre,
dashakeqsis, dhe mbrojtjen nga syri magjepss.
Surja e fundit El Nas (Njerzit) paraqet lutjen e nevojshme pr shrbtorin dhe vartsin
(abd) ndaj rezervave t Zotit. Ai krkon q All-llahu ta mbroj prej gjithkujt dhe prej do
mallkimi dhe krkon nga Zoti q ta largoj t keqen nga shejtant e njerzve dhe t
xhinve.
N thelb, q t dy suret sigurojn mbrojtjen nga nj e keqe e ktill, para se ajo e keqe t
filloj pr t vepruar. Ato jan mburoja m e mir, ndrsa fuqia e tyre sht e pamposhtur.
Pr kt arsye i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i ka propozuar Ukebe bin
Amrit q ti lexoj rregullisht pas do namazi, dhe i ka thn: Asnj gjurmues i mbrojtjes
s All-llahut nuk ka pasur kurr mbrojtje m t mir se kto dy lutje.171 (sht
transmetuar nga imam Tirmidhi)
N hadithet sahih sht thn gjithashtu se para shpalljes s ktyre dy sureve, i Drguari i
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ishte i smur pr shkak t magjive t mallkuara t
armiqve t tij, t cilt kishin br vepr kriminale duke lidhur njmbdhjet nyja n litar,
kishin shkruar n to mallkimet m speciale. Kto dy sure iu shpalln ather kur meleku
Xhibril, radiallahu anhu., ia zbriti nga Zoti i tij. Sa her q i lexonte, zgjidhej nga nj nyj,
dhe kshtu deri sa u zgjidhn t gjitha nyjat. M n fund, i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, u ngrit n kmb pasi u shkput lidhja e fort e mparshme dhe ai u lirua
nga veprimi i tyre i shmtuar dhe kriminal.

1. 14. Dobit nga kripa

Sa i prket pasojave t mjeksis natyrore dhe prdorimit t krips s raktifikuar, ajo sht
prdorur si antidot kundr helmi t nxeht dhe t ftoht. Ajo e thith helmin dhe e zbrthen.
sht efikase sidomos kundr thumbimit helmues t akrepit. Ibn Sina (Avicena) ka porositur
q t bhet nj krem me krip dhe fara liri dhe t prdoren si kompresa t nxehta. Mjekt e
tjer t tradits e prmendin gjithashtu kripn dhe e prshkruajn vetin e saj pr t
trhequr dhe zbrthyer helmet, dhe dobin e saj si purgativ n stimulimin e vjelljes, pr
prmirsimin e oreksit ose si pije fuqidhnse. Prdorimi i tepruar i krips shkakton
kromn, ndrsa prdorimi i leht i saj zbukuron ngjyrn e lkurs. Kripa sht prdorur
gjithashtu n zbutjen e ujit t larjes dhe si konservans dhe stabilizator.
Duke qen se thumbimi i akrepit shkakton ndjenjn e djegies dhe krkon ftohjen e vendit t
thumbuar, thithjen dhe zbrthimin, ather prdorimi i krips ose i ujit t njelmt, dhe
vnia mbi plagn, bn q ajo t shrohet ngadal.
Imam Muslimi n prmbledhjen e vet t haditheve sahih ka shnuar transmetimin e Ebu
Hurejres, i cili ka treguar sesi nj njeri kishte shkuar tek i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, dhe i kishte thn: O i Drguar i All-llahut, mbrm m ka thumbuar
akrepi! I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i kishte thn: Sikur ta kishe
thn kt lutje para se t bje pushimin e dits: Krkoj mbrotje tek fjalt e prsosura t
All-llahut nga fardo e keqe q del nga krijesat e Tij, nuk do t t bnte dm asnj e
keqe!172
Individi do t duhej ta kuptonte se ilaet shpirtrore jan efikase n t dy rastet: para dhe
pasi t ket ndodhur e keqja. Leximi i rregullt i lutjeve mund ta pengoj kt edhe pasi t
ket ndodhur, por e keqja do t zhduket me lejen e All-llahut, ndrsa prdorimi i lutjeve
pasi t ndodh e keqja, e eviton t keqen dhe nuk e l t ndodh. Nga ana tjetr, prdorimi i
ilaeve natyrore mund t jet efikas pasi t ket ndodhur e keqja. Pra, leximi i rregullt i
lutjeve pr mbrojtje (taviza) mund ta pengoj shkaktarin ose ti zvogloj pasojat. Shkalla
e efikasitetit t ktyre lutjeve, prve t tjerash, varet nga leximi i mbrojtjes s vrtet,
fuqis ose dobsis s saj.
Prandaj, leximi i rukjeve t prcaktuara saktsisht, mbajtja e hajmalis ose thnia e lutjeve
sht prdorur pr ruajtjen e shndetit ose mposhtjen e smundjes. Sa i prket qllimit t
par, Aisheja , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, e kishte zakon t lexonte suren Ihlas dhe El Muavezetejn (Felek dhe Nas), pastaj i
frynte shuplakat e duarve dhe me to frkonte fytyrn dhe pjest e tjera t trupit deri ku
mund t mbrrinin duart.173 N hadithin tjetr n Uvza Ebi Derdi sht shnuar se i
Drguari i All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, para se t bnte pushimin e dits, lutej: O
All-llah, Ti vrtet je Zoti im. Nuk ka zot tjetr prve Teje. Un besoj tek Ti dhe Ti je Zoti i
Fronit madhshtor. Ne m hert e kemi shpjeguar kt lutje t t Drguarit t All-llahut
dhe ai q e lexon n mngjes nuk do ti ndodh asnj e keqe deri n mbrmje, kurse kush e
lexon n mbrmje, asnj e keqe nuk do ti ndodh deri n mngjes.174
sht shnuar N Dy sahiht, ku thuhet se ai njeri q i lexon dy versetet e fundit t sures El
Bekare n mbrmje, do t ket mbrojtje t gjer.175 Kto dy versete n prkthim do t
thon:
I Drguari i besoi asaj q iu shpall prej Zotit t Tij , e ashtu edhe besimtart. Secili i besoi
Allahut, engjjve t Tij, shpalljeve t Tij, t drguarve t Tij. Ne nuk bjm dallim n
asnjrin nga t drguarit e Tij dhe than: Iu prgjegjm (thirrjes) dhe respektuam
(urdhrin). Krkojm faljen tnde o Zoti yn! Vetm te Ti sht ardhmria jon.
Allahu nuk e obligon asnj njeri prtej mundsis s tij, atij (njeriut) i takon ajo q e fitoi
dhe atij i bie ajo (e keqe) q e meritoi. Zoti yn, mos na dno nse harrojm ose gabojm!
Zoti yn, mos nga ngarko neve barr t rnd si i ngarkove ata q ishin para nesh! Zoti
yn, mos na ngarko me at pr t ciln ne nuk kemi fuqi! Na i shlyej mkatet, na i mbulo t
kqiat, na mshiro. Ti je mbrojtsi yn, na ndihmo kundr popullit pabesimtar! (El
Bekare, 285-286)

N Sahih-un e Muslimit sht shnuar gjithashtu se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, ka thn: Kur dikush shkon n nj vend dhe thot menjher: Krkoj mbrojtjen
me fjalt e prsosura t All-llahut nga fardo e keqe q mund t shkaktohet nga krijesat e
Tij, nuk do ti ndodh asnj e keqe gjat kohs sa qndron n at vend.176
Po kshtu, n Sunenin e Ebu Davudit, sht shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, kishte zakon t lutej n mbrmje kur ishte duke shkuar diku: M dgjo, oj
tok! Zoti im dhe Zoti yt sht All-llahu. Krkoj mbrojtje nga Ai nga e keqja jote, nga
fardo e keqe q ecn npr ty. Krkoj mbrojtjen e All-llahut nga luani ose nga do
egrsir, nga gjarpri dhe akrepi, nga do banor i keq i ktij vendi dhe krkoj mbrojtjen e
All-llahut nga cilado qoft krijes dhe nga ajo q mbart ajo krijes.177 Sa i prket llojit
tjetr t rukus, e kemi shpjeguar edhe m sipr.


1.15. Shrimi i ekcemit me ruku

Kemi prmendur n kapitullin e mparshm transmetimin q e ka treguar Enesi , radiallahu
anhu., q sht shnuar n Sahihun e Muslimit se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, ka lejuar leximin e rukus pr tu mbrojtur nga syri magjepss, kafshimi helmues
dhe ekcemi. Lidhur me kt tem sht thn n Sunen e Ebu Davudit se njher i Drguari
i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte shkuar n Hafse dhe aty e kishte takuar
Shafau bint Abdullahun duke e msuar t shkruante. Ai kishte dhn urdhr: Ashtu si e
mson t shkruaj, pse nuk ia mson rukun pr ekcem?!178
Ekcemi (nemleh) sht smundje e lkurs dhe manifestohet me pezmatim, pezmatim me
krom t lkurs q shum shpesh prmban purra t vogla nn lkur dhe formacione
leskrash. Dermatitisi, i cili shkaktohet nga ngacmues t jashtm, sht shpesh term
interesant pr kt lloj t pezmatimit t lkurs q njihet si ekcem, i cili n disa raste
prodhon ekcem t ngjashm me at q shkaktohet nga acidi irritues, t cilin e shkaktojn
thneglat ose thumbimet e merimangs. Insekte t ktilla lshojn n viktimat e veta acidin
e pangjyr, q gjithashtu sht gjetur n hirin e shum bimve. Ekzistojn tre lloje
ekcemash: ekcemi eritrodermik (ekcemi q e bn lkurn t kuqe); ekcemi i shkaktuar nga
tajitja e teprt dhe abnormale e gjndrave dhjamore; ekcemi q tajit lng. Ekzistojn
gjithashtu disa lloje t ekcemit t lkurs q ngjajn me ekcemin dhe njihen me emrin
ekcematoid.
sht shnuar gjithashtu se Shafa bin Abdullahu e kishte pasur zakon t lexonte rukun n
kohn e xhahilietit. E kishte pranuar Islamin n Mek dhe e kishte br betimin para t
Drguarit t All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, pak para se t bnte hixhren. Duke pasur
parasysh hadithin e prmendur m sipr, thuhet se pastaj Shafa kishte thn: O i
Drguari i All-llahut, e kam br zakon ta lexoj rukun para Islamit, a duhet ti them edhe
para teje? Pastaj kishte thn: N emr t All-llahut, ky ekcem duhet t thahet npr
poret e lkurs dhe mos t bj dm m t madh. O Zoti suprem, ma hiq kt fatkeqsi, o
Kujdestar dhe Mbrojts i njerzve.
Shafa bint Abdullahu e kishte zakon ta lexonte kt lutje shtat her mbi bimn e alojes
ose t lulkuqes (lat. Paeonia), t shtypte gjethet dhe lulet e saj, ti prziente me uthull t
dobsuar n gurin e pastr, dhe me kt t frkonte zonn e prekur. Ky trajtim ka qen
efikas n at koh.

1.16. Prdorimi i rukus kundr kafshimit t gjarprit

N Sunenin e Ibn Maxhxhes sht shnuar se Ibn Shahab el Zahiri ka thn: Njrin nga
ashabt e t Drguarit t All-llahut, salaAllahu alejhi we selem, e kishte kafshuar gjarpri
helmues. Pr ta theksuar vlern e rukus, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
e kishte pyetur at: A e di ndonjri prej jush rukun e caktuar pr kt? Ashabt u
prgjigjn: Familja e Hazamit e kishte zakon t lexonte rukut pr eleminimin e pasojave
t kafshimit t gjarprit, por, q nga koha kur sht ndaluar, ata kan hequr dor nga kjo.
Pastaj i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte thn: Thirrni Ammar bin
Hazamin! Kur kishte ardhur ai, i kishte thn t lexonte rukun e sakt dhe, kur e bri
kt, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kishte thn: Nuk ka asgj t keqe
n kt, dhe ia lejoi ta lexonte kt, kurse viktima e kafshimit t gjarprit u shrua m
von.179

1. 17. Shrimi me ruku i qelbit, i t thatve ose i vendeve t prera
Aishja , radiallahu anhu., tregon se kur dikush i ankohej t Drguarit t All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, pr ndonj vend me qelb (lat. Pyosis), t that apo plag, i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte br zakon ta drejtonte majn e
gishtit tregues dhe pastaj e prekte pluhurin (turab) me t dhe lutej: Me emrin e All-llahut, i
cili e ka krijuar pluhurin nga toka jon dhe e ka br pshtymn e ndonjrit prej nesh
substanc mjekuese pr t smurt tan - me lejen Tnde, Zoti yn. I Drguari i All-llahut
, salaAllahu alejhi we selem, pastaj, me pluhurin q i mbshtillej rreth gishtit tregues t tij,
ia prekte vendin e qelbzuar dhe njherazi e thoshte kt lutje.180
Lutja e cituar sht e leht dhe e dobishme, ndrsa konsiderohet trajtim q i lejohet
gjithkujt. Kjo sht nj terapi e leht, e cila tregon nj dituri t hollsishme dhe t thell.
Me an t saj, individi mund ta shroj vendin e lnduar e t infektuar t vllait t vet,
vendet e prera, t thatt, plagt ose qelbzimet, sidomos kur nuk mund t sigurohen ilae
t tjera. Nga ana tjetr, toka sht burim dhe nn e do ilai. Pluhuri i paprzier dhe i
pastr sht i ftoht dhe i that, dhe hedhja e nj sasie t vogl t tij mbi vendin e
infektuar n lkur do t ndihmoj n tharjen e lagshtis dhe t qelbit q jan krijuar nn
lkur.
Disa njerz e ndiejn veten keq pas nj lndimi t zakonshm ose kur ai lndim z qelb.
Ndjenja e tyre paksa e shqetsuar paraqet gjithashtu ekuilibrimin e nxehtsis, si njra
nga katr temperamentet e trupit. Kombinimi i nxehtsis s klims natyrore, i nxehtsis
s temperamentit dhe i nxehtsis s vet plags ose t qelbit t saj shrohen me pluhur t
that t ftoht, q sht m i ftoht se shum ilae t tjera t thjeshta dhe t ftohta, e
sidomos kur pluhuri sht i pastruar dhe i thar pikrisht pr kt qllim.
Infeksionet e ktilla ndonjher shoqrohen me lagshtir q kundrmon er t rnd
(qelbzuese) dhe me lng (lat. Pyorrhea), kurse pluhuri i that dhe i ftoht ose glina merr
pjes n avullimin e lagshtirave t tilla, t cilat, n t kundrtn, do ta pengonin
prmirsimin e gjendjes. Ky progres ndihmon n vnien e ekuilibrit t sekrecioneve t trupit
n vendin e infektuar, kurse si rezultat t ksaj kemi, me lejen e All-llahut, eleminimin e
shkaktarit dhe t dhembjeve q e shoqrojn at.
Si sht thn n hadithin e cituar, i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem,
pastaj e lpinte majn e gishtit tregues dhe me t e prekte pluhurin, pastaj n vendin e
lnduar, e vinte ngadal gishtin e tij me tr pluhurin q ishte mbshtjell rreth gishtit t tij
dhe e thoshte lutjen e cekur. Bekimet e nj lutjeje t till e thrrasin emrin e shenjt t All-
llahut, besimin e t gjitha gjrave Atij dhe mbshtetjen n mirsin e Tij pr shrimin e
lndimit. Prandaj, brthamat natyrore dhe shpirtrore jan t kombinuara, ndrsa efikasiteti
i qllimit bhet m i qndrueshm. Sa i prket zgjedhjes s togfjalshit toka jon nga ana
e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, do t mund t kishte kuptimin e
toks nn, njsoj sikurse edhe toka e bekuar e qytetit Medin. Mendimet skolastike lidhur
me kt jan t ndryshme, megjithat gjja e prgjithshme q njihet e dihet sot sht se
vnia e glins s pastruar n lkur sht m e dobishme pr shum lloje smundjesh dhe
pr smundjet e lkurs. N veprat e veta Galeni ka theksuar q ai kishte par n
Aleksandri (Egjipt) njerz t smur nga splenomegalia (rritja e shpretks) dhe nga
smundja e ujit, t cilt e kishin prdorur glinn egjiptiane duke e vn n krdhokullat,
shpinn dhe n brinjt e veta, dhe dukej sikur kjo terapi u plqente. Kjo terapi sht e
njohur me emrin peloterapi ose pelopati.
Pastaj, mbshtjellja e lkurs me glin t ktill natyrore siguron veprimin e fuqishm
thars, vepron si absorbues i fuqishm dhe mund t ndihmoj n shum lloje t t thatve
septik, t helmimit t gjakut, njerz me lkur t fishkur e t varur dhe me abnormalitete
t tjera t lkurs. N disa raste t dokumentuara mir, personat q vuajn nga dhjamrat
e teprt si pasoj e rrjedhjes abnormale t gjakut abdominal ose vaginal, njsoj sikurse
edhe nga purgacioni intensiv i prerjes siprfaqsore t lkurs s kmbve ose t
krdhokulave t tyre dhe t smurt nga shum smundje kronike, q godasin pjes t
ndieshme t trupit q mund t shrohen plotsisht, e kan prdorur shum dhe kan pasur
dobi t mdha nga prdorimi i glins natyrore.
Glina natyrore sht e pasur me minerale dhe me silikatin e aluminiumit ujor q e pin ujin
n mnyr shum efikase. Nj glin e ktill sht krijuar nga shprbrja kimike e
shkmbinjve. Pr shmbull terra sigillata sht mjet q e ndal gjakderdhjen. Fuqia thithse
dhe mbyllse e ksaj gline ndihmon gjithashtu tejdukshmrin e qelizave, kontraktimin e
indeve dhe formimin e qelizave t reja t cilat i mbyllin t thatt.
Nse toka e zakonshme prmban glin natyrore me veti t tilla, ather ka duhet t
mendojm pr tokn m t bekuar t Toks, si sht toka e qytetit t Medins, qytetit t
drits, pr m tepr kur ajo przihet me pshtymn m t bekuar t t Drguarit t All-
llahut , salaAllahu alejhi we selem, dhe kur nj akt i till shoqrohet me shqiptimin me
gjith zemr t atributeve m t larta t Zotit t tij? Dhe, si e kemi shpjeguar m hert,
efikasiteti i rukus varet shum nga gjendja dhe besimi i atij q e bn, nga reaksioni q
personi i smur e shfaq ndaj ksaj, si dhe besimi i tij n efikasitetin e rukus. Aspekte t
ktilla nuk mund t prgnjshtrohen nga asnj mjek i menur. Nse ai q e bn nj ruku
t till gjen n vetvete se i mungon mjeshtria (dituria) e vrtet, ose e ndien veten q nuk
sht adekuat pr t nxjerr kso rezultatesh, ai le t shqiptoj lutje gjithfare, q mund ti
prmbledh zemra e tij, dhe n fund do t duhej ta prfundonte duke thn lutjen e tij me
fjalt: Mashaallah (Do t bhet me vullnetin e All-llahut).


1.18. Shrimi i dhembjeve dhe i dobsis s prgjithshme me ruku

Imam Mulsimi n Sahih-un e vet ka shnuar se njher Osman bin Ebu-el-As i ishte ankuar
t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, pr nj dhembje kronike, nga e cila
kishte vuajtur q nga ditt e para t kalimit t tij n Islam. I Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, i kishte thn: Vre dorn tnde t djatht n vendin q t
dhemb dhe lutu tri her: Me emrin e All-llahut, pastaj prsrite shtat her: Krkoj
mbshtetje n fuqin e All-llahut dhe n pushtetin e tij suprem mbi gjithka kundr asaj q
po e prjetoj dhe mundimet q m sfilisin.181
N kt recet individi do t gjej shqiptimin e emrit suprem t All-llahut, lnien e fatit n
dor t Shruesit t vrtet, mbshtetjen tek mshira dhe dhembshuria e Tij, krkimin e
vendstrehimit t sigurt tek suvereniteti i Tij dhe t fuqis kundr vshtirsive dhe vuajtjeve
q mund ti shkaktoj dhembja. Prsritja e ksaj lutjeje sht m bamirse dhe m e
sigurt dhe sht sikurse prsritja e recets pr nxjerrjen e smundjes. Sa i prket
prsritjes s shqiptimit shtat her, nuk ka dyshim q numri shtat evokon disa dobi t
caktuara q nuk mund t gjenden n numrat e tjer, si e kemi diskutuar kt n kapitujt e
mparshm.
sht thn gjithashtu n Dy sahiha-t se kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, i kishte br vizit nj t smuri n familjen e tij, ai e kishte pasur zakon ta lyente
me vaj, duke kaluar dorn e tij bamirse mbi kokn e t smurit, dhe lutej: O Zot dhe
Ushqyes i njerzve, hiqja kto vshtirsi dhe shroje kt rob. Vrtet vetm Ti ke fuqin e
shrimit dhe vetm Ti mund t dhurosh prparim t vazhdueshm.182
Kjo ruku e prgjron prsosurin m t gjer t All-llahut, suverenitetin e atributeve t
vetme t vetruajtjes (rububijjet) dhe mshirn e Tij, e cila prfshin gjithka pr ti dhuruar
kto bekime t prmirsimit t shndetit, dhe vetm Ai ka nj fuqi t till dhe asnj tjetr
nuk mund ta arrij shrimin nga smundja (prve Tij). Pra, kjo lutje prfshin madhrimin e
njsis s Tij (tevhid), njohjen (ihsan) e dituris s Tij mbi gjithka, dhe pranimin e pushteti
t Tij absolut (rububbijjet).

1. 19. Zbritja (ulja) e temperaturs q shkaktohet nga telashet dhe mrzia

All-llahu i gjithfuqishm thot: Ne do tju sprovojm me ndonj frik, me uri, me ndonj
humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet, po ti jepju myzhde durimtarve. T cilt,
kur i godet ndonj e pakndshme thon: Ne jemi t Allahut dhe ne vetm tek Ai kthehemi!
T tillt jan q te Zoti i tyre kan bekime e mshir dhe t tillt jan ata t udhzuarit n
rrugn e drejt. (El Bekare, 155-157)
Ne gjithashtu gjejm nj udhzim t ngjashm n versetin e cekur n Musned-in e imam
Ahmedit, n t cilin thuhet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn:
Kushdo q sulmohet nga telashet dhe thot:Ne jemi t All-llahut dhe do t kthehemi tek
Ai. Zot, bhu ndihmsi im n kt prpjekje timen dhe zvendsoje humbjen time me dika
q sht m mir. All-llahu me siguri do ti ndihmoj dhe do tia zvendsoj humbjet e tij
me at q sht m e mir.183
Fjal t ktilla t urta paraqesin ilain e fundit kundr mundimeve. Ato demonstrojn
njohjen e Zotit dhe jan m t dobishmet pr mirqenien n kt bot dhe n botn e
ardhshme. Kto fjal gjithashtu prfshijn qart dy elemente sublime, t cilat kur i kupton
robi, me siguri do t pushtojn kujdesin e tij dhe do t bjn q telashet e tij t duken t
parndsishme. Para s gjithash, lutja e cituar nnkupton at q robi, familja dhe pasuria e
tij ti prkasin vrtet All-llahut. fardo dhuratash q All-llahu xh. sh. do ti jap pr ti
plotsuar nevojat e prkohshme t robit t vet gjat jets n kt bot, Ai ka t drejt t
pakontestueshme q ato tia vazhdoj apo tia ndaloj. Kur All-llahu i gjithfuqishm i
trheq pas, ato jan sikurse gjrat q merren hua, ku huadhnsi ka t drejt ta prtrij
marrveshjen lidhur me kohn e kthimit. Ekzistenca e robit n kt bot sht e rrethuar
nga dy zbrazti: nj her para lindjes s tij (daljes) n kt bot, dhe hern e dyt pasi ta
lr kt bot. N kt kuptim, Pronari ka plotsisht t drejt t prcaktoj prdorimin e
fardo dhurate q Ai e ka br t pranueshme n koh dhe n kushte specifike, ose tia
mohoj krijess s vet prdorimin e mtejshm t saj. M tej, kjo provon se kto
komponenta t varura nuk bjn aluzion n varsin absolute, dhe Pronari i vrtet i
kontrollon periudhat kohore t prdorimit t tyre. Pra, si mundet ekzistenca kalimtare t
pranoj pronsin e prhershme? Elemente t tilla t huazuara nuk kan fuqi ta mbshtesin
plotsisht individin ose ta mbrojn at nga telashet, ose ta mbrojn pasi ai t largohet nga
kjo bot. N kt kuptim, All-llahu sht Pronari i gjithfuqishm dhe i vetm i gjithkaje,
dhe askush nuk ka pronsi t vrtet mbi asgj prve Atij, ndrsa prdorimi i ktyre
elementeve nga individi, n asnj rast nuk ia lejon atij q t disponoj me to si ti teket. N
vend t ksaj, nj prdorim i till kalimtar sht subjekt i periudhave kohore dhe i kushteve
t Pronarit.
Aspekti tjetr i lutjes s cekur merret me destinacionin e padyshimt t robit dhe me
kthimin e tij prfundimtar dhe t domosdoshm tek Zoti i tij. Urtsia e Krijuesit e ka br
kt kthim t detyrueshm pr t gjitha krijesat. Prandaj ato duhet ta provojn vdekjen,
ndarjen nga bota dhe daljen para Zotit Suprem e t vrtet dhe t qndrojn lakuriq si n
ditn kur kan qen krijuar. As familja, as fisi at dit nuk do t jen atje pr ta mbrojtur,
por n vend t tyre do t jen veprat e mira dhe t kqija t tij, t cilat do t maten dhe
vlersohen drejt. Kur t jet kuptuar kjo gjendje elementare, ather si mund t posedoj
dikush dika, t gzohet pr at q ka pasuri t veten, apo t hidhrohet pr shkak t
humbjes s dikaje? N kt pikpamje, individi duhet patjetr t mbaj qllimin e fundit n
qendr t interesimit t vet, duke pasur parasysh rregullat e mbijetess s udhtarit.
Njohja e fatit (kadr) vrteton gjithashtu pashmangshmrin e ndodhjes dhe t mosndodhjes
s disa ngjarjeve. All-llahu i gjithfuqishm e vrteton kt aspekt n Kur'an, ku shkruan:
Nuk ndodh asnj fatkeqsi n tok e as n trupin tuaj, e q t mos jet n shnime (libr -
Levhi Mahfudh) para se t ngjaj ajo, e kjo pr Allahun sht leht. Ashtu q t mos
dshproheni tepr pr at q u ka kaluar, e as t mos gzohi tepr me at q Ai u ka
dhn, pse Allahu nuk e do asnj arrogant q u lavdrohet t tjerve. (El Hadid, 22-23)
Si ila pr kt smundje, individi do t duhej t ndalej dhe t mendonte nj ast lidhur me
t ashtuquajturn fatkeqsi t veten dhe rrethanat. Nse e bn kt, ai me siguri do t
shoh se, paralelisht me humbjet e veta, Zoti i tij (Rabb), n mshirn e Tij t pakufishme
dhe n madhshtin e jashtzakonshme, prmban dhuratn me vler t njjt apo edhe m
t madhe. N ann tjetr, nprmjet nj fatkeqsie t ktill, All-llahu i gjithfuqishm i ka
dhn mundsi t meditoj pr t mirat dhe ta njoh misterin e kontrollit (kujumijja) t All-
llahut mbi t gjitha universet. M tej, duke qen i durueshm n fatkeqsin q i ka
ndodhur, individi do t shoh se All-llahu i gjithfuqishm ka ruajtur nj dhurat m t
madhe pr t dhe, duke qen se ky sht vullneti i All-llahut, Ai me siguri ka fuqi ta bj t
pamatshme at dhurat. Me an t meditimit, individi do t vrej gjithashtu se All-llahu i
gjithfuqishm ka fuqi t shkaktoj fatkeqsi m t mdha dhe, pr shkak t mshirs s
Tij ndaj krijesave t veta, ka kufizuar n mnyr t theksuar ndikimin e asaj q robi i Tij e
kupton si fatkeqsi.


1.20. Shuarja e zjarrit t hutess

Pr ta shuar zjarrin e ndjenjs s hutess, ose t depresionit q sht pasoj e fatkeqsis,
individi do t duhej t shikonte rreth vetes dhe t vrente nse fatkeqsia e tij do t mund
t ishte m e madhe. Ai do t duhej gjithashtu ti shikonte me kujdes t tjert, t cilt
ndoshta prjetojn fatkeqsi edhe m t mdha n procesin e msimit t leksioneve t tyre,
dhe duke par nga afr, ai do t kuptoj se shklqimet e familjes ideale, q mund t
duket se ka nj fat m t mir, mund t fshehin gjithashtu pikllim dhe paknaqsi edhe
m t thell.
Pra, nse individi shikon nga ana e djatht, a do t shoh ai dika tjetr prve sprova dhe
fatkeqsi? Por nse ai shikon nga ana e majt, a do t shoh dika tjetr prve pikllimit
dhe paknaqsis? N t vrtet nse individi do t krkoj t dij pr at si ndjehet e
gjith bota, ai do t kuptoj se asnj shpirt nuk sht i liruar nga sprova t llojllojshme, nuk
sht i knaqur plotsisht. Qoft pr humbjen e personit t dashur, ose ankess pr
dhembjen e prditshme t koks n pun. Individi do ta kuptoj po ashtu se fati i vrtet n
kt bot sht ndrr q mund t ndodh vetm n gjum, ose se ai fat sht si nj hije e
cila me siguri do t zhduket menjher sikur kur perndon dielli. Dhe, cilido qoft shkaku i
nj gzimi, ai do t shkaktoj n mnyr t pashmangshme edhe pikllime, edhe mjerim t
madh. Ai do t kuptoj gjithashtu se n kt bot, nj gj q dik e bn t lumtur nj dit,
ajo gj mund t shkaktoj pikllimin e tij me decenie n jetn e pasvdekjes; se knaqsia e
prkohshme e dikujt do t ndiqet me siguri me nj periudh t gjat t paknaqsis; se
shtpia q sht prplot rezerva dhe ushqime, sht gjithashtu prplot pluhur; se gjithmon
kur bota i ofron dikujt nj dit qetsi dhe gzim, ai do t ket gjithsesi nj dit jo t mir t
veten.
Ibn Mesudi, radiallahu anhu., kishte thn njher: Lumturia e madhe nj dit do t ket
pr pasoj pikllimin e madh, kurse familja e lumtur nj dit do t sulmohet nga nj
pikllim jashtzakonisht i madh kur do ta vajtoj t dashurin e vet. Njher imam Ibn
Sirini kishte thn: Pas t qeshurave do t vijn vajtimet. Hinda bint Numani kishte
thn: Nj her n mngjes pash familjen time si m t fuqishmen dhe m t pasurn,
kurse pasi perndoi dielli, u bm m t vegjl dhe m t varfr se t tjert. Me siguri,
kurdo q All-llahu i gjithfuqishm e mbush nj shtpi me bollk, Ai e mbulon edhe me
pluhur. Dikush e kishte lutur q ta shpjegonte tregimin e vet, kurse Hinda ishte prgjigjur:
Familja jon e kishte prjetuar ditn kur nuk kishte mbetur asnj arab pa na lutur
przemrsisht q tia plotsonim nevojat e domosdoshme, ndrsa m von ne nuk gjetm
asnj arab q kishte mshir ndaj nesh.
Motra e saj, Harka bint Numani, ishte par njher duke qajtur n kohn e lulzimit t
Dinastis s Numanve. Dikush e kishte pyetur: sht shkaku i ktij vaji, a mos t
lndoi dikush? Ajo u prgjigj: Jo! Me vajin tim e argumentova lulzimin e familjes sime
dhe e kuptova se rrallher lulmturia e mbush nj shtpi pa u ndjekur nga pikllimi i
papritur. Ishak bin Talha e kishte vizituar njher dhe e kishte pyetur: Si e ndien veten n
fundin e mbretris? Ajo ishte prgjigjur: At q po e prjetojm sot me siguri sht m
mir se ajo e djeshmja. Megjithat, n librat e historis gjejm fakte se asnj njeri nuk e ka
prjetuar kurr ditn e brohorimave pa e provuar pikllimin si pasoj e asaj prmbysjeje
dhe se jeta asnjher nuk i sht shfaqur kurr dikujt me bukurin dhe joshjen trheqse e
m von t mos ia ket zbuluar dhmbt e vet.
Pastaj shtoi edhe kt:
Nj dit kemi vendosur pr interesat e njerzve dhe vendimi prfundimtar ishte yni.
Menjher u bm nevojtar q t na kthehet e mira jon dhe shpresuam se ata do t jen
t moralshm sikurse ne! Vaj pr ata njerz, lumturia e t cilve nuk zgjat shum, rrott e
s cils i ngrisin njerzit e vet, kurse m von i lshojn dhe paraqiten sikur kan qen ata
q kan prcaktuar fatin e tyre!
1.21. Trajtimet e tjera kundr shqetsimit dhe pikllimit

Individi duhet ta dij patjetr q shqetsimi, pikllimi, depresioni dhe hutimi as nuk e
shrojn dhembjen, as nuk ndihmojn pr t kompensuar humbjet. Prkundrazi, n vend t
ksaj, prpos prkeqsimit t tyre, ato jan pjes t vet smundjes. Ilai i vrtet kundr
ktyre shqetsimeve ndodhet n durim dhe n lnien e t gjitha prgjegjsive n dor t
Zotit t gjithfuqishm. Kjo duhet pr shkak se Ai duhet t lutet przemrsisht dhe pr tiu
afruar bekimit, mshirs dhe udhzimeve t Tij. All-llahu ka premtuar se do tiu dhuroj
kto bekime t gjith atyre besimtarve q jan t durueshm. Riprsritja e gabimeve n
kt rast sht shum m e dmshme sesa shoku fillestar. Shqetsimi, depresioni dhe
pikllimi tek individi shkaktojn nj ndjenj gzimi smirzi t armiqve, dhembjen e miqve, e
knaqin shejtanin personal t individit, e degradojn dhuratn e tij, i kufizojn arritjet e tij
dhe e dobsojn shpirtin e tij. Pr kontrast, kur individi ka arritur sukses t jet i
durueshm dhe mendon thell lidhur me ngjarjen, ndrsa vullneti i All-llahut sht mbi t
gjitha, ai do t jet n gjendje ta dboj shejtanin e vet, ti eleminoj lajkat dhe
paknaqsit e veta, dhe ti zvogloj shqetsimet e veta. Ndrkoh, vullneti i individit e
knaq Zotin e tij, i ngushllon ata q merakosen pr t, i knaq zemrat e miqve dhe e
shqetson armikun e tij. Ballafaqimi i individit me telashet dhe tolerimi i saj me trimri dhe
durim, do t bj q ai t jet n gjendje ti ngushlloj miqt e vet para se ata t arrijn ti
japin mbshtetje. Ky sht akt i tolerancs s vrtet dhe forma m e lart e prsosuris.
Prandaj nuk sht as depresion, as dshprim, shpirtngushtsi, vajtim i zshm, qortim i
fes s ndokujt ose ndryshim i panevojshm i ngjarjeve q do t pasojn.
Ilai i dyt pr shqetsimin, pikllimin, depresionin dhe hutin sht q individi duhet ta dij
se zbatimi i durimit dhe prsiatja pr urtsin q vjen pas ngjarjes (ihtisab) sht bekim q
do t sjell vazhdimisht fryte pafundsisht t gzueshme, nderime dhe knaqsi, t cilat,
krahasuar me perspektivn kalimtare dhe t kufizuar t emocioneve mallngjyese, lidhen
me mosprjetimin e telasheve, me mospsimin e humbjeve ose me zvoglimin gradual t
prirjeve t individit n kt bot. N kt rast, gjja m e vlershme pr besimtarin sht t
dij q All-llahu i gjithfuqishm do ta shprblej me vendqndrimin e atyre q shprehin
falnderimet, por kt do ta bj kur besimtari bhet i durueshm dhe shpreh falnderimet
e veta (el-hamd) ndaj Zotit pr t gjitha ato q i ndodhin, i njohur me emrin bejtul-hamdi,
q sht i rezervuar pr robt e vrtet - banor t Xhennetit. N kt kuptim, individi do
t duhej ta vlersonte shprblimin dhe t mendonte cila sht telashe (fatkeqsi) dhe
humbje m e madhe: kalimtarja apo e prhershmja? A do t hiqte dor m me qejf nga ajo
q ai nuk ka fuqi ta mbaj, apo ta humbas at q, prndryshe, nuk mund ta ket?
Gjithsesi, humbja e shtpis s falnderimit n Xhennet sht humbje m e madhe.
Imam Tirmidhi ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn:
N Ditn e dhnies s llogarive, njerzit do t dshironin q lkura e tyre n kt bot t
ishte e prer me grshr, nj thrrime dikur, n krahasim me bekimet e mdha dhe
lavdrimin pr ata q i kan vuajtur dhe i kan prballuar me durim dhe falnderim t
gjitha telashet e veta n kt bot.184 N kt pikpamje, njri nga paraardhsit tan ka
thn: Sikur n kt bot mos do t kishte sprova dhe vuajtje, do t hynim n Xhennet si
t varfr.
Nj ila tjetr pr kt smundje sht q t ngushllohet zemra e individit me shpres dhe
n pritje t kompensimit t sigurt t vuajtjeve t besimtarit me dika m t mir nga All-
llahu i gjithfuqishm. N t vrtet do vuajtje n kt bot sht e kompensueshme,
prve humbjes s lidhjes s individit me All-llahun e gjithfuqishm. Nj ila tjetr sht
fakti i padyshimt se besimtari e di q nuk ka mundur t evitohet fatkeqsia q i ka
ndodhur atij. Pra, nse ai sht i knaqur, ather forca e knaqsive sht shprblim i tij,
por nse ai sht i shqetsuar, ather rrott e paknaqsis jan gryk e rrezikshme e
humbjes s tij.
N kt kuptim, individit i sht ln t zgjedh ndrmjet fatit t mir apo t keq. Nse
telashja e tij e zemron tepr, ia nxit mrin, paknaqsin dhe mosfalnderimin, emri i tij
do t shkruhet n listn e personave t humbjes dhe t destruksionit. Nse telashet e tij
shkaktojn shqetsim, depresion dhe mosinteresim pr detyrat e tij t vazhdueshme, si
atyre shpirtrore ashtu edhe fetare, ose nse ato bjn q ai t shkel aty ku nuk duhet, n
zona t ndaluara, emri i tij do t shkruhet n listn e njerzve t pakujdesshm dhe
indiferent. Nse telashet e tij e detyrojn q t ankohet dhe t jet i padurueshm, emri i
tij do t shkruhet n listn e njerzve fatkqij e t mashtruar. Nse telashet e individit e
kundrshtojn vullnetin e All-llahut, ai ose ka trokitur n dern e ateizmit (kufr), ose sht
futur n rrugn e rebelimit dhe t dezertimit. Nga ana tjetr, nse besimi i njeriut shpie
drejt ballafaqimit me telashet dhe durimin, dhe nse ajo shkakton knaqsi me vullnetin e
All-llahut, ather emri i tij do t shkruhet n listn e njerzve t bekuar dhe t knaqur.
Por, nse telashet e detyrojn t bhet edhe m falnderues ndaj Zotit t vet, ather emri
i tij do t shkruhet n listn e njerzve q falnderojn. Nse telashet ia rrisin dshirn dhe
dashurin e zjarrt pr ta takuar Zotin e vet, ather emri i tij do t shkruhet n listn e
njerzve t sinqert, t cilt vrtet e duan Zotin.
Lidhur me kt tem, n Mesnud-in e imam Ahmedit dhe n Sunen e imam Tirmidhiut, e
gjem t shnuar hadithin e transmetuar nga Mahmud bin Ubejde, se i Drguari i All-llahut
, salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Kur All-llahu i do disa njerz, Ai i sprovon. Fatmirt
jan t lumtur dhe t knaqur me Zotin e tyre, kurse fatkeqt jan t hidhruar dhe t
zemruar.185
Sekreti dhe natyra qndrojn mbi baz t marrveshjes pa kushte dhe mbi baz t
harmonis s individit me vullnetin e tij. Pra, nse dikush nuk sht i knaqur dhe ankohet,
hidhrohet ose zemrohet n vetvete me personin pr t cilin thot se e do, ai me siguri
nuk e do at person. Ai dshiron q n njfar mnyre ta knaq personin q e do, duke u
paraqitur vet si person q meriton qortim, dhe n kt mnyr bhet dshmitari kryesor i
dyfytyrsis dhe i gnjeshtrs s vet. Lidhur me kt tem, Ebu Derda , radiallahu anhu.,
ka thn: Kur All-llahu vendos pr dika, Ai dshiron q krijesa e vet ta miratoj at
vendim. N kohn kur ishte smur, Imran bin Hasuni e kishte zakon t thoshte: Ajo q
un e dua m s shumti sht ajo q Ai e do m s shumti. Duke folur pr fatkeqsit, Ebu
Aliu e kishte zakon t thoshte: Sfidat jan melhem dhe ila q jan efikas vetm pr t
dashuruarin e vrtet dhe nuk i lejohet askujt tjetr q t shfrytzoj dhe t nxjerr dobi
prej tyre.
Si e kemi shpjeguar m sipr, pr ta kaprcyer gjendjen e pikllimit dhe t smundjes,
individi duhet ta mas vlern e dy gzimeve dhe knaqsive: t gzimeve dhe t
knaqsive kalimtare dhe t amshueshme. Me kt rast ai duhet t shoh cilat nga kto t
dyja jan m t qndrueshme, ndihma momentale apo ilai i prhershm. Pra, knaqsia
dhe falnderimi pr fatkeqsin e vet bhen knaqsi kalimtare q ojn kah prjetimi i
shprblimit t prhershm t All-llahut, i cili sht rezervuar pr ata q vrtet jan
mirnjohs. Pasi sht br nj zgjedhje e ktill, ather kjo sht nj mundsi q
prparsia e knaqsis s individit mbi t tjert t bhet realitet. Sikur individi t prpiqej
pr nj dika m t madhe, ai do t duhej t ishte tepr mirnjohs ndaj All-llahut q e do
at. Prndryshe, nse ai prpiqet pr nj gjendje m t ult, ather duhet ta kuptoj se
fatkeqsia q e bn t vuaj sht shkak i mendjes, zemrs, inversionit religjioz dhe
pikpamjes s tij ateiste, e cila sht edhe m e madhe sesa fatkeqsit dhe smundjet e
tij n kt bot.
M tej, individi duhet ta dij se Ai q jep urdhr dhe e drejton ndryshimin e t gjitha
gjendjeve kalimtare dhe t prhershme sht Zoti i urt dhe i drejt, Ai sht m i
mshirshmi dhe m prdllimtari, dhe kto ngjarje n jetn e individit n kt bot nuk i
prcakton as pr ta shkatrruar, as pr ta lnduar, as pr ta zhdukur at si individ. N vend
t ksaj, me an t mshirs s Tij gjithprfshirse, Ai e ka ballafaquar me kto lloj sfidash
pr ta uar prpara zhvillimin e tij dhe pr tia br t mundur t kuptoj gjendjen e tij t
vrtet dhe pa zbukurime. Sfida t tilla do ti ndihmojn robit pr ti njohur marrdhniet e
veta reale me Zotin e vet n aspektin fetar, n aspektin e knaqsis, mirnjohjes,
prkorjes dhe durimit. Gjat kohs sa zgjasin sfida t tilla, All-llahu i gjithfuqishm
gjithashtu do t dshironte t dgjonte robin e vet si e thrret At, si i lutet, si i drejtohet
Atij, si troket vazhdimisht n portn e Tij, si i krkon bekimet dhe simpatin e Tij, si krkon
falje nga Ai pr gabimet q ka br, q t dgjoj pr mossuksesin e tij, pr humbjen e
interesimit t tij ose pr shkakun e t qenit larg nga dobit e Tij t vrteta dhe t
prhershme pr shkak t shklqimeve t dunjallkut. T gjitha kto bhen me qllim q ti
kushtoj kujdesin e duhur marrdhnieve reciproke. Sikur besimtari ta kuptonte seriozitetin
e gjendjes s vet, ai me siguri do t prekej thell n shpirt, kurse rrnimi i tij personal
duhet ta zgjoj nga gjendja pa shtegdalje, nga kotsia dhe prgjumja. Ai duhet ti ngris
duart e veta kah xhennetet, t prgjrohet pr falje dhe ti zhdavarit hijet e paknaqsis,
kundrshtimit, mohimit, hidhrimit dhe padgjueshmris ndaj Zotit t vet.
Shejh Muhjiddin Abdul Kadr Gjejlani , radiallahu anhu., njher kishte thn: Biri im,
sfidat nuk vijn t t shkatrrojn, por ato vijn pr t sfiduar durimin dhe besimin tnd.
Biri im, fati sht lua, kurse luani nuk e ha krmn. Pra, fatkeqsit jan vajet e
shrbtorit, kurse kjo bot sht farktore ku vlerat e individit mund t shkrihen nga zjarri i
saj pr tu modeluar roli i tij final. Rezultati final mund t jet o ari, o zgjyr. Ja si sht
shprehur nj poet:

E shkrim at duke menduar se sht argjend
Por e pam se ishte vetm zgjyr e elikut t shkrir.

Prandaj, nse individi nuk i miraton dhe nuk i pranon dobit nga ulrimat e ksaj bote,
ather ai le ta pres ulrimn e tmerrshme t zjarrit t xhehennemit n jetn pas vdekjes.
Robi duhet ta kuptoj gjithashtu se n prputhje me zhvillimin dhe rezultatin e rolit
prfundimtar, sht e pashmangshme q ai do t varet nga njra prej dy ulrimave: ose
prej sfidave t ksaj bote, ose prej sfidave t zjarrit t xhehennemit. Nse ai e kupton kt,
ather do t duhej t ishte mirnjohs dhe t dij se, n vend q t jetoj n mundimet e
prhershme t jets pas vdekjes, All-llahu e ka shprblyer dhe e ka bekuar q t kaloj
npr sfidat kalimtare t ksaj bote. Individi duhet ta dij gjithashtu se nse robi sht
imun ndaj ktyre sfidave dhe mundimeve, ai do t sulmohet pa dyshim dhe do t vuaj nga
smundjet fatale, si: kryelartsia, arroganca, kundrshtimi, faraonizmi dhe pandjeshmria e
lart. Por kto veti do t bjn q ai, n mnyr t pashmangshme, t zhduket nga kjo bot
dhe t prjetoj ndjenja t prhershme dhe t vazhdueshme q i shkaktojn dhembje n
jetn pas vdekjes.
Kjo sht nj bashkndjesi sublime kur Ai ia drgon robit t vet t gjitha ilaet e
domosdoshme q shfaqen si sfida n kt bot. N t vrtet kjo sht mjeksia
parandaluese e cila eliminon mundsin e fardo xhunge malinje, ose i fardo smundjeje
fatale. Nj ila i ktill sht krijuar pr t mbrojtur besimin dhe devotshmrin e individit
q, me an t purgacionit, t nxjerr jasht pasojat e mundimshme t mendjes dhe shpirtit
t smur dhe t krijoj pastrtin origjinale q e synon. Njher poeti ka thn:
Nganjher All-llahu e bekon robin me fatkeqsi,
edhe me t tilla, q jan t rnda pr ti duruar,
kurse bollku sht m e madhja ndr fatkeqsit.

Megjithat, secili rob merr sasin e ilaeve t nevojshme dhe t domosdoshme pr t
ndihmuar purgacionin dhe shprlarjen e substancave vdekjeprurse q jan akumuluar n
mendjen, zemrn dhe shpirtin e tij, dhe pr ta pastruar sistemin e tij. Ky sht akt i
mshirs dhe dashuris q All-llahu prdllestar ia dhuron robit si nj doz t przier, e cila
do t bashkveproj me smundjen e tij dhe e cila ka mundsi pr ta mundur smundjen
vdekjeprurse. Kto jan smundjet e mendjes, t zemrs dhe t shpirtit. N prputhje me
kuptimin e zakonshm t njeriut, ato jan quajtur sfida dhe fatkeqsi. N t vrtet nj
shrim i ktill sht sfida themelore e smundjeve t vrteta individuale dhe ila
parandalues pr t gjitha smundjet e mundshme. N kt proces All-llahu e pastron dhe e
dlir robin e vet duke e ngritur n gjendjen m t ndershme n kt bot, e kjo sht
madhrimi, shikimi dhe qndrimi afr All-llahut.
Ilai sht gjetur gjithashtu n realizimin e individit dhe n kuptimin nga ai se ana e hidhur
e ksaj bote sht ajo q sjell shijen e mbl t jets pas vdekjes dhe se vetm All-llahu i
gjithfuqishm ka fuqi t bj nj transformim t ktill t substancs. Individi duhet ta
kuptoj gjithashtu se shija e mbl e ksaj bote projekton fund t hidhur n jetn pas
vdekjes. Pra, kalimi i prkohshm nga e hidhura n t mbln sht m i mir se e
kundrta e ksaj. Nse individi nuk mund ta kuptoj qart rndsin e ksaj, ather ai do
t duhej t mendonte pr hadithin e bekuar t t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi
we selem, Xhenneti kufizohet me sfida dhe vshtirsi, ndrsa zjarri i Xhehennemit
kufizohet me tronditje dhe joshje.
Mendjet njerzore nuk mund ta kuptojn njsoj thelbin e ktij hadithi, i cili tregon
gjithashtu se njerzit kan nivele t ndryshme t t kuptuarit. Gjat kohs sa zgjasin sfidat
e tilla, thelbi i vrtet njerzor del n siprfaqe, sepse shumica e njerzve m shum e
duan knaqsin kalimtare sesa t prhershmen. N t vrtet shumica e njerzve nuk
dshirojn ta ndrrojn knaqsin e prhershme t asaj bote me asnj or t keqe, t
vrazhd, dhe t mundimshme n kt bot; ata nuk duan ta ndrrojn lavdin e
prhershme n at bot me asnj or hidhrim n kt bot dhe, nse sht e mundur, ata
duan q t mos iu mungoj asnj or rehati n kt bot n ndrrim me fitimin e shndetit
t prhershm n at bot, sepse mendjet e tyre e kan par dhe provuar t tashmen,
ndrsa t ardhmen nuk e njohin; sepse besimi i tyre sht i dobt, kurse mbisundojn
lakmia dhe pasioni i tyre i madh. Smundja e tyre e rrnjosur thell nuk mbjell tek ata ve
nxitim dhe vnien e knaqsive t vdekshme dhe kalimtare t ksaj bote dhe vnien n
dyshim t ekzistimit t bots pas vdekjes dhe t asaj q do t vij me siguri.
Kjo sht gjendje e atyre t cilt vetm mund ta njohin dhe ta pranojn at t shijshmen,
t kapshmen dhe elementaren; t cilt do t dshmojn vetm at q shohin syt e tyre
fizik. Megjithat, sa m shum q t hapen syt dhe t deprtohet brenda detit t
pengesave q kufizojn kt bot kalimtare, ose sa m shum t arrihet prtej kufijve t
tyre pr ta kuptuar qllimin sublim, dhe q t njihen konsekuencat e secilit veprim. Kjo
gjendje sht e rezervuar gjithnj e m shum pr njerz q kan shkall m t lart t
vetdijes. Msues t till t vrtet krkohen dhe ndiqen shembujt e tyre. Ata jan t
dashurit e All-llahut, robt e Tij besnik, t drguar t Tij (evlija) dhe t mbrojtur nga Ai.
All-llahu ka prgatitur shprblimin m t madh e t prhershm dhe knaqsi t
prhershme pr ta, duke ua garantuar fitoren prfundimtare. Me qllim t krahasimit, All-
llahu pr njerz t pamend dhe q tjerrin shum, me siguri, ka prgatitur dhun, vuajtje
dhe pikllim t prhershm.
Prandaj, zgjidh njrn nga gjendjet q t plqejn. Megjithat, njerzit do t arrijn
patjetr ta realizojn at q e dshirojn, do t korrin at q kan mbjell, dhe do t priren
kah dobsit e tyre personale. Kjo sht m e natyrshmja. Prve ksaj, a duhet ta pranosh
nj trajtim t ktill, pastaj t merresh me t dhe mos ta konsiderosh at si dika t
strzgjeruar, sepse nevoja intensive pr t ka br q mjeku t jet ashtu si e ka dashur
pacienti. Kt e ka br t mundur All-llahu i gjithfuqishm, q sht udhrrfyes i
pashoq.


1.22. Shrimi i pikllimit, shqetsimeve, dhembjeve dhe demoralizimit

Ibn Mesudi , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka thn: Nuk ka rob t cilin do ta godas dhe do ti ndodh ndonj hidhrim ose
shqetsim, e t thot: O Zot, un jam robi Yt, babai dhe nn e t cilit jan robt e Tu; fati
im sht n duart e Tua dhe ai sillet n prputhje me urdhrin Tnd. Ti vrtet gjykon drejt. E
shqiptoj secilin emr Tndin t shenjt dhe do atribut me t cilin Ti e ke quajtur veten
tnde ose e ke shpallur n librin tnd ose ia ke msuar cilsdo krijes tnde ose atij q Ti e
quan sekret personal. Zot, bje Kur'anin fisnik fuqi t zemrs sime, drit t shpirtit tim dhe
mshir t qart q e zhdavarit pikllimin dhe shqetsimin tim. Kushdo q t bj kt
lutje, All-llahu do tia largoj shqetsimet e pikllimet e tij dhe do tia zvendsoj me
gzime e lumturi.186
Ibn Abasi , radiallahu anhu., ka treguar se n koh fatkeqsish, i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, e kishte zakon t bnte kt lutje: Nuk ka zot prve All-llahut
t Madhrishm, t Dashur. Nuk ka zot prve All-llahut, Zotruesit t fronit t
madhrishm. Nuk ka zot prve All-llahut, Zotruesit t shtat qiejve, Zotruesit t Toks
dhe Zotruesit t fronit fisnik.187
N Xhamiu-n e imam Tirmidhiut sht thn gjithashtu se Enesi , radiallahu anhu., e ka
transmetuar hadithin n t cilin thuhet se kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ballafaqohej me shqetsime, ai e kishte zakon t bnte kt lutje: O i Gjall, o
Drejtues i universit, po e thrras mshirn Tnde t gjithanshme q t ma tregoj
rrugdaljen nga kjo e keqe q m ka rn n kok.188
Ebu Hurejre , radiallahu anhu., tregon se kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ballafaqohej me sfida t ndryshme, ai e kishte zakon ti ngriste duart drejt qiellit dhe
t lutej: Lavdi Zotit, Sundimtarit t madhrishm, dhe kur e prfundonte kt lutje,
shtonte: O i Gjall, o Drejtues i universit.189
Ebu Bekri , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, e ka msuar njeriun q n raste pikllimi t bj kt lutje: Zot, t lutem pr
mshirn Tnde. Mos m lr asnj ast vetm me veten time. Zot, ma prmirso gjendjen
time me nj m t mir. Vrtet nuk ka zot prve Teje.190
Gjithashtu, n sunen e Ebu Davudit sht shnuar se Esma bint Umejsi ka treguar se i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i kishte thn: T ti msoj disa fjal q
mund ti thuash kur je tepr e shqetsuar ose kur t mundojn brengat ose kur pret se do
t kesh brenga? Thuaj: All-llahu sht Zoti im dhe un nuk them se ka ndonj tjetr.191
Sad bin Eb Vekasi ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njher i
kishte treguar pr lutjen e t Drguarit t All-llahut, Junusit, , salaAllahu alejhi we selem,
kur ai ndodhej n barkun e balens (peshkut), q ka kt prmbajtje: Nuk ka zot ve Teje.
Lavdi veprs Tnde. Vrtet un kam gabuar. T gjith myslimant q e bjn kt lutje, do
ti plotsohet ajo pr ka jan lutur.193
Ebu Said el-Hudri ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njher e
kishte par njeriun q quhej Ebu Umame, i cili ishte ulur i vetm n xhami, jasht kohs s
caktuar pr namaz, dhe dukej i shqetsuar. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, e pyeti: Pse rri vetm n kt or, o Ebu Umame? Ai ishte prgjigjur: Pr shkak
t disa borxheve t vjetra, q e kam vshtir ti shlyej, dhe brengat e vazhdueshme, o i
Drguar i All-llahut . Pastaj i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i tha: A do
t dshiroje t ti msoj disa fjal, t cilat, kur ti thuash, All-llahu do ti heq brengat dhe
do t t ndihmoj ti shlyejsh borxhet e tua. Ebu Umame ia ktheu: Po, o i Drguar i All-
llahut. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, pastaj i tha edhe kt: Thuaje
pr do mngjes dhe dark: Zot, krkoj mbshtetje tek Ti nga pikllimi dhe hidhrimi, nga
prtacia dhe dobsimi; dhe krkoj mbshtetje tek Ti nga mungesa e guximit dhe koprracia;
krkoj mbshtetje tek Ti nga borxhet dhe nga nnshtrimi ndaj padrejtsis njerzore. Ebu
Umame shtoi: Kam vepruar kshtu si thua dhe Zoti i ka hequr t gjitha brengat e mia dhe
m ka ndihmuar ti shlyej borxhet e mia.194
Ibn Abbasi , radiallahu anhu., ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, ka thn: All-llahu do ti heq brengat e atij q lutet vazhdimisht pr falje. Ai do ta
ngris mbi prpjekjen dhe do ti jap nga burimi prej nga ai nuk i pret. 195
N Musned sht shnuar gjithashtu se gjithmon kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu
alejhi we selem, ballafaqohej me vshtirsi, ai ngutej t bnte namaz duke trhequr
vrejtjen se All-llahu i gjithfuqishm kishte thn:
Krkoni ndihm (n t gjitha shtjet) me durim dhe me namaz, vrtet, ajo sht e madhe
(vshtir), por jo edhe pr ata q kan frik (Zotin). (El Bekare, 45)196
Ibn Abbasi ka treguar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ka thn: Kur
individi sht i strngarkuar me brenga dhe nuk sht i disponuar, do t duhej ta thoshte
m shpesh: Nuk ekziston fuqi ose forc ve asaj t All-llahut.
Kjo lutje sht vrtetuar gjithashtu n dy prmbledhje me hadithe sahih dhe se kjo sht
nj nga thesart e fshehur t Xhennetit.197
Nse kto lutje nuk jan ila pr brengat, dhembjen dhe indisponimin e dikujt, kjo do t
thot se gjendja e tij sht serioze dhe krkon pastrimin me themel t sistemit t tij
nprmjet purgacionit ose detoksifikimit t plot, q shoqrohet me dhikr serioz dhe
devotshmrin e vazhdueshme dhe t qndrueshme.
Lutjet e prmendura paraqesin pesmbdhjet lloje t ilaeve shpirtrore, duke prfshir:
1. Njohjen e njsis s Zotit t madhrishm (rububijjet);
2. Njohjen e besimit n njsin e devotshmris (uluhijjet);
3. Kuptimin e njsis s All-llahut t madhrishm, me dituri dhe besim t patundur;
4. Pranimin q All-llahu i gjithfuqishm sht i pastr nga padrejtsit dhe se ai robit t
vet nuk do ti shkaktoj kurr asnj vshtirsi pa nevoj dhe pa shkak;
5. Pranimi se dhuna vjen vetm nga robt;
6. Lutja drejtuar All-llahut t gjithfuqishm nprmjet emrave dhe atributeve t tij t
madhrishme, q jan zbulesa dhe duhet t njihen patjetr nga krijesat e Tij. Ndr emrat
m gjithprfshirs dhe m t prgjithshm jan: El Hajj (i Gjalli) dhe El Kajjum (Drejtuesi);
7. Lutja pr ndihm, drejtuar vetm Atij;
8. Pranimi i robit se vetm All-llahu sht ai q siguron dhe q plotson nevojat e dikujt dhe
vetm At e krkojn;
9. Pohimi i individit se varet vetm prej Tij, mbshtetet tek Ai, si dhe pohimi se fati i
individit sillet n prputhje me urdhrin e All-llahut; se vetm Ai ka fuqi ta ndryshoj at; se
ajo q ka prcaktuar Ai e ndjek kt drejtim dhe se urdhri i Tij sht i drejt;
10. Krkesa q zemra t ecn npr kopshtet e Kur'anit, t jetohet sipas tij dhe ai t njihet
si drit e zemrs dhe shpirtit t individit. Npr t, individi do ta mnjanoj dyshimin, do ta
mund mallngjimin, do ta tejkaloj pasionin dhe epshet dhe do t zhdavarit errsirn.
Msimi i rregullt i Kur'anit gjithashtu e rigjallron zemrn e individit dhe i ndihmon individit
pr ta fokusuar qllimin pas humbjeve materiale dhe t prshtat prirjen e individit me at
q sht e amshueshme, pr dallim nga ajo q sht kalimtare;
11. Krkimi i faljes pr gabimet (mkatet);
12. Pendimi pr gabimet;
13. Xhihadi - lufta n Rrugn e All-llahut;
14. Mbajtja e drejtimit t lutjes pr t pranuar udhzimet dhe, prfundimisht,
15. Mohimi i cilitdo vullnet ose fuqi q mund t ndikoj mbi gjrat dhe prshkrimi i drejt i
t gjith vullnetit dhe fuqis vetm All-llahut t gjithfuqishm.

1.23. Veprimi efikas i ilait

All-llahu e ka krijuar t birin e Ademit. Ai e ka pajisur do pjes t trupit t tij me ekuilibrin
dhe prsosurin e vet personale. Kur gjymtyra ndien fardo mungese ekuilibri n tr
prsosurin e vet t lindur ose munges suksesi n funksionet e veta natyrore, ajo do t
ndiej dhembje. Gjithashtu All-llahu e ka pajisur zemrn, q sht mbret i trupit, me
ekuilibrin dhe prsosurin e vet. Sikur zemra t zhvishej dhe sikur t humbiste do
ekuilibr, ajo do t ndiente dhembje, vuajtje, pikllim, depresion, ankth dhe hidhrim.
Prve ksaj, nse syt e humbin aftsin e vet t shikimit dhe nse veshi e humb aftsin
e vet t dgjimit, kurse gjuha e humb aftsin e t folurit, ato e humbin qllimin e tyre dhe
zhvishen nga do prsosuri, prkatsisht nuk do t jen t prsosura.
Natyra e zemrs sht krijuar e till q ta njoh Krijuesin e vet, pr ta dashur At, pr ti
rritur mirnjohjet e Tij, pr ta respektuar njsin e Tij, pr t ndier knaqsi n pranin e
Tij, pr tu knaqur duke e njohur At dhe pr t qen e knaqur me drejtimin dhe
zotrimin e Tij mbi t gjith. Zemra sht krijuar pr t qen e knaqur me Zotriun e vet
dhe me vendimet e Tij, pr t besuar tek Ai, pr tu mbshtetur tek Ai, pr t dashur at q
e do Ai, pr t urrejtur gjithka q urren Ai, pr ta mbrojtur emrin e Tij, pr ti dashur ata
q e mbrojn emrin e Tij dhe q ta mbaj parasysh vazhdimisht At, t jet e mbushur
prplot me T dhe t ruaj kujtimin pr T. Zemra sht krijuar pr t mos e dashur ask
prve Zotit t vet, pr t mos gjetur ndonj knaqsi tjetr, prve tek Ai, q t mos
respektoj asgj tjetr ve Atij dhe zemra sht krijuar pr t mos e njohur gzimin,
knaqsin, ose edhe mos t ndihet e gjall n mesin e t tjerave, prpos Atij. Nj dituri e
till sht kujdes i domosdoshm q zemra e krkon pr t ekzistuar. Nse zemrs i
mungojn cilado prej ktyre substancave ushqyese natyrore, ather, me siguri, do t
ndjehet e smur, dhe pr pasoj, do ta mundojn brengat, pikllimi, ankthi, paknaqsia
dhe shqetsimi. Ajo do t ndiej se t gjitha fatkeqsit e sulmojn at, ndrsa ajo bhet
viktim dhe e burgosur e presioneve t tyre.
Armiqt m t mdhenj t zemrs jan: politeizmi, mkatet dhe mungesa e vullnetit;
mungesa e interesimit pr shrim t asaj q All-llahu e trajton si mjet pr forcim; gjykimi i
pakujdesshm i asaj q Ai e quan t rndsishme; zvoglimi i diturive dhe i zbulesave
personale t Krijuesit; dashuria edhe e dikaje tjetr prve Atij; prshkrimi i knaqsive n
dika jo Atij, por nj tjetri; ndijimi i knaqsis jo pran Tij, por pran nj tjetri; prshkrimi
i rivalit t Tij, i cili drejton dhe kontrollon universin; mospajtimi me vendimet e Tij;
mungesa e besimit tek Ai; mbshtetja tek tjetri prve Atij; dashuria e dikujt tjetr prve
atij q do Ai; lakmia ndaj asaj q Ai e urren; urrejtja ndaj rregullave t Tij; shqiptimi i emrit
t Tij pa respekt; bashkpunimi me ata q shfrytzojn emrin e Tij pr ta anatemuar;
mosinteresim pr T; meditimi i dobt pr T; refuzimi i kujtimit t Tij; dyshimi n
premtimet e Tij; mosmarrja seriozisht e paralajmrimeve t Tij; krkimi i gzimeve,
knaqsive, qetsis dhe lumturis tek tjetri dhe jo tek Ai dhe n shoqri me T dhe, n
fund, ndijimi i jets tek tjetri, e jo tek Ai.
Nj smundje e till do t bj q individi t vuaj nga brengat, pikllimi, ankthi,
shqetsimet, paknaqsit, demoralizimi, ngarkesat dhe shqetsimet. Nse individi i
shqyrton shumicn e dobsive t zemrs, ai do ti gjej n zemr disa nga smundjet e
prmendura, kurse ilai i vrtet i ktyre smundjeve gjendet n ato q jan thn n
hadithet e prmendura m sipr. N t vrtet, si e kemi shqyrtuar edhe n kapitullin
paraardhs, do smundje duhet t shrohet me t kundrtn e vet, kurse shndeti i mir
mbrohet n mnyr analoge.
Prandaj shndeti duhet t mbrohet me an t tradits m t mir, e ajo sht tradita e t
Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, kurse smundjet shkaktohen pr shkak
t kundrshtimit t saj. Nga kto tradita individi i njeh: besimi tek uniteti i All-llahut
(tevhid) hap dyert e bekimit, t rehatis, qetsis, knaqsis, mbrojtjes dhe mirqenies;
dhikri ndihmon n pastrimin e sekrecioneve t kqija t trupit (ahlat) dhe substancave t
prishura q jan shkaktare t drejtprdrejta t smundjeve. Kjo e ndihmon individin q t
ruhet nga przierja e elementeve t kundrta. Pra, dyert e bekimeve dhe t fatit i hap
njohja e unitetit t All-llahut, kurse dyert e t kqijave dhe t dmeve nga mkatet i mbyll
dhikri dhe krkimi i ndjess nga All-llahu.
Sabit bin Karrah e ka shpjeguar njher se mirqenia fizike vjen kur individi e kufizon
ngrnien e ushqimeve; mirqenia e shpirtit vjen duke u ruajtur nga gjrat e palejueshme,
ndrsa mbrojtja e gjuhs vjen nga kufizimi i fjalve t shumta. Njher mjeku arab kishte
thn: Pr t mbajtur nj shndet t mir, individi do t duhej t hante m pak, kurse pr
t pasur zemr t pastr, individi duhet t heq dor nga gjrat e palejueshme. N t
vrtet mkatet jan helme pr zemr. Nse nuk e vrasin zemrn, s paku do ta dobsojn.
Kur zemra t jet dobsuar njher, ajo sht fare pak rezistente ndaj smundjeve t
zakonshme. Njher mjeku i zemrs, shejh Abdullah bin el-Mubaraku, ka thn: Mkati e
mpin (mbyt) zemrn, ndrsa dhnia pas mkateve mbjell nnshtrimin. Evitimi i mkatit e
ringjall zemrn dhe sht m mir ta kundrshtosh lakmin e zjarrt dhe t kontrollosh
pasionin.
N kt kuptim, pasioni dhe lakmia e zjarrt jan smundje fatale, kurse luftimi i tyre sht
ilai m i mir. Nga ana tjetr, nefsi sht krijuar i paditur, i padrejt dhe i verbr pr
gabimet e veta. Nefsi beson se ilai i tij qndron n knaqjen sistematike t lakmis dhe
mallngjimit t vet, ndrsa, n t vrtet , kultivimi i lakmive t tilla sht shkaktari i
drejtprdrejt i verbris s tij dhe i destruksionit si rrjedhoj. Vepra dhe pasioni i tij i keq
jan fillim i mburrjes dhe i refuzimit t kshillave t gjithkujt. N vend t ksaj, prirja sht
smundje vdekjeprurse e cila e trajton smundjen si ila, kurse ilain si smundje.
Smundje t ktilla kryesisht e hutojn mendjen e mjekve kur ata prpiqen ti
diagnostikojn dhe si pasoj e ksaj ata shpesh nuk ia dalin ti shrojn. M e keqja ndodh
ather kur nefsi fillimisht ia prshkruan smundjen e vet fatit dhe refuzon t pranoj
prgjegjsin dhe n mnyr indirekte e akuzon Zotin dhe Ushqyesin e vet pr shkaktimin e
nj t keqeje t till.Kur smundja intensifikohet dhe nefsi i smur nuk gjen rrug pr t
dal nga vshtirsit, ai e akuzon n mnyr t qart Zotin e vet dhe ather gjuha merr
guximin t anatemoj duke e akuzuar Zotin e vet. Sa udi! Kur smundja arrin nj shkall
t till, vetm vepra mshiruese e Zotit mund ta ruaj nefsin, ti jap shtytje t re pr jet
dhe ta udhzoj n rrug t mbar t dhikrit, t mshirs dhe t faljes.
Kjo e shpjegon lutjen e dekurajimit n transmetimin e Ibn Abbasit , radiallahu anhu., i cili
ka treguar se n koh fatkeqsish i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e
kishte zakon t bnte kt lutje: Nuk ka zot prve All-llahut, t Madhrishmit, t
Mshirshmit. Nuk ka zot prve All-llahut, Zotit t madhrishm t fronit. Nuk ka zot prve
All-llahut, Zotit t shtat qiejve dhe Toks dhe Ai sht ruajts i fronit t madhrishm.
Kt shtje e shpjegon edhe lutja e tij e dyt: O i Gjall, o Drejtues i universit, e lus
mshirn tnde gjithprfshirse q t ma tregoj rrugdaljen nga kjo vshtirsi e
imponuar.
Kjo mnyr e lutjes drejtuar All-llahut e madhron t qent nj t atributeve t
qndrueshme (rububijjet) dhe t atributeve t zotrimit, suverenitetit dhe t drejtimit t
vetm t Tij (uluhijjet). Ata e shquajn gjithashtu atributin e lavdis dhe t prkorjes, nga
t cilt, q t dyt nnkuptojn fuqin dhe mshirn e All-llahut, si dhe prcaktimin e
gjendjes dhe t statusit t krijesave t Tij. M tej, ata e prshkruajn n mnyr t
theksuar prsosurin e superioritetit t Tij mbi gjithka t krijuar, mbi t dyt: rajonet e
larta dhe bott e ulta. Ata e autorizojn gjithashtu kontrollin absolut t fronit t Tij, i cili
prfshin tr universin, gj q paraqet kulminacionin mbi gjithka t krijuar dhe brendia e
t cilit sht krijesa m e madhrishme e All-llahut t gjithfuqishm. Atribute t tilla t
madhrishme jan m t fuqishmet dhe imponojn respekt, edhe pse me hollsi t mdha
ata me siguri shprehin njohjen e Qenies s Tij dhe t atributeve t prsosura dhe t
qndrueshme. Nj zotrim i till absolut i fton krijesn q t kuptoj dhe ta dij se
prsosuria i takon vetm All-llahut, ndrsa nj zotrim i till suprem dhe i prsosur krkon
orientimin e fokusit, qllimit, zemrs, adhurimit, dashuris, friks, respektit, shpress,
bindjes dhe besnikris s krijess ndaj askujt tjetr ve Atij, All-llahut. Nga ana tjetr,
lavdia e Tij absolute, gjithprfshirse dhe sovrane krkon q fardo paprsosuri t
konsiderohet vetm pasoj e kufizimeve personale dhe krkon t hedh posht konceptin e
pakuptimt njerzor t teomorfizmit (pajisjen e ndonj tjetri me atributet e All-llahut) dhe
krijimin e imixhit t All-llahut.M tej, atributi i prsosur dhe i madhrishm Zot
gjithmshirues, prshkimi i dituris s Tij t shquar n secilin atom ve e ve n t gjitha
universet, t ushqyerit, mbajtja dhe kujdesi pr ta, pr nevojat e tyre dhe kthimi (orientimi)
i lindur i t krijuarit drejt burimit t nevojave t veta, t gjitha kto dituri Ai ia ka ofruar
zemrs njerzore, gj q provon mshirimin e Tij ndaj krijess s vet.
Kur zemra e njeriut ta njoh dhe ta vrtetoj nj t vrtet t till t pakundrshtueshme,
ajo do ta dashuroj n mnyr t natyrshme, do ta adhuroj dhe do ta pohoj njsin e Tij.
Nj realizim i ktill i sjell zemrs gzim dhe fat, ia zhdavarit brengat, pikllimin, ankthin,
demoralizimin, melankolin dhe i tejkalon edhe smundjet fizike. Po kjo gj mund t
vrehet edhe duke shikuar personin e smur. Kur ai dgjon lajme t mira, ato ia forcojn
mbrojtjen trupore natyrore ose temperaturn e lindur dhe e ndihmojn shrimin e
smundjes s tij. N t vrtet zemra e njeriut sht m e ndjeshme dhe m e prekshme
nga nj fenomen i till. Nse i krahasojm ndjenjat q shkaktohen nga depresioni, brengat
dhe ankthi me ndjenjat liruese t knaqsis, qetsis, rehatis dhe gzimit do t gjejm
me siguri atribute t tilla shruese q jan t pranishme n lutjen e njeriut t demoralizuar,
t cituar m sipr. Kt e di ai njeri q sht bekuar me besim, q sht ndriuar me dritn
e s vrtets dhe zemra e t cilit sht prshkuar nga e vrteta dhe realja.
Sa i prket lutjes: O i Gjall, o Drejtues i universit, thrras Mshirn Tnde gjithprfshirse
q t m gjej rrugdalje nga kjo vshtirsi e imponuar , n t jan paraqitur n mnyr
madhshtore atributi i jets (El-hajj), i cili prmban n vete t gjitha atributet e prsosuris
dhe i vrteton ato, ndrsa atributi i madhrishm i drejtimit (El-kajjum) i prmban t gjitha
atributet dhe fuqit e veprimit. Pr kt arsye ky atribut sht quajtur me emrin m t
madhrishm dhe m t madh t All-llahut (ismul-lahil azam). Kushdo q e thrret me
kt atribut, lutja e tij do t plotsohet, ndrsa kushdo q pyet me kt atribut, nevojat e
tij do t plotsohen me siguri. Ky sht emri i madhrishm i All-llahut - El-Hajjul-Kajjum.
Pra, jeta absolute sht e kundrta e t gjitha fatkeqsive dhe vuajtjeve. Pr kt shkak,
ekzistenca dhe jeta njerzore n Xhennet nuk e njeh stresin, ankthin, dhembjen, vuajtjet
ose fardo paprsosurie, ndrsa fardo paprsosuri n jet, n kt bot sht e kundrta
e realitetit t kontrollit t prsosur mbi gjithka (kujumijjet). Pra, prsosuria e Drejtuesit
suprem sht nj dhe po ajo prsosuri e Zotruesit t gjall, kurse Zotruesit t gjall
absolut nuk i mungon kurr prsosuria, dhe gjith kjo sht objekt i fardo ndryshimi t
cilin mund ta shkaktoj vet El-Kajjumi. M tej, shqiptimi me z i atributit t tij i Gjall-
Drejtues do ta shroj me siguri smundjen dhe do t ndikoj n t kundrtn e jets (ajo
q i kundrvihet jets), ose n cilndo prsosuri njerzore t rreme. Kjo sht e qart n
lutjen e t Drguarit t All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i cili sht lutur n emr t
Ushqyesit dhe Mbajtsit t vet me atributin e zotrinjve mbajts t Tij (rububijjet) -
Xhibrilit, Mikailit dhe Israfilit, q ta udhzojn dhe ti ndihmojn pr t fituar at, pr ka
kan diskutuar familjet jo besnike, dhe ta udhheqin, sepse zemra sht e gjall me
udhzimin e All-llahut, kurse e vdekur pa t. All-llahu i gjithfuqishm u ka ndar ktyre tre
meleqve t mdhenj prfaqsimin dhe detyrn e dhurimit t jets. Xhibrilit i sht dhn
roli i drgimit t Shpalljes (vajh), q sht jet pr zemrat, Mikailit ia ka dhn drgimin e
ujit, q sht jet pr do ekzistenc n tok dhe pr atmosfern e saj prreth, kurse
Israfilit ia ka dhn t fryj n sur-in e jets, i cili sht prfaqsues i ekzistencs s t
gjitha universeve dhe i ringjalljes, prkatsisht i kthimit t srishm t trupit n jet, kur n
Ditn e gjyqit, me lejen e All-llahut, ai ua fut shpirtin prsri atyre. M tej, lutja e Tij me
rububijjetin, uluhijjetin dhe kujumijjetin mbi baz t ktyre tre shpirtrave m t bekuar dhe
m fisnik, q jan prfaqsues t vet jets, gjithsesi do t sjell, me lejen e All-llahut,
rezultate t nevojshme dhe prgjigje pr lutjet e bra. Thelbi i ksaj sht q atributi i
madhrishm i Gjall-Drejtues realizon prgjigje t sigurt pr lutjet dhe tejkalimin e t
gjitha fatkeqsive.
N Sahihu-n e Ebi Hatimit sht shnuar, dhe kjo sht vrtetuar edhe nga imam Tirmidhi
se emri m i madhrishm i All-llahut sht n versetet:

Zoti juaj (q meriton adhurim) sht nj, Allahu, nuk ka zot pos Atij q sht
mshirplot, gjithnj mshiron. (El Bekare, 163) dhe
Allahu sht Nj, e nuk ka t adhuruar (Zot) pos Tij, sht i prjetshm mbikqyrs. (Ali
Imran, 2)198 Gjithashtu, n prmbledhjen e dyt t haditheve sahih gjejm, duke
prfshir edhe sahihun e Ibn Hibbanit, hadithin q e ka treguar Enesi , radiallahu anhu., se
nj njeri sht lutur: O All-llah, t lutem sepse Ty t prket lavdia, me siguri nuk ka zot
prve Teje, Krijuesit t vetm dhe Fillestarit t t gjith qiejve dhe Toks dhe t asaj q
prfshijn ata. O zotrues i madhshtive dhe i t mirave. O Drejtues i Gjall... Enesi ka
shtuar se kur i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka dgjuar kt lutje, ka
thn: Vrtet, ai e ka thirrur emrin m t madhrishm t All-llahut. Kushdo q e thrret
me kt emr, lutje e tij do t plotsohet, dhe kushdo q krkon prmes ktij emri, nevojat
e tij do t prmbushen.199 Pr kt shkak i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we
selem, n do koh kur i shihte pasuesit e vet q ballafaqoheshin me sfida n form
fatkeqsish, lutej me gjith zemr: Ja Hajju, Ja Kajjum.
Sa i prket lutjes s tij: Zotri, krkoj mshirn Tnde. Mos lejo q ta ndjek pr asnj ast
prirjen e imagjinats sime. Zotri, kompensoje gjendjen time me m t mirn. Vrtet, nuk
ka zot prve Teje, n t ka nj dshmi t qart se do e mir sht n dor t All-llahut
dhe se robi natyrshm i drejtohet Atij pr t gjitha nevojat e veta, beson tek Ai, varet prej
Tij, mbshtetet tek Ai pr ta riprtrir gjendjen e vet si sht m s miri dhe ai e
prgjron Zotin e vet q vetm Ai t jet vendstrehim i tij, q ti knaq t gjitha nevojat e
udhtimit t robit n kt bot dhe fardo ndihme q mund ta krkoj ky segment i jets.
M tej, prgjrimi ndaj All-llahut t gjithfuqishm me suverenitet absolut t atributeve t
Tij dhe me fuqin e njshit, njsis, unitetit (tevhid) do t tregohet me siguri m efikasi n
shrimin nga smundja. Po kto dobi sjellin edhe kto lutje: All-llahu sht Zoti dhe
Ushqyesi im i vetm . Un nuk ia bj ask rival Atij.
Sa i prket lutjes q e ka shnuar Ibn Mesudi: Zot, un jam robi Yt, baba dhe nna e t
cilit jan robt e Tu..., ai e shpreh qart thelbin e dituris dhe t njohjes (lat. Gnosis) s
All-llahut t gjithfuqishm dhe sekretet e adhurimit, kurse asnj libr nuk mund ta
prshkruaj kurr kuptimin e tyre t plot. Pr m tepr, kjo lutje sht prplot njohuri q
tregojn kush sht Zoti dhe ai q i lutet Zotit t vet e pranon Krijuesin e vet dhe pr vete
thot se sht rob i All-llahut dhe bir i robve t Tij. Lutsi gjithashtu i v gjrat aty ku e
kan vendin pasi e kupton se shkatrrimi i tij sht n dor t Zotit, se fati i tij sillet n
prputhje me prcaktimin e Tij, se All-llahu i gjithfuqishm vepron si do vet, se robi nuk
mund ti sjell dobi as nuk mund ti bj dm vetvetes, se ai nuk mund t kujdeset pr
lindjen, vdekjen apo ringjalljen e vet, se fati i tij sht n dor t All-llahut, se ai nuk ka
fuqi ta ndryshoj nse nuk dshiron All-llahu, se ai varet plotsisht nga Krijuesi i vet, se
ekzistimi i tij personal sht objekt vetm i vendimit q merr All-llahu dhe se All-llahu sht
i drejt dhe do t bhet ka dshiron Ai.
Pastaj pason lutja e tij: Fati im sht n dorn Tnde, fati im lviz n prputhje me
rregullat e Tua. N gjykimet e Tua, Ti vrtet je i njohur... Kjo pjes e lutjes prfshin dy
aspekte kryesore q jan thelbi i doktrins monoteiste (tevhid): i pari sht njohja dhe
pranimi i fatit dhe se rregullat e All-llahut q vlejn pr robin e Tij do t zbatohen n
mnyr t pakundrshtueshme dhe robi nuk mund t mos e respektoj as tu shmanget;
dhe aspekti i dyt shpall se All-llahu sht i drejt, se Ai nuk i shtyp robt e vet dhe ajo q
e prcakton Ai sht e drejt pr shkak se drejtsia dhe dituria e All-llahut jan
shembullore. Kjo ndodh kshtu pr shkak se padrejtsia paraqet nevojn, paditurin,
paaftsin, dobsin dhe inferioritetin e personit t padrejt dhe, m tej, atribute t ktilla
nuk jan t lavdishme dhe ato nuk mund t rrjedhin nga ai q sht i gjithdijshm, q njeh
gjithka, i urti dhe t cilit nuk i nevojitet asgj. Pra, urtsia e All-llahut sht efikase
gjithkund ku ka urdhruar vullneti i Tij. All-llahu sht i pasur jasht do nevoje, kurse t
gjith t tjert jan t varfr dhe krkojn kujdesin e Tij. Ai sht i gjithdijshmi dhe nuk
ekziston asnj atom n t gjitha universet ku nuk vepron apo ku nuk sht efikas vullneti i
Tij. Varsia absolute e qelizave ve e ve dhe e t gjithave s bashku n gjithka t krijuar
dhe nxitja e mbshtetjes dhe e vetprmbajtjes s tyre nga Ushqyesi i vetm krkojn
falnderimin e tyre. Pra, falnderimi (shukr) sht shprblyer me bekime, ndrsa
mosfalnderimi (kufr) sht shprblyer me qortim dhe dnim me pasoja pr t gjith ata q
nuk pendohen.
Kur jobesimtart e paprmirsueshm, t cilt nuk u penduan dhe nuk u falnderuan, dhe
adhuruesit e idhujve i ishin krcnuar t drguarit t All-llahut - Hudit , salaAllahu alejhi we
selem, q do ta ndjellin mallkimin e zotave t tyre kundr tij, ai ishte prgjigjur:
Ne nuk themi tjetr vetm se dikush prej zotave tan t ka goditur me mendje! Ai tha:
Un dshmitar e kam Allahun, e ju dshmoni se un jam larg nga ajo ka ju i shoqroni
(larg adhurimit) pos Tij. Ju pra, t gjith prpiquni kundr meje e mos m jepni afat. Un iu
kam mbshtetur Allahut, Zotit tim dhe Zotit tuaj, pse nuk ka asnj nga gjallesat, e q Ai t
mos e ket nn sundim, vrtet, Zoti im sht i drejt. (Hud, 54-56)
Kshtu kishte menduar n fuqin e All-llahut, e cila sht e pakufishme dhe veprimin e saj
nuk mund ta pengoj askush mbi krijesat dhe askush nuk mund ti kundrvihet urdhrit t
Tij. Ai vet ka fuqin t veproj me to sipas vullnetit t vet dhe Ai kt e bn n mnyr t
drejt, saktsisht, me urtsi dhe me mshir.
N kt lutje, deklarata e robit: Fati im zhvillohet n prputhje me urdhrin Tnd ka kuptim
t njjt sikur kur thuhet: Nuk ekziston asnj krijes q lviz, e q m par t mos jet
mbajtur n dorn e Tij, dhe lutja e tij: Ti vrtet gjykon drejt gjithashtu sht njsoj sikur
kur thuhet: Zoti im vrtet vepron n mnyr t drejt. Pastaj, i Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, n kt lutje e shqipton emrin dhe atributin m t shenjt t All-
llahut, t cilin Ai e shpalli n mbretrin e vet, e shpalli n Libr, t cilin ia msoi robit t
privilegjuar ose e ruajti si sekret t vetin, kshtu q asnj melek me status m t afrt me
T dhe m t lart dhe asnj profet dhe asnj i drguar nuk t ka krkuar me at emr. Nj
shqiptim dhe thirrje e till i tejkalon t gjitha lutjet dhe nga t gjitha lutjet, kjo sht m e
dashura dhe m e vlershmja pr T. Kjo sht e ktill pr shkak t prgjigjes s
drejtprdrejt, sepse ajo provon diturin e robit dhe njohjen e Zotit t tij.
I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e ka lutur pastaj All-llahun e
gjithfuqishm pr ta br Kur'anin e madhrishm me fuqin e zemrs s tij, duke
menduar me fuqin shpirtrore t trupit, mendjes dhe shpirtit t tij dhe me an t tij t
pastroj, t zhdaravis dhe ti shroj streset, brengat dhe shqetsimet e tij, duke e br
kt mjeksin e vetme vendimtare e cila do ti zhduk smundjet dhe do ta kthej pas
qenien njerzore, n gjendjen dhe ekuilibrin e tij t vrtet. Pra, ai e luti Zotin e vet q ta
bnte Kur'anin drit t shpirtit t tij, e cila drit e heq gjith ndryshkun q e errson
pastrtin dhe kuptimin e tij dhe e cila e bn t shklqyeshme zemrn e tij. Nj mjeksi e
till vepron vetm ather nse krkesat e pacientit jan t sinqerta, nse sht i bindur n
fen e vet dhe n efikasitetin e saj dhe e prdor ashtu si sht prcaktuar nga ana e
mjekut t tij. Pra, me vullnetin e All-llahut, prdorimi i drejt i ilait do t ndiqet gjithsesi
me prmirsimin e shndetit, me shndet t shklqyer dhe me vitalitet, kurse All-llahu
sht Ndihmtari Suprem.
Sa i prket lutjes s t drguarit t All-llahut, Junusit , salaAllahu alejhi we selem, i cili
thot: Nuk ka zot prve Teje, Lavdi t qoft Ty. N t vrtet un kam gabuar. Kjo lutje
e madhron t vrtetn m t madhe t unitetit (njsis) t All-llahut, e rrnjos konceptin
e pjesmarrjes s njeriut n prbrjen e vullnetit t All-llahut dhe pranimin e padrejtsis
dhe mkatis personale t robit. Kjo lutje mund t prodhoj ilain prfundimtar pr rastet e
pikllimeve, brengave, anktheve dhe depresioneve dhe ajo paraqet pikn e ngritjes pr t
marr nj prgjigje t sigurt. N t vrtet njohja e njsis s All-llahut dhe heqja dor nga
akuzat ndaj Tij pr padrejtsi, vrteton se prsosuria i takon vetm All-llahut, se drejtsia e
Tij sht e pakontestueshme dhe e eviton verbrin e konceptit njerzor mbi ekzistimin e
elementeve antropomorfike tek All-llahu. Pastaj pranimi e padrejtsis personale dhe
mkatsis nga ana e robit reflektojn n fen dhe n besimin e tij te drejtsia e All-llahut,
shprblimin pr veprat e tij t mira, kurse dnimin pr mkatet e veta. Nj zgjim i till
tregon pr nevojn e robit pr tiu kthyer Zotit t vet, q t kthehet npr t njjtn rrug,
q t pendohet pr veprat e veta, q n mnyr bindse t prulet para Zotit t vet, t
krkoj falje nga Ai, gj q prfshin pranimin e qart t varsis individuale nga urdhri dhe
mshira e All-llahut. N vazhdim po i japim katr efektet efikase t lutjes: besimi n njsin
e All-llahut, mohimi i paprsosuris n drejtsin e All-llahut, falnderimi i krijesave pr
statusin q kan, dhe pranimi i fajit personal.
Sa i prket lutjes t ciln i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, ia ka msuar
Ebu Umames: Zot, krkoj mbshtetje tek Ti nga pikllimi dhe hidhrimi; nga dobsit,
paprcaktueshmria dhe frikacakllku dhe krkoj mbshtetje tek Ti nga detyrimi dhe
nnshtrimi ndaj padrejtsis njerzore. Kjo lutje e prfshin krkimin e mbrojtjes s All-
llahut nga tet vetit njerzore, t cilat shfaqen dy nga dy, s bashku, si nj e prbashkt.
Kshtu, shqetsimin e shoqron pikllimi, dobsin e shoqron paprcaktueshmria,
koprracin - frikacakllku, ndrsa detyrimin e shoqron nnshtrimi ndaj padrejtsis
njerzore. Kur zemrn e individit e viziton ndjenja e dmshme, shkaktari mund t vij qoft
nga humbjet q i ka prjetuar n t kaluarn, q shkaktojn pikllim, ose nga shpresa,
duke u kthyer kshtu n breng dhe shqetsim. Nj gjendje e till kontribuon n lnien
pasdore t zbatimit t detyrimeve t rregullta t robit dhe kjo ngadhnjen mbi mendimet dhe
veprimet e tij duke shkaktuar dobsimin e trupit dhe mendjes s tij dhe rezistencn
psikologjike drejt prmbushjes s detyrimeve dhe detyrave t tij. N kt kuptim, reaksioni
i individit do ti rregulloj dobit personale t veta njsoj sikurse do ti pengoj t mirat e
t tjerve. Ngurrimi nga nxjerrja e dobive nga t tjerat nnkupton frikacakri fizike, ndrsa
vetprmbajtja nga dobit materiale nnkupton koprracin dhe padrejtsin ndaj t tjerve.
M tej, nse individi sht i bindur drejt dhe i detyruar q ti shlyej borxhet e veta, kjo do
t mund t vepronte n prparimin e tij fetar dhe shpirtror, ndrsa kur sht mrzitur
gabimisht ose padrejtsisht, kjo paraqet nnshtrim ndaj padrejtsis njerzore. Ky hadith
n t vrtet sht lutje pr t krkuar mbshtetje tek mbrojtja q do ti jap All-llahu nga
do e keqe.
Sa i prket dobis nga krkimi i faljes (istigfar) pr heqjen e pikllimit, stresit, depresionit
dhe ankthit, dihet shum mir nga dijetart fetar q mkatet jan znafilla e pikllimit,
friks, hidhrimit, nervozs, shqetsimit dhe dobsis s zemrs. Njerzit q ligshtohen
dhe bjn vepra t kqija dhe mkatare, pa marr parasysh prirjen e tyre psikologjike dhe
dobsis s fes s tyre, dhe edhe pas knaqjes s plot t mendjeve, lakmis dhe
idhujtaris s tyre, ata edhe m tej e krkojn mjeksin e pendess, duke krkuar falje
dhe premtuar at q nuk mund ta prpmbushin pr ti shruar vuajtjet e tyre pr shkak t
dhembjes s ngarkuar dhe peshs q ata e ndiejn n zemrat e tyre, e q kan t bjn me
veprimtarit e ndaluara, teprimet ose pamaturit. Shejhu i keq, pr ta shprehur pendimin e
vet, njher kishte thn:
Nj got ver e kam ngritur lart duke dshiruar ekstazn,
dhe tjetrn e pata
pr ta shlyer kufirin e pikllimit dhe keqardhjes sime.
Kur kto jan pasoja t mkatit dhe t strkeqjes n zemr, nuk ka ilae pr to prve
dhikrit dhe krkimit t faljes.

1.24. Dobit e namazit (salat)

Sa i prket rolit t namazit n tejkalimin e barrs s brengave, depresionit, ankthit dhe
stresit nga zemra dhe n shrimin e smundjev t tij, individi duhet ta kuptoj patjetr se
nuk ekziston asgj m tepr, m e vlershme, m e kndshme, m inteligjente dhe m e
bukur sesa gjendja e t qndruarit para Krijuesit, prkulja ndaj Tij dhe lidhja e zemrs dhe
e shpirtit me pranin dhe afrsin e All-llahut, gzimi ndaj jehons s shqiptimit t lutjeve
t Tij dhe shkrirjes trsisht t ekzistencs, vetdijes, trupit, mendjes, shpirtit dhe
veprimtaris n prvojat m t gzueshme shpirtrore dhe fizike t namazit. N namaze
individi e v n prdorim tr qenien e vet (gjymtyrt, venat, arteriet, eshtrat, poret dhe
do qeliz t trupit t vet) s bashku me Krijuesin dhe ai vetveten, mendimet e veta,
kujdesin, fokusimin, prqndrimin e shikimit dhe respektin e drejton vetm ndaj Zotit t
vet. Gjithashtu, n namaz, individi e shky funksionin e vet motorik t adhurimit t ksaj
bote, krijesave t saj, punve, shqetsimeve, verbrive kontakteve dhe pshtjellimeve t
ksaj bote dhe ai shndrit nga nj drit shklqyese e Krijuesit t vet, e v n veprim
magnetin e pagabueshm t devotshmris dhe adhurimit dhe qndron para Tij me tr
qenien e vet, me zemrn, shpirtin dhe trupin e vet dhe secils gjymtyr ia ofron rastin pr
ta adhuruar Zotin e vet dhe q t lahet n lott e dashuris dhe t mallngjimit pr ta
takuar At, n lott e pendimit pr mkatet e veta dhe n lott q e joshin dashurin e All-
llahut dhe bashkndijimin pr tia falur mkatet robit t vet, t cilat mkate i ka br dhe ta
ngris n pozit. Secila gjymtyr (ekstremitet) do t veproj n prputhje me atributet e
veta t lindura. Zemra do t trhiqet nga ana e Krijuesit dhe Fillestarit t saj dhe ajo do t
pushoj n qetsin m t rndsishme dhe m madhshtore t afrsis s Tij. T ktilla
jan forcat shruese t namazit. Ai sht ushqim i trupit dhe i shpirtit.
Qetsia, gzimi, fati, rehatia, knaqsia dhe ekstaza shpirtrore jan vetm disa nga dobit
q zemra e shndosh sht msuar ti ket. Kto substanca t ktilla delikate dhe t
ushqyeshme mund t jen ndonjher jo t prshtatshme pr zemrn e smur, e cila
vepron si nj trup i smur. N kt rast namazet jan transformimi i saj m i mir pr t
marr ndihmn e nevojshme dhe pr ti knaqur interesat e veta n kt bot dhe n botn
e ardhme. Namazi e ndihmon gjithashtu zemrn q ti mposht fatkeqsit n kt dhe n
botn e ardhme. Ai vepron si mburoj kundr brjes s mkateve dhe gabimeve. Me
vullnetin e All-llahut, lutja e vrtet dhe e sinqert mund ti ndaloj smundjet fizike ose
edhe ti shroj ato. Lutja e vrtet e ndrion zemrn dhe fytyrn, e freskon trupin, e zgjon
shpirtin, e bekon fitimin, i largon padrejtsit, i pengon mendimet e palejueshme dhe i
neutralizon synimet e paligjshme, si dhe e zbut zemrimin e All-llahut dhe robin e vet e
mshiron dhe ia fal gabimet.
Sa i prket rolit t namazit n shrimin e smundjeve fizike, n sunen e Ibn Maxhxhes
sht shnuar se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte par njher
Ebu Hurejren duke pushuar, sepse kishte dhembje barku. E pyeti: Ebu Hurejre, a t dhemb
barku tani? Ai e pohoi. I Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, i tha: Ngritu dhe
falu, sepse ilai qndron n lutje. Nse zemra e mjekut laik nuk pajtohet ose nuk e ndien
veten mir n kt shkall t ilait, ather ai duhet t jepet n koh t caktuara q lidhen
me profesionin e mjekut. Kan thn gjithashtu se namazet jan sport i mir pr trupin dhe
zemrn. Ata e mishrojn ushtrimin pr tr trupin, duke prfshir: ngritjen, prkuljen,
sexhden, uljen, dhe dhikri i tyre n do namaz disa her n dit. Lvizjet e tilla ndihmojn
muskujt e individit dhe shumicn e nyjave dhe e lehtsojn qarkullimin e gjakut nga arteriet
dhe sigurojn ushtrime t lehta natyrore pr barkun, zorrt dhe mushkrit e individit.
Nga ana tjetr, smundjet e ateizmit, laicizmit, blasfemis, diskutimeve kundr urdhrave t
All-llahut, refuzimi i pasimit t rrugs s t drguarve t Tij t bekuar, kundrvnia ndaj
besimtarve, ikja nga prgjegjsia n kuptim t fitimit t disa t mirave individuale t
prkohshme dhe mosfalnderimi ndaj veprs s All-llahut n kohn kur njeriu varet nga
gjrat q jep Ai etj. Kto prpjekje q t ndryshohet etika dhe vlerat q krijuesi yn i ka
br pjes prbrse t njerzimit dhe sajimi i ligjeve dhe amandamenteve laike prball
ligjeve t All-llahut, nj arroganc e till dhe zemrngurtsia, t gjitha kto smundje
vetm mund t bhen t prshtatshme duke u ballafaquar me temperaturn intensive t
zjarrit t Xhehennemit. Natyrisht, kjo sht mjeksia e njerzve t pafat. All-llahu i
gjithfuqishm thot:
E do ti shmanget asaj, ai q sht m i keq, i cili do t hyj n zjarrin e madh. Dhe aty as
nuk do t vdes, as nuk do t jetoj. (El Ala) dhe
Un u kam trhequr vrejtjen pr zjarrin t ndezur fort. Q aty nuk hyn tjetr, pos atij q
sht m i prishuri, i cili prgnjshtroi dhe u zmbraps. (El Lejl, 14-16)
Sa i prket dobive nga lutja e shpesht: Nuk ka vullnet ose fuqi ve asaj t All-llahut (La
havle ve la kuvvete illa billah), kjo lutje ka fuqi ti mposht smundjet fizike, mendore dhe
emocionale vetm nprmjet t vrtets s thjesht t vnies s gjrave n vendin
prkats, aty ku e kan vendin; me rastin e heqjes dor t pranimit t pushtetit t individit
mbi pushtetin autentik dhe origjinal; me rastin e marrjes s gjrave me synimet e tyre
egosite dhe kalimtare; me rastin e nnshtrimit ndaj vullnetit m t lart dhe pranimi dhe
prshkrimi i nj pronsie t till Drejtuesit t vrtet, fuqia e t cilit prfshin t gjitha
ndryshimet q veprojn n bott e ulta dhe t poshtme. Prve fuqis s ksaj lutjeje pr
ti ndjekur shpirtrat e kqij, ekziston nj qndrim i prgjithshm ndr besimtar se asnj
melek nuk mund t ulet nga Xhennetet as t ngritet deri atje prve me ndihmn e vullnetit
t madhrishm t All-llahut, Zotriut, Krijuesit, Ushqyesit dhe Mbajtsit t botve.

1.25. Lutjet pr kaprcimin e friks, druajtjes dhe pagjumsis

Imam Tirmidhi n Xhamiun e vet ka shnuar se njher Halidi i ishte ankuar t Drguarit t
All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, pr pagjumsi dhe ankthe. I Drguari i All-llahut ,
salaAllahu alejhi we selem, i kishte thn: Kur shkon pr t fjetur, thuaj: O All-llah, Ti je
Zot i shtat qiejve dhe i asaj q ato prfshijn, i dy tokve dhe jetve q i mbajn ato, i
Zotriut t shejtanve dhe i atyre q ata i mashtrojn. Zot, bhu mbrojtsi dhe fqinji im. M
ruaj nga fardo e keqe q mund t m shkaktojn krijesat e tua n mnyr q asnjra prej
tyre mos t mundet t m sulmoj kur jam duke pushuar ose t ma prish jetn time
private. Vrtet, fqinjt e Tu jan t fuqishm dhe t sigurt kur Ti i mbron. Kujtimi Yt sht i
thell. Vrtet, vetm Ti je All-llah.200
N t njjtn prmbledhje thuhet se Amir bin Shuajbi kishte msuar nga gjyshi i vet se i
Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, e kishte zakon tiu msonte nj lutje pr
mposhtjen e friks. Kjo lutje ka kt tekst: Krkoj mbshtetje n prsosurin e fjalve t
prsosura t All-llahut nga zemrimi i Tij, nga dnimi i Tij, nga fardo e keqe q mund t
m vij nga krijesat e Tij dhe nga provokimi i shejtanit, dhe krkoj mbrojtjen e Tij nga
afrimi i tyre pran meje.201
Abdullah ibn Omeri e kishte zakon tua msonte kt lutje fmijve t vet, atyre q e kishin
arritur shkalln e gjykimit, kurse pr m t vegjlit e kishte zakon t shkruante (n letr)
kt lutje dhe ua jepte ta mbanin si hajmali rreth qafs.

1. 26. Shuarja e zjarrit me ndihmn e lutjeve

Po kshtu, n t njjtn prmbledhje, sht shnuar se Ami bin Shuajbi kishte msuar nga
gjyshi i vet se i Drguari i All-llahut , salaAllahu alejhi we selem, njher kishte thn:
Nse e shihni nj zjarr t trbuar, menjher thirrni n ndihm superioritetin e All-llahut
pr ta shuar at. Me at rast i thuani kto fjal: All-llahu ekber (All-llahu sht m i
madhi).202
Pasi zjarri sht element prej t cilit jan krijuar xhinnt, e kjo sht kategori e krijesave ku
hyn edhe shejtani dhe, pasi shejtani dhe ushtria e tij e kriminelve e kan udhhequr
gjithmon shkaktarin e mendjemadhsis, oroditjes dhe destruksionit n tok, duke fituar
mallkimin dhe mrin e prhershme dhe t parevokueshme t All-llahut, kur ka rn zjarr,
ai krkon sfera m t larta dhe shkakton destruksion duke shkatrruar gjithka q arrin.
Kto veti destruktive t mendjemadhsis, arrogancs dhe oroditjes jan veti t
mashtruesit q shejtani ua ofron pasuesve t vet. T dyt, edhe zjarri edhe shejtani,
krkojn madhshti dhe mendjemadhsi, dhe q t dyt shkaktojn oroditje n Tok.
Cilido nga bijt e Ademit q ruan n vete kso vetish ose kushdo nga pasardhsit e tyre, ata
jan t dnuar t prjetojn vuajtje t dhembshme dhe t prhershme n zjarrin e
Xhehenemit. Mendjemadhsia dhe arroganca nuk jan t lejueshme para lavdis dhe
madhshtis s All-llahut t gjithfuqishm. Pra, duke shqiptuar atributin e madhrishm
All-llahu ekber, do ta ndal me siguri t keqen, do ta kufizoj dmin dhe do ta pengoj
prhapjen e mtejshme t zjarrit. Kur besimtari e thrret n ndihm lavdin e All-llahut,
asgj nuk mund ti dal prpara asaj. T dyt, edhe zjarri edhe shejtani, q sht krijuar
nga zjarri, do t zvoglohen, do t reduktohen dhe do t bhen higj n krahasim me
proklamimin e lavdis s All-llahut, dhe q t dyt do ta njohin superioritetin e Tij. Shejhu
yn shtoi: Ne, sikurse edhe njerzit e tjer, e thirrnim gjithfuqin e Tij kur shihnim zjarr
dhe mjaftonte vetm kjo thirrje e emrit t All-llahut. All-llahu e di m s miri.