This document summarizes a follow-up study that examined changes in alcohol drinking intensity from adolescence to early adulthood. The study identified four alcohol drinking styles based on comparing reported alcohol consumption in adolescence to early adulthood eight to nine years later. The styles were: 1) consistently low drinking; 2) radical increase in drinking; 3) decrease in drinking; and 4) consistently high drinking. This part of the study analyzed the relationship between these drinking styles and various socio-demographic characteristics of the subjects. Only some factors like gender, type of secondary school attended, paternal education level, and subjects' own education level were significantly related to drinking style.
This document summarizes a follow-up study that examined changes in alcohol drinking intensity from adolescence to early adulthood. The study identified four alcohol drinking styles based on comparing reported alcohol consumption in adolescence to early adulthood eight to nine years later. The styles were: 1) consistently low drinking; 2) radical increase in drinking; 3) decrease in drinking; and 4) consistently high drinking. This part of the study analyzed the relationship between these drinking styles and various socio-demographic characteristics of the subjects. Only some factors like gender, type of secondary school attended, paternal education level, and subjects' own education level were significantly related to drinking style.
This document summarizes a follow-up study that examined changes in alcohol drinking intensity from adolescence to early adulthood. The study identified four alcohol drinking styles based on comparing reported alcohol consumption in adolescence to early adulthood eight to nine years later. The styles were: 1) consistently low drinking; 2) radical increase in drinking; 3) decrease in drinking; and 4) consistently high drinking. This part of the study analyzed the relationship between these drinking styles and various socio-demographic characteristics of the subjects. Only some factors like gender, type of secondary school attended, paternal education level, and subjects' own education level were significantly related to drinking style.
Alkoholizm i Narkomania 2002, Tom 15: nr 3, 339-353
STYL PICIA ALKOHOLU W OKRESIE OD
DORASTANIA DO WCZESNEJ II: socjodemograficzne korelaty zmian picia alkoholu na podstawie kata m nestycznych 1 Ewa Psychologii Klinicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie ALCOIIOL DRINKING STYLE IN THE TRANSITION FROM ADOLESCENCE TO EARLY AOULw THOOO: (PART II) SOCIOwDEMOGRAPIIIC CORRELATES OF CIIANGES IN ALCOHOL ORINw KING INTENSITY - A FOLLOWwUP STUDY ABSTRACT - In the reparted fallaw-up study faur types af alcahal drinking style in the transition from adolescence to adulthood were distingu- ished by means of a comparison afalcohol drinking intensity in adolescen- ce (stage one) and in adulthood (i.e. at follow-up, on measurement repeated after 8-9 years), while both the amount and direction of change in relation to the initial level were accounted for. The aim of the analyses presented in this part ofthe report was to describe the relationship between particular alcohol drinking styles and certain socio-demographic characte- ristics ofthe subjects in their adolescence and early adulthood. Data analyzed were obtained from 185 respondents using the "You and Health" questionnaire for ado1escents, and "You and Health 2" - for young adults. Only some of the variables under study turned out to be significantly related to the respondents' drinking style, namely - gender, type of secon- dary school attended in adolescence, paternal education level, and own education level attained at follow-up. On the other hand, su ch factors as \ Opracowanie w ramach realizowanych w Psychologii Klinicznej IPiN statutowych (nr tematu 25) i grantu nr ALC-5 finansowanego ze PARPA. 339 Ewa maternal education level, place of residence (in adolescence and adultho- od), marital status, and having ehildren - were found to be assoeiated in similar proportions with alI the four drinking styles. Key words: adoleseenee, early adulthood, aleohol drinking style, socio-demo- graphic factors.
Przedstawiane badania identyfikacji wzorw rozwoju kontaktw z alko- holem na przestrzeni od dorastania do wczesnej oraz pokazania ich socjo- demograficznych i korelatw na podstawie katamnestycz- nych. W pierwszej (22) charakterystyce zmian w picia alkoholu w badanym okresie pokazano, osb dwukrotnie bada- nych w 8-9 lat wzory zmian picia. Obecnie prezentowane wyniki stylem picia w okresie od dorastania do wczesnej a niektrymi bada- nych o charakterze socjodemograficznym. Powszechnie przyjmuje picie alkoholu jest nie tylko ze na wiek nastolatki mniej starsze) (8, 18, 23), czy etap rozwojowy nastolatki) (3, 21), ale ze na inne socjodemograficzne. Przede wszystkim doniesienia z jest czynnikiem picia praktycznie w grupie wiekowej {IS, 20 tzn. mniej alkoholu W bada- niach nad wskazuje obok typ ponadpodstawowej pozostaje w z picia. Mianowicie, uczniowie przygotowu- do zawodu (szczeglnie teclmikum, zawodowe) znacznie alko- holu w porwnaniu do uczniw licew (I7, 18). tzw. czynni- kw zazwyczaj znaczenie dla picia alkoholn przez jej rodzinnego (status rodziny, relacje z rodzicami, szczeglnie zjawiska patologiczne w rodzinie jak np. alkoho- lizm) (24), a (6, 9, 21). W okresie czynniki alkoholu (obok to przede wszystkim status (poziom rodzaj pracy lub jej brak, itp.), wzorce picia w otoczeniu np. w partnerskich, lub w grupach towarzyskich, zadaniowo (miejscem pracy, nauki, itp.). Warto jednak czynniki te wzajemnych nie tylko w etapie (np. w dorastaniu czy w ale w perspektywie rozwojowej (14, 16) i w efekcie ich znaczenia dla picia stwarza a wyniki w tym zakresie nie Np. w badaniach stwierdzono, okresem krytycznym dla ograniczenia intensywnego picia w wieku 20 a 30 jest okres roku przed stanu cywilnego i pierwszy rok (12), ale dane picia alkoholu jako czynnika 340 Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej lub decyzj o Niektre badania bardziej intensywnie na podejmuje role tzn. edukacj, wcze- podejmuje prac, a zawiera (4). W innych pracach natomiast stwierdzono, picie przez nie ma z cza- sem zmiany stanu cywilnego (2), a nawet go w z pi- ciem si" problemy np. zdrowotne, i in. (7). Nie ma zgodnych wynikw co do picia osb i (2,14). badano studentw w akademikach to wali oni alkohol zawodowo, ale u osb w tym samym wieku si lub nic stwierdzano takich one odwrotne (13). Wydaje o wynikw z jednej strony decydu- je poziom zmiennych do bardziej skomplikowanej we okresach sieci czynnikw sytuacj" Z drugiej strony, nawet precyzyjnie czynnik ma - podobnie jak picie alko- holu (np. studiw nie tylko z tym w dorastaniu rodzajem (typem ale z rodzicw, a potem z warunkami studiowaniu np. studiw z mieszkanie poza domem rodzinnym, itp.). W prowadzonych badaniach katamnestycznych picia rozumiana jako zmienna, informacje badanych co do picia alkoholu, jednorazowo zazwyczaj wypijanego alkoholu oraz picia w (co najmniej porcji). Porwnanie picia z okresu dorastania (pierwotny pomiar) do picia stwierdzonej w czasie drugie- go pomiaru i kierunek zmian w od poziomu wyj Ujawniony typ zmian nazwano stylem picia alkoholu w okre- sie dorastaniem a Cztery wyodr"bnione style to: l. Stabilnie mala (Styl M-M). Styl ten odnosi si" do osb, ktre zarwno w dorastaniu jak i w picia alkoholu, to znaczy takich, ktre w czasie pierwotnego i powtrnego badania (po 8- 9 latach) alkohol rzadko i w niewielkich a wykazane zwi"ksze- nie picia we wczesnej nie obszaru alkoholu. 2. Radykalne picia (Styl M-D). Dla tego stylu cha- rakterystyczna picia w dorastaniu, natomiast we wczesnej bardzo (dwukrotne) alkoholu tzn. do poziomu jako 3. Zmniejszenie picia (Styl D-S). Ten styl odnosi si" do osb, ktre w dorastaniu i cz"sto, granica dla ! dane uzyskanej taksonomii stylw picia opisane w pierwszej pc: Styl picia od dorastania do wczesnej charakterystyka zmian picia, 2002. 341 Ewa okresu dorastania, ale wraz z wiekiem odnotowano u nich zmniejszenie intensywno- picia do poziomu dla 4. Stabilnie (Styl D-D). Ten styljest niejako stwem stylu pierwszego (styl M-M). Odnosi si" do osb, ktre Zarwno w dora- staniu, jak i w z tzn. intensywno- picia w obu pomiarach wi"ksze odpowiednie dla badanej prby z picia w w porwnaniu do okresu szkolnego. Stwierdzone alkoholu u doro- w porwnaniu do okresn dorastania (ponad 70% badanych istotnie picia) jest zgodny z wynikami wielu Uzyskana taksonomia zmian zarazem, ich dynamika jest jednak indywidualnie: od niewiel- kiego (ale istotnego statystycznie) wzrostn w obszarze zarwno (styl M-M) jak i picia (styl D-D), do radykalnej zmiany stylu kontaktw z alkoholem (styl M-D). nastolalkw (ok. 114 badanych) inten- sywnie w okresie istotnie ogranicza picie we wczesnej (styl O- S). To potwierdza nawet relatywnie intensywne alkoholu w wie- ku dorastania nie stanowi ani koniecznego, ani warunku alkoholu w wieku (1, 11,24). W tych jednym z nych celw dalszych analiz zbadanie, jakie o charakterze socjodemo- graficznym, sytnacji badanych, w z stylem picia, a nie z picia w jednym czy drugim okresie a ze wzorem zmiany alkoholu. W analiZach zmienne zarwno z dorastania, ktre trwale na styl lub badanych, np. typ rodzicw oraz zmienne, ktre wraz z cZasu np. stan cywilny itp. Celem analiz uzyskanie odpowiedzi na pytania: 1. Czy istnieje stylem picia a wybranymi zmiennymi socjode- mograficznymi? 2. Jakie zmienne socjodemograficzne najbardziej charakterystyczne dla okre- stylu picia w okresie dorastaniem a METODY Procedura badania i charakterystyka badanej prby Przedmiotem analizy dane pozyskane w efekcie dwukrotnego badania tych samych osb w 8-9 lal. Badania pierwotne przeprowadzono ponad 15-19-latkw w typach w lub W czasie tego badania osoby, ktre zainteresowanie udzia- w dalszych badaniach, swoje dane ponowny kon- takt. W badaniu powtrnym do 316 osb Jj. 157 kobiet i 159 342 Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej czyzn, obecnie w wieku 23-28 lat. Przedstawione w opracowaniu wyniki jednak tylko tych osb, ktre zarwno w okresie szkolnym, jak i obecnie alkohol w badania i w obu badaniach na wszystkie pytania picia. Takich osb w badanej prbie 185 (w tym 108 i 77 kobiet), a ich sytuacja znacznie bardziej podczas badania pierwotnego. W badaniu pierwotnym wszyscy byli uczniami z rodzicami i w rodzin- nym Natomiast w badaniu powtmym osoby, ktre studia - 14%), osoby zawodowo (36%), z (40%). 10% badanych, to osoby, ktre nie i nie z powodw: urlop prowadzenie gospodarstwa (8 osb), itp., osoby bezrobotne (8 osb), oraz osoby, ktre nie informacji o aktualnym badanych pierw- szym a drugim badaniem co najmniej (43% - matura, 26% - pomaturalne zawodowe lub tzw. licencjat), a prawie 21 % posiada Tylko 10% badanych nie posia- da matury. ponad 70% deklaruje posiadanie partne- ra, a z nich (42%) stan cywilny. I ZMIENNE W obu badaniach kwestionariuszy "Ty i Zdrowie" w wersji dla (5) oraz w wersji przystosowanej dla (19) W prezentowanych analizach wykorzystano pytania z piciem alkoholu, a pytania do sytuacji badanych. Dla ustalenia picia pod odpowiedzi badanych na trzy pytania jednakowo w I i w II badaniu do ostatnich przed pomiarem), ktre a) picia alkoholn, b) alkoholu zazwyczaj wypijanego, oraz c) picia w dawkach (tzn. co najmniej kieliszkw wina lub wdki puszek piwa). inten- picia alkoholu przez suma punktw z odpowiedzi na wszyst- kie trzy pytania. skali: a-Cronbacha dla = 0,76; dla dych = 0,71 (22). W analizach obok badanych, dane zarwno z okresu dorastania (typ edukacyjnej, miejsce zamieszkania, rodzicw), jak i te, ktre (rodzaj stan cywilny, posiadanie dzicci). lista zmien- nych wykorzystanych w analizach - - typ w dorastaniu: liceum vs przy- do zawodu (technikum lub liceum zawodowe); - miejsce zamieszkania w dorastaniu i we wczesnej miasto vs miasto; 343 Ewa - rodzicw (matki i ojca): podstawowe, - w momencie powtrnego badania: z lub ), pomaturalne, - stan cywilny: wolny vs (w tym wypadku z analizy wykluczono l osob" w separacji i 2 rozwiedzione); - posiadanie dzieci: tak/nie; - rodzaj praca, nauka, praca i nauka (z analizy wykluczono osoby spoza tych trzech kategorii ze wzgl"du na zbyt np. osoby na urlopie wychowawczym, si" gospodarstwem domowym, bezrobotni, itp.). WYNIKI Wyniki analizy statystycznej (test X 2 z pakietu SPSS) tylko niektre badanych zmiennych w istotny sposb si" ze stylem picia (por. tab. l. ). do nich: badanych, typ ojca oraz wy- w momencie powtrnego badania. Natomiast takie czyn- niki,jak: poziom matki, miejsce zamieszkania (w dorastaniu i w doro- stan cywilny, posiadanie dzieci w podobnych proporcjach w stylu picia. procentowe zmiennych w badanej prbie, ktrych zek ze stylem picia si" istotny statystycznie przedstawiono w tabeli l. Tabela 1 Styl picia alkoholu a wybrane zmienne socjodemograficzne. Zmienna Styl picia: Testy MM MD DS DD statystyczne Piec Kobiety (42%) 24,3% 7,1% 7,1% 3,2%
df=3 (58%) 7,6% 15,1% 17,8% 17,8% p<O,OOOOI Typ Liceum Oglno (49%) 20,5% 11,9% 9,7% 6,5%
00%) Pomaturalne (26%) 11,5% 4,8% 4,8% 4,3% df=6 p<O,OI3 (21%) 9,9% 2,2% 4,9% 4,2% W dalszym omwieniu uzyskanych rezultatw zajmiemy si" przede wszystkim stwierdzonymi istotnymi statystycznie. Wyniki te omwione za- rwno ze wzgl"du na to,jakajest reprezentacja poszczeglnych stylw osb o 344 Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej odmiennych (np. i kobiet), jak i ze na to, jakie cechy socjodemograficzne najbardziej charakterystyczne dla osb o stylach picia .
Reprezentacje poszczeglnych stylw picia i kobiet ilu- struje rycina l. (n=108) D-S 30% M-M 13% M-D 26% D Styl M-M - stabilnie niska picia B Styl M-D - wzrost picia lMill Styl D-S - spadek picia _ Styl D-D - stabilnie wysoka picia Ryc. J. a styl picia alkoholu, 17% Kobiety (11=77) D-D 8% M-M 58% Ponad z badanych kobiet (58%) charakteryzuje styl picia poza obszar zarwno w dorastaniu, jak i we wczesnej Natomiast dla badanych charakterystyczna jest pi- cia w dorastaniu-61 % badanych (Styl D-D i D-S); tych w okresie dalsze (styl D-D), a wa raczej ogranicza picia (styl W-S). Tylko 13% badanych charakteryzuje utrzymanie picia od dorastania do wczesnej do- (ryc. l). Wyniki analizy istotny stylem picia a bada- nych (X' = 45,24; df=3; p<O,OOOI, dane w tabeli l). Kobiety zdecydowanie nad jedynie w najmniej ryzykownym stylu picia alkoholu tzn. w okre- stabilnie niska picia (M-M). W stylach prze- przy czym w stylu najbardziej ryzykownym (D-D) liczba czyznjest kilkakrotnie kobiet. oglnie, styl zmian intensywno- picia alkoholu dorastaniem a z badanych w ten sposb, o ile dla kobiet najbardziej charakterystyczna jest stabilnie picia, a najmniej - stabilnie to badanych mamy do czynienia z niejako odwrotnym liczba re- 345 Ewa style z intensywnym piciem znacznie licz- tych, ktrzy i w dorastaniu, i w pili alkohol z . Typ W czasie pierwszego badania osoby uczniami licew lub do zawodu (technika, licea zawodowe). Uzyskane wyniki (ryc. 2) blisko 1/3 (28%) uczniw cych do zawodu charakteryzuje stabilnie ryzykownie nasilonym stylem picia, podczas gdy jedynie 13% licealistw do tego stylu. Liceum (n=90) D-S 20% D-D 13% M-O 24% Oznaczenia jak na ryc. l. Ryc. 2. Typ szko(v a styl picia alkoholu. Technikum + Liceum Zawodowe (n=95) D-D D-S 30% M-M __ uczniw licew reprezentowany jest styl stabilnie inten- picia alkoholu (42,2% licealistw), ktry absolwentw tech- nikw zaledwie 22, l % badanych. jednak spo- licealistw absolwentw technicznych u progu zna- picia. Dane zawarte w tabeli l typ edukacyjnej ze stylem picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej (X 2 =12,93; df=3; p<O,005). licealistw osoby o stabilnie picia, podczas gdy uczniw przy- do zawodu reprezentacje poszczeglnych stylw picia podobne . rodzicw Uzyskane wyniki tylko ojca (podane w czasie pierwot- nego pomiaru przez badanych) istotnie ze stylem picia (X' =12,97; df=6; p<O,043). stylu picia z matki nie wymaganej istot- statystycznej (X' =10,47; df=6; p<O,106),jednak wynikw wykazuje tendencje. Dane zestawione na rycinie 3 badanych, ktrych ojcowie mieli podstawowe, styl jako stabilnie picia, natomiast naj rzadziej - 346 Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej Podstawowe (0=58) M-D 16% 1\'1-1\'1 43% Oznaczenia jak na ryc. l. (0=56) 28% Ryc. 3. Wj1ks=talceJlie ojca a styl picia alkoholu. (0=56) picia alkoholu. Dla badanych, ktrych ojcowie naj- rzadziej pojawia pozytywna tendencja w kontaktach z alkoholem (styl D-S) nato- miast style podobnie reprezentowane. W sytuacji, gdy ojcowie badanych posiadali mamy do czynienia z picia we wczesnej (D-S) lub z utrzymywaniem stabilnie picia (styl M-M). inaczej, osb, u ktrych odno- towano w zmianach picia, pojawia ojca, a najrzadziej - Warto oso- by, ktre picia, najrzadziej ojcw z podsta- wowymlub natomiast ojca rwnie badanych o stabilnie picia i tych, ktrzy bardzo intensywnie po pierwotnym badaniu . Miejsce zamieszkania Miejsce zamieszkania vs miasto) zarwno w dorastaniu (X 2 =O,747; df=3; p<O,862), jak i we wczesnej (x2=O,633; df=3; p<O,889) nie ze stylem picia, tzn. proporcja osb z i miasta w stylu podobna, a reprezentacje poszczeglnych stylw picia w i zgodne z dla badanej prby. tu znikoma badanych (13 osb = 7,4%) w okresie pierwszym a powtrnym badaniem miejsce zamieszkania (tzn. z aglomeracji na lub odwrotnie), co wskazuje na to, tego typu z podobnym stylw picia alkoholu badanych w i w obu okresach . wlasne Poziom w momencie powtrnego badania istotnie ze stylem picia (X'=16,12; df=6; p<O,013). Dane przedstawione na rycinie 4 osoby z to przede wszystkim badani stabilnie a najmniej nich jest osb o znacznym picia. osb z pomaturalnym osoby stabilnie Natomiast osb, ktre pierwotnym a powtrnym badaniem co wykszta- 347 Podstawowe (0=98) D-D 29% M-M M-D 28% Oznaczenia jak na ryc. l. Pomaturalne (0=47) M-D 19% M-M 45% Ryc. 4. rtyksztalcel1ie a styl picia alkoholu. Ewa (0=39) (jest nich 10% badanych bez matury) najrzadziej pojawia stabilnie picia, a niekorzystne zmiany w ponad 50% badanych z tym poziomem Na podstawie danych zawar- tych w tabeli l osb, ktre sta- bitnie intensywny styl picia intensywne picie, w dorastaniu lub tylko w liczba osb z co blisko trzy- krotnie badanych, ktrzy poziom Natomiast z poziomu badanych jest raczej rwnomierny. Dalsze analizy stylu picia dorastaniem i doro- a takie czynniki, jak stan cy- wilny badanych CX'= 2,80; df=3; p<0,0423) lub posiadanie potomstwa CX'=1,04; df=3; p<0,792) nie z stylami picia. nie ma w tej grupie badanych istotnego statystycznie stylem picia a ak- (praca, nauka, praca + nauka, innex2= lO, I; df=6; p<O, 121). Oznacza to, osoby o sytuacji w podobnej proporcji reprezentowane w stylu, a reprezentacje poszczeglnych stylw picia osb o odmiennej sytuacji takie same,jak w badanej prbie. W tym przypadku prawdo- podobnie nie bez znaczenia specyfika badanej prby: raczej oglnie dobrze przystosowanych ktrych rozwj od dorastania do wczesnej doro- zgodnie z hannonogramem rozwoju typowym dla tego okresu Te wyniki dalszej weryfikacji, szczeglnie w bezrobocia ludzi, nasilania do kwalifikacji w itp., a przyj"te poszczeglnych zmien- nych za precyzyjne. Socjodemograficzna charakterystyka picia Na podstawie uzyskanych rezultatw socjodemogra- dla z stylw picia. Odpowiednie dane zestawiono w tabeli 2. 348 Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej TABELA 2 Socjodemograficzne profile poszczeglnych stylw picia alkoholu* Zmienna Styl M-M Styl M-D Styl D-S Styl D-D Kobieta 76,3% 31,7% 28,3% 15,4% Nec 23,7% 68,3% 71,7% 84,6% razem 100% 100% 100% 100% 64,4% 53,7% 39,1% 30,8% Typ Teeh.+Lie.Zaw 35,6% 46,3% 60,9% 69,2% razem 100% 100% 100% 100% Podstawowe 45,4% 25,7% 30,2% 29,7% Wykszt. ojca 27,3% 45,7% 20,9% 43,2% 27,3% 28,6% 48,9% 27,1% razem 100% 100% 100% 100% 32,8% 68,3% 60,8% 59,0% Wykszt. Pomaturalne 36,2% 22,0% 19,6% 20,5% 31,0% 9,7% 19,6% 20,5% razem 100% 100% 100% 100% * W tabeli dla zmiennej pogrubiono wynik najbardziej reprezentatywny dla danego stylu. W grupie badanych o stabilnie niskiej (por.tab.2; styl M-M) zdecy- kobiety (76,3% wszystkich stabilnie oraz byli uczniowie (64,4% wszystkich stabilnie Blisko osb stabilnie (45,4%) to dzieci ojcw o podstawo- wym Natomiast przez badanych poziomn wy- w tej grupie nie jest tzn. 32,8% badanych z tej grupy legi- tymuje nie (matura)', 36,2% - pomatural- nym (np. licencjat), a 31,0% - W osb, u ktrych zaobserwowano alkoho- lu (styl M-D), (68,3%). Typ w okresie dorasta- nia nie badanych w tej grupie tzn. 53,7% do liceum, a 46,3% do technikum lub liceum zawodowego. Ojcowie blisko badanych (45,7%) pozostali ojcowie podobnie mieli podstawowe (25,7%) i (28,6%). jest' przez badanych w tej grupie: osb, ktre tak istotnie picia co wykszta- (68,3%), a tylko blisko 10% badanych z tej grupy wy- 22,0% legitymuje pomaturalnym. Styl D-S - grupa ta, blisko 1/4 badanych, z 28,3% kobiet i 71,7% tych osb byli uczniowie technikum (60,9%) nad uczniami liceum (39, l %), a poziomem jest uzyska- nie maturalnego (60,8%). osoby po- .1 Trzeba w tej grupie studenci, a nie tylko osoby, ktre
349 Ewa maturalne (19,6%) lub (19,6%). Jest to jedyna grupa badanych, w ktrej ojcowie z (48,9%). Styl D-D - pod struktury socjodemograficznej ta grupa badanych jest pierwszej z grup. Mianowicie, tutaj (84,6%) oraz byli uczniowie do zawo- du (69,2%). Natomiast pod wzgl"dem ojca i bar- dziej podobna jest do grupy osb o gwahownym picia, ktrych osb legitymuje co (59,0%). PODSUMOWANIE Przedstawione wyniki i kobiet osb odmiennym stylem picia jest istotnie statystycznie nicowany, nie To, i kobiety znacznie mniej alkoholu i znajduje potwierdzenie w wielu bada- niach, tych, ktre prby reprezentatywne (np. wyniki rodowego programu badawczego ESPAD). Dla dodajmy, najnowsze badania w okresie ostatniej dekady niejako "go- swoich w piciu alkoholu. jest jednak dwch faktw z przedstawionych analiz. Po pierwsze: jest czynni- kiem nie tylko picia w danym okresie rozwojowym, ale w konsekwencji niejako sprzyja utrwalaniu stylu picia alkoholu w szym okresie kobiet utrzymuje mniej ryzykowny styl pi- cia, natomiast zmienia na ryzykowny styl alkoholu. Druga uwaga ma charakter metodologiczny. Mianowicie, stwierdzona zgod- uzyskanych wynikw z trendami obserwowanymi.w innych badaniach anonimowych, na prbach reprezentacyjnych, itp.) pozwala z zaufa- niem do innych prezentowanych tu rezultatw uzyskanych w specyficznej, katamnestycznej (brak pozytywna selekcja, itp.) prbie badanych. W uzyskanych wynikw pod struktury socjodemograficznej najbardziej od siebie dwa stabilne style konsumpcji alkoholu (styl M-M i styl D-D). Ten rezultat wydaje styl picia alkoholu w dorastaniu nie tylko z ale z pewnymi rodzinnego i szkolno-wychowawczego. Co z analizowanych czynnikw przede wszystkim te z dorasta- nia, niejako dalszych losw badanych (np. wy- z stylem picia. wydaje wynik stylem picia a ojca. W tym wypadku relatywnie niskie rodzicw (u matek wynikw ale nie wymaganej statystycznej) dorasta- ktrzy w szkole (co ich rodzice i na korzystny 350 Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej wychowawczo klimat rodziny), stanowi czynnik ograniczaniu picia i w dorastaniu i w Natomiast wysoki poziom rodzicw sprzy- poradzeniu sobie "w z problemowym piciem z okrcsu dorastania. czynnikw jedynie po- ziom badanych istotnie ze stylem picia. przypusz- zdccydowane picia w tym okresie nym z czynnikw cdukacyjne, ale jest i tak, edukacyjne, np. i/ lub alkoholu. specyficznc dla wczesncj (stan cywilny, praca lub nauka, itd.), w tcj prbie badanych nie z przejawianym stylem picia. to wynikiem ich z zmiennymi, przede wszystkim z a z innymi wzajemnie na siebie i tym sa- mym lepiej sytuacje Ten problem wyma- ga jednak przeprowadzenia dalszych bardziej analiz. WNIOSKI Na podstawie uzyskanych wynikw l) Przejawiany styl picia dorastaniem a si" istotnie z oraz z takimi czynnikami w dora- staniu, jak ojca i typ i we wcze- snej - poziom dotychczas 2) Pod socjodemograficznym najbardziej od siebie dwa sta- bilne stylw picia tzn. osoby o i picia w obu okresach 3) Najbardziej korzystnych, z punktu widzenia zdrowia i rozwoju, zmian (w grani- cach niskiej picia w obu okresach) przedc wszyst- kim u kobiet, znacznej uczniw licew oraz osb, ktrych rodzice (przede wszystkim ojcowie) posiadali podsta- wowe, a ich dzieci w szkole STRESZCZENIE W prowadzonych badaniach katamnestycznych, na podstawie porwnania inten- picia z okresu dorastania (pierwotny pomiar) do picia stwier- dzonej w czasie drugiego pomiaru (dokonanego po 8-9 latach) cztery style picia alkoholu w okresie dorastaniem a i kicrunek zmian w odniesieniu do poziomu Prezen- towane analizy na celu opisanie stylem picia a niektrymi badanych, ktre ich socjode- w dorastaniu i we wczesnej 351 Ewa Przedmiotem analizy dane pozyskane od 185 osb przy pomocy kwestiona- riuszy "Ty i Zdrowie" przeznaczonego dla i "Ty i Zdrowie 2" - dla dych Wyniki analizy tylko niektre badanych zmiennych w istotny sposb ze stylem picia. do nich badanych, typ w dorastaniu, ojca oraz w momencie powtrnego badania. Natomiast takie czynniki jak poziom wykszta- matki, miejsce zamieszkania (w dorastaniu i w stan cywilny lub posiadanie dzieci w podobnych proporcjach w stylu piCta. kluczowe: wczesna dorastanie, styl picia, czynniki socjoderno- graficzne.
l. Addersson T., Magnusson D.: Drinkillg habits and alcohol abuse among young men: a prospective longi/udinol sludl'. J. Stud Alcohol. 1988,49,245-252. 2. Bachman J.G., Wadsworth K.N.: Smoking, drinking, al/d drug llse in yOllllg adulthood. Law- rence Erlbaum Associates, Mahwah New Jersey 1997. 3. Chassin L., DeLucia Ch.: Picie w okresie dojrzewania. W: Picie alkoholu w okre- sach Alkohol a zdrowie nr 25, PARPA, Warszawa 2000,84-100. 4. Forthofer M.S., KessIer R.C.: The timillg the psychiatrie on the probability and timing ot firsl marriages. J. Hea1th Soc. Behav. 1996,37,44-57. 5. A., E.: Kwestionariusz Ty i Zdrowie. IPiN, Warszawa 1991. 6. Hendry L.B., Shucksmilh, J.: Young People:, Leisure and Lifeslyle. London, Routledge, London 1993. 7. Horowitz A.V., White H.R.: Becoming married, depression, and a/colwl problems among yot/ng odulls. J. Hea1th Soc. Behav. 1991,32,221-237. 8. Johstone L.D.: Getting drunk and growing up: Trajectories offrequenl binge drinking du- rillg Ihe Irollsitioll lo yot/llg odullhood. 1. Stud. Alcohol. 1996,57,289-304. 9. Jessor R., Donovan J.E., Costa F.M.: Health BehaviorQuestiollnaire. Colorado Univ. Press., Colorado 1989. 10. Jessof R., Donovan lE., F.: Beyolld Adolescellce: Problem Behavioralld Young Adul! Development. Cambridge Univ. Press. Cambridge 1991. 11. Labovie E.W., Pandina RJ., Johnson Y.: Developmental trajectories of substance abuse: DifJerellces and predicIOl". Int'l J. Behav. Development, 1991, 14,305-328. 12. Leonard K.E., Roberts L.J.: Alkohol w pierwszych latach W: Picie alko- holu w okresach Alkohol a zdrowie nr 25, PARPA, Warszawa 2000, 129-140. 13. Quigley L., MarlaU A.: Picie alkoholu ludzi w wielrn. Powszech- wzorce i konsekwencje. W: Picie alkoholu w okresach Alkohol a zdro- wie nr 25, PARPA, Warszawa 2000, 112-128. 352 Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej 14. Roman P.L., lohnston lA.: Rola odgJywa alkohol przy wchodzeniu na J)lnek pracy i przechodzeniu na W: Picie alkoholu w okresach Alkohol a zdro- wie nr 25, PARPA, Warszawa, 2000, 51-69. 15. l, A.: Alkohol a pokolenie Polakw lat Alkohol a zdrowie nr 23, PARPA, Warszawa 1999,65-182. 16. Stan ford M.: Pathways into the wark [orce: Anlecedents o/ selwol and wark/orce status. l. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 1994,33,1036-1046. 17. E., A.: Palenie i picie a inne zachowania ze zdrowiem i anlynor- malywne w.6-d Nowiny Psychol. 1992, 1,29-36. 18. E.: O piciu alkoholu przez mIodzie:: W: Ostrowska K., Tatarowicz J. (red.): Zanim w szkole bdzic Profilaktyka Warszawa: CMPP-P, MEN, Warszawa 1996,155-167. 19. E.: Kwestionariusz Ty i Zdrowie 2. Warszawa IPiN, Warszawa 1999. 20. E.: Charaktel)lstyka porwnawcza kontaktw z alko/wIem polskiej i skiej. Alkoholizm i Narkomania. 1999, nr 1(34), 65-79. 21. E.: i przekonania z alkoholem z okresu dorastania a in ten- picia alkoholll przez Badania katamneslyczne. Alkoholizm i Narkomania. 2001, 14,289-300. 22. E.: Styl picia alkoholu w okresie od dorastania do wczesnej doroslo.\b: wZOJy zmian picia alkoholu na podstawie badaJi ka/amnes1ycznych, Alkoholizm i Narko- mania, 2002, 15,327-337. 23. Woynarowska B., Mazur l.: Zdrowie szkolnej w Polsce. Zachowania zdrowotne i zdrowie szkolnej w Polsce i w innych krajach. Wydz. Pedagogiczny U.W., War- szawa 2000. 24. Zuckcr R., Boyd G., Howard l (red.): Powstawanie problemw alkoholowych. Biologiczne, i socjologiczne czynniki J)'zyka od alkoholu. PARPA, Warsza- wa 1997,5-17.