UNIVERZITET U ISTONOM SARAJEVU

SAOBRAAJNI FAKULTET DOBOJ

SEMINARSKI RAD
Predmet: Logistika u saobraaju
Tema: Logistika proizvodnje

Mentor:
Doc. Dr Marko Vasiljevi, dipl. ing. saobr.

Student:
io Aldin, 22/11

Doboj, maj 2014.

1. UVOD
U ovom seminarskom radu obraivat emo temu logistika proizvodnje.
U naelu logistika predstavlja nauku o tokovima materijala, informacijama, energije i
novca izmeu onoga koji proizvodi i onoga to troi. Logistika se moe na
najcjeloshodniji nain, definisati kao trino orijentisano, integralno planiranje,
oblikovanje, upravljanje i kontrola svih tokova materijala, energije i novca sa
pripadajuim informacijama i usluga, izmeu jednog preduzea i njegovih dobavljaa
kao i vie preduzea i njihovih komintenata [4].
Logistika takoe predstavlja i dio operacionih istraivanja i obuhvata studiranje
svih problema svladavanja vremena i prostora u procesima proizvodnje,transporta
i
distribucije proizvoda i prateih usluga [5].
Na poetku rada emo se ukratko osvrnuti na sistem logistike preduzea. Samu logistiku
preduzea moemo posmatrati kao jedan sistem koji se sastoji od nekih podsistema.
Ono na emu emo se najvie zadrati u ovom radi jeste proizvodnja i njena organizacija
u podsistemu proizvodna logistika.

2. FUNKCIONALNO DIFERENCIRANJE LOGISTIKOG SISTEMA

2.1. Logistika sa sistemsko teorijskog aspekta
Projektovanje organizacije predstavlja sistemski i dugotrajan proces namjernog i
kontrolisanog razvoja neke proizvodnje, a samim time i saobraaja sa ciljem, da se
unaprijedi efikasnost i efektivnost njegove realizacije, naroito u sistemima koji imaju
sloenu strukturu. [4]
Savremeni proizvodni sistemi sastoje se iz vie podsistema u meusobnoj interakciji koji
se dalje mogu ralanjivati na podsisteme nieg reda i tako dalje do jasno definisanih
granica sistema ili podsistema. Pod terminom sistem treba podrazumjevati hijerarhijski
skup tehniko-tehnolokih elemenata sa meusobnim vezama gdje je njihova povezanost
uslovljena zakonitostima i principima a izraava se odreenim ciljem [4] .
Osnovni elementi svakog sistema su: predmeti rada, sredstva rada i sam rad odnosno
radnici koji se dalje mogu ralanjivati prema razliitim kriterijumima [4] .
2.2. Funkcionalna podjela logistikog sistema
Posmatranje logistikih sistema prema funkcionalnom principu je najkvalitetniji aspekt.
Ovaj pristup, podrazumijeva klasifikaciju prema funkcijama pojedinih logistikih
podsistema, odnosno fazama toka materijala poev od nabavke, preko proizvodnje do
distribucije, to se vidi na slici 1.

Slika 1. Logistika unutar poslovnih funkcija [5]

Prva faza toka materijala obuhvata nabavku materijala (sirovina pomonih materijala,
energenata, trgovake robe i rezervnih dijelova) sa transportom od dobavljaa do ulaska u
prijemno skladite (meuskladite) nekog proizvodnog preduzea. Ova faza se definie
kao logistika nabavke i za nju je karakteristino da se izmeu trita na kome se
realizuje nabavka odnosno obnavljanje zaliha i proizvodnih pogona nalazi ulazno
skladite zaliha sirovina i drugih materijala neophodnih za realizaciju proizvodnje [4].
U drugoj fazi materijali, ulaze u proces proizvodnje, a zatim iz proizvodnje gotovi
proizvodi i poluproizvodi prelaze u distributivno (otpremno) skladite. Dio sistema koji
realizuje drugu fazu tj. kretanje tokova materijala kroz proizvodni sistem definie se kao
proizvodna (industrijska) logistika [4].

Slika 2. Prikaz proizvodne logistike [5].

U treoj fazi nastaje tok gotovih proizvoda ili polufabrikata. Ovaj tok prolazi kroz
distributivno skladite ili sistem satelitskih snabdjevakih skladita koja su po pravilu
rasporeena u odreenim regionima. Logistiki proces koji realizuje treu fazu se
definie kao distributivna logistika ili logistika distribucije. [4].
U etvrtoj fazi robni tok ima suprotan smjer, jer se pre svega radi o toku sekundarnih
sirovina i otpada koji su predmet dalje prerade ili unitavanja. Ovi povratni tokovi
obuhvataju i tokove oteene ili pogreno isporuene robe kao i tzv. povratne
(izmenljive) teretne jedinice kao to su korieni kontejneri, palete i drugi oblici teretnih
jedinica koji su korieni za pakovanje ili formiranje logistikih jedinica. Ovaj dio
logistikog sistema se definie kao logistika otpadnih i povratnih materijalnih resursa [4].
2.3. Pojam proizvodne logistike
Proizvodna logistika obuhvata sve aktivnosti koje su povezane sa snabdjevanjem
proizvodnog procesa (sirovinama, komponentama, pogonskim materijalima i sl.) [4].
Funkcije proizvodne logistike su [4] :
Planiranje, upravljanje i stvaranje usaglaene strukture proizvodnog sistema sa
zahtijevima racionalnog odvijanja tokova materijala;

Kontrolisanje i ispitivanje proizvodnje;

Upotreba i interna dostava materijala u proizvodnji i montai.

3. PLANIRANJE PROIZVODNJE U FABRIKOM POSTROJENJU

3.1. Pojam proizvodnje
Proizvodnja je svrsishodna ljudska delatnost u kojoj se odreeni skup resursa - inputa,
transformie u odreene proizvode autpute koji slue zadovoljenju ljudskih potreba.
Autputi ili proizvodi mogu biti materijalne prirode, a mogu biti i raznovrsne usluge
namenjene odreenoj grupi korisnika. Sama proizvodnja se realizuje kroz brojne
tehnoloke procese. Proces proizvodnje predstavlja jedan dinamiki sistem u kome
postoji kretanje materijala ( materijalni tokovi ) i kretanje informacija ( informacioni
tokovi). [5].
3.2. Planiranje proizvodnje
U svakom planiranju polaznu osnovu predstavljaju podaci. Vrsta podataka zavisi od
zadatka, da li se radi o planiranju novog postrojenja ili racionalizaciji postojeeg [4].
Definisanje proizvodnog pogona je veoma vaan korak u ovom procesu jer od
kvalitativnih (vrste proizvoda) i kvantitativnih (koliina proizvoda) parametara zavisi
itava koncepcija proizvodnog procesa (sistema) [4].
Prilikom planiranja proivodnje bitno je obratiti panju i na potrebe za proizvodnim
sredstvima. Polaznu osnovu za utvrivanje potrebe za proizvodnim sredstvima
predstavlja proizvodni program. Na osnovu proizvodnog programa planiraju se potrebe
za odreenom vrstom i brojem proizvodnih sredstava [4].
Prilikom tog planiranja bitno je obratiti panju na sljedee [4] :
- teinu proizvodnih sredstava radi utvrivanja potrebne nosivosti radnih povrina
(podova);
- dimenzije proizvodnih sredstava radi utvrivanja potrebne povrine i visine
objekta, itd.
Sljedei bitan segment na koji treba obratiti panju prilikom planiranja proizvodnje jeste
utvrivanje potrebne povrine. Prilikom proizvodnje treba obratiti treba obezbijediti
potrebnu povrinu za postavljanje sredstava rada, skladine i saobraajne povrine i
povrine za smjetaj administracije. Samim tim, planiranom povrinom traimo potrebno
tj. adekvatno zemljite za gradnju fabrikog postrojenja.

Za pokretanje proizvodnje bitno je odrediti i oraganizacioni tip proizvodnje tj. raspored

sredstava proizvodnje (maina), kao i ritam proizvodnje.
Pored svih navedenih faktora mora se uzeti u obzir, prilikom planiranja fabrikog
postrojenja, i sljedei faktori: nivo buke, razne emisije gasova, zahtjeve uesnika u
radnom procesu, udaljenost fabrikog postrojenja od vanih saobraajnica, zakonske
procedure i ogranienja i mnoge druge faktore.

4. VRSTE PROIZVODNJE
Vrste proizvodnje su:
pojedinana proizvodnja
masovna proizvodnja
serijska proizvodnja
automatska proizvodnja
just in time proizvodnja
4.1. Pojedinana proizvodnja
Ova vrsta proizvodnje orijentisana je na proizvodnju malih koliina proizvoda, i to po
narudbama. Pojedinana proizvodnja radi, po pravilu, bez zaliha gotovih proizvoda, za
poznatog kupca i ne obnavlja se u narednom periodu. Izrada unikatnog proizvoda
najee traje dugo u fazama, koje se odvijaju po projektnim reenjima. U njoj postoji
visoko prisustvo ivog rada, jer se mnogi poslovi ne mogu mehanizovati ili je
mehanizovanost neisplativa. Maine i oprema za izradu proizvoda su univerzalni,
odnosno ima veoma malo specijalizovanih maina. Pojedinana proizvodnja organizuje
se najee u zanatstvu, kao to je izrada konfekcije po meri, za odreenu osobu, zatim u
proizvodnji specifinih proizvoda kao to su : mostovi, brane ( hidroenergetske,
melioracione, namenjene vodosnabdevanju i sl.), specifini ureaji i aparati [3].
4.2. Masovna proizvodnja
Ovaj tip proizvodnje se karakterie po proizvodnji jednog proizvoda ili slinih proizvoda
u velikim koliinama. Ona je kontinuirana, to zahteva stvaranje uslova za permanentnu
proizvodnju. Masovna proizvodnja zastupljena je u izradi irokog spektra proizvoda, od
papira do automobile [3].
U masovnoj proizvodnji radi se sa specijalizovanim mainama i opremom, odnosno ne
postoje univerzalne maine, jer se proizvodnja odvija po lananom sistemu. Ona radi sa
zalihama (materijala i proizvoda), proizvodi za nepoznatog kupca i oslanja se na
oekivanu tranju, koju treba permanentno istraivati.
Suprotno pojedinanoj, masovna proizvodnja je radno-ekstenzivna delatnost. U njoj
postoji malo prisustvo ivog rada, odnosno najvei deo operacija u proizvodnom procesu

obavljaju maine, odnosno roboti i kompjuteri. Ljudski resurs u masovnoj proizvodnji je

kvalifikovan, bez specijalista, to je i logino jer je proizvodnja automatizovana, pa se
radna snaga preteno koristi u manuelnim i izdvojenim poslovima, kakvi su, na primer,
pakovanje, dotur itd [3].
Masovna proizvodnja sve vie postaje prolost. Tojota sistem je razvijen da zadovolji
trite koje trai veliki broj varijanti sa relativno malim obimom. Masovnu proizvodnju
Japanci drugaije shvataju od Amerikanaca. Oni smatraju da se velika (masovna)
proizvodnja moe ostvariti putem malih serija, pa ak i pojedinanom proizvodnjom,
koja je ekonomski isplativija od proizvodnje u velikim koliinama [3].
4.3. Serijska proizvodnja
Potreba za smanjenjem trokova proizvodnje dovela je do serijske proizvodnje. Serijska
proizvodnja je takav vid proizvodnje koji se svrstava izmeu pojedinane i masovne
proizvodnje. Ovde se proizvodi ne izrauju pojedinano, ni kontinualno, ali ni masovno,
ve u odreenom broju, tj. seriji. Zbog toga, ona delimino nosi karakteristike
pojedinane, a delimino masovne proizvodnje [3].
Maine su univerzalnije u odnosu na one koje se koriste u masovnoj proizvodnji, zbog
ega su iskorienije, to smanjuje trokove proizvodnje. Poseban problem u serijskoj
proizvodnji predstavlja odreivanje veliine proizvodne serije, tempiranje vremena
proizvodnje i potrebnog nivoa zaliha. Svaka serija proizvoda ima svojih karakteristika i
osobenosti, kao to je dizajn, veliina itd. U serijskoj proizvodnji se posebna panja
tehnikog menadmenta se usmerava na tehniku pripremu odreene serije, pripremu
radnih mesta i maina za odreene serije, te pripremu nove serije [3].
4.4. Automatska proizvodnja
Automatska proizvodnja je najvii vid organizacije. Njene karakteristike su sledee [1] :
- proizvodne procese vre roboti i automatizovana postrojenja,
- radna mesta su vezana za izradu i korienje odreenih softvera pomou kojih se
upravlja tehniko-tehnolokim procesima,
- uee ljudske radne snage u ukupnim ulaganjima je svedeno na minimum,
- preteni deo trokova otpada na materijal i amortizaciju sredstva za rad i
- zbog visoke produktivnosti i mogunosti masovne proizvodnje trokovi po
jedinici proizvoda su nii u odnosu na druge vidove proizvodnje.
4.5. Just-in-time proizvodnja [3]
Termin Just-in-time se prevodi kao vremenski dobro planirano, tano u pravo
vreme, proizvodnja bez skladita, proizvodnja bez zaliha (gotovih proizvoda). Svaki
proces treba snabdevati pravim elementima u pravoj koliini i u tano vreme.

Rezultati primene Just-in-time filozofije su veoma izraene. U automobilskoj industriji

mogui su koeficijenti obrta zaliha od 50 do 100, u poredjenju sa onima od 10 do 20 kod
tradicionalnog pristupa. U proizvodnji motocikala, Just-in-time sistem omoguuje
koeficijent obrta zaliha od oko 20, a u poreenju sa onim od 3 do 5 obrtnog koeficijenta
kod tradicionalnog naina proizvonje.
Sistem Just-in-time je vrlo efikasan sistem upravljanja u industriji. Just-in-time
proizvodnja je krajnji cilj nove proizvodnje, a ne sredstvo za postizanje cilja. Proizvodnja
Just-in-time znai da se proizvodi samo ono to se trai od strane trita i to u
najmanjim moguim serijama, sa 0 grekom i u tano predvienom vremenskom roku.
Za ostvarenje proizvodnje Just-in-time odnosno proizvodnje u pravo vrijeme potrebno
je:
- znati ta trite trai (pomou istraivanja trita),
- precizno planiranje proizvodnje i
- usavriti procese proizvodnje (pomou Zero QC, ostalih metoda i tehnika).

5. ORGANIZACIONI TIPOVI PROIZVODNJE

U proizvodnim sistemima veoma su zastupljena sledea tri organizaciona oblika
proizvodnje [4] :
Radioniki;
Grupni;
Protoni .

5.1. Radioniki tip proizvodnje

Glavno obiljeje radionike proizvodnje je prostorno i organizaciono oblikovanje sistema
tj. radnih jedinica (radionica) prema vrsti obrade odnosno homogenim zadacima.
Prednosti radionike proizvodnje su sljedee:
velika elastinost, lako prilagoavanje kako pri promjeni vrste proizvoda tako i
veliine serije;
postavljanje istorodnih maina u pojedinim radoinicama ima izvjesne prednosti:
isto je optereenje poda, jednostavnije je odnoenje metalnih opiljaka
Nedostaci su:
relativno dugi transportni putevi;
dugo vremensko trajanje procesa uz veliko angaovanje proizvodnih kapaciteta;
potreban veliki prostor za formiranje meufaznih skladita pored maina;
8

oteano praenje toka proizvodnje i obrade komada.

Slika 3. Radioniki tip proizvodnje [4]

5.2. Protona proizvodnja

Protonu proizvodnju karakterie princip rasporeivanja maina u skladu sa redoslijedom
operacija propisanim tehnolokim procesom rada. Redoslijed operacija je isti kod svih
predmeta obrade ime je obezbjeena protonost na liniji obrade. Tipino za ovaj
organizacioni oblik je kontinualan transport pri emu je vrijeme operacija vremenski
usaglaeno sa taktom linije. Prostorni razmjetaj maina je obino u pravolinijskom
rasporedu, a moe da bude u obliku slova Y ili krunog oblika [4].

Slika 4. Prostorni raspored maina kod protine proizvodnje [4]

Prednosti protone proizvodnje su [4] :
veoma kratko protono vrijeme sa visokim stepenom iskorienja kapaciteta,
veoma kratki transportni putevi,
niski trokovi prostora,
visoka produktivnost maina i radnika, jednostavno upravljanje i praenje
proizvodnje.
Nedostaci protone proizvodnje:
veliki rizik ukoliko doe do poremeaja na tritu;

uvoenju protone proizvodnje treba pristupiti samo u uslovima kada su

zadovoljeni potrebni tehniki i ekonomski uslovi (2).

5.3. Grupni oblik proizvodnje

Karakteristika ovog oblika je da su na jednom prostoru koncentrisane maine i radna
mjesta razliite vrste i funkcije, koje realizuju niz istih ili razliitih proizvodnih operacija.
U grupi su obino standardne univerzalne maine izmeu kojih nema krutog takta, a
transportna sredstva koja povezuju pojedine maine treba po mogunosti da budu
fleksibilna. U realizaciji glavnog toka materijala obino se primjenjuju valjkasti
transporteri [4].
U odnosu na radioniki tip proizvodnje znatno je manji obim transportnih operacija i
mnogo vea fleksibilnost ne samo u odnosu na radioniki ve i na protoni tip
proizvodnje [4].

Slika 4. Grupni sistem proizvodnje [4]

10

5. ZAKLJUAK
Na osnovu svega to sam istakao u svom radu shavatio sam da je proizvodnja najbitnija
funkcija jednog preduzea jer od nje zavise sve druge aktivnosti tog preduzea. Marks je
proizvodju predstavio kao saradnju izmeu ljudi i prirode, ali posle njega i njegove
teorije proizvodnja se razvijala do te mere da danas ljudi ne mogu iz prirode da stvore
proizvodnju jer su je godinama izrabljivali i zanemarivali tako da danas nedostaju mnoge
sirovine potrebne za proizvodnju mada razvijanjem nauke nalaze se substituti potrebni za
dalji razvoj proizvodnje. Automatski proces proizvodnje ma koliko sluio za poboljanje
industrije i proizvodnje po meni ima manu to iskljuuje radnu snagu i samim tim
poveava nezaposlenost te zemlje. Proces proizvodnje Just in time je po mom miljenju
meavina svih drugih vidova proizvodnje tj. ona ima od svake proizvodnje po neku njenu
karakteristiku (osim proizvodnje bez greke ).

6. LITERATURA
[1] Jovanovi A., Mr Kisi S. i Dr Boi V.; Poslovna ekonomija; Zavod za
udbenike i nastavna sredstva; Beograd; 2004.
[2] Pai, N.; Logistika proizvodnje, Seminarski rad; Saobraajni fakultet;
Doboj;2012.
[3] Stojiljkovi, B.; Proizvodnja, vrste i tipovi proizvodnje, Seminarski rad; Visoka
poslovna kola strukovnih studija; Novi Sad; 2012.
[4] Vasiljevi , M.; Logistika u saobraaju skripta, Seminarski rad; Saobraajni
fakultet; Doboj; 2008.
[5] Internet:
- http://bs.wikipedia.org/wiki/Industrijska_proizvodnja
- http://tagtag.com/menadzment/iii_grupa_pitanja/2_pojam_i_definicija_proizvodnje
- http://www.pakirnistrojeviheling.com/

11

S A D R A J:
1. UVOD.............................................................................................................................2
2. FUNKCIONALNO DIFERENCIRANJE LOGISTIKOG SISTEMA.........................3
2.1. Logistika sa sistemsko teorijskog aspekta................................................................3
2.2. Funkcionalna podjela logistikog sistema................................................................3
2.3. Pojam proizvodne logistike.......................................................................................4
3. PLANIRANJE PROIZVODNJE U FABRIKOM POSTROJENJU............................5
3.1. Pojam proizvodnje....................................................................................................5
3.2. Planiranje proizvodnje..............................................................................................5
4. VRSTE PROIZVODNJE.................................................................................................6
4.1. Pojedinana proizvodnja...........................................................................................6
4.2. Masovna proizvodnja ...............................................................................................6
4.3. Serijska proizvodnja..................................................................................................7
4.4. Automatska proizvodnja...........................................................................................7
5. ORGANIZACIONI TIPOVI PROIZVODNJE...............................................................8
5.1. Radioniki tip proizvodnje........................................................................................8
5.2. Protona proizvodnja................................................................................................9
5.3. Grupni oblik proizvodnje........................................................................................10
5.ZAKLJUAK.................................................................................................................11
6.LITERATURA...............................................................................................................11

12