1.

0 PENGENALAN
Setiap individu mempunyai mempunyai pencapaian akademik yang berbeza walaupun
dalam lingkungan umur yang sama. Perbezaan individu adalah diertikan sebagai
ketidaksamaan dalam aspek perkembangan secara fizikal, mental, emosi dan sosial di
kalangan individu. Mengikut Santhi Suppiah (2!, perbezaan individu dihuraikan sebagai
variasi atau ketidaksamaan individu daripada norma kumpulan, sama ada sifat"sifat kognitif,
emosi, fizikal, moral, tingkah laku, sosial, bakat dan lain"lain aspek yang mungkin terdapat
dalam kalangan individu dalam sesuatu kumpulan.
Menurut Research Center on Academic Success#CRIRES$ (2%!, pencapaian
akademik didefinisikan sebagai pencapaian pada tahap tertentu yang diperoleh oleh individu
dalam pelbagai bidang ilmu pengetahuan serta kemahiran.&ahap tersebut telah ditetapkan
berdasarkan umur, proses pembela'aran yang telah dilalui serta kemampuan individu
berkenaan dalam aspek pendidikan, kelayakan dan sosialisasi.
(i Malaysia, Secara amnya pencapaian akademik adalah penentu kepada taraf
pencapaian individu dalam sesuatu peperiksaan rasmi yang diambil dan peperiksaan awam
dibawah )ementerian Pela'aran. Menurut *bdul +alil (,--.!, pencapaian adalah sebagai
penyelesaian dan kecekapan yang diperolehi dalam sesuatu kemahiran, pengetahuan atau
kema'uan yang diperolehi secara semula'adi yang tidak terlalu bergantung kepada kecerdasan
akal fikiran.
/erdasarkan pernyataan diatas, saya telah men'alankan ka'ian ke atas dua orang
murid daripada Sekolah kebangsaan Pendang.Seorang murid berpencapaian akademik yang
baik iaitu 0urin *uni /inti Mohamad 1ozi dan seorang lagi yang berpencapaian akademik
yang lemah iaitu Mohd 2aris /in Mohd 1e'ab. Maklumat"maklumat peribadi kedua"dua
murid tersebut ditun'ukkan dalam 'adual dibawah.
*spek perbandingan 0urin *uni /inti Mohamad 1ozi Mohd 2aris /in Mohd 1e'ab
3mur , tahun , tahun
)elas 4 /estari 4 Ma'u
+antina Perempuan 5elaki
Pencapaian
Pengawas sekolah &idak memegang apa"apa
'awatan di sekolah
1
Murid terbaik dalam
peperiksaan pertengahan tahun
6akil sekolah dalam
pertandingan coral speaking dan
bahas ala parlimen
)ehadiran ke sekolah tiada
masalah dan ker'a rumah yang
diberikan guru dapat disiapkan.
Mendapat tempat tercorot
semasa peperiksaan
pertengahan tahun
&idak melibatkan diri
secara aktif dalam
sebarang aktiviti sekolah
)erap ponteng sekolah
dan tidak menyiapkan
ker'a rumah yang
diberikan guru
5atar belakang
keluarga
*nak pertama daripada tiga
orang adik beradik
/apa beker'a sebagai kontraktor
manakala ibu beker'a sebagai
guru
Status ekonomi keluarga adalah
stabil
*nak bongsu daripada tiga
orang adik beradik
/apa beker'a sebagai
pemandu lori manakala
ibu merupakan suri
rumah.7bu bapa telah
bercerai dan masing"
masing telah berkahwin
lain. (i'aga oleh datuk dan
nenek.
)eluarga berpendapatan
rendah
+adual tersebut menun'ukkan perbandingan yang sangat ketara dan 'elas di antara dua
orang murid yang dinyatakan. 0urin *uni /inti Mohamad 1ozi merupakan seorang murid
yang baik dan men'adi role model kepada murid"murid yang lain manakala Mohamad 2aris
/in Mohd 1e'ab pula merupakan individu yang sangat nakal dan sentiasa dipinggirkan oleh
guru"guru dan murid"murid yang lain. Mengapa terdapat perbezaan yang begitu ketara dalam
kalangan murid ini sedangkan umur kedua"dua murid ini adalah sama8 Sebenarnya, terdapat
pelbagai faktor yang telah mempengaruhi aspek pencapaian akademik kedua"dua murid ini.
2.0 FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PENCAPAIAN AKADEMIK
2
Setelah analisis dibuat daripada maklumat"maklumat yang diperolehi oleh kedua
dua orang murid tersebut, beberapa faktor yang mempengaruhi pencapaian akademik mereka
telah dikenalpasti, iaitu 9
2.1 Faktor Genetik atau Baka
)a'ian ahli"ahli psikologi :alton (,;<%!, :oddard (,;-!, 0ewamn (,-=.! dan
Sheldon (,-<2! telah membuktikan bahawa setiap individu mempunyai kecerdasan dan
kebolehan intelek yang berbeza dengan rakan sebayanya. Perbezaan kecerdasan di antara
individu boleh diperhatikan daripada prestasi pela'ar dalam sesuatu kelas. )a'ian ahli"ahli
psikologi sering mengaitkan perbezaan kecerdasan individu dengan kecerdasan ibu bapa
mereka. /iasanya, ibu bapa yang cerdas pintar akan melahirkan anak yang 'uga cerdas pintar.
Meru'uk kepada ka'ian yang dibuat, ibu bapa 0urin *uni adalah daripada golongan yang
berilmu pendidikan berdasarkan peker'aan kedua"dua ibu bapanya, manakala bagi ibu bapa
Mohamad 2aris tahap pendidikan mereka adalah rendah./erdasarkan perbualan dengan 0urin
*uni, dia menyatakan bahawa sekiranya menghadapi masalah dalam pembela'aran, dia
boleh meru'uk kepada ibu bapanya di rumah. 7bu bapa murid tersebut 'uga mementingkan
ker'a rumah yang diberikan guru, mereka akan menyemak ker'a rumah anaknya setiap hari.
Manakala bagi Mohd 2aris dia tidak boleh meru'uk kepada ibu bapanya kerana tidak tinggal
bersama. 7bu dan bapa Mohd 2aris telah bercerai dan dia tinggal bersama nenek sebelah
ibunya yang membuka gerai makanan. 7ni menyebabkan semua tugasan yang diberikan
kepada Mohd 2aris tidak disiapkan kerana tiada pemantauan daripada pen'aganya.
2.2 Faktor Jantina
2aktor lain yang turut mempengaruhi pencapaian akademik murid ialah faktor 'antina.
/iasanya murid lelaki lebih nakal dan susah untuk didisiplinkan, sementara murid perempuan
lebih ra'in, berdisiplin dan lebih ber'aya dalam pela'aran. Menurut (r. >alizan Mohd +elas
(2,!, dalam ka'iannya tentang gaya pembela'aran, beliau menyatakan bahawa pela'ar
perempuan mengamalkan gaya pembela'aran yang lebih concrete sequential dalam proses
pembela'aran berbanding pela'ar lelaki. Pela'ar perempuan dikatakan lebih bersedia dari segi
persediaan untuk menghadiri kelas, mengambil nota pela'aran, menumpukan perhatian dan
cuba memahami apa yang dipela'ari dalam kelas berbanding pela'ar lelaki. Persediaan ini
membuatkan mereka lebih mudah memahami pela'aran dan membantu meningkatkan
pencapaian akademik mereka berbanding pela'ar lelaki./erdasarkan pemerhatian yang dibuat
3
kepada kedua"dua orang murid yang dika'i, terbukti faktor 'antina mempengaruhi pencapaian
akademik mereka. Personaliti 0urin *uni yang ra'in, berdisiplin, lemah"lembut dan senang
didekati men'adikan dia seorang yang ber'aya berbanding Mohd 2aris yang nakal dan tidak
berdisiplin. Mengikut ka'ian ?hodorow (,-.4! dan :illian (,-;2! dalam /anks @ &hompson
(,--%! mereka mengaitkan faktor 'antina merupakan sebab mengapa pela'ar lelaki lebih
banyak terlibat dalam salah laku atau masalah disiplin di sekolah, terutamanya di sekolah
yang ramai wanita.
2.3 Faktor Persekitaran
2aktor persekitaran yang mempengaruhi pembentukan dan perkembangan
personaliti seseorang merangkumi keluarga, sekolah, rakan sebaya, masyarakat dan
pengalamannya. Sesungguhnya pembentukan dan perkembangan personaliti seseorang
bermula dalam keluarga. )eadaan rumah yang harmonis dan hubungan ibu bapa dengan
anak"anak mereka erat dan mesra akan menggalakkan personaliti yang positif. Sebaliknya
suasana rumah yang kucar"kacir atau retak akan menggalakkan perkembangan personaliti
yang negatif. /agi Mohd 2aris, perceraian yang berlaku dalam keluarga memang
mempengaruhi tingkah laku dan mengubah personalitinya. 7ni terbukti sebelum berlaku
perpisahan antara ibu bapanya, dia seorang murid yang ra'in berusaha walaupun prestasi
akademiknya lemah. Setelah ibu bapanya berpisah dia seringkali ponteng sekolah dan tidak
minat untuk bela'ar. (ia mungkin merasa tertekan dan terabai dengan situasi tersebut
tambahan pula datuk dan neneknya sibuk berniaga gerai makan. /agi 0urin *uni pula
persekitaran yang sentiasa didampingi oleh kedua ibu bapanya dan rakan"rakan yang baik
mungkin mempengaruhi tingkah laku dia yang sentiasa mempamerkan sikap yang positif dan
aktif.
2.4 Faktor Rakan Sebaya
Pengaruh rakan sebaya 'uga amat penting dalam mendapat pencapaian yang baik.
Pada kebiasaanya murid yang cerdik akan berkawan dan memilih rakannya yang cerdik 'uga.
7ni membolehkan mereka dapat bersaing sesama mereka. Murid ini 'uga mempunyai
semangat untuk bela'ar bersama kerana bela'ar secara berkumpulan adalah yang paling
berkesan. 1akan sebaya mempengaruhi individu itu se'ak dia mula bersosial di luar rumah
4
selain dari adik"beradiknya. Menurut /erk (,-;-! rakan sebaya adalah mereka yang sama
umur kronologi atau hampir sama umur dengan murid tersebut. Melalui rakan sebaya ,
individu itu memperoleh kemahiran untuk menyesuaikan diri di dalam masyarakat. 7ndividu
bela'ar menghormati hak individu lain,beker'asama, mempela'ari peranannya,
bertanggung'awab ke atas tugas yang diberikannya, mematuhi peraturan kumpulan di dalam
usaha mewu'udkan keharmonian di dalam kumpulan. Menurut teori pembela'aran sosial yang
diasaskan oleh *lbert bandura (,-;<,,-..,,--;,2! ia menyatakan bahawa faktor"faktor
sosial , kognitif dan tingkah laku memainkan peranan penting dalam pembela'aran. Secara
khusus, teori ini mengatakan bahawa kebanyakan kelakuan manusia dipela'ari melalui
pemerhatian terhadap permodelan. Melalui proses memerhati orang lain , seseorang individu
membentuk satu idea bagaimana kelakuan dilaksanakan dan apakah kesannya. Manakala
bagi murid yang lemah pula, rakan sebaya yang biasa dipilih oleh mereka adalah yang setaraf
dengan mereka 'uga. &idak bermotivasi dan tidak mempunyai matlamat hidup. *kibat tidak
mendapat kasih sayang yang sepenuhnya dari keluarga, murid"murid menganggap kawan
mereka adalah yang terbaik. )ebanyakkan orang ter'erumus kepada perkara"perkara yang
tidak baik adalah disebabkan pengaruh rakan sebaya. Pemantauan ibubapa sangat penting
bagi memastikan anak mereka tidak terlibat dalam masalah disiplin di sekolah terutamanya
seperti ponteng sekolah, merokok dan membuli rakan yang lain. Aasil ka'ian yang di'alankan
mendapati rakan"rakan 0urin *uni adalah terdiri daripada murid yang baik, ra'in dan tidak
bermasalah di sekolah berbanding Mohd 2aris yang dikelilingi oleh rakan"rakan yang nakal
dan tidak mahu bela'ar. )eadaan ini mempengaruhi gaya bela'ar kedua"dua murid tersebut
kerana kanak"kanak yang bergaul dengan rakan sebaya yang ra'in bela'ar akan mendorong
peningkatan perkembangan intelek dan potensinya ke tahap optimum.
3.0 LANGKAH-LANGKAH YANG BOLEH DIAMBIL OLEH GURU
Seperti yang telah dinyatakan, faktor"faktor diatas mempengaruhi perkembangan
manusia dalam melahirkan murid yang berbeza dari segi 'asmani, intelek, emosi dan sosial.
7ni bermakna, setiap murid di dalam bilik dar'ah adalah unik dan berbeza diantara satu sama
lain. Bleh itu, sebagai guru kita haruslah bela'ar memahami perbezaan ini di kalangan murid
kita dan memberi perhatian serta peka tentang hal ini semasa proses penga'aran dan
pembela'aran di dalam bilik dar'ah. *ntara langkah"langkah yang boleh diambil oleh guru
untuk mengatasi masalah pencapaian akademik yang disebabkan oleh perbezaan individu
ialah 9
5
3.1 Pendidikan Pemulihan Dan Pengayaan
:uru harus menggunakan strategi dan pendekatan yang sesuai . (i dalam /uku
Panduan *m )/S1, guru )/S1 dikehendaki merancang aktiviti penga'aran dan
pembela'aran berdasarkan kepada kebolehan dan perbezaan murid. Bleh itu kaedah
kumpulan adalah kaedah yang sesuai dimana murid"murid dibahagikan kepada tiga kumpulan
iaitu kumpulan cerdas, kumpulan sederhana dan kumpulan lambat. /agi kumpulan lambat
mereka haruslah diberi pendidikan pemulihan selain daripada aktiviti penga'aran dan
pembela'aran secara kelas. Murid"murid daripada kumpulan cerdas dan sederhana pula boleh
men'alani aktiviti pengayaan semasa kumpulan lambat men'alani aktiviti pemulihan kerana
kumpulan tersebut biasanya boleh menguasai kemahiran asas yang dia'ar guru dengan
mudah. Selepas murid"murid kumpulan lambat men'alani aktiviti pemulihan mereka akan
dinilai semula. /agi murid"murid yang telah ber'aya daam program pemulihan itu, mereka
akan diberikan program pengayaan atau terus bela'ar kemahiran baru seperti dengan
kumpulan sederhana dan cerdas. /agi murid"murid yang belum menguasai kemahiran itu,
mereka akan ditempatkan dalam satu kelas khas dan diberikan satu program pemulihan
khusus yang disediakan oleh seorang guru pemulihan.
3.2 em!elbagaikan Bahan Bantu enga"ar
&ugas utama seorang guru di dalam bilik dar'ah ialah menyampaikan ilmu
pengetahuan berdasarkan sukatan pela'aran serta mendidik pela'ar"pela'ar supaya men'adi
insan yang bermoral tinggi. 3ntuk mencapai ob'ektif ini, guru sebagai penga'ar hendaklah
merancang aktiviti dan menyediakan bahan bantu menga'ar yang sesuai untuk meningkatkan
keberkesanan dalam proses penga'aran dan pembela'aran. Menurut /rown +.6. (,-;=!,
bahan bantu menga'ar ialah segala kelengkapan yang digunakan oleh guru dan murid untuk
membantunya dalam menyampaikan penga'aran di dalam bilik dar'ah. /ahan bantu menga'ar
bukan hanya terhad kepada buku teks, papan tulis, kapur dan gambar"gambar saha'a, tetapi ia
merangkumi segala benda yang digunakan dalam penga'aran dan pembela'aran yang
melibatkan semua pancaindera, merangkumi apa saha'a yang dapat dialami oleh para pela'ar.
/ahan bantu menga'ar yang digunakan oleh guru sekurang"kurangnya boleh dibahagikan
kepada tiga kategori yang terdiri daripada pelbagai 'enis, iaitu bahan bantu menga'ar bukan
elektronik, bahan bantu menga'ar elektronik, bahan bercorak pengalaman dan bahan sebenar.
Bmardin *shaari (,--.!, berpendapat sebagai pendidik, guru harus dapat membuat penilaian
6
mengenai bahan bantu menga'ar yang dipilih untuk digunakan dalam sesuatu proses
penga'aran dan pembela'aran. Penggunaan bahan bantu menga'ar adalah sebagai alat
pemudah untuk membantu dalam penyampaian penga'aran guru, bertu'uan mencapai ob'ektif
penga'aran yang telah dirancang oleh guru dan murid"murid lebih memahami penga'aran
guru seterusnya dapat menerima pembela'aran dengan cepat. /ahan bantu menga'ar ini 'uga
dapat mengelakkan proses penga'aran dan pembela'aran dalam kelas lebih men'urus kepada
keadaan yang diselubungi kebosanan di kalangan murid"murid, kerana murid"murid hanya
lebih menumpukan perhatian terhadap penga'aran satu hala oleh guru. Sebaliknya dengan
adanya bahan bantu menga'ar, proses penga'aran dan pembela'aran dapat CdiselamatkanD dari
masalah disiplin di dalam kelas. Selain itu, ia 'uga dapat mencungkil kreativiti guru untuk
men'adikan proses penga'aran dan pembela'aran di dalam kelas lebih mencabar. Menurut
0oor (in Maulud (,---!, guru sepatutnya menyampaikan penga'aran sebaik mungkin
dengan membuat persediaan awal dari segi perancangan kaedah penyampaian, penga'aran
dan penggunaan bahan bantu menga'ar yang mencukupi. Bleh yang demikian adalah 'elas
bahawa, bahan bantu menga'ar adalah faktor terpenting dalam menentukan ke'ayaan program
pembela'aran, menimbulkan rangsangan keinginan pela'ar"pela'ar untuk mengetahui sesuatu
dan untuk men'adikan pembela'aran baik dan lebih menarik.
3.3 Pemberian Gan"aran# $nsenti% dan Peneguhan &ntuk 'ingkatkan oti(asi
urid
*hli"ahli mazhab behavoris berpendapat pembela'aran adalah berkaitan dengan
perubahan tingkah laku. Aasil ka'ian yang telah di'alankan oleh mereka menun'ukkan
perubahan tingkah laku dapat dikekalkan dengan menggunakan motivasi yang sesuai.
&horndike (,-,,! merumuskan bahawa gan'aran dapat menggalakkan haiwan dan manusia
melakukan sesuatu gerak balas, manakala denda akan menghalang manusia daripada
melakukannya. Sebagai seorang guru kita haruslah meningkatkan kesediaan bela'ar murid
dengan menggunakan motivasi yang sesuai. *ntaranya ialah melalui pemberian gan'aran atau
peneguhan positif dan peneguhan negatif. Semasa proses penga'aran dan pembela'aran
berlaku , guru haruslah memberi peneguhan positif kepada tingkah laku yang disukai atau
diterima oleh semua guru dan ibubapa. :uru 'uga perlu memberikan peneguhan negatif untuk
mengelakkan tingkah laku yang tidak disukai. ?ontohnya, guru yang hendak mengelakkan
pela'ar bising semasa di dalam kelas akan mengatakan E murid yang bising akan keluar rehat
lambat F . Murid akan faham dan diam untuk mengelakkan diri mereka daripada keluar rehat
7
lambat. /egitu 'uga dengan peneguhan positif , contohnya E murid yang dapat men'awab
semua soalan latihan dengan betul akan diberikan hadiahF. 7ni bermakna murid akan cuba
sedaya upaya membuat ker'a sekolah mereka dengan cermat bagi mendapatkan sesuatu yang
disukainya. Sekiranya motivasi pela'ar untuk bela'ar ber'aya dipupuk maka proses penga'aran
dan pembela'aran akan berlangsung dengan mudah. Setiap murid tidak boleh dipaksa untuk
bela'ar kerana paksaan ini tidak akan menghasilkan keberkesanan dalam pembela'arannya.
3.4 em!elbagaikan Strategi Penga"aran Dan Pembela"aran
&ugas utama seorang penga'ar atau guru adalah untuk memudahkan pembela'aran
para pela'ar. 3ntuk memenuhi tugas ini, penga'ar atau guru bukan saha'a harus dapat
menyediakan suasana pembela'aran yang menarik dan harmonis, tetapi mereka 'uga
menciptakan penga'aran yang berkesan. 7ni bermakna guru perlu mewu'udkan suasana
pembela'aran yang dapat meransangkan minat pela'ar di samping sentiasa memikirkan
keba'ikan dan keperluan pela'ar. (alam sesi pembela'aran, guru kerap berhadapan dengan
pela'ar yang berbeza dari segi kebolehan mereka. Aal ini memerlukan kepakaran guru dalam
menentukan strategi penga'aran dan pembela'aran. 7ni bermakna, guru boleh menentukan
pendekatan, memilih kaedah dan menetapkan teknik"teknik tertentu yang sesuai dengan
perkembangan dan kebolehan pela'ar. Strategi yang dipilih itu, selain berpotensi
memeransangkan pela'ar bela'ar secara aktif, ia 'uga harus mampu membantu menganalisis
konsep atau idea dan berupaya menarik hati pela'ar serta dapat menghasilkan pembela'aran
yang bermakna. Perlunya guru menarik perhatian pela'ar dalam sesuatu penga'aran, aktiviti"
aktiviti yang dipilih hendaklah yang menarik dan mempunyai potensi yang tinggi untuk
membolehkan isi pela'aran dan konsep"konsep yang diter'emahkan secara 'elas. *ktiviti
harus boleh mempengaruhi intelek, emosi dan minat pela'ar secara berkesan. (alam
merancang aktiviti menga'ar yang berkesan dan bermakna kepada para pela'ar, guru haruslah
memikirkan terlebih dahulu tentang kaedah dan teknik yang akan digunakan. Pemilihan
strategi secara bi'aksana mampu men'amin kelicinan serta keberkesanan dalam penga'aran
dan pembela'aran. &erdapat pelbagai aktiviti yang boleh di'alankan guru seperti mengadakan
kuiz, lakonan, simulasi, kaedah penyoalan, pro'ek, lawatan dan sebagainya. Slavin (,--4!
menyatakan sebagaimana pelajar-pelajar mempunyai personaliti yang berbeza-beza
mere!a juga mempunyai pelbagai cara belajar". /erdasarkan pernyataan tersebut,
penggunaan kaedah dan teknik yang pelbagai akan men'adikan sesuatu penga'aran itu
8
menarik dan akan memberi ruang untuk membolehkan pela'ar terlibat secara aktif sepan'ang
sesi penga'aran tanpa merasa 'emu dan bosan.
3.0 KESIMPULAN
Aasrat negara ialah untuk memberi pendidikan yang secukupnya kepada setiap
individu. Sekolah mempunyai peranan penting untuk melahirkan individu yang cemerlang ke
arah membentuk negara yang cemerlang (6an >ahid ,--4!. 6alaupun begitu terdapat
sekumpulan pela'ar di sekolah yang kurang berupaya untuk mencapai kecemerlangan
akademik. )umpulan pela'ar ini sentiasa mendapat markah rendah dan gagal dalam
peperiksaan (Mohd. Said ,--4!. )egagalan seumpama ini melahirkan perasaan hampa di
kalangan guru. Pihak sekolah pula menganggap ini sebagai satu pembaziran masa dan tenaga
(Pierce ,--4!. Pela'ar pencapaian akademik lemah biasanya diberi label oleh para guru
sebagai lemah, pemalas dan membiarkan mereka berada dalam keadaan begitu tanpa
sebarang pemulihan akademik. +usteru itu, pela'ar berpencapaian akademik lemah perlu
diberi tumpuan dalam perkembangan intelek mereka. (alam situasi yang sebenar, pela'ar
berpencapaian akademik lemah merupakan golongan manusia yang mempunyai aspirasi yang
tinggi seperti pela'ar"pela'ar lain. Pela'ar berpencapaian akademik lemah yang gagal di
sekolah boleh men'adi satu kehilangan besar kepada negara dari perspektif sumber
manusia dan potensi pengeluaran negara. Menurut Syarifah *lawiyah (,-;.!, guru harus
mengambil kira pembawaan perangai muridnya, khususnya berhubung dengan gerakbalas
murid yang dia'arnya dan penggunaan bahan penga'aran. Bleh itu, guru haruslah memainkan
peranan yang penting dalam mengatasi masalah pembela'aran pela'ar dan peka kepada
perbezaan mereka dengan mempelbagaikan strategi dalam penga'aran dan pembela'aran.
)2*14 !atah !erkataan+
9
RUJUKAN
#icara A!ademia$ %urang a!ademi!. (2;!. #Bnline$. *vailable9
http9GGpmr.penerangan.gov.myGindeH.phpGpendidikanG%2.,"bicara"akademia"'urang"
akademik.html. #2,=, (ecember =$
)hadi'ah 1ohani Mohamad Iunus, Mahani 1azali, 1amlah +antan. (2,=!. &#E'()*+
,si!ologi ,endidi!an (=
rd
ed.!. Selangor9 Bpen 3niversity Malaysia (B3M!.
Mohd *ris Bthman. (2.!. -eber!esanan !aedah pengajaran berbantu!an !omputer
di!alangan pelajar pencapaian a!ademi! rendah bagi matapelajaran geogra.i ting!tan / di
0egeri Sembilan. #Bnline$. *vailable9
http9GGeprints.usm.myG-;.G,G)J/J1)JS*0*0K)*J(*AKPJ0:*+*1*0K/J1/*0&
3)*0K)BMP3&J1.pdf . #2,=, (ecember =$
Mok Soon Sang. (2;!. ,edagogi untu! ,engajaran dan ,embelajaran (2
nd
ed.!. Selangor9
Penerbitan Multimedia Sdn. /hd.
Mok Soon Sang. (2;!. ,si!ologi pendidi!an untu! ,engajaran dan ,embelajaran.
Selangor9 Penerbitan Multimedia Sdn. /hd.
10
Muhammad )hairi. (2;!. ,engurusan p,engajaran dan ,embelajaran. #Bnline$.
*vailable9 http9GGwww.freewebs.comGptk2Gptkkhusus2.html. #2,=, (ecember 2$
Sharifah Maimunah Syed >in. (2,!. Apli!asi teori !edcerdasan pelbagai dalam
pengajaran dan ,embelajaran. )uala 5umpur9 Pusat Perkembangan )urikulum,
)ementerian Pendidikan Malaysia.
1eori pembelajaran dan pengajaran - 2i!ipedia #ahasa 3elayu ensi!lopedia bebas. (2,2!.
#Bnline$. *vailable9 http9GGms.wikipedia.orgGwikiG&eoriKpembela'aranKdanKpenga'aran,
#2,=, (ecember =$
11