Het Olieverfboek

Het complete handboek voor kunstenaars

Het Olieverfboek
Samengesteld door
David Pyle en
Emma Pearce
www.winsornewton.com
Het Olieverfboek
Het complete handboek voor kunstenaars
WINSOR & NEWTON, GRIFFIN, WINTON, ARTISAN, OILBAR, WINSOR, GALERIA, CIRRUS,
SCEPTRE GOLD, UNIVERSITY, MONARCH, ARTGUARD, ARTGEL, LIQUIN, SANSODOR en het
GRIFFIN beeldmerk zijn handelsmerken van
ColArt Fine Art & Graphics Limited.
Uitgegeven door Winsor & Newton
Whitefriars Avenue, Wealdstone, Harrow, Middlesex HA3 5RH
Engeland
ColArt Fine Art & Graphics Limited 2002
I N H O U D
Verfspecialisten sinds mensenheugenis
De grondbeginselen van olieverf
Wat is olieverf? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Geschiedenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Ingredinten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Iets over droging
en de stabiele verflaag . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Andere van olieverf afgeleide technieken . . . . . . .13
Alkydverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Duurzaamheid en stabiliteit van alkydverf . . . .14
Waterafdunbare olieverf . . . . . . . . . . . . . . . . .15
Olieverf in staafvorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Studiekwaliteit versus kunstenaarskwaliteit . . . . .16
Iets over pigmentgehalte . . . . . . . . . . . . . . . .17
Enkelvoudige pigmenten . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Hue substituutkleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
Transparantie versus opaciteit . . . . . . . . . . . .19
Serienummers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Gezondheid & veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
EU wet- en regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Gezondheidsetikettering voor de VS . . . . . . . .22
Gevaarlijke stoffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Hygine en veiligheid in het atelier . . . . . . . . .24
Op stap met olieverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
Etikettering van alle Winsor & Newton
olieverven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Gemeenschappelijke kenmerken van alle
Winsor & Newton olieverven . . . . . . . . . . . . . . .28
Olieverfproducten
Artists olieverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
Winton olieverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf . . . . . . . . . . .35
In combinatie met traditionele olieverf . . . . . .36
Artists Oilbar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Artisan waterafdunbare olieverf . . . . . . . . . . . . .39
In combinatie met traditionele olieverf . . . . . .41
Waterafdunbare mediums . . . . . . . . . . . . . . . .41
Water als oplosmiddel . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
Geschikte vernissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Synthetische of natuurharen penselen . . . . . . .42
Een schoon atelier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Technische Informatie kleur
Onvervreemdbare pigmenteigenschappen . . . .43
Lichtechtheid/duurzaamheid . . . . . . . . . . . . . .43
Bijdrage aan een evenwichtig spectrum . . . . .43
De functie van pigmenten . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
Organisch versus anorganisch . . . . . . . . . . . .44
Werken met organische en
anorganische kleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Witten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
Zwarten en grijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Aardkleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Roden en oranjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Gelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54
Groenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Blauwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Violetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
Andere pigmenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Permanent kleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Winsor kleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Lichtechtheid/duurzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . .59
Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Gradaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
ASTM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Het effect van schildertechnieken
op duurzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Bindmiddelselectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
Functies van bindmiddelen . . . . . . . . . . . . . . .61
Lijnolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Saffloerolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Alkydhars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Waterafdunbare olie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Andere additieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
Wrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Oplosmiddelen, olin, mediums & vernissen
Oplosmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
English Distilled Turpentine . . . . . . . . . . . . . .65
Artists White Spirit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Sansodor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Drogende olin en half-drogende olin . . . . . . . .66
Koud geperste lijnolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Geraffineerde lijnolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Standolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Gebleekte lijnolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Ingedikte lijnolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Drogende lijnolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Drogende papaverolie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Mediums . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Liquin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Wingel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Oleopasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Artists schildermedium . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Mediums voor Artisan waterafdunbare
olieverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
Artisan waterafdunbare lijnolie . . . . . . . . . . . .68
Artisan waterafdunbare standolie . . . . . . . . . .68
Artisan waterafdunbaar sneldrogend medium .68
Artisan waterafdunbaar schildermedium . . . . .68
Artisan waterafdunbaar impastomedium . . . . .69
Vernissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Retouchevernis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Slotvernissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Bepalen of uw schilderij klaar is . . . . . . . . . . .70
Vernis aanbrengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Dammarvernis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Artists glanzende vernis & schilderijvernis . . .70
Conserv-Art glanzende vernis & matte vernis .70
Wasvernis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70
Vernis in spuitbussen (aerosols) . . . . . . . . . . .70
Penselen
Echt varkensharen penselen . . . . . . . . . . . . . . . .71
Artists Hog penselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
Winton Fine Hog penselen . . . . . . . . . . . . . . .72
Zachte natuurharen penselen . . . . . . . . . . . . . . .72
Cirrus penselen met lange steel . . . . . . . . . . .72
Synthetische penselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Artisan penselen voor waterafdunbare olieverf 73
Meer over penselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Vormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Lange of korte steel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Onderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Toepassingen, technieken & tips
Ondergronden prepareren . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Soorten schildergrond . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Dragers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Hout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Vezelboard (MDF) & masoniet (hardboard) . . .76
Papier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Doek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Canvasboard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
Schilderregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Vet over mager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Dik over dun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Droogsnelheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Onderschilderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Technieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Kleuren mengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Nat in nat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Glaceren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Impasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Sgraffito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Droge penseel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Verzadigen met olie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Muurschilderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Monotype . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Aanbevolen mengpaletten . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Drie primaire kleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Zeskleurensystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Toepassingsoverzichten
Oplos- & schoonmaakmiddelen . . . . . . . . . . . . .82
Drogende olin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
Mediums . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
Vernissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Aerosols (spuitbussen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
Gronderingen & onderschilderingen . . . . . . . . . .87
Samenstelling
Artists olieverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
Artists Oilbar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
Griffin alkydverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
Artisan waterafdunbare olieverf . . . . . . . . . . . . .91
Winton olieverf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Legenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
I N H O U D
VERFSPECIALISTEN SINDS MENSENHEUGENIS
Sinds 1832 houden wij ons bezig met het fabriceren van de
beste verf die voor geld te koop is.
Begin negentiende eeuw liet de betrouwbaarheid van
kunstschildersverven - als daar al sprake van was - nog veel
te wensen over. En toen was daar Winsor & Newton.
Het bedrijf werd opgericht in een winkeltje aan de Rathbone
Place 38 in Londen. Henry Newton was kunstschilder en had
een grote liefde voor zijn vak, terwijl William Winsor een
buitengewoon grote wetenschappelijke kennis inbracht; kennis
die tot dan toe ontbrak in de branche van fabrikanten van
kunstschildersverf. De toewijding waarmee zij een huwelijk
tot stand brachten tussen superieure chemie en kunstzinnige
ervaring blijft een mijlpaal in de geschiedenis van
Winsor & Newton.
3
William Winsor Henry Newton
7
Tegenwoordig beschikt Winsor & Newton over meer expertise op het gebied
van kunstschildersmaterialen dan enige andere fabrikant. Veel van onze
medewerkers zijn aangenomen vanwege zowel hun ervaring als kunstenaar als
hun superieure technische deskundigheid. Daarmee groeide het bescheiden
partnerschap van bijna twee eeuwen geleden uit tot een hecht fundament
voor s werelds grootste reputatie in kunstschildersmaterialen.
Het vervaardigen van kunstschildersverf vereist grote vaardigheid. Het behelst
heel wat meer dan simpelweg een kleurtje maken door pigment en lijnolie flink
door elkaar te roeren. Wie hoogwaardige verf wil produceren moet heel veel
weten van alle verschillende pigmenten en drogende olin en de manier waarop
een bijna oneindig aantal variabelen inwerkt op het eindproduct. Elk pigment
absorbeert olie op een andere manier. Dus elk pigment moet zorgvuldig en
volgens een individueel afgestemd proces tot verf worden gewreven opdat de
kunstenaar kan beschikken over verf met een optimale kleurkracht, die zich in
de tube als een stabiele suspensie gedraagt en uiteindelijk de duurzaamst
mogelijke verflaag vormt.
De jaren, decennia en generaties die het vergt om zoveel kennis te vergaren,
zijn nergens mee te evenaren. Dankzij die collectieve ervaring en
deskundigheid is Winsor & Newton in staat om elk afzonderlijk product precies
8
Winsor & Newton startten hun onderneming in
1832 op Rathbone Place 38 in Londen.
De fabriek van Winsor & Newton in 1909 Hoofdingang van de fabriek van Winsor
& Newton in Wealdstone in England nu.
zo samen te stellen dat het optimaal voldoet aan de wensen van de kunstenaar.
Sommige producteigenschappen zoals helderheid, verwerkingsgemak of
consistente prestaties maken een dramatisch verschil voor het succes van de
kunstenaar. En wij weten, dankzij bijna twee eeuwen ervaring, dat onze
producten precies dat verschil uitmaken.
Een geweldig product maken is echter niet genoeg. We beseffen maar al te
goed dat adequate informatie en hoogwaardige technische ondersteuning in
deze snelveranderende cultuur even belangrijk zijn als de kwaliteit van onze
verf. Met dat doel hebben we dit boek samengesteld: om u directe,
toegankelijke informatie te verschaffen over de beste manier om verf te
gebruiken. Want dat is de beste waarborg dat uw zorgvuldig tot stand
gebrachte schepping wordt vastgehouden in een verflaag die, onder de juiste
omstandigheden, vele generaties lang in tact blijft. De kwaliteit van onze
materialen moet blijken uit de kwaliteit van uw voltooide werken, daar zijn we
ons zeer van bewust.
DE GRONDBEGINSELEN VAN OLIEVERF
WAT IS OLIEVERF?
Geschiedenis. Olieverf in allerlei vormen bestaat sinds de veertiende eeuw.
Vr die tijd werd in de meeste schilderateliers bij voorkeur pigment gebruikt
dat was gewreven in een emulsie met ei. Dankzij zijn grotere veelzijdigheid,
langere verwerkbaarheid en subtielere weergave werd olieverf echter in rap
tempo populairder dan eitempera. De ronde, delicaat gemodelleerde vormen
die kenmerkend zijn voor de Renaissance zouden zonder de specifieke
eigenschappen van olieverf nooit mogelijk zijn geweest.
9
Olieverf gewreven op een
traditionele driewalsenmolen in
de fabriek van Winsor & Newton.
Oorspronkelijk werd olieverf gemaakt door de schildersleerlingen die in een
atelier werkten. Eind achttiende eeuw verschenen in Europa
verfmakerswinkels, waar kant-en-klare verf werd verkocht. In 1832 werd in
Londen Winsor & Newton opgericht.
Hoe romantisch de geschiedenis van olieverf ook is, de kwaliteit van
hedendaagse verf is zonder enige twijfel ruimschoots superieur aan de kwaliteit
van de verf die eeuwen, generaties, en zelfs slechts enkele decennia geleden
werd gemaakt. Waarom? Omdat nieuwe, duurzamere materialen en zeer veel
betere werkwijzen - maar ook de ervaring en wetenschappelijke deskundigheid
die de makers in de loop der eeuwen hebben opgedaan - een dramatisch
verschil hebben bewerkstelligd in de kwaliteit van de verf die de hedendaagse
kunstenaar tot zijn/haar beschikking heeft.
Ingredinten. Traditionele olieverf wordt in essentie nog steeds vervaardigd
volgens het procd dat ook in de vijftiende eeuw al werd gebruikt. Pigment
wordt gewreven met een bindmiddel (ook wel vehikel of drager genoemd). Als
bindmiddel wordt lijnolie (uit vlas) gebruikt en soms - saffloer olie (die
bleker is en trager droogt). Het wrijven gebeurt nu niet meer met de hand in
een stenen of glazen vijzel. Tegenwoordig is de beste kwaliteit verf het
resultaat van verschillende wrijfprocds. De individuele kenmerken van elk
pigment bepalen zowel het aantal bewerkingen in de driewalsenmolen als de
hoeveelheid en het soort olie waarmee de verf wordt gewreven.
10
Het Winsor & Newton verfmuseum in het Engelse Wealdstone laat ook
pigmenten en materialen zien die worden gebruikt voor het maken van
kunstschildersverf. Sommige materialen zijn uniek en dateren van
duizenden jaren geleden.
Eigenschappen. De beste olieverf biedt het volgende:
Kleurdiepte. Het juiste wrijfprocd zorgt dat lijnolie een hoge concentratie
pigment opneemt. Dit vertaalt zich in een grote kleurkracht, heldere
mengkleuren en een optimale benutting van de relatieve transparantie of
opaciteit van elk pigment. Bovendien geeft de brekingsindex van de olie (die
bepaalt hoe licht door het bindmiddel valt) de verf een rijke, diepe kleur die
doet denken aan fonkelende edelstenen en die nog nooit door enig ander
medium is gevenaard.
Langere verwerkingstijd. Olieverf voelt, afhankelijk van het pigment, na 2-
12 dagen droog aan. Hij kan dus lang worden bewerkt, verwassen en
bijgewerkt. De droogtijd varieert omdat elk pigment bij vermenging met
olie een andere chemische reactie vertoont.
11
De meest hoogwaardige bindmiddelen en olin blijven in de
tube tientallen jaren en op de schilderondergrond generaties
lang stabiel. Hierboven enkele mediums en olin die dateren
uit de jaren 1880.
Meekrapwortel wordt tot pigment voor echt
kraplak rood (Rose Madder Genuine)
verwerkt in een exclusief procd dat in 1806
is ontwikkeld door verfmaker George Field.
Winsor & Newton is s werelds enige
fabrikant van deze historische kleur.
De Rose Madder ruimte in Wealdstone.
Stabiliteit in de tube. Vakkundig gewreven verf blijft vrijwel oneindig in
stabiele suspensie. Bij verf die minder deskundig is gemaakt, hebben olie en
pigment de neiging zich van elkaar te scheiden; de olie komt bovendrijven
en het pigment blijft op de bodem liggen. Dat is niet alleen vervelend voor
de schilder; het kan ook leiden tot een slechte hechting en uiteindelijk een
instabiele verflaag.
Duurzaamheid en stabiliteit op de geschilderde ondergrond. De beste
olieverf is een ideaal mengsel van pigment en bindmiddel, waarin de olie
opdroogt zoals het moet, zodat zich een stabiele verflaag vormt die, onder de
juiste omstandigheden, vele generaties mee gaat.
Iets over droging en de stabiele verflaag:
Lijnolie droogt door oxydatie, een chemisch proces onder invloed van zuurstof
uit de atmosfeer die toegang krijgt tot de olieverf. Eigenlijk droogt olieverf dus
via een lang, traag ademhalingsproces. Dit begint zodra er zuurstof wordt
toegevoegd aan het oliemolecuul. In de reactie die volgt, wordt de in hoofdzaak
lineaire structuur van de vloeibare verf omgezet in een harde, drie-dimensionale
rasterstructuur. Een goed aangebrachte laag olieverf kan heel stabiel en
duurzaam zijn. Maar alles wat het droog- of polymerisatieproces verstoort of
het nu te sterke verdunning is of het gebruik van onzuivere oplosmiddelen
levert een laag op die minder goed bestand is tegen de tand des tijds.
In volgende hoofdstukken gaan we nader in op het bewerkstelligen van een zo
duurzaam mogelijk resultaat door een juiste verfbehandeling. Hier volgen
12
Olieverf wordt samengesteld en gewreven aan de
hand van zeer exacte specificaties, zodat de
kunstenaar de unieke kenmerken van elk individueel
pigment optimaal kan uitbuiten.
echter alvast vier belangrijke voorwaarden voor het realiseren van een
stabiele verflaag:
Vermijd overmatige toevoeging van oplosmiddel. Te veel oplosmiddel in het
verfmengsel verdunt ook de chemische structuur en dat belemmert de
vorming van verbindingen en de juiste structuren.
Gebruik altijd zuivere oplosmiddelen van kunstenaarskwaliteit.
Oplosmiddelen van huishoud-, DHZ- of vergelijkbare kwaliteit, zijn niet in
dezelfde mate geraffineerd als oplosmiddelen van kunstenaarskwaliteit.
Daardoor bevatten ze vaak ongerechtigheden die de structuurvorming van
de verflaag nadelig benvloeden.
Gebruik geen oude of geoxydeerde terpentijn. Bewaar terpentijn altijd in het
donker en in volle flessen, dan blijft hij het langst goed. Geoxydeerde
terpentijn laat een gomachtig residu achter dat droging van de verf in de
weg staat.
Volg de regels vet over mager en dik over dun. (Zie het hoofdstuk
technieken op bladzijde 77). De achtereenvolgende verflagen zijn dan in
oplopende mate flexibel, wat scheurvorming voorkomt.
ANDERE VAN OLIEVERF AFGELEIDE TECHNIEKEN
Alkydverf. De introductie en de daarop volgende groeiende populariteit van
acrylverf, die na 10-20 minuten droog is, maakten dat ook olieverfschilders
begonnen te vragen om een product dat sneller droogt dan traditionele olieverf.
In 1976 reageerde Winsor & Newton daarop met de ontwikkeling van een
assortiment alkydverf - nu beter bekend als Griffin Alkyd sneldrogende olieverf.
Alkydverf wordt gemaakt van een natuurlijk gewonnen plantaardige olie.
(Alkydolin die in kunstschilderproducten worden gebruikt, zijn meestal
sojaolin). Een chemische reactie met een alcohol en een zuur zorgt dat de
13
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf wordt gewreven met een alkydhars
in plaats van traditionele lijnolie. De verwerkingseigenschappen komen
overeen met die van traditionele olieverf, maar hij droogt veel sneller.
Griffin is buitengewoon goed geschikt voor kunstenaars die graag en
veel glaceren of alla prima werken.
olie polymeriseert.Polymeriseren houdt in dat de moleculen zich verbinden
tot lange ketens, ongeveer zoals losse wagons worden gekoppeld tot een lange
trein. Het resultaat is een harsachtig product dat bij toevoeging van een
geschikt, geurarm oplosmiddel veel eigenschappen van traditionele olieverf
heeft. Net zoals traditionele olieverf droogt alkydverf door oxydatie (onder
invloed van zuurstof in de atmosfeer komt een verbinding tot stand). Dit
proces verloopt bij alkydverf echter veel sneller dan bij traditionele olieverf.
Al na 18 tot 24 uur voelt de verflaag droog aan.
Het Griffin assortiment omvat 50 kleuren, die allemaal de lichtechtheidsgradatie
AA of A voor gebruik door kunstenaars hebben. De verf blijft 4 tot 8 uur
verwerkbaar en voelt na 18 tot 24 uur droog aan. Dankzij deze snellere droging
kosten traditionele olieverftechnieken - zoals zowel impasto als glacis -
aanzienlijk minder tijd dan wanneer met traditionele olieverf wordt gewerkt.
Alkydverf is ook ideaal voor buiten schilderen. De droogtijd voor het hele
assortiment is consistent, zodat deze verf gemakkelijker kan worden
overgeschilderd, ongeacht de onderliggende kleur. Dit in tegenstelling tot de
gebruikelijke beperkingen van traditionele olieverf.
Alkydhars heeft ietwat andere fysische eigenschappen dan traditionele olieverf.
Daarom is er ook enig verschil in pigmentgehalte. Ervaren schilders constateren
dat alkydverf iets transparanter is dan Artists olieverf. De transparantie van
pigmenten varieert echter van nature en op de kleurenkaart worden Griffin
kleuren aangeduid als transparant of semi-transparant, dan wel opaak
(dekkend) of semi-opaak. Het transparantieniveau van een kleur is relatief ten
opzichte van andere kleuren. En bij glacis betekent meer transparantie meer
diepte en helderheid.
Duurzaamheid en stabiliteit van alkydverf. Als bindmiddel voor verf
levert alkyd een verflaag op waarvan de stabiliteit vergelijkbaar is met die van
traditionele olieverf. Dr. Marion Mecklenburg, senior onderzoekster bij het
Smithsonian Institution in Washington DC, heeft de stabiliteit van olieverflagen
sinds 1978 onderzocht in een poging de factoren te identificeren die bijdragen
aan hun optimale betrouwbaarheid. De stabiliteit en rekbaarheid van Griffen
alkydverf bleken buitengewoon goed.
Onderzoek van twintig jaar oude Griffen alkydverflagen laat vrijwel zonder
uitzondering een rekbaarheid tot 10% zien voordat de verflaag scheurt. Dat is
verbluffend, vooral als we in aanmerking nemen dat even oude traditionele
olieverf een rekbaarheid laat zien van slechts 1-2%.
De uitstekende verwerkingseigenschappen en kwaliteiten van Griffen alkydverf
als verf voor onderschilderingen en glaceringen blijken dus ook nog eens
14
gepaard te gaan met een opmerkelijke stabiliteit en duurzaamheid.
Waterafdunbare olieverf. Hoewel iedereen weet dat olie en water elkaar
niet aantrekken, kan lijnolie toch zodanig worden gemodificeerd dat hij water
aanneemt als oplosmiddel. Het resultaat wordt een emulsie genoemd, een
uitgebalanceerd mengsel van stoffen die zich normaal niet met elkaar verbinden.
Al eeuwenlang worden emulsies gemaakt van ei en water, was en water en
inderdaad - olie en water. De emulsievorming kan mechanisch plaatsvinden of
via chemische modificatie.
Artisan waterafdunbare olieverf is echte olieverf, gemaakt van gemodificeerde
lijnolie en gemodificeerde saffloerolie. Met behulp van een assortiment unieke
mediums kan de kunstenaar alle traditionele olieverftechnieken toepassen,
zonder dat daar terpentijn of terpentine bij nodig is.
Waterafdunbare olieverf is het meest geslaagd als de emulsievorming
onmiddellijk plaatsvindt zodra er water wordt toegevoegd. In de receptuur voor
Artisan is gebruik gemaakt van zon zichzelf genererende emulsie en daardoor
voelt en gedraagt de verf zich zo traditioneel als maar mogelijk is. De enige
chemische modificatie is dat het bindmiddel lijnolie wordt voorbereid om water
op te nemen als verdunningsmiddel in plaats van terpentijn of terpentine. Dat is
niet van invloed op de verwerkingseigenschappen; die komen overeen met die
15
W
i
n
s
o
r

&

N
e
w
t
o
n

T
h
e

C
o
l
o
u
r

S
p
e
c
i
a
l
i
s
t
Artisan waterafdunbare olieverf wordt gemaakt met lijn- en
saffloerolie die zodanig zijn gemodificeerd dat ze water als
oplosmiddel accepteren. Artisan gedraagt zich en droogt op
als traditionele olieverf, maar zonder dat er terpentijn of
terpentine aan te pas komt.
van traditionele olieverf.
Olieverf in staafvorm. In de vorige eeuw wilden twee Amerikaanse
kunstenaars de kenmerken van olieverf combineren met de directheid van
pastel. Zo ontstond begin jaren 80 Oilbar. In reactie op de vraag en het
succes van dit olieverfkrijt in Amerika, is de Artists Oilbar in 1992
gelanceerd op de wereldmarkt.
Oilbar is gewoon olieverf in massieve/staafvorm. Het 35 kleuren tellende
assortiment olieverfkrijt van kunstenaarskwaliteit is gemaakt van pigment
met lijnolie of saffloerolie, in combinatie met een mengsel van speciaal
geselecteerde soorten was. Het assortiment omvat ook een kleurloze oilbar
waarmee, door het verwassen van kleuren, allerlei schilderachtige effecten
kunnen worden bereikt.
STUDIEKWALITEIT VERSUS KUNSTENAARSKWALITEIT.
Er bestaan enkele fundamentele verschillen tussen de beste verf die voor geld
te koop is en verf die is bedoeld voor studenten en beginners. Verf van
kunstenaars (Artists) kwaliteit is:
zo samengesteld dat pigment en bindmiddel perfect in balans zijn. Het
gebruik van de beste pigmenten en een hoger pigmentgehalte in het
bindmiddel, vertaalt zich vaak in een hogere prijs voor kunstenaarskwaliteit.
16
Artists Oilbar bestaat uit olieverf en speciale soorten was.
Het olieverfkrijt dat hiermee is samengesteld leent zich
vooral goed voor een directe, dynamische manier
van werken.
zo samengesteld dat de kleurkracht, mengeigenschappen en dekkracht
optimaal zijn. De receptuur van Artists verf is zo uitgekiend dat de unieke
eigenschappen van elk afzonderlijk pigment maximaal worden benut.
verkrijgbaar in een breder kleurengamma. Elke kleur in een Winsor &
Newton assortiment van kunstenaarskwaliteit (zoals Artists olieverf) is
geselecteerd aan de hand van de criteria duurzaamheid/lichtechtheid, plaats
binnen een breed, evenwichtig totaalspectrum, relatieve dekkracht en
verwerkingseigenschappen.
Verf die is gemaakt voor studenten en beginners voldoet weliswaar niet aan alle
normen waaraan kunstenaarskwaliteit moet voldoen, maar bepaalde
eigenschappen zijn ook bij een beginnerskwaliteit essentieel. De verf moet
immers wel volledig voldoen aan de behoeften van de aankomende kunstenaar.
Wat u van een hoogwaardige verf voor studenten of beginners mag verwachten is:
betrouwbare kwaliteit tegen een lagere prijs. De studiekwaliteit die Winsor
& Newton maakt (Winton olieverf) kost minder omdat hij is gemaakt met
redelijk geprijsde pigmenten. Die worden echter met evenveel aandacht voor
kwaliteit en prestaties gewreven en gedispergeerd als elk ander Winsor &
Newton product.
het ideale beperkte spectrum en schone mengkleuren. Alle assortimenten
van studiekwaliteit zijn voor de kunstenaar ideaal om zich de
grondbeginselen eigen te maken. Er zijn pigmenten voor gebruikt die een
zo breed mogelijk palet opleveren en die specifiek gerelateerd zijn aan de
assortimenten van kunstenaarskwaliteit. Dat levert schone mengkleuren op
en het helpt de kunstenaar bij het overstappen op Artists verf zodra de tijd
daarvoor rijp is.
Bovendien wordt bij de productie van zowel studiekwaliteit als
kunstenaarskwaliteit in essentie hetzelfde oliebindmiddel gebruikt, zodat beide
veilig onderling mengbaar zijn.
Iets over pigmentgehalte. Een wijdverbreid misverstand wil dat
pigmentgehalte de enige graadmeter is voor het maken van goede verf. Zo
eenvoudig is het echter niet. Een hoog pigmentgehalte is belangrijk, maar teveel
pigment kan de verf onhandelbaar maken.
Een tube volstoppen met ftalocyanine pigment bijvoorbeeld, zou een verf
opleveren met een veel te grote kleurkracht, zodat elke kleur waarmee hij wordt
gemengd wordt overstemd. Aan de andere kant hebben sommige pigmenten
van nature weinig kleurkracht. In de receptuur van onze Terre Verte
bijvoorbeeld, is het pigmentgehalte (de concentratie in de tube) zeer hoog,
omdat deze kleur door zijn fysische structuur weinig kleurkracht heeft.
Soorten verf die worden aangeprezen met bevat uitsluitend pigment en olie,
kunnen lastig zijn om mee te werken: stroperig, kleverig en vaak onstabiel,
17
terwijl de brilliance te wensen overlaag. Stuk voor stuk tekortkomingen die de
vorming van een stabiele verflaag bemoeilijken.
Artists olieverf bestaat in essentie weliswaar uitsluitend uit pigment en olie,
maar soort en kwaliteit van beide, de receptuur, een beperkt gebruik van
passende additieven, het type machines en mensen met een mensenleeftijd aan
ervaring, waarborgen dat elk pigment wordt ontwikkeld tot een stabiele,
duurzame verf. Winsor & Newton brengt alle eigenschappen die verf nodig
heeft om maximale artistieke vrijheid en uitstekende beheersing te bieden in
balans, inclusief het pigmentgehalte. En alle variabelen in aanmerking
genomen, blijkt Winsor & Newton verf royaal het hoogste pigmentgehalte te
hebben.
Enkelvoudige pigmenten. In al zijn assortimenten gebruikt Winsor &
Newton als het even kan voor elke kleur slechts n pigment. De kwaliteit van
verf met n pigment is dramatisch veel beter dan de kwaliteit van verf die
worden gemaakt met gemengde of meervoudige pigmenten. Naast
kleurkracht, geeft n pigment een breed kleurengamma en schonere, heldere
mengkleuren met een oneindige verscheidenheid van tinten. Dit is vooral
belangrijk bij groenen, violetten en oranjes. Het gebruik van enkelvoudige
pigmenten bij het samenstellen van deze secundaire kleuren verbreedt het
spectrum dat de kunstenaar ter beschikking heeft aanzienlijk. Bij de productie
van het assortiment van 114 Artists kleuren worden in totaal 95 verschillende
pigmenten gebruikt.
De prijs van de beste kunstenaarsverf wordt voornamelijk bepaald door de prijs
van het pigment. Cadmium-, cobalt- en ceruleumkleuren bijvoorbeeld, zijn
heel duur om te maken. Maar alleen het originele pigment voldoet aan de
behoefte van de kunstenaar die gebruik maakt van de specifieke kenmerken
van juist dat ene pigment.
Maar voor de kunstenaar die schone en consistente mengkleuren wenst, een
compleet (maar niet noodzakelijk allesomvattend) spectrum en betrouwbare
kwaliteit, kan verf van studiekwaliteit de beste oplossing zijn.
Hue substituutkleuren. Assortimenten van studiekwaliteit bevatten ook
hue-kleuren (zoals Cadmium Red Hue, Cerulean Blue Hue en Cobalt Blue
Hue). Deze kleuren zijn vervaardigd met alternatieve pigmenten, die zeer
geschikt zijn om tegen een lagere prijs de oorspronkelijke kleur na te bootsen.
Een vergelijking van echt Cadmium Red en Cadmium Red Hue laat zien dat
beide helderrood zijn. Ook zijn beide zeer duurzaam. Het echte cadmium is
echter opaak terwijl de hue-kleur transparant is. Dit betekent niet dat de
18
laatste kwalitatief minder is. Vanwege zijn natuurlijke transparantie en
mengeigenschappen geven sommige kunstenaars juist de voorkeur aan de hue-
kleur! In assortimenten van artists kwaliteit wordt de aanduiding hue
gebruikt om aan te geven waar een alternatief pigment is gebruikt ter vervanging
van een oorspronkelijk pigment dat, om welke reden dan ook, niet langer
verkrijgbaar is.
Transparantie versus opaciteit. De fysieke structuur van pigment bepaalt
of het al dan niet opaak (dekkend), semi-opaak (half-dekkend) of transparant is.
Bij beschouwing door een microscoop zien bijvoorbeeld zuivere ftalocyanine
pigmenten er doorschijnend uit, ongeveer zoals gebrandschilderd glas. Deze
karakteristieke transparantie maakt de kleur zeer geschikt voor glaceertechnieken
en heldere mengkleuren.
Andersom is een cadmium pigment tamelijk dicht en opaak; het laat weinig of
geen licht door. Van nature dekkende kleuren zijn het meest geschikt voor
toepassingen waarbij maximale dekkracht een voordeel is. Alleen door ervaring
leert de schilder de relatieve natuurlijke opaciteit of transparantie van kleuren
optimaal te benutten, deze eigenschappen te gebruiken om een praktisch
onbeperkt scala van kleuren te bereiken en de mogelijkheden om schone en
heldere mengkleuren te maken maximaal uit te buiten.
De kleurenkaart vermeldt bij elke Winsor & Newton kleur ook de mate
van transparantie.
19
Hue kleuren zijn vervaardigd met alternatieve pigmenten, in een poging om de oorspronkelijke
kleur te benaderen tegen een lagere prijs. Omdat elk pigment uniek is, gedragen deze kleuren
zich anders dan de nagebootste kleur, maar sommige kunstenaars geven voor specifieke
toepassingen - juist de voorkeur aan de verwerkingseigenschappen van de hue-kleur.
Cobalt Blue
Cobalt Blue Hue
Cadmium Orange
Cadmium Orange Hue
Viridian
Viridian Hue
Serienummers. De relatieve prijs van elke kleur is aangegeven met een
serienummer op de tube of in de assortimentsbeschrijving. Het serienummer
wordt vooral bepaald door de prijs van het pigment, waarbij Series 1 de
goedkoopste serie is en Series 6 de duurste.
Serienummers zeggen niets over de kwaliteit van de verf. Ze hebben uitsluitend
betrekking op de relatieve pigment- en productiekosten. Afhankelijk van de
werkwijze van de schilder kan een kleur uit Series 1 heel goed de beste
keuze zijn.
GEZONDHEID & VEILIGHEID
Als s werelds grootste fabrikant van kunstschildersmaterialen van topkwaliteit
besteedt Winsor & Newton evenveel zorg en aandacht aan een zorgvuldige
etikettering en een veilig gebruik van zijn producten als aan de prestaties van
deze materialen. Winsor & Newton producten leveren bij een juist gebruik
geen gezondheidsrisico op. Gedetailleerde informatie over het juiste gebruik is
te vinden op productetiketten en in (product informatiemateriaal.
Vermijd langdurig huidcontact en inwendig gebruik (of inslikken) van het
product. Denk daarbij ook aan dingen zoals verf opbrengen met de vingers of
het met de mond in vorm brengen van penselen.
Hieronder vindt u gedetailleerde informatie over etikettering, wet- en
regelgeving, richtlijnen en best practices in de EU en de VS:
EU wet- en regelgeving. Deze richtlijnen werden ingevoerd in de jaren
1960. Ze hebben betrekking op alle producten die in de EU verkrijgbaar zijn
voor zowel bedrijfsleven als particulieren. Het systeem is gebaseerd op de
indeling van gevaarlijke stoffen in een gevarenklasse: GIFTIG,
GEVAARLIJK, CORROSIEF, IRRITEREND, OXYDEREND, EXPLOSIEF,
BRANDBAAR of SCHADELIJK VOOR HET MILIEU.
Een gevarenklasse kan zijn onderverdeeld in meerdere niveaus, bijvoorbeeld
Zeer Giftig of Uiterst Brandbaar. De meeste gevarenklassen worden
weergegeven met een symbool, zoals het doodskopje met gekruiste beenderen
voor Giftig. Daarnaast kan de aanduiding vergezeld gaan van Risico- en/of
Veiligheidstekst/waarschuwingstekst. Alle kunstschildermaterialen die tot
n van de hiervoor genoemde gevarenklassen behoren, moeten
dienovereenkomstig worden getiketteerd. De drie meest voorkomende
gevarenklassen in kunstschildermaterialen zijn Gevaarlijk, Brandbaar en
Schadelijk voor het Milieu. De bijbehorende symbolen zijn hieronder
afgebeeld.
20
De risico- en/of veiligheidsteksten variren al naar gelang het product. English
Distilled Turpentine bijvoorbeeld, valt in de gevarenklasse Gevaarlijk en
Schadelijk voor het Milieu. Op het etiket moet daarom het volgende
worden vermeld:
Brandbaar
Gevaarlijk bij inhaleren, huidcontact en inwendig gebruik
Irriterend voor ogen en huid
Kan bij huidcontact tot overgevoeligheid leiden
Giftig voor waterorganismen, kan op de lange termijn het watermilieu
negatief benvloeden
Kan bij inwendig gebruik longschade veroorzaken
En over veiligheid:
Buiten bereik van kinderen houden
Geschikte beschermende kleding en handschoenen dragen
Emissie in het milieu vermijden. Raadpleeg veiligheidsinformatie.
Bij inslikken geen braken opwekken: onmiddellijk een arts raadplegen en
deze verpakking of dit etiket tonen.
21
EU-symbool Zeer Brandbaar EU-symbool gevaarlijk EU-symbool Schadelijk voor
het Milieu
Gezondheidsetikettering voor de VS. Met kunstschildersverf moet altijd
zorgvuldig en respectvol worden omgegaan. Om te waarborgen dat elke
kunstenaar die met verf werkt de essentile informatie over gezondheid en
veiligheid letterlijk - in handen krijgt, is deze informatie te vinden op alle
productetiketten. Hierna volgt een kort overzicht van etiketinformatie op onze
producten, zoals die is opgesteld overeenkomstig de richtlijnen die in de
VS gelden.
Het Amerikaanse systeem schrijft voor dat alle producten getiketteerd moeten
worden, ongeacht of een gezondheidswaarschuwing noodzakelijk is. De meest
voorkomende etiketten in de VS zijn:
AP, geeft aan dat het product is getest door een onafhankelijke
toxicoloog en als niet-giftig wordt beschouwd.
Als een product een potentieel risico behelst, wordt dat in de VS op het etiket
vermeld. Het CL zegel (dat sinds 2000 het HL zegel vervangt) wordt, met
bijbehorende waarschuwingstekst, gebruikt voor producten die potentieel
gevaarlijk zijn. Op het etiket van sommige cobaltkleuren bijvoorbeeld, kunt u
de volgende tekst aantreffen:
Waarschuwing: Kan bij huidcontact allergische reactie
veroorzaken. Bevat cobalt. Huidcontact vermijden. Na gebruik
handen wassen. Buiten bereik van kinderen houden.
Het etiketteringssysteem is het resultaat van de gezamenlijke inspanningen
van diverse organisaties en groeperingen. De American Society for Testing
and Materials (ASTM) heeft normen opgesteld voor een veilig gebruik van
kunstschildermaterialen. Hierover is een boekje verschenen onder de titel
ASTM Standards for the Performance, Quality, and Health Labelling of
Artists Paints and Related Materials (ISBN 0-8031-1838-4).
Het adres van de ASTM is:
ASTM
100 Barr Harbor Drive
West Conshohocken, PA 19428-2959
22
De etiketteringsnorm voor Chronic Health Hazards in Art materials (ASTM
D-4236) werd in de VS wetgeving opgenomen als onderdeel van de Federal
Hazardous Substances Act. Het Art & Creative Materials Institute (ACMI)
houdt zich bezig met etiketteringscertificering en het stimuleren van een veilig
en verantwoord gebruik van kunstschildermaterialen in Noord-Amerika.
Sinds 2000 is de informatie op het etiket van veel materialen die in de VS
worden verkocht uitgebreid met specifieke informatie over de aanwezigheid
van cadmium en lood in producten. Dit heeft te maken met Californische
wetgeving over drinkwaterveiligheid en bodemverontreiniging (de
zogenaamde Proposition 65). De nieuwe etiketten voldoen aan de eisen die
voortkomen uit Proposition 65; onafhankelijk van de etikettering die is
voorgeschreven door de federale wet op gevaarlijke stoffen. De tekst op
etiketten van producten waar cadmium in zit luidt bijvoorbeeld:
NIET VERSPUITEN
Dit product bevat cadmium, een stof waarvan de staat California weet
dat deze door inhalatie kanker veroorzaakt.
N.B.: Er is geen directe relatie tussen de Amerikaanse en de Europese
richtlijnen voor gezondheidsinformatie op het etiket. Integendeel: de
gebruikte klassenindeling, niveaus en normwaarden verschillen. Wat in de VS
wordt aangeduid als Brandbaar, krijgt in de EU niet automatisch dezelfde
aanduiding.
USAONLYetiketten kunnen ook in de EU worden aangetroffen omdat Winsor
& Newton producten internationaal worden verkocht. Europese kunstenaars
wordt echter aangeraden zich aan de Europese etikettering te houden.
Gevaarlijke stoffen (zoals deze golden bij het samenstellen van dit boek)
Deze Winsor & Newton producten moeten in de EU zijn voorzien van een
waarschuwing volgens de richtlijn gevaarlijke stoffen.
Oplosmiddelhoudende producten:
23
Artists White Spirit
English Distilled Turpentine
Artists Painting Medium
Dammar Varnish
Wax Varnish
Japan Gold Size
Artists Gloss Varnish
Artists Matt Varnish
Artists Picture Varnish
Artists Retouching Varnish
Conserv-Art Gloss Varnish
Aerosols alleen
brandbaarheidswaarschuwing
Loodcarbonaathoudende producten:
Artists Oil Colour Flake White No. 1
Artists Oil Colour Flake White No. 2
Artists Oil Colour Cremnitz White
Artists Oil Colour Foundation White
Producten met USA only waarschuwingen:
Alle cadmiumhoudende producten (inclusief Vermilion Hue)
Oplosmiddelhoudende producten (zie EU lijst)
Liquin
Sansodor
Conserv-Art Matt Varnish
Blending & Glazing Medium
Loodhoudende producten (zie EU lijst)
Producten met oplosbaar cobalt
In alle assortimenten: Aureolin, Cobalt Violet, Cobalt Violet Dark, Cobalt
Blue Deep, Artists Oil Colour Cobalt Green Deep, producten met bepaalde
kleurstoffen, enkele tekeninkten en verf en mediums met California
Proposition 65-etiketten.
Hygine en veiligheid in het atelier
Alle kunstschildersmaterialen moeten met de nodige zorgvuldigheid en
voorzichtigheid worden gebruikt, of ze nu potentieel gevaarlijk zijn of niet.
Lees voordat u begint de informatie op de etiketten.
Let in uw atelier hierop:
Zorg voor ruimschoots frisse lucht, voldoende ventilatie en circulatie.
Slaap niet in uw atelier, tenzij alle schildermaterialen elders zijn neergezet
en vooral - alle oplosmiddelrestanten en vuile lappen zijn opgeborgen in
een brandwerende en oplosmiddelbestendige afvalbak.
Bewaar alle materialen, vooral oplosmiddelen, als u ze niet gebruikt in goed
sluitende verpakkingen.
Stel kunstschildersmaterialen niet bloot aan open vuur of een sterke
hittebron.
Tijdens het werk:
Niet eten, drinken of roken om het risico van inwendig gebruik (inslikken)
te vermijden.
Veelvuldig huidcontact, vooral met oplosmiddelen, vermijden.
Penseelpunten niet in vorm brengen met uw mond; verf is niet gemaakt
voor menselijke consumptie.
De verleiding weerstaan om verf met uw vingers op te brengen. Als het
toch niet kunt laten, gebruik dan een beschermende crme, zoals Artguard
24
of draag chirurgische handschoenen.
Bij het airbrushen een goedgekeurd masker dragen en zorgen voor
doeltreffende ventilatie om te voorkomen dat u rondzwevende deeltjes
inademt. Gebruik bij voorkeur een afzuigsysteem met een afvoer
naar buiten.
Bij het werken met pigmentpoeder een goedgekeurd masker dragen en
zorgen voor doeltreffende ventilatie om te voorkomen dat u rondzwevende
deeltjes inademt. Gebruik bij voorkeur een afzuigsysteem met een afvoer
naar buiten.
Niet mr oplosmiddel uitgieten dan u tijdens uw lopende schildersessie
nodig hebt, om overmatige verdamping te voorkomen.
Oplosmiddelspatten die in uw ogen of op uw huid terechtkomen
onmiddellijk grondig afspoelen met water.
Langdurige inhalatie van oplosmiddeldampen vermijden.
Gemorst materiaal meteen opruimen.
Kunstschildersmaterialen buiten bereik van kinderen, dieren en
voedingsmiddelen houden. (N.B.: Winsor & Newton kunstschildermaterialen
zijn gemaakt voor gebruik door volwassenen, dat wil zeggen voor personen
van 14 jaar en ouder. Door hun kleinere lichaamsafmetingen en geringere
gewicht lopen kleine kinderen meer risico dan volwassenen. Voorkom
ongelukken en houd kunstschildermaterialen buiten bereik van kinderen.)
Na het schilderen:
Alle doeken met oplosmiddel en weggooipaletten met verfresten opruimen.
Gooi ze weg in een luchtdichte, oplosmiddelbestendige afvalbak of
verwijder ze op een andere, doeltreffende manier.
Uw handen goed wassen met water en zeep.
Geen oplosmiddel gebruiken om verf van uw handen te halen, maar een
handreinigingsmiddel, zoals Artgel.
25
Op stap met olieverf
Met een goed gevulde schilderkist op stap, gewoon naar buiten of met vakantie,
is voor menigeen d manier om optimaal te genieten van het schilderen. Al onze
olieverfproducten zijn geschikt voor gebruik buitenshuis. Griffin alkydverf
biedt echter het voordeel van een snelle droging. Bij het buitenschilderen kunt
u daarmee in n sessie dus aanzienlijk gemakkelijker meerdere lagen
aanbrengen of partijen verder uitwerken.
Met het oog op de veiligheidsvoorschriften van luchtvaartmaatschappijen is het
belangrijk om te weten dat elk product of materiaal met een vlampunt van
minder dan 61 C in de klasse gevaarlijke goederen valt. Deze goederen mag u
niet meenemen in het vliegtuig. (N.B.: het vlampunt is de temperatuur waarbij
een product ontbrandt, daarom is een hoger vlampunt beter.) Slechts enkele van
onze producten hebben een vlampunt van minder dan 61 C. De vlampunten van
de meeste olieverfproducten liggen daar ruim boven. Hieronder vindt u een
uitgebreide lijst die u kunt gebruiken (en zonodig aan personeel van de
luchtvaartmaatschappij kunt tonen) om te verifiren of een product al dan niet
als veilig voor luchttransport kan worden beschouwd.
De volgende producten, met een vlampunt van minder dan 61 C, worden
beschouwd als ontvlambare materialen en zijn niet geschikt om mee aan boord
van vliegtuigen te nemen:
Oplosmiddelen voor olieverf (behalve Sansodor, met een vlampunt van 70 C)
Mediums voor olieverf (behalve Artisan waterafdunbare olieverfmediums)
Vernissen voor olieverf
Winsor & Newton producten met vlampunten boven 61 graden Celsius, die
daarom als niet-gevaarlijk zijn geklasseerd, zijn:
26
Vlampunt (gesloten pot)
Artists olieverf >230 C
Winton olieverf >230 C
Refined Linseed Oil >230 C
Linseed Stand Oil >230 C
Thickened Linseed Oil >230 C
Bleached Linseed Oil >230 C
Cold Pressed Linseed Oil >230 C
Oilbar >230 C
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf 70 C
Vlampunt (gesloten pot)
Sansodor 70 C
Artisan waterafdunbare olieverf >100 C
Artisan waterafdunbare lijnolie >200 C
Artisan waterafdunbare standolie >200 C
Artisan waterafdunbaar 70 C
schildermedium
Artisan waterafdunbaar >70 C
sneldrogend medium
Artisan waterafdunbaar >70 C
impastomedium
ETIKETTERING VAN
WINSOR & NEWTON OLIEVERVEN
Winsor & Newton vermeldt op de etiketten van alle olieverf de volgende
informatie:
Kleurnaam De Engelse benaming van de
kleur, bijv. Cadmiumrood =
Cadmium Red
Kleurcode Elke kleur heeft een nummer
(colour code) die steeds
hetzelfde is, ongeacht
het assortiment. Zo heeft
cadmiumrood in elk
assortiment kleurcode 094.
Productcode Elk product van Winsor &
Newton heeft een unieke
productcode die het gemakkelijk
maakt om het product aan te
duiden of productgegevens
op te zoeken.
Pigment De chemische omschrijving
van het pigment. Bijvoorbeeld:
het pigment in cadmiumrood
is cadmium sulfoselenide.
Vehicle Geeft aan welk vehikel (drager
of bindmiddel) is gebruikt in de
receptuur van de verf
Lichtechtheidsaanduiding (Permanence)
Gradatie:
AA Zeer lichtecht
A lichtecht
B matig lichtecht
C vergankelijk
(N.B.: zie voor een volledige bespreking van lichtechtheid, onderzoek, gradaties en
normen de rubriek Lichtechtheid op bladzijde 59 in het hoofdstuk Technische
Informatie - Kleur.)
Serienummer Welk series nummer een kleur krijgt, is voornamelijk
afhankelijk van de prijs van het pigment. Series 1 is het laagste prijsniveau,
Series 6 het hoogste.
Inhoud De inhoud wordt aangeduid in ml en fluid ounce (fl. oz.)
27
Het etiket van elk olieverfproduct
van Winsor & Newton bevat
informatie over (o.a.) kleur,
pigment, serie en lichtechtheid.
GEMEENSCHAPPELIJKE KENMERKEN
VAN ALLE WINSOR & NEWTON OLIEVERVEN
Alle assortimenten olieverf die Winsor & Newton maakt, worden geproduceerd
volgens de volgende normen:
We gebruiken uitsluitend het beste pigment dat er is. Elk pigment wordt
geselecteerd aan de hand van lichtechtheidsnormen en onvervreemdbare
pigmenteigenschappen. Elke levering pigment wordt getest en het
percentage dat wordt afgekeurd omdat het niet aan onze normen voldoet, kan
oplopen tot 25%.
We gebruiken alleen het beste bindmiddel. De olin die in onze
assortimenten worden gebruikt, hebben zich bewezen als de meest stabiele
die er te krijgen zijn.
Een evenwichtig spectrum, waarmee is gewaarborgd dat de kunstenaar het
grootst mogelijke aantal mengopties heeft.
Enkelvoudige pigmenten, overal waar dat mogelijk is. Het gebruik van
enkelvoudige pigmenten biedt het breedste kleurenspectrum en geeft
schonere mengkleuren met meer brilliance.
Deskundig gewreven. Elke verf wordt zo gewreven dat hij in de tube de
meest stabiele suspensie vormt en, bij een juist gebruik, de duurzaamste
verflaag waarborgt. Het wrijfprocd moet bovendien de
verwerkingseigenschappen optimaliseren.
In het volgende hoofdstuk worden de diverse assortimenten olieverf die Winsor
& Newton maakt stuk voor stuk omschreven.
28
De receptuur van elke Winsor & Newton olieverf heeft tot doel
de verf te laten voldoen aan exacte normen - van viscositeit tot
kleurkracht, lichtechtheid en stabiliteit.
WINSOR & NEWTON OLIEVERFPRODUCTEN
ARTISTS OLIEVERF
Deze verf wordt gewreven volgens de meest exacte specificaties en met de fijnste
pigmenten en bindmiddelen die er zijn, voor de kunstenaar dies werelds beste
verf wil. Het assortiment Artists Oil Colour biedt een uitgebalanceerd
spectrum van 114 kleuren in tubes van 37 ml (behalve loodwitten). Een aantal
kleuren is verkrijgbaar in tubes van 21 ml, negentien kleuren worden ook
geleverd in tubes van 120 ml en sommige witten zijn ook verkrijgbaar in tubes
van 60 ml. (Loodwitten zijn in Nederland verkrijgbaar in blikjes van 60 ml en
l50 ml.)
Spectrum. Artists olieverf biedt als assortiment het breedste spectrum van alle
Winsor & Newton assortimenten olieverf. De kleuren zijn gekozen op
massakleur (kleur direct uit de tube), ondertoon (kleur van heel dun uitgestreken
verf), kleurkracht en relatieve ondoorschijnendheid (opaciteit).
Receptuur. Elke kleur Winsor & Newton Artists olieverf heeft zijn eigen
receptuur om de natuurlijke eigenschappen van elk pigment te benadrukken en
de stabiliteit van de verf te waarborgen.
Pigmentgehalte/kleurkracht. Artists olieverf paart het hoogste
pigmentgehalte aan de breedste verwerkingseigenschappen. De sterkte van
het pigment geeft dekkracht en kleurkracht. Daarmee is gewaarborgd dat de
kunstenaar elke kleur zo voordelig en veelzijdig mogelijk kan toepassen.
29
Viscositeit/consistentie. De dikke, boterachtige consistentie van Artists
olieverf en het aroma van lijnolie zijn kenmerken waar kunstenaars al
eeuwenlang van houden. De receptuur van Artists olieverf geeft de verf een
korte consistentie, die penseel- en messtreken in de verf vasthoudt als de
kunstenaar dat wil. De verf kan echter ook met medium worden verdund om
een perfect glad glacis te maken.
Glansgraad. De receptuur van Artists olieverf zorgt voor voor een zo
gelijkmatig mogelijke reflectie van de verflaag, maar ook andere factoren
kunnen de weerschijn van de verflaag benvloeden. Het is belangrijk om dat te
beseffen. Elk pigment vraagt in de receptuur om een ander percentage olie,
zodat de glans van kleur tot kleur kan verschillen. Het gebruik van medium en
oplosmiddel kan de glansgraad benvloeden.
Lichtechtheid. Winsor & Newton heeft voor traditionele, maar minder
duurzame kleuren duurzame alternatieven ontwikkeld, zonder concessies te
doen aan de verwerkingeigenschappen van de olieverf. Daardoor is de
lichtechtheid en duurzaamheid van het hele kleurengamma beter geworden dan
de oude meesters ooit konden dromen.
Van de 114 kleuren in het assortiment dragen er nu 111 de aanduiding
duurzaam voor gebruik door kunstschilders (Winsor & Newtons gradatie AA
of A) wat bijdraagt aan de levensduur van schilderijen. Zie voor een nadere
toelichting op lichtechtheid, duurzaamheid en de individuele gradatie van elke
kleur het hoofdstuk Technische Informatie (bladzijde 59-61).
Droogtijd. De lange droogtijd van Artists olieverf is ook een cruciaal kenmerk.
Doordat de verf dagenlang zacht en nat blijft, heeft de kunstenaar alle tijd voor
het aanbrengen van correcties of wijzigingen.
Alle kleuren voelen na 2-12 dagen droog aan. Dit verschil in droogtijd komt
voort uit de verschillende manieren waarop pigmenten reageren bij vermenging
met olie. Winsor & Newton stelt alle kleuren stuk voor stuk zo samen dat de
droogtijd optimaal is en kunstenaars zo min mogelijk last hebben van traag
drogende onderlagen. Toch is het handig om aan hand van deze lijst rekening
te houden met mogelijke verschillen:
Korte droogtijd [ca. twee dagen]: Aureolin, Permanent Mauve [mangaan],
Cobalt Blue [meerdere soorten], Prussian Blue, Raw Sienna, Umber [meerdere
soorten], Flake, Foundation en Cremnitz White [lood].
Middelmatige droogtijd [ca. vijf dagen]: Winsor Blue en Winsor Green
[meerdere soorten - ftalocyaninen], Burnt Sienna, Cobalt Violet en Cobalt Green
30
[meerdere soorten], Ultramarine Blue [meerdere soorten], Mars kleuren
[synthetische ijzeroxyden], Permanent Sap Green, Permanent Alizarin Crimson,
Ochre [meerdere soorten] en Cadmium [meerdere soorten], Titanium White,
Zink White, Lamp Black, Ivory Black.
Lange droogtijd [meer dan vijf dagen]: Winsor Yellow en Winsor Orange
[meerdere soorten - arylamiden], Quinacridoon-kleuren, Alizarin Crimson.
Laat schilderijen, om vergeling van de olie te voorkomen, niet drogen in ruimten
waar het zeer vochtig of altijd donker is. Dit geldt voor alle olieverfschilderijen.
Painting Whites. De acht witten in het assortiment Artists olieverf waarborgen
dat kunstenaars ook hier, net zoals in de hele rest van het spectrum, een zo breed
mogelijke keuze hebben. De meeste witten van Winsor & Newton zijn
gewreven met saffloerolie omdat die lichter van kleur is en minder neigt
tot vergelen.
Witten met saffloerolie
Titanium White; het meest gebruikte moderne wit. Het is het witste, meest
ondoorschijnende wit en zachter dan Flake White No. 1.
*Flake White No. 1; Flake White is het traditionele loodwit in olieverf en een
uitstekend schildermateriaal, dankzij zijn flexibiliteit, duurzaamheid en snelle
droging. De aanwezigheid van zinkpigment verbetert de consistentie. Dit is het
stugste wit in het assortiment.
*Flake White No. 2; een variant op Flake White No. 1 met een vloeibaardere
consistentie.
Zink White; het minst doorschijnende wit en daardoor ideaal voor tinten en
glaceren. Het is tevens het kortste wit.
*Cremnitz White; ook gemaakt van lood. De afwezigheid van zink zorgt voor
een draderige consistentie. Sommige kunstenaars geven wellicht in principe de
voorkeur aan puur lood.
Iridescent White; een pigment op basis van mica dat een parelmoerachtig wit
oplevert. Komt vooral tot zijn recht bij vermenging met transparante kleuren.
Iets over witten die worden gebruikt voor onderschilderen en gronderen: het is
niet raadzaam om hiervoor witten met saffloerolie te gebruiken. Als olieverf
droogt, ondergaat de verflaag een aantal dimensionale veranderingen: onder
invloed van verschillende chemische reacties neemt het gewicht toe en af. Dit
31
effect is bij halfdrogende olin, zoals saffloer- en papaverolie, sterker dan bij
lijnolie. Een wit op basis van saffloerolie is dan ook perfect geschikt voor
normale toepassingen en als mengwit, maar niet voor gebruik in
onderschilderingen. Door het werken van de verf kunnen bovenliggende
lagen scheuren. Daarom adviseren we voor gronderen en onderschilderen de
volgende twee witten op lijnoliebasis:
Underpainting White; titaniumpigment gewreven in lijnolie en aanbevolen
voor onderschilderingen of het opzetten van grote partijen wit.
*Foundation White; loodpigment gewreven in lijnolie en aanbevolen voor
onderschildering of het opzetten van grote partijen met loodwit. Beide
(Underpainting en Foundation White) kunnen overigens overal in het
schilderij worden toegepast.
*Loodwit in blikjes; om redenen van giftigheid zijn deze kleuren in Nederland
alleen verkrijgbaar in blikjes.
WINTON OLIEVERF
Winton is een traditioneel assortiment verf, gemaakt van pigmenten met een
redelijk prijsniveau. Het is vooral bedoeld voor beginnende en meer
gevorderde schilders die behoefte hebben aan forse volumes verf tegen een
eerlijke prijs.
32
Spectrum. Winton olieverf is gemaakt van pigmenten die een zo breed
mogelijk palet bieden tegen een voordelige prijs. De samenstelling van het
spectrum waarborgt dat met het assortiment het grootst mogelijke aantal
mengkleuren kan worden gemaakt. Bovendien is het Winton spectrum
specifiek afgestemd op Artists olieverf. Dat betekent dat de kunstenaar er
schone kleuren mee kan mengen en dat een eventuele overstap naar het
superieure assortiment Artists olieverf gemakkelijker verloopt.
Receptuur. Net zoals Artists olieverf heeft elke kleur in het Winton
assortiment zijn eigen receptuur, die de natuurlijke kenmerken van het
betreffende pigment optimaal tot hun recht laat komen en de stabiliteit
waarborgt.
Pigmentgehalte/kleurkracht. Een hoog pigmentgehalte zorgt voor een goede
dek- en kleurkracht. Hoewel het niet te vergelijken is met het ongevenaarde
pigmentgehalte van Artists olieverf, is het pigmentgehalte in het Winton
assortiment hoger dan in veel andere assortimenten van kunstenaarskwaliteit.
De voordelige prijs is bereikt door het gebruik van niet al te dure pigmenten,
niet door vermindering van het pigmentgehalte tot een onaanvaardbaar niveau.
De receptuur, productiemethode en kwaliteitscontrole van Winsor & Newton
garanderen een product dat absoluut uitstekend is.
Viscositeit/consistentie. Het Winton assortiment heeft een uniformere
consistentie dan het Artists assortiment en het product is iets stijver. Penseel-
en paletmesstreken blijven er uitstekend in staan.
Glansgraad. Net zoals bij Artists olieverf is de glansgraad van Winton verf
grotendeels afhankelijk van het gebruikte pigment, daardoor is hij per
kleur verschillend.
Lichtechtheid. Waar mogelijk zijn voor het Winton assortiment de meest
lichtechte pigmenten geselecteerd. De receptuur en productiemethode van
Winsor & Newton waarborgen dat het product in de tube stabiel blijft en (bij
juiste toepassing) ook de duurzaamst mogelijke verflaag oplevert. Raadpleeg
om zekerheid te krijgen over de lichtechtheid van elke kleur de informatie op
de kleurenkaarten of de verfetiketten.
Droogtijd. Alle kleuren voelen na 2-12 dagen droog aan. Dit verschil in
droogtijd komt voort uit de verschillende manieren waarop pigmenten reageren
bij vermenging met olie. Winsor & Newton stelt alle kleuren stuk voor stuk zo
samen dat de droogtijd optimaal is en kunstenaars zo min mogelijk last hebben
van traag drogende onderlagen. Toch is het handig om aan hand van deze lijst
rekening te houden met mogelijke verschillen:
33
Korte droogtijd [ca. twee dagen]: Prussian Blue, Raw Sienna, Umber
[meerdere soorten], Flake White [lood].
Middellange droogtijd [ca. vijf dagen]: Ftalo Blue en Viridian Hue
[ftalocyaninen], Burnt Sienna, Ultramarine Blue [meerdere soorten],
synthetische ijzeroxyden, Ochre [meerdere soorten], Titanium White, Zink
White, Lamp Black, Ivory Black.
Lange droogtijd [meer dan vijf dagen]: Cadmium Hue [meerdere soorten -
arylamiden], Permanent Rose [quinacridoon], Alizarin Crimson Hue.
Laat deze schilderijen, net zoals andere olieverfschilderijen, niet drogen in een
omgeving die erg vochtig of voortdurend donker is. Dit om vergelen van de
olie te voorkomen.
Painting Whites. Wit is de meest gebruikte kleur. De vier witten in het Winton
assortiment bieden de schilder uiteenlopende verwerkingseigenschappen.
Titanium White; het meest gebruikte moderne wit. Het is het witste, meest
ondoorschijnende wit.
Flake White; het traditionele loodwit in olieverf en een uitstekend
schildermateriaal, dankzij zijn flexibiliteit, duurzaamheid en snelle droging.
De aanwezigheid van zink verbetert de consistentie.
Zink White; het minst ondoorschijnende wit. Ideaal voor het mengen van
tinten en voor glacis.
Soft Mixing White; een wit op basis van titanium, maar met minder
kleurkracht dan Titanium White. Het wit met de zachtste consistentie.
Winton witten zijn gewreven met saffloerolie, die de witste witten produceert.
Het is niet raadzaam om deze verf te gebruiken voor uitgebreide
onderschilderingen of gronderingen. De trage droging kan bovenliggende
lagen doen scheuren. Gebruik voor onderschilderingen of het opzetten van
grote partijen bij voorkeur Underpainting White of Foundation White uit het
Artists assortiment. (NB. Flake White is giftig. Vraag s.v.p. bij uw
speciaalzaak peof het verkrijgbaar is en lees eerst de productinformatie.)
34
GRIFFIN ALKYD SNELDROGENDE OLIEVERF
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf heeft enkele bijzondere voordelen.
Snellere droging betekent dat traditionele olieverftechnieken, zoals impasto en
glacis, aanzienlijk minder tijd kosten dan bij uitvoering in traditionele olieverf.
Deze verf is ideaal voor buitenshuis. Bovendien zorgt de grotere transparantie
voor meer diepte en helderheid in glacislagen. Consistente droogtijden voor
het hele assortiment maken een eind aan de gebruikelijke restricties van
conventionele olieverf: deze verf laat zich gemakkelijker overschilderen,
ongeacht de onderliggende kleur.
Spectrum. Het Griffin Alkyd assortiment omvat 50 kleuren die stuk voor stuk
zijn geselecteerd op kleurkracht en relatieve opaciteit. Het spectrum is zo
samengesteld dat er zoveel mogelijk kleuren mee kunnen worden gemengd.
Receptuur. Elke kleur in het Griffin Alkyd assortiment heeft zijn eigen,
individuele receptuur die de natuurlijke kenmerken van het betreffende
pigment optimaal tot hun recht laat komen en de stabiliteit waarborgt.
35
Pigmentgehalte/kleurkracht. De fysieke eigenschappen van alkydhars
verschillen iets van die van traditionele olin, dus ook het pigmentgehalte
verschilt enigszins. Ervaren schilders zullen constateren dat alkydverf in
vergelijking met Artists verf iets transparanter is. De receptuur zorgt voor de
grootst mogelijke kleurkracht en laat de natuurlijke kenmerken van elk pigment
ten volle tot hun recht komen.
Transparantie. Niet alle kleuren in het Griffin Alkyd assortiment zijn
transparant. De transparantie van de diverse pigmenten loopt van nature uiteen.
Op de kleurenkaart worden Griffin kleuren aangeduid als transparant of semi-
transparant, dan wel opaak of semi-opaak. Bovendien gaat het hierbij altijd
om de relatieve transparantie van een kleur in relatie tot andere kleuren.
Viscositeit/consistentie. Griffin Alkyd sneldrogende olieverf heeft een iets
vloeibaarder consistentie dan traditionele olieverf.
Droogtijd. Alle kleuren in het Griffin Alkyd assortiment hebben op het palet
een standtijd van 4 tot 8 uur. Na 18 tot 24 uur voelen ze op het doek droog aan.
Het is essentieel dat de verf door en door droog is voordat hij wordt gevernist.
Reken hiervoor bij een dunne verflaag minimaal een maand. Dikkere verflagen
moeten langer drogen.
Glansgraad. Alkydverf laat na droging een gelijkmatiger glans zien dan
traditionele olieverf.
Lichtechtheid. Bij het vervaardigen van Griffin Alkyd sneldrogende olieverf
worden de hoogwaardigste grondstoffen verwerkt, in een procd met hoge
kwaliteitsnormen. De levensduur van olieverf en alkydverf is daardoor gelijk,
als de kunstenaar althans de juiste schildertechnieken hanteert.
In combinatie met traditionele olieverf, inclusief onderschilderen &
glaceren. Griffin Alkydverf kan zowel als onderschildering voor olieverf als
gemengd met olieverf worden gebruikt. Een alkydverflaag droogt sneller en is
iets minder flexibel dan traditionele olieverf. Daarom is het niet raadzaam om
Griffin Alkyd te gebruiken over olieverf of Oilbar. Daarentegen is Griffin
uitstekend geschikt voor een snelle onderschildering die verder wordt
uitgewerkt in Artists of Winton olieverf. Griffin Alkydverf kan niet worden
vermengd met acrylverf.
36
ARTISTS OILBAR
"Oilbar", olieverf in staafvorm, biedt de aantrekkelijke mogelijkheid om met
natte verf direct op doek te tekenen. Het hoge pigmentgehalte geeft de kleuren
een kracht en diepte die in geen enkel opzicht te evenaren zijn met krijt of
oliepastel. Verder heeft Oilbar, in tegenstelling tot oliekrijt, het fysieke
voordeel van een drogende verflaag. Het bindmiddel van oliepastel laat zich
niet fixeren, zodat de kleuren gemakkelijk versmeren en vuil opnemen. Oilbar
is expressief en direct - er zit niets tussen kunstenaar en ondergrond. Zelfs
geen penseel.
Spectrum. De 35 kleuren, inclusief een kleurloze mengstift, vormen een
uitstekend werkbaar spectrum, zowel afzonderlijk als in combinatie met
andere soorten olieverf.
Receptuur. Het Oilbar assortiment is vervaardigd van pigment, lijnolie of
saffloerolie en een mengsel van speciaal geselecteerde wassen. Voor elke
kleur is een receptuur ontwikkeld die de natuurlijke kenmerken van het
betreffende pigment optimaal tot hun recht laat komen en de stabiliteit van de
kleur waarborgt.
Viscosieit/consistentie. De specifieke consistentie van Artists Oilbar maakt
een daadwerkelijk unieke, dynamische wijze van opbrengen mogelijk. Bij
toevoeging van olieverfmedium gaat de olieverf in staafvorm zich ongeveer
zo gedragen als olieverf uit een tube.
37
Glansgraad. Omdat elk pigment een andere hoeveelheid olie in de receptuur
vereist, kan de glansgraad van Oilbar van kleur tot kleur iets verschillen. Ook
bij toevoeging van oplosmiddel of medium verandert de glansgraad.
Lichtechtheid. Artists Oilbar heeft dezelfde gradaties als andere Winsor &
Newton assortimenten van kunstenaarskwaliteit. Kleuren met de aanduiding
AA en A worden aanbevolen als duurzaam voor gebruik door kunstenaars.
Raadpleeg de informatie over lichtechtheid op de kleurenkaart en de etiketten.
Droogtijd. Na het aanbrengen op het doek voelt de verf na 2 tot 7 dagen
droog aan. De verf moet beslist door en door droog zijn voordat hij wordt
gevernist. Laat dunne verflagen daarom minimaal zes maanden drogen.
Dikkere verflagen moeten langer drogen.
Kleurloze stift. De kleurloze Oilbar heeft dezelfde functie als lijnolie bij
tubeverf. Hij wordt vooral gebruikt om kleuren direct op het doek te verwassen
en om glaceringen te maken. Het is eigenlijk medium in massieve vorm.
In combinatie met traditionele olieverf. Oilbar kan worden gecombineerd
met zowel traditionele olieverf als Griffin Alkyd sneldrogende olieverf.
Omdat Oilbar was bevat, is het niet raadzaam om dikke lagen hiervan te
gebruiken als ondergrond voor dunne lagen olieverf. Dit zou tegen de regel
vet over mager ingaan. Oilbar laat zich ook goed combineren met de
verschillende Winsor & Newton olieverfmediums.
Voltooid werk beschermen. Een voltooid Oilbarschilderij moet worden
beschermd tegen vuil en aanslag, maar vernis kan worden aangetast door de
was in Oilbar. Daarom verdient inlijsten achter glas de voorkeur.
Monotype. Oilbar leent zich voor tal van technieken maar is voor sommige
bij uitstek geschikt. Bij prentkunstenaars bijvoorbeeld is het erg geliefd voor
het maken van monotypen. Met Oilbar kan, met of zonder medium, direct op
een glasplaat worden getekend, waarna het resultaat meteen kan worden
afgedrukt op papier.
.
38
ARTISAN WATERAFDUNBARE OLIEVERF
Artisan is echte olieverf, gemaakt van lijnolie en saffloerolie die zodanig zijn
gemodificeerd dat ze bij toevoeging van water een stabiele, verwerkbare
emulsie vormen. De kunstenaar die met Artisan werkt, kan zijn verf
verdunnen met water en ook voor het schoonmaken water gebruiken in plaats
van oplosmiddelen, zoals terpentijn of terpentine. De samenstelling van de
verf zorgt dat hij er precies hetzelfde uitziet als conventionele olieverf en ook
precies hetzelfde aanvoelt. De kleurdiepte, boterachtige consistentie,
lichtechtheid, opaciteit/transparantie, prestaties en droogtijden zijn allemaal
vergelijkbaar met conventionele olieverf. De kunstenaar kan er dus ook alle
basiskenmerken van het werken met traditionele olieverf mee cultiveren.
Artisan is olieverf en moet ook als zodanig worden behandeld. De
gemodificeerde lijnolie en saffloerolie nemen water aan als oplosmiddel.
Voor het overige werkt het gemodificeerde oliebindmiddel net zoals een
conventionele olie: het neemt water aan zoals lijnolie terpentine aanneemt,
waarna het door oxydatie een stabiele verflaag vormt.
Spectrum. Het Artisan assortiment omvat een uitgebalanceerd spectrum van
40 kleuren die stuk voor stuk zijn geselecteerd op kleurkracht en relatieve
opaciteit. De keuze van dit spectrum waarborgt dat uit dit assortiment het
grootst mogelijke aantal kleuren kan worden gemengd.
39
Receptuur en het gebruik van water. Artisan bevat geen water. De lijnolie-
en saffloeroliebindmiddelen zijn zodanig gemodificeerd dat de verf water
aanneemt en een stabiele emulsie vormt, maar met behoud van de
verwerkings- en optische eigenschappen van conventionele olieverf. In de
receptuur zijn bovendien zoveel mogelijk enkelvoudige pigmenten gebruikt,
wat zorgt voor kleuren met een goede brilliance en schone mengkleuren.
Bovendien zijn de olin en dispersiemethoden zo uitgekiend dat ze de
afzonderlijke kenmerken van elk pigment in het Artisan assortiment - van
opaciteit tot transparantie goed tot hun recht laten komen.
Pigmentgehalte/ kleurkracht. In Artisan is een brede verscheidenheid van
pigmenten gebruikt, zodat de verf alle kenmerken heeft die van een Winsor &
Newton product mogen worden verwacht; inclusief een hoog pigmentgehalte
dat dek- en kleurkracht waarborgt.
Viscositeit/consistentie. Direct uit de tube heeft Artisan waterafdunbare
olieverf een dikke, stijve consistentie, ongeveer zoals traditionele olieverf. De
verf houdt penseelstreken en messporen uitstekend vast en is dus ook geschikt
voor pasteuze technieken. De consistentie van Artisan kan gemakkelijk
worden bijgesteld door toevoeging van een Artisan medium. Hiermee kunnen
vloei en verwerkingseigenschappen van de verf worden aangepast, terwijl de
verf toch gemakkelijk met water mengbaar en verwijderbaar blijft.
Droogtijd. Als Artisan wordt verdund met water verdampt het water vrij snel,
waarna er een conventionele olieverflaag overblijft die droogt door oxydatie.
De droogtijden van Artisan kleuren lopen uiteen omdat elk pigment bij
vermenging met olie anders reageert. Winsor & Newton stelt alle kleuren stuk
voor stuk zo samen dat de droogtijd optimaal is en kunstenaars zo min
mogelijk last hebben van traag drogende onderlagen. Toch is het handig om
aan hand van deze lijst rekening te houden met mogelijke verschillen:
Korte droogtijd [ca. twee dagen]: Prussian Blue, Umber [meerdere soorten],
Middelmatige droogtijd [ca. vijf dagen]: Cadmium Hue [meerdere soorten],
Phthalo Blue (red shade) en Phthalo Green [meerdere soorten], Sienna
[meerdere soorten], French Ultramarine, synthetische ijzeroxyden, Ochre
[meerdere soorten], Titanium White, Zink White, Lamp Black, Ivory Black.
Lange droogtijd [meer dan vijf dagen]: Cadmium [meerdere soorten],
Permanent Rose [quinacridone], Permanent Alizarin Crimson.
Voor alle olieverfschilderijen geldt dat ze niet bij grote vochtigheid of
voortdurende duisternis moeten opdrogen om vergelen van de olie te voorkomen.
40
Glansgraad. De weerschijn van Artisan verflagen wordt benvloed door
allerlei factoren. Omdat de hoeveelheid olie in de receptuur voor elk pigment
anders is, kan de glansgraad van kleur tot kleur ietwat verschillen. Ook kan
de glansgraad worden benvloed door verdunning met water of het gebruik
van mediums.
Lichtechtheid. Dankzij recente ontwikkelingen in de pigmentchemie is de
lichtechtheid van kunstenaarsverf opnieuw verbeterd. Winsor & Newton heeft
in de receptuur van het Artisan assortiment volop gebruik gemaakt van die
verbeteringen. Alle Artisan kleuren hebben de gradatie AA of A (duurzaam
voor gebruik door kunstenaars). Meer over lichtechtheid en duurzaamheid in
het hoofdstuk over techniek (bladzijde 59-61).
In combinatie met traditionele olieverf. Artisan verf en mediums
kunnen worden gemengd met conventionele olieverf en olieverfmediums,
maar naarmate er meer gewone olieverf aan wordt toegevoegd, wordt het
mengsel minder goed afdunbaar met water. Ook het naleven van regels zoals
vet over mager wordt moeilijker bij vermenging van Artisan met
traditionele olieverf. Gebruik daarom bij voorkeur alleen Artisan verf en
mediums, des te meer profiteert u van de voordelen van het gebruik van water
in plaats van oplosmiddelen.
Waterafdunbare mediums. Met Artisan mediums kunt u de kenmerken en
verwerkingseigenschappen van tubeverf veranderen, zodat u alle traditionele
olieverftechnieken kunt toepassen. Tot de mediums die specifiek zijn
ontwikkeld voor gebruik met Artisan waterafdunbare olieverf behoren:
(Artisan) Linseed Oil, Stand Oil, Painting Medium, Fast Drying Medium en
Impasto Medium.
Mediums zijn additieven, dus het gebruik ervan moet beperkt blijven. Houd
daar rekening mee, want teveel Artisan Linseed Oil of Stand Oil leidt net als
bij conventionele olieverf - tot rimpelvorming in de verflaag. Artisan
mediums worden uitgebreider behandeld op bladzijde 68 in het
hoofdstuk Mediums.
Water als oplosmiddel. Toevoeging van teveel oplosmiddel kan leiden tot
een slecht gebonden verflaag. Dat geldt voor gewone olieverf, maar ook voor
het gebruik van water als oplosmiddel in Artisan verf. We adviseren dan ook
nadrukkelijk om de verwerkingseigenschappen van de verf bij te stellen met
medium en water. Als u water toevoegt, doe dit dan al roerend met een
penseel of paletmes en met kleine beetjes tegelijk. Door geleidelijke
toevoeging vormen water en olie een gelijkmatige emulsie.
41
Door toevoeging van water als oplosmiddel veranderen ook de reflectieve
eigenschappen van de verf. De kleurwaarde zal iets verschuiven in de richting
van een lichtere tint. Bij verdamping van water uit het mengsel vindt het
omgekeerde plaats en verschuift de kleurwaarde richting oorspronkelijke kleur.
Geschikte vernissen. Elke vernis die geschikt is voor conventionele
olieverf is geschikt voor Artisan. Goede vernis beschermt uw schilderij tegen
vuil en aanslag uit de atmosfeer en is volledig verwijderbaar zodat het
schilderij zonodig kan worden schoongemaakt. Vernis moet niet in plaats van
medium worden gebruikt en worden toegevoegd aan verf. Wacht met het
vernissen van een Artisan schilderij tot het door en door droog is (minimaal
zes maanden). Winsor & Newton produceert een compleet assortiment
vernissen voor olieverf (zie het hoofdstuk Vernissen op bladzijde 69).
Synthetische of natuurharen penselen. In de loop van lange
schildersessies kunnen penselen van natuurlijk varkenshaar zacht worden
door het langdurige contact met water. Artisan penselen zijn gemaakt van
vezels die specifiek zijn bedoeld voor gebruik met Artisan waterafdunbare
olieverf. De stugge vezel gedraagt zich bijna net zo als natuurlijk varkenshaar
maar wordt in water niet zacht. Ook andere synthetische penselen, zoals de
langstelige Winsor & Newton Galeria penselen (en in de VS University en
Monarch), behouden die ietwat stugge veerkracht en zijn geschikt voor
Artisan verf.
Een goede richtlijn is dat varkensharen of Artisan penselen het meest geschikt
zijn voor onverdunde verf en pasteuze technieken. Voor subtiele
verwassingen, glaceringen en fijne details, adviseren we een zachtharig
penseel, zoals Winsor & Newton Cirrus of Sceptre Gold.
Een schoon atelier. Artisan verf hoeft na het schilderen niet te worden
verwijderd met oplosmiddel. Veeg na gebruik gewoon alle overtollige verf
van uw penselen en was deze daarna goed schoon met water en zeep. U hebt
geen terpentijn of terpentine nodig. Om uw penselen in goede conditie te
houden is het raadzaam om ze direct na het schilderen, nog dezelfde dag,
schoon te maken.
42
TECHNISCHE INFORMATIE - KLEUR
Alle pigmenten die worden verwerkt in assortimenten van Winsor & Newton
zijn geselecteerd aan de hand van de volgende criteria:
Onvervreemdbare pigmenteigenschappen
Elk pigment is uniek. Sommige zijn van nature opaak terwijl andere
transparant zijn. Andere krijgen bij het aanbrengen in een dunne laag een heel
ander karakter dan bij onverdund gebruik. Sommige hebben een dramatische
kleurkracht terwijl andere heel subtiele mengkleuren opleveren. We evalueren
alle pigmenten op grond van de volgende eigenschappen: massakleur (kleur
direct uit de tube), ondertoon (kleur van heel dun uitgestreken verf),
kleurkracht en relatieve opaciteit. Van cadmiums, (die een rijke kleur en grote
dekkracht hebben en erg opaak zijn) tot ftalocyaninen (die gekenmerkt
worden door bonte kleuren, een fonkelende natuurlijke transparantie en een
enorme kleurkracht) gebruikt Winsor & Newton alleen pigmenten die de
verfijnde kenmerken van een specifieke kleur het beste weerspiegelen.
Lichtechtheid/duurzaamheid
De 20e eeuw liet opmerkelijke ontwikkelingen zien in de kwaliteit van
pigmenten. Hoewel die grotendeels het resultaat zijn van innovaties in andere
branches (zoals de auto-, keramische en plasticsindustrie), bleek de toename
van het aantal kleuren en de dramatische verbetering van de duurzaamheid een
geweldig voordeel voor beeldende kunstenaars. Winsor & Newton kan nu een
uitgebalanceerd spectrum van traditionele en moderne kleuren aanbieden, dat
zich onderscheidt door een duurzaamheidsniveau dat kunstenaars zich slechts
een paar decennia geleden nog nauwelijks konden voorstellen. Van Winsor &
Newton Artists olieverf is nu achtennegentig procent gekwalificeerd als
duurzaam voor gebruik door kunstenaars. Die kwalificatie is van
toepassing op zowel de dunste gewassen tonen en de lichtste tinten als de
onverdunde kleur.
Bijdrage aan een evenwichtig spectrum
Het beste spectrum in elk assortiment is een spectrum dat de kunstenaar in
staat stelt een zo breed mogelijk kleurengamma te mengen. Winsor & Newton
kiest pigmenten niet alleen vanwege hun eigen kenmerken, maar kijkt ook
naar de mate waarin die kenmerken bijdragen aan het geheel van meng- en
expressiemogelijkheden van het totale spectrum. Alle Winsor & Newton
assortimenten kunnen worden gebruikt om het hele scala van mengkleuren te
onderzoeken; van warm tot koel en van hoog tot laag chroma en
alles daartussenin.
43
DE FUNCTIE VAN PIGMENTEN.
Pigmenten hebben, naast unieke optische eigenschappen, ook uiteenlopende
fysische kenmerken. Sommige zijn rafelig en onregelmatig, andere glad en
rond. Sommige absorberen bij het wrijven veel olie, andere maar weinig.
Kortom, elk pigment moet in het productieproces anders worden bewerkt en
vergt andere vaardigheden en detailkennis.
Een bruikbare definitie van pigment luidt: Pigmenten zijn stoffen die
afzonderlijke deeltjes blijven en in een bindmiddel in suspensie kunnen
worden gehouden. Kleurstoffen daarentegen kunnen oplossen en doorbloeden
in omringend materiaal. Dat alle pigmenten lichtecht zijn en kleurstoffen niet,
is een wijdverbreid misverstand. Het maakt voor de lichtechtheid weinig of
niets uit of een stof zich als een kleurstof gedraagt of als een pigment.
Een ander interessant feit is dat een kleurstof chemisch kan worden
bijgesteld, zodat hij zich gedraagt als een pigment. De kleurstof wordt dan
verbonden aan of neergeslagen op een stof die er niet mee reageert,
bijvoorbeeld aluminiumhydraat. Dit levert een lakpigment op. Kraplak en
karmijn zijn voorbeelden van lakpigmenten.
Organisch versus anorganisch. Deze termen worden gebruikt bij het
beschrijven van chemicalin die zijn samengesteld uit specifieke elementen en
44
In 1892 was Winsor & Newton de eerste
fabrikant die uitgebreide technische
informatie publiceerde over pigmenten
en kleuren.
zijn ook van toepassing op pigmentomschrijvingen. Anorganische
verbindingen bestaan uit elementen zoals metalen (bijvoorbeeld cadmium,
cobalt en ijzer) terwijl organische verbindingen zijn opgebouwd uit moleculen
die koolstof en waterstof bevatten, vaak met zuurstof en stikstof erbij.
Organische stoffen bestaan uit dezelfde basisbouwstenen als levende
organismen. Definities zijn echter niet altijd keihard en vaak bevatten
organische pigmenten ook metalen. In koperftalocyanine bijvoorbeeld, zit
ook koper.
Anorganische aarde pigmenten (zoals gele oker en ongebrande omber)
worden al sinds de prehistorie gebruikt. De opmars van anorganische
pigmenten begon in de negentiende eeuw. Toen maakten de industrile
revolutie en ontwikkelingen in de chemie het mogelijk om metalen zoals
cadmium of cobalt te combineren met andere stoffen. Dat leverde producten
op zoals cadmiumsulfide (dat door toevoeging van meer of minder selenium
kon worden "bijgesteld" om oranjes en roden te maken). Dit zijn zeer stabiele,
beter kleurechte verbindingen en met een bindmiddel - zoals lijnolie voor
olieverf kon daar een suspensie van worden gemaakt.
De eerste organische pigmenten werden aangetroffen in de natuur. Sommige
kleurstoffen werden gewonnen uit planten. Van wede bijvoorbeeld werd
wedeblauw of indigo gemaakt om kleding te verven. En Indiaas geel werd in
Monghyr in Bengalen gewonnen uit de urine van vee dat was gevoed met
mangobladeren. Het pigment werd ook wel Indiase moes genoemd. Deze
beide organische kleuren, die uit het natuurlijke milieu werden gewonnen,
verschillen van de hedendaagse, in het laboratorium gesynthetiseerde pigmenten.
Het eerste, volledig synthetisch vervaardigde pigment kwam voort uit een
ongelukje. Rond 1704 was een verfmaker genaamd Diesbach bezig een
Florentijnse lakkleur te maken. Per ongeluk gebruikte hij potas (kaliumzout) die
onopzettelijk was verontreinigd met dierlijke olie. In plaats van de rode lak die
hij wilde maken, kreeg hij een veel lichtere kleur. Toen hij probeerde de kleur
verder te veranderen, kreeg hij eerst purper en daarna diepblauw; Pruissisch
blauw om precies te zijn. Dat was dus het eerste synthetische pigment.
De laatste vijftig jaar is er in de pigment- en kleurchemie zonder enige twijfel
meer voortuitgang geboekt dan in de voorafgaande tweeduizend jaar. De
huidige revolutie in organische pigmenten begon rond de vorige
eeuwwisseling, toen de Duitsers synthetisch arylamide geel maakten. De
duurzaamheid en variatie in kleurtonen van arylamiden is verder ontwikkeld
en ze worden nog steeds gebruikt. Winsor & Newton gebruikt dit pigment bij
de vervaardiging van Winsor gelen en cadmium "hue"-kleuren.
45
Arylamide stelde niet alleen een norm voor moderne synthese in het
laboratorium, maar werd ook de standaard voor de ontwikkeling van
pigmentnamen. In toenemende mate worden organische pigmenten getooid
met veellettergrepige benamingen: antraquinonen, dioxazinen, pyrrolen,
ftalocyaninen en benzimidazolen zijn allemaal producten van de 20e-eeuwse
pigmentchemie.
Werken met organische en anorganische kleuren. Organische
pigmenten (in het laboratorium gesynthetiseerd uit koolstofverbindingen) en
anorganische kleuren (meestal samengesteld uit metalen) hebben niet alleen in
de productie dingen gemeen, ook hun gedrag op het palet vertoont
overeenkomsten. Voordat we enkele van die kenmerken beschrijven, willen
we erop wijzen dat het hier niet gaat om regels. Aan het begin van dit
hoofdstuk zeiden we al dat elk pigment uniek is. En soms vertonen
anorganische kleuren organische eigenschappen, of omgekeerd. Dat gezegd
zijnde, volgen hier drie algemene principes.
In mengkleuren leveren anorganische kleuren eerder de tonaliteiten op die
de natuurlijke wereld het dichtst benaderen. De aard van weerkaatst licht
en schaduw maakt dat we leven in een wereld van zuivere kleuren, die zich
vermengen tot rijke tinten grijs. Dankzij hun fysische en optische
eigenschappen geven anorganische kleuren deze natuurlijke licht- en
schaduwtinten, met hun specifieke kenmerken, heel vaak natuurgetrouwer weer.
Organische kleuren zijn helderder en dat geldt meestal ook voor hun
mengkleuren. Dankzij hun zuiverheid, natuurlijke doorschijnendheid en
kleurkracht leveren organische pigmenten secundaire en tertiaire mengkleuren
op die gewoonlijk dichter bij het hoge chroma blijven van de primaire kleuren
waar ze van afstammen.
Beide laten zich prima onderling mengen. Probeer een anorganische
mengkleur die te grijs of te doods is geworden eens op te halen door er een
vleugje organische kleur aan toe te voegen. U zult zien dat u grotendeels met
anorganische pigmenten gemaakte mengkleuren vaak een verrassende
opkikker kunt geven, zonder dat hun natuurlijke karakter verloren gaat.
46
Hierna volgen opmerkingen en beschrijvingen bij pigmenten die veel worden
gebruikt bij de productie van kunstschilderverven:
Witten
De eerste witten werden bereid uit kalk uit de aarde en zijn sinds de
prehistorie in gebruik. Om te illustreren dat dezelfde bron volstrekt
tegengestelde kleuren kan opleveren, vertellen we u ook nog dat
beenderen in het allereerste begin van de verfgeschiedenis werden
gebruikt om zowel witte als zwarte pigmenten te maken. Het verassen
(roosten) van dierenbotten leverde een grijs-witte as op die tot in de
middeleeuwen werd gebruikt om papier of perkament een korrelig
oppervlak te geven. Als men dezelfde botten in een gesloten omgeving liet
verkolen, was het resultaat een zwart product: beenderzwart.
Tegenwoordig beschikt de kunstenaar over allerlei witten, met
uiteenlopende eigenschappen en dekkingsgradaties. Ze zijn allemaal zeer
geschikt als mengkleur of voor het opzetten van partijen, al naar gelang de
specifieke behoefte.
Chinese White. In 1834 uitgevonden door Winsor & Newton. Het eerste
halfdekkende permanente wit. Gemaakt van zinkwit.
Cremnitz White. Zuiver loodwit, gewreven in saffloerolie, favoriet bij
sommige kunstenaars die traditionele technieken toepassen.
47
Chinees wit, het eerste halfdekkende
permanentwit werd in 1834
uitgevonden door Winsor & Newton.
Flake White. Loodwit: loodcarbonaat waar een beetje zink aan is
toegevoegd om de kleur en consistentie te verbeteren. Flake White No. 1
heeft een dikkere consistentie dan Flake White No. 2.
Foundation White. Loodwit gewreven in lijnolie voor onderschildering
of basisopzet.
Iridescent White. Parelmoerwit: een pigment op basis van mica dat in het
assortiment Artists olieverf is opgenomen om parelmoerachtige effecten
te bereiken. Het is lichtecht en kan met andere kleuren worden gemengd.
Soft Mixing White. Maakt deel uit van het Winton assortiment en is
gemaakt van titanium pigment. Een zachte consistentie, uitstekend voor
krachtige tinten zonder dat de verf kalkachtig wordt.
Titanium White. Het dekkendste wit met de meeste kleurkracht. Voor het
eerst vervaardigd in 1870 en in de jaren 1920 gentroduceerd als
kunstschilderverf. Nu het populairste wit.
Zinc White. Het meest transparante wit met de minste kleurkracht. Voor
het eerst vervaardigd in de 18e eeuw en vanaf circa 1840 veel gebruikt.
Zwarten en grijzen
De allereerste, prehistorische zwarte pigmenten worden nog altijd volop
gebruikt. Beenderzwart (op bladzijde 45 beschreven in relatie tot beenderwit)
wordt verkocht onder de naam ivoorzwart of Ivory Black. Ook
lampenzwart (Lamp Black) zit in vrijwel elk assortiment. Beide zijn
afkomstig uit dierlijk materiaal en technisch gezien dus de allereerste
organische kleuren. Beide zijn zeer stabiele vormen van dichte, elementaire
koolstof. En niets is permanenter dan elementaire koolstof, of het nu in de
vorm van deze eenvoudige pigmenten is, als gelaagd grafiet of samengedrukt
tot de waardevolste van alle kristallijne structuren: de diamant. Ondanks het
adembenemende vakmanschap en raffinement dat de pigmentchemie
gedurende de afgelopen eeuw tentoonspreidde, is er nog altijd niets dat hun
veelzijdigheid, verwerkbaarheid en duurzaamheid evenaart. Terwijl de eerste
koolstofpigmenten zon 40.000 jaar geleden werden ontdekt door mannen en
vrouwen die om een vuur zaten.
48
Blue Black. In olieverf is dit een mengsel van ivoorzwart en ultramarijn.
Charcoal Grey. In olieverf is dit gemalen houtskool.
Davys grijs. Oorspronkelijk een speciaal soort leisteen, nu versterkt door
toevoeging van andere kleuren. Uitstekend om mengkleuren af te zwakken
zonder zwarting.
Ivory Black. Verbrande beenderen waar geen ivoor aan te pas komt.
Lamp Black. Het oudste door mensen gemaakte pigment, bestaande uit roet
van verbrande olie.
Paynes grijs. Een blauw grijs bestaande uit een mengsel van karm(oz)ijn,
blauw en zwart. William Payne, een aquarellist uit het Engelse Devon
(werkzaam 1776-1830) wordt gezien als de naamgever.
Sepia. Oorspronkelijk de inkt uit de inktzak van de zeekat of sepia, een soort
inktvis. Wordt nu bereid uit een mengsel van omber en zwart.
49
Inktzakken van inktvissen zoals die vroeger
werden gebruikt om sepia te maken.
Tegenwoordig wordt sepia gemaakt van
een mengsel van omber en zwart.
Staafjes Chinese inkt worden traditioneel
gemaakt van koolstof (roet of lampenzwart)
en vis- of andere dierlijke olie.
Aardkleuren
Samen met de prehistorische koolstofzwarten en witten, waren aardkleuren
tot de middeleeuwen in de meerderheid op het schilderspalet. De
edelsteenachtige transparantie (te danken aan de aanwezigheid van
aluminiumsilicaat in het pigment) en de rijke tonaliteit van de hoogste
kwaliteiten sienna aarde, waren voor kunstenaars van Rembrandt tot Wyeth
letterlijk toonaangevend. Helaas werden de fijnste siena aardkleuren na de
vorige eeuwwisseling steeds moeilijker verkrijgbaar, zodat fabrikanten die
beslist het natuurlijke pigment wilden gebruiken, gedwongen waren om
genoegen te nemen met een mindere kwaliteit. Winsor & Newton heeft in
veel gevallen besloten om recent ontwikkelde synthetische aardpigmenten te
gebruiken in plaats van de resterende natuurlijke aardes. De nieuwe
synthetische ijzeroxyden zijn weliswaar afkomstig uit het laboratorium maar
hun fysische structuur heeft veel eigenschappen die ook de oorspronkelijke
aardkleuren zo bijzonder maakten.
In de loop der eeuwen hebben allerlei kleurrijke bronnen pigmenten
opgeleverd. Een van de interessantste (en onmiskenbaar de griezeligste) was
Mummiebruin. De eerste documenten over Egyptische mummies die tot
pigment werden vermalen, dateren uit de 16e eeuw. Het pigment ontleent zijn
karakteristieke kleur aan asfalt. Deze bitumineuze, vaste of halfvaste aarde
kwam voor in streken met olieafzettingen en werd gebruikt bij het balsemen
van Egyptische mummies. Het gebruik hield in de 19e eeuw op.
50
Keulse aarde of Van Dyke Brown is gemaakt
van op ligniet of bruinkool gelijkend, organisch materiaal.
Burnt Sienna. Oorspronkelijk gebrande siena aarde. Winsor & Newton
gebruikt over het algemeen een synthetisch ijzeroxyde om de brilliance en
transparantie van het origineel te evenaren.
Burnt Umber. Gebrande omber, een aardpigment uit Umbri (en andere
vindplaatsen).
Gold Ochre. Oorspronkelijk een variteit van natuurlijke aarde. Verdrongen
door synthetisch ijzeroxyde.
Indian Red. Oorspronkellijk een variteit van natuurlijke aarde. Verdrongen
door synthetisch ijzeroxyde.
Light Red. Oorspronkelijk gebrande gele oker. Verdrongen door synthetische
ijzeroxyden.
Mars [diverse kleuren]. Rode, bruine en gele aardkleuren, gemaakt van
synthetische ijzeroxyden. Meestal opaak.
Raw Sienna. Ongebrande siena, natuurlijke gele aarde. Bij Winsor & Newton
is deze kleur helder en transparant en bezit hij weinig kleurkracht. Soms wordt
als substituut synthetisch ijzeroxyde gebruikt.
Raw Umber. Ongebrande omber, natuurlijk ijzeroxyde.
Terra Rosa. Oorspronkelijk een soort natuurlijke aarde. Verdrongen door
synthetisch ijzeroxyde.
Vandyke Brown. Oorspronkelijk bitumineuze aarde, meestal vervangen door
omber. De testen van Winsor & Newton laten niet zien dat dit pigment in
olieverf verschiet.
Venetian Red. Oorspronkelijk een soort natuurlijke aarde. Verdrongen door
synthetische ijzeroxyden.
Yellow Ochre. Gele oker, natuurlijk ijzeroxyde.
51
Roden en oranjes
Het meest dynamische, vurige rood tot de introductie van cadmiumrood aan het
begin van de 20e eeuw - was vermiljoen. Oorspronkelijk werd dit pigment
fijngestampt uit het mineraal zwavelkwik of cinnaber, ofwel kwiksulfide
(HgS). Cinnaber werd door de Grieken en Romeinen gebruikt en, zeer
waarschijnlijk, door de Chinezen veranderd in de zuiverder vorm vermiljoen. De
rijke, opmerkelijk heldere kleur die daar uit voortkwam, werd door geen enkel
ander pigment gevenaard. Vanwege de giftigheid en daarmee samenhangende
productierisicos is vermiljoen niet meer verkrijgbaar. Toen deze kleur geleidelijk
uit productie werd genomen, waren er gelukkig inmiddels cadmiums beschikbaar
als vervanging.
De afgelopen decennia laten een explosieve groei van roden en oranjes uit
organische, synthetische bronnen zien. Zal n daarvan uiteindelijk cadmium
verdringen, zoals cadmium vermiljoen verdrongen heeft? Hoewel peryleen-,
pyrrool-, quinacridoon- en naftolrood stuk voor stuk unieke en geweldige
eigenschappen hebben, bestaat er nog steeds geen rood pigment dat de
zuiverheid, kleurtemperatuur, opaciteit en mengeigenschappen van
cadmium kan evenaren.
Alizarin Crimson. Alizarine karmijn werd gentroduceerd in 1868 en bleef
tot de jaren 1980 een steun en toeverlaat op het schilderpalet. Verdrongen
door Permanent Alizarin Crimson.
Benzimidazolen. Oranjes en kastanjeroden/bruinen met benzimidazolen
komen onder verschillende namen voor in diverse assortimenten. Ze dateren
uit de jaren 1980 en hebben een goede lichtechtheid.
52
Cinnabar is het belangrijkste kwikerts en de
minerale vorm van natuurlijk vermiljoen.
Bright Red. Arylamide rood met een goede lichtechtheid, door Winsor &
Newton voor het eerst gebruikt eind jaren 1970.
Brown Madder. Oorspronkelijk alizarine kraplak, gemaakt van de meekrap
plant, nu bereid met quinacridoon of benzimidazolen en daardoor lichtechter.
Cadmium. Aanwezig als diverse soorten cadmiumgeel, -oranje en -rood met
een ongevenaarde opaciteit. Winsor & Newton gebruikt geen
laagwaardiger - cadmium-bariums. Gelen werden in 1846 gentroduceerd,
roden vanaf 1910.
Carmine. Karmijn is een lak die wordt gemaakt van de vrouwelijke
cochenilleluis (een schildluis). Vergankelijk. Alleen verkrijgbaar in Artists
olieverf en als pigment. Voor het eerst gebruikt in de 16e eeuw.
Magenta. Gemaakt van een mengsel van violette pigmenten. Winsor &
Newton magenta olieverven zijn lichtecht.
Naphthol [diverse soorten]. Naftolpigmenten vormen een grote groep rode
organische pigmenten, die rond 1920 werden gentroduceerd. Winsor &
Newton koos voor zijn assortimenten de meest lichtechte sooorten.
Perinone Orange. Een lichtecht oranje. Perinoon werd als kleurstof ontdekt
in de jaren 1920.
Quinacridones. Quinacridonen worden gebruikt als violette, bruine en rode
pigmenten. Zeer transparant en lichtecht. Door Winsor & Newton in 1958
gentroduceerd als Permanent Rose en Permanent Magenta.
Rose Dore. Een prachtig, doorschijnend roze. Gemaakt van rode meekrap
in olieverf.
Rose Madder Genuine/Deep. Echte/dieproze kraplak zijn lakpigmenten die
exclusief door Winsor & Newton worden gemaakt naar een origineel recept
dat in 1806 is ontwikkeld door meester-verfmaker George Field. Verfijnd,
transparant roze.
Scarlet Lake. Scharlakenlak is van oorsprong een lakpigment, maar wordt nu
gemaakt met een geelachtig naftolrood.
Vermilion. Vermiljoen is het heldere, gepassioneerde rood van Vermeer.
Gemaakt van kwiksulfide en om gezondheidsredenen nu niet langer
verkrijgbaar. Ervoor in de plaats kwam kleuren op basis van cadmium en
allerlei andere mengsels.
53
Gelen
De eerste gelen waren aardkleuren, waarvan er veel nog steeds worden
gebruikt. Indiaas geel behoort tot de pigmenten met het mooiste verhaal (zie
hierna), deels vanwege zijn oorsprong, maar ook omdat het zo
verbazingwekkend is dat iemand ooit op het idee kwam om deze grondstof te
gaan gebruiken.
Arylamides. Een groep synthetische organische gele pigmenten die goed
lichtecht zijn. Een van de eerste groepen in het laboratorium vervaardigde
organische pigmenten. Voor het eerst gemaakt rond 1909. De recentere
arylamiden zijn beter lichtecht en worden gebruikt voor diverse kleuren
Winsor Yellow en Cadmium hue.
Aureolin. Cobaltgeel. Oorspronkelijk rond 1862 gentroduceerd door
William Winsor.
Azopigmenten. In de jaren 1980 gentroduceerde gele pigmenten. Gebruikt
in Transparent Yellow.
Chromes. Chro(o)m(aat)pigmenten werden gebruikt voor roden, oranjes en
gelen met een goede opaciteit en een lage prijs. Niet langer in gebruik om
redenen van gezondheid en veiligheid.
Indian Yellow. Indiaas geel werd oorspronkelijk uitsluitend gemaakt van de
urine van koeien die in het Bengaalse Monghyr werden gevoed met
mangobladeren. Het oorspronkelijke pigment was slechts matig duurzaam.
Winsor & Newton maakt nu een alternatieve en lichtechte - vorm.
54
Echte guttegom (Genuine Gamboge) wordt gemaakt
van boomhars en werd in 1615 voor het eerst vanuit
Cambodja ingevoerd in Europa.
Jaune Brillant. Een roodachtige versie van Napels geel, verkrijgbaar in
Artists olieverf.
Lemon Yellow. Citroengeel, oorspronkelijk van bariumchromaat,
vervaardigd met hetzij arylamide, hetzij nikkeltitanaat. Het laatste benadert
het origineel het beste.
Naples Yellow. Napels geel was oorspronkelijk loodantimoniaat. Nu
vervaardigd met diverse pigmenten, afhankelijk van het assortiment.
Nickel Titanate. Winsor & Newton introduceerde nikkeltitanaat aanvankelijk
als substituut voor het oorspronkelijke citroengeel. Uitstekend, zacht,
halfdekkend geel. Voor het eerst bekend in de jaren 1960.
Groenen
De groenen hebben net zozeer van de recente vooruitgang in de
pigmentindustrie geprofiteerd als elke andere kleur. Toen er nog geen
synthetische organische pigmenten waren, hadden kunstenaars vrijwel geen
groen tot hun beschikking dat behalve helder ook nog kleurkrachtig,
lichtecht en gifarm was. Dankzij de moderne chemie zijn er nieuwe groenen
beschikbaar die al die eigenschappen wel hebben, terwijl oudere groene
pigmenten stabieler zijn gemaakt met behoud van veel van hun
oorspronkelijke, historische karakter.
55
Terre Verte is een groen aardpigment dat al werd
toegepast in Romeinse muurschilderingen in Pompeii.
Het wordt nog altijd gebruikt.
Cobalt Green. Zie onder Blauwen.
Emerald Green. Smaragdgroen, oorspronkelijk vervaardigd met arsenicum,
maar nu met ftalocyanine en andere pigmenten, afhankelijk van het
assortiment.
Hookers Green. Oorspronkelijk een mengsel van guttegom en Pruissisch
Blauw. Later vervaardigd van organische lakken. Nu gemaakt van
quinacridonen en ftalocyaninen.
Olive Green. Olijfgroen, oorspronkelijk vervaardigd met vergankelijke
lakken, tegenwoordig van diverse pigmenten, afhankelijk van het assortiment.
Oxide of Chromium. Chroomoxydgroen, een extreem dekkend aardgroen.
Bestaat al sinds 1809. Eind jaren 1840 in productie genomen door Winsor
& Newton.
Phthalocyanine: Zie onder Blauwen.
Sap Green. Sapgroen, oorspronkelijk gemaakt van wegedoornbessen, later
van organische lakken van matige duurzaamheid. Verdrongen door Permanent
Sap Green.
Terre Verte. Een natuurlijke aarde, versterkt met chroomoxyde.
Viridian. Chroomgroen, een transparant blauwgroen met minder kleurkracht
dan ftalocyanine; en daarom bij veel kunstenaars favoriet. Voor het eerst
vervaardigd in 1838 en in 1862 gentroduceerd in Engeland.
Blauwen
De laatste twee eeuwen had de kunstenaar blauwen tot zijn beschikking die een
rijke kleur en een goede kleurkracht en dekking boden. Maar de prijs was hoog,
zowel in termen van geld als in productie-inspanning. Van smalt - de eerste
cobaltverbinding ooit, door de Egyptenaren gebruikt in de vorm van gemalen
glas - tot Lapis lazuli, de natuurlijke vorm van ultramarijn die werd
gewonnen in mijnen in het huidige Afghanistan. Blauw werd beschouwd als
een symbool van een hoge status, niet alleen voor de schilder die het zich kon
veroorloven het te gebruiken, maar ook voor de opdrachtgever die het zich kon
veroorloven een schilderij te bezitten waarin deze kleur was gebruikt. Vanaf
1704, met de synthese van Pruissisch blauw, en vervolgens in 1806, toen
cobaltblauw werd ontwikkeld, en tenslotte in 1826, met de introductie van een
in het laboratorium geproduceerd ultramarijn dat identiek was aan het
56
natuurlijke lapis, werden blauwen betaalbaarder. Inmiddels is de
beschikbaarheid van blauw, met de introductie van ftalocyanine, exponentieel
gegroeid.
Antwerp Blue. Antwerps blauw, een zwakkere versie van het eerste (per
ongeluk!) in het laboratorium gesynthetiseerde organische pigment: Pruissisch
Blauw.
Cerulean Blue. Cerumeleumblauw is een cobaltblauw. Al in 1805
gentroduceerd. Onmisbaar, halfdekkend, licht blauw met geringe
kleurkracht.
Cobalt [diverse soorten]. Cobaltpigmenten worden gebruikt voor zowel
blauwen als groenen, violetten en gelen. Half-transparante anorganische
kleuren, uitstekend voor gemengde kleurtonen. Blauw werd in 1804 ontdekt
door Thnard en de rodere variant (PB73) is in de jaren 1990 gentroduceerd
door Winsor & Newton. Violet werd geintroduceerd in 1860, groen werd in
1780 ontdekt en geel in 1862.
French Ultramarine. Kunstmatig ultramarijn, in 1826 in Frankrijk
uitgevonden door Guimet in een competitie die tot doel had echt lapis lazuli
te vervangen. Het is chemisch identiek aan het natuurlijke pigment. French
Ultramarine van Winsor & Newton heeft een rode ondertoon.
57
Lapis Lazuli is een halfedelsteen en het oorspronkelijke pigment
voor ultramarijnblauw. Kunstmatig Ultramarijn (French
Ultramarine) pigment wordt sinds 1826 gemaakt en heeft een
chemische structuur die identiek is aan de oorspronkelijke steen.
Indanthrene Blue. Indantreenblauw is roder dan ftalocyanine. In 1901
ontdekte kleurstof die met ombers uitstekende donkere mengkleuren oplevert.
Indigo. Oorspronkelijk afkomstig van de indigoplant. Indigo werd in de 19e
eeuw synthetisch vervaardigd maar was niet permanent. Wordt nu gemaakt
van een mengsel van ultramarijn, ftalocyanine en zwart.
Manganese Blue. Mangaanblauw is niet meer verkrijgbaar, een substituut
wordt gemaakt met ftalocyanine.
Phthalocyanine [diverse soorten]. Ftalocyaninen worden gebruikt in diverse
soorten Winsor Blue en Winsor Green. Verkrijgbaar sinds 1938. Lichtecht en
zeer kleurkrachtig.
Pruissian Blue. Pruissisch blauw stond aan de wieg van de nieuwe
synthetische organische pigmenten voor de hedendaagse schilderkunst. In 1704
ontdekt door Diesbach. Massakleur bronsachtig. Heeft de merkwaardige
eigenschap in het licht te verschieten en zich in het donker te herstellen.
Ultramarine (Green shade). Een groenere tint Ultramarijn.
Violetten
Een ander voornaam pigment is Tyreens purper, een kleur die door de
Romeinse keizers werd geist en die werd geperst uit een blaasje op het lijf
van een wulk (een schelpdier). Voor ongeveer 1,5 gram kleurstof waren
12.000 wulken nodig, wat de prijs van de kleur opdreef tot astronomische
hoogte. Een andere grondstof voor een rijk, echt purper was er echter niet en
deze situatie duurde in zekere mate voort tot de 19e eeuw. Tot de introductie
van dioxazine in de1960 waren alle purpers en violetten f mengkleuren, f
berucht vanwege de mate waarin ze verschoten.
Caput Mortuum. Een Marsviolet. Naam stamt uit de 18e eeuw.
Dioxazine. Dioxazine is een violet pigment dat wordt verkocht onder zijn
chemische naam en als Winsor Violet. Uit testen van Winsor & Newton
blijkt dat deze kleur in olieverf, acrylverf en aquarel lichtecht is. Op de markt
sinds de jaren 1960.
Mauve. Gemaakt van een mengsel van violette pigmenten.
Purple Lake/Madder. Purperlak/kraplak, oorspronkelijk gesynthetiseerde
alizarine. Nu te koop met andere, lichtechte pigmenten.
58
ANDERE PIGMENTEN
Permanent kleur. Duidt op organische pigmenten ter vervanging van de
eerste, in de jaren 1920 gebruikte organische pigmenten.
Winsor kleur. Duidt op transparante organische kleuren met een goede
lichtechtheid die in het hele spectrum te vinden zijn.
LICHTECHTHEID / DUURZAAMHEID
Om stabiele verf te krijgen is meer nodig dan alleen lichtechte pigmenten.
Duurzaamheid heeft ook betrekking op de stabiliteit van de verflaag. Bij
Winsor & Newton geven we de duurzaamheid van onze verf aan op grond van
beide factoren: de lichtechtheid van het gebruikte pigment plus de bewezen
stabiliteit van de totale formule, inclusief bindmiddel.
Definitie
De formele definitie van de duurzaamheid van een kunstschilderverf is zijn
levensduur na aanbrengen met een penseel op papier of doek van passende
kwaliteit en tentoongesteld achter glas, in een droog vertrek, blootgesteld aan
normaal daglicht en een normale stedelijke atmosfeer. Deze definitie geeft
aan hoe men met schilderijen zou moeten omgaan.
Methodologie
Voor onderzoeksdoeleinden kunnen we verf versneld testen op lichtechtheid en
stabiliteit van het bindmiddel, als aanvulling op de informatie van onze
pigmentleveranciers. Onze gradaties zijn dan ook gebaseerd op een combinatie
van natuurlijke voortschrijding van de tijd, versnelde testen en onderzoek en
ontwikkeling door de pigmentleverancier. Opgeteld vormen ze de meest
stringente onderzoeksresultaten in de branche.
Gradaties
(Wij hanteren de volgende duurzaamheid/lichtechtheidsgradaties:)
AA Uitstekend duurzaam/lichtecht
A Duurzaam/lichtecht
B Matig duurzaam
C Vergankelijk
Bij sommige kleuren wordt dit aangevuld met nadere informatie in de vorm
van een van de volgende toevoegingen:
(i) A gradatie bij onverdund gebruik, kan in dunne gewassen tonen
verschieten.
(ii) Dampbestendigheid niet gewaarborgd.
(iii) Verbleekt onder invloed van zuren en zure atmosfeer.
59
(iv) Fluctuerende kleur, verschiet in het licht, herstelt zich in het donker.
(v) Niet met Loodwit gebruiken om lichte tinten te maken, want
die verschieten.
(vi) A gradatie indien voorzien van laag fixatief .
Het is goed om te weten dat slechts drie van de 114 kleuren in het assortiment
Artists olieverf een duurzaamheidgradatie lager dan A hebben. Winsor &
Newton blijft deze kleuren produceren vanwege hun unieke karakter en omdat
kunstenaars ernaar blijven vragen. Deze kleuren zijn:
Gradatie B Alternatief bij behoefte aan een duurzame kleur
Alizarin Crimson Permanent Alizarin Crimson
Sap Green Permanent Sap Green
Gradatie C Alternatief bij behoefte aan een duurzame kleur
Carmine Permanent Alizarin Crimson
ASTM
De American Society for Testing and Materials (ASTM) heeft maatstaven
opgesteld voor de prestaties van kunstschildermaterialen, inclusief normen
voor de lichtechtheid van verf.
Bij het meten van de lichtechtheid volgens dit systeem worden kleuren met
titaniumwit verdund tot een reflectieniveau van 40%. Reflectie wordt
gedefinieerd als de hoeveelheid licht die wordt weerkaatst door een kleurstaal.
Vervolgens worden de stalen onderworpen aan testen in zowel zonlicht als
onder kunstmatig versnelde omstandigheden.
De resultaten maken het mogelijk de kleuren in te delen op een schaal van I-V,
afhankelijk van het medium. In dit systeem is I de hoogste
lichtechtheidsgradatie, hoewel I en II beide worden geacht duurzaam/lichtecht
voor gebruik door kunstenaars te zijn. Als een Winsor & Newton verf geen
ASTM gradatie heeft, wijst dat er gewoonlijk op dat het pigment of het type
assortiment nog niet door de ASTM is getest. Het wijst niet automatisch op een
gebrek aan lichtechtheid. In deze gevallen is het raadzaam om de Winsor &
Newton duurzaamheidsgradatie (vermeld op de tube en in het
informatiemateriaal) te gebruiken als indicatie van de te verwachten levensduur
van de kleur.
Het effect van schildertechnieken op duurzaamheid
Door de juiste technieken toe te passen, kan de kunstenaar zelf ook veel
bijdragen aan de duurzaamheid van materiaal. Het gebruik van een slechte
kwaliteit schildergrond, een ongeschikte techniek of het weglaten van een
60
laatste beschermlaag kan leiden tot onherstelbare schade aan een normaal
gesproken duurzaam materiaal. Onredelijke verwachtingen en ondeugdelijke
technieken kunnen eveneens leiden tot slechte resultaten. Het gebruik van
olieverf in zeer dikke lagen bijvoorbeeld, kan de verflaag doen rimpelen en
scheuren en te sterke verdunning met oplosmiddel kan slecht hechtende verf
opleveren die gemakkelijk beschadigt en niet veilig kan worden gevernist. Het
is schokkend te moeten constateren dat duurzaamheidsproblemen of
voortijdige desintegratie van schilderijen meestal het gevolg zijn van
ongeschikte technieken of het gebruik van materialen die niet specifiek zijn
vervaardigd voor kunstenaars - en afgestemd op een lange levensduur.
Raadpleeg voor meer informatie over deugdelijke schildertechnieken het
hoofdstuk Toepassingen, Technieken & Tips op bladzijde 75-79 van dit
boek of de productinformatiefolders van Winsor & Newton of bezoek ons op
www.winsornewton.com.
BINDMIDDELSELECTIE
Net zoals pigmenten moeten worden geselecteerd aan de hand van strenge
normen opdat ze voldoen aan de behoefte van de kunstenaar - worden ook
bindmiddelen uitgebreid getest voordat ze worden uitgekozen voor gebruik in
assortimenten van Winsor & Newton.
Functies van bindmiddelen.
Het bindmiddel (vehikel) in de verf moet drie dingen doen:
En: het draagt het pigment en kapselt het in. Pigment kan alleen
doeltreffend functioneren als het goed is ingekapseld door het bindmiddel.
Het pigment moet dus gelijkmatig zijn gedispergeerd en gesuspendeerd in
het bindmiddel en het mag weinig of geen ongerechtigheden bevatten.
Twee: het verschaft verwerkingseigenschappen. Het bindmiddel is de
drager die de kleur meevoert over de ondergrond en die de verf specifieke
verwerkingseigenschappen geeft. Een goede drager stelt de schilder in staat
de verf consistent te manipuleren. Hij moet enige weerstand bieden, maar
ook zorgen dat de verf zich prettig laat verwerken. Hij moet zich
gelijkmatig vermengen met toegevoegde mediums, zodat de schilder de
consistentie van de verf op talloze manieren kan aanpassen.
Drie: het moet de verf op een zo stabiel en duurzaam mogelijke manier
vastleggen op de ondergrond. Op bladzijde 12, in de rubriek, iets over
droging en de stabiele verflaag, vindt u een korte omschrijving van het
droogmechanisme van olieverf. De beste kwaliteit bindmiddel oxydeert en
vormt een stabiele, duurzame en uniforme laag. Verf die goed is gewreven
61
met een kwaliteitsolie als bindmiddel, die technisch zorgvuldig en juist
wordt toegepast, droogt op tot een laag die niet rimpelt, scheurt of opkrult.
De volgende bindmiddelen en dragers worden gebruikt bij het vervaardigen
van Winsor & Newton olieverf:
Lijnolie. Lijnolie, gewonnen uit de vlasplant, is de belangrijkste
plantaardige olie die in Winsor & Newton verf wordt verwerkt. Hij levert een
hechte, stabiele verflaag op.
Saffloerolie. Vanwege zijn lichtere kleur wordt saffloerolie gebruikt bij de
vervaardiging van veel witten. Saffloerolie droogt trager maar kan veilig met
lijnolie worden gemengd.
Alkydhars. Alkydharsen worden gemaakt van natuurlijk gewonnen olie en
gepolymeriseerd door een chemische reactie met een alcohol en een zuur. Het
resultaat is een harsachtige substantie die kan worden gebruikt als bindmiddel
of als medium. Alkydhars droogt, net als lijnolie, door oxydatie en niet door
verdamping van oplosmiddel (zoals acrylverven).
Waterafdunbare olie. Om ze te kunnen gebruiken als bindmiddel voor
Artisan waterafdunbare olieverf, zijn lijnolie en saffloerolie chemisch zodanig
gemodificeerd dat ze water als oplosmiddel aannemen. Voor het overige
functioneren de gemodificeerde oliebindmiddelen als conventionele olie. Ze
accepteren water als verdunningsmiddel ongeveer zoals lijnolie terpentine
opneemt en vervolgens vormen ze door oxydatie een stabiele verflaag.
Andere additieven. Hoewel Winsor & Newton zich ten doel stelt om alle
kleuren in zijn assortimenten in de zuiverst mogelijke vorm te maken, komt
het voor dat door toevoeging van specifieke hulpstoffen een superieure verf
kan worden geproduceerd. Als een bepaald pigment bij vermenging met olie
een kleverige, onbruikbare pasta vormt bijvoorbeeld, kan die kleverigheid
worden weggenomen door toevoeging van een geschikt bevochtigingsmiddel
of een stabilisator, zodat een gladde, goed hanteerbare verf wordt verkregen.
62
WRIJVEN
Het produceren van de fijnst mogelijke verf is meer dan het samenvoegen van
een aantal grondstoffen. Juist omdat pigmenten en bindmiddelen stuk voor
stuk uniek zijn, verlangt elk pigment ook een unieke maalmethode. De beste
manier om het maalproces te begrijpen is het stap voor stap te volgen, door de
verfmolen
Stap n Selectie van de beste materialen. Hierin is inbegrepen de
selectie van pigmenten en bindmiddelen aan de hand van de eerder
omschreven criteria.
Stap twee Receptuur. Elk pigment neemt olie anders op. Deskundige
chemici ontwikkelen daarom voor elk pigment een eigen receptuur. Voordat
het wrijven begint, moet er dus een goed inzicht zijn in de fysieke
eigenschappen van de grondstoffen en de wijze van bewerken die waarborgt
dat die kwaliteiten optimaal tot hun recht komen.
Stap drie Mengen. De stap die vooraf gaat aan het wrijven. Met een
industrile mengmachine worden pigment en olie vrgemengd.
Stap vier Wrijven. Sinds de 19e eeuw wordt voor het dispergeren van het
pigment tot een gelijkmatige suspensie meestal een driewalsenverfmolen
63
Verf wrijven is een heel nauwkeurig proces waarbij alle ingredinten
zorgvuldig moeten worden geselecteerd en uitgebalanceerd om de
beste verwerkingseigenschappen te waarborgen.
gebruikt. Zoals de naam al aangeeft, wordt het verfmengsel gewreven tussen
drie grote, zware rollen (soms zijn die rollen van staal en soms van graniet,
afhankelijk van de eigenschappen van het pigment), waardoor de olie fysiek
wordt gedwongen de pigmentdeeltjes te bevochtigen. Het proces is voor elk
pigment anders. Vaak moet het mengsel vele malen door de verfmolen worden
gevoerd om een complete dispersie te bewerkstelligen.
Winsor & Newton wrijft zijn conventionele olieverven tot een mengsel met
een vrij stijve viscositeit, die waarborgt dat penseel- en paletmesstreken goed
worden vastgehouden en het oppervlak niet uitvlakt. Het leveren van stijve
verf heeft als belangrijk voordeel dat de kunstenaar zijn materiaal gemakkelijk
kan aanpassen door er mediums aan toe te voegen, zodat de viscositeit
vloeibaarder wordt. Andersom is het vrijwel onmogelijk om verf met een te
zachte viscositeit veilig terug te brengen tot een uniforme stijve consistentie.
Stap vijf Als de verf is gewreven, volgt evaluatie door kwaliteitscontrole.
Bij Winsor & Newton wordt elke partij vergeleken met eerdere partijen. Ze
worden allemaal getest op massakleur, ondertoon, viscositeit en dispersie; om
slechts enkele evaluatiepunten te noemen. Deze methode stelt ons in staat te
garanderen dat onze verf de optische en fysische kwaliteiten heeft die
kunstenaars sinds halverwege de 19e eeuw het meest op prijs stellen.
Bovendien geeft dit de zekerheid dat recente verbeteringen aan de verf
consistent en uniform worden doorgevoerd.
Dit is het wrijf- en testprocd dat Winsor & Newton toepast. Pas als de verf
is gewreven en getest volgens strikte normen vindt hij zijn weg naar tubes,
potten en blikken en uiteindelijk naar het palet van de kunstenaar.
OPLOSMIDDELEN, OLIN, MEDIUMS & VERNISSEN
Verf is voor de schilder een basismateriaal. Het assortiment olin, mediums,
vernissen, oplosmiddelen en schildergronden omvat aanvullende, maar
onontbeerlijke materialen die zorgen dat de kunstenaar oneindig kan variren met
materiaal en techniek en gestalte kan geven aan een individuele creatieve visie.
OPLOSMIDDELEN
Oplosmiddelen worden gebruikt om olieverf te verdunnen en om penselen en
paletten na het schilderen schoon te maken. Oplosmiddelen die worden
gemaakt voor kunstenaars moeten volkomen vluchtig zijn: na verdamping uit
het verfmengsel mogen ze geen residu achterlaten. Oplosmiddelen van
Bouwmarkt/DHZ kwaliteit zijn goedkoper maar ook minder goed
geraffineerd, zodat de verf na gebruik vaak kleverig blijft en de verflaag niet
64
goed droog wordt.
Terpentijn De sterkte van oplosmiddelen en hun capaciteit om verf "losser" te
maken varieert. Het sterkste oplosmiddel voor kunstenaars - en het enige dat
gemakkelijk zelfs dammarhars oplost - is terpentijn; door Winsor & Newton
op de markt gebracht als English Distilled Turpentine. Terpentijn levert een
visceus mengsel op, verdampt langzaam en is het gevaarlijkste en sterkst
geurende oplosmiddel dat veel door kunstenaars wordt gebruikt.
Terpentine Deze minerale alcohol, bij Winsor & Newton Artists White
Spirit genaamd, is waterig en verdampt snel. In vergelijking met terpentijn is
dit minder gevaarlijk en goedkoper en bij bewaren loopt de kwaliteit
niet terug.
Sansodor is visceus en verdampt langzaam. Dit minst gevaarlijke oplosmiddel
kost ongeveer hetzelfde als terpentijn, maar behoudt zijn kwaliteit bij bewaren
en is geurarm.
Algemeen wordt erkend dat oplosmiddelen een potentieel gevaar voor de
gezondheid vormen. Als ze verstandig worden gebruikt, leveren ze voor de
meeste gebruikers echter geen risico op. Zie voor suggesties voor een juist
gebruik van oplosmiddelen de tips over gezondheid en veiligheid op
bladzijde 20-26.
65
Sansodor is een geurarm
oplosmiddel, zeer geschikt voor
gebruik door kunstenaars die
zichzelf liever niet blootstellen
aan terpentijn.
De laatste paar jaar zijn er veiliger oplosmiddelen in de handel gekomen. De
nieuwe oplosmiddelen bevatten minder aromatische stoffen (dat zijn de
ingredinten die schadelijk kunnen zijn). Schilders die overgevoelig zijn voor
terpentijn adviseren we Sansodor te gebruiken; dat is een geurarm,
koolwaterstof oplosmiddel. De threshold limit value (TLV) geeft de veilige
drempelwaarde aan voor de hoeveelheid oplosmiddel die zich in de loop van
een bepaalde tijd in uw onmiddellijke omgeving mag bevinden. Hoe hoger
het getal (in ppm - deeltjes per miljoen), hoe veiliger het product. De TLV
voor Sansodor is 300ppm, terwijl die voor terpentijn 100ppm is.
Voor wie oplosmiddelen liever helemaal vermijdt, vormt Artisan
waterafdunbare, echte olieverf een goed alternatief.
DROGENDE OLIN EN HALF-DROGENDE OLIN
Drogende olin en halfdrogende olin zijn de plantaardige olin die worden
gebruikt om de verf te maken, te weten lijnolie, papaverolie en saffloerolie.
Verschillende bewerkingsmethoden leveren olin op waarvan de
droogsnelheid, consistentie en kleur verschillen. Drogende olin worden vaak
gebruikt om de consistentie en droging van verf te veranderen; hun werking
komt overeen met die van kant-en-klare mediums.
Koud geperste lijnolie kan aan verf worden toegevoegd om de consistentie
te verdunnen, de vloei te verbeteren en de glans en doorschijnendheid
te vergroten.
Geraffineerde lijnolie heeft ongeveer dezelfde eigenschappen als koud
geperste lijnolie maar droogt langzamer. Het is de populairste olie.
Standolie verbetert de vloei van de verf en zorgt dat hij beter uitvlakt
(gladtrekt). Hij is erg geschikt voor glacis en fijne detaillering. Hij is bestand
tegen vergeling en vergroot de duurzaamheid van de verflaag. Hij vertraagt
de droging en is de beste keuze als de olie wordt gebruikt als medium.
Gebleekte lijnolie versnelt de droging, verbetert de vloei en is, vanwege zijn
lichte kleur, vooral geschikt voor gebruik met lichte kleuren.
Ingedikte lijnolie versnelt de droging nog sterker dan gebleekte lijnolie,
verder verbetert hij de vloei en de glans en duurzaamheid van de verflaag.
Drogende lijnolie bevordert een snelle droging van alle drogende olin en
doet daarbij de glans toenemen.
66
Drogende papaverolie versnelt de droging, is bestand tegen vergeling en
zeer geschikt voor gebruik met lichte kleuren.
MEDIUMS
Mediums zijn kant-en-klare hulpstoffen die de eigenschappen van de verf
veranderen of benadrukken. Ze worden gebruikt om de droogtijd te
veranderen, de glans te versterken, de vloei te verbeteren, textuur te geven,
etc. Voor mediums worden dezelfde bindmiddelen gebruikt als bij het wrijven
van verf: lijnolie, alkydhars en gemodificeerde, met water afdunbare olin.
Traditionele mediums op oliebasis worden gemaakt van een combinatie van
olie en oplosmiddel, terwijl mediums op alkydbasis bestaan uit synthetische
alkydharsen en oplosmiddelen.
Alle mediums moeten met mate worden gebruikt; het zijn uitsluitend
hulpstoffen. Ook is het niet raadzaam om aan de verf allerlei verschillende
mediums toe te voegen. Toepassing van slechts n medium lijkt de meest
stabiele verflaag op te leveren.
Omdat alkydhars ongeveer net zo werkt als lijnolie kunnen aan conventionele
olieverf ook alkydmediums worden toegevoegd. Alkydharsmediums hebben
belangrijke voordelen, want ze versnellen de droging en geven de verf ook een
unieke, natuurlijke doorschijnendheid.
Liquin. Wereldwijd is dit het populairste alkydmedium. Het versnelt de
droging, verbetert de vloei, versterkt de glans, is bestand tegen vergelen en
ideaal voor glaceren.
67
Sansodor is een zeer geurarm
oplosmiddel, zeer geschikt voor gebruik
door kunstenaars die zichzelf liever niet
blootstellen aan terpentijn.
Wingel versnelt de droging en verbetert de vloei en glans met behoud van een
iets stijvere consistentie dan Liquin.
Oleopasto versnelt de droging en is ideaal voor impastotechnieken.
Artists schildermedium is een kant-en-klaar medium dat de consistentie
van de verf verdunt, de vloei verbetert, de droging vertraagt en de
duurzaamheid van de verflaag vergroot. Verder is het bestand tegen vergeling.
Artists schildermedium is prima geschikt om verf te verzadigen met olie,
een toepassing van medium op een schilderij waarbij partijen zijn
ingeschoten. Inschieten houdt in dat er overmatig veel olie uit de verf in een
onderliggende laag is getrokken waardoor de verf zijn brillance verliest. (Zie
voor een complete bespreking van verzadigen met olie het hoofdstuk
Toepassingen, Technieken & Tips op bladzijde 79). Meestal wordt het
inschieten van verf veroorzaakt door een te sterk absorberende ondergrond.
Gebruik altijd liever Winsor & Newton gesso als schildergrond
dan huishoudgrondverf.
MEDIUMS VOOR ARTISAN
WATERAFDUNBARE OLIEVERF
Gebruik mediums voor Artisan waterafdunbare olieverf uitsluitend voor dit
type verf. Deze mediums bevatten eenzelfde soort gemodificeerde lijnolie als
wordt gebruikt bij het wrijven van de verf. De eigenschappen komen overeen
met die van de overeenkomstige mediums voor conventionele olieverf.
Schudden voor gebruik is bij toepassing van deze mediums heel belangrijk.
Het medium moet daarna grondig door de verf worden geroerd. Beperk het
gebruik van water tot een minimum en voeg het altijd met kleine beetjes
tegelijk toe.
Artisan waterafdunbare lijnolie reduceert de consistentie en verbetert de
vloei van Artisan verf. Hij vergroot ook de glans en transparantie.
Artisan waterafdunbare standolie verbetert de vloei en de vorming van
een egale verflaag. Hij is vooral zeer geschikt voor glacis en het schilderen
van details omdat penseelstreken niet blijven staan. Hij droogt langzaam.
Artisan waterafdunbaar sneldrogend mediumverbetert de vloei van de
verf en versnelt ook de droging. Omdat het penseelstreken uitvlakt en de glans
en transparantie vergroot is dit medium ideaal voor glacis. Het
vergeelt niet.
Artisan waterafdunbaar schildermedium verdunt de consistentie van
Artisan verf en helpt bij fijn gedetailleerd werk. Het verbetert ook de vloei en
vertraagt de droging. Het medium is zeer geschikt om verf te verzadigen met
68
olie. (U vindt een volledige bespreking van verf verzadigen met olie in het
hoofdstuk Toepassingen, Technieken & Tips op bladzijde 79.)
Artisan waterafdunbaar impastomedium is een textuurmedium voor
gebruik met Artisan. Vermeng medium en verf altijd grondig. Bouw de
textuur voor dik impasto op in lagen en laat elke laag drogen alvorens een
volgende aan te brengen. Dit medium versnelt de droging.
Zie voor specifieke eigenschappen van alle olieverfmediums, drogende olin
en oplosmiddelen van Winsor & Newton de tabellen op bladzijde 82-87.
VERNISSEN
Vernissen zijn essentieel voor het beschermen van olieverfschilderijen. Ze
vallen uiteen in twee categorien: retouchevernis en slotvernis.
Retouchevernis kan worden gebruikt als tijdelijke vernis en om recent
voltooide olieverfschilderijen tijdelijk te beschermen. Schilderijen moeten
altijd zo lang mogelijk drogen (minimaal een maand) voordat de
retouchevernis wordt aangebracht. De retouchevernis hoeft niet te worden
verwijderd voordat de slotvernis wordt aangebracht. Bij schilderijen waarop
retouchevernis is aangebracht, moet ook gewoon voldoende droogtijd in acht
worden genomen voordat de slotvernis wordt opgebracht (minimaal zes
maanden voor dunne verflagen, langer voor dikke lagen).
Slotvernis
De ideale slotvernis heeft de volgende algemene kenmerken:
hij is helder en vergeelt niet;
hij beschermt tegen stof en vuil;
hij geeft het oppervlak een gelijkmatige glans en
hij is gemakkelijk te verwijderen als het schilderij ooit moet worden
gerepareerd, gerestaureerd, gereinigd of anderszins aandacht behoeft.
Olieverfschilderijen moeten door en door droog zijn voordat er een
slotvernis op wordt aangebracht. Een schilderij met dunne verf zal na
zes maanden droog zijn, terwijl een impasto schilderij meer tijd nodig heeft.
Als schilderijen te vroeg worden gevernist, kunnen zich de volgende
problemen voordoen:
de vernis wordt kleverig en droogt niet;
de vernis kan inschieten in de verflaag en de verf gevoelig maken voor
oplosmiddelen. Een toekomstige poging om het schilderij schoon te maken,
kan dan de eigenlijke verflaag aantasten;
Matte vernissen kunnen inschieten, waarbij het matterende bestanddeel als
witte aanslag achterblijft op het oppervlak van het schilderij;
De vernislaag kan scheuren
69
Zo bepaalt u of uw schilderij klaar is om te vernissen: sprenkel een
beetje terpentine op een schoon lapje. Wrijf daarmee zachtjes over een hoekje
van het schilderij. Als de verf niet meer afgeeft, is het schilderij klaar om te
worden gevernist. Als de verf na een voldoende lange droogperiode nog steeds
afgeeft, kan dat betekenen dat het oliebindmiddel is ingeschoten in een te sterk
absorberende ondergrond of dat de verf te sterk met oplosmiddel is verdund,
waardoor de hechting te wensen overlaat. Het schilderij moet dan worden
behandeld om de verf te verzadigen met olie, waarna het opnieuw moet
drogen (zie bladzijde 79). Daarna kan het worden gevernist.
Vernis aanbrengen. Vernis kan worden aangebracht met een penseel of een
spuitbus/verstuiver (aerosol). Om een bevredigende afwerking van het
oppervlak te waarborgen en de blootstelling aan oplosmiddelen in het mengsel
te minimaliseren, raadt Winsor & Newton af om vernis op te brengen met de
hand en een lap. Het gemakkelijkst in gebruik zijn de diverse aerosols die
Winsor & Newton op de markt heeft gebracht.
Winsor & Newton maakt allerlei soorten vernissen. Dit zijn de producten en
hun eigenschappen:
Dammarvernis is de traditionele, hoogglanzende vernis. Deze vernis kan
alleen worden verdund met een krachtig oplosmiddel, zoals terpentijn. Ga er
dus zorgvuldig mee om.
Artists glanzende vernis & Artists schilderijvernis zijn hoogglanzend
en glashelder. Het zijn de moderne vervangers van Dammarvernis.
Conserv-Art glanzende vernis & Conserv-Art matte vernis
vertegenwoordigen de laatste ontwikkeling in vernischemie. De glanzende
versie glanst slechts in geringe mate. Ze zijn glashelder en blijven meer dan
100 jaar gemakkelijk verwijderbaar.
Wasvernis is de matste afwerking en blijft gemakkelijk verwijderbaar.
Aerosolvernissen zijn te koop in allerlei soorten. Ze zijn helder, vergelen
niet en blijven verwijderbaar. Het assortiment vernissen in een spuitbus
bestaat uit:
Artists schilderijvernis (glanzend, satijn en mat)
Dammarvernis (hoogglanzend)
Artists retouchevernis (glanzend)
Deze producten hebben dezelfde eigenschappen en voordelen als de andere
vernissen van artists kwaliteit voor olie-, alkyd- en acrylverf, maar zitten in
een handige spuitbus.
70
Het assortiment aerosols omvat daarnaast een niet-verwijderbare All-Purpose
vernis (glanzend en matt) voor gebruik met acrylverf en hobbytoepassingen.
Voor pastelgrafiet en houtskool is er een Artistsfixatief en een ArtistsSoft Fixatif
van uitstekende kwaliteit.
PENSELEN
Net zoals de kwaliteit van de verf een dramatisch effect heeft op de kwaliteit
van uw voltooide werk, maakt het ook een wezenlijk verschil welke penselen
u kiest. Diverse typen penselen hebben stuk voor stuk specieke
eigenschappen die ze geschikt maken voor bepaalde media en technieken. Het
kiezen van het juiste penseel helpt u een heel eind op weg bij het succesvol
onderzoeken van een bepaalde techniek.
ECHT VARKENSHAREN PENSELEN
Vanwege de dikkere verf en de ruwheid van het doek zijn penselen van echt
varkenshaar ideaal voor olieverf. De beste kwaliteit varkenshaar heeft een
uniforme flexibiliteit en de haarpunten zijn meestal gespleten. Die gespleten
puntjes zijn gewenst omdat die ertoe bijdragen dat de zware verf gelijkmatiger
en beheerster kan worden meegevoerd over de ondergrond. Bij de beste
varkensharen penselen is het haar, waar van nature een lichte kromming in zit,
zo samengebonden dat het naar binnen buigt. De haren grijpen dan op een
natuurlijke manier in elkaar. Die verstrengeling van het haar waarborgt dat het
penseel zijn vorm behoudt en zorgt voor een opmerkelijk goede
71
Goede penselen zijn van doorslaggevend belang, want die
waarborgen dat de schilder de verwerkingseigenschappen
van de verf optimaal kan benutten.
penseelbeheersing. Bij penselen die zijn gemaakt met haar van mindere
kwaliteit is die beheersing aanzienlijk minder. Varkenshaar is goed bestand
tegen oplosmiddel, maar in water kan het zacht worden en zijn veerkracht
verliezen. Voorbeelden van penselen van echt varkenshaar zijn:
Artists Hog Hog betekent varkenshaar en Artists Hog penselen zijn
gemaakt van de allerbeste kwaliteit varkenshaar. Elk penseel heeft een
naadloze nikkelen bus en een lange steel. Het haar is zo samengebonden dat
het op een natuurlijke manier in elkaar grijpt.
Winton Fine Hog penselen zijn specifiek ontwikkeld voor Winton
olieverf, maar ook prima bruikbaar voor conventionele olieverf of alkydverf.
Winton penselen zijn gemaakt van fijn, verstrengeld varkenshaar. Deze
penselen bieden uitstekende kwaliteit tegen een uitermate redelijke prijs.
ZACHTE NATUURHAREN PENSELEN
Verf die is verdund tot een vloeibaarder consistentie vraagt om een zachter
penseel. Gebruik voor glaceren of heel gedetailleerd werken bij voorkeur
zachte marterharen penselen. De verf laat zich daarmee soepel opbrengen en
er blijven geen penseelstreken in staan. Om onnodige slijtage te voorkomen,
kan de verf op het palet worden gemengd met varkensharen penselen of een
paletmes, terwijl het zachtere marterharen penseel alleen wordt gebruikt om te
schilderen. Dit zijn uitstekende zachte natuurharen penselen voor olieverf:
Cirrus LH penselen maken deel uit van het assortiment Cirrus penselen,
gemaakt van kolinsky marterhaar. Deze penselen zijn ontwikkeld om tegen
een redelijke prijs de kwaliteit van marterhaar te kunnen bieden. Ze worden
met de hand gemaakt door onze ervaren penseelmakers. Ze bezitten een
uitstekende veerkracht en houden veel verf vast. LH staat voor long-handled
en die lange steel maakt dit type penseel perfect geschikt voor gedetailleerd
werk en glacis met verdunde olieverf, alkydverf of waterafdunbare olieverf.
72
SYNTHETISCHE PENSELEN
De laatste twee decennia laten opmerkelijke ontwikkelingen zien in de
productie van penselen van synthetische vezels. Veel soorten synthetisch haar
presteren net zo goed als echt haar en sommige zelfs beter. Er zijn
synthetische penselen die net zo goed geschikt zijn voor verf met een zware
consistentie als voor verdunde, vloeibare verf, bijvoorbeeld:
Artisan penselen voor waterafdunbare olieverf zijn specifiek
ontwikkeld om de eigenschappen en prestaties van varkensharen penselen te
evenaren, maar ook hun vorm en veerkracht te bewaren, als ze tijdens het
schilderen met waterafdunbare olieverf langdurig in aanraking komen
met water.
MEER OVER PENSELEN
Vormen.
Varkensharen penselen zijn er in de volgende vormen:
Rond. Voor algemeen gebruik en het schilderen van details.
Plat. Voor algemeen gebruik en voor het neerzetten van brede streken.
Kort plat. Vergelijkbaar met plat, maar beter beheersbaar omdat het haar van
de kop korter is.
73
Rond plat (kattetong). Een plat penseel met een ronde punt, waarmee verf
zich soepeler en zeer gecontroleerd laat opbrengen.
Waaier (daspenseeel). Bedoeld voor het verwassen van kleuren en het
verzachten van randen. Zeer geschikt voor speciale effecten zoals gebladerte,
haar, wolken en dergelijke.
Lange of korte steel (LH of SH). Lange stelen maken het de schilder
mogelijk om een eindje achteruit te stappen en bij het schilderen enige afstand
te nemen van de ondergrond. Korte penselen zijn bedoeld voor gedetailleerd
werk, waarbij de kunstenaar dicht op het schilderij staat.
Onderhoud. Als u zich aan enkele eenvoudige regels houdt, blijven uw
penselen tot in lengte van dagen de beste prestaties leveren en is de kwaliteit
langdurig gewaarborgd.
Reinig penselen altijd met veel water en zeep, of met Winsor & Newton
Artgel en water, totdat er geen spoortje verf meer vanaf komt.
Knijp overtollig water eruit en breng het haar weer in vorm.
Zet penselen nooit zo weg dat ze op het haar staan.
Berg penselen zorgvuldig op met het haar omhoog.
Artgel is een hyginisch schoonmaakmiddel
dat olie- en alkydverf snel en effectief
verwijdert van penselen en handen. Het is
veiliger dan terpentijn of terpentine, het
draagt bij aan het herstel van de natuurlijke
huidvetten en voor uw penselen werkt het
als een conditioner.
74
Artgel is een uitstekende penseel-
en handreiniger.
TOEPASSINGEN, TECHNIEKEN & TIPS
De nu volgende beschrijvingen van diverse toepassingen en technieken
kunnen helpen om uw succes met olieverf verder uit te bouwen.
ONDERGRONDEN PREPAREREN
De levensduur van het schilderij begint bij de ondergrond waarop het wordt
gemaakt. Alle ondergronden waarvan de stabiliteit bewezen is, hebben n
ding gemeen: ze zorgen dat de essentile integriteit van de verflaag generaties
lang onaangetast behouden blijft. Ze zijn zelf stabiel en ze zorgen dat de
verflaag zo min mogelijk buigt of blootstaat aan schokken, want door
veroudering wordt de olie steeds brosser en de verflaag kwetsbaarder. Ze
bieden enige grein of textuur en een passende mate van absorptie om een
goede verfhechting op de lange termijn te waarborgen. Te sterke absorptie
leidt tot inschieten van de verf en het onttrekken van olie aan het pigment,
terwijl de verf bij te geringe absorptie uiteindelijk kan gaan bladderen en
schilferen.
Hier volgen beschrijving van enkele geschikte gronderingen en dragers en
aanwijzingen voor een passende wijze van prepareren.
Soorten grond. De grondering (ook primer of grondverf genoemd) bepaalt
de textuur, absorptie en kleur van uw ondergrond. Veel technische problemen
die kunstenaars ondervinden zijn te wijten aan een slechte kwaliteit
grondering. Winsor & Newton primers zijn kant-en-klare schildergronden, die
garant staan voor goede resultaten omdat ze de textuur, absorptie en kleur
beheersbaar maken. Er zijn twee soorten:
Acrylgrond. Winsor & Newton
acrylgronden hebben een samenstelling
die ze ook geschikt maakt voor olieverf.
Ze drogen snel en voorlijming is niet
nodig. Winsor & Newton Acrylic Gesso
Primer biedt de grootst mogelijke
dekking. Als de grond in slechts n
laag wordt opgebracht is dit de beste
keus. Galeria Gesso is een goede
kwaliteit gesso tegen een redelijke prijs.
75
Clear Gesso Base is een uniek product
dat een doorschijnende laag met een
grein geeft. Door toevoeging van
acrylverf kan hiermee een gekleurde
gessogrond worden gemaakt.
Oliegrond. Oil Painting Primer geeft een
traditionele ondergrond. In vergelijking
met gesso maakt hij de schildergrond iets
glanzender en gladder. Op doek draagt
een oliegrond meestal meer bij aan
behoud van de doekspanning dan een acrylgrond. Vooraf moet met warme lijm
worden voorgelijmd. De grondering moet een nacht drogen.
DRAGERS
Als u zelf uw ondergronden prepareert, bent u vrij in de keuze van
de afmetingen en vorm. Hierna volgt een overzicht van de meest
gebruikte dragers.
Hout wordt al eeuwen gebruikt als schilderondergrond. Naast hun eigen
duurzaamheid hebben harde houtsoorten als groot voordeel dat ze stijf zijn,
zodat ze de verflaag optimaal behoeden tegen schokken en buigen.
Vezelplaat (MDF) en masoniet (hardboard) bieden de stabiliteit en
stijfheid van houten panelen, maar tegen een lagere prijs. Bovendien zijn ze
formaatvaster.
Papier is populair voor schetsen met olieverf. Het is aantrekkelijk door zijn
textuur en weerstand. Papier kan goed voldoen, op voorwaarde dat het gaat
om hoogwaardig, zwaar aquarelpapier dat is gegrondeerd met een dunne
laag acrylgessogrond.
Doek, opgespannen op een open raamwerk, is sinds de 17e eeuw de meest
gebruikte ondergrond voor olieverf. Het weefpatroon, in combinatie met de
veerkracht van het opgespannen materiaal, biedt een ondergrond die heel
dankbaar en aangenaam kan zijn om op te werken.
Canvasboard wordt veel gebruikt om buiten te schetsen. Het neemt minder
ruimte in beslag en beschadigt minder snel dan opgespannen doek. Het wordt
gemaakt van een stevige drager en hoogwaardig doek, waardoor de kwaliteit
beter is dan die van gegrondeerd schetskarton.
76
SCHILDERREGELS
Vet over mager. Dit is het principe dat het vaakst wordt herhaald als het gaat
over het opbouwen van een olieverfschilderij. Eigenlijk betekent het
buigzaam over minder buigzaam. Een verflaag die is opgebouwd in lagen die
steeds flexibeler worden, heeft na voltooiing van het schilderij de grootst
mogelijke veerkracht; er zullen niet snel scheurtjes in ontstaan. Een verflaag
blijft buigzamer naarmate er meer medium of olie (een vetter mengsel) en
minder oplosmiddel aan is toegevoegd. Anders dan veel publicaties doen
vermoeden, kan men deze regel prima naleven zonder iets te weten over
olieabsorptie of olie-index.
Dik over dun. Breng pasteuze lagen olieverf bij voorkeur aan in niet meer
dan n laag, dan wel over dunnere onderlagen, zodat de dikke verf goed
kan drogen.
Droogsnelheden. Dat de droogtijden van Winsor & Newton olieverven
verschillen, is het gevolg van de uiteenlopende reacties van pigmenten die
gedispergeerd zijn in olie. Sommige pigmenten werken als katalysator en
versnellen het droogproces. Andere benvloeden het in geringe mate, weer
andere vertragen de droging. Traag drogende onderlagen kunnen leiden tot
scheurtjes in volgende, sneller drogende lagen. Een overzicht van snel,
middelmatig en langzaam drogende kleuren is in dit boek opgenomen als
onderdeel van de informatie over de verschillende assortimenten olieverf, die
begint op bladzijde 29. De enige algemene richtlijn is: vermijd het gebruik van
dikke, alles bedekkende lagen langzaam drogende verf in een
onderschildering.
Onderschildering (de eerste laag verf op het doek wordt onderschildering
genoemd). Omdat hij lichter van kleur is, wordt in de receptuur van de meeste
witten van Winsor & Newton saffloerolie gebruikt. Saffloerolie wordt echter
niet aangeraden voor uitgebreide onderschilderingen en gronderingen. Als
olieverf droogt, ondergaat de verflaag een aantal dimensionale veranderingen;
omdat zich verschillende chemische reacties voordoen, neemt de dikte toe en
af. Bij halfdrogende olin, zoals saffloer- en papaverolie, zijn die
dimensionale veranderingen groter dan bij lijnolie. Hoewel een wit op basis
van saffloerolie perfect geschikt is voor normale toepassingen en
mengkleuren, is het niet geschikt voor gebruik als onderschildlering. Het
werken van de onderlaag kan leiden tot scheurtjes in bovenliggende
verflagen. Voor onderschilderingen adviseren we daarom Underpainting
White, titaniumpigment gewreven in lijnolie, en Foundation White, een
loodpigment dat eveneens in lijnolie is gewreven.
77
TECHNIEKEN
Kleuren mengen. Kleuren mengen. Het doel van kleuren mengen is het
verkrijgen van zoveel mogelijk opties uit zo min mogelijk kleuren. Alle
pigmenten die Winsor & Newton gebruikt in zijn assortimenten zijn
geselecteerd op hun mogelijkheden om een evenwichtig spectrum te creren,
zodat de kunstenaar de gewenste kleur zo doeltreffend mogelijk kan mengen.
Door het uitgeven van een vierkleurenbrochure onder de titel Hints, Tips &
Techniques: Colour Mixing willen we u helpen om meer inzicht te krijgen in
de manier waarop verschillende pigmenten kunnen bijdragen aan het
ontwikkelen van een individueel kleurgevoel. Vraag uw speciaal zaat om een
exemplaar of bezoek onze website www.winsornewton.com.
Nat in nat is de werkwijze waarbij verf wordt toegevoegd aan eerder
opgebrachte, nog natte lagen. Het is een techniek die kan worden toegepast
om het schilderij een grote directheid en een krachtige uitstraling te geven.
Tevens leent hij zich voor het verwassen van kleuren. Nat-in-nat werken kan
met verf van vrijwel elke viscositeit, van dik en stijf tot vloeibaar.
Glaceren (glacis) is het opbouwen van lagen transparante of half-
transparante kleuren over droge onderlagen. De verflaag krijgt daardoor veel
diepte en een ruimtelijke uitstraling. Het is een techniek die geduld vraagt,
maar het effect in olieverf is ongevenaard. Liquin, Stand Oil of bij het
werken met Artisan waterafdunbare olieverf - Artisan Fast Drying Medium,
zijn allemaal prima geschikt voor glaceertechnieken. Ook Griffin Alkyd
sneldrogende olieverf leent zich uitstekend voor het opbouwen van een
sprankelend glacis.
Impasto is de techniek waarbij stijve verf dik wordt opgezet en penseel- en
paletmesstreken als centraal element in het schilderij blijven staan. Een
pasteuze verflaag kan dynamisch en krachtig zijn. Bouw een dik impasto op
in lagen en laat elke laag drogen alvorens een volgende op te brengen. Een
geschikt medium voor gebruik met conventionele olieverf is Oleopasto, een
alkydmedium dat de droging versnelt met behoud van de stevigheid van de
verf. Gebruik voor pasteus schilderen met Artisan waterafdunbare olieverf
Artisan Impasto Medium.
Sgraffito is de techniek waarbij, meestal met de steel van een penseel of het
handvat van een schildermes, in de natte verf wordt gekrast. Het effect is
expressief en ook heel doeltreffend voor het aangeven van contouren.
Droge penseel is het aanbrengen van een dun laagje dekkende of half-
dekkende verf over een eerdere laag, waarbij wordt gewerkt met weinig verf
op een stug penseel. De onderliggende kleur blijft daardoor deels zichtbaar,
wat een heel ruimtelijk effect oplevert.
78
Verzadigen met olie is het aanbrengen van oliemedium op een schilderij dat
is ingeschoten: de olie is dan weggezakt naar een onderliggende laag.
Bewerk de betreffende partij met een zachte doek waarop Winsor & Newton
Artists schildermedium is gesprenkeld. Veeg overtollig medium weg en laat
het schilderij enkele dagen drogen. Herhaal de behandeling op eventuele
resterende ingeschoten partijen, totdat het hele schilderij weer de gelijkmatige
glans heeft die het hoort te hebben. De oorzaak van inschieten is meestal een
te sterk absorberende schildergrond. Het komt vaak voor bij gebruik van
grondverf voor huishoudelijk gebruik. Ook te sterke verdunning van de verf
met oplosmiddel kan tot inschieten leiden.
Muurschilderingen. Olieverf kan een uitstekende keuze zijn voor
muurschilderingen, mits de ondergrond op de juiste wijze is geprepareerd. De
ondergrond moet, tenzij het een nieuwe muur is, tot op de stuclaag kaal
worden gemaakt en hij mag niet gescheurd, gruizig of vochtig zijn. Breng bij
een nieuwe muur eerst een voorlijming aan op de pleisterlaag en grondeer
vervolgens met Acrylic Gesso Primer of Oil Painting Primer. Laat de
voltooide schildering door en door droog worden (dit duurt bij traditionele
olieverf ten minste zes maanden, bij Griffin alkydverf n maand) en breng
daarna een beschermlaag aan met een verwijderbare schilderijvernis (als het
werk zich binnen bevindt). Griffin sneldrogende olieverf is, omdat hij sneller
droogt en een sterke laag vormt, erg geschikt voor muurschilderingen.
Monotype. Artists Oilbar, olieverf in staafvorm, blijkt bij prentkunstenaars
erg geliefd voor het maken van monotypen. Met Oilbar kan direct op een
glasplaat worden gewerkt, al dan niet met medium, waarna het werk meteen
kan worden afgedrukt op papier.
AANBEVOLEN MENGPALETTEN
Het gebruik van niet meer dan drie primaire kleuren is een uitstekende oefening.
Hiervoor moet wel het zuiverste rood, blauw en geel worden gekozen;
bijvoorbeeld een rood met een kleurzweem dat zoveel mogelijk het midden houdt
tussen blauwachtig en geelachtig. Dat waarborgt bij gebruik van slechts n rood
de helderste violetten en oranjes. In theorie zijn magenta, cyaan en geel de
primaire kleuren, maar bij kunstschilderverf hebben we ook te maken met
massakleur en ondertoon. Bovendien hebben kunstenaars verf nodig met
specifieke verwerkingseigenschappen en ook duurzaamheid/lichtechtheid is
doorslaggevend. De primaire kleuren die hierna worden genoemd bieden
de beste combinatie van mengeigenschappen, verwerkingskenmerken
en duurzaamheid.
79
De drie primaire kleuren in de verschillende assortimenten olieverf zijn:
Artists olieverf: Transparent Yellow, Winsor Blue (Red Shade) en
Permanent Rose.
Winton olieverf: Cadmium Lemon Hue, Phthalo Blue en Permanent Rose.
Artisan waterafdunbare olieverf: Lemon Yellow, Phthalo Blue (Red Shade)
en Permanent Rose.
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf: Winsor Lemon, Phthalo Blue en
Permanent Rose.
Artists Oilbar: Cadmium Lemon, French Ultramarine en Alizarin Crimson.
Zeskleurensystemen Met zes kleuren kan een breder spectrum worden
gemengd. Als oefening betekent de overstap van drie naar zes kleuren ook een
eerste kennismaking met andere variabelen, zoals opaciteit, kleurkracht en
droogsnelheid. Dit zijn de aanbevolen zeskleurenpaletten:
Artists olieverf: Winsor Lemon, Winsor Yellow, French Ultramarine, Winsor
Blue (Green Shade), Permanent Rose en Cadmium Red.
Winton olieverf: Cadmium Lemon Hue, Cadmium Yellow Hue, French
Ultramarine, Phthalo Blue, Permanent Rose en Cadmium Red Hue.
Artisan waterafdunbare olieverf: Lemon Yellow, Cadmium Yellow Hue,
French Ultramarine, Phthalo Blue (Red Shade), Permanent Rose en Cadmium
Red Hue.
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf: Winsor Lemon, Winsor Yellow, French
Ultramarine, Phthalo Blue, Permanent Rose en Cadmium Red Medium.
Artists Oilbar: Cadmium Lemon, Cadmium Yellow Pale, French
Ultramarine, Manganese Blue Hue, Permanent Magenta en Cadmium Red.
Het mengen van kleuren wordt uitgebreid besproken in de brochure Hints,
Tips and Techniques: Colour Mixing van Winsor & Newton. Vraag ernaar bij
uw leverancier of bezoek onze website www.winsornewton.com. Tips over
kleuren mengen zijn te vinden in de rubriek Hints, Tips, & Techniques.
80
AANTEKENINGEN
81
82
Olieverf
Griffin alkydverf
Schilderijreiniger
Vernisverwijderaar
Verdunningsmiddel
Verdampingssnelheid
Geurarm
Materiaalreiniger
Bederfelijk
75 ml
250 ml
500 ml
1 liter
A
r
t
i
s
t
s

W
h
i
t
e

S
p
i
r
i
t
X
X
X
X
X
X
3
X
X
X
E
n
g
l
i
s
h

D
i
s
t
i
l
l
e
d

T
u
r
p
e
n
t
i
n
e

X
X
X
X
X
X
2
X
X
X
X
X
X
S
a
n
s
o
d
o
r

L
o
w

O
d
o
u
r

S
o
l
v
e
n
t
X
X
X
X
2
X
X
X
X
X
X
O
p
l
o
s
-

&
S
c
h
o
o
n
m
a
a
k
m
i
d
d
e
l
e
n
E
i
g
e
n
s
c
h
a
p
p
e
n
V
e
r
p
a
k
k
i
n
g
s
f
o
r
m
a
a
t
V
o
o
r
g
e
b
r
u
i
k

m
e
t
A
a
n
d
u
i
d
i
n
g

r
e
l
a
t
i
e
v
e

v
e
r
d
a
m
p
i
n
g
s
s
n
e
l
h
e
i
d
X

2
X

3


s
n
e
l
l
e
r
TOEPASSINGSOVERZICHTEN
83
C
o
l
d

P
r
e
s
s
e
d

L
i
n
s
e
e
d

O
i
l
X
X
X
X
X
X
X
B
l
e
a
c
h
e
d

L
i
n
s
e
e
d

O
i
l
X
X
X
1
X
X
X
X
X
X
T
h
i
c
k
e
n
e
d

L
i
n
s
e
e
d

O
i
l
X
X
X
2
X
X
X
X
X
X
X
D
r
y
i
n
g

L
i
n
s
e
e
d

O
i
l
X
X
X
3
X
X
X
X
R
e
f
i
n
e
d

L
i
n
s
e
e
d

O
i
l
X
X
X
X
X
X
X
D
r
y
i
n
g

P
o
p
p
y

O
i
l
X
X
X
1
X
X
X
X
X
X
X
X
X
S
t
a
n
d

L
i
n
s
e
e
d

O
i
l
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A
r
t
i
s
a
n

W
a
t
e
r

M
i
x
a
b
l
e

L
i
n
s
e
e
d

O
i
l

X
X
X
X
X
X
A
r
t
i
s
a
n

W
a
t
e
r

M
i
x
a
b
l
e

S
t
a
n
d

O
i
l
X
X
X
X
X
X
X
X
D
r
o
g
e
n
d
e

o
l
i

n
E
i
g
e
n
s
c
h
a
p
p
e
n
V
e
r
p
a
k
k
i
n
g
s
f
o
r
m
a
a
t
V
o
o
r

g
e
b
r
u
i
k
m
e
t
A
a
n
d
u
i
d
i
n
g

r
e
l
a
t
i
e
v
e

d
r
o
o
g
s
n
e
l
h
e
i
d


X

1
X

3


s
n
e
l
l
e
r
Olieverf
Griffin alkydverf
Artisan waterafdunbare olieverf
Versnelt de droging
Vertraagt de droging
Verbetert de vloei
Versterkt de glans
Versterkt de transparantie
Vermindert de consistentie
Maakt de verflaag duurzamer
Bestand tegen vergeling
Voor gebruik met lichte kleuren
Om mediums te maken
75ml
250ml
500ml
1 liter
A
r
t
i
s
t
s

P
a
i
n
t
i
n
g

M
e
d
i
u
m
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
L
i
q
u
i
n
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
O
l
e
o
p
a
s
t
o
X
X
X
X
X
X
X
X
X
W
i
n
g
e
l
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A
r
t
i
s
a
n

W
a
t
e
r

M
i
x
a
b
l
e
X
X
X
X
X
X
X
X
X
P
a
i
n
t
i
n
g

M
e
d
i
u
m
A
r
t
i
s
a
n

W
a
t
e
r

M
i
x
a
b
l
e
X
X
X
X
X
X
X
X
X
F
a
s
t

D
r
y
i
n
g

M
e
d
i
u
m
A
r
t
i
s
a
n

W
a
t
e
r

M
i
x
a
b
l
e
X
X
X
X
X
X
X
I
m
p
a
s
t
o

M
e
d
i
u
m
M
e
d
i
u
m
s
E
i
g
e
n
s
c
h
a
p
p
e
n
V
e
r
p
a
k
k
i
n
g
s
f
o
r
m
a
a
t
V
o
o
r

g
e
b
r
u
i
k
m
e
t
Olieverf
Griffin alkydverf
Artisan waterafdunbare verf
Versnelt de droging
Vertraagt de droging
Verbetert de vloei
Beheerst de vloei
Versterkt de glans
Versterkt de transparantie
Doorschijnend
Vermindert de consistentie
Verzadigt met olie
Vergroot duurzaamheid verflaag
Bestand tegen vergeling
Impasto
Texturen
37 ml
60 ml
75 ml
200 ml
250 ml
500 ml
1 liter
84
85
Olieverf
Griffin alkydverf
Artisan waterafdunbare olieverf
Verwijderbaar
Tijdelijke bescherming
Glanzend
Mat
Zachtglanzend
Sneldrogend
Maakt verflaag buigzamer
Niet-vergelend
Kans op scheuren of dof worden
Superieur optisch resultaat
UV-absorberend
60 ml
75 ml
250 ml
500 ml
150 ml spuitbus
C
o
n
s
e
r
v

A
r
t

G
l
o
s
s

A
r
t
X
X
X
X
2
X
3
X
X
X
X
X
X
X
C
o
n
s
e
r
v
-
A
r
t

M
a
t
t

V
a
r
n
i
s
h
A
r
t
i
s
t
s

G
l
o
s
s

V
a
r
n
i
s
h
X
X
X
X
1
X
2
X
X
A
r
t
i
s
t
s

M
a
t
t

V
a
r
n
i
s
h
X
X
X
X
2
X
2
X
X
X
X
X
X
X
X
A
r
t
i
s
t
s

P
i
c
t
u
r
e

V
a
r
n
i
s
h
X
X
X
X
1
X
2
X
X
X
A
r
t
i
s
t
s

R
e
t
o
u
c
h
i
n
g

V
a
r
n
i
s
h

X
X
X
X
1
X
X
3
X
X
X
D
a
m
m
a
r

V
a
r
n
i
s
h
X
X
X
X
1
X
1
X
X
X
X
X
W
a
x

V
a
r
n
i
s
h
X
X
X
X
1
X
1
X
X
X
X
X
N
a
a
m

g
e
w
i
j
z
i
g
d

i
n

A
r
t
i
s
t
s

M
a
t
t

V
a
r
n
i
s
h
V
e
r
n
i
s
s
e
n
E
i
g
e
n
s
c
h
a
p
p
e
n
V
e
r
p
a
k
k
i
n
g
s
f
o
r
m
a
a
t
V
o
o
r

g
e
b
r
u
i
k
m
e
t
G
e
e
f
t

v
e
r
w
i
j
d
e
r
b
a
a
r
h
e
i
d

a
a
n

X

1
X

2


g
e
m
a
k
k
e
l
i
j
k
e
r

t
e

v
e
r
w
i
j
d
e
r
e
n
A
a
n
d
u
i
d
i
n
g

r
e
l
a
t
i
e
v
e

g
l
a
n
s
g
r
a
a
d

X

1

h
o
o
g
g
l
a
n
s
X

3

g
e
r
i
n
g
e

g
l
a
n
s
A
a
n
d
u
i
d
i
n
g

r
e
l
a
t
i
e
v
e

m
a
t
h
e
i
d

X

1

h
e
t

m
a
t
s
t
e








X

2


h
e
t

m
i
n
s
t

m
a
t
C
B
A
B CA
86
A
r
t
i
s
t
s

P
i
c
t
u
r
e

V
a
r
n
i
s
h

G
l
o
s
s
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A
r
t
i
s
t
s

P
i
c
t
u
r
e

V
a
r
n
i
s
h

S
a
t
i
n

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A
r
t
i
s
t
s

P
i
c
t
u
r
e

V
a
r
n
i
s
h

M
a
t
t
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
D
a
m
m
a
r

V
a
r
n
i
s
h

H
i
g
h

G
l
o
s
s
X
X
X
X
X
X
X
X
A
r
t
i
s
t
s

R
e
t
o
u
c
h
i
n
g

V
a
r
n
i
s
h

G
l
o
s
s
X
X
X
X
X
X
X
X
X
A
l
l

P
u
r
p
o
s
e

V
a
r
n
i
s
h

G
l
o
s
s

X
X
X
X
X
X
X
X
X
A
l
l

P
u
r
p
o
s
e

V
a
r
n
i
s
h

M
a
t
t

X
X
X
X
X
X
X
X
X
A
e
r
o
s
o
l
s

(
s
p
u
i
t
b
u
s
s
e
n
)
E
i
g
e
n
s
c
h
a
p
p
e
n
F
o
r
m
a
a
t
V
o
o
r

g
e
b
r
u
i
k

m
e
t
Olieverf
Griffin alkydverf
Artisan waterafdunbare olieverf
Hobby & handenarbeid
Verwijderbaar
Duurzame bescherming
Glanzend
Satijnglans
Mat
Sneldrogend
Niet-vergelend
UV-absorberend
Waterbestendig
Harde laag
150 ml Aerosol
400 ml Aerosol
87
O
i
l

P
a
i
n
t
i
n
g

P
r
i
m
e
r


X
X
X
X
X
3
X
X
X
X
A
c
r
y
l
i
c

G
e
s
s
o

P
r
i
m
e
r

X
X
X
X
X
4
X
X
X
X
C
l
e
a
r

G
e
s
s
o

B
a
s
e
X
X
X
X
X
4
X
X
X
X
G
a
l
e
r
i
a

G
e
s
s
o

P
r
i
m
e
r
X
X
X
X
X
4
X
X
X
F
o
u
n
d
a
t
i
o
n

W
h
i
t
e
X
X
1
X
X
X
U
n
d
e
r
p
a
i
n
t
i
n
g

W
h
i
t
e
X
X
X
X
2
X
X
X
X
X
L
i
f
t
i
n
g

P
r
e
p
a
r
a
t
i
o
n
X
X
X
X
X
X
G
r
o
n
d
e
r
i
n
g
e
n

(
p
r
i
m
e
r
s
)

&
o
n
d
e
r
s
c
h
i
l
d
e
r
i
n
g
e
n
E
i
g
e
n
s
c
h
a
p
p
e
n
V
e
r
p
a
k
k
i
n
g
s
f
o
r
m
a
a
t
V
o
o
r

g
e
b
r
u
i
k
m
e
t
A
a
n
d
u
i
d
i
n
g

r
e
l
a
t
i
e
v
e

d
r
o
o
g
s
n
e
l
h
e
i
d


X

1
X

4


s
n
e
l
l
e
r
Olieverf
Griffin alkydverf
Artisan waterafdunbare olieverf
Toepasbaar op diverse dragers
Sneldrogend
Geschikt voor papier
Vereist voorlijming
21 ml
37 ml
60 ml
75 ml
120 ml
150 ml
237 ml
250 ml
474 ml
500 ml
1 liter
2,5 liter
88 88
de kleurnamen zijn de door Winsor & Newton
gehanteerde namen Artists olieverf
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
004 Alizarin Crimson 1,2-dihydroxyantraquinine lak PR 83 58000 2 B III T
016 Aureolin Kaliumcobaltinitriet PY 40 77357 5 A II T
034 Blue Black Beenderzwart, Complex zwavelhoudend PBk 9 77267 1 AA I O
natriumaluminosilicaat PB 29 77007
042 Bright Red Naftolcarbamide PR 170 12475 1 A II T
058 Bronze met ijzeroxyden/titaniumdioxyde
bedekt mica - - 2 A --- O
063 Brown Madder Alizarin Antraquinoon PR 177 65300 1 A I T
Natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77491 1 A I T
074 Burnt Sienna Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I T
076 Burnt Umber Gerooste natuurlijke aarde PBr 7 77491 1 AA I T
080 Cadmium Green Cadmiumzinksulfide, PY 35 77205 4 A I O
Chroomoxydhydraat PG 18 77289
084 Cadmium Green Pale Cadmiumzinksulfide, PY 35 77205 4 A I O
Chroomoxydhydraat PG 18 77289
086 Cadmium Lemon Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 4 A I O
089 Cadmium Orange Cadmiumsulfoselenide PO 20 77199 4 A I O
PR 108 77202
094 Cadmium Red Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 4 A I O
097 Cadmium Red Deep Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 4 A I O
106 Cadmium Scarlet Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 4 A I O
108 Cadmium Yellow Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 4 A I O
111 Cadmium Yellow Deep Cadmiumsulfoselenide, PO 20 77199 4 A I O
Cadmiumzinksulfide PY 35 77205
118 Cadmium Yellow Pale Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 4 A I O
127 Carmine Cochenillelak NR 4 75470 6 C --- T
137 Cerulean Blue Oxyden van cobalt en tin PB 35 77368 4 AA I O
142 Charcoal Grey Gemalen houtskool PBk 8 77268 1 AA --- T
147 Chrome Green Deep Hue Koperftalocyanine, PB 15 74160 1 A I O
Koperftalocyaninechloraat, PG 7 74260
Synthetisch ijzeroxyde PY 42 77492
149 Chrome Yellow Hue Arylamidegeel, PY 74 11741 1 A I O
Benzimidazol oranje PO 62
178 Cobalt Blue Cobaltaluminiumoxyde PB 28 77346 4 AA I T
180 Cobalt Blue Deep Cobaltsilicaat PB 73 77364 5 AA --- T
184 Cobalt Green Cobalttitanaat PG50 77377 6 AA I O
Cobaltchromiet PG 26 77344 6 AA I O
185 Cobalt Green Deep Cobalt/zinkoxyde PG 19 77335 6 AA I O
190 Cobalt Turquoise Cobalt / aluminium / PB 36 77343 5 AA I T
chroomoxyde
192 Cobalt Violet Cobaltfosfaat PV 14 77360 6 AA I T
193 Cobalt Violet Dark Cobaltfosfaat PV 14 77360 6 AA I T
214 Copper Met ijzeroxyden / titaniumdioxyde - - 2 A --- O
bedekt mica
201 Cremnitz White Basisch loodcarbonaat PW 1 77597 1 A I O
217 Davys Gray Leipoeder, PBk 19 77017 2 AA I T
Synthetisch ijzeroxyde, PY42 77492
Koolstofzwart PBk 7 77262
247 Flake White No. 2 Basisch loodcarbonaat, PW 1 77597 1 A I O
Zinkoxyde PW 4 77947
246 Flake White No. 1 Basisch loodcarbonaat, PW 1 77597 1 A I O
Zinkoxyde PW 4 77947
257 Flesh Tint Zinkoxyde, PW 4 77497 2 A I O
Synthetisch ijzeroxyde, PY 42 77492
Quinacridoon PV 19 46500
261 Foundation White Basisch loodcarbonaat, PW 1 77597 1 A I O
Zinkoxyde PW 4 77947
263 French Ultramarine Zwavelhoudend complex PB 29 77007 2 A(iii) I T
natriumaluminosilicaat
283 Gold Met ijzeroxyden/titaniumdioxyde - - 2 A --- O
bedekt mica
285 Gold Ochre Synthetisch ijzeroxyde PY 42 77492 1 AA I O
321 Indanthrene Blue Indantreen PB 60 69800 4 A I T
317 Indian Red Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 2 AA I O
319 Indian Yellow Diarylide geel, PY 83 21108 2 A I T
Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491
322 Indigo Koolstofzwart, Koperftalocyanine PBk 7 77266 2 A I T
Zwavelhoudend complex PB 15 74160
natriumaluminosilicaat PB 29 77007
330 Iridescent White Met titaniumdioxyde bedekt mica - - 1 A --- O
331 Ivory Black Bone black PBk 9 77267 1 AA I O
333 Jaune Brillant BON arylamide (Naftol AS), PR 188 12467 1 A I O
Synthetisch ijzeroxyde, PY 42 77492
Arylamide geel, PY 3 11710
Zinkoxyde PW 4 77947
337 Lamp Black Koolstofzwart PBk 6 77266 1 AA I O
347 Lemon Yellow Hue Nikkeltitanaat PY 53 77788 4 AA I O
362 Light Red Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I O
380 Magenta Dioxazine violet, Quinacridoon rood PV 23 51319 2 A I T
PR 122 73915
379 Manganese Blue Hue Koperftalocyanine PB 15 74160 1 A I T
Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260
SAMENSTELLING
89
Artists olieverf (vervolg)
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
386 Mars Black Synthetisch ijzeroxyde PBk 11 77499 2 AA I O
388 Mars Brown Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 2 AA I O
390 Mars Orange Synthetische ijzeroxyden PY 42 77492 2 AA I O
PR 101 77491
394 Mars Violet Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 2 AA I O
395 Mars Violet Deep Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 2 AA I O
396 Mars Yellow Synthetisch geel ijzeroxyde PY 42 77492 2 AA I O
400 Mauve Blue Shade Quinacridoon, Dioxazine, PV 19 46500 1 A I T
Koperftalocyanine PV 23 51319
PB 15 74160
422 Naples Yellow Zinkoxyde, PW 4 77947 1 A --- O
Chroomtitaniumoxyde PBr 24 77310
426 Naples Yellow Light Azo condensatiegeel, PY 128 - 1 A --- O
Benzimidazol oranje, Zinkoxyde PO 62
PW 4 77947
447 Olive Green Quinacridoon goudgeel, koolstofzwart PO 49 - 2 A I T
PBk 7 77266
459 Oxyde of Chromium Chroomoxyde PG 17 77288 4 AA I O
465 Paynes Gray Zwavelhoudend complex PB 29 77007 1 AA I T
natriumaluminosilicaat, Koolstofzwart PBk 6 77266
Synthetisch ijzeroxyde, Leisteenpoeder PR 101 77491
PBk 19 77017
468 Permanent Alizarin Crimson Antraquinoon PR 177 65300 4 A --- T
481 Permanent Green Arylamide geel, Synthetisch PY 3 11710 2 A II T
ijzeroxyde, Koperftalocyanine- PY 42 77492
chloraat PG 7 74260
482 Permanent Green Deep Koperftalocyanine- PG 7 74260 2 A II T
chloraat, Arylamide geel PY 3 11710
483 Permanent Green Light Arylamide geel, Titaniumdioxyde PY 1 11680 2 A II T
Koperftalocyaninechloraat PW 6 77891
PG 7 74260
489 Permanent Magenta Lineair quinacridoon PV 19 46500 2 A I T
491 Permanent Mauve Mangaanfosfaat PV 16 77742 4 AA I T
502 Permanent Rose Lineair quinacridoon PV 19 46500 2 A I T
503 Permanent Sap Green Arylamide geel PY1 11680 4 A I T
Azomethine PY129 48042 4 A I T
511 Pewter Met ijzeroxyden/titaniumdioxyde - - 2 A --- O
bedekt mica
526 Ftalo Turquoise Koperftalocyanine, PB 15 74160 1 A I T
Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260
538 Prussian Blue Alkalisch ferriferrocyanide PB 27 77510 1 A I T
540 Prussian Green Quinacridoon goudgeel, Koper- PO 49 - 2 A I T
ftalocyanine PB 15 74160
544 Purple Lake Benzimidazol PBr25 12510 1 A --- T
Dioxazine PV23 51319 1 A --- T
546 Purple Madder Alizarin Benzimidazol kastanjebruin PR 171 12512 2 A --- T
552 Raw Sienna Synthetisch ijzeroxyde PY42 77492 1 AA I T
Natuurlijk ijzeroxyde PY 43 77492 1 AA I T
554 Raw Umber Natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77492 1 AA I T
573 Renaissance Gold Met ijzeroxyden/titaniumdioxyde - - 2 A --- O
bedekt mica
576 Rose Dor Lak van natuurlijke meekrap NR 9 75330 5 A II T
585 Rose Madder Deep Lak van natuurlijke meekrap NR 9 75330 5 A II T
585 Rose Madder Genuine Lak van natuurlijke meekrap NR 9 75330 5 A II T
599 Sap Green IJzerhoudende nitrosebetanafta lak, PG 12 10020:1 2 B III T
Tartrazine lak PY 100 19140:1
603 Scarlet Lake BON arylamide PR 188 12467 2 A I T
617 Silver Neergeslagen aluminium PM 1 77000 2 A --- O
635 Terra Rosa Natuurlijk ijzeroxyde, Synthetisch ijzer- PBr 7 77492 1 AA I O
oxyde PR 101 77491
637 Terre Verte Natuurlijke aarde, Chroomoxyde- PG 23 77009 1 AA I T
hydraat PG 18 77289
644 Titanium White Titaniumdioxyde, Zinkoxyde PW 6 77891 1 AA I O
PW 4 77947
646 Transparent Gold Ochre Synthetisch ijzeroxyde, Natuurlijke aarde PY 42 77492 2 A I T
PY 43 77492
PBr 7 77492
653 Transparent Yellow Azo condensatie PY 128 - 4 A --- T
672 Ultramarine Violet Zwavelhoudend complex natrium- PV 15 77007 2 A I T
aluminosilicaat
667 Ultramarine (Green Shade) Zwavelhoudend complex PB 29 77007 1 A(iii) I T
natriumaluminosilicaat
674 Underpainting White Titaniumdioxyde, Zinkoxyde PW 6 77891 1 AA I O
PW 4 77947
676 Vandyke Brown Bitumineuze aarde, Geroost natuurlijk NBr 8 - 1 A --- T
ijzeroxyde PBr 7 77491
678 Venetian Red Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I O
683 Vermilion Hue Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 1 A I O
Titaniumdioxyde PW 6 77891
692 Viridian Chroomoxydhydraat PG 18 77289 3 AA I T
707 Winsor Blue (Green Shade) Koperftalocyanine PB 15 74160 2 A I T
706 Winsor Blue (Red Shade) Koperftalocyanine PB 15 74160 2 A I T
708 Winsor Emerald Koperftalocyaninebromaat, PG 36 74265 2 A I O
Zinkoxyde PW 4 77947
Artists olieverf (vervolg)
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
720 Winsor Green Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260 2 A I T
721 Winsor Green (Yellow Shade) Koperftalocyaninebromaat PG 36 74265 2 A I T
722 Winsor Lemon Arylamide geel PY 3 11710 2 A II T
724 Winsor Orange Arylamide geel, PY 1 11680 2 A I T
BON arylamide PR 188 12467
726 Winsor Red BON arylamide PR 188 12467 2 A I T
725 Winsor Red Deep Peryleen rood PR 149 71137 2 A I T
733 Winsor Violet (Dioxazine) Carbazol dioxazine PV 23 51319 2 A I T
730 Winsor Yellow Arylamide geel PY 74 11741 2 A I T
731 Winsor Yellow Deep Arylamide yellow RN PY 65 11740 2 A I T
744 Yellow Ochre Natuurlijk ijzeroxyde PY 43 77492 1 AA I T
746 Yellow Ochre Pale Synthetisch ijzeroxyde PY42 77492 1 AA I O
748 Zink White Zinkoxyde PW 4 77947 1 AA I O
Artists Oilbar
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
004 Alizarin Crimson 1,2-dihydroxyantraquinoon lak PR 83 58000 2 B --- T
009 Antique White Titaniumdioxyde PW 6 77891 1 AA --- O
060 Buff Titanium Beenderzwart, Titaniumdioxyde, PBk 9, PW 6 77267, 77891
Synthetisch ijzeroxyde PY 42 77492 1 AA I O
074 Burnt Sienna Geroost natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77491 1 AA I T
076 Burnt Umber Geroost natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77491 1 AA I T
082 Cadmium Green Deep Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260
Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 3 A I O
080 Cadmium Green Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260
Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 3 A I O
086 Cadmium Lemon Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 3 A I O
089 Cadmium Orange Cadmiumsulfoselenide, PR 108 77202
Cadmiumsulfoselenide PO 20 77199 3 A I O
097 Cadmium Red Deep Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 3 A I O
094 Cadmium Red Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 3 A I O
118 Cadmium Yellow Pale Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 3 A I O
178 Cobalt Blue Cobalt/Aluminiumoxyde PB 28 77346 3 AA I T
196 Colourless - - 1 --- --- T
263 French Ultramarine Zwavelhoudend complex natrium-
aluminosilicaat PB 29 77007 1 A(iii) I T
283 Gold Koperbrons PM 2 77400 2 A --- O
331 Ivory Black Beenderzwart PBk 9 77267 1 AA I O
347 Lemon Yellow Hue Nikkeltitanaat PY 53 77788 2 AA I O
382 Manganese Blue Hue Cobalt/aluminium/chroomoxyde, PB 36 77343
Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260 3 A I T
392 Mars Red Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I O
394 Mars Violet Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I O
422 Naples Yellow Zinkoxyde, Titaniumdioxyde PW 4, PW 6 77947, 77891
Natuurlijk ijzeroxyde, Cadmiumzink- PY 43 77492
sulfide PY 35 77205 1 A I O
459 Oxyde of Chromium Chroomoxyde PG 17 77288 2 AA I O
465 Paynes Gray Titaniumdioxyde, Beenderzwart PW 6, PBk 9 77891, 77267,
Natuurlijk ijzeroxyde, Zwavelhoudend PY 43 77492,
complex natriumaluminosilicaat PB 29 77007 1 A I T
489 Permanent Magenta Quinacridoon violet PV 19 46500 2 A I T
491 Permanent Mauve Mangaanfosfaat PV 16 77742 2 AA I T
538 Prussian Blue Alkalisch ferriferrocyanide PB 27 77510 1 A I T
552 Raw Sienna Natuurlijk ijzeroxyde PY 43 77492 1 AA I T
554 Raw Umber Natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77492 1 AA --- T
617 Silver Aluminium PM 1 77000 2 A --- O
644 Titanium White Titaniumdioxyde PW 6 77891 1 AA I O
669 Ultramarine Pink Complex natriumaluminiumsilicaat PR 259 -
Zwavelhoudend complex PB 29 77007 2 A(iii) I T
natriumaluminosilicaat
671 Ultramarine Violet Zwavelhoudend complex
natriumaluminosilicaat PV 15 77007 2 A(iii) I T
720 Winsor Green Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260 2 A I T
744 Yellow Ochre Natuurlijk ijzeroxyde, Synthetisch ijzeroxyde PY 43, PY 42 77492, 77492 1 AA I O
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
074 Burnt Sienna Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I T
076 Burnt Umber Geroost natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77491 1 AA I T
086 Cadmium Lemon Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 2 A --- O
089 Cadmium Orange Cadmium Sulfoseleniden PR 108, PO 20 77202, 77199 2 A I O
097 Cadmium Red Deep Cadmium Sulfoselenide PR 108 77202 2 A I O
100 Cadmium Red Light Cadmium Sulfoselenide PR 108 77202 2 A I O
099 Cadmium Red Medium Cadmium Sulfoselenide PR 108 77202 2 A I O
111 Cadmium Yellow Deep Cadmiumzinksulfide, PY 35 77205 2 A --- O
Cadmium Sulfoselenide PO 20 77199
113 Cadmium Yellow Light Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 2 A --- O
116 Cadmium Yellow Medium Cadmiumzinksulfide PY 35 77205 2 A --- O
137 Cerulean Blue Oxyden van cobalt en tin PB 35 77368 2 AA --- O
90
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf (vervolg)
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
139 Cerulean Blue Hue Titaniumdioxyde, PW 6 77891 1 A I O
Koperftalocyaninechloraat, PG 7 74260
Koperftalocyanine PB 15 74160
178 Cobalt Blue Oxyden van cobalt/aluminium PB 28 77346 2 AA I T
217 Davys Gray Leisteenpoeder, Synthetisch ijzeroxyde, PBk 19, PY 42 77017, 77492 1 AA --- T
Koolstofzwart PBk 7 77266 1 ---
229 Dioxazine Purple Dioxazine violet PV 23 51319 1 A I T
245 Flake White (US only) Basisch loodcarbonaat PW 1 77597 1 A I O
257 Flesh Tint Synthetisch ijzeroxyde, Titaniumdioxyde, PY 42, PW 6 77492, 77891 1 A I O
Quinacridone PV 19 46500
263 French Ultramarine Complex silicaat van natrium en PB 29 77007 1 A(iii) I T
aluminium met zwavel
317 Indian Red Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I O
319 Indian Yellow Isoindoline geel PY 139 56298 1 A --- T
331 Ivory Black Amorfe koolstof gemaakt van PBk 9 77267 1 AA I O
verkoolde dierenbotten
337 Lamp Black Koolstofzwart PBk 6 77266 1 AA I O
362 Light Red Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA I O
380 Magenta Quinacridoon, Koperftalocyanine PR 122, PB 15 73915, 74160 1 A I T
415 Mixing White Titaniumdioxyde PW 6 77891 1 AA I O
422 Naples Yellow Hue Titaniumdioxyde, Synthetische ijzeroxyden PW 6, PR 101, 77891, 1 AA I O
PY 42 77491, 77492
447 Olive Green Azomethinekopercomplex, PY 129 48041 1 A --- T
Koolstofzwart PBk 7 77266
459 Oxyde of Chromium Anhydride chroomoxyde PG 17 77288 1 AA --- O
465 Paynes Gray Complex silicaat van natrium en PB 29 77007 1 A I O
aluminium met zwavel,
Koolstofzwart PBk 6 77266
468 Permanent Alizarin Crimson Antraquinoon PR 177 65300 2 A --- T
480 Permanent Geranium Lake Quinacridoon rood PR 209 73902 1 A --- T
501 Permanent Rose Quinacridoon violet PV 19 46500 1 A I T
503 Permanent Sap Green Koperftalocyaninechloraat, PG 7 74260 2 A --- T
Azomethinekopercomplex, PY 129 48042
Thioindigo violet PR 88 73312
514 Ftalo Blue Koperftalocyanine PB 15 74160 1 A I T
521 Ftalo Green Koperftalocyaninebromaat PG 36 74265 1 A --- T
(Yellow Shade)
522 Ftalo Green Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260 1 A I T
538 Prussian Blue Alkalisch ferriferrocyanide PB 27 77510 1 A I T
544 Purple Lake Antraquinoon, PR 177 65300 1 A --- T
Complex silicaat van natrium en PB 29 77007
aluminium met zwavel
552 Raw Sienna Natuurlijk ijzeroxyde PY 43 77492 1 AA I T
554 Raw Umber Natuurlijk ijzeroxyde, Synthetisch ijzeroxyde PBr 7, PBk 11 77492, 77499 1 AA I T
603 Scarlet Lake Naftol AS PR 188 12467 1 A --- T
637 Terre Verte Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260 1 A I T
Natuurlijke aarde PG 23 77009
644 Titanium White Titaniumdioxyde PW 6 77891 1 AA I O
667 Ultramarine (Green Shade) Complex silicaat van natrium en PB 29 77007 1 A(iii) I T
aluminium met zwavel
676 Vandyke Brown Geroost natuurlijk ijzeroxyde, PBr 7 77491 1 AA I O
Koolstofzwart PBk 6 77266
680 Vermilion Hue Naftolcarbamide, PR 170 12475 1 A --- O
Benzimidazol oranje, PO 36 11780
Titaniumdioxyde PW 6 77891
692 Viridian Chroomoxydhydraat PG 18 77289 2 AA I T
722 Winsor Lemon Arylamide geel PY 3 11710 1 A II T
726 Winsor Red Naftol AS, Naftolcarbamide PR 188, 12467, 12475 1 A --- T
PR 170
730 Winsor Yellow Arylamide geel PY 74 11741 1 A --- T
744 Yellow Ochre Natuurlijk ijzeroxyde PY 43 77492 1 AA I O
Artisan waterafdunbare olieverf
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
074 Burnt Sienna Geroost natuurlijk ijzeroxyde PBr 7, 77492
Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA --- T
076 Burnt Umber Geroost mangaanhoudend natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77492 1 AA --- T
090 Cadmium Orange Hue Perinoon oranje PO 43 71105 1 A --- T
104 Cadmium Red Dark Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 2 A --- O
098 Cadmium Red Deep Hue Naftolcarbamide, Benzimidazol PR 179, PO 36 12475, 11780 1 A --- T
095 Cadmium Red Hue Naftol AS, Naftolcarbamide PR 188, 12467, 12475 1 A --- T
PR 170
100 Cadmium Red Light Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 2 A --- O
099 Cadmium Red Medium Cadmiumsulfoselenide PR 108 77202 2 A --- O
115 Cadmium Yellow Arylide geel, Perinoon oranje PY 65, PO 43 11740, 71105 1 A --- T
Deep Hue
109 Cadmium Yellow Hue Arylide geel PY 65 11740 1 A --- T
113 Cadmium Yellow Light Cadmiumzinksulfide PY 35 77205
116 Cadmium Yellow Medium Cadmiumzinksulfide, PY 35, 77205, 2 A --- O
Cadmiumsulfoselenide PO 20 77202 2 A --- O
119 Cadmium Yellow Pale Hue Arylide gelen PY 65, PY 3 11740, 11710 1 A --- T
91
92
Artisan waterafdunbare olieverf (vervolg)
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
137 Cerulean Blue Oxyden van cobalt en tin PB 35 77368 2 AA --- O
138 Cerulean Blue Hue Oxyden van cobalt en chroom, PB 36, 77343,
Zinkoxyde PW 4 77947 1 AA --- O
178 Cobalt Blue Oxyden van cobalt en aluminium PB 28 77346 2 AA --- T
179 Cobalt Blue Hue Indantreen, Complex silicaat van PB 60, 69800,
natrium en aluminium met zwavel PB 29 77007 1 A --- O
229 Dioxazine Purple Carbazol dioxazine PV 23 51319 1 A --- T
263 French Ultramarine Complex silicaat van natrium en
aluminium met zwavel PB 29 77007 1 A(iii) --- T
317 Indian Red Synthetisch ijzeroxyde PR 101 77491 1 AA --- O
331 Ivory Black Amorfe koolstof gemaakt van
verkoolde dierenbotten PBk 9 77267 1 AA --- O
337 Lamp Black Amorfe koolstof PBk 6 77266 1 AA --- O
346 Lemon Yellow Arylide geel PY 3 11710 1 A --- T
380 Magenta Quinacridoon PR 122 73915 1 A --- T
422 Naples Yellow Hue Synthetische ijzeroxyden, Titaniumdioxyde PY 42, PR 101, 77492, 77491,
PW 6 77891 1 AA --- O
447 Olive Green Quinacridoon, Koolstofzwart PO 49, PBk 9 -, 77266 1 A --- T
465 Paynes Gray Complex silicaat van natrium en
aluminium met zwavel PB 29, 77007,
Amorfe koolstof PBk 6 77266 1 A --- O
468 Permanent Alizarin Crimson Quinacridoon pyrrolidoon - - 1 A --- T
502 Permanent Rose Quinacridoon rood PV 19 46500 1 A --- T
503 Permanent Sap Green Quinacridoon, Koper- PO 49, -,
ftalocyaninebromaat PG 36 74265 2 A --- T
514 Ftalo Blue (Red Shade) Koperftalocyanine PB 15 74160 1 A --- T
522 Ftalo Green (Blue Shade) Koperftalocyaninechloraat PG 7 74260 1 A --- T
521 Ftalo Green Ftalocyaninechloraat PG 36 74265 1 A --- T
(Yellow Shade) en -bromaat
538 Prussian Blue Alkaliferriferrocyanide PB 27 77510 1 A --- T
552 Raw Sienna Natuurlijk ijzeroxyde PBr 7 77492 1 AA --- T
554 Raw Umber Mangaanhoudend natuurlijk
ijzeroxyde PBr 7 77492 1 AA --- T
644 Titanium White Titaniumdioxyde, Zinkoxyde PW 6, PW 4 77891, 77947 1 AA --- O
692 Viridian Chroomoxydhydraat PG 18 77289 2 AA --- T
744 Yellow Ochre Synthetisch ijzeroxyde PY 42 77492 1 AA --- O
748 Zink White (Mixing White) Zinkoxyde, Titaniumdioxyde PW 4, PW6 77947, 77891 1 AA --- O
Winton olieverf
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
468 Permanent Alizarin Crimson Ferronitrosobeta- PG12 10020 A I T
naftol lak, Antraquinonoide
478 Permanent Crimson Lake Antraquinonoide PR177 65300 A I T
Zwavelhoudend complex PB29 77007 A I T
natriumaluminosilicaat
242 Flake White Hue Zinkoxyde PW4 77947 AA I O
Titaniumdioxyde PW6 77891 AA I O
74 Burnt Sienna Synthetisch ijzeroxyde PR101 77491 AA I T
76 Burnt Umber Geroost natuurlijk ijzeroxyde PBr7 77491 AA I O
87 Cadmium Lemon Hue Arylamide geel PY3 11710 A II O
Arylamide geel PY74 11741 A II O
90 Cadmium Orange Hue Pyrrool oranje PO73 561170 A O
Arylide geel PY65 11740 A O
98 Cadmium Red Deep Hue Benzimidazol oranje, PO36, 11780 A II O
BON arylamide rood PR170 12475 A II O
95 Cadmium Red Hue BON arylamide (NaftolAS) PR188 12467 A II O
BON arylamide red PR170 12475 A II O
115 Cadmium Yellow Deep Hue Pyrrool oranje P073 561170 A II O
Arylide yellow PY65 11740 A II O
109 Cadmium Yellow Hue Arylide geel PY65 11740 A I O
119 Cadmium Yellow Pale Hue Arylide geel PY74 11741 A I O
138 Cerulean Blue Hue Koperftalocyaninechloraat PG7, 74260 A I O
Zinkoxyde PW4 77947 A I O
Koperftalocyanine PB15 74160 A I O
145 Chrome Green Hue Titaniumdioxyde PW6 77891 A II O
Synthetisch ijzeroxyde PY42 77492 A II O
Arylamide geel, PY74, 11741 A II O
Koperftalocyaninechloraat PG7, 74260 A II O
149 Chrome Yellow Hue Titaniumdioxyde PW6 77891 A I O
Arylide geel PY65 11740 A I O
Arylide geel PY74 11741 A I O
179 Cobalt Blue Hue Zinkoxyde PW4 77947 A(iii) I O
Zwavelhoudend complex PB29, 77007 A(iii) I O
natriumaluminosilicaat
Koperftalocyanine PB15, 74160 A(iii) I O
194 Cobalt Violet Hue Mangaanfosfaat PV16, 77742 A I O
Zwavelhoudend complex PB29 77007 A I O
natriumaluminosilicaat
229 Dioxazine Purple Dioxazine violet PV23 51319 A I T
241 Emerald Green Arylamide geel PY74 11741 A II O
Koperftalocyaninechloraat, PG7 74260 A II O
93
Winton olieverf (vervolg)
Code Kleur Chemische omschrijving C.I. naam C.I. Nr. Serienr. Perm. ASTM T/0
257 Flesh Tint Zinkoxyde PW4 77947 A I O
Synthetisch ijzeroxyde PY42 77492 A I O
Quinacridoon violet PV19 46500 A I O
Titaniumdioxyde, PW6, 77891 A I O
263 French Ultramarine Zwavelhoudend complex PB29 77007 A(iii) I T
natriumaluminosilicaat
480 Permanent Geranium Lake Quinacridoon rood PR209 73905 A --- T
317 Indian Red Synthetisch ijzeroxyde PR101 77491 AA I O
331 Ivory Black Beenderzwart PBk9 77267 AA I O
337 Lamp Black Koolstofzwart PBk6 77266 AA I O
346 Lemon Yellow Hue Arylamide geel PY3 11710 A II O
362 Light Red Synthetisch ijzeroxyde PR101 77491 AA I O
380 Magenta Koperftalocyanine PB15 74160 A I T
Quinacridoon rood PR122, 73915 A I T
422 Naples Yellow Hue Titaniumdioxyde, PW6, 77891 A I O
Synthetisch ijzeroxyde PR101 77491 A I O
Synthetisch ijzeroxyde PY42 77492 A I O
459 Oxyde of Chromium Chroomoxyde PG17 77288 A II O
465 Paynes Gray Leisteenpoeder PBk19 77017 A --- O
Koolstofzwart PBk6 77266 A --- O
Zwavelhoudend complex PB29 77007 A --- O
natriumaluminosilicate
483 Permanent Green Light Arylide geel, PY74 11741 A I O
Koperftalocyanine, PB15, 74160 A I O
Titaniumdioxyde PW6 77891 A I O
502 Permanent Rose Quinacridoon violet PV19 46500 A I T
516 Ftalo Blue Koperftalocyanine PB15 74160 A --- T
538 Prussian Blue Alkaliferriferrocyanide PB27 77510 A I T
552 Raw Sienna Synthetisch ijzeroxyde, PY42 77492 AA I T
Natuurlijk ijzeroxyde PY43 77492 AA I T
554 Raw Umber Natuurlijk ijzeroxyde PBr7 77492 AA I T
Beenderzwart PBk9 77267 AA I T
599 Sap Green Ferronitrosobetanaftol lak, PG12, 10020 B --- T
Tartrazine lak PY100 19140
603 Scarlet Lake BON arylamide (Naftol AS) PR188 12467 A I O
637 Terre Verte Koperftalocyaninechloraat, PG7, 74260 A I T
Natuurlijke aarde, PG23 77009 A I T
644 Titanium White Zinkoxyde PW4 77947 AA I O
Titaniumdioxyde PW6 77891 AA I O
676 Vandyke Brown Bitumineuze aarde NBr8, -, A --- O
Geroost natuurlijk ijzeroxyde PBr7 77491 O
682 Vermilion Hue Naftolcarbamide PR170 12475 A --- O
Benzimidazol PO36 11780 O
Zinkoxyde PW4 77947 O
696 Viridian Hue Koperftalocyaninechloraat PG7 74260 A I T
744 Yellow Ochre Synthetisch ijzeroxyde PY42 77492 AA I O
748 Zink White Zinkoxyde PW4 77947 AA I O
Code: Winsor & Newton kleurcode
Kleur: Kleurnaam die Winsor & Newton hanteert
Chemische
omschrijving: Naam van de chemische stof
C. I. naam: Generieke naam volgens de kleurenindex (Colour Index Generic Name)
C. I. nr: Nummer volgens de kleurenindex (Colour Index Number)
Serienr: Serie-indeling van Winsor & Newton naar prijsniveau (Series 1-5)
Perm: Winsor & Newton duurzaamheids/lichtechtheidsgradatie
ASTM: ASTM lichtechtheidsgradatie
T/O: T - Transparant of semi-transparant
O Opaak (dekkend) of semi-opaak
LEGENDA
A
Aarde pigmenten 45, 50--1
Acrylgessogrond 75, 87
Acrylgrond 75
Airbrushen 25
Alizarin Crimson 31, 52, 60
Alizarin Crimson Hue 34
Alkydhars 62
Alkydmediums 67
Alkydverf 13--15, 26, 35--6
droogsnelheden 35, 36
duurzaamheid en stabiliteit 14--15, 36
glaceren 14, 35, 36, 78
Oilbar, gebruik met 36, 38
onderschildering 36
oxydatie 14
samenstelling 90--1
traditionele olieverf, gebruik met 36
transparantie 14, 35, 36
vlampunt 26
Antwerp Blue 57
Artgel 74
Artisan penselen 73
Artisan waterafdunbaar impasto medium
26, 41, 69, 78, 84
Artisan waterafdunbare lijnolie 26, 41, 68, 83
Artisan waterafdunbare olieverf 39--43, 62
droogsnelheden 40--1
duurzaamheid 41
glaceren 78
impasto 78
mediums 41, 68--9
oplosmiddelen 42, 43
oxydatie 39
penselen 42, 73
pigmentgehalte/kleurkracht 40
samenstelling 91--2
traditionele olieverf, gebruik met 41
vernissen 42
vlampunt 26
Artisan waterafdunbaar schildermedium 41, 68, 84
Artisan waterafdunbaar sneldrogend medium
26, 41, 68, 78, 84
Artisan waterafdunbare standolie 26, 41, 68, 83
Artists' olieverf 16--17, 29--32
droogsnelheden 30--1
duurzaamheid 30
pigmentgehalte/kleurkracht 29
samenstelling 88--90
vlampunt 26
witten 31--2
Artists' Oilbar zie Oilbar
Artists' schildermedium 23, 68
Arylamide kleuren 31, 34, 46, 52, 54
Aureolin 24, 30, 54
Azo condensatie gelen 54
B
Benzimidazol kleuren 52
Bevochtigingsmiddelen 62
Bindmiddelen en dragers 10, 61--2
functies 61--2
oxydatie 62
refractieve eigenschappen 11
stabiliteit 11--13
Blauwen 56--8
Blue Black 49
Breking 11
Bright Red 52
Brown Madder 53
Burnt Sienna 31, 34, 40, 50, 51
Burnt Umber 30, 34, 51
C
Cadmium 23, 24, 43, 45
Cadmium hue kleuren 18--19, 34, 40, 46, 54
Cadmium Red 31, 40, 52, 53
Cadmium Yellow 31, 40, 53
Caput Mortuum 58
Carmine 45, 53, 60
Cerulean Blue 18--19, 57
Charcoal Gray 49
Chinese White 47
Chrome Yellow 54
Cinnabar 52
Cirrus penselen 72
Cobalt 18--19, 24, 45, 56, 57
Cobalt Blue 24, 30, 56, 57
Cobalt Green 24, 31, 56, 57
Cobalt Violet 24, 31, 57
Cobalt Yellow 54, 57
Cologne Earth 50
Conserv-Art vernissen 23, 24, 70, 85
Cremnitz White 24, 30, 48
D
Dammarvernis 23, 70, 71, 85, 86
Davy's Gray 49
Dik over dun regel 13, 77
Dioxazine 58
Doek 76
Doekbord 76--7
Dragers/ondergronden 74, 76--7
Drogepenseeltechniek 79
Drogende olin 8, 12--13, 66, 83
toepassingsoverzicht 83
Droging 31, 34, 41
Droogsnelheden 11, 77
alkydverf 35, 36
Artists' olieverf 30--1
Oilbar 38
waterafdunbare olieverf 40--1
Winton olieverf 33--4
Duurzaamheid/lichtechtheid 12, 43, 59--61
alkydverf 14--15, 36
artists' olieverf 30
gradatie, etikettering 27
Oilbar 38
en techniek 61
waterafdunbare olieverf 41
Winton olieverf 33
E
Eitempera 9
Emerald Green 56
Emulsie 15
Etiketinformatie 20--3, 27
F
Fixatief 71
Flake White 24, 30, 31, 33
Foundation White 24, 30, 32, 34, 48, 78, 87
French Ultramarine 40, 57
Ftalocyanine 17--18, 19, 31, 34, 43, 45, 56, 57, 58
G
Galeria gessogrond 75, 87
Gelen 54--5
Gezondheid en veiligheid 20--5
Glaceren 78
alkydverf 14, 36, 78
Liquin 67
pigmenttransparantie 19--20
Glanzende vernis 23, 70, 85, 86
Gold Ochre 31, 34, 40, 51
Griffin Alkyd sneldrogende olieverf zie alkydverf
Grijzen 48--9
Groenen 55--6
Grondering (primer) 32, 34, 75--6
absorptie 68, 75
toepassingsoverzicht 87
Guttegom (Gamboge) 54
H
Half-drogende olin 66
Historische achtergrond 9--10
Hooker's Green 56
Hue substituutkleuren 18--19
I
IJzeroxyde 51
Impasto 78
Oleopasto 68
waterafdunbaar 41, 69
Indanthrene Blue 57
Indian Red 51
Indian Yellow 45, 54
Indigo 45, 58
Inschieten 68
Iridescent White 31, 48
Ivory Black 31, 34, 40, 48, 49
J
Japan gold size 23
Jaune Brillant 55
K
Kattetong penselen 74
Kleur
kracht 43
mengen 19, 78, 79--81
massakleur en ondertoon 29, 43
zie ook pigmenten
Kleurkracht 17--18
Artists' olieverf 29
Winton olieverf 33
Kleurloze gessogrond 76, 87
Kleurstoffen 44--5
L
Lakpigmenten 45
Lamp Black 31, 34, 40, 48, 49
Lapis lazuli 56, 57
Lemon Yellow 54
Lichtechtheid 59--61
Lifting preparation 87
Light Red 51
Lijnolie 10, 62
droging 12--13, 66, 83
eigenschappen 11--12
gebleekt 26, 66, 83
geraffineerd 26, 66, 83
REGISTER
ingedikt 26, 66, 83
koud-geperst 26, 66, 83
oxydation 12--13
standolie 26, 66, 83
toepassingsoverzicht 83
waterafdunbaar 68, 83
Liquin 24, 67, 78, 84
Lood 23, 24
Luchtreizen 26
M
Magenta 53
Malen, zie Verf wrijven
Manganese Blue 58
Marskleuren 31, 51
Mars Violet 58
Marterharen penselen 72
Massakleur 29, 43
Matte vernis 23, 70, 85, 86
Mauve 58
Mediums 67--9
toepassingsoverzicht 84
waterafdunbaar 68--9, 84
Monotype 38
Mummy Brown 50
N
Naftol roden 52, 53
Naples Yellow 55
Nat in nat techniek 78
Newton, Henry 7
Nikkeltitanaat 55
O
Oilbar 16, 37--8
Alkydverf, in combinatie met 36, 38
droogsnelheden 38
duurzaamheid/lichtechtheid 38
kleurloze 38
monotype 38
samenstelling 90
traditionele olieverf, gebruik met 38
vlampunt 26
Oleopasto 68, 78, 84
Olie, verzadigen met 68
Oliegrond 76
Olive Green 56
Ondergronden, zie Dragers
Onderschildering 32, 34, 77, 87
alkydverf 36
Ondertoon 29, 43
Oplosmiddelen 13, 64--6
aromatische stoffen 65--6
gezondheid en veiligheid 23, 24--5
overmatig gebruik 13
TLV (threshold limit value) normwaarde 66
toepassingsoverzicht 82
verdamping 62, 64
vlampunten 26
vluchtigheid 64
waterafdunbare verf 42, 43
Oranjes 52--3
Oxydatie 14, 62
drogende olin 12--13
terpentijn 13
waterafdunbare olieverf 39
Oxyde of Chromium 56
P
Papaverolie 32, 77
Papier, schilderen op 76
Payne's Gray 49
Penselen 71--4
penseelvormen 73--4
penselenonderhoud 74
waterafdunbare verf 42, 73
Perinone Orange 53
Permanent Alizarin Crimson 31, 40
Permanent Mauve 30
Permanent Rose 34, 40
Phthalo Blue 34, 40
Phthalocyanine, zie Ftalocyanine
Phthalo Green 40
Pigmenten 8, 10, 28, 43--59
enkelvoudige pigmenten in verf 18, 28
functie 44
hue substituutkleuren 18--19
kleurkracht 43
kleurkracht in mengkleuren17--18, 29, 40
lak 45
malen, zie wrijven
massakleur en ondertoon 29, 43
organische en anorganische 45--7
poeder 25
synthetische 45--6
transparantie 14, 19--20, 35, 36, 43
wrijven 8, 10, 28, 63--4
Pigmentgehalte 29, 33, 40
Polymerisatie 12, 13--14
droging 66, 83
Primer zie grondering
Prussian Blue 30, 34, 46, 56, 58
Purple Lake 58
Purple Madder 58
Q
Quinacridonen 31, 34, 40, 52, 53
R
Raw Sienna 30, 34, 40, 50, 51
Raw Umber 30, 34, 45, 51
Refractie 11
Relatieve opaciteit 43
Retouchevernis 23, 69, 71, 85, 86
Roden 52--3
Rose Dore 53
Rose Madder 11, 45, 53
S
Saffloerolie 10, 31--2, 62, 77
Samenstellingstabellen 88--93
Sansodor 24, 65, 66, 82
vlampunt 26
Sap Green 31, 56, 60
Scarlet Lake 53
Scheuren 13
Schilderijvernis 23, 70, 85, 86
Sepia 49
Serienummers 20, 27
S'graffito 78
Slecht hechtende verf/te sterk verdunde verf 12
Smalt 56
Soft Mixing White 34, 48
Stabilisators 62
Stabiliteit 11--13, 59--60
alkydverf 14--15
Standolie 26, 66, 76, 83
waterafdunbare 26, 41, 68, 83
Studiekwaliteit verf 16--19
T
Technieken 78--9
Terpentijn 23, 62, 64--5, 66
geoxydeerde 13
Terpentine 23, 64--5, 82
Terra Rosa 51
Terre Verte 18, 55, 56
Titanium White 31, 34, 40, 48
Tyreens purper 58
U
Ultramarine 31, 34, 56, 57
Ultramarine (green shade) 58
Underpainting White 32, 34, 77, 87
Universele vernis 71, 86
V
Vandyke Brown 50, 51
Varkensharen penselen 71--2
Vehikels zie Bindmiddelen
Venetian Red 51
Verdamping 62
Verf wrijven 8, 10, 28, 63--4
Vermilion 52, 53
Vermilion Hue 24
Vernis 69--71
toepassingsoverzicht 85--6
veiligheid 23, 24
waterafdunbare verf 42
Vet over mager regel 13, 38, 77
Violetten 58
Viridian 19, 56
Viridian Hue 19, 34
Vlampunten 26
Vluchtigheid 64
W
Waaierpenselen 74
Wasvernis 23, 70, 85
Waterafdunbare olieverf zie Artisan
waterafdunbare olieverf
Wede(blauw) 58
Wingel 67, 84
Winsor verf 31, 46, 58, 59
Winsor, William 7
Winsor Yellow 54
Winton olieverf 17, 32--4
droogsnelheden 32--4
duurzaamheid 33
hue substituutkleuren 18--19
pigmentgehalte/kleurkracht 33
samenstelling 92--3
vlampunt 26
wit 34
Witte pigmenten 31--32, 47--8
Y
Yellow Ochre 31, 34, 40, 45, 52
Z
Zinc White 31, 34, 40, 48
Zwarten 48--9
REGISTER
www.winsornewton.com
ColArt Fine Art and Graphics Limited 2002
7021492