Katuturan ng Dula

Ang mundo ay isang teatro.. ayon na nga kay Shakespeare.

Ang dula, maging iisahin o tatluhang yugto ay isang genre ng
panitikang kinagigiliwan ng marami, ito man ay binabasa lamang o
itinatanghal. Ang kaugnayan ng dulang iisahing yugto sa dulang
may tatlong yugto ay maihahalintulad marahil sa kaugnayan ng
maikling kuwento sa nobela. Katulad ng maikling kuwento, ang
dulang ito ay matipid, matiim at nag-iiwan ng isang bisang puno
ng buhay o drama. Dinarakip ng manunulat ang isang madulang
bahagi ng buhay ng isang tao, sa isang pook, sa isang panahon at
sa tulong ng iba pang sangkap na itinatanghal ngayon. Hindi ang
manunulat ang magkukuwento kundi ang mismong dula; ito ay
palaging nagaganap nagyon. alaging ngayon ay nangyayari,
palaging panahunang pangkasalukuyan, mula sa guniguni ng
mambabasa o sa paningin at pandinig ng manonood. Ang mga
nakaraan, gayundin ang mga hinaharap at dinaraan lamang sa mga
pahiwatig.
!pang matamo ang iisang impresyon, kailangang iisang
nangingibabaw ba paksa o tema ang namamayani. Ang krisis ay
maaaring manggaling sa paglalaban ng tauhan o ng tauhan na
magpapanatili sa kawilihan ng mga mambabasa o manonood sa loobng
itatagal ng dula, na karaniwa"y mula sa kalahati hanggang isang
oras humigit-kumulang.
Ang mga makatuturang dula mula noong unang panahon hanggang
sa kasalukuyan ay nananatiling buhay; mula sa dula ng mga #riyego
hanggang kina Shakespeare, hanggang kina $ulian %ru& 'alma(eda.
Ang mga iyon ay higit pa sa kanilang ginamit na banghay, paksa,
tauhan; ang mga iyo"y nag-iwan ng gayuma sa isipan at damdamin ng
mga bumasa at nanood. Ang mga iyon ay lumikha ng maliwanag na
pagkilala ng tao sa kanyang sarili.
Sinasabing kung ang isang manunulat ay nasa mood )sumpong,
kondisyon, wastong kalooban*, tuluy-tuloy ang daloy ng mabubuong
dula. Sinasabi ring may tatlumpu"t anim na madudulang sitwasyon
lamang, kaya anumang banghay ang mahubog, ito"y mapapabilang din
sa isa sa naturang tatlumpu"t anim na madudulang sitwasyon.
+aaaring manggaling halimbawa sa mitolohiya, sa 'ibliya, sa
pabula, sa kuwentong bayan, sa buhay ng kapwa manunulat, sa
alinmang madulang bahagi ng pangyayari.
Sapagkat ang dulang iisahing yugto, katulad ng maikling
kuwento, ay mabilis at hindi maaaring mapaliguy-ligoy, ang
banghay nito ay dapat maging payak at ang mga pangyayari at
usapan o diyalogo ay dapat makiisa sa paglutas sa suliraning
hahangga sa kasukdulang susundan ng wakes. Ang denouement
)pagkakalas ng buhol* ang kadalasang nananatili sa isipan at
damdamin ng bumabasa o nanonood ng dula, at tumutulong sa pagbuo
ng panloob na liwanag upang higit niyang makilala ang kanyang
sarili.
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
1
Ang paglalarawan ng katauhan ay dapat magsimula sa simula pa
lamang ng dula. ,to"y kailangang maging tuwiran at mabilis. Sa
simula pa, ang tauhan ay dapat langkapan ng motibo o pagnanasa o
dahilan na magpapakilos at magpapasalita sa kanya nang gayon.
Katulad ng sa maikling kuwento, ang katauhan ay maaaring
ilarawan sa iba"t ibang paraan, ngunit ang pinakamabisa ay ang
mismong mga kilos, pagsasalita at reaksyon na rin ng tauhan,
kasama na ang pag-aayos sa sarili. Ang mime )pantomime*niya ang
pantulong sa paglalarawan.
+ay mga katauhang kulang sa lalim; sapat na ito sa mga taong
pansamantala lamang nilang makakaugnay. -gunit sa panghabangbuhay
na kasama, mapalilitaw ng mahusay na manunulat ang lalim ng
katauhan.
Ang uri ng pakikibaka ng tauhan sa iba"t ibang tauhan sa
dula ay magbubunyag ng kanyang buong katauhan, pang-ibabaw man at
pang-ilalim din. Sa isang dula, maaaring ang banghay ng kuwento
at ang paksa o tema ay di-gaanong mangingibabaw sa bumabasa o
manonood, ngunit ang paglalarawang- katauhan o karaterisasyon ay
tiyak na lulutang sapagkat sadyang iba"t iba. Ang paglinang ng
katauhan sa dula ang nagbibigay-halaga rito, ang mananatili nang
matagal sa kalooban ng mambabasa o manonood.
+ay mga katauhang hindi nagbabago hanggang magwakas ang
dula. +ay nagbabago sa negatibong paraan; ang positibong paraan
ng pagbabasa ang kanais-nais, ngunit ito"y dapat maging kapani-
paniwala bunga ng mga pangyayari. Ang pagbabago nang walang sapat
na dahilan ay e.-ma(hina, artipisyal; magiging kapansin-pansin
ito sa bumabasa o nanonood na paraan lamang ng manunulat upang
makamtan ang pagwawakas na kanyang ninanais.
+aliwanag na isang paraan ng paglalarawan ng katauhan ay ang
pagsasalita. Ang usapan o dayalogo sa dula ay hindi lamang
nagpapasulong sa kuwentong napapaloob dito; ito ay mayayamang
batis na titghaw sa uhaw ng bumabasa o nanonood ng dula sa iba"t
ibang uri ng katauhang mabubunyag; walang-malay, malisyoso,
mapagkunwari at iba pa.
Ang tono ng tinig, ang talasalitaang ginagamit, ang mga
speeh mannerisms o pinagkaugaliang gamitin sa pagsasalita, ay mga
bahaging lahat ng usapan o dayalogo. Ang tono ng tinig ng isang
madreng mula sa pagkabata"y lumaki sa kumbento ay inaasahang
maiiba ang tono ng tinig isang kristo sa sabungan. )inapatay na
ngayon ang tawag na kristo sa sabungan; dapat naman/*. Ang
talasalitaang ginagamit ng isang batang-lansangan ay aasahan
nating naiiba sa gagamitin ng isang propesor. +ay mga tauhang may
spee(h mannerisms o pinagkaugaliang ibudbod sa kanilang
pakikipag-usap, gaya ng0 ee..e..e..; dib a; kuwan; naku; ha; este
at iba pa.
Anuman ang uri ng pagsasalita ng isang tauhan sa dula, ito"y
dapat maging kapani-paniwala sa bumabasa o nanonood, at di dapat
magpabagu-bago.
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
2
+ay mga mandudulang gumagamit ng sagisag o simbolismo sa
kanilang akda. ,to"y hindi lamang nagpapayaman sa panoorin kundi
tumitinag pa rin at lumilinang ng guniguni o imahinasyon ng
bumabasa o nanonood. Ang magulong tagpuan sa tanghalan ay maaring
sumagisag sa kaguluhang gumagapi sa mga tauhan, na unit-unting
mahahawan, patungo sa kanais-nais na paglutas sa suliranin at sa
maayos na tanghalan. Ang isang larawan ng bagyo sa mayamang salas
ng isang mansion ay maaaring sumasagisag sa lihim na suliraning
nagbabalang magwasak sa pagsasama ng mag-asawa. Ang isang tauhan
o kahit ang buong dula ay maaaring gamiting sagisag.
Ang katuturan at kaganapan sa pagtatanghal ng isang ng dula
ay magiging buo sapagkat iniuungkat na rito ang mga mahahalagang
kakailanganin sa isang dula. !na, ang teatro o tanghalan- ang
pinaglalabasan o kung saan ipinakikita sa mga tao o pinanonood na
tao ang dula. ,to"y maaaring sa bakuran lamang, maaari ring sa
lansangan, at pwede rin sa loob ng bahay. Ang dula kung ibabase
sa pinagtatanghalan ay mauuri sa panlansangan, pambakuran at
pantahanan. angalawa, ang mga tauhan- ang mga gumaganap ng
mahahalagang papel sa dula, ang dinadaluyan ng mga suliranin at
mga pangyayari, ang gumagawa ng aksyon at resolusyon sa buhay.
angatlo, ang iskrip 1 ang mga nakasulat na magkakasunod na mga
pangyayari sa buhay ng mga tauhan na may simula, gitna at wakas.
ang-apat ang dretor o tagadrehe- ang nag-uutos o nagpapasunod ng
mga dapat na gawin ng mga tauhan na naaayon sa kanyang
ginagampanang papel.
Ang dula, samakatuwid, sa masining at maagham nitong
katuturan na sa #resya pa pinasisimulan ng mga batikan at
klasikong dramaturgong dina Aes(hylus, Sopho(les at 2uripedes,
ayon na rink ay Aristotle, ay isang sining ng panggagaya o pag-
iimita ng kalikasan ng buhay.
Ang dula ay kinakatha at itinatanghal upang magsilbing
salamin ng buhay-sa wika, sa kilos, sa damdamin, sa sining upang
makaaliw, makapagturo o makapagbigay-mensahe o basta makaantig
ng damdamin at makapukaw ng isip.
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
3
Apat na Kombensyon ng Dula
Ang dula ay isang kathang ang layunin ay ilarawan sa isang
tanghalan, sa pamamagitan ng kilos at galaw, ang isang kawil ng
mga pangyayaring naghahayag ng isang kapana-panabik na bahagi ng
buhay ng tao. 'agamat sinasabing ang dula ay imitasyon ng
buhay hindi pa rin maikakailang mahirap talagang mailarawan ang
imitasyong ito sa isang dulang nasusulat o isang dulang
itinatanghal. +ay kasangkapang gingamit ang isang manunulat ng
dula bilang pamalit sa realidad at upang tanggap
3. Ang Kombensyon sa Panahon- naniniwala o kunwa"y ang
manonood sa loob ng ilang oras ay nabubuhay siya sa loob ng
isang araw, lingo o buwan o taon, na kasa-kasama ng mga
tauhang kanyang pinanonood sa tanghalan.
4. Ang Kombensyon sa Ikaapat na Dingding- tinatanggap ng
manonood na tulad sa isang tanghalan, sa totoong buhay ay
may tatlong dingding lamang ang isang bahay. Ang ikaapat na
dingding ay bukas kayat namamalas at naririnig niya ang
lahat ng sinasabi at ikinikilos ng mga nasa loob ng bahay
na nasa kanyang harapan.
5. Ang Kombensyon ng Pananalita o Wika- tinatanggap ng
manonood na kung ano ang pananalitang binibigkas ng mga
tauhan sa dula ay gayon ding pananalita ang kanilang
binibigkas at ginagamit sa tunay na buhay.
6. Ang Kombensyon ng Pagsasalita sa Sarili- ang pagsasalita na
parang sa sarili lamang ng tauhan, ay tinatanggap ng
manonood na kailangan o mahalaga upang malaman niya ang
iniisip ng isang gumaganap sa tanghalan at upang maunawaan
niya ang ilang pangyayaring hindi maaaring ipakita o
itanghal. 7itinuturing ng manonood na normal lamang sa
totoong buhay ang kausapin ng isang tao ang kanyang sarili
o kaya nama"y nagsasalita siya sa harap ng ibang tao nang
wala naming tuwirang kinakausap o pinagtutungkulan sa
kanyang sinasabi.
Dahil sa ang bawat manonood ng dula ay may mga ekspektasyon sa
dulang kanyang pinanonood, madalas na nabibigo siya pagkatapos ng
pagtatanghal kung hindi naabot ng dula ang mga ekswpektasyong
ito. Dito pumapasok ang kahalagahan ng kumbensyon ng dula. Dapat
malaman at maunawaan ng manonood ng dula na hindi dapat manaig
ang kanyang mga ekspektasyon sapagkat may mga kombensyon o
kasunduan sa pagtatanghal ng isang dula. Kung may sapat na
kabatiran ang isang manonood sa kombensyong ito, higit na
magiging kasiya-siya at makabuluhan ang panonood niya ng dula.
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
4
Mga Uri ng Dula
3. Komedya 1 ito"y katawa-tawa, magaan sa loob dalhin ang tema
at ang mga tauhan ay laging nagtatagumpay sa wakas.
4. Trahedya 1 ang tema nito"y mabigat o nakakapagpasama ng
loob kaya nakakaiyak, nakalulunos ang mga tauhan, karaniwan
silang nasasadlak sa kamalasan, kabiguan, kawalan at maging
sa kamatayan, kaya nagwawakas na malungkot.
5. Melodrama o Soap Opera 1 ito"y sadyang namimiga ng luha sa
manonood na parang wala nng masayang bahagi sa buhay ng
tauhan kundi pawing problema na lamang ang nagyayari sa
araw-araw.
6. Parsa 1 Ang dulang ito ay kaiba sa sa nabanggit na, pagkat
ang layunin ay magpatawa sa pamamagitan ng katawa-tawang
kilos o pananalita ng mga tauhan.
8. Saynete 1 ,to"y katawatawang dula na karaniwang pinapaksa
ang katawa-tawang ugali ng tauhan.
9. Tragikomedya 1 kung magkahalo ang katatawanan at kasawian
gaya ng mga dula ni Shakespeare na laging may katawa-tawa
tulad ng payaso para magsilbing tagapagpatawa, subalit sa
banding huli ay magiging malungkot na dahil masasawi o
namamatay ang bida o mag bida.
Mga Sangkap ng Dula
! "alangkas o "anghay
:umutukoy ito sa pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari
sa dula. Ang kumbenyunal na kwento sa dula ay may simula,
gitna at wakas. Subalit maaari ding magsimula sa gitna o
wakas muna bago simulan ang dula. ,to"y depende sa estilo ng
direktor.
#! Paglalahad
Sa paglalahad ng dula, nililinaw na ng may-akda o ng
direktor ang ilang mahahalagang impormasyon sa kwento ng
dula0
Ang mga tauhan; ang kaugnayan nila sa isa"t isa
Ang lugar na pinagyayarihan ng kuwento
Ang panahon , at iba pa na makatutulong nang malaki
upang higit na maakit ang manonood sa dula
$! Suliranin o Pagtutunggali
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
5
:ungkol saan; Sa madaling sabi ito ay tema. -akapokus
dito ang lahat ng kilos at usapan sa kabuuan ng dula.
agsasalungatan ng mga tauhan, o kaya"y suliranin ng
tauhan na sarili niyang likha o gawa bilang tauhan sa dula.
%! Pagpapahi&atig
+akatwirang paglalahad ng mga pangyayari na dapat
maging kasiya-siya.
'! Paglalara&an ng Tauhan
Sa tulong ng kilos, pagsasalita at reaksyon ng mga
tauahn sa mga pangyayari, ay lalong nakikilala ng mga
manonood ang mga tauhan.
(! Salitaan
Kailangang maging natural at makatotohanan ang
salitaan.
)! Kilos
Dahil sa ang dula ay salamin ng pang-araw-araw na
pamumuhay ng mga tao, dapat ang kilos ng mga artista sa
tanghalan ay maging natural at makatotohanan din. Ang
ekspresyon ng mukha ay dapat umaayon kung ano ang
ikinikilos ng artista sa tanghalan. Dito nakatuon ang
paningin ng mga manonood.
*! Paksa
umili ng paksang napapanahon at mga problemang
panlipunan kung saan ang mga manonood ay maaaring maka-
releyt. ,wasan ang mga paksang nakakabagot o wala sa interes
ng mga manonood.
Pagsulat ng Isang Dulang May Isang +ugto o Pagsasadula
ng Isang Ku&ento
Kakaunti na marahil ang mag-aaral sa isang klase na
mapapabilang sa pangkat na ito. ,to ay mangangailangan ng may
kakayahang hindi lamang sa wastong pamamaraan o te(hni<ue ng dula
kundi ng kakayahan din sa masining na pagsulat ng may-uring
panitikan, lalo na ng maikling kwento.
+angangailangan din ang baguhan ng tagapayo na may malawak
na karanasan sa genre ng dulang may iisang yugto.
Ang Dulang Pasalaysay ,-hamber Theater.
,to ay tulad ng isang tunay na dula na binibigyang-buhay ng
mga tauhan sa pamamagitan ng mga usapan, kilos o galaw. Ang
ikinaiba nito sa tunay na dula ay ang pagkakaroon ng bahaging
pagsasalaysay . ,kinukuwento ng bawat tauhan sa mga manonood ang
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
6
kanilang ginagawa at gagawin. Ang mga a(tor ay hindi lamang
tagaganap kundi tagapagsalaysay din. +aliban sa mga
aktor=tagapagsalaysay ay mayroon ding tagapagsalaysay ng
kuwento na nasa isang panig ng tanghalan. :ungkulin niyang
simulan at ipagpatuloy ang paglalahad ng kuwento, tagpo, panahon
at mahahalagang pangyayari para sa kapakanan ng manonood.
Paghahanda ng Isang Dulang Pasalaysay
3. umili ng pyesa )maaaring kwento, parabola, pabula, alamat,
bahagi ng nobela o dula* na angkop sa layunin ng
pagtatanghal, sitwasyon at manonood. ,to ay dapat maikli
lamang.
4. ,gawa ng iskrip ang pyesa at tiyaking ang mga dayalog at
pagsasalaysay ng bawat aktor ay madula.
5. umili ng mga tauhang nababagay sa papel na kanilang
gagampanan. Kailangang angkop ang kanilang tinig, kilos at
kaanyuan sa karakter na gagampanan.
6. ,handa ang mga bagay at iba pang kagamitang kakailanganin
sa pagtatanghal. Sa dulang pasalaysay, hindi gaanong
marami ang mga props na dapat gamitin, sapagkat maaaring
ilarawan na lamang ng aktor o tagapagsalaysay ang iba pang
kagamitan.
8. +agsagawa ng puspusang pagsasanay upang maging mabisa at
makatotohanan ang pagganap at pagsasalaysay ng mga detalye
at pangyayari sa dula.
9. :andaan na ang mga a(tor ay tuwirang nakikipag-usap sa mga
manonood, kaya"t maging masigla at kawili-wili dapat ang
pagtatanghal.
Pagbasang Pandulaan
,to ay isang pangkatang pagbasa ng pyesang pandulaan. Ang
pangkat na nagbabasa ay maaaringmagsalaysay ng mga pangyayari sa
paraang isahan o pangkatan. +ay mga kasapi sa pangkat na
gumaganap sa papel ng mga tauhan sa kuwento. Kung ang tauhan ay
kailangang maglarawan ng isang tagpo, ito ay iaarte sa tanghalan
habang patuloy ang pagsasalaysay ng iba pang kasali sa pangkat.
Kung may mga tauhan sa pyesa na kailangang maghabulan, halimbawa
ay isang bruha at prinsesa, ipakikita ang kilos na ito sa mga
manonood. Ang mga kasapi sa pangkat na may ginagampanang papel ay
kailangang may anyo at kilos na hinihingi ng sitwasyon.
+ga Dapat :andaan sa agbasang andulaan
3. Ang dami o bilang ng mga magbabasa ay depende sa
pangangailangan ng pyesa.
4. Ang pyesa ay kailangang hawak ng pangkat at nakikita ng
mga manonood ang kanilang pagbabasa.
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
7
5. Ang ikagaganda ng pagtatanghal ay nasa sabay-sabay ,
malinaw at madulang pagbasa ng pyesa.
6. maaring tumalikod sa madla ang mga nagbabasa o ang tauhang
gumaganap kung tapos na ang bahaging kanilang
isinasalaysay at muling humarap at bumasa kapag kailangan
nang ituloy ang pagsasalaysay.
8. +aaaring ihinto ang pagsasalaysay kung may bahaging
ginagampanan ang ilang tauyhan.
9. Ang pagkilos, kasuotan, kagamitan sa tanghalan at limitado
at simple lamang.
>. umili ng mga kuwentong maraming usapan at igawa ng iskrip
na angkop sa pagbabasang pandulaan.
Pamumuna sa Dula
,sa sa pinakakinagigiliwang uri ng panitikan ay dulang
pantanghalan o stage play. Higit nating nakikita nang malinaw ang
istorya, pagkat buhay na kumikilos at nagsasalita ang mga tauhan.
'ukod ditto, pinatitingkad ng isang dula ang mga pagpapahayag ng
mensahe sa manonood sa pamamagitan ng ilang kagamitan o props, at
ng angkop na himig at musika.
Sa panunuri ng ganitong panitikan ay isinasaalang-alang
natin ang mga sumusunod na pamantayan.
3. 'atay sa mga Katangian
+atatagpuan ba ditto ang mga kinakailangang elemento ng
uri o estilo nito;
+ay kaganyakang uni?ersal kaya rito;
+ay kakanyahan ba at makabagong estilo;
+alinaw ba ang pagkakabuo ng mga pangyayari tungo sa
kasukdulan;
+akatotohanan at malinaw ba ang paglalarawang-tauhan na
gumigising sa damdamin ng mga manonood;
+ahusay at makatotohanan ba ang diyalogo o usapan;
+ay kaisahang bisa ba na nagbibigay ng interes sa
pamamagitan ng pag-iiba-iba;
-agpapahiwatig ban g katimpian;
+ay pagkakatimbang-timbang ba ng bugso ng damdamin;
4. 'atay sa agganap )A(ting*
Kapani-paniwala ba ang bawat pagganap ng tauhan;
-ababagay bas a tauhan ang mga katangian ng
interpretasyon at pagsasalita )pro@e(tion*; -atatamo bas
a pagpapahayag ng linya at (ue pi(k-up ang tamang tempo
at ritmo;
Ang kilos, senyas, at galaw ba ay nakagaganyak, malinaw,
may pagkakaiba-iba at naaangkop;
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
8
Kasiya-siya ba ang masining na pamamaraan ng pagganap;
Ang kapangyarihan at damdamin ng tauhan ay kapwa ba
magkatugma; +akatotohanan ba ang reaksyon o pagtugon;
Ang himig )mood* ba ay napanatili; Ang kasukdulan ba ay
natamo;
Ang mga tauhan ba ay nakapagpahayag sa pamamagitan ng
oral at biswal sa mga manonood; Sila ba ay malinaw,
mapagtimpi, nakakaganyak at matipid sa pagpapahayag;
5. 'atay sa Awtor
Ang lahat ba ng aspekto ng pagkakaisa ay tunay sa nagging
layunin ng awtor;
Ang kabuuan ban g tanghalan ay naging epektibo sa
emAasis, pagkakatugma at pagkakaiba-iba;
Ang ritmo at tempo ba ay nagdulot ng tamang himig na
angkop sa kasukdulan at tamang eksena at yugto;
+ay tama bang pagkakatimbang ang damdamin at panlasa sa
kagandahan o sining;
6. Ayon sa agtatanghal )Staging*
Ang mga ilaw ba ay nakapagtatag ng tamang panoorin,
empasis at himig;
Angkop ba ang tagpuan o tanawin;
Ang (ostume o make-up ba ay may pagkakaayon sa tauhan,
panahon, himig at estilo;
-aging epektibo ba ang musika, tunog, kurtina atb.;
-aging mabilis at matahimik ba ang pagpapalit ng
eksena;
8. Ayon sa Beaksyon ng mga +anonood
+ay reaksyon ba mula sa mga manonood;
atuloy bang nagpapakita ng damdamin sa layunin ng dula
ang mga manonood-tumatawa at umiiyak ba sa tamang oras;
-agging mabisa ba ang mga dramatikong eksena dahil sa
magagandang salitaan o pahayag;
:aos ba sa puso ng mga manonood ang patuloy na palakpak;
inag-uusapan o tinatalakay ba ang dula sa intermisyon at
pagkatapos ng dula;
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
9
DULANG PILIPINO
KASAYSAYAN NG DULANG PILIPINO
Bago natin talakayin ang kasaysayan ng dulang Pilipino, makabubuti sigurong alamin
muna natin ang kahulugan ng dula o drama. Ito ay nag- ugat sa salitang Griyego na
ayon sa diksyonaryo, ang ibig sabihin ay pampanitikang komposition na nagkukuwento
sa pamamagitan ng wika at galaw ng mga aktor. Ayon sa mga mananalaysay, ang dula
o drama ay maaaring ipaliwanag sa dalawang paraan.
Sa isang dako, ang tunay na drama ayon kay Sebastian ay nagsimula noong mga
unang taon ng pangungupkop ng mga Amerikano. Idinagdag pa ni Tiongson na ang
drama ay binubuo ng tanghalan, ibat-ibang kasuotan, skripto, "haraterisation", at
"internal on!lit." Ito ang pangunahing sangkap ng tunay na drama ayon sa banyagang
kahulugan. Sa kabilang dako, ayon sa mga librong kinunsulta ko, ang drama ay drama
kahit wala ang mga sangkap na nabanggit. Ito ang dramang Pilipino. Ayon pa rin kay
Tiongson, memises ang pangunahing sangkap ng dulang Pilipino. "emises ay ang
pagbibigay buhay ng aktor sa mga pangaraw-araw na pangyayari sa buhay ng mga
Pilipino. Ito rin ang malaking pagkakaiba ng banyaga sa Pilipinong dula.
Inilalarawan sa tunay na Pilipinong dula, ang mga pangarap ng bansa. #ito ipinapakita
ang mga katutubong kultura, paniniwala, at tradisyon. Ikinukuwento rin ang paghihirap
at pagpupunyagi sa buhay ng mga katutubong Pilipino. #ito rin mamamalas ang ibat-
ibang anyo ng kanilang pamahalaan at uri ng lipunan. Samakatuwid, ang tunay na
dulang Pilipino ay nagbibigay ng mas malawak na pang-unawa sa kulturang Pilipino at
nagbibigay ng kasagutan sa mga pangangailangan ng mga Pilipino. $igit sa lahat, ito%y
nagsisilbing gabay para sa kabutihan ng mga mamamayang Pilipino.
Ang kasaysayan ng dulang Pilipino ay isinilang sa lipunan ng mga katututbong Pilipino
bago pa dumating ang mga dayuhang mananakop. Ayon kay &asano'a, ang mga
katutubo%y likas na mahiligin sa mga awit, sayaw at tula na siyang pinag-ugatan ng mga
unang anyo ng dula. Ang mga unang awitin ay nasa anyo ng tula. Ang mga katututbo rin
ay mayaman sa epikong bayan na kalimita%y isinasalaysay sa pamammagitan ng pag-
awit. Ang mga awit, sayaw, at ritwal ay karaniwang ginaganap para sa pagdiriwang ng
kaarawan, binyag, pagtutuli, ligawan, kasalan, kamatayan, pakikipagdigmaa, kasawian,
pananagumpay, pagtatanim, pag-aani, at pangingisda, atbp. Bago dumating ang mga
dayuhang mamnanakop, ay mayroon ng ilang anyo ng dula ang mga katutubong
pilipino.
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
10
MGA URI NG DULANG PILIPINO
"ga (atutubong
#ula
"ga #ula sa Panahon ng
(astila
#ula sa Panahon ng mga
Amerikano
Bikal at Balak
(arilyo
Bayok at )mbayoka
(asayatan
#allot
Pamanhikan
#ung-aw
$ugas (alawang
#alling-#aling
"oro-"oro
Senakulo
(aragatan
#uplo
Salubong
Paglakad ng )strella at ng
Birhen
Pinetenia
&arillo
Pute*e
+uego de Prenda
Bulaklakan
Pananapatan
"oriones
#alit Alay ,-lores de "ayo.
Pangangaluluwa
Panunuluyan
Tibag
Santarusan
Papuri/Putong
Sarsuwela
PAGUSUSURI
Ayon sa mga manunulat, ang matatawag na tunay na uri ng dula ay nagsisimula sa
mga unang taon ng panankop ng mga Amerikano. Bagaman may mga dulang
napanood at pinaglibangan ang mga katutubong Pilipino bago sumapit ang panahong
ito, ang mga tunay na dulang sinasabing nagtataglay ng pinakamalalim na pangarap ng
isang bansa, naglalarawan ng sariling kaugalian, naglalahad ng buhay ng katutubong
tulad ng nasa lona at nagpapakilala ng papupunyagi ng mga tao ng isang bayan upang
mabuhay, ay wala noon. Ang Pagdating ng mga (astila sa Pilipinas bagbigay
panibagong sangkap sa mga katutubong dula. Ang mga dulang kagaya ng komedya ay
kinasangkapan ng mga (astila upang mapalaganap ang (atolikismo sa kapuluan.
KONKLUSYON
Ang dula sa ating bansa ay kasintanda ng kasaysayan ng Pilipinas. Bahagi na ito ng
ating tradision. "ga tradisyong nagbibigay ng identidad sa mga Pilipino. Sa paglipas ng
mga taon, nagbabago ang anyo ng mga dulang Pilipino. 0gunit iisa ang layunin ng mga
mandudula1 ang aliwin ang mga mamamayang Pilipino at higit sa lahat, bigyang buhay
ang mga pangyayari sa buhay Pilipino.
SANGGUNIAN
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
11
2. &asano'a, Arthur P. "(asaysayan at Pagunlad ng #ulaang Pilipino". 3e4 Printing
&o. "aynila1 2567.
8. Sebastian, -ederio B. "Ang #ulang Tagalog". Bede%s Publishing $ouse. 9ueson
&ity1 25:2.
;. Sauo, &onsolaion P. at Sala<ar, #ionisio S. "Sulyap sa #ulang Tagalog".
0ational Bookstores. "anila1256=.
7. Tiongson, 0ianor G. "#ulaan". Sentrong Pangkultura ng Pilipinas. Philippines1
2565.
:. Tiongson, 0ianor G. ">hat is #rama?" P)TA. Philippines1 256;
DULA
Albe
rtineramosdejuanjr.
12