1

Konspekt przemwienia sejmowego prezesa NBP prof. Marka Belki

23 lipca 2014 r.

Wysoka Izbo,
Wzorem lat ubiegych przesaem Wysokiej Izbie Sprawozdanie z wykonania zaoe poli-
tyki pieninej na rok 2013 oraz Sprawozdanie z dziaalnoci Narodowego Banku Polskiego w 2013
roku, w ktrych omwiono dziaania Narodowego Banku Polskiego w zakresie polityki pie-
ninej i inne, ustawowo okrelone zadania banku centralnego. S to szczegowe dokumenty,
traktujce w sposb obszerny o tym, co NBP wykona w roku ubiegym.

Chciaem jednak przesane Wysokiej Izbie dokumenty uzupeni o kilka istotnych kwestii
dotyczcych dziaania Narodowego Banku Polskiego.

Gwne zadania NBP, zapisane w art. 3 ustawy o NBP, s nastpujce:
Utrzymanie stabilnego poziomu cen. Stabilno cen to inflacja na tyle niska, aby nie wy-
wieraa negatywnego wpywu na decyzje gospodarcze, w tym dotyczce inwestycji i oszcz-
dzania. W Polsce, poczwszy od 2004 r. Rada Polityki Pieninej przyja cigy cel inflacyjny
na poziomie 2,5% z symetrycznym przedziaem odchyle o szerokoci 1 punkt procentowy.
Rada realizuje strategi w warunkach pynnego kursu walutowego.
Wspieranie polityki gospodarczej rzdu, jeli nie godzi to w cel utrzymania stabilnego
poziomu cen. Realizacja tego celu oznacza de facto wspieranie zrwnowaonego wzrostu go-
spodarczego, bo taki jest a w kadym razie powinien by cel gospodarczy kadego rzdu.
Dziaanie na rzecz stabilnoci krajowego systemu finansowego. Ostatni kryzys wykaza,
e rwnowaga makroekonomiczna, w szczeglnoci stabilno cen, nie jest moliwa do osi-
gnicia jeli system finansowy kraju jest niestabilny, czego przykadem s wydarzenia w Ir-
landii, Hiszpanii, ale te i w USA. Jednym, cho nie jedynym sposobem dziaania na rzecz
stabilnoci systemu bankowego, jest penienie przez bank centralny funkcji poyczkodawcy
ostatniej instancji, lender of last resort. To staa, rutynowa, i Pastwu na pewno znana funkcja
bankw centralnych. Polega ona na tym, e w sytuacji, kiedy instytucja finansowa przede
wszystkim bank jest wypacalna, ale ma trudnoci z pynnoci, np. w wyniku jakich zda-
rze na rynkach midzynarodowych lub paniki rynkowej, wtedy bank centralny jest dla takiej
instytucji poyczkodawc ostatniej instancji. To midzy innymi mamy na myli, mwic, i
bank centralny dziaa na rzecz stabilnoci krajowego systemu finansowego. Tak naprawd
jednak nie mwimy tutaj o stabilnoci jednego banku czy stabilnoci systemu bankowego, ale
o stabilnoci caego pastwa, ktrej brak prowadzi jak na przykad w Grecji do narastaj-
cych niepokojw spoecznych.

Polityka pienina
Omwienie polityki pieninej prowadzonej w Polsce naley umiejscowi w kontekcie
polityki pieninej realizowanej przez inne, wane kraje.
2
W wielu krajach normalny, konwencjonalny, instrument polityki pieninej - to znaczy
stopy procentowe - przesta dziaa jako instrument wpywania na poziom inflacji i tempo
wzrostu gospodarczego. Dzieje si to w krajach, w ktrych niska inflacja zamienia si w defla-
cj przy stopach procentowych bliskich zeru. Po obnieniu stp procentowych w poblie zera
banki centralne, chcc za wszelk cen oywi mizern gospodark, zmuszone s wykorzy-
stywa niekiedy instrumenty dodatkowe, tzw. instrumenty niekonwencjonalne.
Czym s instrumenty niekonwencjonalne? Jednym z nich jest zakup przez banki cen-
tralne od bankw komercyjnych rnych papierw wartociowych nie tylko skarbowych
papierw wartociowych. Banki centralne take bezporednio zwikszay poda pienidza w
gospodarce. Zwikszanie poday pienidza miao miejsce wtedy, gdy zakupujc papiery war-
tociowe banki centralne stawiay warunek przeznaczenia przez banki komercyjne uzyska-
nych rodkw na udzielenie nowych kredytw. Tego typu programy uruchomia np. Wlk.
Brytania tzw. Funding for lending, podobnie dziaa program na Wgrzech, a od wrzenia
2014 r. bdzie dziaa program Europejskiego Banku Centralnego. Banki centralne wiadomie
poyczaj rodki bankom komercyjnym na korzystnych warunkach po to, by owe banki ko-
mercyjne zwikszyy akcj kredytow. To jest przykad zwikszania poday pienidza. To, i
tylko to.
Na marginesie dodam, e sam zakup przez bank centralny papierw wartociowych od
bankw, za ktrym to zakupem nie idzie w parze zwikszenie kredytu dla gospodarki, nie
powoduje zwikszenia poday pienidza w gospodarce i powstania potencjalnej presji infla-
cyjnej. Tylko bowiem pienidz wydany moe sprzyja powstawaniu presji inflacyjnej. Jeli nie
zostanie on wydany, lecz zdeponowany w banku centralnym, wtedy takiej presji nie ma. Wi-
da to na przykadzie skutkw ogromnych programw zakupw aktyww w USA i w strefie
euro, gdzie banki komercyjne lokoway rodki udostpniane przez System Rezerwy Federal-
nej i przez EBC z powrotem w banku centralnym. Ogromne zakupy papierw wartociowych
nie spowodoway ani w USA, ani w Japonii, ani w strefie euro inflacji wbrew obawom nie-
ktrych ekonomistw nazywajcych ten proces drukowaniem pustego pienidza.
Jeszcze na temat tak zwanego drukowania pienidza. Wiele osb w Polsce pamita
czasy, w ktrych polsk gospodark nkaa chroniczna inflacja. To byy czasy, w ktrych rzd,
by wypaci pensje w pastwowych zakadach pracy bo to o tych czasach mwi emitowao
banknoty i puszczao je w obieg, tak by kady z pracownikw mg w kasie odebra swoj
pensj, albo na poczcie emerytur. Do zrealizowania takich wypat potrzebny by oczywicie
druk pienidzy, i to na du skal, dokonywany przez bank centralny - bank centralny, ktry
nie mia statusu niezalenoci, bank centralny podlegy Ministrowi Finansw. Za wzrostem
liczby banknotw w obiegu nie szed jednak wzrost produkcji, wzrost gospodarczy. Ten pie-
nidz by pusty. Mwi tu oczywicie o czasach gospodarki centralnie planowanej. Wic ci
ktrzy mwi o drukowaniu pienidzy, o drukowaniu pustych pienidzy myl w kate-
goriach socjalistycznej gospodarki planowej. Ten wiat ju nie istnieje.
Istnieje inny wiat, wiat, w ktrym istnieje Polska. yjemy od 25 lat w gospodarce ryn-
kowej, w ktrej proces kreacji pienidza wyglda zupenie inaczej. O iloci pienidza decyduj
banki komercyjne. To bowiem banki komercyjne kreuj pienidz w gospodarce rynkowej.
3
Banki komercyjne kreuj pienidz udzielajc kredytw, czyli w odpowiedzi na indywidualne
decyzje wolnych ludzi konsumentw planujcych zakupy i przedsibiorstw podejmujcych
nowe inwestycje. Dla nich cen pienidza jest stopa procentowa. Zatem w gospodarce rynko-
wej pienidz tworzony jest przez spoeczestwo. O poday pienidza decyduje bowiem za-
potrzebowanie na pienidz, popyt na pienidz. Powiem wicej, kady z nas, pacc kart kre-
dytow w sklepie zaciga krtkoterminowy kredyt na zakup np. lodwki i kreuje w ten spo-
sb pienidz w gospodarce.
Trzeba te przypomnie o jeszcze jednej rzeczy zwizku pomidzy wielkoci bilansu
banku centralnego, a wielkoci poday pienidza w gospodarce. Jest to kwestia niezwykle
istotna w kontekcie prowadzenia polityki pieninej. Ot zwizek pomidzy wielkoci bi-
lansu banku centralnego, a wielkoci poday pienidza w gospodarce ju od dawna przesta
by stabilny. Stao si to na skutek rozwoju rynkw finansowych, zwikszenia zakresu usug
finansowych, pojawienia si nowych instrumentw oszczdnociowo-rozliczeniowych, sub-
stytutw pienidza. Przesta by stabilnym take zwizek pomidzy poda pienidza a po-
ziomem aktywnoci gospodarczej. W tym kontekcie zaoenie, e mona zapobiega inflacji
utrzymujc tempo wzrostu poday pienidza zgodne z tempem wzrostu gospodarczego oka-
zao si bdne. To zaoenie byo suszne przez dziesitki lat,, ale tylko do lat osiemdziesi-
tych XX wieku. Gdyby zaoenie to byo suszne, wtedy nie miaoby sensu prowadzenie poli-
tyki pieninej w systemie bezporedniego celu inflacyjnego, z kluczowym instrumentem w
postaci stp procentowych. Nie byoby sensu powoywa Rady Polityki Pieninej. Departa-
ment Operacji Krajowych NBP mgby wtedy regulowa wielko poday pienidza w celu
ograniczenia inflacji. Ale tak nie jest. Potrzebujemy RPP z jej wachlarzem dowiadcze i po-
gldw na temat gospodarki i moliwoci ksztatowania oczekiwa inflacyjnych. Potrzebu-
jemy prowadzenia polityki pieninej w ramach elastycznej polityki bezporedniego celu in-
flacyjnego. Te ramy pozwalaj rozwija si polskiej gospodarce.
Bo inflacja jest procesem o charakterze o wiele bardziej skomplikowanym i wieloprzyczy-
nowym, ni to tumaczya teoria monetarna. Inflacja jest tylko w szczeglnych warunkach zja-
wiskiem czysto monetarnym, to znaczy e tylko w szczeglnych warunkach zmiany inflacji
zwizane s sztywno ze zmian iloci pienidza w gospodarce. Te szczeglne warunki to hi-
perinflacja. Przeylimy to dowiadczenie na przeomie lat 80 i 90. Nie wszyscy zauwayli, e
ten okres, dziki wysikowi i decyzjom podjtym w tamtym czasie, ju si skoczy.
Tu chciabym te odnie si do komentarzy dotyczcych emisji nowych banknotw w
Polsce . Najpierw - dlaczego zdecydowalimy si na przeprowadzenie emisji nowych bank-
notw w miejsce wycofywanych starych. Celem modernizacji zabezpiecze banknotw po-
wszechnego obiegu jest zwikszenie bezpieczestwa obrotu gotwkowego w perspektywie
kolejnych lat. Seria banknotw Wadcy polscy autorstwa prof. Andrzeja Heidricha, ktr
posugujemy si obecnie, zostaa wprowadzona do obiegu w 1995 roku. Zabezpieczenia tych
banknotw oraz system zasilania obrotu gotwkowego funkcjonuj bez zarzutu, a poziom
faszerstw znakw pieninych w Polsce jest niski. Jednak postp technologiczny, ktry do-
kona si w ostatnich latach, wymaga modernizacji zabezpiecze. Banknoty z nowoczesnymi
4
zabezpieczeniami stopniowo trafiaj do obiegu w ramach standardowych operacji zasilania
bankw w gotwk oraz wycofywania zniszczonych lub uszkodzonych banknotw.
Po drugie, w jaki sposb nowe banknoty trafiaj do obiegu? Banki komercyjne po prostu
kupuj banknoty od Narodowego Banku Polskiego pacc za nie starymi zniszczonymi bank-
notami ktre to banknoty wycofujemy z obiegu, lub te pacc za nie rodkami, ktre zde-
ponoway w NBP. Banknoty z nowymi zabezpieczeniami wprowadzamy do obiegu stop-
niowo, tak by wykorzysta do koca banknoty z dotychczasowymi zabezpieczeniami. Chc
te doda, e produkcja banknotw z nowymi zabezpieczeniami jest tasza, ni banknotw
ze starymi zabezpieczeniami. Trzeba take pamita, e w gospodarce polskiej kontynuowany
jest wzrost obiegu gotwkowego, czyli wartoci pienidza gotwkowego, jednak w roku 2014
tempo wzrostu jest nisze ni w roku 2013. Pienidz w obiegu wg stanu na dzie 07.07.2014 r.
wynis 132,3 mld z i w porwnaniu do 31 grudnia 2013 r. wzrs o 4,9%. W analogicznym
okresie roku ubiegego pienidz w obiegu wzrs o 8,7% (w dniu 07.07.2013 r. wynosi 123,5
mld z). Obserwujemy po prostu wzrost popytu na gotwk, cakiem zrozumiay w sytuacji,
gdy stopy procentowe s na niskim poziomie, a obrt bezgotwkowy jest sabo rozwinity
mimo obniki kosztw obrotu bezgotwkowego. Emisja nowych banknotw nie ma wic nic
wsplnego z finansowaniem deficytu budetowego. Narodowy Bank Polski wprowadza do
obrotu nowe banknoty wycznie w odpowiedzi na popyt zgaszany przez banki komercyjne.
Inaczej mwic to, ile jest gotwki w obiegu zaley od tego, ile rodkw finansowych Polacy
chc utrzymywa w postaci gotwki, a ile na kontach w bankach.

Wrmy do polityki pieninej. Ani Prezes NBP, ani RPP nie jest entuzjast niekonwen-
cjonalnej polityki pieninej. Stosowanie niekonwencjonalnej polityki pieninej niesie za sob
zagroenia, ktrych skali i charakteru nie znamy do koca. Polityka taka moe sprzyja po-
wstawaniu nierwnowag na rynkach aktyww na przykad nieruchomoci, poszukiwania
rentownych, ale bardzo ryzykownych moliwoci inwestycyjnych. Zobaczymy jeszcze, czy
polityka ta nie spowoduje w krajach j stosujcych przyspieszenia inflacji w przyszoci.
To s jednak, i cae szczcie, zmartwienia nie nasze.
NBP zrealizowa zadanie utrzymania stabilnego poziomu cen gwne zadanie polityki
monetarnej. Do poowy roku 2013 RPP obniaa stopy procentowe, dostosowujc ich wyso-
ko do poziomu aktywnoci gospodarczej. Rwnoczenie zosta zachowany take ich do-
datni poziom realny poziom po uwzgldnieniu inflacji - co miao istotny pozytywny wpyw
na ksztatowanie skonnoci do oszczdzania w gospodarce. Przez ostatni rok stopy procen-
towe byy utrzymywane na stabilnym poziomie, co sprzyjao racjonalnemu prowadzeniu
dziaalnoci gospodarczej przez przedsibiorstwa. Obecnie wskanik CPI jest na bardzo ni-
skim poziomie, nawet moe przejciowo spadnie w lecie w okolice lub poniej zera (CPI w
czerwcu 0,3% r/r, 0% m/m), ale przewidujemy jego powolny powrt do celu. Nie spodziewam
si deflacji w Polsce, rozumianej jako niekorzystny proces zakcajcy mechanizm ksztatowa-
nia decyzji w gospodarce.
W ostatnich kwartaach polityka pienina realizowana bya w Polsce w kontekcie ocze-
kiwanego przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Ju na jesieni zeszego roku, w projekcji
5
inflacji i produktu krajowego brutto, przewidzielimy, e wzrost gospodarczy w Polsce przy-
spieszy. Widzimy teraz pozytywne efekty naszej polityki pieninej.
NBP nie musia korzysta z niekonwencjonalnych instrumentw zapewnienia stabilnego
poziomu cen. W Polsce dziaaj bowiem instrumenty konwencjonalne opisane w szczeg-
ach w corocznych zaoeniach polityki pieninej. W Polsce odnotowujemy wzrost gospodar-
czy, mamy nisk inflacj, nie ma baniek na rynku aktyww finansowych ani na rynku nieru-
chomoci. To wanie troska o zrwnowaony wzrost gospodarczy uzasadnia utrzymywanie
wzgldnie wysokich realnych stp procentowych przy bardzo niskiej inflacji. Uniknlimy
wic niebezpieczestwa ultra niskich stp procentowych.
Jakie s niebezpieczestwa zwizane z ultra niskimi stopami procentowymi? Ultra niskie
stopy procentowe powoduj, e ludzie wycofuj swoje rodki z depozytw bankowych i de-
cyduj si na utrzymywanie gotwki. W takiej sytuacji kurcz si zasoby bankw na finanso-
wanie rozwoju gospodarki, czyli akcji kredytowej. Ponadto, ultra niskie stopy procentowe
skaniaj gospodarstwa domowe do poszukiwa wysoce ryzykownych inwestycji z nadziej
na uzyskanie wyszych stp zwrotu. Najczciej nadzieje te okazuj si ponne. A jednocze-
nie s to nadzieje, przy ktrych niektrzy ludzie zapominaj o ostronoci i wpacaj rodki
do instytucji majcych niekiedy cechy piramid finansowych.
W kontekcie polityki pieninej, Polska szczeglnych lekcji z kryzysu wiatowego wy-
ciga nie musi. Jednak w stosunku do polityki stabilnociowej wzgldem sektora finanso-
wego kilka lekcji nie na dzi, ale na przyszo naley pobra. Jedn z lekcji jest to, e pro-
wadzenie skutecznej polityki makroekonomicznej, czyli utrzymywanie stabilnej inflacji i za-
chowanie wzrostu gospodarczego, jest niemoliwe jeli system finansowy kraju jest niesta-
bilny. Drug za lekcj jest to, e kryzysy gospodarcze nastpujce wraz z kryzysami finanso-
wymi s gbsze i dusze.
Lekcje te zostay ju odrobione przez inne kraje nie patrzc daleko w strefie euro, gdzie
wprowadzana jest w ycie koncepcja unii bankowej. Nie jest tu czas i miejsce, by dyskutowa
o tym, czy do unii bankowej Polska powinna wej, czy nie. Wane jest to, bymy wycignli
wnioski dotyczce optymalnej architektury sieci bezpieczestwa finansowego Polski. Musimy
take pamita, e system finansowy Polski jest systemowo wany dla stabilnoci finansowej
wiata, co zostao wyraone m.in. w opiniach Midzynarodowego Funduszu Walutowego.

Polityka stabilnociowa wzgldem sektora finansowego.
Stosowanie wycznie instrumentw polityki pieninej i utrzymanie stabilnego poziomu
cen nie musi zapewni stabilnoci systemu finansowego. Byo to szczeglnie wyranie wi-
doczne np. w USA, Irlandii, Wlk. Brytanii, gdzie przy niskiej inflacji narastay nierwnowagi
na rynku aktyww, zwaszcza mieszkaniowych. W niektrych krajach (np. na otwie, W-
grzech) pojawi si problem lawinowego wzrostu mieszkaniowych kredytw walutowych,
powodujcych dodatkowe negatywne reperkusje gospodarcze.
Zaniedbanie stabilnoci systemu bankowego i finansowego prowadzi do dugotrwaych
i gbokich kryzysw gospodarczych.
6
Upadek duego banku powoduje odcicie gospodarki od rde finansowania zostaje
ograniczona akcja kredytowa, nie powstaj nowe inwestycje. Problemy sektora finansowego,
czyli bankw, praktycznie natychmiast przenosz si na spadki cen papierw wartociowych,
w tym skarbowych papierw wartociowych. Wywouje to drugi skutek kryzysu systemu
bankowego zwikszenie kosztw finansowania sektora finansw publicznych i w ten spo-
sb prowadzi do kryzysu fiskalnego, czyli budetowego. Jednoczenie spadek cen papierw
wartociowych powoduje straty bankw i co za tym idzie zmniejszenie kapitaw wa-
snych bankw. W konsekwencji, banki musz podwysza wspczynniki wypacalnoci, co
najprociej jest zrobi ograniczajc akcj kredytow. Problemy duych bankw oznaczaj te
zwykle konieczno udzielenia pomocy publicznej, np. ich dokapitalizowania ze rodkw po-
datnikw. Wiele krajw przekonao si, jak bardzo kosztowny jest to manewr. Najbardziej
widocznym przykadem moe tu by Irlandia, ktrej dug publiczny brutto przed kryzysem
sektora finansowego w roku 2007 wynosi 25 % PKB, by w roku 2011 wzrosn do 107 % PKB.
Kryzys sektora finansowego z reguy wpywa na deprecjacj kursu walutowego, w wy-
niku ktrej zwykli obywatele zadueni w bankach z tytuu kredytw walutowych musz
spaca wysze raty kredytw.
Z drugiej strony, zagroone staj si depozyty w bankach. W wikszoci krajw w Pol-
sce te depozyty te s gwarantowane. Ale w przypadku upadoci duego banku take i
gwarant w naszym przypadku jest to Bankowy Fundusz Gwarancyjny moe mie ograni-
czon moliwo natychmiastowego sfinansowania wypat. Mwi tu oczywicie o sytuacji
hipotetycznej, nie dotyczcej wprost Polski lub Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

NBP nie jest jedynym podmiotem publicznym odpowiedzialnym za bezpieczestwo fi-
nansowe kraju. Bank centralny z jednej strony realizuje polityk pienin, utrzymuje systemy
patnicze, ale jest te jak ju wspomniaem na wstpie take i poyczkodawc ostatniej
instancji dla bankw komercyjnych z problemami pynnociowymi.
W skad sieci bezpieczestwa finansowego wchodzi take:
Ministerstwo Finansw - tworzce regulacje i majce moliwo dokapitalizowa-
nia bankw;
organ nadzoru mikro-ostronociowego - w Polsce Komisja Nadzoru Finanso-
wego, dbajca o dobre praktyki i wydajca rekomendacje, licencjonujca dziaal-
no na rynku finansowym, nadzorujca wypenianie regulacji;
systemy ochrony klientw instytucji finansowych w Polsce przede wszystkim
Bankowy Fundusz Gwarancyjny;
organ koordynacji wadz Kraju w czasie kryzysu. W Polsce organem tym jest Ko-
mitet Stabilnoci Finansowej, powoany do efektywnej wsppracy w zakresie
utrzymania stabilnoci krajowego systemu finansowego poprzez wymian infor-
macji, opinii i ocen sytuacji oraz koordynacj dziaa w tym zakresie, w szczegl-
noci w okresie zagroe. W skad KSF wchodzi Minister Finansw, Prezes NBP,
Przewodniczcy Komisji Nadzoru Finansowego i Prezes Zarzdu Bankowego
Fundusz Gwarancyjnego.
7
Na marginesie dodam, e istotnym dla bezpieczestwa finansowego kraju jest i to, by
organy pastwa miay efektywny wpyw na funkcjonowanie systemw rozliczeniowych
transakcji finansowych. Dzisiaj po 1/3 udziaw w Krajowym Depozycie Papierw Wartocio-
wych maj Skarb Pastwa, Gieda Papierw Wartociowych w Warszawie i NBP. Taki akcjo-
nariat zapewnia dominujc rol instytucji publicznych. I tak te powinno pozosta. Zbycie
udziaw Skarbu Pastwa w poczeniu z potencjaln dalsz prywatyzacj giedy nie moe
pozbawi pastwa kontroli nad tym wanym elementem infrastruktury.
Dziaania NBP na rzecz stabilnoci systemu finansowego byy prowadzone skutecznie,
bo polski system finansowy funkcjonowa i funkcjonuje stabilnie. Dua odporno bankw na
niespodziewane zaburzenia wynika z mdrych decyzji nadzorczych: w przeszoci General-
nego Inspektoratu Nadzoru Bankowego, bdcego czci NBP, a obecnie Komisja Nadzoru
Finansowego. NBP wykaza take, e jest w stanie wykonywa wszelkie dopuszczalne pra-
wem dziaania na rzecz stabilnoci systemu finansowego Kraju, czego najlepszym dowodem
byo wprowadzenie i wykorzystanie w roku 2008, przez mojego poprzednika Sawomira
Skrzypka, tzw. Pakietu Zaufania.
Na czym polega Pakiet Zaufania? By to pakiet wprowadzony w celu przywrcenia efek-
tywnego dziaania rynkw midzybankowych. Wwczas, po upadku banku Lehman
Brothers, banki przestay sobie ufa, rwnie w Polsce przenoszc brak wzajemnej ufnoci
europejskich grup bankowych na polskie spki-crki. Ten brak zaufania spowodowa, e
banki przestay sobie poycza rodki. Rynek midzybankowy dosownie zamar. Dlatego po-
trzebny by Pakiet zaufania. NBP pomaga wtedy bankom polskim i polskiej gospodarce,
midzy innymi poprzez to, e:
1. Zapewnia krtkoterminow pynno zotow w ramach operacji repo. Co to jest ope-
racja repo? to operacja zakupu z przyrzeczeniem odsprzeday za jaki czas. Oznacza
to, e NBP zgodnie z prawem kupowa od bankw skarbowe papiery wartociowe
dostarczajc im rodkw pynnych, zastrzegajc jednoczenie obowizek odkupu
przez bank komercyjny tych papierw - w konkretnym terminie, nawet do 6 miesicy.
W roku 2008 redni poziom operacji repo wynis 2 mld z, w roku 2009: 11 mld z, a
w 2010 r: 5 mld z. Maksymalne wykorzystanie operacji typu repo wystpio na prze-
omie 2008 i 2009 roku i wynioso 15,3 mld z. Nie byo to finansowaniem deficytu
budetowego, mimo, e de facto bank centralny kupowa skarbowe papiery warto-
ciowe na rynku wtrnym. Byo to zasilenie bankw w pynno na okres duszy ni
1 dzie. NBP mg take kupowa nie tylko skarbowe papiery wartociowe, ale te i
inne obligacje komunalne, listy zastawne, obligacje Europejskiego Banku Inwesty-
cyjnego, skarbowe papiery wartociowe nominowane w walutach obcych, inne
dune papiery wartociowe zdeponowane w Krajowym Depozycie Papierw Warto-
ciowych.
2. NBP zapewnia dostp do rodkw walutowych w ramach operacji swap walutowy.
Na czym polega sens ekonomiczny operacji swap walutowy? Na tym, e NBP sprze-
daje bankowi komercyjnemu walut obc (dolary amerykaskie, euro, franki szwaj-
8
carskie), otrzymujc patno w zotych, z jednoczesnym zobowizaniem banku ko-
mercyjnego do odsprzedania waluty obcej Narodowemu Bankowi Polskiemu po pew-
nym czasie. Najwyszy poziom wykorzystania transakcji swap walutowy by w
pierwszym kwartale 2009 roku. W szczytowym okresie warto pozyskanych przez
banki walut z tego tytuu zbliya si do rwnowartoci 4 mld z. Takie byo wykorzy-
stanie jednego dnia! W roku 2010 banki przestay by zainteresowane wykorzysta-
niem tych transakcji.
3. W ramach Pakietu Zaufania NBP by gotowy zasila w pynno cay sektor bankowy.
Podkrel, nadal mamy t moliwo. Nadal moemy, zgodnie z prawem, kupowa i
sprzedawa na rynku wtrnym, czyli od bankw komercyjnych, dune papiery war-
tociowe, w tym skarbowe papiery wartociowe. Tak wic jak w latach 2008-2010,
NBP jest gotw w sytuacjach kryzysowych udostpnia bankom pynne rodki, ktre
pozwol im przetrwa najtrudniejszy etap kryzysu i kontynuowa finansowanie go-
spodarki.
Polska przez wiatowy kryzys finansowy zostaa waciwie tylko dranita u nas sy-
szelimy tylko sabe echa tego, co wydarzyo si w rozwinitych gospodarkach. Innym mniej
si poszczcio.
W Polsce nie miay miejsca spektakularne upadki wielkich bankw, jak to si stao w USA
i w Wielkiej Brytanii, Francji. W Polsce nie byo potrzebne ratowanie bankw z pienidzy po-
datnikw, jak to miao miejsce w Irlandii i Hiszpanii. W Polsce nie mamy problemw z kre-
dytami walutowymi na skal Wgier. W Polsce nie byo zatrzymania wypaty depozytw z
funduszu gwarancyjnego jak to miao miejsce w Islandii. W Polsce nie byo problemw z wy-
pat gotwki z kont bankowych, jak na Cyprze. Nie byo te ucieczki kapitau zagranicznego
jak w Sowenii
Mona powiedzie, e nam si udao. Ale czy bdzie tak zawsze? Musimy by przygoto-
wani na sytuacje skrajne.
Std wynikaj nasze apele o uzupenienie istniejcej sieci bezpieczestwa finansowego
Kraju o elementy zgodne z najlepszymi standardami wiatowymi. Chc tu powiedzie o
trzech sprawach:
Brakuje w Polsce organu nadzoru makro-ostronociowego wykonujcego analizy i po-
dejmujcego dziaania na rzecz ograniczanie ryzyka systemowego w celu utrzymania stabil-
noci systemu finansowego jako caoci
Brakuje w Polsce organu odpowiedzialnego za sprawne przeprowadzenie procesu re-
strukturyzacji i uporzdkowanej likwidacji instytucji finansowych, Chodzi tu o tzw. organ ds.
resolution. O tym nie bd wspomina, gdy sprawy te w marginalnym stopniu dotycz NBP.
Prace nad stosown ustaw trwaj.
Zmiany wymagaj niektre przepisy ustawy o Narodowym Banku Polskim, i o tym po-
wiem szerzej.

Potrzeba utworzenia organu nadzoru makro-ostronociowego nad systemem finanso-
wym.
9
To ju kolejny raz wspominam Wysokiej Izbie o projekcie ustawy dotyczcej powoania
Rady ds. Ryzyka Systemowego. Tym razem pozwol sobie na dusz dygresj na ten temat.
Dowiadczenia globalnego kryzysu finansowego wyranie wskazay, jak niebezpieczne
moe by pomijanie efektw, jakie na system finansowy i jego stabilno wywieraj zbiorowe
dziaania pojedynczych instytucji. Wypenianie stosownych norm bezpieczestwa przez
kad z nadzorowanych instytucji nie gwarantuje samo przez si utrzymanie stabilnoci
caego systemu finansowego. Trzeba wic nie tylko kontrolowa poszczeglne instytucje z
osobna co robi i robi dotychczas nadzr mikro-ostronociowy - ale patrze na system fi-
nansowy jako cao i w relacji z realn sfer gospodarki.
Dlaczego tak si dzieje? Bowiem z natury rzeczy w okresie ekspansji gospodarczej wyniki
finansowe indywidualnych bankw mog by wspaniae, wspczynniki wypacalnoci na
komfortowym poziomie, co moe dawa zudne przewiadczenie duego marginesu bezpie-
czestwa dziaania. Niestety, podejcie mikro-nadzorcze, zwaszcza gdy nadzorca cile
trzyma si swego mandatu, pomija moe efekty makroekonomiczne dziaania indywidual-
nych bankw, takie jak: nadmierny wzrost kredytu w gospodarce, wyeksponowanie gospo-
darki na ryzyko kursowe - jak w przypadku kredytw walutowych dla gospodarstw domo-
wych. Odpowiedzialna polityka nadzorcza musi wic mie na uwadze skutki dziaania ban-
kw na ca gospodark Nadzr makro-ostronociowy ma na celu wzmocnienie odpornoci
systemu finansowego i dziki temu ma dziaa antycyklicznie, to znaczy ma sprzyja stabil-
nemu i zrwnowaonemu wzrostowi gospodarczemu Kraju.
W Polsce do tej pory cz zada organu makro-ostronociowego wypeniaa Komisja
Nadzoru Finansowego wydajc np. rekomendacje skierowane do caego systemu bankowego.
Rekomendacje te wynikay poniekd ze susznej intuicji i intencji zapobiegania kumulowania
si ryzyka w systemie bankowym. Chc podkreli, e dziaania te oceniam bardzo wysoko.
Jednak ta rola KNF jako makro-nadzorcy bya efektem braku waciwego organu majcego
kompetencje w zakresie ograniczania ryzyka systemowego. KNF poniekd wypeniaa luk w
sieci bezpieczestwa, niejako ponad swj cile rozumiany mandat. Nie wszystkie kraje miay
tyle szczcia do mdrego nadzoru mikro-ostronociowego, co Polska. W tych krajach wskie
rozumienie mandatu nadzoru mikro-ostronociowego okazao si prowadzi do powanych
zagroe. Bowiem kady bank z osobna wydawa si by w doskonaej sytuacji finansowej.
Ale banki te realizoway bardzo podobn strategi podajc jak lemingi w stron przepaci.
Rada ds. Ryzyka Systemowego ma by jasno umocowana w systemie prawnym Polski
jako formalny organ, ktry powinien:
1. Po pierwsze, korzysta z silnego zaplecza analitycznego NBP. Decyzje Rady nie mog
bowiem polega na intuicji, i powinny wynika z dogbnych bada zarwno w od-
niesieniu do systemu finansowego jak i realnej gospodarki w czym NBP ma ju
ugruntowane dowiadczenie. Musimy umie odpowiedzie sobie na przykad na py-
tanie, czy okrelone tempo wzrostu akcji kredytowej jest bezpieczne zgodne z natu-
ralnym tempem rozwoju polskiej gospodarki, czy te nie. To jedno z bardzo trudnych
pyta, na ktre nie da si odpowiedzie intuicyjnie. A poniewa Rada moe wspiera
10
dziaania innych instytucji, dlatego w wikszoci krajw zdecydowano si na uloko-
wanie organu makro-ostronociowego w bankach centralnych.
2. Po drugie, ma prowadzi polityk antycykliczn. Nadzorca mikro-ostronociowy ma
bowiem naturaln skonno do dziaa jednostronnych - zaostrzania polityki, a banki
centralne wiedz, e czasami polityk trzeba agodzi.
3. Po trzecie, Rada ma ostrzega, a nie dziaa dopiero wtedy, gdy pojawi si problemy.
Kolegialny ksztat Rady pozwala wczy w jej prace wszystkie kluczowe instytucje sieci
bezpieczestwa finansowego. Kolegialny charakter organu makro-ostronociowego wybray
np. Austria, Dania, Francja, Holandia, Niemcy, Sowenia, Rumunia. Organem makro-ostro-
nociowym mgby by po prostu bank centralny. Takie rozwizanie wystpuje jednak naj-
czciej wtedy, gdy bank centralny jest jednoczenie nadzorc mikro nad systemem finanso-
wym, np. w Belgii, Czechach, Grecji, Irlandii, Sowacji i na Wgrzech. A contrario, nadanie
uprawnie makro-ostronociowych organowi nadzoru mikro-ostronociowego zdestabili-
zowao prowadzenie polityki pieninej w jednym z krajw, ktrego nazwy nie chc wspomi-
na. Zbyt luna polityka makro-ostronociowa doprowadzia tam do baki na rynku nieru-
chomoci, ktr to bak bank centralny prbowa zdusi poprzez podnoszenie stp procen-
towych. Przydusi, ale przy okazji take i ca gospodark. Wic musia stopy z powrotem
obniy.
Rada powinna dysponowa adekwatnymi do swoich zada instrumentami oddziaywa-
nia, o czym wielokrotnie wspominaem
i
.
Na koniec dodam, e Polska jest zobligowana przepisami Unii Europejskiej do wprowa-
dzenia w swoim porzdku prawnym organu odpowiedzialnego za nadzr makro-ostrono-
ciowy. Do tej pory nie wywizalimy si jako kraj z zalecenia Europejskiej Rady ds. Ryzyka
Systemowego termin upyn rok temu, 1 lipca 2013 r.
Obecnie mamy idealny moment na to, by zaj si spraw makro-nadzoru. W Polsce nie
ma kryzysu, nie narastaj nierwnowagi. Jednak powinnimy wykorzysta ten czas na powo-
anie organu, ktry mgby nas ostrzega przed moliwoci narastania nierwnowag, dziaa
na rzecz wzmocnienia odpornoci krajowego systemu finansowego i ograniczy tym samym
prawdopodobiestwo wystpienia kryzysu finansowego w przyszoci. Powinnimy by m-
drzy przed ewentualn szkod. Przypomn tylko, e na okoliczno reagowania na kryzys
mamy ju Komitet Stabilnoci Finansowej.

Czemu miaaby suy, w kontekcie uzupenienia sieci bezpieczestwa finansowego Pol-
ski, zmiana ustawy o NBP?
Na razie sformuowany jest tylko projekt zaoe do projektu zmiany ustawy, ktry za-
rysowuje potrzebne rozwizania. Ostateczny ksztat ustawy bdzie zalea od tego, jaki zechce
jej nada Parlament. Przypomn tutaj, e Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o NBP bya dotych-
czas przedmiotem tylko jednej samodzielnej nowelizacji, dokonanej ustaw z dnia 18 grudnia
2003 r. Dowiadczenia zebrane w cigu kilkunastoletniego okresu jej obowizywania i stoso-
wania wskazyway na potrzeb aktualizacji jej przepisw oraz wprowadzenia zmian i doda-
11
nia nowych regulacji. W zwizku z tym, w 2011 r., podjte zostay w NBP prace nad noweli-
zacj tej ustawy. Poniewa bank centralny nie posiada inicjatywy ustawodawczej, opraco-
wany w NBP roboczy tekst projektu ustawy o zmianie ustawy o NBP, przekazaem osobicie,
w dniu 18 marca 2013 r., Ministrowi Finansw Panu Jackowi Rostowskiemu, z prob o pod-
jcie prac nad tym projektem w trybie waciwym dla rzdowych inicjatyw ustawodawczych.
Czego dotyczyy kluczowe zapisy projektu ustawy przekazanego przeze mnie Ministrowi
Finansw w marcu 2013 r i powtrzone w zaoeniach przygotowanych przez Ministerstwo
Finansw w sierpniu 2013 r? Dotyczyy one:
1. Uczestnictwa NBP w midzynarodowych instytucjach finansowych i bankowych,
wsppracy z tymi instytucjami a take zwizanych z tym wydatkw banku central-
nego, np. pokrywania przez NBP wydatkw wynikajcych czonkostwa Rzeczypo-
spolitej Polskiej w Midzynarodowym Funduszu Walutowym.
2. Zasad zastpowania Prezesa NBP w czasie jego nieobecnoci.
3. Zasad przechowywania wartoci pieninych.
4. Stosunkw pracowniczych w NBP.
5. Doprecyzowania ogranicze dotyczcych aktywnoci zawodowej i publicznej czon-
kw Rady Polityki Pieninej i Zarzdu NBP.
6. Uprawnie NBP do sprawdzania rzetelnoci danych przekazywanych do banku cen-
tralnego.
7. Dziaalnoci edukacyjnej, udzielania pomocy doradczej i szkoleniowej w ramach
wsppracy z innymi bankami centralnymi.
8. Uregulowania kwestii walutowych rachunkw bankowych osb fizycznych prowa-
dzonych przez NBP, ktre nie zostay przekazane innym bankom.

W tym projekcie byy te przepisy dotyczce dwch kwestii budzcych ostatnio due za-
interesowanie, to jest :
1. Przepisy dotyczce sprzeday i kupna dunych papierw wartociowych take poza
operacjami otwartego rynku,
2. Przepisy dotyczce kompetencji RPP i Zarzdu NBP dotyczcych sporzdzania rocz-
nego sprawozdania finansowego NBP oraz opracowywania okresowych informacji o
wpatach z zysku NBP i prognoz bilansu patniczego.
W tych dwch kwestiach wypowiem si jeszcze dalej - szerzej, bo budziy one emocje i
komentarze.

Minister Finansw nie nada biegu projektowi ustawy, ktry ode mnie otrzyma. Nato-
miast w dniu 14 sierpnia 2013 r. Ministerstwo Finansw przedstawio Projekt Zaoe projektu
ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim oraz niektrych innych ustaw. Projekt ten w
duym stopniu nawizywa do przedstawionego przeze mnie roboczego tekstu projektu
ustawy o zmianie ustawy NBP i jej uzasadnienia, lecz z pewnymi wyjtkami. Na przykad,
dokument Ministerstwa Finansw zawiera propozycj kadencyjnoci czonkw Rady Poli-
tyki Pieninej, cilej dopuszczalnoci dwch kadencji czonkw RPP, ktra to propozycja nie
12
wysza ze strony NBP. Nawiasem mwic, propozycja ta zostaa nastpnie zmieniona przez
MF w kierunku rotacyjnoci czonkw Rady.
W toku trwajcych wiele miesicy uzgodnie midzyresortowych, w ktrych NBP uczest-
niczy, zosta wypracowany ostateczny projekt zaoe Projekt ten zosta przyjty przez Rad
Ministrw w dniu 17 czerwca 2014 r. Obecnie prace nad opracowaniem tekstu projektu
ustawy o zmianie ustawy o NBP prowadzi Rzdowe Centrum Legislacji.
Chciabym podkreli, e inicjatywa zmiany ustawy o NBP: nie miaa w jakikolwiek spo-
sb zmienia ksztatu prowadzenia polityki pieninej w Polsce, ale pynie ona z potrzeby:
1. uporzdkowania przepisw nieadekwatnych do rzeczywistoci:
2. uregulowania spraw cigncych si od 1992 roku,
3. ucilenia zasad funkcjonowania Banku
4. ucilenia zasad prowadzenia operacji stabilnociowych. Ten ostatni punkt omwi
w szczegach.

OMWIENIE PROPONOWANYCH ZMIAN W USTAWIE O NBP
1. Uporzdkowanie przepisw nieadekwatnych do rzeczywistoci, to np.:
a) Zniesienie obowizku okrelania przez Prezesa NBP wielkoci emisji znakw
pieninych powszechnego obiegu. Banknoty i monety powszechnego obiegu s
produkowane wedug ogoszonego wzoru przez wiele lat, w liczbie zalenej od
potrzeb obrotu gotwkowego. Z tego wzgldu ustalenie wielkoci emisji w
chwili wprowadzenia nowego wzoru do obiegu jest praktycznie niemoliwe,
gdy zapotrzebowanie rynku gotwkowego na dany znak pieniny ulega ci-
gym zmianom.
b) Wprowadzenie nowych regulacji na poziomie ustawowym, ktre przewidywa-
yby ustawowy obowizek sprawdzania autentycznoci znakw pieninych
przez tych przedsibiorcw, ktrzy zajmuj si obsug gotwkow
c) wydanie przez Ministra Sprawiedliwoci w porozumieniu z MSW, po zasigni-
ciu opinii NBP, rozporzdze wykonawczych regulujcych materi bdc do-
tychczas przedmiotem zarzdze Prezesa NBP dotyczcych problematyki faszy-
wych znakw pieninych oraz znakw pieninych podejrzanych co do auten-
tycznoci, a take problematyki wymiany polskich znakw pieninych, ktre
wskutek zuycia lub uszkodzenia nie mog peni funkcji rodka patniczego
wykrelenie z ustawy o NBP zapisu dotyczcego ustalania przez NBP w porozu-
mieniu z MSW, zasad przechowywania wartoci pieninych w przedsibior-
stwach produkujcych znaki pienine oraz transportowania tych wartoci przez
te przedsibiorstwa. Bowiem, zgodnie orzeczeniem Trybunau Konstytucyjnego,
NBP nie jest uprawniony do wydawania przepisw o charakterze powszechnie
obowizujcym, a takimi przepisami byyby owe zasady oraz wspomniane po-
wyej regulacje dotyczce problematyki autentycznoci znakw pieninych.
13
d) Uregulowania zasad uczestnictwa NBP w midzynarodowych instytucjach fi-
nansowych i bankowych, wsppracy z tymi instytucjami oraz zwizanych z tym
wydatkw banku centralnego. Konkretnie, chodzi tu o stworzenie rozwiza
umoliwiajcych reprezentowanie przez NBP interesw Polski w podmiotach
midzynarodowych w formie wsppracy i ponoszeniem zwianych z tym kosz-
tw, ktre powinien pokrywa NBP ze rodkw wasnych.
e) Zniesienie obowizku przygotowywania prognozy bilansu patniczego, ktry to
obowizek by uzasadniony do dnia 11 kwietnia 2000 r., gdy zniesiono sztywne
zasady ksztatowania kursu zotego do walut obcych. Obecnie, wobec pynnego
kursu zotego, obowizek ten nie znajduje ju uzasadnienia.
2. Uregulowania spraw nierozwizanych od 1992 roku, jak np. uregulowanie kwestii
walutowych rachunkw bankowych prowadzonych przez NBP, ktre nie zostay
skutecznie przekazane innym bankom. Chodzi tu o rachunki bankowe osb fizycz-
nych, ktrych NBP obecnie ju nie moe prowadzi, ale nie jest moliwe skuteczne - z
punktu widzenia formalnego ich zamknicie z powodu braku moliwoci zawiado-
mienia o tym fakcie wacicieli rachunkw. Szczegy tej kwestii s opisane w projek-
cie zaoe do projektu ustawy.
3. ucilenie zasad funkcjonowania Banku, jak np.
a. zasady zastpowania Prezesa NBP w czasie jego nieobecnoci: W razie nieo-
becnoci zarwno Prezesa, jak i wiceprezesa NBP pierwszego zastpcy
Prezesa NBP, zastpstwo Prezesa NBP powinien sprawowa wiceprezes
NBP.
b. doprecyzowania ogranicze dotyczcych aktywnoci zawodowej i publicznej
czonkw RPP i Zarzdu:
Wprowadzenie moliwo odwoania czonkw Rady w przypadku na-
ruszenia okrelonego w ustawie o NBP zakazu zajmowania stanowisk i
podejmowania dziaalnoci zarobkowej lub publicznej. Ustawa dopusz-
cza tak dziaalno w ramach pracy naukowo- dydaktycznej, twrczo-
ci autorskiej, a za zgod Rady dopuszczalna jest dziaalno w orga-
nizacjach midzynarodowych;
Umoliwienie czonkom Zarzdu NBP reprezentowania banku central-
nego. Czonek Zarzdu NBP bdzie mg by przedstawicielem NBP w
kolegialnych organach pastwa oraz w powoywanych przez organy
pastwa organach i ciaach wewntrznych, pomocniczych i dorad-
czych, jak rwnie w innych systemowo wanych instytucjach finanso-
wych pastwa, a za zgod Prezesa NBP take w organizacjach mi-
dzynarodowych.
c. Wprowadzenie regu w zakresie wyboru audytora sprawozdania finanso-
wego, majce na celu okrelenie, e sprawozdanie finansowe NBP podlega
badaniu przez podmiot uprawniony do badania sprawozda finansowych -
14
audytora, i ten sam audytor nie moe bada wicej ni pi kolejnych rocz-
nych sprawozda finansowych NBP, przy czym moe on ponownie je bada
po upywie co najmniej 3 kolejnych lat
d. Uznanie za zbdne sporzdzanie dokumentu majcego stanowi okresow
informacj o wpatach z zysku NBP, poniewa wpata z zysku NBP dokony-
wana jest jednorazowo, po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finanso-
wego NBP, tj. raz w cigu roku sprawozdawczego.
e. Usankcjonowanie praktyki, e stosunki pracy pracownikw NBP - tak jak do-
tychczas - regulowane bd przez powszechnie obowizujce przepisy
prawa pracy. Nie bdzie wic jak wykazaa praktyka zupenie niepotrzeb-
nej specjalnej pragmatyki subowej dla pracownikw NBP.

Najwaniejsze punkty zapisane w projekcie zaoe do projektu zmiany w ustawie o NBP
dotycz zasad prowadzenia operacji stabilnociowych wzgldem systemu finansowego.
S to:
moliwo nabywania i sprzedawania przez NBP papierw wartociowych poza ope-
racjami otwartego rynku, przewidziana ju w projekcie z 18 marca 2013 r.
Przypomn, e zgodnie z obecnymi regulacjami NBP moe kupowa i sprze-
dawa dune papiery wartociowe. I takie transakcje w ramach operacji
otwartego rynku - robi w latach 2008-2010. Jak wspomniaem wczeniej, gdy
rynek midzybankowy zamar, NBP pod kierownictwem Prezesa Sawomira
Skrzypka, wdroy bardzo potrzebny Pakiet zaufania, w ramach ktrego
NBP prowadzi warunkowy zakup papierw skarbowych.
Najwaniejsz przyczyn wprowadzenia do projektu ustawy propozycji na-
bywania i sprzedawania przez NBP papierw wartociowych poza operacjami
otwartego rynku jest umoliwienie przede wszystkim odkupu skarbowych pa-
pierw wartociowych od Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w transak-
cjach bilateralnych, poza operacjami otwartego rynku: BFG odpowiada za bez-
pieczestwo depozytw w Polsce na wypadek upadoci banku lub spdziel-
czej kasy oszczdnociowo-kredytowej. Gromadzone przez BFG skadki s in-
westowane, midzy innymi w polskie skarbowe papiery wartociowe. Gdyby
BFG chcia szybko sprzeda te papiery na rynku by uzyska dostp do go-
twki w celu dokonania wypat gwarantowanych depozytw wtedy mgby
wywoa gwatowny i nieuzasadniony spadek cen skarbowych papierw war-
tociowych. Zgodnie z obecnym prawem, w takiej sytuacji BFG nie moe sprze-
da na rzecz NBP posiadanych obligacji skarbowych. Naley stworzy tak
moliwo i std propozycja zakupu papierw poza operacjami otwartego
rynku. Takiej moliwoci nie obejmowa Pakiet Zaufania z lat 2008/2009.
15
Warto doda, e zakup papierw wartociowych moe take suy stabiliza-
cji i utrzymaniu pynnoci na rynku danego papieru wartociowego. Na przy-
kad, moliwo zakupu skarbowych papierw wartociowych moe by za-
bezpieczeniem kraju na okoliczno nagej sprzeday obligacji skarbowych
przez inwestorw zagranicznych. W przypadku nagej sprzeday obligacji ich
ceny spadaj, co powoduje powstanie strat w krajowych bankach. Straty ban-
kw zjadaj ich kapita, czego skutkiem jest ograniczenie akcji kredytowej przez
banki. Nastpuje odcicie gospodarki od finansowania. Rwnoczenie spada
popyt na obligacje emitowane przez ministra finansw i powstaje ryzyko za-
trzymania wypat emerytur, pac w budetwce i nawet niewypacalnoci
Kraju. Organ pastwa - bank centralny nie moe si temu biernie przyglda.
Powiem wicej, aden bank centralny na wiecie nie przyglda si temu biernie
od lat najwiksze banki centralne wykonuj tego rodzaju operacje. Bank cen-
tralny powinien raczej zasili w pynno sektor bankowy, aby umoliwi mu
zakup obligacji skarbowych.
Kategorycznie podkrel, e zakup papierw wartociowych nie moe powo-
dowa obejcia zakazu finansowania sektora publicznego przez bank centralny.
Zabrania tego zarwno Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej jak i Traktat o
Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. I taki wanie zakaz jest wyranie zapisany
w zaoeniach do projektu zmiany ustawy o NBP. I jeszcze jeden komentarz
zakup na rynku wtrnym obligacji skarbowych przez NBP nie zwiksza po-
day pienidza, jeli NBP prowadzi rwnolegle operacje sterylizacyjne. A NBP
prowadzi je cigle i w sposb cigy sterylizuje nadpynno sektora finanso-
wego. Mwic prostymi sowami, NBP nie moe dopuci do tego, by w syste-
mie finansowym w gospodarce bya zbyt dua masa pienidza, by rynkowe
krtkoterminowe stopy procentowe odbiegay od referencyjnej stopy procen-
towej ustalanej przez RPP. NBP po prostu poycza od bankw pienidze na
procent, oferujc bankom zakup bonw NBP. Robimy to kosztem wyniku fi-
nansowego NBP.
Ewentualny zakup dowolnych papierw wartociowych przez NBP jest atwy
do monitorowania przez kadego. Kadego bowiem miesica NBP publikuje
na stronie internetowej elementy bilansu NBP, w ktrym taki zakup byby od-
notowany.
Wane jest, by bank centralny mia moliwo podejmowa dziaania, o kt-
rych mwiem wczeniej, tylko w okresie gbokich zawirowa. Wane jest
take, by po uspokojeniu si sytuacji skala zaangaowania si NBP w po-
wysze dziaania si zmniejszaa.

Wyodrbnienie instrumentw na rzecz zapewnienia stabilnoci krajowego systemu fi-
nansowego od instrumentw polityki pieninej. Oznacza to wprowadzenie jasnego po-
dziau kompetencji wykonawczych oraz nadzorczych w odniesieniu do instrumentw na
16
rzecz zapewnienia stabilnoci krajowego systemu finansowego. W przypadku zagroenia
stabilnoci systemu finansowego reakcja musi by byskawiczna. Wysoka Izbo w czasie
kryzysu w USA wypracowanie trudnych rozwiza dotyczcych sektora finansowego
trwao od soboty do niedzieli! W takich przypadkach musi by zapewniona szybko
dziaania i zgodno z polityk pienin. Bo instrumenty stabilnociowe i instrumenty
polityki pieninej mog przynosi podobne efekty. Mona wskaza tu na wypracowan
ju dobr praktyk w kwestii stosowania instrumentu polityki pieninej, jakim s inter-
wencje walutowe. O podjciu interwencji decyduje Zarzd NBP biorc pod uwag biece
fluktuacje i pynno na rynku walutowym. Motywy i skutki podjcia interwencji s ra-
portowane do RPP. Model ten sprawdzi si w praktyce. Podkrel, reakcja na zagroenie
musi by byskawiczna, ale nie ma jednego wskanika, ktry pokazywaby zagroenie
stabilnoci systemu finansowego. A e zagroenie takie moe wystpi nagle i niespo-
dziewania pokazuje ostatni przykad Bugarii, gdzie jedna plotka zachwiaa stabilnoci
systemu finansowego.
Potrzebne jest umieszczenie przepisu wskazujcego na moliwo udzielania przez
NBP kredytw w celach stabilnociowych innym ni banki podmiotom objtym nadzo-
rem KNF. W istocie chodzi tu o przypadek, gdy kredyt w celach stabilnociowych ma by
udzielony jednemu z publicznych podmiotw stanowicych sie bezpieczestwa finan-
sowego, np. udzielenie kredytu pynnociowego dla izby rozliczeniowej, np. CCP (Cen-
tral Counter-Party). Postulat rozszerzenia instytucji majcych dostp do pynnoci banku
centralnego zosta sformuowany przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy ju w roku
2010, w odpowiedzi na zaobserwowane na wiecie napicia w systemach clearingowych
i rozliczeniowych transakcji pochodnych. Takie rozszerzenie przeprowadzi np. Bank Ja-
ponii. Uznalimy wic, e i w Polsce dostp do kredytu refinansowego powinny mie
take inne instytucje, przede wszystkim systemowo wane i objte nadzorem KNF.
Jednoznaczne wskazanie, e przepis art. 43 ustawy o NBP dotyczcy udzielania kre-
dytw Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu oraz Krajowej Spdzielczej Kasie Osz-
czdnociowo-Kredytowej wchodzi w zakres instrumentarium stabilnociowego NBP.
Obecnie przepisy te umieszczone s Rozdziale szstym ustawy o NBP dotyczcym instru-
mentw polityki pieninej. Wskazanie takie pozwoli precyzyjniej zbudowa procedury
podejmowania decyzji.
Doprecyzowaniu zakresu kompetencji Zarzdu NBP o ustalanie wysokoci stp pro-
centowych, opat lub prowizji z tytuu kredytw sucych realizacji zada stabilnocio-
wych. Sens zapisu zwizany jest z sensem podejmowania dziaa na rzecz realizacji zada
stabilnociowych, takich jak np. udzielenie kredytu refinansowego wypacalnemu ban-
kowi znajdujcemu si w przejciowych problemach pynnociowych. Ustalenie oprocen-
towania takiego kredytu na poziomie zbyt daleko odbiegajcym od oprocentowania ryn-
kowego moe bowiem okaza si wbiciem przysowiowego gwodzia do trumny dla ta-
kiego banku, a nie rzuceniem koa ratunkowego.
Powtrz, e proponowane zmiany w ustawie o NBP zmierzay do:
17
doprecyzowania zasad funkcjonowania NBP w ramach zapisw
obecnej ustawy,
ale przede wszystkim, przygotowania polskiego systemu finan-
sowego na sytuacje ekstremalne. Nie przewiduj wystpienia ta-
kich sytuacji za mojej kadencji, ale uwaaem i uwaam, e moi
nastpcy powinni dysponowa rodkami i uprawnieniami po-
zwalajcymi na skuteczn reakcj na zagroenia.
Chciabym powtrzy, e zdaniem RPP i Zarzdu NBP obecne konstytucyjne i
ustawowe kompetencje Rady Polityki Pieninej s skadnikiem adu instytucjo-
nalnego, ktry powinien zosta utrzymany
Trzeba by przygotowanym na sytuacje skrajne, umie dziaa zapobiegawczo i budowa
arsena wtedy, gdy nie trzeba go uy. Musimy te patrze dalej, ni widnokrg wyzna-
czony przez nasze dzisiejsze dowiadczenie. Uczmy si na bdach innych, bymy nie byli
skazani na popenianie wasnych bdw. To Pastwo - Parlament, jako ustawodawca
uznaj, czy warto, by Polak by tym razem mdry przed szkod.

Zasada wsppracy wadz Pastwa
Jako Prezes NBP czuj si wspodpowiedzialny za stan Pastwa. Dlatego nikomu nie
odmawiam na troskliw prob o rozmow o stabilnoci Kraju.
Obejmujc obowizki Prezesa Narodowego Banku Polskiego, przysigaem take
przed Sejmem, e we wszystkich swoich dziaaniach dy bd do rozwoju gospodar-
czego Ojczyzny i pomylnoci obywateli.
Dlatego wsppraca z kadym rzdem i z kad parti: sprawujc wadz i opozy-
cyjn, jest obowizkiem moim i obowizkiem kadego Prezesa NBP. Tak rozumiem sens
preambuy Konstytucji, ktra mwi o obowizku wspdziaania wadz. Wysoka Izba pa-
mita, e kady z klubw parlamentarnych mia i ma dalej moliwo rozmowy ze mn
na tematy gospodarcze, na tematy rnych scenariuszy gospodarczych.
Na czym polega wsppraca? Na realizowaniu przez wszystkie wadze Pastwa od-
powiedzialne za stan gospodarki Kraju spjnego policy mix, to znaczy spjnej polityki
budetowej, pieninej i regulacyjnej sektora finansowego. W tym kontekcie zupenie
obce jest mi rozumienie niezalenoci NBP jako nadrzdnoci wobec rzdu czy innych
organw pastwa. NBP nie jest wie z koci soniowej. NBP nie jest take organem
dyscyplinowania rzdu. Obowizkiem banku centralnego jest natomiast tumaczenie za-
rwno swojej biecej polityki, jak i tej, ktr zamierza prowadzi. W szczeglnoci Wy-
sokiej Izbie. Jednoczenie NBP musi zachowa niezaleno ocen i procesu decyzyjnego.
Jak ogromna jest potrzeba wsppracy wszystkich organw wadz pastwa przekonaem
si, gdy jako dyrektor w Midzynarodowym Funduszu Walutowym negocjowaem pro-
gramy dostosowawcze Funduszu dla pastw pogronych w kryzysie. Pastwa, w kt-
rych instytucje ze sob wsppracoway radziy sobie z kryzysem zdecydowanie lepiej.
Zgodne wspdziaanie pozwalao take ograniczy ogromne koszty spoeczne.
18
Polskie przysowie mwi, e zgoda buduje a niezgoda rujnuje. W tej zgodzie najwaniej-
szy jest interes Ojczyzny, budowany na silnych wsppracujcych ze sob instytucjach.

Przypisy
i
Pierwsz grup instrumentw powinny stanowi tzw. mikkie instrumenty w postaci ostrzee
i zalece adresowanych do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Komisji Nadzoru Finansowego, Mi-
nisterstwa Finansw oraz NBP w zakresie ograniczenia ryzyka systemowego. Rada miaaby za ich po-
rednictwem wskazywa adresatom podane dziaania. Jednak aby nie narusza niezalenoci ww.
instytucji zalecenia powinny mie charakter niewicy i to adresaci ostatecznie zadecyduj o wykona-
niu, bd niewykonaniu, zalecenia Rady. Drug grup instrumentw powinny stanowi narzdzia o
charakterze twardym, co do ktrych implementacji obliguj nas przepisy UE zawarte w tzw. pakiecie
regulacyjnym CRDIV i CRR (Dyrektywa i Rozporzdzenie ws. wymogw kapitaowych). Nale do nich do-
datkowe wymogi kapitaowe w postaci: a) antycyklicznego bufora kapitaowego, b) bufora ryzyka sys-
temowego i c) bufora instytucji uznanych za systemowe.