Dariusz Butrymowicz

Politechnika Białostocka

TERMODYNAMIKA
Pierwsza Zasada Termodynamiki

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Pierwsza Zasada Termodynamiki

James P. Joule
2

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Doświadczenia J.P. Joule’a (1841 - 1850)

Określona praca wykonana

T nad układem adiabatycznym
powoduje identyczny wzrost
jego temperatury niezależnie
m od sposobu jej wykonania.
Ponieważ taki sam efekt
F można osiągnąć dostarczając
woda
x do układu diatermicznego
energię na sposób ciepła, to
oba sposoby wymiany energii
są sobie równoważne (Q = L).

L = F x Q  mc p T 1 kcal= 4.184 kJ

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Rudolf Clausius (1822-1888)

W roku 1875 opublikował sformułowanie

zasady zachowania energii określając je jako
„Pierwszą Zasadę Termodynamiki”

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Historycznie najstarsze sformułowanie I Zasady Termodynamiki

Sumaryczna energia Wszechświata jest

stała - nie można jej tworzyć lub niszczyć
a jedynie przekazywać między układami
(H. Helmholtz, 1847)

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Ei System zamknięty Eo
Eu

Ei  Eo  Eu

E i System zamknięty E o
E u

E i  E o  E u

Stan ustalony: E i  E o ; E u  0 6

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 I Zasada Termodynamiki
dla układów zamkniętych
đQ

dU

dV
đL

Q  dU  L  dU  p V dV

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Konsekwencja I Zasady Termodynamiki
Jeżeli w wyniku
B przemiany cyklicznej
UAB układ powróci do stanu
początkowego, to
sumaryczna zmiana jego
A Ucykl = 0 UBC energii wewnętrznej
będzie równa zeru.
UCA
C
Ucykl = 0

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Jeśli rozważy się proces cykliczny w którym następuje mała
zmiana stanu układu, wtedy I Zasadę Termodynamiki można
zapisać jako:
Q  dU  L

Ponieważ energia wewnętrzna jest funkcją stanu, jej zmiana dla

cyklu zamkniętego jest równa zero:

 Q   L  0

Energia wewnętrzna jest funkcją stanu opisaną przez

 dU  0 .

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Bilans energetyczny procesu cyklicznego

U cykl   Qi   Li  0
UAB= QAB + LAB cykl cykl
B

Q   L
cykl
i
cykl
i 0
A UBC= QBC + LBC

UCA= QCA + LCA

C

10

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 o
Q

i
Q Pe

11

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 i
Q

Siłownia cieplna Pe

o
Q

Q i  Pe  Q o
Strumień ciepła napędowego=
= moc mechaniczna (elektryczna) +strumień strat cieplnych
12

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 o
Q

k
Q

Urządzenie chłodnicze sprężarkowe

Pe 13

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 k
Q

Urządzenie
chłodnicze Pe

o
Q

Q k  Pe  Q o
Ciepło skraplania = moc mechaniczna (elektryczna) +wydajność chłodnicza
14

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 W warunkach izochorycznych (V = const):

L  0 ; dQv  dU  mcv dT

W warunkach izobarycznych (p = const):

dQ p  dU  pdV  dU  pdV  Vdp  Vdp

 d U  pV  Vdp  dH  Vdp  dH  Lt
Lt  0 ; dQ p  dH  mc p dT

15

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 I Zasada Termodynamiki
dla układów otwartych

Objętość substancjalna V(t) - w procesie

ewolucyjnym podlega deformacji,
pozostając niezmiennie obszarem
jednospójnym, zawierającym stale te
same cząstki płynu.

Objętość kontrolna V - ograniczona stałą

w przestrzeni powierzchnią A .
16

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Prawo zachowania masy (równanie bilansu masy)
d
dV  0
dt V (t )

Prawo zachowania pędu (równanie bilansu pędu)

d
 wdV   fdV   PdA
dt V ( t ) V(t ) A( t )

Prawo zachowania energii (równanie bilansu energii)

 2
d w
   u  dV  fwdV 
  PwdA   qdA
dt V ( t )  2  V(t ) A( t ) A( t )

Przyjmujemy następujące oznaczenia:

u - energia właściwa,
f - jednostkowa (objętościowa) siła masowa,
 - gęstość,
w - prędkość,
P - ciśnienie termodynamiczne,
q - strumień ciepła. 17

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Prawo zachowania momentu pędu (równanie bilansu momentu pędu) - dostarcza informacji o tensorze
ciśnienia P. Jeżeli w ośrodku nie występują momenty wewnętrzne (np. dipole spowodowane
oddziaływaniem zewnętrznego pola magnetycznego lub elektrycznego), uzyskuje się związek
świadczący o symetryczności tensora ciśnienia

P  PT Pkl  Plk

Zmianę opisu transportu wielkości ekstensywnych z objętości substancjalnej na objętość kontrolną

nosi nazwę ogólnego teorematu Reynoldsa (w notacji sumacyjnej Einsteina):

d  F  
 FdV     w k F dV
dt V t  V
t z k 

F to funkcje, takie jak:

 - w równaniu bilansu masy, Pochodna materialna

d  
w - w równaniu bilansu pędu,   wk
dt t z k
 w2 
   u - w równaniu bilansu energii.
 2 
 
18

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 Prawa zachowania mogą być zapisane w równoważnej postaci lokalnej w formie wskaźnikowej:

prawo zachowania masy:

 w k
 0
t z k
d w
 k 0
dt z k
prawo zachowania pędu:

dw k P
  f k  kl
dt z l
wk wk wl P
  f k  kl
t zl z l
prawo zachowania energii w postaci ogólnej:

d  w k2  P w q
  u    f k w k   kl l  k
dt  2  z k z k
   w k2      w k2   Pkl w l qk
   u     w
 k  u  
   f w
k k   
t   2   z k   2  z k zk

19

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 bilans energii wewnętrznej (otrzymany po uwzględnieniu bilansu pędu):

u uw k w l q k
   Pkl 
t z k z k z k
du w l q k
   Pkl 
dt z k z k

Równania zapisane są w postaci częściowo zachowawczej - wszystkie wielkości fizyczne (czyli zmienne
zależne) po lewej stronie równania znajdują się pod znakiem pochodnej.

20

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

 I Zasada Termodynamiki
dla układów otwartych

21

Click here to get your free novaPDF Lite registration key

  1   1 
m  hi  w2i  gyi   Q d  Pe  m  ho  wo2  gyo   Q f
 2   2 
Bardzo często zmiany energii kinetycznej oraz potencjalnej są możliwe do
pominięcia, wówczas IZT dla układów otwartych ma postać:
m hi  Q d  Pe  m ho  Q f
22

Click here to get your free novaPDF Lite registration key