Liber Mesuesi Fizika 6

LIBR PR MSUESIN
FIZIKA 6
Marie Korriku
BOTIME
BOTIME
T gjitha t drejtat jan t rezervuara Pegi 2012
T gjitha t drejtat lidhur me kt botim jan ekskluzivisht t zotruara nga shtpia botuese
Pegi sh.p.k. Ndalohet do riprodhim, fotokopjim, prshtatje, shfrytzim ose do form tjetr
qarkullimi tregtar pjesrisht ose trsisht pa miratimin paraprak nga botuesi.
Shtpia botuese: Tel: 042 374 947 cel: 069 40 075 02 botimepegi@botimepegi.al
Sektori i shprndarjes: Tel/Fax: 048 810 177 Cel: 069 20 267 73
Shtypshkronja: Tel: 048 810 179 Cel: 069 40 075 01 shtypshkronjapegi@yahoo.com

PRMBAJTJE
Plani msimor........................................................................................................4
KREU 1 TRUPAT DHE LNDA
Tema 1.1 Trupat dhe lnda..................................................................................7
Tema 1.2 Gjendjet e lnds dhe ndrtimi i saj......................................................8
Tema 1.3 Prmasat e trupave.Vllimi................................................................9
Tema 1.4 Masa e trupave .................................................................................11
Tema 1.5 Vetit e trupave t ngurt...................................................................12
Tema 1.6 Vetit e lngjeve.................................................................................13
Tema 1.7 Vetit e gazeve..................................................................................14
Tema 1.11 Prsritje kapitulli (trupat dhe lnda)................................................15
Tema 1.12 Test pr vetkontroll (trupat dhe lnda)...............................................16
KREU 2. DUKURIT TERMIKE
Tema 2.1 Ndjesit termike dhe temperatura......................................................18
Tema 2.2 Bymimi dhe tkurrja e trupave t ngurt..............................................17
Tema 2.3 Bymimi termik i lngjeve dhe i gazeve ................................................20
Tema 2.4 Shndrrimi i gjendjeve t lnds ........................................................21
Tema 2.7 Prsritje (Dukurit termike).............................................................22
Tema 2.8 Test pr vetkontroll ..........................................................................23
KREU 3: DUKURIT ELEKTRIKE DHE MAGNETIKE
Tema 3.1 Qarku dhe rryma elektrike..................................................................25
Tema 3.2 Skema e qarkut elektrik......................................................................26
Tema 3.4 Efektet e rryms elektrike....................................................................27
Tema 3.5 Bashkveprimi magnetik....................................................................28
Tema 3.6 Toka sillet si magnet. Busulla.............................................................29
Tema 3.9 Prsritje (dukurit elektrike).............................................................30
4
P
L
A
N
I

M
S
I
M
O
R
L
N
D
A
:

F
I
Z
I
K
K
l
a
s
a
:

V
I

P
r
o
g
r
a
m
i

s
i
n
t
e
t
i
k
3
5

j
a
v

x

1

o
r
/
j
a
v

=

3
5

o
r
N
j
o
h
u
r
i

t

r
e
j
a

1
6

o
r
P
u
n

l
a
b
o
r
a
t
o
r
i

8

o
r
r
s
r
i
t
j
e

3

o
r
T
e
s
t
e

3

o
r

K
u
r
i
k
u
l
a

e

l
i
r

5

o
r

5
1
I
.
L
n
d
a

d
h
e

v
e
t
i
t

e

s
a
j
.

(
1
2

o
r
)
7
T
+
3
P
.
P
+
1
P
+
1
T
.
K
:
N
r
f
u
n
d
i
m

t

k
a
p
i
t
u
l
l
i
t

n
x
s
i

t

j
e
t

i

a
f
t

d
a
l
l
o
j

t
r
u
p
a

d
h
e

l
n
d

d
a
l
l
o
j

t
r
i

g
j
e
n
d
j
e
t

e

l
n
d
s
.

t
r
e
g
o
j

v
e
t
i
t

e

t
r
u
p
a
v
e
.
r
k
u
f
z
o
j

m
a
s
n

d
h
e

v
l
l
i
m
i
n
e

t
r
u
p
i
t
.

a
n
a
l
i
z
o
j

t
r
u
p
a

d
h
e

l
n
d

n
d
o
t
i
n

m
j
e
d
i
s
i
n
.
r
d
o
r

s
a
k
t

m
j
e
t
e

l
a
b
o
r
a
t
o
r
i
k
e

s
i

v
i
z
o
r
e
,

p
e
s
h
o
r
e
,

e
n
e

e

s
h
k
a
l
l
z
u
a
r
.
r
c
a
k
t
o
j
e

v
l
l
i
m
i
n

e

t
r
u
p
a
v
e

t

r
r
e
g
u
l
l
t

d
h
e

t
r
r
e
g
u
l
l
t
.

n
x
j
e
r
r
r
f
u
n
d
i
m
e

t

s
a
k
t
a

m
b
i

m
a
t
j
e
t

m
e

m
j
e
t
e
t

l
a
b
o
r
a
t
o
r
i
k
e
.

z
b
a
t
o
j

r
r
e
g
u
l
l
a
t

e

s
i
g
u
r
i
m
i
t

t
e
k
n
i
k

n

l
a
b
o
r
a
t
o
r
1
.
1

T
r
u
p
a
t

d
h
e

l
n
d
a
.
T
e
k
s
t
i

F
i
z
i
k
a

6
t
r
u
p
a
,

f
o
t
o
g
r
a
f
2
1
.
2

T
r
i

g
j
e
n
d
j
e
t

e

l
n
d
s

d
h
e

n
d
r
t
i
m
i

t
h
r
r
m
i
j
o
r

i

s
a
j
.
S
u
s
t
a
,

l
n
g
j
e
,

t
r
u
p
a

t

n
g
u
r
t

3
1
.
3

P
r
m
a
s
a
t

e

t
r
u
p
a
v
e
.

V
l
l
i
m
i
.
t
r
u
p
a

g
j
e
o
m
e
t
r
i
k
4
1
.
4

M
a
s
a

e

t
r
u
p
a
v
e
.
p
e
s
h
o
r
e
,

t
r
u
p
a
5
1
.
5

V
e
t
i
t

e

t
r
u
p
a
v
e

t

n
g
u
r
t
s
u
s
t
,

p
l
a
s
t
e
l
i
n
,

6
1
.
6

V
e
t
i
t

e

l
n
g
j
e
v
e
.
E
n

e

s
h
k
a
l
l
z
u
a
r
L
n
g
j
e
7
1
.
7

V
e
t
i
t

e

g
a
z
e
v
e
.
S
h
i
r
i
n
g
,

t
u
l
l
u
m
b
a
c

8
1
.
8

P
.
P
.

T

m
a
t
i
m

p
r
m
a
s
a
t

d
h
e

v
l
l
i
m
i
n

e

t
r
u
p
a
v
e

n

f
o
r
m

r
r
e
g
u
l
l
t
.
f
e
t
o
r
e
l
a
b
o
r
a
-
t
o
r
i
t
r
u
p
a
,

v
i
z
o
r
e
,
k
u
b
o
i
d
9
1
.
9

P
.
P
.

T

m
a
t
i
m

v
l
l
i
m
i
n

e

l
n
g
u
t

d
h
e

t

n
j

t
r
u
p
i

n

f
o
r
m

j
o

t

r
r
e
g
u
l
l
t
.
E
n

e

s
h
k
a
l
l
z
u
a
r
,
U
j
,

t
r
u
p
a

t

v
e
g
j
l
1
0
1
.
1
0

P
.
P
.

M
a
t
j
a

e

m
a
s
s

m
e

p
e
s
h
o
r
e
.
P
e
s
h
o
r
e
,

t
r
u
p
a

t

n
d
r
y
s
h
m
1
1
1
.
1
1

P
r
s
r
i
t
j
e

k
a
p
i
t
u
l
l
i
.
f
e
t
o
r
e

p
u
n
e
1
2
1
.
1
2

T
e
s
t
i

p
r

v
e
t
k
o
n
t
r
o
l
l

1
3
I
I
.
D
u
k
u
r
i
t

T
e
r
m
i
k
e
(
8

o
r
)
4
T
+
2
P
.
P
+
1
P
+
+
1
T
.
K
N
r
f
u
n
d
i
m

t

k
a
p
i
t
u
l
l
i
t

n
x
s
i

t

j
e
t

i

a
f
t
r
f
u
n
d
i
m

t

k
a
p
i
t
u
l
l
i
t

n
x
s
i

T

j
e
t

i

a
f
t
r
s
h
k
r
u
a
j

n
d
r
y
s
h
i
m
e
t

f
a
z
o
r
e
.

d
a
l
l
o
j

v
l
i
m
i
n

n
g
a

a
v
u
l
l
i
m
i
.
r
s
h
k
r
u
a
j

f
a
k
t
o
r
t

q

n
d
i
k
o
j
n

p
r
o
c
e
s
i
n

e

a
v
u
l
l
i
m
i
t
.
r
s
h
k
r
u
a
j

n
d
r
y
s
h
i
m
e
t

t
e
k

t
r
u
p
a
t

g
j
a
t

r
r
i
t
j
e
s

a
p
o

z
v
o
g
l
i
m
i
t

t
e
m
p
e
r
a
t
u
r
s
.
r
d
o
r

m
j
e
t
e
t

p
r

m
a
t
j
e
n

e

T
e
m
p
e
r
a
t
u
r

i
n
t
e
r
p
r
e
t
o
j

d
u
k
u
r
i
t

t
e
r
m
i
k
e

r
o
l
i
n

p
r

j
e
t
n

n

t
o
k

n
d
r
t
o
j

g
r
a
f
k
u
n

e

v
a
r
s
i
s

t
e
m
p
e
r
a
t
u
r
s

n
g
a

k
o
h
a
.
2
.
1

N
d
j
e
s
i
a

t
e
r
m
i
k
e

d
h
e

t
e
m
p
e
r
a
t
u
r
a
.
T
e
k
s
t
i

F
i
z
i
k
a

6
U
j

i

n
g
r
o
h
t
-
f
t
o
h
t
1
4
2
.
2

B
y
m
i
m
i

d
h
e

t
k
u
r
r
j
a

e

t
r
u
p
i
t

t

n
g
u
r
t
M
j
e
t

l
a
b
o
r
a
t
o
r
i
1
5
2
.
3

B
y
m
i
m
i

d
h
e

t
k
u
r
r
j
a

e

l
n
g
j
e
v
e

d
h
e

g
a
z
e
v
e
g
o
t

k
i
m
i
k
e
,

l
n
g
,

t
u
l
l
u
m
b
a
c
1
6
2
.
4

S
h
n
d
r
r
i
m
e
t

e

g
j
e
n
d
j
e
v
e

t
n
d
s
g
o
t

q
e
l
q
i
,
t
e
r
m
o
m
e
t
r
1
7
2
.
5

P
.
P
.

T

v
r
o
j
t
o
j
m

n
g
r
o
h
j
e
n

d
h
e

a
v
u
l
l
i
m
i
n

e

u
j
i
t
.

f
e
t
o
r
e
l
a
b
o
r
a
-
t
o
r
i
t
e
r
m
o
m
e
t
r
,
n
a
f
t
a
l
i
n
,

p
r
o
v
z
1
8
2
.
6

P
.
P
.

T

v
r
o
j
t
o
j
m

s
h
k
r
i
r
j
e
n

d
h
e

n
g
u
r
t
s
i
m
i
n

e

n
a
f
t
a
l
i
n
s
.
1
9
2
.
7

P
r
s
r
i
t
j
e

k
a
p
i
t
u
l
l
i
.

2
0
2
.
8

T
e
s
t

p
r

v
e
t
k
o
n
t
r
o
l
l
.
O
r
K
r
e
u
O
b
j
e
k
t
i
v
a
t

e

K
r
e
u
t
T
e
m
a

m
s
i
m
o
r
e

p
d
o

o
r
s
i
m
i
M
a
t
e
r
i
a
l
i
b
u
r
i
m
o
r
M
j
e
t
e
t

m
s
i
m
o
r
e
6
2
1
I
I
I
.
D
u
k
u
r
i
t

m
a
g
n
e
t
i
k
e
d
h
e

e
l
e
k
t
r
i
k
e

(
1
1
o
r
e
)
5
T
+
3
P
.
P
+
1
P
+
1
O
.
L
+
1
T
.
K

N
r
f
u
n
d
i
m

t

k
a
p
i
t
u
l
l
i
t

n
x
s
i

t

j
e
t

i

a
f
t
r
f
u
n
d
i
m

t

k
a
p
i
t
u
l
l
i
t

n
x
s
i

t

j
e
t

i

a
f
t

d
a
l
l
o
j

p
o
l
e
t

e

m
a
g
n
e
t
i
t

d
h
e

f
o
r
c
a
t

e

b
a
s
h
k
v
e
p
r
i
m
i
t

n
d
r
m
j
e
t

t
y
r
e
.
r
d
o
r

b
u
s
u
l
l
n
.

d
a
l
l
o
j

t
r
u
p
a
t

p
r
c
j
e
l
l
s

d
h
e

v
e
u
e
s
.
r
c
a
k
t
o
j

v
e
p
r
i
m
e
t

e

r
r
y
m
s

e
l
e
k
t
r
i
k
e
.

n
d
r
t
o
j

q
a
r
k
u
n

e
l
e
k
t
r
i
k
.

v
i
z
a
t
o
j

s
k
e
m
n

e

q
a
r
k
u
t

e
l
e
k
t
r
i
k
.
r
d
o
r

m
o
d
e
l
e

s
i

e
l
e
k
t
r
o
m
a
g
n
e
t
i
n

a
p
o

z
i
l
e
n

e
l
e
k
t
r
i
k
e

p
y
e
s

d
h
e

t

m
b
l
e
d
h

i
n
f
o
r
m
a
c
i
o
n

m
b
i

g
j
r
a
t

q

e

h
a
b
i
s
i
n
3
.
1

B
a
s
h
k
v
e
p
r
i
m
i

m
a
g
n
e
t
i
k
.
T
e
k
s
t
i

F
i
z
i
k
a

6
m
a
g
n
e
t
,

t
r
u
p
,

h
e
k
u
r
2
2
3
.
2

T
o
k
a

s
i
l
l
e
t

s
i

m
a
g
n
e
t
.

B
u
s
u
l
l
a
.
m
a
g
n
e
t
,

b
u
s
u
l
l
2
3
3
.
3

Q
a
r
k
u

d
h
e

r
r
y
m
a

e
l
e
k
t
r
i
k
e
.
b
a
t
e
r
i
,

l
l
a
m
b
e
l
s
2
4
3
.
4

S
k
e
m
a

e

q
a
r
k
u
t

e
l
e
k
t
r
i
k
.
b
a
t
e
r
i
,

l
l
a
m
b
e
l
s
2
5
3
.
5

P
.
P
.

P
u
e
s

d
h
e

v
e
u
e
s
.
f
e
t
o
r
e
l
a
b
o
r
a
-
t
o
r
i
b
a
t
e
r
i
,

l
l
a
m
b
e
l
s

e
t
j
.
2
6

3
.
6

V
e
p
r
i
m
e
t

e

r
r
y
m
s

e
l
e
k
t
r
i
k
e
.
T
e
k
s
t
i

F
i
z
i
k
a

6
q
a
r
q
e

e
l
e
k
t
r
i
k
2
7
O
r

e

l
i
r
1
.

T
e
s
t
i

v
j
e
t
o
r

(
o
r

e

l
i
r
)
d
r
e
j
t
o
r
i
a
2
8
3
.
7

P
.
P
.

N
d
r
t
i
m
i

i

q
a
r
k
u
t

e
l
e
k
t
r
i
k
.
f
e
t
o
r
e
l
a
b
o
r
a
-
t
o
r
i
b
a
t
e
r
i
,

l
l
a
m
b
e
l
s
2
9
3
.
8

P
.
P
.

T

n
d
r
t
o
j
m

e
l
e
k
t
r
o
m
a
g
n
e
t
i
n
.
b
a
t
e
r
i
,

l
l
a
m
b
e
l
s

g
o
z
h
d
.
3
0
3
.
9

P
r
s
r
i
t
j
e

k
a
p
i
t
u
l
l
i
.
3
1
3
.
1
0

T
e
s
t

k
o
n
t
r
o
l
l
i
.
3
2
O
r

l
i
r
a

(
4

o
r
)

O
r

e

l
i
r
2
.

P
r
f
o
r
c
i
m

n
j
o
h
u
r
i
s
h
3
3

O
r

e

l
i
r
3
.

P
r
f
o
r
c
i
m

n
j
o
h
u
r
i
s
h
3
4

O
r

e

l
i
r
4
.

V
e
p
r
i
m
t
a
r
i

s
h
k
o
l
l
o
r
e
3
5

O
r

e

l
i
r
5
.

V
e
p
r
i
m
t
a
r
i

s
h
k
o
l
l
o
r
e
O
r
K
r
e
u
O
b
j
e
k
t
i
v
a
t

e

K
r
e
u
t
T
e
m
a

m
s
i
m
o
r
e

p
d
o

o
r
s
i
m
i
M
a
t
e
r
i
a
l
i
b
u
r
i
m
o
r
M
j
e
t
e
t

m
s
i
m
o
r
e
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
7
Tema 1.1: Trupat dhe lnda
Objektivat
Nxnsi n prfundim t ors s msimit t jet i aft:
1) T thot prkufzimin e trupit dhe lnds.
T listoj 5 trupa q ndodhen n klas.
T listoj 3 lnd q ndodhen n klas.
2) T listoj 3 trupa me t njjtn lnd.
T listoj 3 trupa me funksion t njjt, por me lnd t ndryshme.
3) T shkruaj katr karakteristika t trupave, duke i shoqruar me shembuj.
Metoda e zhvillimit t msimit
Bashkbisedimi
Shpjegimi
Analiza
Mjetet
Teksti
Trupa t ndryshm
Zhvillimi i ors s msimit
Nxnsve u drejtohet pyetja Toni objekte q na rrethojn n mjedisin ku
jetojm dhe m gjer? Shkruhen n drras objektet q thon nxnsit.
Orientohen m shum pr ato q shohin dhe prekin por, edhe pr ato q
nuk i shikojn dhe prekin.
Shkruhet tema n drrase dhe njihen nxnsit me objektivat e ors s msimit.
Prkufzohet far sht trupi dhe lnda.
Krkohet nga nxnsit t gjejn n klas trupa t ndryshm me t njjtn
lnd dhe trupa me funksion t njjt me lnd t ndryshme.
Listohen n drras disa trupa t ndryshm dhe pastaj gjejm karakteristikat
q i bjn t ndryshm kta trupa p.sh.: shkumsi, drrasa, dritarja, harta,
libri, stilolapsi, susta e stilolapsit, nj shishe me uj, coca-cola, alkool
etj. Evidentohen karakteristikat e trupave nga prbrja e lnds (qelqi i
tejdukshm, i fort, i thyeshm; druri i fort; shkumsi i fort por i thyeshm;
susta ndryshon formn; plastelina e but etj.), nga forma dhe prmasat, si
tavolina e nxnsit me t msuesit ndryshon forma dhe madhsia etj.
Ndahen nxnsit n katr grupe pr t par prvetsimin e njohurive t marra:
F
I
Z
I
K
A

6
8
A- T listojn pes trupa me t njjtn lnd.
B- T listojn pes trupa t njjt t prbr nga lnd t ndryshme.
C- T listohen pes karakteristika t trupave t ndryshm, duke dhn nga nj
shembull.
D- T listohen pes lnd t ndryshme dhe nga nj trup pr secilin.
Secili grup thot prgjigjet e veta dhe diskutohen.
Punohen ushtrimet 1-5 (provoni njohurit)
Bhen vlersimet e nxnsve pr njohurit.
Jepen detyrat e shtpis ushtrimet 7-11
Tema 1.2 Gjendjet e lnds dhe ndrtimi i saj
Objektivat
1) Nxnsi n prfundim t ors s msimit t jet i aft:
T prshkruaj tri gjendjet e lnds.
T listoj nga dy trupa ku lnda t jet n tri gjendjet e saj.
2) T nxjerr n pah natyrn grimcore t lnds nprmjet tre shembujve.
3) T thot nga dy karakteristika q ka secila gjendje e lnds dhe ti krahasoj
ato.
Metodat
Bashkbisedim
Vrojtim
Diskutim
Eksperimenti frontal
Mjetet
Teksti
Shkums
Letr, laps
Uj, boj
Krip ose sheqer
Ngrohs
En metalike
Diskutohen detyrat e shtpis.
Shkruhet tema e msimit n drras.
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
9
Pyeten nxnsit far din pr kt tem, far kan msuar nga Dituria e
Natyrs.
Krkohen shembuj nga nxnsit pr t dalluar tre gjendjet e lnds.
Lnda ndryshon gjendjen n varsi t kushteve fzike, p.sh. nprmjet
temperaturs. Bhet nj eksperiment frontal, ku t vrehet shndrrimi i
akullit n avull. T krkohen nga nxnsit shembuj t tjer.
Shpjegimi i ndrtimit t lnds
Kryhen disa eksperimente frontale pr t treguar q lnda sht e prbr nga
thrrmija t vogla, duke marr pluhurin e shkumsit, copa letre, sheqer duke
e tretur n uj, hapet nj parfum etj.
Jepet prkufzimi i molekuls
Teksohet q molekulat ruajn vetin e lnds dhe lnd t ndryshme kan
molekula t ndryshme.
Kontrollohen njohurit e marra nprmjet pyetjeve.
Toni tre gjendjet e lnds. Toni shembuj pr tre gjendjet e lnds.
sht molekula?
Punohen ushtrimet 1- 4 provoni njohurit.
Vlersohen nxnsit.
Jepen detyrat e shtpis ushtrimet 5 dhe 6. T shkruajn shembuj t
ndryshm q vrtetojn se lnda ka ndrtim thrrmijor.
Tema 1.3 Prmasat e trupave. Vllimi
Objektivat:
1) T prkufzoj vllimin e trupave n hapsir.
T thot formuln e gjetjes s vllimit t kuboidit.
T thot njsin matse t gjatsis, shumfshat dhe nnfshat e saj.
2) T zbatoj formuln e vllimit pr trupat e rregullt.
3) T zbatoj formuln e vllimit pr lngjet.
T gjej vllimin e trupave t rregullt kur prdor en t shkallzuara.
Metodat: Shpjegim, bashkbisedim, vrojtim, eksperiment, arsyetim.
Mjetet: Vizore t shkallzuar, en t shkallzuar, trupa gjeometrik, trupa t rregullt.
Diskutohen detyrat e shtpis.
F
I
Z
I
K
A

6
10
Pyeten nxnsit pr tre gjendjet e lnds, krkohet t jepen shembuj t trupave
t ndryshm t formave t rregullta dhe jo t rregullta.
Pyeten nxnsit si bhet krahasimi ndrmjet trupave t ndryshm nga ana e
madhsis.
Shkruhet tema n drras.
Prmasat e trupave .
Shpjegohet q do trup z nj vend n hapsir.
Trupat e rregullt kan tre prmasa, gjersi, gjatsi, lartsi. N formn e
bashkbisedimit duke pyetur pr trupa t ndryshm n klas, prcaktohen
prmasat e tyre.
Kujtojm njsin e matjes s gjatsis, shkruajm n drras shumfshat dhe
nnfshat e metrit. Pyeten nxnsit se far din pr veprimet me njsin e
gjatsis.
Tregohen mjetet q prdoren pr matjen e prmasave t trupit.
Vllimi i trupave
Vzhgohen trupat n klas dhe diskutohet pr hapsirn q zn n klas.
Krkohet nga nxnsit pr t thn disa nga trupat e rregullt q njohin.
Jepet prkufzimi i vllimit t trupave .
E rndsishme sht t prsritet shndrrimi i njsis s vllimit nga m
3
n dm
3

n cm
3
n mm
3
po ashtu dhe shndrrimin e 1 litr =1dm
3
1 litr =1000cm
3

.
Matja e vllimit t lngjeve.
Krkohet nga nxnsit se si mund t gjejm vllimin e trupave t rregullt p.sh.
nj gur i vogl kur kemi en t shkallzuar, apo vllimi i nj kokrr orizi apo
gruri.
Gjendet vllimi i nj shkrepseje n klas. Te shpjegohet matja e drejtprdrejt
dhe e trthort.
E rndsishme sht t theksojm madhsit fzike dhe njsit matse.
Kontrollohen njohurit e marra n kt or msimi
Punohen ushtrimet 1-7 duke i diskutuar.
Krkohet nxnsve t ndar n grupe me katr ose gjasht nxns t gjejn vllimin
e objektit q ka form t rregullt, duke bre matje t drejtprdrejta.
Vrojtohet puna e nxnsve diskutohet dhe vlersohet.
Jepen detyrat e shtpis ushtrimi 8-10.
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
11
Tema 1.4 Masa e trupave
Objektivat:
1) T prkufzoj masn e trupave.
2) T kryej veprime me njsit e mass, shumfshat dhe nnfshat.
3) T krahasoj trupat jo vetm nga hapsira q z n hapsir por dhe nga rndesa
e tyre.
Metodat: Shpjegim, bashkbisedimi, vrojtimi, eksperimenti, arsyetimi.
Mjetet: Metr t shkallzuar n mm, en e shkallzuar, trupa t lndve t ndryshm.
Kontrollohen detyrat e shtpis.
Cilat jan tre gjendjet e lnds? Shembuj pr seciln gjendje.
sht vllimi i trupave? Si gjendet vllimi i trupave t rregullt? Po i trupave t
fardoshm?
Informacioni i ri
Shkruhet tema n drrase.
Sasia e lnds
Merren disa trupa t s njjts lnd dhe krkohet se cili rndon m shum. Merren
trupa t lndve t ndryshme ku mbase forma sht e ndryshme , krahasohen se
sa rndojn. Teksojm se trupat e t njjts lnd q rndojn njsoj themi se
prmbajn t njjtn sasi lnde.
Merren trupa me t njjtn form por q rndojn jo njsoj themi se prmbajn sasi
t ndryshme lnde.
Masa. Matja e mass
Jepet prkufzimi i mass, theksohet q masa shpreh nj veti t veant t trupit.
Shpjegohet cila sht njsia matse e mass s trupave.
Bhen shndrrimet n shumfsha dhe nnfsha.
Duhet t theksojm se kur matim masn e nj trupi do t thot t krahasojm at
trup me etalonin e mass.
Nj rezultat t sakt e marrim vetm me peshore. Shpjegojm si prdoret peshorja,
shembuj t disa peshoreve.
Teksohet q masa e trupit sht veti e vet trupit dhe nuk varet nga vendndodhja e
tij n univers, sepse sasia e lnds nuk ndryshon.
Bhet nj prforcim i lnds duke par realizimin e objektivave. Punohen
ushtrimet 3-8 n form bashkbisedimi, por duke br dhe vlersime.
Ndahen nxnsit n dy grupe n form konkursi . Shkruhen dy ushtrime n
drras.
F
I
Z
I
K
A

6
12
0,5 kg=mg 756mg=.g
3780mg=g 0,35 kg=..mg
12kg+1200g= 5kg+2000g=
Bhet vlersimi i nxnsve.
Jepen detyrat e shtpis ushtrimi 1, 2.
Tema 1.5 Vetit e trupave t ngurt
Objektivat: Nxnsi n prfundim t ors s msimit t jet i aft:
1) T thot vetit e trupave t ngurt.
2) T konkretizoj seciln veti t trupave t ngurt me nga nj shembull.
3) T shpjegoj me an t prshkrimit t nj eksperimenti, q trupat e ngurt e
ruajn vllimin e tij.
Metodat: Shpjegim, bashkbisedim, eksperiment frontal, analiz.
Mjetet: Trupa t ndryshm t ngurt me veti t ndryshme si: got qelqi, vizore
plastike, cop kompensat, shkumsa, en t shkallzuar, uj, plastelin, sust etj.
Zhvillimi i ors s msimit.
Kontrollohen detyrat e shtpis. (5 min)
Pyeten nxnsit pr ndrtimin thrrmijor t lnds.
Si prkufzohet vllimi dhe si gjendet vllimi i trupave t ndryshm?
Si prkufzohet masa e trupave dhe si gjendet masa e trupave?
sht molekula? (5 min)
Informacioni i ri (25 min)
Krkohet nga nxnsit t thon disa trupa t ngurt q ndodhen n klas dhe jasht
saj. Pr secilin nga trupat krkohet far vetish din dhe far mund ti bashkoj.
Prbrja e trupave t ngurt. Trupat prbhen nga lnd t ndryshme.
Ndrtimi i trupave t ngurt
Me an t arsyetimit shpjegohet modeli i ndrtimit t trupave t ngurt, p.sh. Do t
mendoni sikur karriget t jen t fksuara n dysheme dhe ju t lidhur me karrigen si
do t lvizni ju? A mund t zhvendoseni?
Trupat e ngurt ruajn formn. Jepen shembuj.
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
13
A shformohen trupat e ngurt?
Shembuj t shformimit elastik dhe plastik t trupave q kemi prreth. Trupat q
thyhen.
E rndsishme sht t theksohet, q trupat e ngurt pavarsisht shformimit vllimi
ruhet.
Trupat e ngurt ruajn vllimin.
Trupat e ngurt jan t fort, shembuj t ndryshm.

Provohen njohurit e marra:
Punohen ushtrimet 1-5 duke i diskutuar rast pas rasti.
Vlersohen nxnsit. (7 min)
Jepen detyrat e shtpis ushtrimi 6 dhe pr secilin paragraf t tems n libr t
shkruaj nj shembull q nuk paraqitur aty. (3 min)
Tema 1.6 Vetit e lngjeve
Objektivat: N prfundim t ktij msimi, nxnsi/ja duhet t jet i/e aft:
1) T thot katr nga vetit e lngjeve.
2) T konkretizoj me nga nj shembull seciln veti t lngjeve.
3) T jap katr shembuj t siprfaqeve t lira t lngjeve dhe ti krahasoj ato pr
t gjetur t prbashktn.
Metodat: Shpjegim, eksperiment, arsyetim.
Mjetet: Lngje t ndryshme q t ndryshojn nga viskoziteti, gota qelqi, en t
shkallzuar shiring, sfera t vogla, ngjyrues etj.
Kontrollohen detyrat e shtpis
Pyeten nxnsit pr karakteristikat e trupave t ngurt duke i konkretizuar me
shembuj.
Informacioni i ri (23 min)
Njihen nxnsit me temn dhe shkruhet n drrase.
Pyetn pr ndrtimin thrrmijor t lnds dhe pr molekuln.
F
I
Z
I
K
A

6
14
Zhvillohen eksperiment me sfera dhe nj got uji pr t nxjerr n pah vendosjen
e molekulave te lngjet, paketimin e tyre po ashtu dhe vetin e rrjedhshmris,
duke rrshqitur shtresat.
Nprmjet eksperimenteve provoni q lngjet nuk e ruajn formn e tyre, por
marrin formn e ens ku ndodhet.
Provoni q vllimi i lngjeve nuk ndryshon duke prdorur en t shkallzuar.
Tregoni q lngjet nuk ngjishen duke prdorur nj shiring dhe uj.
Tregoni q siprfaqja e lir e lngjeve n prehje sht m e vogla e mundshme.

Bhet nj prsritje e vetive t lngjeve (2 min)
Kontrolloni njohurit e marra nga nxnsit. (7 min)
Punohen ushtrimet 1,3,4,5,6
Bhen vlersimet dhe jepen detyrat e shtpis Usht 2,7,8 (3 min)
Tema 1.7 Vetit e gazeve
Objektivat: N prfundim t ktij msimi, nxnsi/ja duhet t jet i/e aft:
1) T thot katr veti t gazeve.
2) T thot nga nj shembull pr do veti t gazit.
3) T shpjegoj ndrtimin molekular t gazeve dhe lvizja e tyre.
4) T bj krahasimin midis vetive t lngjeve dhe t gazeve.
Metodat: Shpjegimi, eksperimenti, bashkbisedimi, arsyetimi.
Mjetet: Shiring, tullumbace, parfum etj.
Kontrollohen detyrat e shtpis.
Pyeten nxnsit pr vetit e lngjeve.
Lvizja e molekulave t lngjeve nga se varet?
Informacioni i ri
Pyeten nxnsit far na rrethon ne. Atmosfera nga se prbhet?
Cilat jan gjendjet e lnds?
Shkruhet n drras tema e msimit.
Lvizja e molekulave t gazta krahasohet me lojtart n fushn e futbollit
(lvizja sht n drejtime t fardoshme e pareshtur, distanca ndrmjet
molekulave sht 10 her m e madhe se te lngjet).
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
15
T theksohet q gazet nuk kan form dhe vllim t caktuar, por marrin
formn e ens ku ndodhet.
Gazet kan veti t zgjerohen, t prhapen kudo.
Gazet ngjishen, jepni shembuj t ndryshm
Ajri dhe prbrja e tij.
T theksohet q ajri gjat lvizjes mund t kryej pun.
Bhet nj prsritje e njohurive t dhna
Kontrollohen njohurit e marra
Punohen ushtrimet 1-5
Vlersohen nxnsit
Jepen detyrat e shtpis usht 6,7,8
Tema 1.11 Prsritje kapitulli (trupat dhe lnda)
Objektivat: Nxnsi/ja n prfundim t ors s msimit t jet i/e aft:
1) T listoj pes koncepte t marr n kapitullin (Trupat dhe lnda).
2) T prkufzoj konceptin trup, mas ,vllim, lnd, molekul.
3) T listoj nga tre veti pr seciln gjendje t lnds.
4) T gjej veti t prbashkta t 3 gjendjeve t lnds.
5) T kryej veprime me njsit e gjatsis dhe t mass pr gjetjen e vllimit t
trupave dhe masn e tyre.
Metodat: Bashkbisedimi, problemore, arsyetimi, analiza.
Bhet nj prsritje e koncepteve t marra (5 min)
Krkohet nga nxnsit t listojn konceptet e msuara n kt kapitull duke
ndrtuar hartn n drras
Teksohet qe molekula sht thrrmija m e vogl e lnds qe ruan vetit e
saj.
Pyeten nxnsit pr njsit e matjes pr gjatsin, vllimin dhe masn e
trupave .
Ndahen nxnsit n tri grupe dhe u jepet usht 1,2,3 (5 min)
Diskutohen prgjigjet e ushtrimeve (5 min)
Pyeten pr tre gjendjet e lnds dhe vetit e tyre t ndar n tre
grupe ku secili grup prgjigjet pr vetit e nj gjendje t lnds. (5 min)
Nxnsit t ndar n 6 grupe u jepen ushtrimet nga 1-6 (5 min )
F
I
Z
I
K
A

6
16
Diskutohen ushtrimet nga 1-6 (10 min)
Si mund t gjendet masa e nj sasie lngu?
Si mund t gjendet vllimi i nj trupi jo t rregullt kur kemi en t shkallzuar
dhe uji.
(2 min.)
Si provohet qe molekulat jan n lvizje t parreshtur. (2 min)
Sa sht vllimi i nj dhome me prmasa 4 m, 500c, 3000mm
3 min gjith klasa. 3 min
Vlersimi i nxnsve dhe udhzime pr detyrat e shtpis. Testi pr
vetkontroll. 3min

Tema 1.12 Test pr vetkontroll (trupat dhe lnda)
Objektivat: Nxnsi/ja n prfundim t ors s msimit t jet i/e aft:
1) T gjej pohimet e vrteta nga t gabuarat.
2) T plotsoj tabeln ku t gjej mjetin dhe njsin matse.
3) T shkruaj shembuj pr vetit e trupave
4) T kryej veprime me njsit e vllimit dhe t mass, shumfshat dhe nnfshat
e tyre.
Metoda: Pun e pavarur e nxnsit
Nxnsit ndahen n dy grupe.
U jepet testi do nxnsi.
Grupi A
1. Cilt nga falt e mposhtme tregon lnd? (3 pik)
Tavolin, karrige druri, uji, shishe qelqi, qelq, letr, dru.
2. Cilat nga pohimet e mposhtme NUK jan t vrteta? (10 pik)
a) Lnda ndodhet n gjendje t ngurt, t lngt, t gazt.
b) Molekula sht thrrmija m e vogl e lnds q nuk e ruan vetin e saj.
c) Njsia matse e mass s trupave sht m
3
.
d) Trupat e ngurt e ruajn formn dhe vllimin kur nuk veprohet mbi to.
e) Lngjet nuk ruajn vllimin.
3. Jepni nga dy shembuj pr 3 veti t trupave t ngurt. (3 pik)
4. Si gjendet vllimi i nj elsi me an t nj en t shkallzuar dhe uj?
Prshkruani shkurt metodn e prdorur. (3 pik)
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
17
5. Plotsoni barazimet : (8 pik)
2cm+100mm= cm 5 kg+ 255g=kg..

2 l+4 cm
3
=cm
3
. 2000cm=? .m
Notat 4 5 6 7 8 9 10
Pikt 0-6 7-10 11-14 15-19 20-22 23-25 26-27
27
Shnim: Testi zhvillohet n 35 min. 10 min diskutohet testi pr paqartsit q kan
pasur nxnsit
Grupi B
1. Cilt nga falt e mposhtme tregon trup? (3 pik)
Tavolin, karrige druri, uji, shishe qelqi, qelq, letr, dru.
2. Cilat nga pohimet e mposhtme jan t vrteta? (10 pik)
a) Lnda ndodhet n gjendje t ngurt, lngt, gazt.?
b) Molekula sht thrrmija m e vogl e lnds q nuk e ruan vetin e saj?
c) Njsia matse e mass s trupave sht m
3
?
d) Trupat e ngurt e ruajn form dhe vllimin kur nuk veprohet mbi to?
e) Lngjet nuk ruajn vllimin?
3. Jepni nga dy shembuj pr 3 veti t trupave t lngt. (3 pik)
4. Si gjendet vllimi i nj shkumsi me an t nj ene t shkallzuar dhe uj?
Prshkruani shkurt metodn e prdorur ( 3 pik)
5. Plotsoni barazimet : (8 pik)
6dm+150mm= cm 13 kg+ 50g=g..

5 l+4 dm
3
=dm
3
. 2000mm=? .m
Notat 4 5 6 7 8 9 10
Pikt 0-6 7-10 11-14 15-19 20-22 23-25 26-27
27
pasur nxnsit.
F
I
Z
I
K
A

6
18
KREU 2. DUKURIT TERMIKE
Tema 2.1 Ndjesit termike dhe temperatura
Objektivat:
N prfundim t ktij msimi, nxnsi/ja duhet t jet i/e aft:
1. T prkufzoj temperaturn si madhsi fzike.
2. T shpjegoj kuptimin e baraspeshs termike.
3. T shpjegoj ndrtimin e termometrit.
4. T shpjegoj prdorimet e tyre n jetn e prditshme.
Metodat e prdorura
Bashkbisedimi, vrojtimi, arsyetimi, shpjegimi.
Mjetet:
Trupa t lndve t ndryshme, ngrohs uji, termometr mjeksor dhe
termosetr lngjesh etj.
Pyeten nxnsit pr tri gjendjet e lnds dhe vetit e tyre.
Krkohet q nxnsit t prekin me dor trupa t ndryshm q kan prreth.
Pyeten far ndjesie kishin n dor t ngrohtit ose t ftohtit.
Njihen nxnsit me kapitullin e ri dhe shkruhet tema n drras. (7 min)
Informacioni i ri
Jepet prkufzimi i temperaturs si madhsi fzike.
Teksohet q temperatura tregon shkalln e ngrohtsis s trupave, m i ngroh
apo m i ftoht.
Jepet njsia matse e temperaturs e shprehur n celsius dhe kelvin.
Matja e temperaturs, termometri
Teksohet se te prekurit nuk mund t prcaktoj sakt shkalln e ngrohtsis.
Shpesh sht e pamundur por dhe e gabuar, prandaj duhet mjeti mats.
Jepen llojet e termometrave dhe prdorimi i tyre.
Si prdoret ai n matje (kontakt i plot me trupin q mat temp.)
Baraspesha termike dhe matja e temperaturs
Kur trupat jan n baraspesh termike, shembuj t ndryshm.
Si shkmbehet ngrohtsia e trupave kush merr dhe kush jep? (25 min)
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
19
Kontroll i njohurive t marra Ushtrimet 1-4 10 min
Vlersim i njohurive, dhnia e detyrave . 3 min
Tema 2.2 Bymimi dhe tkurrja e trupave t ngurt
Objektivat:
1) T prkufzoj dukurin e bymimit dhe t tkurrjes s trupave.
2) T thot nga dy shembuj pr bymimin dhe tkurrjen e trupave.
3) T shpjegoj rndsin e t diturit t ktyre dy dukurive, bymimit dhe
tkurrjes.
Metodat e prdorura:
shpjegimi, bashkbisedimi, vrojtimi, arsyetimi.
Mjetet:
Ngrohs, unaz metalike, sfer t t njjtit diametr.
Kontrollohen detyrat dhe pyeten pr ndjesit termike dhe temperaturn.
(7 min)
Njihen me temn e re. Bymimi dhe tkurrja e trupave t ngurt.
Shpjegohet far ndodh me trupat kur ngrohen ose ftohen.
Jepet prkufzimi i bymimit dhe tkurrjes termike t trupave.
Zhvillohet eksperimenti q tregon bymimin termik t trupave t ngurt.
Pasojat praktike t bymimit termik t trupave t ngurt. Jepet shembulli:
Kur temp. ndryshon nga -30 C
o
n 40C
o
, nj ur metalike me gjatsi 200m e
ndryshon

gjatsin me 15cm.

Arsyet pse duhet t ken njohuri njerzit kur bjn ndrtime.
Bymimi termik varet nga lloji i lnds.
Jepen shembuj pr rndsin e njohjes s ksaj dukurie, p.sh. N nj tarrac shtpie
nuk mund t prdoren dy lloj metalesh etj.
(25 min)
Kontrollohen njohurit e marra nga nxnsit nprmjet pyetjeve dhe usht
1-4
(10 min)
Bhet vlersimi i njohurive dhe jepen detyrat e shtpis.
F
I
Z
I
K
A

6
20
Tema 2.3 Bymimi termik i lngjeve dhe i gazeve
Objektivat:
1) T prkufzoj dukurin e bymimit dhe tkurrjes s lngjeve dhe gazeve.
2) T shpjegoj dallimin q ekziston te t tre gjendjet e lnds pr bymimin
dhe tkurrjen.
3) T analizoj pse sht ky dallim (gazet bymehen dhe tkurren m shum se
lngjet dhe se trupat e ngurt)
Metodat e prdorura:
Vzhgimi, shpjegimi, arsyetimi
Mjetet:
Ngrohse, tullumbace, shishe, lngje t ndryshme
Kontrollohen detyrat e shtpis dhe njohurit pr bymimin dhe tkurrjen
termike t trupave t ngurt. (7 min)
Informacioni i ri
Lngjet bymehen kur ngrohen dhe ngjishen (tkurren) kur ftohen.
Shpjegohet ndrtimi i termoskopit dhe prpiqemi t bjm eksperimentet
me lngje t ndryshme.
Teksohet q lngjet bymehen kur ngrohen (rrisin vllimin) dhe zvoglojn
vllimin kur ftohen (tkurren).
Lngjet e ndryshme me t njjtin vllim nuk bymehen njlloj.
T theksohet q bymimi dhe tkurrja vjen si rezultat i ndryshimit t largess midis
molekulave t lnds.
Ndrtimi i termometrit bazohet n bymimin dhe tkurrjen e lngjeve
(termoskop i shkallzuar). Gazet bymehen dhe tkurren (termikisht).
Bhet eksperimenti me nj shishe dhe tullumbac, ngrohet me nj tharse foksh.
Shpjegohet dukuria q ndodh gjat ngrohjes dhe gjat ftohjes.
Shpjegohet pse bymimi dhe tkurrja te gazet sht m i dukshm se te
lngjet dhe trupat e ngurt. (25 min)
Kontrollohen njohurit e marra nprmjet pyetjeve t ndryshme dhe usht.
1-3 pr t kontrolluar objektivat. (10 min)
Bhet vlersimi dhe jepen detyrat e shtpis usht. 4, 5, 6. (3 min)
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
21
Tema 2.4 Shndrrimi i gjendjeve t lnds
Objektivat:
1) T prkufzoj dukurin e shkrirjes dhe t ngurtsimit t trupave kristalor.
T prkufzoj dukurin e avullimit dhe t vlimit, kondensimit, sublimimit.
2) T tregoj me fal dallimin q ekziston te dukuria e vlimit dhe e avullimit.
3) T analizoj 3 faktort q ndikojn n avullimin e lnds.
T jap nga nj shembull pr secilin faktor q ndikon n avullim.
Metodat e prdorura:
Vzhgimi, shpjegimi, arsyetimi.
Mjetet:
Ngrohse, en e hapur, shishe, lngje t ndryshme, akull.
Kontrollohen detyrat e shtpis dhe pyeten pr bymimin dhe tkurrjen
termike t lngjeve dhe gazeve. (7 min)
Njihen nxnsit me temn e msimit
Pyeten nxnsit pr tre gjendjet e lnds dhe dallimet ndrmjet tyre
Kur ndryshon gjendja e lnds?
Krkohen shembuj t ndryshm t gjendjeve t lnds n natyr .
Bhet eksperimenti i shkrirjes s nj cope akulli dhe avullimit t plot t tij.
Teksohen faktort e ndryshimit t gjendjes s lnds: temperatura dhe kushtet
fzike (siprfaqja).
Kalimet e lnds nga nj gjendje n nj tjetr.
Jepen prkufzimet e dukurive t shkrirjes, ngurtsimit, lngzimit, avullimit,
vlimit, sublimimit, brymzimit.
Secila dukuri e shoqruar me shembuj.
Faktori temperatur sht vendimtar n ndryshimin e gjendjes s lnds. Teksohet
q avullimi ndodh n do temperatur, por me rritjen e temperaturs, shtohet
avullimi dhe arrin nj temperatur ku lngu valon (avullim i vrullshm).
Avullimi varet nga siprfaqja e lir e lngut (shembuj), por dhe nga lloj i lngjeve
(shembuj).
Avullimi ndodh dhe te trupat e ngurt (shembull: era e sapunit, naftalins........)
kjo quhet sublimim.
Ndrtoni skemn e prbashkt pr shndrrimet e gjendjeve t lnds.
(25 min)
F
I
Z
I
K
A

6
22
Kontrollohen njohurit e marra pr t par realizimin e objektivave
nprmjet diskutimit t usht 1-7 (10 min)
Bhet vlersimi i nxnsve dhe jepen detyrat e shtpis. (3 min)
Tema 2.7 Prsritje (Dukurit termike)
Objektivat:
1) T shkruaj hartn e koncepteve t marra n kt kapitull.
2) T prkufzoj temperaturn si madhsi fzike dhe t thot njsin matse
3) T prkufzoj dukurin e avullimit dhe t vlimit, kondensimit,sublimimit.
4) T tregoj nprmjet shembujve q temperatura sht faktori kryesor i
ndryshimit t gjendjes s lnds me shembuj .
5) T prkufzoj dukurit e bymimit e tkurrjes s trupave.
6) T analizoj dobin ose dmin q shkaktojn n natyr bymimi dhe tkurrja
e trupave, t jap nga nj shembull pr seciln dukuri.
Metodat e prdorura:
Diskutimi, arsyetimi, pun e pavarur.
Kontrollohen detyrat e shtpis (5 min)
Ndahen nxnsit n katr grupe.
Secilit grup i jepet t diskutoj pr dukurit, madhsit fzike, njsit matse,
ndeshja n natyr e ktyre dukurive dhe rndsia e njohjes s tyre.
Grupi Pare:Ndjesit termike dhe termometri
Grupi i dyt: Bymimi dhe tkurrja e trupave t ngurt.
Grupi i tret: Bymimi dhe tkurrja e lngjeve dhe gazeve.
Grupi i katrt: Shndrrimet e gjendjes s lnds. (10 min)
Diskuton secili grup duke plotsuar grupet tjera. (20 min)
Bhet nj prmbledhje e gjith dukurive dhe madhsive fzike t msuara
n kt kapitull. (5 min)
Bhet vlersimi i nxnsve dhe jepen detyrat e shtpis (Testi pr
vetkontroll). (5 min)
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
23
Tema 2.8 TEST PR VETKONTROLL
(Dukurit termike)
Objektivat:
Nxnsi/ja n prfundim t ors s msimit t jet i/e aft:
2) T shpjegoj me shkrim dukurit termike q ndodhin n natyr.
3) T arsyetoj pr ndryshimet e gjendjes s lnds, duke dhn argumentet e
tij me shkrim.
Metoda
Pun e pavarur e nxnsit
I jepet testi do nxnsi.
Grupi A
1) Lidhni elementet e lists s par me ato t lists s dyt dhe t tret.
Madhsi fzike Njsi matse Aparat mats
Temperatur kilogram metr shirit
Koh Grad Celsius peshore
Masa sekond ora
Vllimi m
3
termometr
en e shkallzuar
(4 pik)
1) Qarko vetm thniet e gabuara dhe korrigjoje shprehjen si duhet:
a) Lngjet dhe gazet nuk bymehen.
b) Gazet bymehen m shum se lngjet.
c) Avullimi i lngjeve varet vetm nga temperatura.
d) Avullimi i lngjeve varet nga siprfaqja.
e) Bymimi i trupave t ngurt nuk bhet sipas t gjith drejtimeve
f ) Lngjet e ndryshme avullojn njlloj n t njjtn temperatur.
g) Avullimi ndodh n do temperatur.
h) Parimi i puns s termometrit mbshtetet n avullimin e lngjeve.
F
I
Z
I
K
A

6
24
i) Bymimi i metaleve t ndryshme n t njjtn temperatur sht indryshm.
j) Nj top llastiku i fryr i futur n frigorifer fryhet m shum. (16 pik)
Shnim. Alternativa q sht e gabuar n.q.s. e kthen n t vrtet vlersohet me dy pik.
Notat 4 5 6 7 8 9 10
Pikt 0-5 6-9 10-12 13-15 16-17 17-18 19-20
20
pasur nxnsit.
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
25
KREU 3: DUKURIT ELEKTRIKE
DHE MAGNETIKE
Tema 3.1 Qarku dhe rryma elektrike
Objektivat:
1. T prkufzoj rrymn elektrike si dukuri fzike.
T thot njsin e intensitetit t rryms dhe t tensionit.
2. T shpjegoj ndrtimin e bateris si burim t energjis elektrike.
3. T ndrtoj nj qark t thjesht elektrik dhe t thot pjest kryesore t qarkut
elektrik.
T krahasoj qarkun elektrik me at hidraulik.
Metodat e prdorura
Bashkbisedimi,vrojtimi, arsyetimi, shpjegimi.
Mjetet:
Bateri me tensione t ndryshme, llamba t vogla, tela lidhs prej bakri.
Pyeten nxnsit pr ndrtimin e lnds dhe molekuln.
Njihen nxnsit me kapitullin e ri dhe shkruhet tema n drras
(7 min)
Informacioni i ri
Bhet nj hyrje e shkurtr far din nxnsit pr rrymn elektrike, pse prdoret.
Nj nga burimet e energjis elektrike. Pila
Nxnsit vrojtojn pila t ndryshme dhe bateri.
Shpjegohet ndrtimi i pils dhe formimi i bateris. N do pil ose bateri jan
t shnuar disa karakteristika. Nj ndr to sht tensioni (V). Shpjegohet q
tensioni sht madhsi fzike karakteristik e bateris.
Qarku elektrik
Ndrtohet nj qark i thjesht elektrik me bateri, llamb dhe fje lidhse. Shpjegohet
rndsia e secils pjes, shtohen dhe elemente t tjera. Tregohen disa konsumator t
energjis elektrike.
Kur qarku sht i hapur dhe kur i mbyllur. Ndrtohet nj skem e thjesht n drras
duke patur t gjith elementt e nevojshm.
F
I
Z
I
K
A

6
26
Rryma elektrike
Shpjegohet ndrtimi i molekuls, atomit (modeli planetar). Ngarkesat elektrike +, -
Shpjegohet q n natyr ka dy ngarkesa elektrike (mbartsit e ktyre ngarkesave).
Jepet prkufzimi i rryms elektrike. Tregohen disa prcjells (alumin, bakr, fori).
Njsia matse e intensitetit t rryms (Amperi). Aparati mats, Ampermetri.
Bhet krahasimi i qarkut elektrik me at hidraulik. Bateria me rezervuarin e ujit,
fjet prcjellse me tubat e ujit, konsumatort e energjis elektrike me ato t ujit,
ampermetri me matsin e ujit. (25 min)
Kontrollohen objektivat e ors s msimit usht. 1-5. (10 min)
Vlersim i njohurive, dhnia e detyrave. (3 min)

Tema 3.2 Skema e qarkut elektrik
Objektivat:
1. T vizatoj simbolet e nj qarku elektrik dhe ti emrtoji ato.
2. T thot nj ndryshim ndrmjet lidhjes n paralel dhe n seri t konsumatorve
t energjis elektrik n nj qark elektrik.
3. T ndrtoj nj qark t thjesht elektrik kur jepet skema e tij dhe anasjelltas.
T krahasoj qarkun elektrik me at hidraulik duke krahasuar seciln pjes.
Metodat e prdorura
Mjetet:
Bateri me tensione t ndryshme, llamba t vogla, tela lidhs prej bakri.
Pyeten nxnsit pr qarkun elektrik dhe rrymn elektrike. Prbrsit e nj
qarku t thjesht elektrik. (7 min)
Informacioni i ri
Skema e nj qarku elektrik
Pr secilin element vizatohen shenjat dalluese (simbolet) dhe emrtohen.
Ndrtohet skema e nj qarku t hapur dhe t mbyllur.
Lidhja e konsumatorve n nj qark.
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
27
Qarku elektrik
Ndrtohet nj qark i thjesht elektrik me bateri, llamb dhe fje lidhse. Shpjegohet
rndsia e secils pjes, shtohen dhe elemente t tjera. Tregohen disa konsumator t
energjis elektrike.
Ndrtohet nj skem e thjesht n drras duke patur t gjitha elementet e nevojshme.
Dy mnyrat e lidhjes, n seri dhe n paralel. Shpjegohen karakteristikat e secils
lidhje. Cila nga madhsit fzike nuk ndryshon. Si lidhet ampermetri dhe voltmetri
n qark.
Nxirret n pah eprsia e lidhjes n paralel n krahasim me lidhjen n seri. Jepen
shembuj.
Bhet krahasimi i qarkut elektrik me at hidraulik, duke i listuar n dy kolona dhe
i lidhim me shigjet. Bateria me rezervarin e ujit, fjet prcjellse me tubat e ujit,
konsumatort e energjis elektrike me ato t ujit, ampermetri me matsin e ujit.
(25 min)
Kontrollohen objektivat e ors s msimit usht.c1-5. (10 min)
Vlersim i njohurive, dhnia e detyrave t shtpis usht 6-8. (3 min)
Tema 3.4 Efektet e rryms elektrike
Objektivat:
1. T listoj katr efekte t rryms elektrike q i shikojn n jetn e prditshme.
2. T jap nga nj shembull pr do efekt t rryms elektrike.
3. T ndrtoj nj skem t nj qarku t thjesht elektrik kur t prmbaj
konsumator t ndryshm.

Metodat e prdorura
Bashkbisedimi, vrojtimi, arsyetimi , shpjegimi.
Mjetet:
Tarse foksh, ngrohse elektrike, llamb elektrike, gozhd, bateri, tela lidhs prej
bakri.
Pyeten nxnsit pr qarkun elektrik dhe rrymn elektrike. Prbrsit e nj
qarku t thjesht elektrik. Skem e thjesht e lidhjes n seri t konsumatorve
dhe e lidhjes n paralel (lidhje e degzuar). (7 min)
F
I
Z
I
K
A

6
28
Informacioni i ri
Efekti termik i rryms elektrike
Shpjegohet efekti termik i rryms me an t shembujve t ndryshm, por
dhe me demostrim me nj tharse. Shpjegohet roli i rezistencs elektrike te
konsumatort, kur kjo sht e dobishme dhe kur e dmshme.
Efekti dritor i rryms elektrike.
Shembuj ku sht i dukshm efekti dritor i rryms.

Efekti magnetik i rryms elektrike.
Ndrtohet nj qark i thjesht elektrik me bateri, fje lidhse, nj gjilpr
magnetike, nj bobin e vogl. Vrojtohet ndryshimi i drejtimit t gjilprs
magnetike kur mbyllet qarku. Shembull: Nj kaavid e prdorur trheq
gjilpr ose tallash hekuri.

Efekti mekanik i rryms elektrike.
Jepen shembuj t ndryshm t prdorimit t elektromotorve n pajisjet
elektro-shtpiake.
Efekti kimik i rryms elektrike.
Prdoret n veshjet e metaleve (P.sh. thuhet q sht lar me fori).
Procesi i elektrolizs (do msohet n klasat m t larta). (25 min)
Vlersim i njohurive, dhnia e detyrave t shtpis usht. 5,6. (3 min)
Tema 3.5 Bashkveprimi magnetik
Objektivat:
4. T prkufzoj magnett.
5. T tregoj si bashkveprojn magnett .
T tregoj ku bashkveprimi sht m i madh.
6. T ndrtoj nj skem t bashkveprimit t magnetve.
T tregoj dallimin n mes magnetve t prhershm dhe t prkohshm.
Metodat e prdorura:
Mjetet:
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
29
Magnet t drejt dhe n form U-je, tallash hekuri, gjilpr magnetike
Pyeten nxnsit pr efektet e rryms elektrike dhe krkohet shembull pr do
efekt (7 min)

Informacioni i ri
far jan magnett?
Shpjegohet kush mund t jet magnet, elektomagnet, lndt ferromagnetike,
magnet t prhershm dhe t prkohshm.
Polet e nj magneti.
Eksperiment frontal pr t treguar polet e magnetit.
T theksohet q sa her ta ndajm magnetin shfaqen pole t reja.

Bashkveprimi magnetik dhe fusha magnetike.
Me an t demonstrimit provojm q prreth magnetve ka fush magnetike dhe
nprmjet saj ndodh bashkveprimi.
far duhet t dihet rreth magnetve.
Polet e magnetve, bashkveprimi, fusha magnetike, busulla, nuk ndahen polet e
magnetve, magnetizimi i trupave . (25 min)

Vlersim i njohurive, dhnia e detyrave t shtpis (3 min)

Tema 3.6 Toka sillet si magnet. Busulla
Objektivat:
1. T prkufzoj vijat e forcs t fushs magnetike.
2. T tregoj ndrtimin e busulls.
T thot dy shembuj t prdorimit t prdorimit t busulls.
3. T argumentoj ndrtimin e busulls.
T ndrtoj skemn e fushs magnetike t toks.
Metodat e prdorura
Mjetet:
Gjilpra magnetike, tallash hekuri, busull, fje peri, gjilpr, magnet t drejt.
F
I
Z
I
K
A

6
30
Pyeten nxnsit pr magnett, fushn magnetike, polet e magnetit,
bashkveprimi ndrmjet tyre, vijat e forcs. (7 min)
Informacioni i ri
Prsri mbi fushn magnetike
Prpiquni t krijoni pamjen e vijave t fushs magnetike t nj magneti t drejt me
tallash hekuri, ku vijat jan m t dendura dhe fusha sht m e fort.
Fusha magnetike e toks
Toka sht nj magnet gjigant. Ndrtohet fgura n drras. Tregohet q polet
gjeografke nuk prputhen me polet magnetike.

Busulla
Tregohet ndrtimi i busulls, pjest kryesore, arsyeja pse kutia nuk sht metalike.
Si mund t ndrtojm nj busull t thjesht. Si duhet ambienti prreth busulls q
t tregoj orientim t sakt. (25 min)

Vlersim i njohurive, dhnia e detyrave t shtpis. (3 min)
Tema 3.9 PRSRITJE (DUKURIT ELEKTRIKE)
Objektivat:
1) T shkruaj hartn e koncepteve t marra pr dukurit elektrike dhe
magnetike n kt kapitull.
T prkufzoj rrymn elektrike, qarkun elektrik, lidhjen n seri dhe n
paralel.
T listoj efektet e rryms elektrike.
2) T krahasoj lidhjen n paralel me at n seri t konsumatorve elektrik,
duke patur skemat prpara.
3) T analizoj fushn magnetike nprmjet vijave imagjinare t fushs
magnetike, si element i rndsishm i bashkveprimit magnetik.
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
31
Metodat e prdorura: Diskutimi, arsyetimi,pun e pavarur.
Kontrollohen detyrat e shtpis (5 min)

Ndahen nxnsit n dy grupe. Secilit grup i jepet t diskutoj pr dukurit
elektrike, magnetike dhe njsit matse, ndeshja n natyr e ktyre dukurive
dhe rndsia e njohjes s tyre.
Grupi i par: Dukurit elektrike. Qarku elektrik, pila, bateria, rryma
elektrike, prcjells dhe joprjells, lidhja n seri, karakteristikat, lidhja n
paralel, karakteristikat, skema e tyre.
Grupi i dyt: Dukurit magnetike. Magnett, polet, magnet t prhershm
dhe t prkohshm, bashkveprimi i magnetve.
T vizatojn fushn magnetike dhe t tregojn ku sht m e madhe.
T vizatoj fushn magnetike t toks. (10 min)
Diskuton secili grup duke plotsuar grupet e tjera.
Diskutohet nga nj rast pr secilin ushtrim tek testi pr vetkontroll.
(20 min)
Bhet nj prmbledhje e gjith dukurive dhe madhsive fzike t msuara n
kt kapitull. (5 min)
Bhet vlersimi i nxnsve dhe jepen detyrat e shtpis (Testi pr vetkontroll).
(5 min)
F
I
Z
I
K
A

6
32
Tema 3.10 TEST PR VETKONTROLL
(Dukurit elektrike dhe magnetike)
Objektivat:
Nxnsi/ja n prfundim t ors s msimit t jet i/e aft:
2) T skicoj skemn e lidhjes n seri dhe paralel t konsumatorve elektrik,
efektet e rryms elektrike n natyr.
3) T shpjegoj me shkrim bashkveprimin magnetik.
Metoda:
Pun e pavarur me nxnsit.
I jepet testi do nxnsi.
Grupi A
Plotso vendet bosh n falit e mposhtme:
Rryma elektrike________________ n prcjells, nse qarku sht i ________
Efekti mekanik dhe _____________ gjen zbatim tek _____________
N lidhjen n paralel n.q.s digjet nj llamb te __________________________
Polet e njjta t magnetit,___________________
(4 pik )

1) Qarko vetm thniet e gabuara dhe korrigjoje shprehjen si duhet.
a) Qarku elektrik formohet nga prcjells dhe konsumator.
b) Polet e kundrta t magnetve trhiqen.
c) Ampermetri sht aparat mats i temperaturs.
d) Magneti trheq t gjith trupat e ngurt.
e) Tek hekuri i hekurosjes gjen zbatim efekti termik i rryms.
f ) N shtpi instalimi sht n lidhje n seri.
g) N nj shufr eliku t magnetizuar, t dyja polet jan t njjta.
h) Lidhja n paralel ndryshe quhet lidhje e degzuar.
i) N lidhjen n seri n.q.s digjet nj llamb, t tjerat nuk ndizen.
j) Bni skemn e toks si magnet.
k) Ndrtoni skemn e lidhjes n seri t dy llambave n nj qark elektrik t mbyllur.
L
I
B
R

P
R

M
S
U
E
S
I
N
33
Shnim. Alternativa q sht e gabuar n.q.s e kthen n t vrtet vlersohet me dy
pik.
Grupi B. Bhet nga msuesi/ja
Notat 4 5 6 7 8 9 10
Pikt 0-5 6-9 10-12 13-15 16-17 17-18 19-20
20
pasur nxnsit.

Liber Mesuesi Fizika 6

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Liber Mesuesi Fizika 6

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Liber Mesuesi Fizika 6

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

LIBR PR MSUESIN

You might also like