Journaal

voor aandeelhouders Maart 2011 Editie 8

Aangepast kruispunt moet opstoppingen verhelpen
Nieuwe veerhaven in Den Helder
Havenontwikkeling noodzaak voor de regio
voor aandeelhouders juni 2014 Editie 11
Directeur Waddenfonds: Beter milieu Waddengebied Kapitein enthousiast
over nieuw aanlegsysteem Secretaris-generaal: Haven: project om
trots op te zijn Nieuwe boot: meer capaciteit, minder kosten
Spaanse werf bouwt Ms. Texelstroom Noodaanlanding met succes getest
Veerhaven als toegangspoort aantrekkelijker maken
Bouwen aan de toekomst
Sedert de oprichting is het primaire
doel van TESO te zorgen voor een
optimale walverbinding. Wij staan
voor een kwalitatief hoogwaardig
en betrouwbaar vervoersproduct,
in het heden n in de toekomst.
Onze ambitie is om tot in lengte
van dagen als zelfstandige Texelse
eigen veerdienst voort te bestaan
en het eiland goed bereikbaar te
houden met een betaalbare, be-
trouwbare en veilige bootverbin-
ding.
Het aftellen is nu echt begonnen!
Want na geruime tijd van voor-
bereiding hebben wij u op 9 mei
kunnen meedelen dat de bouw
van de Texelstroom is aanbe-
steed. Een spannende tijd breekt
aan, waarin de interne nieuw-
bouwcommissies bestaande uit
medewerkers van TESO en Rebotex
hun aandeel zullen leveren in het
proces van detail engineering en
de denitieve inrichting van het
schip. Het TESO-projectteam zal
frequent op de werf in Spanje aan-
wezig zijn om de bouw samen met
het team van LaNaval voor te be-
reiden en om met ingang van begin
volgend jaar toezicht te houden op
de daadwerkelijke bouw. De kiel-
legging wordt verwacht in januari
2015, de tewaterlating in het derde
kwartaal van 2015. Met ingang van
het tweede kwartaal van 2016
hopen wij u hartelijk welkom te
heten aan boord.
Bouwen aan de toekomst doet
TESO ook door mee te bouwen
aan een hoge bestuurlijke kwali-
teit voor Texel. Ontmoetingen met
Texelse besturen en bestuurders
hebben bevestigd dat ons initiatief
op brede steun kan rekenen. Bin-
nenkort verwachten wij u meer te
kunnen meedelen over de concrete
uitwerking van dit project: in het
belang van Texel en TESO.
Ik wens u veel leesplezier toe.
Met vriendelijke groet,
Cees de Waal, directeur.
Automooring: voor
veiligheid en milieu 3
Ms. Texelstroom:
verdere verduurzaming 6
Spaanse werf
bouwt nieuw schip 10
Noodaanlanding:
meer continuteit 12
Plannen veerhaven
goed uitvoerbaar 14
TESO-medewerkers
denken mee 16
INHOUD
COLOFON
TESO Journaal is een uitgave van
Koninklijke NV
Texels Eigen Stoomboot Onderneming
Pontweg 1, 1797 SN Den Hoorn, Texel
PRODUCTIE
Mediabureau Langeveld & de Rooy
Spinbaan 6, 1791 MC Den Burg
Tel. 0222 362600, e-mail info@lenr.nl
Joop Rommets, redactie
Stefan Kroft, vormgeving
FOTOGRAFIE
Stefan Kroft, Pieter de Vries, Joop Rommets,
Waddenfonds, Ministerie van Infrastructuur en Milieu,
Rijkswaterstaat, Scheepswerf LaNaval.
Dit magazine is op de meest milieuvriendelijke
wijze tot stand gekomen en wordt toegezonden
aan aandeelhouders en medewerkers van TESO.
Om milieu en kosten te besparen wordt per huis-
adres n TESO Journaal bezorgd, ook als op een
adres meerdere aandeelhouders staan ingeschre-
ven. Een extra exemplaar kunt u bij ons opvragen:
tel. 0222 369600, e-mail directie@teso.nl.
Het onderzoek naar een verdere verduurzaming van
de TESO organisatie wordt mede mogelijk gemaakt
door:
TESO Journaal - 3
Van de Klundert geeft hoog op over
de ambities van TESO. De omscha-
keling in de nabije toekomst van olie
naar gas is de volgende fase. Ook dat
vindt het Waddenfonds erg belang-
rijk. Gas is een relatief schone brand-
stof. Bovendien loop je door het ge-
bruik ervan niet meer het risico dat
olie in de Waddenzee stroomt.
TESO is niet de eerste die op gas
overschakelt. In Duitsland wordt er al
een tijdje mee gevaren. Ook in Neder-
land bestaan die plannen. Het Wad-
denfonds heeft geld beschikbaar
gesteld om n schip van Doeksen
(de rederij die de verbinding tussen
Harlingen en Vlieland en Terschelling
onderhoudt, red.) om te bouwen voor
LNG. TESO kiest voor een ander sys-
teem, met CNG, gecomprimeerd gas,
en loopt daardoor ook voorop.
Bram van de Klundert is sinds eind
2012 directeur van het Waddenfonds,
dat eerder dat jaar door het Rijk werd
overgedragen aan de provincies
Noord-Holland, Friesland en Gronin-
gen. Het fonds is bestemd voor ver-
sterking van de ecologie en economie
van het Waddengebied. Hiervoor is
tot 2026 jaarlijks 28 miljoen euro be-
schikbaar, in totaal 500 miljoen euro.
Van de Klundert vervulde diverse
managementfuncties op het ter-
rein van ruimtelijke planning, milieu
en natuurbeheer. Zo was hij onder
meer werkzaam als directeur van de
VROM-raad.
Texel kent hij al sinds zijn jeugd. Ik ben
opgegroeid in Brabant. Als 14-jarige
zeurde ik mijn moeder de kop gek of
ik nou eens liftend naar Texel mocht.
Ik had er een boek van Jac. P. Thijsse
over gelezen en wilde het wel eens
met eigen ogen zien. Zijn moeder
stemde toe, waarna Van de Klundert,
net als de eveneens door Thijsse ge-
inspireerde jonge Wolkers ooit deed
(maar die keerde om toen zijn koeken
op waren), op weg ging. Ik kwam er.
Onderweg ben ik wel een keer aange-
houden door politie, die zich afvroeg
of ze thuis wel wisten wat ik aan het
doen was. De bootreis vond ik heel
spannend en op het eiland heb ik
mijn eerste eidereend en mijn eerste
mantelmeeuw gezien. Ik heb een paar
nachten in de jeugdherberg geslapen
en ben weer naar huis gegaan.
Hij zou nog vele malen terugkeren.
Tijdens mijn studie heb ik een paar
maanden op het NIOZ rondgelopen.
En later ben ik er heel vaak met mijn
kinderen geweest. Ik vind Texel echt
prachtig, heel bijzonder. En het wordt
eigenlijk alleen maar mooier. Ja, dat
meen ik. Dat plan voor die zandige
variant van de dijk van de Prins Hen-
drikpolder vind ik heel interessant.
Die brakwatergebiedjes aan de oost-
kant zijn schitterend. En de ontwikke-
lingen om het karakter van de dorpen
te versterken, juich ik ook erg toe.
Veel lof heeft Van de Klundert ten
slotte voor TESO. Een mooi bedrijf met
een enthousiaste directeur. Dat co-
peratieve karakter, met zo veel Texe-
laars die mede-eigenaar zijn, spreekt
me aan. Net als de hoge ambities op
het gebied van veiligheid en milieu.
Het heeft geen rol gespeeld in de be-
sluitvorming om automooring nanci-
eel te steunen, maar ik vind TESO een
erg sympathieke onderneming.
Directeur Waddenfonds
prijst veerdienst
PROJECT AUTOMOORING
Projecten steunen die via de normale kanalen moeilijk te nancieren zijn, maar die toch waardevol
zijn. Dat is volgens directeur Bram van de Klundert de rol van het Waddenfonds. Additionele nan-
ciering, noemen we dat. Automooring, het nieuwe aanlegsysteem van TESO, is een uitstekend voor-
beeld van zon project. Het is geen verplichte maatregel, maar levert wel een bijdrage aan een beter
milieu in het Waddengebied. Reden genoeg om geld beschikbaar te stellen.
BRAM VAN DE KLUNDERT
Hoge ambities op
gebied van veilig-
heid en milieu
4 - TESO Journaal
SIEBE RIEDSTRA
Een project om
trots op te zijn:
als eiland, TESO
en bestuurders
Ik kom desnoods in de vroege och-
tend om bij de oplevering te kunnen
zijn, verzekerde Siebe Riedstra, de
hoogste ambtenaar van Infrastruc-
tuur & Milieu, toen hij op 3 april 2013
de eerste heipaal sloeg in de Helder-
se veerhaven. Een project om trots
op te zijn: als eiland, als TESO en als
bestuurders.
Siebe Riedstra heeft al ruim twintig
jaar ambtshalve met TESO te maken.
Ik werk sinds 1993 bij Infrastruc-
tuur & Milieu, dat tot 2010 Verkeer
& Waterstaat heette. Al in de jaren
negentig was ik betrokken bij beleid-
vorming over de verbinding van de
Waddeneilanden. Ik herinner me dat
toen werd gesproken over de vraag
of ook andere reders de kans moes-
ten krijgen om de veerdienst te on-
derhouden.
Op 15 april 2009 doopte Riedstra
in Madurodam de maquette van de
Dokter Wagemaker. Het was de be-
doeling dat staatssecretaris Tineke
Huizinga dat zou doen. Toen zij verhin-
derd bleek, kwam die eer toe aan de
directeur-generaal Mobiliteit, de n-
na-hoogste ambtenaar op het minis-
terie. Schepen worden door vrouwen
gedoopt, maar omdat het een ma-
quette was, mocht ik dat als man
toch doen. Riedstra zei bij die gele-
genheid de Dokter Wagemaker een
mooie boot te vinden, die een unieke
verbinding onderhield en daarmee
de toegangspoort tot Texel vormde.
Ik kom nog wel eens in Madurodam.
Dan zie ik de boot liggen en denk:
daar was ik bij.
Het ministerie van Infrastructuur &
Milieu is verantwoordelijk voor de
gang van zaken in de veerhavens. Als
secretaris-generaal is Riedstra uit-
stekend op de hoogte van de werk-
zaamheden van het afgelopen jaar,
waarin de lange fuik werd vervangen,
een noodaanlanding werd aangelegd
en het nieuwe afmeersysteem auto-
mooring werd gentroduceerd. Een
relatief klein project, in zijn ogen,
maar wel een dat bestuurlijk veel
aandacht vraagt. Je hebt te maken
met veel belanghebbenden: TESO,
de marine, Rijkswaterstaat en de ge-
meenten Texel en Den Helder. Ried-
stra prijst de korte lijnen, die hebben
bijgedragen aan een succesvol ver-
loop. Ik heb veelvuldig contact gehad
met TESO-directeur Cees de Waal,
burgemeester Giskes en Rijkswater-
staat. Eenmaal liet hij zich door De
Waal bijpraten op de boot. Dat was
na een privbezoek. We spraken
elkaar op de terugweg bij de kapitein
op de brug. Efcint, vind je niet?
De nanciering van het project vroeg
speciale en langdurige aandacht.
Daarbij werden de economische be-
langen van Texel en de belangen van
TESO van begin af aan onderkend.
De jaaromzet bij TESO bedraagt
ongeveer 19 miljoen euro, verdiend
door het vervoeren van maar liefst


3,6 miljoen passagiers. Die mobiliteit
moeten we als Rijksoverheid op een
veilige manier opvangen en onder-
steunen. Maar de noodzaak om te
bezuinigen deed zich ernstig voelen.
Hoe krijg je de euros bij elkaar? Dat
is toch vaak het belangrijkste pro-
bleem. Het leggen van de nancile
puzzel was het moeilijkst, vat Ried-
stra kort en bondig samen. In totaal
zijn we daar wel een jaar of vijf, zes
mee bezig geweest. Ik ben geregeld
ingeschakeld om een doorbraak te
forceren.
Vol lof is Riedstra voor het nieuwe
aanlegsysteem automooring, dat op
jaarbasis voor een besparing van circa
173.000 liter aan brandstof zorgt.
Bovendien wordt 450.000 kilo CO2
en 6.200 NOx minder uitgestoten,
terwijl de continuteit van de veer-
dienst er niet onder lijdt. Ik heb al
gezegd dat we een win-win-win-si-
tuatie bereiken. Op gebied van be-
reikbaarheid, duurzaamheid n vei-
ligheid. Er is dus absoluut sprake van
een goede investering.
Hoogste
ambtenaar
ministerie vol
lof over haven
PROJECT AUTO-MOORING
PROJECT AUTOMOORING
TESO Journaal - 5
PROJECT AUTOMOORING
Kapitein Ren Kooiman met op de achtergrond de automooring-installatie in de fuik van Den Helder.
REN KOOIMAN
In de praktijk is
het een uitje van
een cent
Hij was volgens eigen zeggen best
sceptisch, toen de directie besloot
te gaan onderzoeken of automoo-
ring iets voor TESO was. Twee zuig-
nappen die zon groot schip op zijn
plaats houden. Dat geloofde ik niet
zomaar. Hij was niet de enige, maar
na twee weken ervaring hebben ka-
pitein Ren Kooiman en de andere
sceptici al hun twijfels laten varen.
In de voorgesprekken leek het heel
ingewikkeld, maar in de praktijk is
het een uitje van een cent.
De brug van de Dokter Wagemaker,
een paar minuten over twee s mid-
dags. Terwijl de haven van t Horntje
steeds kleiner wordt en Den Helder
dichterbij komt, geeft Ren Kooiman
ontspannen uitleg over het nieuwe
aanlandingssysteem. Kom maar ge-
woon aan boord en vaar mee. Dat
werkt een stuk beter dan over de
telefoon uitleggen hoe het allemaal
werkt, heeft hij de verslaggever uit-
genodigd.
Kooiman was lid van de TESO-dele-
gatie die in december 2012 een kijkje
nam op het Deense eiland Sams,
waar het systeem van automooring
al werd toegepast. Ondanks zijn
scepsis zag hij er wel de voordelen
van in. Vastleggen heeft wel iets. Als
de motoren uitvallen, heb je anders
niks. Die zuignappen zijn een waar-
borg dat je vast blijft liggen. Omdat
de elektromotoren die de thrusters
(speciaal soort scheepsschroeven,
red.) aandrijven korter hoeven te
draaien, bespaar je bovendien brand-
stof, is de uitstoot van schadelijke
stofen kleiner en maak je minder
gaten in de bodem van haven, waar-
door de kans op ondermijning van de
kade kleiner wordt.
De kwetsbaarheid van het systeem is
goed te overzien, volgens Kooiman.
Je kunt er eigenlijk niet tegenaan
varen. De moormasters worden be-
schermd door een kooi. Het enige
dat je niet helemaal kunt uitsluiten,
is dat je wegvaart terwijl de zuignap-
pen er nog aan zitten.
Bij het binnenvaren van Den Helder
blijkt dat dit risico te overzien is. De
moormasters worden door een GPS-
systeem geactiveerd, maar mogen
pas in werking worden gebracht als
de matroos beneden op het schip
een seintje heeft gegeven dat het
schip goed ligt. Dennis van der
Slikke, de stuurman boven (de derde
nautische medewerker zorgt tijdens
de overtocht beneden op het schip
voor de cordinatie), zet vervol-
gens in overleg met Kooiman het
systeem in werking. Het vastleggen
zelf gebeurt helemaal automatisch.
Nadat de twee zuignappen zichzelf
hebben vastgezogen aan een dikke
ijzeren plaat op het schip, wordt de
voorstuwing uitgezet. Dat gebeurt
niet eerder dan dat op de brug een
groene lamp is gaan branden en de
kapitein en de stuurman op de ca-
merabeelden hebben vastgesteld dat
alles in orde is.
Terwijl de reizigers van boord gaan
en de boot opnieuw wordt geladen,
hebben de beide mannen drie mi-
nuten de tijd om naar de brug aan
de andere kant te verhuizen. Na een
seintje van de verkeersleider in de
toren herhaalt het hele proces zich,
maar dan in omgekeerde volgorde.
Kooiman: Ik zal niet zeggen dat er
nooit wat gebeurt, maar kans is wel
heel klein. De eerste ervaringen na
een paar weken zijn zeer positief.
Het werkt vlekkeloos. En de matro-
zen zijn ook dik tevreden. Het werkt
lekker rustig op het autodek, zonder
die hard draaiende elektromotoren.
Kapitein Ren Kooiman
enthousiast over automooring
6 - TESO Journaal
MS. TEXELSTROOM
Bert de Jonge en Dirk de Lugt tonen het computermodel van de MS. Texelstroom bij de maquette van de eerste Texelstroom.
Texelstroom:
meer capaciteit, minder kosten
Meer autos vervoeren om de wachttijden verder te beperken, een besparing op het verbruik van
brandstof, het duurzaam opwekken van energie aan boord en een vermindering van de uitstoot
van uitlaatgassen. TESOs nieuwe schip Ms. Texelstroom, dat begin 2016 in de vaart komt, moet
aan ambitieuze voorwaarden voldoen. Projectleider Bert de Jonge en voorzitter van de Raad van
Commissarissen Dirk de Lugt vertellen erover.
TESO Journaal - 7
MS. TEXELSTROOM
Nog toegankelijker
voor mindervalide
reizigers
De Texelstroom komt in de plaats van
de in 1990 gebouwde Schulpengat,
zal tot 2030 als dienstboot worden
ingezet en daarna tot 2040 als reser-
veboot. Al in 2012 is begonnen met
de voorbereidingen op de bouw. De
eerste stap was het vastleggen van
de ideen en wensen die leven bij het
personeel, de klanten en instellingen
voor gehandicapten en ouderen. Het
waren er een kleine 600. Deze zijn
daarna op haalbaarheid en meerwaar-
de bekeken door de nieuwbouwcom-
missie, die bestond uit medewerkers
van de disciplines technisch, nautisch
en horeca. Uiteindelijk is ongeveer 60
tot 65 procent gehonoreerd, vertelt
Bert de Jonge.
Dat wil niet zeggen dat het uiteinde-
lijke ontwerp van het nieuwe schip re-
volutionair anders is. Over het grote
geheel zijn we erg tevreden over de
Dokter Wagemaker. De meeste ver-
beterpunten hebben te maken met
voortschrijdend inzicht in de tech-
niek.
Het basisontwerp van het
nieuwe schip is opgesteld door ma-
ritiem ingenieursbureau C-Job Naval
Architects. Ontwerpbureau Vripack
hield zich bezig met het ontwerp van
het interieur en de exterieur-styling.
Belangrijk uitgangspunt is dat de
Texelstroom zo energiezuinig moge-
lijk moet zijn. Een van de grootste
bezwaren is dat de twee motoren op
de Dokter Wagemaker niet efcint
worden belast. Als het schip de haven
uitvaart, moet het even versnellen om
de zijwaartse stroom te kunnen op-
vangen. Je hebt dan een paar minu-
ten lang 5000 kiloWatt per uur nodig.
Tijdens de overtocht heb
je 2000 nodig en in de
haven loopt dat terug
naar 1000 tot 1200. De
gemiddelde belasting is
niet meer dan dertig pro-
cent. We willen de pieken
eruit halen door een com-
binatie van motoren en
batterijen te gebruiken.
Zo wordt je brandstofver-
bruik ook efcinter.
Nieuw is ook dat de mo-
toren op gas lopen. Het
gebruik van deze rela-
tief schone brandstof
stuit wel op problemen.
De Jonge: In vloeibare
vorm, LNG, heb je het
minste volume nodig.
Maar daarvoor is de in-
frastructuur in Nederland
nog niet klaar. LNG wordt
alleen in vrachtwagens
vervoerd, terwijl wij een
bunkerboot nodig hebben. Het alter-
natief is CNG, gas in gecomprimeer-
de vorm, net als het aardgas thuis.
Dat is praktisch wel haalbaar, maar
komt per pijpleiding bij Oost aan
land. Er is zestien kilometer leiding
voor nodig om het station dat op de
haven komt te bevoorraden. Het on-
derzoek naar het trac loopt nog.

Onduidelijk is nog of de leiding al
vr de oplevering van het nieuwe
schip gereed zal zijn. Maar twee van
de vier motoren lopen ook op diesel.
Dat is eventueel het alternatief als
het gas nog niet beschikbaar is.
Dirk de Lugt is blij met deze vorm
van energiebesparing. Met het oog
op de kosten. Maar ook omdat de
verwachting is dat er op het gebied
van milieuwetgeving veel gaat ver-
anderen. Onder meer wat betreft de
uitstoot van schadelijke stofen. Die
wordt veel minder met het nieuwe
schip. We zijn als TESO zo uitste-
kend voorbereid op de toekomst.
Maar daarmee is de veerdienst er
nog niet. De Jonge: Een derde van
alle brandstof gaat op aan zaken die
niet met de voortstuwing te maken
hebben. Dat zijn bijvoorbeeld de
ventilatie, koeling, verlichting en
horeca. Dat is op jaarbasis onge-
veer 1 miljoen liter. Tegen de huidige
prijzen gaat het om een bedrag van
700.000,- euro.

De oplossing wordt gezocht in tal
van kleinere maatregelen, zoals het
gebruik van LED-verlichting en sen-
soren. Energie wordt ook bespaard
door warmte terug te winnen uit het
koelwater en het schip daarmee te
verwarmen in de nachtelijke uren,
wanneer het in de haven ligt. Door
hergebruik van drinkwater voor het
doorspoelen van de toiletten wordt
ook op het gebied van waterbespa-
ring een nieuwe stap gezet. Nieuw
is bovendien dat met zonnepane-
len op het bovenste dek duurzame
energie wordt opgewekt. De Lugt:
Dat zijn geen maatregelen die de
grootste nancile voordelen ople-
veren. Maar het laat wel zien waar >
8 - TESO Journaal
MS. TEXELSTROOM
TESO voor staat. Overigens vind ik
het belangrijk op te merken dat de
verbeteringen niet ten koste mogen
gaan van de kwaliteit en de continu-
teit van de veerdienst. Die staan altijd
voorop. Dat is dan ook de reden dat
we geen revolutionaire nieuwe tech-
nieken uitproberen. We gebruiken
alleen beproefde concepten, die zich
in de praktijk al hebben bewezen.
Om ervoor te zorgen dat
ook reizigers die niet zo vaak van
de boot gebruik maken de weg aan
boord goed kunnen vinden, wordt
extra aandacht besteed aan de be-
wegwijzering. De Lugt: Uit klanttevre-
denheidsonderzoeken komt steeds
naar voren dat onze klanten goed
te spreken zijn over de prijs-kwali-
teitverhouding en de meeste andere
aspecten, maar dat ze vinden dat de
orintatie aan boord te verbeteren
is. De Jonge: We gaan dat doen met
een combinatie van kleuren, symbo-
len en letters.
Daarnaast wordt de Texelstroom nog
toegankelijker voor minder mobiele
reizigers. De Jonge: Veel invaliden
komen nooit in de salon. Dat kost ze
zoveel moeite, dat ze er maar niet
aan beginnen. Op het nieuwe schip
komen er liften op de kop van de
dekken. Daar rijd je zo in met je rol-
stoel.
Ook de medewerkers proteren van
ergonomische maatregelen. Zo krijgt
de stuurman nog beter zicht op wat
zich laag bij het water voor hem af-
speelt en komt er een rechte in plaats
van een schuine schacht naar de ma-
chinekamer, wat de aan- en afvoer
van materialen eenvoudiger maakt.
De Texelstroom zal zon 340 perso-
nenautos kunnen vervoeren. Dat zijn
er 40 meer dan de Dokter Wagema-
ker. Onderzoeksbureau DTV Consul-
tants voorspelde in de prognoses
van 2008 dat de vervoerscijfers
nog tot 2035 zullen
stijgen. Een belangrijke reden om
een schip te bouwen dat meer autos
kan vervoeren. Dat leidt tot minder
wachttijden en een betere kwaliteit
van de dienstverlening. Bijkomend
voordeel is dat TESO minder vaak
een tweede boot zal hoeven inzetten.
Om dat te bereiken wordt het schip
vijf meter langer dan de Dokter Wa-
gemaker. Hoewel het bovendek bo-
vendien iets breder wordt, zal de
Texelstroom niet veel groter ogen.
Dat is te danken aan de aangepaste
vorm, met een lagere positie van
de stuurhuizen, twee relatief kleine
schoorstenen op het A-dek en het
ontbreken van een atrium. Daarmee
wordt het schip bovendien minder
gevoelig voor zijwind, wat zowel de
levensduur van de fuiken ten goede
komt als een besparing van brandstof
oplevert.
De Lugt concludeert dat met de
komst van de Texelstroom een
nieuwe stap wordt gezet in de ver-
duurzaming van de veerdienst en
het vervoeren van passagiers tegen
lagere kosten. Zo kunnen we een
bootkaartje over een langere peri-
ode betaalbaar houden. Dat wil niet
zeggen dat TESO de tarieven nooit
meer hoeft te verhogen. Maar als dat
moet, gebeurt dat met kleine stapjes,
zodat we in 2030 voldoende midde-
len hebben om weer een nieuw schip
te kopen dat de Dokter Wagemaker
vervangt.
Verdere
verduurzaming
van de veerdienst
>
TESO Journaal - 9
NOODAANLANDING
De verbinding tussen Texel en de
vaste wal is van cruciaal belang, zowel
voor de bewoners als voor de econo-
mie op het eiland. Vandaar dat we
de oude lange fuikwand in de haven
van Den Helder hebben vervangen,
zodat deze weer vijftig jaar meekan.
Toch zou er bij een stremming van
de veerhaven nog steeds geen boot
kunnen afmeren. Dit hebben we op-
gelost met de aanleg van een nood-
aanlanding. Daarmee stellen we een
bepaalde mate van garantie.
Dat besluit viel niet zomaar. Jaren-
lang kon geen staatscommissaris
of lid van Gedeputeerde Staten een
werkbezoek aan Texel brengen of hij
of zij werd om steun gevraagd. Iedere
keer werd gerefereerd aan die storm-
achtige dag in januari 2007, toen de
Molengat de brug ramde, die daarbij
zo beschadigd raakte dat de Dokter
Wagemaker er een paar weken lang
niet kon afmeren. In augustus 2012
kwam het verlossende woord en be-
sloot het ministerie van Infrastruc-
tuur en Milieu de benodigde midde-
len beschikbaar te stellen.
Van Duin kan zich voorstellen dat de
besluitvorming als traag is ervaren.
Maar veel sneller had het volgens
haar niet kunnen gaan. Een kwestie
van het verdelen van schaarste. Het
Rijk heeft nu eenmaal met enorme
bezuinigingen te maken, ook op in-
frastructuur, legt Van Duin uit. Bo-
vendien is de aanleg van deze nood-
voorziening een uitbreiding van de
functionaliteiten. Die gaat veel verder
dan regulier onderhoud. Vergelijk het
met wegenbouw. Onderhoud van be-
staande wegen is een verantwoorde-
lijkheid van Rijkswaterstaat, maar bij
de aanleg van een nieuwe weg moet
de regering at geven.
Uiteindelijk werd toch nancile dek-
king gevonden. Door de crisis is de
markt moeilijk voor aannemers, maar
gunstig voor ons. Het totale beschik-
bare budget voor de renovatie van
de afmeerconstructie in de Helderse
veerhaven bedroeg 6,5 miljoen. Bij
de aanbesteding kwamen we onder
dat bedrag uit. Normaal moet het
verschil terug naar de kas van de
Rijksoverheid, maar de minister vond
het goed dat het geld in dit geval
voor de noodaanlanding werd ge-
bruikt.
Inmiddels is de nieuwe voorziening
gereed. Locatie is steiger 3 van de
marinehaven, bij fort Harssens, op
een inke steenworpafstand van de
veerhaven. Bij tests op 14 april en
13 en 14 mei bleek de Dokter Wa-
gemaker er zonder enig probleem
te kunnen aanleggen. Tot tevreden-
heid van Van Duin, die weliswaar
niet de leiding over de dagelijkse
organisatie had (die was in handen
van projectmanager Marijke Visser),
maar die zich wel geregeld van de
werkzaamheden op de hoogte liet
houden. Alles is voorspoedig en
zonder verrassingen verlopen. Er is
gewerkt volgens afspraken, we zijn
binnen de kosten gebleven en alles is
op tijd afgerond. Dat is knap, zeker
omdat tijdens de werkzaamheden
gewoon kon worden doorgevaren en
de dienstregeling geen hinder heeft
ondervonden.
Van Duin komt graag op Texel. Het
is een prachtig eiland. Ik ben er ja-
renlang s zomers met de kinderen
op vakantie geweest en kom er nog
steeds jaarlijks. Met de boot varen die
gebruik maakt van de voorzieningen
van Rijkswaterstaat is extra leuk.

LIZ VAN DUIN DIRECTEUR NETWERKONTWIKKELING RIJKSWATERSTAAT:
Ze is niet alleen een fervent Texel-
ganger, maar ook directeur Net-
werkontwikkeling bij Rijkswater-
staat. In die functie speelde ze een
belangrijke rol bij de aanleg van de
noodaanlanding voor TESO in de
haven van Den Helder. Liz van Duin
geeft uitleg.
Noodaanlanding: bepaalde
mate van garantie stellen
10 - TESO Journaal
SCHEEPSWERF
We hebben voor LaNaval gekozen
op basis van de combinatie van prijs,
kwaliteit en hun ervaring met uitda-
gende projecten van vergelijkbare
omvang, vertelt directeur Cees de
Waal. Belangrijk was ook dat La-
Naval zich nadrukkelijk in onze spe-
cieke organisatielosoe heeft ver-
diept.
Het vijftiende schip van TESO wordt
gebouwd door een bedrijf waarvan de
historie teruggaat tot 1909, toen de
Sociedad Espaola de Construccin
Naval werd opgericht. Deze onderne-
ming kocht in 1915 een stuk grond aan
de rivier Nervion en bouwde er een
werf. LaNaval ontwierp en bouwde
in de loop der jaren tal van soorten
schepen, waaronder olie- en shut-
tletankers, chemicalintankers, bulk-
schepen en tankers om LNG (gas)
mee te vervoeren.
Eind 2006 werd de werf overgeno-
men door Construcciones Navales del
Norte, een volledig particuliere onder-
neming. Aandeelhouders zijn indus-
trile bedrijven die aan de scheeps-
bouw zijn gerelateerd. Bij LaNaval
werken 240 medewerkers in vaste
dienst. Bij grote projecten worden
extra mensen ingehuurd, tot wel
2.000 in totaal.
Het werfterrein meet 300.000 vier-
kante meter, met aparte secties voor
staalbouw, zandstralen, fabricage van
pijpen, schilderen en het afbouwen
van de blokken waaruit schepen wor-
den opgebouwd. De werf beschikt
over twee scheepshellingen (van 290
bij 42,5 meter), waarop de schepen
worden gebouwd. Recent heeft La-
Naval technisch complexe schepen
voor de maritieme industrie ontwor-
pen en gebouwd, zoals LNG-tankers,
bagger- en ofshore-schepen. Daar-
bij heeft de werf getoond goed om
te kunnen gaan met innovatieve as-
pecten en hoge technische eisen,
constateert De Waal.
Gevraagd naar haar specieke kwa-
liteiten wijst LaNaval op het vermo-
gen niet alleen alle afspraken na te
komen, maar ook aanpassingen te
doen als dat tijdens het werk nodig
blijkt. Op cruciale posities in het be-
drijf werkt jong en hooggeschoold
personeel, dat exibel is. Het beste
bewijs is dat afnemers bij ons plegen
terug te keren voor nieuwe orders,
laat LaNaval weten.
Werf LaNaval heeft
uitstekende reputatie
Met het ondertekenen van het contract voor de bouw van de Texelstroom heeft TESO een nieuwe
en belangrijke stap gezet naar een duurzame toekomst. Daar ging een uitgebreid selectieproces
aan vooraf, waarbij diverse Nederlandse en Europese werven betrokken waren. De keuze viel op
LaNaval, een werf in Baskenland, in het noorden van Spanje.
TESO Journaal - 11
SCHEEPSWERF
LaNaval beschikt over een eigen
technisch bureau, met specieke
deskundigheid voor het ontwerpen
van complexe schepen. De afgelo-
pen jaren hebben we diverse proces-
sen geoptimaliseerd. Doel is zo groot
mogelijke efcintie in termen van
kosten, tijd en kwaliteit. Dit alles om
een strikte naleving van de eisen van
onze klanten te kunnen realiseren.
LaNaval beschikt over een vast net-
werk van lokale leveranciers en onder-
aannemers, waarvan de leverancier
van de passagiers- en bemannings-
accommodatie al vele veerboten en
cruiseschepen heeft ingericht. Ook
een aantal van de aandeelhouders
is betrokken bij het project Texel-
stroom.
Daarnaast werken enkele Nederland-
se bedrijven mee aan de bouw van
de Texelstroom. De Waal: We kunnen
nog niet alle namen bekend maken.
Maar zeker is wel dat C-Job Naval
Architects een belangrijk aandeel
levert in het detailontwerp van het
schip. De passagiersliften zijn van
Record en het verwarmingssysteem
wordt geleverd door De Haan.
Voor service en onderhoud van het
nieuwe vlaggenschip heeft TESO
zich verzekerd van een compleet net-
werk van Nederlandse leveranciers.
Dat is om onze belangrijkste taak te
kunnen garanderen: de continuteit
van de veerdienst, legt De Waal uit.
Ervaring met uit-
dagende projecten
van vergelijkbare
omvang
Directies van TESO en LaNaval tekenen het contract voor de bouw van de MS. Texelstroom. Van links naar rechts: Aitor Urrutia Ibinaga (nan-
cieel directeur LaNaval), Gonzalo Alvar (advocaat), Iaki Irasuegui Gorostizaga (algemeen directeur LaNaval), Cees de Waal (directeur TESO),
Franck van den Broeck (vice-voorzitter RvC TESO), Dirk de Lugt (president-commissaris TESO), Bert de Jonge (projectleider Texelstroom).
12 - TESO Journaal
NOODAANLANDING
Alsof ze het al duizenden keren
hadden gedaan, meerden kapitein
Marcel Vermeulen en stuurman Arjen
Kiltz maandag 14 april om 15.45
uur voor de eerste keer de Dokter
Wagemaker af bij de noodaanlanding
in Den Helder. Vervolgens werd de 22
meter lange en 6 meter brede nood-
brug op de boot aangesloten.
Aan Henk Kleinloog, projectleider van
aannemer Van den Biggelaar (de
bouwer van de noodaanlanding), de
eer als eerste met zijn auto de boot op
te rijden. Een auto van Rijkswaterstaat,
de eigenaar van de noodaanlandig,
ging als tweede aan boord. Ook dat
verliep zonder enig probleem.
De noodaanlanding ligt bij steiger 3 in
de marinehaven, op steenworpafstand
van de veerhaven. De constructie be-
staat uit een bruggenhoofd op de
kade en een henrichting in het water
en zorgt ervoor dat in geval van nood
in ieder geval het benedendek kan
worden gebruikt. Daarmee kan de ver-
binding met het eiland in tact blijven
wanneer de veerhaven in Den Helder
buiten gebruik zou raken.
De noodbrug kan autos en vrachtwa-
gens dragen en eveneens worden ge-
bruikt voor de nog te bouwen Texel-
stroom. De brug ligt normaliter in
Lauwersoog en kan binnen uiterlijk 48
uur in Den Helder in bedrijf zijn. Dins-
dag 13 en woensdag 14 mei werd er
nogmaals getest, waardoor alle drie de
Noodaanlanding met succes getest
TESO Journaal - 13
NOODAANLANDING
vaarploegen de gelegenheid kregen
de noodaanlanding te testen. Aan de
zijkant van het schip werd met succes
een loopbrug voor passagiers (gang-
way) met succes in gebruik genomen.
Om de continuteit van de verbinding
aan beide zijden van het Marsdiep op-
timaal te kunnen waarborgen, blijft
TESO zich samen met de gemeente
Texel inzetten om in de toekomst ook
op t Horntje over een noodaanlanding
te kunnen beschikken.
14 - TESO Journaal
Maar liefst 3,6 miljoen reizigers arrive-
ren of vertrekken jaarlijks in de veer-
haven bij t Horntje. Texelaars en vaste
gasten zijn het gewend, maar nieuwe-
lingen krijgen een beeld van het eiland
dat vast en zeker niet strookt met hun
verwachtingen. Terwijl toeristische
folders en websites fraaie plaatjes
laten zien van de Slufter, de Hoge
Berg en historische dorpscentra, zien
toeristen bij aankomst een soort in-
dustrieterrein, met veel asfalt, stalen
hekken en gebouwen die waarschijn-
lijk nooit in aanmerking zullen komen
voor een architectonische prijs.
Bij het 50-jarig bestaan van de haven
in 2012 kondigde directeur Cees de
Waal in het TESO Journaal aan een
project te starten met als doel de toe-
gangspoort tot het eiland aantrekkelij-
ker te maken voor Texelaar en toerist.
Sindsdien is er heel wat gebeurd, ver-
telt Jan Buijs, projectmanager van het
Loodsprogramma, waarbij het project
is ondergebracht.
De toegangspoort tot het eiland aantrekkelijker maken. Dat is een lang gekoesterde wens van
TESO-directeur Cees de Waal. Binnenkort is het zover en krijgt de Texelse veerhaven meer groen,
meer eenheid in architectuur en een minder industrile uitstraling.
VEERHAVEN TEXEL
Jan Buijs (projectmanager Loodsproject): Ons ideaalbeeld is herstel van het duinlandschap.
Veerhaven als toegangspoort
Texel aantrekkelijker maken
TESO Journaal - 15
VEERHAVEN TEXEL
JAN BUIJS
Plannen relatief
simpel, goed
uitvoerbaar en
niet te duur
Een eerste visie op de vernieuwing van de veerhaven.
Voor wie dat niet weet: het Loods-
programma komt voort uit een initia-
tief van inwoners van Den Hoorn om
hun dorp en omgeving (Wijk H) aan-
trekkelijker en economisch vitaler te
maken. We hebben inmiddels twaalf
deelprojecten opgezet. Daaronder de
stichting van een schapenmuseum,
de herinrichting van het dorpsplein
en het opzetten van een netwerk van
wandelpaden. Het ene is verder dan
het andere, maar alle deelprojecten
zijn in uitvoering.
Voor het realiseren van de wens van
de TESO-directeur werd een werk-
groep in het leven geroepen, bestaand
uit vertegenwoordigers van TESO,
NIOZ, gemeente Texel, Staatsbosbe-
heer, Rijkswaterstaat, het Hoogheem-
raadschap, Woontij en de Loodsstich-
ting. Zij stelden een programma van
eisen op en organiseerden een prijs-
vraag, waarvoor drie architectenbu-
reaus werden uitgenodigd. Na een op
15 januari gehouden presentatie werd
Bureau Parklaan tot winnaar uitgeroe-
pen. Ons ideaalbeeld is herstel van
het duinlandschap, waarbij je vanaf de
boot tussen de duinen door het eiland
oprijdt. Dat zou een reconstructie zijn
van hoe het vroeger was. Bij de aanleg
van de haven begin jaren zestig zijn
er een paar hoge duinen afgegraven.
Maar die reconstructie is nu niet te be-
talen. Vandaar dat we hebben gekozen
voor maatregelen die op korte termijn
al een verbetering betekenen. De plan-
nen van Parklaan zijn relatief simpel,
goed uitvoerbaar en niet te duur, ver-
telt Buijs.
Wat betreft de directie van TESO
kunnen de maatregelen worden be-
schouwd als een eerste stap en volgen
in de toekomst mogelijk meer stap-
pen richting reconstructie van hoe het
vroeger was.
Meest in het oog springend is de
aanleg van een lange boardwalk. De
bestaande kades zijn heel steil en onaan-
trekkelijk voor wandelaars. De board-
walk wordt eroverheen gelegd. Je kunt
er over wandelen, er komt een kiss &
ride-zone en bussen parkeren eraan.
Waar mogelijk worden ook de hekken
weggehaald of anders gesitueerd.
Verder wordt meer eenheid aange-
bracht in de architectuur. Zo krijgt de
loods waarin de etsenverhuur is on-
dergebracht een houten omtimmering,
genspireerd op de vormen van een
wierschuur en van de nieuwbouw van
museum Kaap Skil in Oudeschild. Er
komt een eenvormig kleurenpalet voor
hoofdgebouwen, hekken en meubilair.
Als het Rijksvastgoed- en Ontwikke-
lingsbedrijf wil meewerken, wordt het
niet meer gebruikte gebouwtje van
Rijkswaterstaat gesloopt. De etsen-
stalling wordt weggewerkt onder een
viaduct. Ten slotte worden de parkeer-
plaatsen heringericht en tussenstroken
van helm voorzien. Minder verharding
en meer duinvegetatie, dat is het idee,
aldus Buijs.
Parklaan heeft een half jaar om de
plannen nader uit te werken. Komend
najaar wordt met de werkzaamheden
gestart. Bedoeling is dat ze eind 2015
zijn afgerond. Het zou mooi zijn als het
klaar is als de nieuwe boot arriveert.
Ze was nog maar vijftien toen ze in 1971
een baantje achter het bufet kreeg.
Mijn werkgever was niet Rebotex of
TESO, maar de rma Bruin & Snoek.
We voeren nog met de kleine boten,
vertelt Jos Vermeulen-Vermu. Na
haar verhuizing naar Den Helder nam
ze afscheid, maar vijf jaar later keerde
ze terug. Dat is inmiddels alweer
dertig jaar geleden. Maar zo voelt het
niet, hoor.
Met veel plezier voorzag ze tiendui-
zenden hongerige en dorstige rei-
zigers van kofe, broodjes, soep en
andere versnaperingen. Tegenwoor-
dig werkt Jos achter de schermen.
Als assistente van bedrijfsleider Arjen
Poelman houdt ze zich bezig met de
roosters van het personeel. Daarnaast
is ze lid van de horeca-nieuwbouw-
commissie van de Texelstroom. In die
functie dacht ze samen met zes col-
legas van Rebotex mee over de in-
richting van het horecagedeelte. Heel
leuk, vindt ze. We zijn nog nooit zo
betrokken geweest bij de bouw van
een nieuw schip. Meest in het oog in
het ontwerp springt de open keuken.
We willen dat de mensen kunnen zien
wat we doen als we soep maken en
broodjes smeren. Openheid is van
deze tijd. Bovendien: als er lekkere
geuren uit de keuken komen, ben je
sneller geneigd iets kopen.
Ik vind het hartstikke leuk dat TESO
ons als medewerkers de kans geeft
mee te denken over de inrichting van
het nieuwe schip. Wij moeten er nu
eenmaal dagelijks mee aan de slag.
Bart Tuitman werkt sinds zeven jaar bij
de veerdienst. Als matroos en reser-
vestuurman is hij n van de zes me-
dewerkers die zich twee jaar geleden
aanmeldden voor de nautische nieuw-
bouwcommissie van de Texelstroom.
Een collega-matroos, twee kapiteins
en twee stuurlui zijn de andere leden.
Klanten en personeel hadden een
kleine 600 punten ingebracht waaraan
de nieuwe boot zou moeten voldoen.
Wij hebben die allemaal doorgeno-
men en beoordeeld op toepasbaar-
heid. Speciale aandacht hadden ze
voor de werkbaarheid en de veiligheid,
zowel voor medewerkers als voor pas-
sagiers. Tuitman is ervan overtuigd
dat deze op de Texelstroom ng beter
zullen zijn geregeld dan op de Dokter
Wagemaker en de Schulpengat. Een
belangrijke vooruitgang vindt hij de
aanschaf van een rescuerunner, een
groot soort waterscooter. Op de hui-
dige boten werken we met een MOB,
een Man Overboord Boot. Deze wordt
in noodgevallen vanaf het brugdek te
water gelaten. De rescuerunner staat
op het etsendek. Die kun je dus veel
sneller inzetten.
Erik le Roux trad in dienst bij TESO
tijdens de nieuwbouw van de Dokter
Wagemaker. Als assistent-projectleider
woonde hij een jaar lang bijna perma-
nent bij de werf in Roemeni. Sinds-
dien houdt hij zich als werkvoorbe-
reider bezig met onderhoud en het
oplossen van storingen. Een logische
functie, want tijdens de nieuwbouw
had hij het schip, de installaties en de
bijbehorende leveranciers goed leren
kennen.
In 2012 stelde Erik zich beschikbaar
voor de technische nieuwbouwcom-
missie van de Texelstroom. Uit inte-
resse n om de vinger aan de pols te
houden. Je kunt wel een schip met al-
lerlei technische snufjes bouwen, maar
dat maakt je ook kwetsbaar en gevoe-
liger voor storingen. Evengoed kun je
best vooruitstrevend zijn, maar dan
met beproefde technieken. De lange
periode waarvoor het schip wordt ge-
bouwd, vormt daarbij een beperkende
factor. Je moet over 25 jaar nog aan
reserveonderdelen kunnen komen. Of
tenminste aan goede alternatieven.
Het beoogde resultaat noemt hij inte-
ressant. Ik verwacht dat bij de voort-
stuwing uit de combinatie van gas en
accus veel winst valt te behalen. Over
het gebruik van de zonnepalen op het
bovenste dek ben ik sceptischer. Eerst
maar eens zien hoe de testinstallatie
die nu op de Dokter Wagemaker staat
zich houdt onder invloed van zout en
wind.
Meedenken over nieuw schip