T

erwijl collectieve rechtszaken schering

en inslag zijn in Noord-Amerika, is de
procedure van groepsvorderingen bij ons
nog relatief onbekend, laat staan ingeburgerd.
Maar daar kan binnenkort wel eens verandering
in komen. Op voorstel van minister van Eco-
nomie Johan Vande Lanotte (SP.A) werd op
28 maart 2014, na veel vijven en zessen, de
bepaling Rechtsvordering tot collectief her-
stel toegevoegd aan de bijzondere gerech-
telijke procedures in het Wetboek van eco-
nomisch recht. Daarmee kreeg ons land zijn
eigen versie van de class action. Inwerkingtre-
ding van de nieuwe wet: 1 september 2014.
Meer gewicht in de schaal
Class-wat? Een extra woordje uitleg is
inderdaad op zijn plaats. Bij een class
action (CA) stapt een groep van mensen die
collectief schade leden als gevolg van spe-
cifiek en ongeoorloofd gedrag van een on-
derneming naar de rechter voor een groeps-
vordering. Door hun individuele stemmen
te bundelen, kunnen de consumenten
niet alleen meer gewicht in de schaal leg-
gen, het is ook een manier voor hen om de
financile en andere drempels op weg naar
de rechtbank te omzeilen als individu een
schadeclaim instellen is nu eenmaal duur
en erg complex.
Een belangrijk verschil ten opzichte van
Amerika is de bepaling in de Belgische wet
dat enkel een groepsvertegenwoordiger een
CA kan beginnen. Die vertegenwoordiger
moet bovendien aan bepaalde voorwaarden
voldoen: hij moet consumentenbelangen
verdedigen, rechtspersoonlijkheid bezitten
en in de Raad voor het Verbruik zetelen of ad
hoc door de minister
van Economie erkend
zijn. Andere erkende
verenigingen met
rechtspersoonlijk-
heid komen ook in
aanmerking, tenminste als ze al langer dan
drie jaar bestaan op het moment van het in-
stellen van de vordering en als hun maat-
schappelijk doel rechtstreeks in verband
staat met de collectieve schade die de groep
leed. In de Verenigde Staten is die groeps-
vertegenwoordiging niet
nodig, daar kan een slacht-
offer op eigen houtje een
CA opstarten in naam van
een groep schadelijders.
Een sector die zich maar
beter voorbereidt op der-
gelijke gebundelde schade-
claims, is de gezondheids-
zorg, zo waarschuwt Geert
Lenssens, advocaat bij SQ
Law. In eerste instantie
was het onduidelijk of CAs
ook ingesteld zouden kun-
nen worden tegen hospita-
len, rustoorden,... Maar bij
een interpellatie in de
Kamer liet minister Vande
Lanotte daar geen twijfel
over bestaan: ook onder-
nemingen uit de zorgsec-
tor vallen onder de nieuwe
wet, vertelt hij.
Het potentieel aan ju-
ridische landmijnen in de
gezondheidszorg is vrij
groot, gaat Lenssens
verder. Een CA is niet al-
leen mogelijk bij elke
vorm van schade opgelo-
pen door contractuele fouten, maar ook
bij inbreuken op een lange reeks speci-
fieke Belgische wetten en op tal van
Europese verordeningen. Daarbij komt
nog de hele wetgeving op de marktprak-
tijken ter bescherming van de consu-
ment, die volgens de rechtspraak even-
zeer van toepassing is voor hospitalen.
Het toepassings-
gebied wordt zo erg
breed. Tegen een zie-
kenhuis zou men bij-
voorbeeld een CA kun-
nen instellen na be-
smettingen door een ziekenhuisbacterie,
overbodige of slechte medische behan-
delingen, voedselvergiftigingen opgelo-
pen in het restaurant, schade door een
brand in het gebouw, schendingen van
de privacy door een informaticabug, dief-
stal van databestanden, ten onrechte ge-
factureerde bedragen, enzovoort.
Dreigend faillissement?
Hoe groter de groep slachtoffers, hoe
hoger de financile compensatie kan oplo-
pen. Ook al omdat bij de meeste CAs alle
gedupeerden automatisch in de groep zit-
ten, waardoor het bedrag voor een even-
tuele schadevergoeding meteen voor alle
schadelijders wordt berekend. Neem bij-
voorbeeld een claim tegen een farmabe-
drijf na ongewenste bijwerkingen van ge-
neesmiddel X. Stel dat de rechter een scha-
devergoeding van 1.000 euro per persoon
voorziet een bedrag dat zeker niet over-
dreven is en via de databank van het Riziv
wordt duidelijk dat in het totaal 100.000
mensen dat middel voorgeschreven kre-
gen, dan loopt de totale vergoeding al op
tot 100 miljoen, aldus
Lenssens. Laat een zie-
kenhuis een boete van een
dergelijke omvang moe-
ten betalen, en de kans is
groot dat het de boeken
mag sluiten in de VS gin-
gen trouwens al meerdere
hospitalen failliet na het
verliezen van een class
action lawsuit. Maar ook als
het om kleinere bedragen
gaat, zijn de mogelijke ge-
volgen verstrekkend. De
imagoschade die gepaard
gaat met een CA kan im-
mers leiden tot een be-
langrijke derving van in-
komsten.
Ziekenhuizen moeten
evenwel niet meteen vre-
zen voor hun financile
toekomst als iemand een
CA tegen hen begint. Tus-
sen de opstart van een
proces en een eventuele
verplichting tot het beta-
len van een schadeclaim,
liggen enkele stappen,
schetst de advocaat het
verloop. Eerst en vooral
bekijkt de rechter of de
vordering van de groeps-
vertegenwoordiger ont-
vankelijk is. In de wet
staan enkele voorwaar-
den: het moet gaan over
een mogelijke inbreuk op
de contractuele verplich-
tingen van een onderneming of op een van
de specifiek vermelde verordeningen of
wetten, de organisatie die de CA instelt
moet daarvoor bevoegd zijn,... Is dat het
geval, dan is de klacht ontvankelijk en start
de procedure ten gronde. Die moet uitein-
delijk leiden tot een antwoord op twee vra-
gen: is de geviseerde onderneming aan-
sprakelijk en zo ja, wat is de totale schade
die veroorzaakt werd bij de slachtoffers?
Tijdens deze eerste twee fases stuurt de
rechter voortdurend aan op onderhande-
lingen tussen de verschillende partijen om
tot een minnelijke schikking te komen. Als
die daarmee akkoord gaan, kan hij zelfs
een bemiddelaar aanstellen om dat proces
te bevorderen, vult Lenssens aan. Pas als
de partijen geen vergelijk vinden, spreekt
de rechter zich uit over een schadevergoe-
ding. Een schadeafwikkelaar treedt dan in
Mensen die individuele schade lijden als gevolg van het
ongeoorloofd gedrag van een onderneming, kunnen sinds begin
deze maand naar de rechtbank stappen voor een gezamenlijke
vordering, oftewel een class action. Volgens advocaat Geert
Lenssens bereidt de gezondheidszorgsector zich maar beter
voor op deze nieuwe vorm van procesvoering. Vooral van de
ziekenfondsen mogen ze actie verwachten, meent hij.
36 ARTSENKRANT Vrijdag 12 september 2014 Nr. 2375
P R A K T I J K M A N A G E M E N T
Class actions
Collectieve schadeclaims in zorgsector op komst?

G
u
y
P
u
tte
m
a
n
s
Het potentieel aan
juridische landmijnen in de
gezondheidszorg is vrij groot.

Geert Lenssens: In essentie is het een goede wet, die de naleving en de verdediging van de
rechten van de consument of in casu: de patint verbetert.
opdracht van de rechtbank op als een soort
vereffenaar en ziet erop toe dat alle slacht-
offers financieel gecompenseerd worden.
Ziekenfondsen en Test-Aankoop
Voor een echte tsunami aan CAs moe-
ten we in ons land niet meteen vrezen, ver-
moedt meester Lenssens. Daar zorgt onder
andere de noodzakelijke voorwaarde van
een groepsvertegenwoordiger voor, die
verhindert dat individuele burgers of niet-
erkende actiegroepen een CA kunnen op-
starten. Maar ook mt die beperkende
voorwaarde die op termijn trouwens weg
kan vallen is deze wet revolutionair, stelt
hij. Het principe van de collectieve rechts-
vordering is gevestigd:
een organisatie kan nu
in naam van een groep
slachtoffers actie onder-
nemen zonder dat ze die
mensen daar eerst over
moet aanschrijven. Daar-
mee staat de sluis naar
massaprocessen onher-
roepelijk open.
Van wie moeten organisaties binnen de
gezondheidszorg nu schrik hebben? Ver-
enigingen die een CA tegen hen kunnen
instellen, zijn consumentenorganisaties,
zoals bijvoorbeeld Test-Aankoop, of de
ziekenfondsen, voorspelt Lenssens. Zeker
die laatste zie ik daartoe in staat, op vraag
van hun leden of op eigen houtje. Gelukkig
voor de zorgsector geldt in geval van licha-
melijke schade een opt-in- en geen opt-
outsysteem; slachtoffers moeten expliciet
aangeven dat ze deel willen uitmaken van
de class die een schadevergoeding claimt
en maken er dus niet automatisch deel van
uit. Maar ziekenfondsen kunnen hun leden
natuurlijk snel en eenvoudig oproepen om
erop in te tekenen.
Sakkeren op de nieuwe wetgeving moe-
ten we nu niet gaan doen, vindt Lenssens.
In essentie is het een goede wet, die de
naleving en de verdediging van de rechten
van de consument of in casu: de patint
verbetert. En dat is uiter-
aard positief, klinkt het.
Wat ziekenhuizen en an-
dere zorgorganisaties nu
moeten doen, is bij zich-
zelf te rade gaan. Dit is het
uitgelezen moment om de
verzekeringscontracten na
te zien en eventueel aan
te passen, een cel voor
crisiscommunicatie op poten te zetten,...
Doen ze dat op een goede manier, dan
kunnen ze van de nood een deugd maken.
Tijs Ruysschaert
37 ARTSENKRANT Vrijdag 12 september 2014 Nr. 2375
P R A K T I J K M A N A G E M E N T
Wie is Geert Lenssens?
Als advocaat bij kantoor SQ Law en lid van de balie van
Brussel is Geert Lenssens vooral actief in het
ondernemings- en het economisch strafrecht. De hoofd-
moot van zijn activiteiten bestaat uit individuele zaken,
maar bij het grote publiek verwierf hij bekendheid door
zijn optredens in dossiers zoals Lernout & Hauspie,
Fortis, Arco en Groenkracht. Veel mensen denken daar-
door dat ik vooral collectieve zaken pleit, wat dus niet
klopt, aldus meester Lenssens. Trouwens, die grote
dossiers waren eigenlijk niets meer dan individuele
dossiers op grote schaal en geen echte collectieve
rechtszaken. Wint de eiser het pleit in zon semicollec-
tief proces, dan veroordeelt de rechter de gedaagde
tot een schadevergoeding aan dat individu, maar niet
aan de medeslachtoffers. Om ook een vergoeding
te krijgen, moeten die laatsten zelf een nieuw proces
aanspannen.
Behalve advocaat is Lenssens ook plaatsvervangend
rechter bij de Rechtbank van Koophandel n mediator bij
het Brussels Business Mediation Center (BBMC). Die
bijkomende functies verruimen mijn blik, vertelt hij.
Terwijl je als advocaat de zaken in hoofdzaak subjectief
bekijkt, moet je als rechter de objectiviteit bewaren. Als
mediator heb je ng een andere rol: je stapt buiten het proces en probeert met de verschillende partijen tot
een minnelijke schikking te komen. Die figuur bestaat al zowat vijftig jaar, maar dringt nu pas goed door in
Europa en is intussen ook in de Belgische wet opgenomen. In de toekomst zie ik het belang van bemidde-
ling nog toenemen: het is snel, goedkoop en efficint n het herstelt de betrekkingen tussen beide partijen.
T.R.
In geval van lichamelijke
schade geldt er automatisch
een opt-insysteem: om deel
uit te maken van de class,
moeten slachtoffers er
expliciet op intekenen

Geert Lenssens: De imagoschade die

gepaard gaat met een class action kan
leiden tot een belangrijke derving van
inkomsten.

G
u
y
P
u
tte
m
a
n
s
Nood versus deugd
Hoe bereiden ziekenhuizen (en andere zorginstellingen) zich het best voor op mogelijke class action
suits? Advocaat Geert Lenssens geeft hen alvast enkele tips:
Het eerste wat ze moeten doen, is hun verzekeringen nakijken. Ik kom nogal dikwijls in aanraking
met zaken over medische aansprakelijkheid, en daarbij blijkt dat veel ziekenhuizen te hoge premies
betalen en/of slecht of onvolledig verzekerd zijn. De inwerkingtreding van deze wet is de ideale gele-
genheid om die contracten opnieuw onder de loep te nemen en aan de te passen aan de noden van de
organisatie: welke risicos moeten ze dekken en welke niet, hoe verzekeren ze zich tegen de mogelijk-
heid van class action suits, hoe zit het met onze burgerrechtelijke aansprakelijkheid uitbating,...?
Naast de inhoud van het contract analyseren ziekenhuizen best ook de financile voorwaarden. Veel
verzekeraars weten bijvoorbeeld niet hoe ze de premies moeten berekenen en nemen daarom de
omzet als basis. Maar omzet zegt niet per se iets over risicos, het kan dus zijn dat een ziekenhuis
veel te veel betaalt. Als dat het geval is, dan zijn er twee opties: stel voor om de premie te verlagen, of
blijf evenveel betalen in ruil voor dekking van meer risicos, een verlaging van de franchise,...
Ook veel business-to-consumer-contracten (B2C) zijn toe aan herziening. Dikwijls staan daar
clausules in die volgens de wet op de marktpraktijken waar zorginstellingen evengoed onder vallen
verboden zijn. Dergelijke nietige clausules, zoals bijvoorbeeld schadebedingen of no-showvergoe-
dingen, kunnen een tegenovergesteld effect hebben en een ideale voedingsbodem zijn voor class
actions. Het kan dan ook geen kwaad om die contracten na te laten zien door gespecialiseerde
juristen.
Onontbeerlijk is een gedegen crisiscommunicatie. Door proactief op te treden bij collectieve
schade en niet af te wachten of er een CA komt of niet, kunnen ziekenhuizen imagoschade voor-
komen. Meer zelfs, terwijl slechte of laattijdige communicatie een naam voorgoed kan besmeuren,
kan een open en eerlijke communicatiestrategie de reputatie verbeteren, ook al zijn er fouten
gemaakt. Maar om dat voor elkaar te krijgen, moet er wel op voorhand een plan zijn voor nood-
gevallen zeg maar een slapende cel crisiscommunicatie. Wie zon strategie ad hoc moet beginnen
uitwerken, komt hopeloos te laat.