http://www.hoahocngaynay.

com/fr/hoa-hoc-va-doi-song/hoa-
hoc-dau-khi/1159-09052011.html
(H2N2)-Chng ct l qu trnh tch mt dung dch bng cch un si n, ri ngng t hi bay ra
c 2 phn: Phn nh l distillat c nhit si thp, cha nhiu cht d si, cn phn nng
cn li l cn chng ct (redue). Chng ct du v sn phm du vi mc ch tch du th thnh
cc phn on, c thc hin bng phng php si dn hoc si nhiu ln. Chng ct bay hi
nhiu ln gm hai hay nhiu qu trnh bay hi mt ln.
Chng ct du trong cng nghip hot ng lin tc nhit khng qu 370
o
C - nhit
hydrocarbon bt u phn hy - cracking. T du th nhn c cc sn phm sng nh xng,
du ha, diesel. Sau khi chng ct kh quyn (AR) cn mazut c a sang cm chng ct
chn khng (VR) trong lin hp chng ct kh quyn -
chn khng (AVR). Nh chng ct chn khng nhn c thm cc phn on du nhn v
cn gudron.
1. C s l thuyt ca qu trnh chng ct
1.1 S si ca dung dch
S si ca cht nguyn cht: Mt cht lng s si nhit m ti p sut hi bo ho ca n
bng p sut mi trng ln mt thong. V d nh nc s si 1000C ti P = 1 atm
(760mmHg).
Nhit si ca Butan
p sut, atm Nhit ,oC
1 0
3.41 36
4.80 50
Ta gi cht c p sut hi bo ho ln, c nht si thp l cht d si. Cht kh si c p sut
hi bo ho b, c nhit si cao.
Thnh phn pha hi sinh ra khi un si mt dung dch: Pha hi sinh ra khi cht lng nguyn cht
si l pha hi n cht. Pha hi sinh ra khi mt dung dch si l mt hn hp ca tt c cc hp
phn ca dung dch v c thnh phn ph thuc vo thnh phn ca dung dch lng theo nh
lut Konovalov.

nh lut Konovalov: Khi si mt dung dch lng cho ra mt pha hi giu cht d si hn so vi
dung dch lng.
1.2 Nguyn l ca qu trnh chng ct
Chng ct l qu trnh tch mt dung dch bng cch un si n, ri ngng t hi bay ra c
2 phn: Phn nh l distillat c nhit si thp, cha nhiu cht d si, cn phn nng cn li l
cn chng ct (redue).

Nh vy, php chng ct c th thu c Distillat c thnh phn mong mun bng cch chng
ct nhiu ln.
Nhng chng ct nhiu ln nh vy rt phin phc, tn thi gian m khng kinh t.
khc phc nhc im ny ta dng h thng chng ct c ct chng ct.
Ct chng ct c s a l thuyt cng ln, th c kh nng cho mt distillat c thnh
phn khc cng nhiu so vi dung dch trong bnh un, tc l distillat rt giu cht d bay hi.
Dng ct chng ct c nhiu a l thuyt c th thu c distillat l cht d bay hi gn nh
tinh khit.
2. C s l thuyt chng ct du m
Nhm phn tch du th thnh cc phn on thch hp da vo nht si ca cc cu t v
khng lm phn hu chng.
2.1 Chng ct n gin
Chng ct bay hi dn dn: Ch yu dng trong phng th nghim xc nh ng cong
chng ct Enghen. Chng ct bay hi mt ln: Cho php nhn c phn chng ct ln hn so
vi bay hi mt ln.

Chng ct bay hi nhiu ln: Cho php qu trnh tch cc phn on theo mong mun.

2.2 Chng ct phc tp
Chng ct c hi lu: nng cao kh nng phn chia hn hp lng, ngi ta tin hnh
cho hi lu mt phn sn phm nh. Nh s tip xc thm my ln gia pha lng (hi lu) v
pha hi trong thp c lm giu thm cu t nh nh m phn chia cao hn.
Chng ct c tinh luyn: Da vo qu trnh trao i cht nhiu ln gia pha lng v hi nh vo
cc a hay m. Chng ct s c phn chia cao hn nu kt hp vi hi lu

S tip xc gia dng lng v hi trong thp chng ct
Chng ct chn khng & chng ct vi hi nc: bn nhit cc cu t trong du ph thuc
ch yu vo nhit v thi gian lu. i vi cc phn on c nhit si cao, ngi ta
cn trnh s phn hu chng (gim nht, bn oxy ho) bng cch hn ch nhit
(320
o
- 420
o
C) chng ct. Nu nhit si cao hn nhit phn hu chng ta dng chng ct
chn khng hay chng ct hi nc. Hi nc lm gim p sut hi ring phn lm chng si
nhit thp hn.
2.3 a chng ct (Tray)
Trong cng ngh du kh, chng ct nhng lng khng l (hng triu tn/nm). Ngi ta
dng nhng thit b chng ct khng l, hot ng lin tc.
Hi nguyn liu s bay ln nh thp v phn lng s chy xung phn di thp. S tip xc
gia hai dng ny c thc hin mt cch c bit nh cc a.
Ti cc a xy ra qu trnh trao i nhit gia dng hi v dng lng. ng thi ti y cng
xy ra qu trnh trao i cht, phn nh trong pha lng bay hi theo pha hi, phn nng trong pha
hi ngng t theo dng lng.
Nh vy, khi dng hi ln n nh th rt giu cu t nh, cn dng lng i xung y li giu
cu t nng hn.
C rt nhiu dng a khc nhau c s dng tu vo loi nguyn liu. Nhng mc ch chung
nhm m bo s tip xc gia pha lng v pha hi phi ln qu trnh phn tch hiu qu.
Hin nay, s dng ch yu cc dng a sau:
a nhiu l (Sieve Trays)
a chp (BubbleCap Trays)
a ng khi (Chimmey Trays)
a Van (Valve Trays)


Mm kiu van
S phn b dng chy qua van nh hng rt ln n s tip xc pha v cht lng cc phn
on. Mt s kiu phn b dng chy trong thp c trnh by nh sau:


2.4 S Stripping
i vi chng ct du th, dng trch ngang lun c ln sn phm nh.
loi b cc cu t nh ny, ngi ta thc hin qu trnh ti ho hi ring phn cc phn nh.
Qu trnh ny gi l qu trnh stripping.
Qu trnh ny c thc hin trong nhng ct nh t 4-10 a, t bn cnh thp chng ct kh
quyn v thng dng hi nc trc tip.
Ngoi ra c th stripping bng nhit (phn on Kerozen).

2.5 S hi lu (Relux)
Nhm to ra dng lng c nhit thp i t nh thp xung y thp trao i nhit vi dng
hi. T lm cho qu trnh trao i cht tch phn on c trit v thu c cht lng
distillat mong mun.
T l dng hon lu ph thuc vo nhiu yu t, trong yu t kinh t l bi ton quyt nh.
Khi t l hon lu tng, s mm gim nhng ng knh thp tng ln. Ch yu c 3 dng sau:
Hi lu nng: S dng dng hi lu trng thi lng si.
Hi lu lnh: Nhit dng hi lu di im lng-si.
Hi lu vng: Ly cc sn phm cc mm di hi lu ln cc mm trn sau khi lm
lnh.
3. Chng ct du th p sut kh quyn
Trong chng ct si dn hi to thnh thot ra khi thit b chng ct ngay lp tc,
ngng t trong thit b lm lnh - ngng t v c thu hi di dng distillat. Ngc
li, trong si mt ln hi to thnh trong qu trnh nung nng khng thot ra khi thit b ct cho
n khi t n nhit no , khi c mt lng pha hi tch ra cht lng. Nhng c hai
phng php chng ct ny u khng th phn tch du v sn phm du thnh cc phn on
hp v c mt lng thnh phn c nhit si cao ri vo ohn ct (distillat) v mt phn phn
on nhit si thp li trong pha lng. Do phi tin hnh ngng t hi lu hoc tinh ct.
Vi qu trnh ny, du v sn phm du c nung nng trong bnh cu. Hi to thnh khi chng
ct hu nh khng cha thnh phn si cao, c lm lnh trong thit b ngng t hi lu v
chuyn sang th lng - phn hi lu. Cht hi lu chy xung di, li gp hi to thnh. Nh
trao i nhit thnh phn si thp ca phn hi lu ha hi, cn phn c nhit si cao trong
hi s ngng t. Trong qu trnh tip xc ny s phn tch s tt hn.
Tinh ct l s tip xc gia dng hi bay ln v dng lng chy xung - phn hi lu. tinh
ct tt phi to iu kin tip xc gia pha hi v pha lng. S tip xc ny thc hin c nh
vo thit b tip xc phn b trong thp (m, mm..). Mc phn tch ca cc thnh phn ph
thuc nhiu vo s bc tip xc v lng hi lu chy xung gp hi.

S nguyn tc chng ct du p sut kh quyn.
1- L nung dng ng, 2- thp chng ct, 3- thit b lm lnh, 4- b trao i nhit.
I- Du th; II- sn phm trn (xng); III- Kerosel; IV- du diesel; V- cn chng ct kh quyn
(mazut); VI- hi lu; VII- cht cp nhit ( hi nc).
Hnh trn l s nguyn tc cm chng ct du p sut kh quyn. Du th c bm vo b
trao i nhit 4, trong n c gia nhit, sau a vo l nung (1) v du c nung nng
n nhit cn thit v c dn vo khoang bay hi (vng cp) ca thp chng ct (2). Trong
qu trnh nung nng, mt phn du chuyn sang pha hi. Du th hai pha lng - hi c a
vo thp ct, trong do gim p mt phn hi nc c to thnh, pha hi tch ra khi pha
lng v bay ln trn dc theo thp, cn pha lng chy xung di.
Trong thp chng ct c cc mm chng ct, trn c s tip xc gia pha hi bay t di ln
v pha lng chy t trn xung. ct phn lng ca nguyn liu di thp ngi ta a nhit
vo mm cui cng. Nh phn
nh ca sn phm y chuyn sang pha hi v do to hi lu hi. Hi hi
lu ny bay ln t mm cui cng v tip xc vi pha lng chy xung v khin cho pha lng
giu cc cht c nhit si cao.
3.1 Chng ct du c tc nhn bay hi
Mt trong nhng phng php tng hm lng cc cht c nhit si cao trong cn chng ct
l a vo phn di ca thp chng ct tc nhn bay hi. Tc nhn bay hi c ng dng l
hi nc, kh tr (nit, kh cacbonic, kh du), hi xng, ligroin hoc kerosel.
Tc nhn bay hi c s dng rng ri nht l hi nc. Khi c hi nc trong thp chng ct,
p sut ring phn ca hydrocarbon gim v dn ti nhit si gim. Nh , hydrocarbon c
nhit si thp nht cn li trong pha lng sau khi ct mt ln s chuyn sang pha hi v bay
ln. Hi nc chuyn ng dc theo thp chng ct v bay ra cng sn phm nh, lm gim
nhit trong thp xung 10 20
o
C. Nn s dng hi qu nhit v a n vo thp vi nhit
bng nhit ca nguyn liu np vo thp hoc cao hn i cht. Thng hi nc sau khi qua
my bm hi v turbin c p sut tng n 2 3 atm, c nung nng trong ng rut g ca l
nung dng ng
v np vo thp vi nhit 350 450
o
C.
3.2 S cng ngh cm chng ct kh quyn
Trong s chng ct kh quyn, du loi nc v loi mui trong cm EDS c bm vo
mm s 16 ca thp bay hi K-1 bng hai dng. T nh thp K-1 sn phm nh trong pha hi
c dn vo thit b ngng t bng khng kh T-5, sau vo thit b lm lnh bng nc T-5a
v c lm lnh n 45
o
C, ri i vo b cha E-1. Nc tch t b E-1 c dn vo knh thi.
Xng t b E-1 c bm vo thp K-1 bng my bm H-5 lm dng hi lu, xng cn li chy
vo b E-12. Ch nhit di thp K-1 c duy tr nh dng nng, l phn du th loi
xng ca thp K-1 c bm vo l nung L-1 bng 6 dng nh my bm H-7. Tt c cc dng
du t l L-1 nhp li v c bm tr li y thp K-1 bng 2 dng.

S cng ngh cm chng ct kh quyn K-1- Thp bay hi trc; K-2- Thp chng ct kh
quyn chnh; K-6, K-7, K-9- Thp bay hi; E-1, E-12, E-3- b hi lu; T-5, T-7, T-22, T-23-
thit b ngng t bng khng kh; T-2, T-33, T-17, T-19, T-11- thit b trao i nhit du th-
sn phm; T-5a, T-7a, T-22a, T-20- Thit b lm lnh; L-1 l nung dng ng; H-3, H-21- My
bm.
Sn phm y ca thp K-1 l du loi xng c ly ra bng my bm H- 3 v c nung nng
tip trong l L-1 v t y c a vo thp chng ct chnh K-2 di mm th 38. tng thu
hi sn phm sng t mazut ngi ta bm hi nc qu nhit vo pha di thp K-2.
T nh thp K-2 hi xng v hi nc c dn vo thit b ngng t bng khng kh T-7,
trong chng c ngng t v lm lnh n 80
o
C, sau i vo thit b lm lnh bng nc
T-7a. Phn ngng (nhit 45
o
C) c a vo b cha E-3, trong nc c tch ra khi
xng (nc thi ra h thng thi). Xng t b cha E-3 c bm bng my bm H-4 vo trn
thp K-2 iu chnh nhit trn thp, phn xng d qua van iu chnh lu lng theo mc
cht lng trong b E-3 vo b cha E-12 .
ly nhit trong thp K2 s dng 2 dng hi lu: dng th nht vo di ca trch phn on
220 280
o
C, dng th hai - vo di ca trch phn on 280 350oC. Phn hi lu th nht
c ly ra t mm th 12 ca thp
K-2 bng bm H-22 v qua thit b iu chnh lu lng ri bm vo trao i nhit T-2, thit b
lm lnh T-19 v vi nhit 65 70
o
C quay tr li mm 11 ca thp K-2, t mm th 10 phn
on 180 220
o
C c bm ln mm trn ca thp K-6.
Hi nc qu nhit c a vo y thp bay hi K-6. Trong thp K-6 din ra s bay hi ca
phn on xng, hi ny quay tr li mm th 9 ca thp K-2. T y thp K-6 phn on 180
220
o
C c my bm H-18 bm qua h thng trao i nhit v lm lnh (T-22, T-22a) vo h
thng lm sch.
Phn on 220 280
o
C t y thp bay hi K-7 nh my bm H-19 c bm qua thit b lm
lnh bng khng kh T-23, bng nc T-20, qua b iu chnh lu lng v i vo ng dn ca
nhin liu diesel. T mm th 30 hoc 32 ca thp K-2 phn on nhin liu diesel (280
350
o
C) c ly ra v a qua thp bay hi K-9. Di thp K-9 hi nc qu nhit cng c
a vo. Phn on bay hi ca thp K-9 quay li mm th 24 ca thp K-2.
T y thp K-9 phn on 280 350
o
C c my bm H-20 bm qua h thng trao i nhit
T-11 nung nng phn on xng trc thp n nh K- 8 v c a vo ng dn chung ca
nhin liu diesel. Mazut t y thp K- 2 c my bm H-21 bm sang cm chng ct chn
khng.
3.3 Ch cng ngh
Di y l ch cng ngh c trng ca cm chng ct kh quyn:
Thp K-1 Ngng cho php
Lu lng nguyn liu, m3/h 1.250
Nhit ,
o
C
- Du th vo thp 200
- Dng hi lu 340
- nh thp theo cht lng ca phn on si u -
85
o
C
- y thp 240
o
C
p sut thp (trn), atm 6,0
Chi ph hi, m
3
/h 90
Thp K-2
Nhit ,
o
C
- Nguyn liu vo thp 360
- Dng hi lu:
+ th I ti ca ra khi thp 170
+ th II ti ca ra khi thp 260
+ th I ti ca vo thp 70
+ th II ti ca vo thp 80
L nung
Nhit , oC
- ti ca ra khi l 800
- kh khi trn vch ngn 800
- nh thp theo cht lng ca phn on si u -
85
o
C
- y thp 240
o
C
p sut thp ( trn), atm 6,0
4. Chng ct du th p sut chn khng
Sau khi chng ct du di p sut kh quyn nhit 350 370
o
C, chng ct tip cn cn
li cn chn iu kin loi tr kh nng cracking v to iu kin thu c nhiu phn ct
nht. Ph thuc vo nguyn liu t cn chng ct kh quyn (mazut) c th thu c distilat du
nhn cho cm sn xut du nhn, hoc gasoil chn khng - l nguyn liu cho cracking xc tc.
Phng php ph bin nht tch cc phn on ra khi mazut l chng ct trong chn khng.
Chn khng h nhit si ca hydrocarbon v cho php ly c distilat c nhit si 500
o
C
nhit 410 420
o
C. Tt nhin khi
gia nhit cn du n 420
o
C th s din ra cracking mt s hydrocarbon, nhng nu
distilat nhn c sau c ch bin th cp th s hin din ca cc hydrocarbon khng no
khng c nh hng ng k. iu ch distilat du nhn th phn hy cn phi t nht bng
cch tng hi nc, gim chnh lch p sut trong thp chn khng. Nhit si ca
hydrocarbon gim
mnh nht khi p sut d thp hn 50 mmHg. Do cn ng dng chn khng su nht
m phng php cho php.
Ngoi ra, tng hiu sut distilat t mazut a vo thp chn khng hi nc qu nhit hoc
chng ct cn chn khng (gudron) vi tc nhn bay hi (phn on ligroin- kerosen).
Chn khng to thnh nh thit b ngng t kh p hoc my bm chn khng (bm piston, bm
rotary, bm phun hoc bm tia) mc ni tip vi nhau.
4.1 H thit b ngng t kh p - bm phun.

Trong h ny hi thot ra t nh thp chn khng, ngng t ngay lp tc trong thit b ngng t
kh p v sau c ht bng my bm chn khng (thng bm phun hi). p sut d trong
thit b ngng t kh p ph thuc vo nhit nc thi, nhng khng thp hn p sut hi
nc bo ha nhit no . Nc t thit b ngng t kh p b nhim sn phm du v hp
cht lu hunh (thng 5,5% so vi mazut). V vy gim dng nc nhim bn trong nh
my nc thi c s dng li. Tuy nhin, khi nhit nc vo thit b ngng t kh p
s tng i cht v phi trang b thm ph kin cho h cp nc.
Trong s to chn khng bng h thit b ngng t kh p - bm phun. Sn phm du ngng
t trong thit b ngng t khng ha long bng nc lnh, nh n d dng tch ra khi
condensat, c thu gom vo b lng v ging kh p.
4.2 H bm phun - thit b ngng t kh p.
Trong s ny hi t trn thp chn khng a trc tip vo bm phun, cn su ca chn
khng khng ph thuc vo nhit ca nc thot ra t thit b ngng t kh p. Nh c th
to chn khng su hn (p sut d t 5 10 mmHg). su chn khng ph thuc vo i p
ti ca ra ca bm phun, v vy to chn khng su cn mc ni tip vi bm phun.

4.3 c im chng ct trong thp chn khng
c im chng ct trong thp chn khng tng t nh trong thp chng ct kh quyn. Tuy
nhin n cng c mt s c im ring lin quan vi p sut d trong thp thp, iu kin nung
nng nhin liu c thnh phn phn on nng. Trong thp chn khng cn to iu kin ct
c nhiu nht
v phn hy t nht. lm c iu ny cn s dng thit b to chn khng c
c p sut chn khng thp nht trong h. gim thi gian lu ca mazut trong l nung v
gim tr lc nn s dng l nung hai chiu, a hi nc vo ng xon ca l, gim thiu
khong cch gia ca nhp liu vo thp v ca ra khi l nung, tng ng knh ng dn
nguyn liu, gim thiu cc ch un gc, dng ch S.
Cu to ca thp chn khng khc vi thp chng ct kh quyn nhm gim thi gian lu ca cn
trong thp trnh phn hy n di tc dng ca
nhit cao. Do lu lng cc dng hi trong thp chn khng ln, nn ng knh ca
cc thp ny ln hn nhiu so vi thp ct kh quyn (8 12 m). Do s phn b ca cht lng v
bt si khng ng nht nn hiu qu ca mm khng cao. phn b cht lng ng u trn
cc mm nn s dng cu trc mm c bit (mm li, van (xupap) v sng).
4.4 S cng ngh cm chng ct chn khng

S nguyn tc cm chng ct chn khng trnh by trong hnh.
Mazut t di thp K-2 c my bm H-21 (khng v trong s ) bm vo ng xon ca l
nung L-3 v sau khi nung nng n 400 410
o
C c dn vo thp chng ct chn khng K-10.
gim s phn hy ca mazut khi nung nng nhit cao v to cc trong cc ng l nung
v tng phn ct, thm hi nc qu nhit vo tng dng chy qua l nung ti ca vo thp K-1.
nh thp chng ct chn khng K-10 gi p sut khng qu 50 mmHg. Kh sinh ra khi phn
hy mazut cng hi nc c dn sang thit b ngng t T-35, trong hi nc ngng t, cn
kh c ht bng my bm chn khng - phun ba cp H-1. Phn ngng t t T-35 c a vo
b cha E-22, t vo b cha B, nc t c thi ra cn sn phn du tch t trong b
lng c my bm H-40 bm vo ca np ca my bm nguyn liu.
T mm 15 ca thp chn khng K-10 dng hi lu trn c my bm H-24 ht ra v bm qua
cc thit b trao i nhit T-25, thit b ngng t bng khng kh T-25a, my lnh T-28 v vi
nhit 50
o
C c a tr li mm 18 ca thp K-10. Phn on c nhit si di 350
o
C d
c my bm H-24 bm vo thp K-2 hoc vo ng ng nhin liu diesel. Cng c th a
dng hi lu nng vo mm 14 nh my bm H-24.
T mm 9 trch phn on 350 500
o
C ra di dng sn phm trung gian, sau n c my
bm H-25 bm qua thit b trao i nhit T-16 (dng nng), sau lng phn on 350
500
o
C cn thit quay tr li thp nh dng hi lu sau khi qua my lm lnh T-30, phn d
qua thit b trao i nhit T-1 v ly ra ngoi.
T mm th 9 ca thp K-10 dng hi lu di c my bm H-26 bm vo thit b trao i
nhit T-18 v thit b lm lnh T-31, trong n c lm lnh n 170
o
C v tr v mm s 6,
cn phn d quay tr li thp chng ct kh quyn K-2. T bm H-25 v H-26 hai dng nng tr
li tng ng ti mm th 8 v th 4.
T y thp K-10 gudron (nha ng) c my bm H-27 bm qua thit b trao i nhit T-4,
T-3, T-34, my lnh T-24 v vi nhit khng qu 100
o
C c a vo b cha.
4.5 Ch cng ngh
S cng ngh cm chng ct chn khng c thit k vi mc ch nhn c phn on
350500
o
C (nguyn liu cho cracking xc tc) v nha ng (gudron).
Thp chn khng c trang b mm van. Tt c cc mm u dng hai dng. Tng s mm l
18.Trn mm np liu v di mm sut dng hi lu gia c lp t li chn. Di y l ch
cng ngh ca cm chn khng:
Nhit ,
o
C
Ch ti u Ngng cho php
- Mazut ti ca ra l L-3 400 420
- Vch ngn l L-3 700 450
- nh thp K-10 90 100
- y thp 345 350
- Hi qu nhit 420 440
p sut d trong thp K-10, mm Hg 60 50
p sut hi vo my phun chn khng, atm 11,0 10,0