KLIMATSKI USLOVI U FUNKCIJI SIGURNOG ODVIJANJA SAOBRAAJA

Klimatski uslovi predstavljaju znaajan faktor za sigurno odvijanje saobraaja. Ovi uslovi vre
odreen uticaj na elemente sigurnosti u cestovnom saobraaju. Uticaj klimatskih uslova na
odvijanje saobraaja je dvojak:
Utiu na zdravlje uesnika u saobraaju
I pored mnogobrojnih istraivanja uticaja klimatskih uslova na ovjeka, nauci jo uvijek nije
uspjelo da objasni u potpunosti kako vremenske prilike utiu na ljudski organizam, iako je uska
povezanost izmeu vremena, zdravlja i bolesti poznata odavno.

Mijenjaju spoljne uslove u kojima se odvija saobraaj
Mijenjaje spoljnih uslova u kojima se odvija saobraaj moe dovesti do njegovog oteanog
odvijanja to za posljedicu moe biti uzrok problema za uesnike u saobraaju. Jo uvijek nije
dovoljno ispitana oblast meteorologije koja se moe primjeniti u sluaju saobraajni nezgoda.
Takoer, nije dovoljno ispitano koliko meteoroloke pojave (snijeg, led, magla i dr.) kroz
mijenjanje spoljnih uslova u kojima se saobraaj odvija utiu na broj saobraajnih nezgoda. Da
bi se dobili potpuniji odgovori potrebno je vriti sistematska istraivanja na razliitim putevima u
razliitim klimatskim uslovima. Kada se utvruje uticaj klimatskih uslova na nastajanje
saobraajnih nezgoda, treba imati u vidu da su zbog geografskog poloaja ovi uslovi razliiti u
pojedinim zemljama odnosno podrujima. Zbog toga, izmeu ostalog, treba uporediti procente
nezgoda koje su se dogodile po magli, snijegu, kii i drugim uslovima sa brojem dana sa
maglom, snijegom, kiom i drugim uslovima u toku godine na tom podruju.


Saobraajno tehniki elementi vonje u zimskim uvjetima

Ve ranije je spomenuto da su osnovni elementi sigurnosti cestovnog saobraaja ovjek, vozilo i
cesta, a u dodatne sigurnosne faktore spadaju klimatski faktori, sredstva za upravljanje
saobraaja, saobraajno zakonodavstvo i nadzor saobraaja. Za saobraanje u zimskim uslovima
od posebnog znaaja su klimatski faktori odnosno nepovoljni vremenski uslovi za vonju to
dovodi do smanjene propusne moi ceste i do saobraajnih nezgoda u kojima nastaju materijalne
tete ili stradavanja sudionika u saobraaju. Iako je za zimske uslove na cestama sinonim snijeg
ili poledica ne treba zanemariti ni druge atmosferske uticaje. Pod klimatskim faktorima
podrazumijevamo: prvu kiu, kiu, poledicu, snijeg, slanu, maglu, vjetar, atmosferski pritisak,
uticaj sunca itd.

Uticaj kie na sigurnost odvijanja saobraaja

Prva kia utjee veoma nepovoljno na sigurnost saobraaja jer u kratkom vremenu i na kratkom
dijelu ceste zajedno s prainom ,blatom i uljem stvara tanki klizavi sloj izmeu kotaa vozila i
kolovoza s vrlo niskim koeficijentom trenja koji u odreenim uslovima moe biti jednak
koeficijentu trenja na poledici.
Kia donosi itav niz opasnosti u saobraaju takoer zbog smanjenog koeficijenta trenja,
klizavost, smanjenu vidljivost, mogunost trenutnog otkazivanja konica, dinamikih udaraca i
skijanja vozila na vodenom klinu. Izmjena klimatskih uslova u saobraaju s prve kie na kiu
znatno poboljava uvjete stabilnosti. Dugotrajno i obilno padanje kie ispire prljavtinu i
masnou s kolovoza pa je kontakt izmeu kotaa i kolnika puno bolji. Smanjeno trenje izmeu
kotaa i kolovoza je posebno izraeno kod puta koenja ,koji postaje dui jer je koeficijent trenja
kod vlanog kolovoza, u odnosu na suhi, za 25% manji. Problem smanjene vidljivosti nastaje
zbog gustoe kie, zamagljivanja stakala na kabini vozila, prskanja vode po vjetrobranskom
staklu pri nailasku na lokve vode i prilikom mimoilaenja vozila te vonje iza drugog vozila.
Trenutno otkazivanje konica i dinamiki udarci nastaju prilikom nailaska na lokve vode na
kolniku. Tom prilikom vozilo nailazi na otpor pri kretanju, to voza osjea kao naglo smanjenje
brzine kretanja vozila i koje moe ak izazvati skretanje vozila s pravca ukoliko voza za to nije
pripravan pravilnim dranjem kotaa upravljaa. Vodeni film izmeu disk ploica i samoga
diska moe uzrokovati smanjenje trenja to za posljedicu moe imati trenutno otkazivanje
konica, sve dok se voda, laganim pritiskanjem konice ne eliminira s tarnih povrina koionog
sustava. Vee kie na kolovoznom zastoru stvaraju deblji sloj vode zbog ega dolazi do
takozvanog vodenog klina ili skijanja vozila na vodenom sloju. Koliina vode, brzina vozila i
profil gazeeg sloja pneumatika odreuju poetak skijanja na vodenom klinu. Vodeni klin se ne
moe u potpunosti izbjei pa je potrebno uskladiti sve navedene elemente tokom upravljanja
vozilom.

Uticaj poledice na sigurnost odvijanja saobraaja

Poledica je uz snijeg klimatski faktor koji i formalno pravno podrazumijeva zimske uslove na
kolovozu. Osobito su opasni prvi kontakti s poledicom, a mogua je mjestimina poledica po
duini i irini kolnika (dionica ceste u hladu ili u suncu). Prilikom zaustavljanja vozila koenje s
prekidima daje bolje rezultate.
Poledica nastaje zbog podhladjivanja kolovoza, iznenadne vlage pri niskim temperaturama,
slane, snjenih vijavica ili ledene kie (led). Posipati se poinje odmah kada se na kolovozu
opazi pojava poledice. Kao upozorenje uesnicima u saobraaju je na odsjecima autoceste na
kojim se esto pojavljuje poledica, to je obzirom na opte karateristike autoceste posebno
opasno za saobraaj, potrebno postaviti odgovarajue stalne saobraajne znakove.
Na autocestama odnosno duim odsjecima autocesta, na kojim je u izvedbenom programu
zimske slube predvidjeno preventivno posipanje, se posipanje vri im se konstatuju uslovi u
kojim bi se mogla oekivati poledica.

Uticaj snijega na sigurnost odvijanja saobraaja

Snijeg sabijaju kotai vozila pa on nije ravnomjerno rasporeen, a svako naglo koenje i
okretanje upravljaa ili ubrzavanje vozila stvara valoviti sloj snijega na kolniku koji uz smanjeno
trenje nepovoljno utiee na upravljivost vozila i na zaustavni put. Pored toga znatno je smanjena
vidljivost za vrijeme padanja snijega zbog ega dolazi do breg umaranja vozaa. Dodatne
potekoe nastaju u oteanom radu brisaa vjetrobrana i u nagomilavanju i zamrzavanju snijega
na blatobranima vozila, to moe izazvati blokiranje prednjih kotaa i nemogunost upravljanja
vozilom. Vozai pri vonji po snijegu esto smanjuju pritisak u gumama smatrajui da e tako
zbog rasporeivanja mase vozila na veu povrinu postii uinkovitije koenje i bolje upravljanje
vozilom. U tome u praksi i uspijevaju, ali ne samo zbog vee povrine na koju se rasporeuje
masa vozila ve i zbog boljeg prilagoavanja pneumatika neravninama na kolovozu koje su
nastale zbog snijega. Smanjeno trenje je prisutno i prilikom kretanja vozila s mjesta .
Klizanje pogonskih kotaa se izbjegava uporabom zimske opreme, izbjegavanjem naglih
koenja, okreta upravljaa i poveanja broja okretaja motora kao i odabir drugog stupnja
prijenosa mjenjaa.

Uticaj magle na sigurnost odvijanja saobraaja

Magla najee uzrokuje saobraajne nezgode zbog smanjene vidljivosti. Vidljivost ovisi o
gustoi magle, zamagljivanju i oroavanju vjetrobranskog stakla i refleksiji svjetlosnih zraka
vlastitog vozila i vozila koje dolazi u susret.
Magla eliminie ili pogorava vidljivost kao osnovni uslov za bezbjedno odvijanje saobraaja.
Meteoroloka sluba maglu definie kao vidljivost koja varira izmeu 50-200 m, a "gusta magla"
manje od 50 m. Voda u vazduhu vea od 0,8 g/m3 stvara gustu maglu sa vidljivou manjom od
50 m. Jaina i duina trajanja magle zavise od podruja. Magla se esto pojavljuje na putevima
izgraenim pored rijenih korita. Najesce se javlja u periodima dana kada je inae vidljivost
smanjena (vee, jutro).
Prilagoavanje reima vonje po magli, izmeu ostalog, podrazumjeva: smanjenje brzine do
granice koja omoguava zaustavljanje vozila u okviru vidnog polja, ee provjeravanje brzine,
obraanje vee panje na znakove i signale, imati iste povrine obezbeuju vidljivost
(vjetrobransko staklo, signalno-svetlosne ureaje i dr.) i predvidjeti due vrijeme putovanja.

Uticaj vjetra na sigurnost odvijanja saobraaja

Vjetar kao klimatski faktor ima veliki znaaj u saobraajnoj sigurnosti. On je nepredvidljiv po
pravcu i intenzitetu i mijenja ve postojee sile koje djeluju na vozilo u kretanju. Zbog toga su od
posebnog znaaja prometni znakovi i cestovni objekti za odreivanje i zatitu mjesta na kojima
je prisutno nepovoljno djelovanje vjetra na vozilo.
Pored uticaja na vremensku situaciju, a putem nje na zdravlje vozaa, vjetar moe imati i
nepovoljno mehaniko dejstvo na vozilo. Mehaniko dejstvo vjetra zavisi od jaine (brzine)
vjetra, pravca puhanja u odnosu na pravac kretanja vozila i udarne povrine. Vozilo "osjea"
dopunski otpor vjetra ako puha direktno ili pod malim uglom. Boni vjetar nastoji pomjeriti
vozilo pa voza mora korigovati kretanje. Dejstvo vjetra je opasnije na mokrom ili zaleenom
kolovozu. Stanje pogorava vea bona povrina vozila i pojaavanje vjetra. Boni vjetar nekad
iznenadi vozae, dok voza shvati situaciju, ocijeni stepen dejstva, donese odluku i izvrsi
korigovanje proe odreeno vrijeme.


Put koji predje vozilo od poetka dejstva bonog vetra do korigovanja iznosi :

Ssk = (t1+t2)V [m]
Gdje je:
Ssk - put koji pree vozilo;
t1 - vrijeme reagovanja vozaa (obino 1 sek);
t2 - vrijeme potrebno vozau da izravna vozilo (obino 2-4 sek);
V - brzina kretanja vozila [m/s].

Skretanje vozila usljed bonog dejstva vjetra zavisi od: konstrukcije vozila (bone povrine),
kolovoza, brzine kretanja vozila i brzine i pravca vjetra u odnosu na pravac kretanja vozila.
Smjer okretanja vozila zavisi od: poloaja teita vozila i centra pritiska vjetra Ako je centar
pritiska vjetra ispred teita vozila, vjetar nastoji okrenuti vozilo u pravcu puhanja vjetra. Ako je
centar pritiska vjetra iza teita vozila, vjetar nastoji okrenuti vozilo suprotno od pravca puhanja
vjetra.


Slika 1. Skretanje vozila usljed bocnog dejsta vjetra zavisno od odnosa tezista mase vozila (T) I
centra pritiska vjetra (CP)

Uticaj sunca na sigurnost odvijanja saobraaja

Sunce je neosporno veoma znaajan arhitekta vremenskih prilika na zemlji. Iako su fenomeni
vezani za njegovo dejstvo sada mnogo jasniji nego prije nekoliko decenija, jos uvijek smo daleko
od potpune spoznaje njegovih uticaja.
Djelovanje sunca produava uoavanje i prepoznavanje prepreka na cesti, zbog toga se poveava
umor vozaa te se ve produeno vrijeme reagiranja vozaa dodatno produava.
Visoke temperature, naroito ako prelaze 30C, kod vozaa izazivaju: poveano znojenje, osjeaj
nelagodnosti, tromost, sanjivost, opadanje radne sposobnosti, slabljenje koncentracije, pojavu
urnora, usporavanje refleksa, remeenje autornatizovanih pokreta, pa do pojave toplotnog udara
koji se javlja crvenilorn lica, vrtoglavicom, povienom telesnom temperaturorn, a nekada i
gubitkorn svijesti.

Uticaj niskih temperatura na sigurnost odvijanja saobraaja

Niske temperature (hladnoa) dovode do ukoenosti miica, te pokreti postaju tromi i nesigurni.
Hladnoa utie na spretnost ruku, posebno prstiju. Osjetljivost na dodir opada kod temperature
ispod 10C. Pad temperature ispod 10C esto prate i meteoroloke pojave (magla, kia, snijeg,
poledica i dr.) ime se negativan uticaj poveava.

Uticaj atmosferskog pritiska na sigurnost odvijanja saobraaja

Atmosferski pritisak, ije promjene nastaju prilikom izmjene ciklonalnih i anticiklonalnih
prodora, umanjuje sposobnost adaptacije ljudskog organizma za naglim i jakim promjenama
vremena, to se negativno odraava umne i tjelesne reakcije ovjeka. Posljedice toga su
saobraajne nezgode, to potvruju nauna istraivanja koja potvruju postojanje korelacije
izmeu atmosferskog pritiska i saobraajnih nezgoda.

Uticaj ostalih klimatskih faktora na sigurnost odvijanja saobraaja

Pored naprijed naznaenih usllova i negativnih svojstava kia, snijeg, vjetar, smrzavanje i drugi
imbenici utjeu i na okoli ceste, uslijed ega nastaju odroni, klizita, udarne rupe kao i
iznenadni nanosi zemlje, kamenja, granja i drugih predmeta na kolnik to izravno utjee na
sigurnost u saobraaju.
Koeficijent trenja izmeu kotaa i kolovoza je uz brzinu i tehnika rjeenja konih sistema na
vozilu najbitniji je inioc zaustavnog puta kao i stabilnosti vozila. Uvaavajui sve spomenute
klimatske inioce, potrebno je dodatno naglasiti i znaaj vjetine vonje vozaa koji unato
svemu mora prepoznati sve sigurnosne parametre i skladno tome prilagoditi brzinu kretanja
vozila osobinama i stanju kolovoza, vidljivosti, preglednosti, atmosferskim prilikama, stanju
vozila i tereta, gustoi prometa tako da vozilo moe pravovremeno zaustaviti pred svakom
zaprekom koju u konkretnim uvjetima moe predvidjeti, odnosno da moe pravodobno postupiti
prema saobraajnom pravilu ili znaku. Od posebnog znaaja je i sigurnosni razmak izmeu
vozila, koji mora odgovarati brzini kretanja i prometnim uvjetima.
Prema saobraajno tehnikim analizama nekih autora preporuuje se razmak izmeu vozila koji
metrima iznosi 12 brzine kojom se kree vozilo u uvjetima dobre vidljivosti, ispravnog vozila,
suhog i hrapavog kolnika ( npr. pri brzini od 80 km/h preporuuje se sigurnosni razmak od
najmanje 40 m ).


Uticaj klimatskih uslova na broj saobraajnih nezgoda

I pored nedovoljne izuenosti ove sloene problematike, moe se zapaziti da rezultati do sada
izvrenih istraivanja nedvosmisleno ukazuju da postoje korelacije izmeu klimatskih uslova i
broja saobraajnih nezgoda iako jo na mnoga pitanja u vezi sa tim treba dati potpunije i jasnije
odgovore. Faktori spoljne sredine, a u okviru njih i klimatski uslovi, su raznovrsni i
mnogobrojni. Nije isto voziti po suhom ili vlanom ili snijegom pokrivenom putu. Nije isto
voziti kada je bioloki povoljno ili bioloki nepovoljno vrijeme ili biti u vozilu koje ima
optimalne ili enormno diskonforne mikroklimatske uslove.
Iz tabele 1. se vidi da geografski poloaj zemlje utie na broj dana u godini sa suhim kolovozom.
Zemlje na sjeveru kontinenta imaju vei broj dana u godini sa padavinama i nizim
temperaturama (kia, snijeg, led, magla) nego one na jugu. Zbog toga postoje i razlike u stanju
kolovoza (a time i u uslovima za odvijanje saobraaja) koje su uslovljene klimatskim uslovima.
Na primjer. u paniji se 86%, Italiji 82% i u Turskoj 80% nezgoda dogodilo na suhom kolovozu,
dok taj procenat iznosi u Finskoj 49%, Norvekoj 50% i vedskoj 52%. Pored broja nezgoda,
stanje kolovoza uslovljeno klimatskim uslovima utie i na estinu saobraajnih nezgoda. Iz
navedene tabele se vidi da je u svim zemljama, osim u Norvekoj, vedskoj i USA, estina
nezgoda koje su se dogodile po mokrom, zaleenom ili snijegom prekrivenom kolovozu neto
vea nego kod nezgoda po suhom kolovozu.





Drava Nezgode sa nastradalim licima Poginula lica


Broj
nezgoda
Stanje kolovoza Broj
pogin.
Stanje kolovoza




Suh %
/o
Ostalo %

Suh % Ostalo %
Austrija 39225 27121 69 12104 31 963 - - -
Belgija 51167 33767 66 17400 34 1500 963 64 537 36
Bugarska** 48750 34389 14361 970 386
Danska 7556 4510 60 3046 40 499 263 53 236 47
Finska 6902 3361 49 3541 51 400 189 47 211 53
Francuska 124387 95295 77 29092 23 8437 5999 71 2438 29
Njemaka 377257 240334 64 136923 36 7792 4854 62 2938 38
Maarska 20147 15063 75 5084 25 1371 1010 74 361 26
Italija 204615 167811 82 36804 18 5857 4822 82 1035 18
Holandija** 11561 8342 72 3219 28 1180 851 72 329 28
Norveka 8864 4420 50 4444 50 352 181 51 171 49
Poljska 61855 39766 64 22089 36 7080 4408 62 2672 38
Svedska 15514 8012 52 7502 48 531 291 55 240 45
Spanija 97570 84385 86 13185 14 5957 4211 71 1746 29
Turska 65280 52241 80 13039 20 4935 3800 77 1135 23
Vel. Britanija *
*
235939 154192 65 81747 35 3598 2280 63 1318 37
USA 2070000 1625000 79 445000 21 41471 34206 82 7265 18
SR Jugoslavija 16757 - - - - 1591 - - --- -


Istraivanja vrena u SSSR su pokazala da je vjerovatnoa da e nastati saobraajna nezgoda:
10 puta vea na putu sa poledicom;
3,8 puta vea pri snijegom pokrivenom kolovozu;
1,6 puta vea na mokrom nego na suvom kolovozu;


Takode je utvreno da je:
2,4 puta vie sudara i 3,58 puta vie prevrtanja po kii nego u normalnim vremenskim
uslovima;
6 puta vie naletanja na prepreke po magli;
na putu Saratov - Vorone na milion vozilo-km bilo je 4 puta vie nezgoda po poledici
nego na suhom kolovozu.
Vie nezgoda se dogaa na poetku zime zbog toga to vozai nisu jo dovoljno naviknuti na
zimske uslove vonje. vajcarska saobraajna sluba je specijalnim istraivanjima
utvrdila da broj saobraajnih nezgoda raste za 21% pri naglom poveanju vazdunog pritiska, za
23% pri udarima hladnog vjetra, a za 56% pri velikom poveanju temperature vazduha.

Uticaj klimatskih uslova na stanje saobraajnih nezgoda moze se izraziti i sljedeom formulom:
Kb= N1/N2
Gdje je:
Kb- koeficijent bezbjednosti
N1 - relativan broj nezgoda na 1 milion vozilo-km pri datim vremenskim uslovima
N2 - relativan broj nezgoda na 1 milion vozilo-km pri standardnim vremnskim uslovima (suh
kolovoz i temperature vazduha od oko 20 C)


Uticaj klimatskih faktora na spoljne uslove u kojima se saobraaj odvija

Snijeg, snjena vejavica, kia, magla, poledica, grad i drugo (meteoroloke pojave), stvaraju
akutnu opasnost, odnosno mijenjaju uslove, nekad toliko da dovode u pitanje i samo odvijanje
saobraaja. Ovi faktori, izmeu ostalog, poveavaju zahtjeve koje saobraaj, u odnosu na
standardne uslove, postavlja pred vozae. Poveani zahtevi se ogledaju i u sljedeem:
sloenijim vozakim zadacima;
potrebi prilagoavanja izmjenjenim (teim) uslovima;
mijenjanju reima vonje (brzine i dr.);
produavanju zaustavnog puta;
smanjenju vidljivosti;
mijenjanju strukture i ritma radnji koje voza mora preduzeti itd.

Ovi uslovi nemaju svoj kontinuitet nego se i na kratkoj relaciji nekad osjetno mijenjaju.
Naizmjenine padavine odnosno esto smjenjivanje suhog i vlanog kolovoza postavljaju pred
vozae poveane zahtjeve zbog iznenaenja i potrebe usklaivanja ponaanja sa ovim
uslovima.
Kod iznenadnog nailaska na poledicu opasnost se krije u faktoru iznenaenja. Trenutak kada
voza osjeti da mu vozilo dolazi u dodir sa poledicom i da nema optimalno prijanjanje je
neuralgian, jer zahtjeva donoenje odluke koja moe imati dalekosene posljedice. Naglo
koenje u jednoj vrsti samoodbrambenog refleksa pojaava klizanje i moe dovesti do nezgode.
Zavisno od prirode padavina put mijenja karakteristike i postaje manje ili vie nesiguran. Neka
opasna mjesta (nepovoljni radijusi krivina, nagibi itd.) postaju jo opasnija. Izvoenje nekih
radnji na bilo kom dijelu takvog puta je opasnije. Zbog padavina (kia, snjeg, led) smanjuje se
vidljivost i koeficijent prijanjanja pneumatika za kolovoz usljed ega je tee, a nekad i
nemogue, realizovati veu vunu ili koionu silu, za zaustavljanje vozila potreban je dui
zaustavni put i uopte oteano je bezbjedno odvijanje saobraaja. Dolazi do zanoenja, prevrtanja
ili drugih posljedica raznih manevara vozilom na takvom kolovozu. Na nekim putnim pravcima,
naroito u planinskim klancima i prevojima, vjetar dostie olujnu snagu koja pogotovo pri
velikim brzinama, moe liiti vozaa mogunosti da uspjeno upravlja vozilom, odnosno da ga
zadri na svojoj saobraajnoj traci. Prilagoavanje se ne zahtjeva samo od vozaa nego i drugih
uesnika u saobraaju. Npr. i pjeaci moraju racunati na duzi zaustavni put vozila na mokrom
kolovozu. S druge strane vozai moraju raunati na teskoe pjeaka koje dolaze od koave, kie
ili hladnoe i da im to umanjuje opreznost.

Tabela 2. Duina zaustavnog puta putnickog vozila u zavisnosti od stanja povrine kolovoza

Stanje povrine
kolovoza
a
m
[m/s
2
]
Sz [m]
V
0
= 50 km/h V
0
= 100 km/h
Suh 7,85 32,74 89.97
Mokar 7,36 33,55 93.23
Snijeg 1,47 85,90 302,62
Poledica 0.49 216,72 825,90

Iz podataka tabele se vidi da na istom putu pri istoj brzini zaustavni put vozila moze biti dui i
do devet puta zbog ovih klimatskih faktora. Zbog klimatskih uslova, izmedju ostalog, dolazi i do
usporavanja saobraajnog toka. Na osnovu praenja u SSSR su utvrdili da se prosjena brzina
smanjuje na putu sa:
mokrim kolovozom za 10,1%
snjenim slojem za 22,3%
djeliminom poledicom za 35,8%
za vrijeme jake kie za 32,9%

U ovakvim uslovima neophodno je mijenjati reim vonje. Reim vonje je funkcija konstantnih
i promjenljivih faktora. U konstantne ubrajamo one koji se ne mijenjaju (kao sto su tehniki
elementi puta), dok u promjenljive ubrajamo one faktore koji su podloni kolebanju (klimatski
uslovi i drugi faktori spoljne sredine, obim i struktura saobracaja itd.) Uticaj klimatskih uslova na
reim vonje moe se izraziti sljedeom formulom:
Kv= V1/V2
Gde je:
Kv = koeficijent uticaja vremena
V1 = srednja brzina kretanja pri datim uslovima
V2 = srednja brzina kretanja pri standardnim vremenskim uslovima

Na pojedinim mjestima usljed padavina dolazi do odrona zemlje ili kamena koji padaju na put,
javljaju se promjene na bankinama, nanosi se blato na kolovoz itd. Uticaj ovih uslova, naroito
niskih temperatura, nepovoljno se i trajnije odraava na kvalitet puta. Obino nakon jakih zima
javljaju se razna oteenja na putu (rupe, klizanje tla itd.).
Klimatski uslovi imaju odreen uticaj i na vozilo. Pored uticaja razliitih temperatura na
ponaanje malerijala od kojih je vozilo napravljeno, u zimskom periodu dolazi do zamagljivanja
i zaleivanja vjetrobranskog stakla i drugih zastakljenih povrina, to umanjuje vidljivost i
preglednost vozau. Slivanje niz vjetrobransko staklo i spoljna ogledala takoe utiu na
smanjenje vidljivosti.
Poznato je da se magli najece deavaju nezgode u kojima uestvuje veci broj vozila,
takozvani lanani sudari. Magla sama sebi nije uzrok ovakvih nezgoda, ali on stvara uslove u
kojima se drugi faktori lake mogu konkretizovati u nezgodu. Neke od ovih nezgoda ne bi
nastale u sluaju da su svi faktori ostali isti samo da nije bilo magle.
Uticaj vremenskih prilika na spoljne uslove odvijanja saobraaja je uglavnom vidljiv, uesnik u
saobraaju, posebno voza, je svjestan njihovog prisustva i moze eliminisati ili bar ublaiti
njihov nepovoljan uticaj na taj nain to e upravljanje vozilom, izmeu ostalog, prilagoditi i
ovakvim uslovima. Bez obzira sto su mogunosti ublaavanja nepovoljnog dejstva ovih uslova
ograniene, ipak je lake poznate tekoe savladati nego nepoznate. Osim toga, ovakve opasnosti
djelimino mogu otkloniti i preduzea koja odravaju puteve, blagovremenim ienjem,
posipanjem puteva sredstvima protiv poledice, gradjenjem snjegobrana, burobrana itd.


Mjere za smanjenje nepovoljnog uticaja sloenih klimatskih uslova

Nepovoljan uticaj sloenih klimatskih uslova na bezbjedno odvijanje saobraaja moze se
eliminisati ili ublaiti raznim mjerama, od kojih je neke neophodno a neke poeljno preduzimati
radi smanjenja rizika koji prati odvijanje saobraaja u ovim uslovima.
1) Jo kod projektovanja puta, izmeu ostalog, potrebno je voditi rauna i o
mogucem uticaju klimatskih uslova i obezjbediti to vii tehniki nivo puta. U fazi
projektovanja puta izbjegavati trase kroz maglovite predjele. Ako se put mora trasirati i kroz ove
predjele onda izbjegavati ili svesti na minimum krivine, ukrtanja, prikljuke i druge elemente
koji se mogu nepovoljno odraziti na bezbjednost saobraaja u ovakvim vremenskim uslovima.
2) Razviti sistem prognoze informisanja, odnosno otkrivanja i davanja upozorenja u
sluaju riskantnih promjena vidljivosti na putu, brzine vjetra ili klizavosti koje prouzrokuju
vremenske prilike. Projekt EUCO-COST 30/8 kao dio projekta EUCO-COST (Evropska
kooperacija u podruju nauke i tehnikih istraivanja) istrauje odnos drumskog saobraaja i
vremenskih prilika. U Finskoj i vcdskoj postoje integrisani sistemi praenja vremenskih prilika
na putevima koji ukljuuju korienje centralizovanog kompjutera i vie spoljnih meteostanica
uz puteve.
3) Uticaj klimatskih uslova na organizam vozaca, a time i na bezbjednost saobraaja
je takav da je neophodna blia saradnja meteoroloke i medicinske slube i organa koji se bave
poslovima bezbjednosti saobraaja. Ovi organi bi u svome radu trebali redovno koristiti
izvjetaje o vremensko-zdravstvenim uslovima i u periodima kada se oekuju fizioloki
nepovoljne vremenske prilike preventivnim mjerama nastojati da se smanji broj saobraajnih
nezgoda. Poveanje broja patrola saobraajne policije u tim periodima, iji bi zadatak bio da
svojim prisustvom na najkritinijim mjestima utiu na smirivanje vozaa dao bi odreene
rezultate.
4) Poboljanje sistema komunikacija (saobraajni znakovi i informatika) je znaajna
mjera za poboljanje uslova za bezbjedno odvijanje saobraaja u ovim uslovima. Potrebno je
obezbjediti pravovremeno informisanje i stvarati uslove za potpuniju orijentaciju vozaa. To se
moe postii postavljanjem promjenljivih saobraajnih znakova, obiljeavanjem puta
reflektujua markacija, obiljeavanjem ivica kolovoza, obiljeavanjem opasnih mjesta,
oznaavanjem bonih smetnji, eventualnom ugradnjom automatskih ureaja koji upozoravaju na
postojanje magle (aktivira se automatski im se vidljivost smanji ispod dozvoljene) itd.
5) Tehnike mjere mogu donekle ublaiti nepovoljno dejstvo sloenih vremenskih uslova, tu
prije svega mislimo na: izbor vrste i boje kolovoza (izgradnja hrapavih i svjetlijih kolovoznih
zastora), osvjetljavanje opasnijih dionica puta (osim ako na tome dijelu nisu suvie guste magle),
mjere protiv zaslijepiljivanja, mjere za poboljanje koeficijenta prijanjanja pneumatika i
kolovoza, kvalitetno dreniranje (odvod vode sa puta) itd.
6) Kvalitetno odravanje puteva u zimskom periodu je od posebnog znaaja kao i dobra
organizacija odvijanja saobraaja (tehniko regulisanje). Nepovoljno dejstvo vremenskih
uslova donekle se moe ublaiti i kroz kvalitetniju obuku vozaa.
7) Zatita od vjetra moe se obezbjediti izgradnjom, odnosno podizanjem raznih
vjetrozatitnih ograda i smanjenjem brzine kretanja vozila. Vjetrozatitne ograde od raznih
materijala (zidovi, mree, vegetacija) i solidnog estetskog izgleda. Ove ograde ne smiju
smanjivati vidijivost niti dozvoljavati da se zbog njih obrazuju snjeni nanosi na putu. One treba
da istiu pravac trase puta i da imaju elastina svojstva kako bi u sluaju naletanja vozila
posljedice bile blae.