Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 51

Als ik later op stage of op een werkplek ben zal ik vroeg of laat onderzoek moeten doen, waarbij ik

trends nodig heb. Ik zal dan kijken naar de trendladder tattoo die op mijn schouder staat.
4.3 Human Technology en de Markt

1


4.3 Human Technology en de Markt

2
1. Inleiding ............................................................................................................................................................ 3
2. Trendfactoren ................................................................................................................................................... 4
2.1 Economie ......................................................................................................................................................... 5
Inleiding ............................................................................................................................................................ 5
Trendberichten ................................................................................................................................................. 6
Conclusie ......................................................................................................................................................... 11
2.2 Demografie ................................................................................................................................................... 12
Inleiding .......................................................................................................................................................... 12
Trendberichten ............................................................................................................................................... 13
Conclusie ......................................................................................................................................................... 18
2.3 Technologie .................................................................................................................................................. 19
Inleiding .......................................................................................................................................................... 19
Trendberichten ............................................................................................................................................... 20
Conclusie ......................................................................................................................................................... 25
2.4 Politiek........................................................................................................................................................... 26
Inleiding .......................................................................................................................................................... 26
Trendberichten ............................................................................................................................................... 27
Conclusie ......................................................................................................................................................... 32
3. Conclusie ......................................................................................................................................................... 33
4. Referenties ...................................................................................................................................................... 34
5. Bijlagen ............................................................................................................................................................ 35

Ps. Mijn excuus dat ik niet alles in kleur heb uitgeprint
4.3 Human Technology en de Markt

3

Dit rapport zal gaan over de verschillende trends die
momenteel aanwezig zijn. Dit kunnen zowel maatschappelijke-,
consumenten-, markt- en producttrends zijn. Ik wil die
verschillende trends duidelijk maken aan de hand van
trendberichten. Bij iedereen roept het woord trends een andere
betekenis op. Als je het woord opzoekt in een woordenboek
worden er twee verschillende definities gegeven. Namelijk de
kwantitatieve betekenis: een trend in bepaalde cijfers in wiskunde,
en een kwalitatieve betekenis: bijvoorbeeld in de mode. Natuurlijk
zijn in de laatste definitie van trends veel lastiger te voorspellen en
na te gaan dan de kwantitatieve trends.

Ten eerste zijn er producttrends. Deze trend komen snel
op, en verdwijnen ook weer snel, een voorbeeld zijn bijvoorbeeld
rages. Ze duren maximaal n jaar. Ten tweede bestaan er
markttrends. Deze trends duren langer dan producttrends en ze
zijn geen rage meer. Deze trends duren ongeveer n tot vijf jaar.
Een goed voorbeeld van een markttrend is crowdfunding. Als
derde bestaan er consumententrends. Deze trends duren ongeveer
vijf tot tien jaar en veranderen geleidelijk. Deze trends draaien
vooral om de consument dan om individuele
product(categorien). Als laatste bestaan er maatschappelijke
trends. Deze trends veranderen erg langzaam en duren ongeveer
tien tot dertig jaar. Waarden die hierbij een rol spelen zijn
bijvoorbeeld in de westerse wereld: vrijheid & vrede. Er zijn zes
verschillende factoren die invloed hebben of trends.

Een trend is een
ontwikkeling van een
bepaalde richting op zowel
lang als korte termijn.
Trends worden vaak
aangeven door ontwerpers,
maar kunnen ook
voortkomen uit een rage
waar ontwerpers dan verder
op inhaken
[1]


Producttrend
Markttrend
Consumententrend
Maatschappelijke trend
4.3 Human Technology en de Markt

4


De eerste trendfactor is economie. Deze factor draait met name om de tijdelijke economische
ontwikkelingen zoals de constante fluctuaties van valutas, inkomen, rentes ect. Die zijn belangrijk voor
trends omdat deze trendfactor in sterke mate bepaald hoeveel geld de consument te besteden heeft en
hoeveel vertrouwen hij heeft in de markt. Ook zijn in deze trendfactor structurele veranderingen
aanwezig. Opkomende markten zijn hier een goed voorbeeld van. De steeds kleinere invloed van de
Verenigde Staten en de opkomst van oosterse landen zoals China benvloeden de economische trends
hier in Nederland.
De tweede trendfactor zijn demografische ontwikkelingen. Ook deze ontwikkelingen zijn goed
in cijfers uit te drukken. Demografische ontwikkelingen zijn bijvoorbeeld veranderingen in de
samenstelling van de bevolking, zoals geslacht, haarkleur, gewicht & leeftijd. Een ontwikkeling in
Nederland die erg op dit gebied speelt is de multiculturele samenleving. De Nederlandse samenleving
wordt steeds meer een samenleving met meer verschillen bevolkingsgroepen
Een andere belangrijke trendfactor is technologie. De factor technology draait vooral om het
uitvinden en toepassen van nieuwe uitvindingen die gedaan zijn. Deze factor heeft een grote invloed
(gehad) op de wereld. Met name op gebied van transport en communicatie is er de afgelopen decennia
veel veranderd. Zo heeft telefonie de communicatie wereld op zijn kop gezet en hebben de trein/auto
en vliegtuig de wereld op gebied van transport op de kop gezet.
Een trendfactor die vaak samenhangt met andere factoren is politiek. Deze trendfactor gaat
vooral over de invloed van politiek op de samenleving. Deze factor is een belangrijke factor op lokaal
gebied omdat het bepaald wat een bepaald persoon wel of niet mag doen. Dit heeft uiteraard een grote
invloed op het gedrag van een consument. Vroeger werden beslissingen veel vaker lokaal genomen,
maar door het vele samenwerken tussen streken worden steeds meer beslissingen gemaakt door
Europa. Steeds minder wordt lokaal bepaald en steeds meer extern.
De vijfde trendfactor is de cultuur en sociologie van een samenleving. Hieronder vallen de
normen en waarden die als groep normaal vinden. Hierin wordt vervolgens nog onderscheid gemaakt
tussen primaire opvattingen (onveranderlijk, deze trends veranderen niet) en secundaire opvattingen
(trends die wel veranderen in de loop van de tijd).
De laatste trendfactor is ecologie. Ecologie is heel kort gezegd de natuur in de wereld om je
heen. In deze trendfactor zijn de laatste jaren vooral veranderen geweest in het bewustzijn van deze
factor. Dertig tot veertig jaar geleden was er nauwelijks aandacht voor deze factor maar doordat de
media steeds meer over deze trendfactor is gaan schrijven worden mensen steeds bewuster van de
natuur om hun heen en de effecten die wij hebbe n op de natuur.

4.3 Human Technology en de Markt

5
Bij de trendfactor economie gaat het om het verloop van de conjunctuur
en het effect ervan op het bestedingspatroon van consumenten. (2001, van
trends naar brands). Inkomen, spaargeld en kapitaal bepalen de
koopdracht van consumenten. En de koopkracht van consumenten
is erg belangrijk voor toekomstige trends. Als de koopkracht laag is
zijn consumenten sneller geneigd naar duurzame en goedkope
oplossingen en als de koopkracht hoog is zijn consumenten sneller
geneigd tot impulsieve aankopen. Koopkracht is een voorbeeld van
een markttrend.
Tijdens de enorme economische groei in de jaren negentig stegen de
verwachtingen van de consument. Sinds de jaren vijftig wordt de
Amerikaanse economie steeds belangrijker voor Nederland. Dat
komt omdat Nederland steeds meer Amerikaanse gewoontes
overneemt. Zoals fastfood restaurants en TV programmas. Dat is
een trend waar decennia overheen gaan, een goed voorbeeld van
een maatschappelijk trend. Voorbeelden van markttrends die
daaruit voorgekomen zijn bijvoorbeeld het betalen met plastic, en
winkels die 24 uur per dag open zijn. Iets wat echt volstrekt
ondenkbaar waren geweest zonder een verandering in de
maatschappij. Tegenwoordig heeft de Aziatische cultuur steeds
meer invloed op ons leven. Bijvoorbeeld door het maken van
telefoon en computers in Aziatische landen.
Een andere trend die zichtbaar is dat veel babyboomers hun
topinkomen aan het bereiken zijn. Ze zullen na dit moment nooit
meer zoveel inkomen hebben als dit moment. Daardoor is er relatief
veel vraag naar luxe artikelen zoals tvs en autos. Ook hebben zij
veel spaargeld die ze willen uitgeven voordat ze te oud worden om
er van te kunnen genieten. Dit is een voorbeeld van een
consumententrend.


Bij de trendfactor
economie gaat het om het
verloop van de conjunctuur
en het effect ervan op het
bestedingspatroon van
consumenten.
(Bron: 2001, van trends
naar brands, p.12
[2]
).
4.3 Human Technology en de Markt

6
() In een wereld waar emoties en economie zo dicht bij elkaar liggen, kan een dergelijk fenomeen op de
werkvloer niet uitblijven. Het is immers duidelijk: de economie wordt benvloed door geluk, geluk op haar beurt
weer door persoonlijke omstandigheden. Juist die persoonlijke omstandigheden spelen een steeds belangrijkere rol
in het bedrijfsleven en niet alleen maar tijdens een grap bij het koffiezetapparaat. Sociale media maken hun
opmars in het sociale leven van de bewoners van de lage landen: ongeveer 60 procent heeft een profiel op een
sociaal netwerk, waarvan Facebook, Hyves, Twitter en LinkedIn de grootste zijn. ()
[3]
Collegas worden steeds beter onderling bevriend met elkaar. Dat komt door onder anderen sociale
media. Vroeger was een relatie tussen collegas puur zakelijk maar tegenwoordig zijn collegas geneigd
om elkaar op Facebook en Twitter op te zoeken. Ruim 60% van de bevolking heeft onder anderen een
account bij 1 van de grote sociale netwerk site. Zakelijk contact wordt steeds informeler, de grens
tussen collegas en vrienden vervaagd.
Ik denk dat deze trend gaande is omdat mensen geneigd zijn om sneller contact met elkaar op te nemen
dan vroeger. Vroeger waren mensen veel hechter met beste vrienden en familie. Die hechtheid is
versoepeld maar daarin tegen kennen mensen veel meer mensen als vroeger. Het contact zal niet zo
goed zijn zoals dat vroeger was maar mensen hebben nu eenmaal door het gebruik van sociale
netwerksites een grote groep mensen waar ze contact mee hebben. Dat is denk ik ook de reden waarom
collegas nu sneller geneigd zijn elkaar buiten het werk om te praten. Dat komt omdat de barrire nu
veel lager is dan vroeger. Vroeger moesten contactgegevens en adres gegevens uitgewisseld worden.
Daarna moesten dure telefoon gesprekken betaald worden of een brief geschreven worden.
Tegenwoordig stuur je iemand een
WhatsAppje en je bent klaar. Dit is een
voorbeeld van een trend waar
economie een belangrijke rol in speelt
omdat het een trend speelt in het
economisch veld. Collegas en werk
zijn immers economische onderwerpen.
Door de individualisering van de
maatschappij zoeken mensen steeds
meer contact buiten de zakelijke sfeer
om. Dat wordt mede veroorzaakt door
de sociale media online.
Zakelijke
grens
vervaagd
Sociale Media
Contact
Individualisering
4.3 Human Technology en de Markt

7
() Klassieke winkels lopen door de komst van online shops flinke klappen op. De steeds populairder wordende
smartphone, in feite een compacte zakcomputer, maakt het nog gemakkelijker om prijzen te vergelijken en
producten online af te rekenen. De opkomst van online winkelen is een wereldwijde trend. ()
[4]
Winkels die online hun spullen verkopen maken steeds meer omzet in vergelijking met de fysieke
winkels. Consumenten en bedrijven kopen steeds vaker producten online. De opkomst van online
winkelen in een trend die over de hele wereld plaats vindt. Een belangrijke Amerikaanse bank
voorspelt dat de mondiale omzet van online winkelen verdubbelt in de jaren 2008 tot 2013.
Ik denk dat consumenten steeds meer producten online kopen omdat het juist zo makkelijk is. Je gaat
achter de computer zitten, surft naar een online shop, en besteld de producten. Waarna ze meestal
morgen op je deurmat liggen. Nooit meer de stad in om te zoeken naar het product die je wilt hebben
om er vervolgens achter te komen dat hij uitverkocht is. Ik verwacht deze trend in een zwakkere mate
in de mode en levensmiddelen industrie omdat juist die industrien de consument een plek wil hebben
om heen te gaan. De meeste mensen hebben er geen problemen mee om een computer online aan te
schaffen, maar een consument wil graag bij mode eerst het kledingstuk kunnen passen voordat hij
aanheeft. Hetzelfde geld voor etenswaren en levensmiddelen. Door de technologisering van de
maatschappij gaan steeds meer mensen online leven. Ze zoeken alles online op en vergelijken product
reviews met elkaar. Doordat steeds meer mensen online zijn gaan ze ook meer online winkelen, en als
er online gewinkeld wordt groeit de bezorgeconomie.

Bezorgeconomie
Online Winkelen
Online
Technologisering
4.3 Human Technology en de Markt

8
() Een concept dat aansluit bij en deels overlapt met collaborative consumption, is dat van de circulaire
economie. Er is een trend zichtbaar die gericht is op hergebruiken en delen van grondstoffen in plaats van ze
bezitten en weggooien. Samen met de schaarste van grondstoffen en een nieuwe waardering voor delen en
hergebruiken, zorgt dit voor het ontstaan van een circulaire economie: een economie zonder afvalstoffen waarbij
delen en lenen en toegang belangrijker wordt dan bezit. Het eigenaarschap van producten is nu nog vaak in
handen van de klant, maar komt dan in handen van de producent die het via leaseconstructies of lenen ter
beschikking stelt aan de klant. ()
[5]
Tegenwoordig is de toegang tot een bepaald product of dienst belangrijker dan het bezit ervan. Door
veel bezit te hebben heeft iemand niet gelijk veel status. Iets wat enkele tientallen jaren geleden anders
was. Mensen delen en lenen veel sneller aan andere mensen omdat ze niet over de financile middelen
beschikken die nodig zijn om het via de traditionele weg te doen. Een ander belangrijk aspect die je
steeds vaker ziet is dat mensen producten steeds vaker hergebruiken. Mensen hergebruiken hun
grondstoffen veel beter dan enkele jaren geleden. Dit zorgt voor het ontstaan van een circulaire
economie: een economische samenleving zonder afvalstoffen.
Tegenwoordig zijn immaterile zaken zoals toegang tot bepaalde personen / netwerken belangrijker.
Dat komt omdat door de krimpende economie. Mensen hebben tegenwoordig minder snel een groot
kapitaal. Een voorbeeld van een consumententrend. Een trend die daaruit is ontstaan zijn delen en
lenen. Mensen delen sneller dingen met anderen dan enkele jaren geleden. Een goed voorbeeld van een
markttrend. Een voorbeeld van wat mensen doen bij delen en lenen is het couchsufen. Het
couchsurfing betekend dat je gratis bij iemand op de bank mag slapen in een ver land. Dit hoeft
natuurlijk niet altijd een bank te zijn, het kan net zo goed een vrije ruimte met een bed zijn. Dat is goed
voorbeeld van een producttrend. Dat overkoepelend speelt de do-it-yourself trend. Mensen hebben
liever tegenwoordig zelf de touwtjes in handen in plaats van het uit besteden naar een groot concern.
Het zelf een reis boeken en
inplannen kun je als voorbeeld
daarvan zien. Om vervolgens
in die reis te gaan couchsurfen.
Die trend wordt vervolgens
weer overkoepeld door de
individualisering van de
maatschappij. Iedereen wordt
steeds zelfstandiger in zijn of
haar beslissingen.
Couchsurfing
Hergebruiken en delen
van grondstoffen
Do-it-yourself
Individualisering
4.3 Human Technology en de Markt

9
() Onze mindset lijkt veranderd. We willen geen voorgeschreven maaltijd, we willen keuzevrijheid om dingen
om te wisselen zelfs als we dat in de praktijk niet doen. Want zo is dat, schrijft Time in een interview met Riggs.
Een van de belangrijkste dingen die we ontdekten is dat onafhankelijk van leeftijd consumenten houden van
customizen; aanpassen. ()
[6]
Hoewel consumenten talloze producten in bundels kopen zoals internetabonnementen, telefoons,
televisies en verzekeringen, lijken consumenten de voorgeschreven combinatie-maaltijden van
fastfoodketens zat te worden. Consumenten willen keuze zelfs al wijst de praktijk uit dat we toch
keer op keer hetzelfde blijven kiezen.
Consumenten willen steeds vaker producten aanpassen. We willen niet meer kiezen tussen
voorgeschreven menus, we willen zelf bepalen wat we opnemen in onze keuze. Een voorbeeld dat in
het artikel wordt genoemd is als volgende. Waar we voorheen altijd combinatie menus kochten zijn
consumenten tegenwoordig eerder geneigd om verschillende dollar-deals samen te voegen waardoor
een maaltijd gevarieerder en goedkoper wordt. Mensen willen meer keuzevrijheid in wat ze kiezen.
Willen ze zoals vroeger een voorgeschreven menu of willen ze juist alles aanpassen wat er aan te
passen valt. De trend is dat consumenten producten meer kunnen en willen customizen dan vroeger.
De hoofdreden waarom consumenten hun producten meer willen aanpassen komt door de
individualisering van de maatschappij. Mensen vinden dat ze zelf goed keuzes kunnen maken in wat
ze vinden en willen, en luisteren minder na instanties of overheden. Het was in de middeleeuwen
ongebruikelijk als je niet deed wat je opgedragen werd door bijvoorbeeld de kerk. Dat is iets wat
tegenwoordig totaal anders is door de individualisering van de maatschappij.

Producten naar wens
aanpassen/samenstel
len
Keuzevrijheid
Customized
Individualisering
4.3 Human Technology en de Markt

10
Chinas opkomst is n van de belangrijkste trends van deze tijd. De gedachte dat de 21e eeuw de eeuw van Azi
is, met China als middelpunt en drijvende kracht, wordt steeds meer realiteit. Dat geldt in de eerste plaats op het
economische vlak. In 2010 is Chinas economie de tweede grootste economie ter wereld geworden, na die van de
VS. Dat roept meteen de vraag op of en wanneer Chinas economie ook die van de VS voorbij zal streven. Werd er
vr de financile crisis nog gedacht dat het wel tot 2030-2040 zou duren voordat het zover zou zijn, in het
afgelopen jaar zijn de prognoses aangepast. Nu verwachten financile analisten dat de Chinese economie al binnen
tien jaar de grootste zal zijn. ()
[14]

De opkomst van China is een belangrijke economische trend die op dit moment gaande is in de wereld.
China wordt steeds belangrijker in ons dagelijks leven en op onze Nederlandse economie. China was in
2010 de op n na grootste economie van de wereld (op de Verenigde Staten na) en terwijl de economie
van de VS krimpt, groeit de economie van China alleen maar. Naar verwachting zal de economie van
China de economie van de VS vergroeid zijn en zal China dus de grootste economie ter wereld hebben.
De invloed die de opkomende economie van China heeft op ons dagelijks leven is bijvoorbeeld dat
steeds meer producten in China gemaakt gaan worden, de Made in China trend. Dat er steeds meer
producten in China worden gemaakt komt omdat de Chinese economie snel aan het groeien is en
steeds belangrijker wordt op de westerse wereld. Doordat China een steeds grotere rol gaat spelen in
de westerse wereld wordt onze eigen identiteit minder die omschreven kan worden in de consumenten
trend United. De maatschappelijke trend waar dit onder valt is globalisering omdat de wereld steeds
kleiner wordt en hebben verre landen een steeds grotere invloed op ons dagelijks leven. De wereld
wordt spreekwoordelijk gezien kleiner.

Made in
China
Opkomst
Chineese
Economie
United
Globalisering
4.3 Human Technology en de Markt

11
Zoals je hebt kunnen lezen zijn er veel verschillende trends die op dit moment invloed hebben in de
economie. Een belangrijke verandering in de economie die voor veel verschillende trends
verantwoordelijk is geweest is de krimpende economie. Een onderwerp die in de tekst uitgebreid
behandeld is. Een belangrijk maatschappelijke trend is individualisering van de maatschappij.
Daardoor zijn er verschillende trends ontstaan die consumenten de mogelijkheden bied om zelfstandig
keuzes te maken en te regelen. Dat is veroorzaakt doordat de consument niet veel geld meer wil
uitgeven aan een product dan vroeger, ook kopen consumenten minder impulsief en willen
consumenten duurzame producten. Ik zou daar als Human Technology engineer goed op in kunnen
spelen. Mensen kopen minder vaak een product impulsief, waardoor het product zich beter moet
kunnen afzonderen van de bestaande producten op de markt. Mensen onderzoeken dus meer wat er al
over geschreven is. Men gaat online zoeken naar recensies van het product en als een product een erg
goede gebruiksvriendelijkheid heeft zal de consument sneller geneigd zijn het product aan te schaffen
Andere maatschappelijke trends die ik vermeld heb zijn bijvoorbeeld de individualisering van de
maatschappij. Een voorbeeld daarvan is dat consumenten hun producten zelf aan hun eigen wensen
willen aanpassen. De hoofdreden waarom consumenten hun producten meer willen aanpassen komt
door de individualisering van de maatschappij. Mensen vinden dat ze zelf goed keuzes kunnen maken
in wat ze vinden en willen, en luisteren minder na instanties of overheden..
Daarnaast willen consumenten vaker duurzame producten kopen. Die duurzame producten vat terug
te vinden in de aanpasbaarheid van de producten. Tegenwoordig kunnen producten veel meer
aangepast worden aan de wens van de gebruiker. Daar dat die producten beter aansluiten op de
behoeftes van de gebruiker worden producten duurzamer. Duurzame producten zijn producten die
lang meegaan en makkelijk te onderhouden zijn. Ik zou daar als Human Technology engineer op
kunnen inspelen door een product idee op de markt te brengen die duurzaam is. Ik zou dat product
idee sneller kunnen verkopen aan opdrachtgevers omdat ik eerst een trendonderzoek heb gedaan. Ik
onderzoek wat de trends op de markt zijn en wat de behoeftes zijn van mensen. Door hun behoeftes te
vervullen en het product zo te maken dat het aansluit bij de hipste trends heb ik een perfect product
idee in handen.

4.3 Human Technology en de Markt

12
De trendfactor demografie is van grote invloed nu samenstelling
van de bevolking sterk aan het veranderen is. Onder demografie
worden de grootte, de dichtheid, de woonplaats, de leeftijd, het
geslacht, het ras en de bezigheden van de bevolking bedoelt
[Bron 2,
p.13)
. Momenteel zijn een aantal demografische trends aan de orde.
Deze trends is bijvoorbeeld het veranderen van leeftijdsopbouw
van de bevolking
[Bron 2, p.13)
. Er zijn erg veel mensen vlak na de
tweede wereld oorlog geboren, dat zijn de zogenaamde
babyboomers. In Nederland trad toen een geboortegolf op: met
name in 1946 en 1947, maar ook in de twintig jaar daarna, werden
er meer kinderen geboren dan normaal
[8]
. Zoals goed te zien valt
figuur 1
[7]
.
Een andere trend die op dit moment gaande is in de trendfactor
demografie is gezinsopbouw
[Bron 2, p.13)
. In dit onderwerp worden de
verandering in gezinssamenstellingen beschreven. Mensen trouwen
steeds later en krijgen minder kinderen dan vroeger
[Bron 2, p.13]
is een
trend die op dit moment gaande is. Ook het aantal vrouwen die
geen kinderen krijgen wordt steeds groter. Een derde demografie
trend die nu gaande is, is de toenemende mobiliteit van mensen.
Mensen verhuizen van het platteland en verhuizen naar de grote
steden. Iets wat in bijvoorbeeld oost-Groningen van toepassing is.
Ook worden mensen steeds beter opgeleid. Het keuze proces
waarmee product wel of niet gekocht worden verandert daardoor
ook. Er wordt gesuggereerd dat iemand die een universitaire
opleiding heeft afgerond een ander product keuze proces doorloopt
dan iemand met een MBO opleiding volgens het boek van Trend
naar Brands, 2001, Pagina 13. De laatste belangrijke trend die
genoemd wordt in Trend naar Brands, 2001 is de grote
verscheidenheid van afkomst en ras. We leven in een samenleving
die steeds multi-cultureler wordt.



Demografie is de
bestudering van
bevolkingssamenstellingen
ten aanzien van grootte, de
dichtheid, de woonplaats, de
leeftijd, het geslacht, het
ras en de bezigheden van de
bevolking. Demografie is
een factor die, die de
samenstelling van de
bevolking drastisch
verandert, van grote
invloed is. Momenteel is er
sprake van een aantal
demografische trends.
(Bron: 2001, van trends
naar brands, p.13).
Figuur 1
[7]
4.3 Human Technology en de Markt

13
() In 2013 waren er in Nederland voor het eerst meer vijftigers dan dertigers op de werkvloer te vinden. Dat
blijkt maandag uit de zogenoemde generatie-index van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Deze index kwam
vorig jaar uit op 1,03, tegenover 0,99 in 2012. Als de index uitkomt op 1, zijn beide groepen in evenwicht. Als het
cijfer hoger dan 1 is, zijn er meer vijftigers dan dertigers. De index is hard opgelopen. Tien jaar eerder, in 2003,
bedroeg het cijfer nog 0,64. In 2011 waren er onder de werkende mannen al voor het eerst meer vijftigers dan
dertigers. In 2013 gold dat voor de totale beroepsbevolking. ()
[9]

In dit artikel wordt omschreven dat er in 2013 meer mensen op de werkvloer in de vijftig zijn dan
mensen die in de dertig waren. Dat heeft het centraal bureau voor de statistiek gepubliceerd in 2013. Ze
hebben dat berekend door middel van een index die de relatie tussen het aantal dertig- en
vijftigplussers weergeeft. In 2011 waren er al meer werkende mannen in de vijftig op de werkvloer dan
dertigers. De gemiddelde leeftijd van de beroepsbevolking in 2013 was 41,7 jaar en in 2003 was dat 39,1
jaar. De gemiddelde leeftijd van de beroepsbevolking is dus in tien jaar dus bijna drie jaar gestegen.
Er zijn meer mensen op de werkvloer in de vijftig dan mensen in de dertig. Dat komt als eerste doordat
er in Nederland sprake is van vergrijzing/seniorisering. Dat is een maatschappelijke trend omdat deze
erg lang duurt en mensen zich er nauwelijks bewust van zijn dat het gebeurd. Ook komen steeds meer
vijftigplussers op de werkvloer omdat mensen steeds langer vitaal blijven, een consumententrend. Als
mensen steeds langer fit en gezond blijven zullen ze ook geneigd zijn om langer door te blijven werken.
Zeker met de huidige economische situatie gaan mensen minder snel met pensioen. Dat heeft grote
gevolgen voor de verzorgingsstaat. Als er steeds minder mensen op hun 65e met pensioen gaan
verandert daarmee ook de verzorgingsstaat. Daarboven op komt ook nog dat onze goede
verzorgingsstaat erg te leiden heeft onder de economische crisis. Mede door al die verschillende trends
veranderd de leeftijd van mensen op de werkvloer dermate dat men kan spreken van een trend.

Verandering
werkvloer
Verzorgingstaat
Vitality
Seniorisering
4.3 Human Technology en de Markt

14
() DEN HAAG - Vrouwen zijn steeds ouder, wanneer ze voor het eerst in het huwelijksbootje stappen. 10
procent van de vrouwen die vorig jaar trouwden, was veertig jaar of ouder. In 1980 was maar 1 procent van de
vrouwen die in het huwelijk traden, boven de veertig. Dat blijkt uit woensdag gepubliceerde cijfers van het
Centraal Bureau voor de Statistiek. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn vrouwen ouder wanneer
ze voor het eerst trouwen omdat stellen tegenwoordig eerst een tijdje ongehuwd samenwonen. ()
[10]

Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat steeds meer vrouwen nadat ze veertig
jaar of ouder waren pas voor het eerst in het huwelijksbootje stappen. n op de tien koppels was
boven de veertig bij hun eerste huwelijk terwijl dit in 1980 nog voor n op de honderd bruiden gold.
Dat komt omdat ongehuwd samenwonen tegenwoordig geen probleem meer is. Negen van de tien
stellen die niet gelovig zijn gaan samenwonen zonder te trouwen. Bij koppels die christelijk zijn ligt dat
anders: ruim zeventig procent van die stellen hebben voor het huwelijk al samengewoond. En bij
islamitische koppels is dat in bijna twintig procent van de gevallen zo.
Vrouwen trouwen op steeds latere leeftijd. Dat is een trend die momenteel gaande is in de
maatschappij. Dat komt omdat de gezinsopbouw verandert volgens bron 2, pagina 13. De
gezinsopbouw verandert omdat vrouwen zelf steeds vaker carrire maken, waardoor ze vaak ook meer
geld verdienen dan vroeger. Als vrouwen meer geld verdienen zullen hun materile levensbehoeftes
eerder zijn vervuld. Dat heeft als gevolg dat er meer vraag komt naar immaterile waarden als geluk,
welzijn en comfort
[11]
. Dat proces samengevat wordt ook wel emotion genoemd, wat een
consumententrend is. Dit alles valt onder de maatschappelijke trend feminisering. Dat de
maatschappij in toenemende mate waarden ontwikkeld zoals zacht en van oorsprong gezien
vrouwelijke waarden als vertrouwen, zorgzaamheid en liefelijkheid.


Vrouwen
trouwen later
Gezinsopbouw
Emotion
Feminisering
4.3 Human Technology en de Markt

15
Lokale brouwerijen schieten als paddenstoelen uit de grond. De vraag naar speciaal bier stijgt in Nederland
explosief en ook de haute cuisine neemt het product steeds serieuzer. Wordt het straks net zo logisch dat je naast
de wijnkaart ook de bierkaart kunt bekijken in een sterrenrestaurant? De beleving van Nederlands bier lijkt een
omslag te hebben gemaakt. Woorden als 'bewust' en 'ambachtelijk' staan tegenwoordig steeds vaker centraal bij
de aanschaf van een biertje. () Bier wordt in Nederland nog vaak geassocieerd met een kratje van de super in de
bonus, terwijl we van oudsher een bierland zijn", zegt Snater van brouwerij Maximus. Dat gaat terug tot in de
middeleeuwen toen bier volksdrank nummer een was. Vroeger werden er veel soorten bier gebrouwen, in de jaren
zeventig van de vorige eeuw eigenlijk alleen nog pils. Inmiddels kennen we weer veel bierbrouwerijen en veel
verschillende soorten biertypen." Keinemans van KBC beaamt deze trend. Ik denk dat oude tijden weer gaan
herleven. "()
[10]

Speciaal bier wordt steeds populairder in Nederland. Niet alleen in het caf of thuis, maar steeds meer
restaurants ontdekken de markt voor speciaal bier. Volgens cijfers van het Bierburo zijn er inmiddels al
217 bierbrouwerijen in Nederland en er komen steeds meer brouwerijen bij.
Steeds vaker hebben restaurants naast een wijnkaart ook een bierkaart. Dat komt omdat speciaal bieren
erg in opkomst zijn in Nederland. In de middeleeuwen was bier de meest gedronken drank die er was.
Terwijl juist in de jaren zeventig van de vorige eeuw er eigenlijk alleen nog pils werd gedronken door
de consumenten. Een trend die de afgelopen merkbaar is geworden is dat mensen steeds vaker een
speciaal bier gaan drinken. Dat komt omdat mensen meer behoefte hebben aan streekproducten.
Mensen zijn op zoek naar wat er bij hen uit de omgeving komt. Ze steunen liever een ondernemer uit de buurt
dan een onbekende leverancier. aldus de heer Keinemans, voorzitter van klein brouwerij collectief.
Mensen kopen dus steeds vaker streekproducten omdat ze liever een ondernemer uit de buurt willen
helpen dan een groot concern zoals Heineken en Grolsch. Dat komt omdat de trend regionalisering
gaande is. Mensen willen de lokale omgeving helpen en niet een groot wereldwijde keten. Heineken is
bijvoorbeeld over de hele wereld bekend
en smaakt altijd vooral hetzelfde. Mensen
hebben het gevoel dat ze niemand in hun
eigen omgeving helpen door globale
producten te kopen en zullen daarom
eerder producten uit hun streek en regio
kopen.

Speciaal
Bieren
Streekproducten
Regionalisering
Globalisering
4.3 Human Technology en de Markt

16
In 2030 zal meer dan de helft van de bevolking hoogopgeleid zijn, schrijft het weekblad Intermediair. Dat kan
ertoe leiden dat hoogopgeleiden in de toekomst genoegen zullen gaan nemen met een mbo-baan. Nederland heeft
het hoogste aandeel hoogopgeleiden van Europa, met landen als Denemarken, Finland, Zweden en Polen vlak
achter ons. Van de groep tussen 25 en 34 jaar had 38 procent vorig jaar een hbo- of wo-diploma. Dat percentage
stijgt nog, omdat een deel van die leeftijdsgroep nog aan het studeren is. ()
[13]

Steeds meer Nederlanders zijn hoogopgeleid. 38 procent van de jongvolwassenen tussen 25 en 34 had
vorig jaar een hbo- of wo-diploma terwijl dat in het jaar 2000 nog maar 24 procent was. En dat terwijl
een deel nog student is en zijn diploma nog moet halen. Dat betekend dat in 2030 de helft van de
afgestudeerden een HBO of WO opleiding gevolgd heeft. Nederland heeft daarmee het hoogste
aandeel hoogopgeleiden van Europa.
Vroeger was het uniek als iemand ging doorstuderen. Dat was iets wat alleen de burgemeester, de notaris
en de dokter hadden gedaan. Dat is tegenwoordig helemaal anders. Het is tegenwoordig eerder de regel
dan de uitzondering dat je hoog bent opgeleid. Er volgen steeds meer studenten hogeronderwijs. Dat komt
omdat de maatschappij veel flexibeler is geworden. Hoe flexibeler de maatschappij is, hoe flexibeler de
meningen en overtuigingen van mensen zijn. Daaruit zijn mensen ook veel mobieler op de sociale ladder.
Iemand kan tegenwoordig een dokter met je aanspreken en hebben politieagenten niet meer dezelfde
status als een veldwachter vroeger had. Daardoor zal iemand die HBO heeft gestudeerd eerder werk gaan
doen onder zijn niveau dan vroeger. Kortom, HBOers gaan MBO werk doen. De mens is een kameleon
geworden die zich kan aanpassen en zichzelf niet zo snel in een hokje laat plaatsen. Dat is een voorbeeld van
de consumenten trend kameleon en een onderdeel van de maatschappelijk trend flexibilisering.


HBO'ers die
MBO werk
gaan doen
Meer studenten
Hogeronderwijs
Chameleon
Flexibilisering
4.3 Human Technology en de Markt

17
Het aantal huwelijken en partnerschapsregistraties in Nederland daalt. Sinds 2000 worden er 23% minder
huwelijken afgesloten uitgaande van de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In 1999 stonden
er 90.000 stellen voor het altaar, in 2011, 71.000 en in 2012 waren dat er zon 69.000. ()
[15]

Het aantal gesloten huwelijken lag vorig jaar op het laagste punt sinds 1944. Vorig jaar werden er
slechts zeventigduizend huwelijken gesloten. Het aantal huwelijken die gesloten worden is iets wat al
jaren aan het teruglopen is. In 1999 werden er nog 90 duizend gesloten, in 2011 waren dat er nog ruim
71 duizend. En in 2012 waren het er 69 duizend.
In hert artikel geeft het CBS aan dat de krimp van het aantal gesloten huwelijken komt door de afname
van de bevolkingsgroep die tussen de twintig en vijftig jaar oud is. En juist die doelgroep gaat het
vaakst trouwen. De afname van de populatie in die bevolkingsgroep is een markttrend. Doordat die
markttrend er is worden er dus minder huwelijken afgesloten, een product trend. De markttrend
wordt overkoepeld door de consumententrend Young Adults. Er komen naar verhouding steeds
minder jongvolwassen en steeds meer ouderen. Dat komt door de zogenaamde babyboomers die na de
tweede wereldoorlog zijn geboren. Dat wordt ook wel de vergrijzing/seniorisering van de
maatschappij genoemd, de maatschappelijke trend.
Minder
Huwlijken
Afname populaite
bevlokingsgroep 20-50
Young Adults
Seniorisering
4.3 Human Technology en de Markt

18
Zoals je hebt kunnen lezen zijn er veel verschillende trends die op dit moment invloed hebben in de
demografie van ons en andere land(en). Een belangrijke trend die op dit moment gaande is de
seniorisering van de maatschappij. Een onderwerp die in de tekst uitgebreid behandeld is. Zoals in
trendberichten n en vijf. In die trends wordt de seniorisering van de maatschappij behandeld. Er
komen steeds meer ouderen bij waardoor het koopgedrag van consumenten ook veranderd. Een goed
voorbeeld van het veranderen van koopgedrag van consumenten is trendbericht vijf. Hierin wordt
uitgelegd dat consumenten steeds minder vaak trouwen doordat er in verhouding minder
jongvolwassen zijn. Dat zijn trends waar ik als Human Technology engineer goed op in kan spelen. Als
de consument naar verhouding steeds ouder wordt zal ik producten moeten ontwikkelen die aansluit
bij hun behoeftes en wensen. Een andere maatschappelijke trend die ik heb behandeld is
flexibilisering. De mens is een kameleon geworden die zich kan aanpassen en zichzelf niet zo snel in
een hokje laat plaatsen. Dat is een voorbeeld van de consumenten trend kameleon en een onderdeel
van de maatschappelijk trend flexibilisering. Daarover meer informatie in trendbericht negen. Ook heb
ik globalisering en feminisering behandeld. Feminisering is dat in de maatschappij in toenemende
mate waarden ontwikkeld worden zoals zacht en van oorsprong gezien vrouwelijke waarden als
vertrouwen, zorgzaamheid en liefelijkheid. Zoals omschreven in trendbericht zeven.
Dat zijn maatschappelijke trends waar ik als Human technology student rekening mee moet houden
tijdens het ontwikkelen van een product idee. Het product moet flexibel zijn om zich aan te kunnen
passen aan de gebruiker, want als hij dat is kan hij zich ook aanpassen aan de maatschappelijke trends
zoals seniorisering en feminisering.

4.3 Human Technology en de Markt

19
De trendfactor technologie houd in naar het groot aantal
technologische ontwikkelingen die op dit moment gaande zijn in de
maatschappij zoals telecommunicatie, biotechnologie en
microtechnologie. Door de trendfactor technologie worden er
trends gecreerd die als invloed hebben dat producten steeds
slimmer worden. Producten kunnen steeds beter zelf processen
aansturen, zoals zichzelf en de omgeving om zich heen,
bijvoorbeeld robots. Daarbij is er een maatschappelijke trend over
technologie. De technologisering van de maatschappij houd in naar
het grote aantal technologische ontwikkelingen op verschillende
vakgebieden (telecommunicatie, biotechnologie, microtechnologie)
grote invloed heeft of zal hebben op ons leven. Technologie zorgt
ervoor dat processen sneller plaatsvinden, producten slimmer
worden en dat mensen een onderdeel worden van een product
(bijvoorbeeld door de geest te uploaden of te verbeteren).
De trendfactor technologie is van grote invloed nu de maatschappij
sterk aan het veranderen is, ten gevolge van technologisering.
Momenteel zijn een aantal technologische trends aan de orde. Deze
trends is bijvoorbeeld het veranderen van de manier waarop
mensen informatie tot zich nemen, de informatie technologie.
Vroeger ging je naar de bieb om informatie over bepaald
onderwerp te vinden. Tegenwoordig zoek je op internet naar
informatie over een bepaald onderwerp.



De technologische
omgeving bestaat uit de
krachten die leiden tot
nieuwe uitvindingen en
toepassingen ervan. In de
vorige eeuw heeft
technologie de wereld
volkomen veranderd.
Voortdurend werden er
nieuwe producten en
diensten op de markt
gebracht. De verwachtingen
voor de toekomst zijn
hooggespannen.
Technologie is wellicht de
sterkste kracht die onze
toekomst bepaald. Elke
technologie verdringt een
oudere.
(Bron: 2001, van trends
naar brands, p.14).
4.3 Human Technology en de Markt

20
() De Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden maakte al in januari bekend dat de GCHQ zich ook actief
bezighoudt met het aftappen van Britten. Nu de GCHQ is aangeklaagd, moest het open kaart spelen. Charles Farr,
het hoofd van de GCHQ, geeft toe dat de inlichtingendienst meekijkt met Britten die gebruikmaken van Facebook,
Google, Twitter en YouTube. ()
[16]

De NSA's Britse tegenhanger GCHQ bespioneert massaal de activiteiten van Britten op Facebook,
Twitter en Google. En het mag ook nog volgens de wet, volgens Brits regeringslid Charles Farr. Om de
interne communicatie van een burger te mogen afluisteren moet het GCHQ officieel eerst een verzoek
indienen bij de regering, en die toestemming geven ze alleen bij onwettelijke activiteiten van de burger.
Maar als burgers elkaar spreken via Amerikaanse websites zoals Facebook, Twitter of Google gelden
die regels niet. Die websites bevinden zich immers in het buitenland en worden daardoor gezien als
externe communicatie en hoeft er geen toestemming gevraagd te worden bij de regering.
De afgelopen jaren is het vertrouwen in overheden door de burgers erg afgenomen. Dat komt omdat
het bekend is geworden dat overheden zijn burgers op grote schaal afluistert. Een voorbeeld daarvan
is de GCHQ, de Britse geheime dienst. Het is bekend geworden dat de Britse geheime dienst zijn
burgers op grote schaal afluistert zonder voorafgaande toestemming van het parlement of de burger
zelf. Het overkoepelende maatschappelijk trend die hier van toepassing is heet ontideologisering.

GCHQ
Afluisteren
Trust / Vertrouwen
Ontideologisering
4.3 Human Technology en de Markt

21
De geruchtenstroom omtrent Apple draait weer op volle toeren. Een anonieme bron stelt tegenover
nieuwswebsite Korea Times dat de elektronicagigant volgend jaar een tablet op de markt brengt van maar liefst
12.9 inch. Dat is dus ruim 3 inch groter dan de huidige iPad Air die een scherm heeft van 9.7 inch.
[17]
Apple zal misschien aan het einde van het derde kwartaal in 2014 een grotere iPad lanceren. Dit
beweren verschillende bronnen tegenover tech websites. De geruchten gaan over een 12,9-inch iPad die
in al eerder gerumoerd is, toen kwam de naam de iPad Pro vaak voorbij. Met de introductie van deze
grote iPad zou Apple drie iPad-modellen op de markt hebben: de iPad mini, de iPad Air en de iPad
Pro.
Vroeger was iemand met een tablet uniek. Dat was iets wat alleen voor de early birds en voor nerds
was. Terwijl tegenwoordig het heel normaal als je een tablet hebt en eerder raar bent als je er geen hebt.
Dat komt omdat tablets van een producttrend in een markttrend is geworden. Vroeger was een tablet
gewoon een tablet. Terwijl tegenwoordig er veel verschillende soorten tablets zijn, die gericht zijn op
veel verschillende markten. Er zijn kleine tablets, iets wat erg populair was in begin 2013. Terwijl nu
juist de trend ontstaat dat er meer vraag is naar grote tablets. Doordat er een trend gaande is dat tablets
steeds meer op laptops beginnen te lijken is er meer vraag naar grotere tablets. Er zijn geruchten dat
Apple een iPad gaat uitbrengen die groter is dan de huidige iPad. Die iPad zal naar verwachting de
iPad Pro gaan heten. De overkoepelende trend is tablets. Tablets zijn de afgelopen jaren verandert van
een product trend naar een markttrend zoals eerder omschreven in het begin van deze alinea. De
Consumenten trend die bij de markttrend tablets hoort is smart. Producten om ons heen worden steeds
slimmer en zijn zich steeds beter bewust van zichzelf en hun omgeving. Tablets zijn een belangrijk
onderdeel van de consumenten trend smart. De maatschappelijke trend die bij de consumenten trend
hoor is technologisering. Dat is het
geval omdat de samenleving steeds
meer afhankelijk is van technologie. Het
smart worden van apparaten is een
manier waarop de samenleving
afhankelijk wordt van techniek.

iPad Pro
Tablets
Smart
Technologisering
4.3 Human Technology en de Markt

22
Google Glass, ook wel afgekort tot Glass, is een nieuw wearable device van Google. Simpel gezegd is het een
slimme bril die gebruikers relevante informatie verschaft die ze alleen op dat moment nodig hebben. Je hebt vast al
een aantal posts voorbij zien komen van onze eerste Glass ervaringen, maar wat is Google Glass dan precies? (...)
De technologie neemt ons steeds meer over: overal waar we komen kijken we gebogen over onze telefoons of
tablets. Glass gaat efficinter om met technologie; hij toont ons handsfree informatie in ons gezichtsveld wanneer
we het nodig hebben. Zonder de flow van ons dagelijks leven te onderbreken. Google Glass maakt de gebruiker het
middelpunt van de experience.
[18]
Google werkt al enkele jaren aan een slimme bril. Deze bril kan met stemcommandos bediend
worden, bijvoorbeeld om een foto te nemen of zoekopdracht uit te voeren. Google Glass is op dit
moment uitgedeeld aan zon 10.000 ontwikkelaars om applicaties te ontwikkelen en BNers voor
verschillende doeleinden. Zoals het testen van de bril en voor het ontwikkelen van applicaties voor de
bril. Later dit jaar is de bril voor iedereen beschikbaar. Als het prijskaartje niet te hoog is en er
voldoende toepassingen en applicaties voor de bril zijn, dan kan Google Glass wel eens een grote hit
worden.
Vroeger was een telefoon iets waar je alleen mee kon bellen. Dat is sinds de aankondiging van de
iPhone in 2007 is dat beeld van de telefoon voorgoed veranderd. Telefoons moeten tegenwoordig van
alles kunnen, zoals je mail kijken en verder werken aan het verslag waar je net mee moest stoppen aan
te werken op je tablet. Ook gaan er steeds meer apparaten met je telefoon samenwerken. Apparaten
zoals slimme horloges, via je telefoon bestuurbare lampen en sinds kort ook een bril die weergeeft of je
nog bijvoorbeeld berichtjes binnen hebt gekregen op je telefoon: de Google Glass. De Google Glass is
een product trend die voort is gekomen uit de markttrend draagbare technologie. Steeds meer
technologische producten dragen we de hele dag met ons mee, zoals je telefoon en je tablet. Er is de
laatste jaren een toenemende vraag ontstaan waardoor de behoefte bij consumenten gecreerd is om je
telefoon in gaten te kunnen houden zonder je telefoon uit je broekzak te halen. Die markttrend is
voorgekomen uit de consumenten trend
transhuman. Steeds meer technologie past zich
aan de mens aan en zorgt ervoor dat de
gebruiker het leven makkelijker maakt. Zoals
telefoons dat doen op gebied van communicatie
en websites zoals Wikipedia voor de informatie
technologie. De overkoepelende trend die hier
gaande is, is de maatschappelijke trend
Technologisering.
Google
Glass
Draagbare
Technologie
Transhuman
Technologisering
4.3 Human Technology en de Markt

23
Google wordt autofabrikant. De zoekmachine-gigant heeft een prototype klaar van een zelfrijdende auto met
elektrische aandrijving, zonder stuur, rem of pedalen. De passagiers aan boord van de auto een naam is nog niet
gekozen hoeven helemaal niets te doen, alleen een bestemming ingeven. De zelfrijdende auto doet dan de rest.
Het gaat bij de auto nog om een prototype, maar er worden de komende tijd honderd testvoertuigen gebouwd.
Aanvankelijk nog met stuur en pedalen, maar in Californi al zonder.
[19]
Google heeft het eerste prototype van zijn zelfrijdende auto laten zien. Tot nu toe maakte het bedrijf
zelfrijdende auto's van bestaande modellen. Google gaat in in het begin eerst zo'n honderd exemplaren
van het prototypes maken. In de zelfrijdende auto passen twee personen en hun bagage, en de auto
heeft verder geen stuur, rem- of gaspedalen. Het enige wat de autos hebben een start en stop knop en
een scherm waarop de passagiers hun route kunnen bekijken.
Vroeger was het heel erg knap voor een computer als hij bijvoorbeeld de wortel kon trekken van een
getal. Iets wat tegenwoordig zelfs mijn horloge al kan. Dat is een goed voorbeeld van een verandering
van de maatschappij door technologisering. Steeds meer producten om ons heen worden smart. De
producten worden zich bewust van zichzelf en hun omgeving door middel van technologie. Producten
worden smart mede door middel van kunstmatige intelligenties. Kunstmatige intelligentie is het
ontwikkelen van een computers die 'intelligente' functies van de mens kan overnemen of nadoen. Het
is moeilijk te zeggen wat 'intelligentie' precies is. Soms wordt wel eens gezegd 'Kunstmatige
intelligentie is wat we de computer nog niet kunnen laten doen'. Dingen die vroeger als heel intelligent
werd beschouwd, zoals het winnen van een spelletje schaak van de wereldkampioen schaak
(Kasparov-Deepblut 1997) blijkt achteraf niet zo heel knap te zijn. Een goed voorbeeld van een product
die gebruik maakt van kunstmatige intelligentie is de zelfrijdende auto van Google. Die auto is zich
bewust van zijn
omgeving en zichzelf.

Zelfrijdende
Auto
Kunstmatige
Intiligentie
Smart
Technologisering
4.3 Human Technology en de Markt

24


Een 3D-printer speciaal ontwikkeld voor gebruik in het internationale ruimtestation gaat iets eerder dan gepland
al de ruimte in. De 3D-printer zal in augustus door SpaceX in het ISS worden afgeleverd. Dat maakt Made in
Space de producent van de 3D-printer bekend. NASA heeft de 3D-printer aan tal van testen onderworpen.
Ook zijn de eerste serie voorwerpen die de 3D-printer straks aan boord van het ruimtestation moet gaan printen,
uitgebreid getest. De printer en objecten hebben al die testen glorierijk doorstaan, dus heeft NASA besloten dat de
printer klaar is voor zijn eerste ruimtereis. En daarom is ook de lancering van deze 3D-printer iets vervroegd.
Niet dit najaar, maar in augustus kiest deze al het luchtruim.
[20]


NASA gaat een 3D-printer naar het Internationaal Ruimtestation (ISS) sturen, wat een belangrijke stap
voorwaarts is voor de zelfvoorzienlijkheid en veiligheid van het station. De 3D-printer voor het ISS, die
speciaal gemaakt is om zonder zwaartekracht in de ruimte te functioneren, moet in de toekomst
onderdelen en gereedschap gaan printen als die kapot gaan in het ISS. Zo wordt het ISS minder
afhankelijk van raketten voor materiaal en kunnen de transportkosten omlaag gebracht worden en de
veiligheid verhoogd worden.

De 3d printer is een erg hotte trend de afgelopen tijd. In kranten en op televisie zie je ze opduiken en er
is veel aandacht voor. Maar waar komt al die aandacht voor 3D printers vandaan? En wat is er nou
precies zo hot aan 3D printen? De hotheid van het 3D printen is dat het iets nieuws is. Voorheen
konden consumenten alleen 2D papieren uitprinten, iets wat twintig tot dertig jaar geleden ondenkbaar
was. Toen typte men alles nog op typemachines en als men een fout maakte moest men dat handmatig
met typex uitwissen. Iets wat een tijdrovend proces wat. Dat is met de komst van de computer een stuk
makkelijker is geworden. De nieuwste technologie op gebied van printen in 3D printen. Bij 3D printen
kunnen tastbare objecten geprint worden, zoals een koffie kop of een nieuwe lamp. De vraag naar 3D
printers is zo groot door de markttrend 3D Technologie. Veel technologie haakt in op de 3D manie
zoals 3D telefoons, 3D TVs en nu dus ook 3D
printers. De overkoepelende trend over 3D
technologie is smart. Producten worden steeds
slimmer en worden zich bewust van hun
omgeving. Met name het steeds slimmer worden
van producten is hier van toepassing. Als
producten niet slimmer zouden worden zou de
3D technologie nooit zijn ontstaan. Ook bij deze
trend is de overkoepelende maatschappelijk
trend de technologisering van de
maatschappij.
3D
Printer
3D
Technologie
Smart
Technologisering
4.3 Human Technology en de Markt

25

Zoals je hebt kunnen lezen zijn er veel verschillende trends die op dit moment invloed hebben in de
technologisering van onze maatschappij en die van andere landen. Een belangrijke trend die op dit
moment gaande is de technologisering van de maatschappij. Een onderwerp die in de tekst uitgebreid
behandeld is. In alle trends van dit hoofdstuk wordt de technologisering van de maatschappij
behandeld. Het leven in de maatschappij wordt steeds meer afhankelijk van techniek. Daardoor
verandert het koopgedrag van de consument ook. Vroeger had PTG post zijn handen vol aan het
verzenden van brieven, terwijl ze het tegenwoordig vooral moeten hebben van het verschepen van
pakketjes, om maar een voorbeeld te noemen. Dat zijn trends waar ik als Human Technology engineer
goed op in kan spelen. Als de consument steeds vaker digitaal leeft zal ik producten moeten
ontwikkelen die daar op aansluiten. Door die behoeftes van de consument goed in de gaten te houden
kan ik goede aansluitende product ideen opdoen.
4.3 Human Technology en de Markt

26

De trendfactor Politiek is van grote invloed omdat er veel politieke
bewegingen gaande zijn de afgelopen tijd. De kritiek op de
Europese Uni, machtsverschuivingen van de gemeente en naar de
gemeente toe, het Marokkanen probleem ect.
Politiek heeft daarnaast ook gevolgen voor maatschappelijke
ontwikkelen Ingen en daarmee ook het gedrag van mensen.
Organisaties en personen zijn afhankelijk van wetten, en leiders.
Alles wordt geregeld via de politiek, van de dagen dat de winkels
zijn geopend tot en met de dagen dat het vuilnis wordt opgehaald.
De enige factor waar politiek geen invloed op uit kan oefenen is
moeder natuur. Een factor die erg belangrijk is voor het koopgedrag
van de consument. Ook belangenorganisaties worden steeds
belangrijker, organisaties zoals Greenpeace ect. Die hebben
misschien weinig directe invloed op het dagelijks leven maar
benvloeden op indirect niveau het leven van de gewone burger
dagelijks. Met name op het gebied van bewustwording van de
wereld om hem of haar heen. Daarnaast spelen ethiek en sociale
verantwoordelijkheid ook een rol in de maatschappij.
[26]


Politieke ontwikkelingen
draaien om de invloed van
de politiek op de
samenleving en de
bevolking, met name op in
de vorm van wetten. Ook
gaat het hier om de grote
invloed van
maatschappelijke
belangengroepen zoals
Greenpeace, om meer
aandacht van het
bedrijfsleven voor de
maatschappij, om het
marktgericht denken van de
overheid. Bovendien zijn er
ook internationale politieke
veranderingen die zeer veel
invloed hebben (de val van
de muur, de
eenwording van Europa.
(Bron: 2001, van trends
naar brands, )
4.3 Human Technology en de Markt

27


DEN HAAG - In het Europees Parlement zitten steeds meer vrouwen. In 1979, toen dit parlement voor het eerst
rechtstreeks werd gekozen, was 16 procent van de europarlementarirs vrouw. Nu is dat 36 procent. Dat blijkt uit
maandag gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Van de 26 Nederlandse leden
van het Europees Parlement is 46 procent vrouw.
[21]


Er komen steeds meer vrouwen in het Europees parlement meld het centraal bureau voor de statistiek.
In 1979, toen het Europees Parlement voor het eerst rechtstreeks werd gekozen, bestond 16 procent van
de parlementsleden uit vrouwen. Terwijl at in het parlement die nu aan de macht is 36 procent vrouw
is. Sterker nog, in 21 van de 28 EU landen bestaat minstens 1/3 van de parlementarirs uit vrouwen.
Finland heeft in verhouding de meeste vrouwen in het parlement zitten, namelijk 64%. Nederland staat
op de zesde plek.

Een belangrijke trend die nu gaande is dat vrouwen steeds vaker gelijke kansen krijgen. Vroeger was
het heel gebruikelijk dat de vrouw huisvrouw was. Ze zorgde voor de opvoeding van de kinderen en
zorden voor het huishouden, terwijl de man aan het werk was en voor het geld zorgde (iets wat in
sommige gemeente nog steeds het geval is. Kuch, kuch Urk). Een trend die de afgelopen jaren duidelijk
zichtbaar is geworden dat vrouwen ook een carrire willen en niet huisvrouw meer willen zijn, ze
willen meer respect krijgen van mannen voor wat ze doen en eisen daarbij gelijke kansen op de
arbeidsmarkt. Doordat vrouwen een steeds belangrijkere rol krijgen op de arbeidsmarkt is er de
afgelopen jaren een trend zichtbaar geworden dat der steeds meer vrouwen de politiek ingaan. Iets
wat vroeger een echte mannenbaan was. Ten gevolge van dat komen er dus steeds meer vrouwen in
het Europees parlement. De overkoepelende maatschappelijke trend die dit allemaal veroorzaakt is de
feminisering van de samenleving. De
samenleving wordt vrouwelijker
doordat mensen behoefte hebben aan
zachtheid en geborgenheid, typisch
vrouwelijke eigenschappen. Doordat
vrouwen merken dat ze meer kunnen
dan alleen het huishouden willen ze
ook zelfstandig worden en dwingen ze
respect af op de arbeidsmarkt,
waardoor ze ook gelijke kansen krijgen.
Meer vrouwen
in europees
parlement
Gelijke Kansen
Respect
Feminisering
4.3 Human Technology en de Markt

28


In 2020 gaat de laatste babyboomer met pensioen. Het kan zijn dat het volgende kabinet-Rutte daar nog een
stokje voor steekt natuurlijk, maar dat zal hooguit leiden tot een uitstel van maximaal twee jaar. Hierdoor zullen
er grote gaten vallen op de werkvloer, verwachten veel arbeidsmarktdeskundigen. (...) De Amerikaanse
managementdenker Gary Hamel schreef eind vorig jaar bijvoorbeeld een spraakmakend artikel in de Harvard
Business Review: First, lets fire all the managers. Het is een pleidooi voor meer zelfsturing en minder
management, met als lichtend voorbeeld Morning Star, de fabrikant van tomaten in blik, waar geen managers
werken. De 400 medewerkers maken elk jaar onderlinge afspraken.
[22]


Veel mensen zouden het liefst hun tijd zelf indelen op het werk, in plaats van dat door managers te
laten doen. Bij sommige bedrijven gebeurt dit ook al. Bedrijven zonder managers zijn de toekomst
doordat de nieuwe computer generatie steeds meer aan de macht komt. Een kenmerk van die generatie
is dat ze veel sneller out-of-the-box denken bij het oplossen van problemen. Ook kunnen ze veel beter
zichzelf aansturen en hebben ze minder management nodig. Een voorbeeld van een bedrijf waar dat
principe wordt toegepast is Morning Star. Dat bedrijf verkoopt tomaten in blik en heeft ruim 400
werknemers, zonder ook maar 1 manager. De 400 medewerkers maken elk jaar onderlinge afspraken.

Door de vergrijzing van de samenleving krijgen steeds meer babyboomers manager functies. Een
typisch kenmerk van die generatie is dat ze erg vast houden aan ouderwetse gewoontes. Je doet wat
degen die boven jou staat en gaat er niet mee in discussie. Een kenmerk van de computer generatie is
dat ze veel meer out of the box denken. Als die generatie vind dat een politieagent niet gelijk heeft zal
hij of zij daar veel eerder over in discussie gaan dan dat een babyboomer dat zou doen.
Een goed voorbeeld daarvan is de film van mijn broertje, hij heeft een documentaire film gemaakt over
het feit dat de volwassen generatie van nu nauwelijks iets durft te zeggen over onrechtvaardigheden.
Kom in opstand als je iets ziet wat volgens jou niet door de beugel kan, in plaats van door te lopen en
schijnheilig te doen alsof je niets gezien hebt. Dat is de boodschap die hij over wil brengen. Dat is een
trend die op dit moment erg gaande is. En dat vertaald zich ook door naar de arbeidsmarkt. De
computer generatie wil zelf bepalen hoe zij hun het bedrijf runnen, en dat is niet op de manier hoe hun
ouders dat deden waarin een strike hirarchie was in rangen en standen. Een trend die gaande is dat er
geen managers meer voorkomen in een
bedrijf. Iedereen is gelijk en heeft een gelijke
democratische stem. Dat is het moderne
organisatie model. Dat model wordt
mogelijk gemaakt door de consumententrend
Yong Adults (de opkomst van de computer
generatie). De overkoepelende
maatschappelijke trend is de seniorisering
van de samenleving. De oude conservatieve
generatie maakt plaats voor de out-of-the-
box denkende computer generatie.
Geen
managers
meer
Modern
Organisatie Model
Young Adults
Seniorisering
4.3 Human Technology en de Markt

29


De onderhandelingen over een superprovincie zijn mislukt. D66-leider Alexander Pechtold heeft dat vandaag
gezegd na besprekingen met het kabinet. Daarbij waren naast de regeringspartijen VVD en PvdA ook D66 en
GroenLinks betrokken. Zij zijn nodig voor een meerderheid in de Senaat. De superprovincie zou moeten worden
gevormd door Noord-Holland, Utrecht en Flevoland.
[23]
De onderhandelingen voor een super provincie van Noord-Holland, Flevoland en Utrecht zijn mislukt.
De leiders van de partijen in de fractie hebben dat bekend gemaakt na overleg met het kabinet. Samsom
zei dat hij het voorstel graag door had willen zien gaan. Maar oppositiepartijen zijn nu eenmaal niet
verplicht om mee te werken, aldus Samsom. VVD en PvdA spraken in het regeerakkoord af om de
twaalf provincies terug te brengen tot vijf landsdelen en te beginnen met een super provincie, onder de
naam 'Noordvleugel'. In die provincies bestaat er echter veel verzet tegen de plannen.

Zoals in de samenvatting te lezen valt bestaat er in de provincies veel verzet tegen het samenvoegen
van provincies. Dat komt omdat mensen hun eigen identiteit willen behouden. Daartegenover staat de
politiek die juist macht op een globaler niveau wil regelen. Door veel verschillende factoren is er de
laatste jaren een verschuiving in macht van lokaal bestuur naar landelijk en Europees bestuur. Steeds
meer besturen fuseren en zijn niet meer baas over eigen land. Een goed voorbeeld zijn de wetten die de
Europees Uni maakt waar de Nederlandse regering zich vervolgens aan moet houden. Dat komt door
de maatschappelijke trend globalisering.
Het is echter erg verassend dat juist de macht op een steeds mondialer niveau wordt uitgeoefend
omdat uit een eerder trendbericht in dit trendboek (trendbericht 8) is gebleken dat mensen steeds vaker
speciaal bier kopen in plaats van mondiaal bekend bier zoals Heineken en Grolsch. De link die hier van
toepassing is dat de mensen hun lokale
omgeving juist steeds meer gaan
respecteren en in hun eigen omgeving
willen investeren, terwijl de politiek
juist op een steeds mondialer niveau
gaat werken. Twee trends die elkaar
volledig tegenspreken.

Superprovincie
Machtverschuiving
Fusion
Globalisering
4.3 Human Technology en de Markt

30


Op 1 januari 2015 hevelt het Rijk centrale overheidstaken op het gebied van jeugdzorg, arbeidsparticipatie en
thuiszorg over naar gemeenten. Volgens de Rekenkamer wordt daar door alle betrokken partijen vier ministeries
en 403 gemeentes hard aan gewerkt, maar verloopt die voorbereiding ongecordineerd. Rekenkamer-president
Saskia Stuiveling zegt in een toelichting
[24]
Gemeenten worden in op 1 januari 2015 verantwoordelijk voor het verzorgen van jeugdzorg. En het
werk/inkomen en de zorg aan mensen die lang ziek zijn en ouderen. Een deel van die taken hebben de
gemeente nu ook al gedeeltelijk de verantwoordelijkheid over maar per 1 januari zal alles worden
overgedragen op de gemeenten. Dit proces wordt ook wel decentralisatie genoemd. Vanuit de
gemeente zal er een persoon komen die help en begeleiding bied aan mensen die dat nodig hebben. Die
persoon zal een plan maken voor het hele huishouden. De reden waarom Den Haag die zorg bij
gemeentes wil hebben is omdat gemeentes het dichts bij de inwoners staat en dat volgens hun minder
bureaucratie en effectiever kunnen opereren. Maar volgens de algemene rekenkamer is dat een slecht
idee om dat plan al op zon korte termijn te gaan uitvoeren omdat de voorbereidingen ongecordineerd
verlopen.

Weer een heerlijk voorbeeld hoe de overheid zichzelf soms zo erg kan tegenspreken. Ze willen volgens
trendbericht 18 juist zoveel mogelijk gecentraliseerd bestuur door middel van verschillende kleine
provincies samen te voegen, terwijl ze juist in deze trend het bestuur op een zon lokaal mogelijk
niveau wil hebben. De overheid wil dat gemeente meer verantwoordelijkheid krijgen op gebieden
zoals jeugdzorg en ouderenzorg, maar willen over het algemene bestuur zelf zoveel mogelijk kunnen
bepalen. Aan de ene kant is er dus sprake van decentralisatie, en tegelijkertijd is er sprake van
centralisatie van bestuur. De overkoepelende trend die hier speelt is de regionalisering van het
bestuur. De gemeente
krijgt meer macht op
verschillende gebieden,
en dat is ook iets wat
consumenten willen. Dat
wordt ook wel
regionalisering
genoemd. De
overkoepelende
maatschappelijke trend
is globalisering.
Gemeenten krijgen
meer
verantwoordelijkheid

Decentralisatie
Regionalisering
Globalisering
4.3 Human Technology en de Markt

31


De geplande handelsmissie naar Rusland onder leiding van minister Henk Kamp van Economische Zaken is
voorlopig uitgesteld vanwege de crisis in Oekrane. Dat maakt het ministerie van Buitenlandse Zaken woensdag
bekend. Het kabinet kwam tot dit besluit naar aanleiding van de recente ontwikkelingen in het oosten van
Oekrane.
[25]
Het Nederlandse kabinet zou op handelsmissie gaan naar Rusland om de onderlinge banden te
versterken Dit willen ze doen om beter te kunnen samenwerken met Rusland om bijvoorbeeld
voordelige contracten te kunnen sluiten op gebied van olie en gas. Ze gaan dit echter niet doen omdat
Rusland op dit moment in crisis ligt met Oekrane.

De crisis in Oekraense is op dit moment een trend die gaande is in de wereld. Het is voor Oekrane
van belang dat die crisis zo snel mogelijk wordt verholpen omdat ze op deze manier een slechte
reputatie krijgen in de wereld en ze daardoor aantrekkelijke financile deals kunnen mislopen. Die
deals kunnen onder anderen voortkomen uit handelsmissies. Die handelsmissies komen voort uit de
Alliance tussen landen. Het samenwerken tussen twee of meer landen is cruciaal voor het voortbestaan
van een land. Nederland is een perfect gebied om bijvoorbeeld graan te verbouwen, maar bijvoorbeeld
niet echt in het maken van autos. Door samen te werken met andere landen is de moderne westerse
cultuur leefbaar. Doordat landen steeds meer samenwerken zullen er steeds meer handelsmissies
gemaakt worden naar andere landen. De crisis in Oekrane is daarin dus een slechte ontwikkeling. Het
overkoepelende maatschappelijke trend hier in Globalisering. Dit is van toepassing omdat het
betrekking heeft op het samenwerken van de wereld en dat alles steeds mondialer geregeld wordt.

Crisis in
Oekraine
Handelsmissie's
Alliance
Globalisering
4.3 Human Technology en de Markt

32
Zoals je hebt kunnen lezen zijn er veel verschillende trends die op dit moment invloed hebben in de
politiek van ons en andere land(en). Een belangrijke trend die op dit moment gaande is de
globalisering van de maatschappij en van de wereld. Een maatschappelijke trend die in de tekst
uitgebreid behandeld is. Zoals in trendberichten achttien, negentien en twintig.
In die trends wordt de globalisering van de maatschappij en van de wereld van de maatschappij
behandeld. Steeds meer landen gaan onderling samenwerken en daardoor verandert het koopgedrag
van consumenten. Het wordt voor een consument steeds makkelijk om bijvoorbeeld spullen uit China
te kopen in plaats van de elektronica zaak op de hoek. Een vorm van de consumententrend
regionalisering. Dat China steeds meer invloed krijgt in Nederland is een vorm van globalisering en is
onderdeel van de trendfactor politiek en demografie. Dat zijn trends waar ik als Human Technology
engineer rekening mee moet houden bij het bedenken van een product idee. Het product moet zo op de
markt worden gezet dat hij niet alleen bij plaatselijke winkels te vinden is maar ook online en over de
hele wereld. De wereld wordt spreekwoordelijk gezien steeds kleiner en de mening van 1 persoon kan
een product maken of laten falen. Een voorbeeld daarvan heb ik op mijn werk aangetroffen,. Ik ben
afwasser bij een restaurant er was laatst een klant ziek naar huis gegaan nadat hij gegeten had bij ons in
het restaurant. De manager greep onmiddellijk in en bood de klant telefonisch gelijk een waardebon
aan om een keer gratis opnieuw bij ons te komen eten. Hij legde mij uit waarom hij dat deed, en hij
deed dat omdat 1 slechte recensie van die klant op bijvoorbeeld google het restaurant veel meer schade
kan toebrengen dan dat gratis etentje die hij weggeeft. Dat heeft mij wel aan het denken gezet over hoe
de wereld steeds kleiner wordt. Globalisering is dus een maatschappelijke trends waar ik als Human
technology student rekening mee moet houden tijdens het ontwikkelen van een product idee.
Samengevat heeft de politiek veel invloed op ons dagelijks leven, en is globalisering een
maatschappelijke trend die erg vele invloed heeft op ons dagelijks leven. Het is aan de trendfactor
politiek om in te delen hoe de globalisering invloed gaat hebben op ons dagelijks leven.

4.3 Human Technology en de Markt

33


Een belangrijke verandering in de economie die voor veel verschillende trends verantwoordelijk is
geweest is de krimpende economie. Een onderwerp die in de tekst uitgebreid behandeld is. Een
belangrijk maatschappelijke trend is individualisering van de maatschappij. Daardoor zijn er
verschillende trends ontstaan die consumenten de mogelijkheden bied om zelfstandig keuzes te maken
en te regelen.
Zoals je hebt kunnen lezen zijn er veel verschillende trends die op dit moment invloed hebben in de
demografie van ons en andere land(en). Een belangrijke trend die op dit moment gaande is de
seniorisering van de maatschappij. Een onderwerp die in de tekst uitgebreid behandeld is. Zoals in
trendberichten n en vijf. In die trends wordt de seniorisering van de maatschappij behandeld. Er
komen steeds meer ouderen bij waardoor het koopgedrag van consumenten ook veranderd.
Zoals je hebt kunnen lezen zijn er veel verschillende trends die op dit moment invloed hebben in de
technologisering van onze maatschappij en die van andere landen. Een belangrijke trend die op dit
moment gaande is de technologisering van de maatschappij. Het leven in de maatschappij wordt steeds
meer afhankelijk van techniek. Daardoor verandert het koopgedrag van de consument ook. Het is voor
mij als Human Technologie student van belang hier goed rekening mee te houden met het bedenken
van product ideen.
Zoals je hebt kunnen lezen zijn er veel verschillende trends die op dit moment invloed hebben in de
politiek van ons en andere land(en). Een belangrijke trend die op dit moment gaande is de
globalisering van de maatschappij en van de wereld. Een maatschappelijke trend die in de tekst
uitgebreid behandeld is. Samengevat heeft de politiek veel invloed op ons dagelijks leven, en is
globalisering een maatschappelijke trend die erg vele invloed heeft op ons dagelijks leven. Het is aan
de trendfactor politiek om in te delen hoe de globalisering invloed gaat hebben op ons dagelijks leven.
Alles concluderend kun je wel zeggend dat er veel trends gaande zijn in de wereld. Belangrijke
maatschappelijke trends zijn de individualisering, de globalisering, de technologisering en de
seniorisering van de maatschappij. Dat zijn allen trends waar ik als Human technologie Engineer
rekening mee moet houden bij het maken van productideen die zo goed mogelijk aansluit op de
wensen en behoeftes van de consument. Ik heb erg veel geleerd van deze opdracht. Deze opdracht
heeft mij erg veel inzicht geboden in hoe trends zich ontwikkelen en vormen in de wereld. Als ik later
op stage of op een werkplek ben zal ik vroeg of laat onderzoek moeten doen, waarbij ik trends nodig
heb. Ik zal dan kijken naar de trendladder tattoo die op mijn schouder staat.
Met vriendelijke Groet,
Jeroen Hut
4.3 Human Technology en de Markt

34


1. http://kennisbank.hva.nl/document/219609
2. Roothart, H., & Pol, W. (2001). Van trends naar brands. Deventer: Kluwer.
3. NRC Next, 17 oktober 2011
4. Elsevier, 10 september 2011
5. http://www.siob.nl/media/documents/trends-in-de-samenleving-2.PDF
6. http://fsin.nl/nieuws/174/we-willen-geen-combo-deals-meer-keuzevrijheid-is-de-trend
7. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/LevendGeborenenNL.png
8. http://nl.wikipedia.org/wiki/Babyboom_(term)
9. http://www.nu.nl/economie/3728435/werkvloer-telt-meer-vijftigers-dan-dertigers.html
10. http://www.nu.nl/binnenland/2523578/vrouwen-trouwen-steeds-later.html
11. http://www.boerenroem.nl/download/6/
12. http://www.nu.nl/weekend/3777499/nederlanders-ontdekken-massaal-speciaalbier.html
13. http://www.nrc.nl/carriere/2012/10/30/half-nederland-hoogopgeleid/
14. http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20110000_cdsp_artikel_dhooghe.pdf
15. http://nl.popolsku.nl/nederlanders-trouwen-minder-vaak-2/
16. http://www.techzine.nl/nieuws/38688/britse-inlichtingendienst-weet-exact-wat-britten-online-
uitspoken.html#
17. http://www.tablet.nl/apple-onthult-12-inch-tablet-in-2014
18. http://unitid.nl/2014/03/wat-is-google-glass/
19. http://www.carros.nl/autonieuws/41849-google-toont-zelfrijdende-auto/
20. http://www.scientias.nl/astronauten-iss-krijgen-augustus-een-3d-printer/102162
21. http://www.telegraaf.nl/binnenland/22640546/__Opmars_van_vrouwen_in_EP__.html
22. http://sync.nl/de-organisatie-van-de-toekomst-veel-vakmensen-geen-managers/
23. http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3675330/2014/06/19/Onderhandelingen-
superprovincie-mislukt.dhtml
24. http://www.nrc.nl/nieuws/2014/05/21/decentralisatie-zorg-jeugdzorg-en-werk-mogelijk-niet-op-tijd-
overgeheveld-naar-gemeenten/#
25. http://www.nu.nl/oekraine/3747790/kabinet-annuleert-handelsmissie-rusland-oekraine.html
26. http://trendsinrituals.wordpress.com/trends-en-trendfactoren/



4.3 Human Technology en de Markt

35


Grenzen tussen sociaal en zakelijk
vervagen
In een wereld waar emoties en economie zo dicht bij
elkaar liggen, kan een dergelijk fenomeen op de
werkvloer niet uitblijven. Het is immers duidelijk:
de economie wordt benvloed door geluk, geluk op
haar beurt weer door persoonlijke omstandigheden.
Juist die persoonlijke omstandigheden spelen een
steeds belangrijkere rol in het bedrijfsleven en niet
alleen maar tijdens een grap bij het
koffiezetapparaat. Sociale media maken hun opmars
in het sociale leven van de bewoners van de lage
landen: ongeveer 60 procent heeft een profiel op een
sociaal netwerk, waarvan Facebook, Hyves, Twitter
en LinkedIn de grootste zijn. Alle netwerken hebben
een ander doel, maar van origine is alleen LinkedIn
bedoeld om zakelijke contacten te onderhouden.
Daar lijkt nu verandering in te komen: meer en meer
wordt er ook online bij collegae op hun muur
geschreven (Facebook) of krijgen ze een retweet
(Twitter).
Zakelijk contact wordt steeds informeler, de grens
tussen werk en priv steeds vager. Wie online niet te
vinden is, kan zich afvragen wat hij nog waard is.
De immer piepende smartphone is niet meer weg te
denken uit het bestaan van de moderne persoon, laat
staan uit het bedrijfsleven. Met deze vervaagde
grenzen tussen sociaal en zakelijk, wordt het
tegelijkertijd lastiger om de twee gescheiden te
houden. We leven in een 24-uurseconomie, waar
mensen twitteren over het boek dat ze lezen. De
toekomst bestaat uit emotie n economie, werk n
sociaal of een mengelmoes daarvan.

Digitale winkels
Klassieke winkels lopen door de komst van online
shops flinke klappen op. De steeds populairder
wordende smartphone, in feite een compacte
zakcomputer, maakt het nog gemakkelijker om
prijzen te vergelijken en producten online af te
rekenen. De opkomst van online winkelen is een
wereldwijde trend. De Amerikaanse bank J.P.
Morgan voorspelt dat de mondiale omzet van online
winkelen tussen 2008 en 2013 verdubbelt, van 297
miljard tot 668 miljard euro. De komende jaren stijgt
de omzet gemiddeld met 19,4 procent per jaar.
Branche na branche bezwijkt voor de verlokkingen
van het web. Een jaar of tien geleden kochten
Nederlanders voornamelijk zaken als reizen,
bioscoopkaartjes, verzekeringen en muziek online.
Stuk voor stuk makkelijke producten die niet aan de
deur hoefden te worden afgeleverd. Liedjes,
vliegtickets, toegangsbewijzen en polisbladen
kunnen met n druk op de knop worden
gedownload en afgedrukt.




4.3 Human Technology en de Markt

1
Meer nadruk op delen en
hergebruik: collaborative
consumption en de circulaire
economie.
De moderne, digitale consument hecht minder aan
bezit en maakt gebruik van een product of
dienstverlening zonder het zelf te hoeven hebben.
Toegang is belangrijker dan bezit, kopen maakt
plaats voor delen en lenen. Bezit krijgt ook minder
status, terwijl immaterile zaken als toegang tot
personen of netwerken, het actief zijn via sociale
media of online reputatie, meer iemands status
bepalen.
Trends in de samenleving
Delen en lenen
Delen en lenen zijn geen nieuwe fenomenen, maar
door de technologische ontwikkelingen zijn de
mogelijkheden vergroot voor het huren, lenen,
ruilen, geven en delen van producten. Een fenomeen
dat ook wel collaborative consumption wordt
genoemd. Via verschillende internetplatforms is het
mogelijk producten te ruilen met onbekenden, met
mensen uit een andere stad of uit een ander land.
Collaborative consumption kent drie typen:
Het ruilen van een product dat je niet meer nodig
hebt voor een product dat je graag zou willen
hebben (herdistributie van markten).
Het massale ruilen van Sinterklaascadeaus op
websites als ruilen.nl is hier een goed voorbeeld van.
Het samen delen van goederen (samenwerkende
levensstijl).
Landshape is een treffend voorbeeld waarbij iemand
die een stukje land over heeft wordt gekoppeld aan
een teler en er zo samen voor zorgen dat er iets
wordt verbouwd. Couchsurfen, waarbij je gratis op
iemands bank (of bed) kunt slapen, is een ander
voorbeeld.
Het betalen voor toegang tot of gebruik van een
product zonder het zelf te bezitten (collaborative
consumption in product servicesystemen).
Greenwheels en Spotify zijn bekende en populaire
voorbeelden.
Hergebruiken
Een concept dat aansluit bij en deels overlapt met
collaborativeconsumption, is dat van de circulaire
economie. Er is een trend zichtbaar die gericht is op
hergebruiken en delen van grondstoffen in plaats
van ze bezitten en weggooien. Samen met de
schaarste van grondstoffen en een nieuwe
waardering voor delen en hergebruiken, zorgt dit
voor het ontstaan van een circulaire economie: een
economie zonder afvalstoffen waarbij delen en lenen
en toegang belangrijker wordt dan bezit.
Het eigenaarschap van producten is nu nog vaak in
handen van de klant, maar komt dan in handen van
de producent die het via leaseconstructies of lenen
ter beschikking stelt aan de klant.












4.3 Human Technology en de Markt

1
We willen geen combo-deals meer
keuzevrijheid is de trend!
Hoewel er talloze dingen in bundels komen (ons
internetabonnement, telefoon, televisie,
verzekeringen), lijken we de voorgeschreven
combinatie-maaltijden van fastfoodketens zat te
worden. We willen keuze zelfs al wijst de praktijk
uit dat we toch keer op keer hetzelfde blijven kiezen.
Uit onderzoek van NPD Group blijkt dat er in
Amerika een miljard (!) minder
combinatiemaaltijden verkocht worden dan vijf jaar
geleden. Dat is een daling van twaalf procent.
De reden hiervoor is tweeledig, zegt NPD. Ten
eerste houden we erg vast aan ons geld
(voornamelijk zo onder jongeren die het hardst
geraakt zijn door de recessie) en ten tweede zijn we
kieskeuriger geworden. Onze prioriteiten zijn
veranderd en daardoor is een voorgeschreven
combinatiemaaltijd niet meer zo aantrekkelijk als
voorheen.
Geld besparen
In de leeftijden 18-34 jaar gaat het vooral om geld, zo
zegt NPD bij monde van industrie analist Bonnie
Riggs. De nummer-1 reden dat deze groep stopt
met kopen de opkomst van het dollar menu: dat is
een veel betere deal. Consumenten die voorheen
combinatiemaaltijden kochten ontdekken dat je ook
verschillende dollar-deals kan bundelen en de
maaltijd daardoor ook nog eens goedkoper wordt.
Customizen
Maar er is meer aan de hand. Onze mindset lijkt
veranderd. We willen geen voorgeschreven maaltijd,
we willen keuzevrijheid om dingen om te wisselen
zelfs als we dat in de praktijk niet doen.
Want zo is dat, schrijft Time in een interview met
Riggs. Een van de belangrijkste dingen die we
ontdekten is dat onafhankelijk van leeftijd
consumenten houden van customizen; aanpassen.


Het gaat om het idee
Uit consumentenonderzoek blijkt dat we meer fruit,
salades en dingen als uienringen in onze maaltijden
willen zien. Het gekke is dat we daarvan niet perse
extra veel gaan bestellen. Het is het idee van keuze
dat telt, zo zegt Riggs:
Consumenten zijn niet echt van plan om meer te
bestellen. Waar ze naar hunkeren is het idee dat er
wat te kiezen is.
Kids
Dit is niet alleen zo bij volwassenen. De trend sijpelt
door naar de kinderen, die steeds minder
kindermaaltijden bestellen. In 2011 is de omzet van
Happy Meals en andere kindermaaltijden gezakt
met zes procent van 1,3 miljard naar 1,2 miljard
bestellingen.
Kinderen willen dus ook kiezen en nemen graag een
mini-versie van het eten dat hun ouders eten.
Ouders maken dus gretig gebruik van het dollar-
menu: ze willen ruzie met hun kinderen vermijden
en geven de kinderen wat ze willen. Daar gebruiken
ze de dollar-aanbiedingen voor en slaan daarmee
twee vliegen in een klap: Zij besparen geld en
tegelijkertijd kunnen ze hun kinderen geven waar ze
om vragen







4.3 Human Technology en de Markt

1

Zie volgende bladzijde.

4.3 Human Technology en de Markt

2

Werkvloer telt meer vijftigers dan
dertigers

In 2013 waren er in Nederland voor het eerst meer
vijftigers dan dertigers op de werkvloer te vinden.
Dat blijkt maandag uit de zogenoemde generatie-
index van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Deze index kwam vorig jaar uit op 1,03, tegenover
0,99 in 2012. Als de index uitkomt op 1, zijn beide
groepen in evenwicht. Als het cijfer hoger dan 1 is,
zijn er meer vijftigers dan dertigers.
De index is hard opgelopen. Tien jaar eerder, in
2003, bedroeg het cijfer nog 0,64.
In 2011 waren er onder de werkende mannen al voor
het eerst meer vijftigers dan dertigers. In 2013 gold
dat voor de totale beroepsbevolking.
Gemiddelde leeftijd
De gemiddelde leeftijd van de werkzame
beroepsbevolking stijgt gestaag. In 2013 kwam deze
uit op 41,7 jaar. In 2012 was de gemiddelde
werknemer nog 41,4 jaar, terwijl die in 2008 nog 40,3
bedroeg en in 2003 nog uitkwam op 39,1 jaar.
Tussen de bedrijfstakken zijn grote verschillen. Uit
cijfers over de afzonderlijke sectoren, die nog niet
verder gaan dan 2012, blijkt dat werknemers in
landbouw, bosbouw en visserij met een gemiddelde
van 44,6 jaar het oudst zijn. Met 44 jaar komen de
sectoren onderwijs en openbaar bestuur op de
tweede plaats.
In de horeca werken de jongste mensen. Hier is de
gemiddelde leeftijd van werknemers 34,4 jaar. Ook
personeel in de sector verhuur en in de handel is
relatief jong.
Gepubliceerd: 17 maart 2014 17:33



Vrouwen trouwen steeds later

DEN HAAG - Vrouwen zijn steeds ouder, wanneer
ze voor het eerst in het huwelijksbootje stappen. 10
procent van de vrouwen die vorig jaar trouwden,
was veertig jaar of ouder. In 1980 was maar 1
procent van de vrouwen die in het huwelijk
traden, boven de veertig.
Dat blijkt uit woensdag gepubliceerde cijfers van het
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Volgens het CBS zijn vrouwen ouder wanneer ze
voor het eerst trouwen omdat stellen tegenwoordig
eerst een tijdje ongehuwd samenwonen.
Bij vier van de vijf stellen die in de periode 2000 tot
2008 trouwden, was dat het geval.
Niet alleen de trouwleeftijd van vrouwen is de
laatste jaren gestegen. Ook het aantal vrouwen dat
ongehuwd kinderen krijgt, stijgt gestaag. In 2010
had 16 procent van de vrouwen die voor het eerst
trouwden, al een kind.
Onderstaande grafiek geeft het percentage 'jonge
bruiden' weer voor verschillende
leeftijdscategorien. De cijfers zijn afkomstig van het
CBS.

4.3 Human Technology en de Markt

3
Nederlanders ontdekken massaal
speciaalbier

Lokale brouwerijen schieten als paddenstoelen uit
de grond. De vraag naar speciaalbier stijgt in
Nederland explosief en ook de haute cuisine neemt
het product steeds serieuzer.
Wordt het straks net zo logisch dat je naast de
wijnkaart ook de bierkaart kunt bekijken in een
sterrenrestaurant? De beleving van Nederlands bier
lijkt een omslag te hebben gemaakt.
Woorden als 'bewust' en 'ambachtelijk' staan
tegenwoordig steeds vaker centraal bij de aanschaf
van een biertje.
De cijfers van het Bierburo, een organisatie die zich
sterk maakt voor de Nederlandse biercultuur,
ondersteunen in ieder geval de toegenomen vraag.
Volgens de organisatie zijn er nu 217 brouwerijen,
twee jaar geleden waren dit er nog 123.
Vanuit de gehele branche werkt men dan ook
eensgezind aan de 'Week van het Nederlandse Bier'.
Van 15 tot en met 25 mei zijn er verschillende
evenementen, zoals het bierproeffestival tot 17 mei
in de Grote Kerk in Den Haag.
Streekproducten
De toegenomen populariteit is misschien wel het
meeste merkbaar bij het Klein Brouwerij Collectief
(KBC). Deze branchevereniging zag het aantal
aangesloten kleine brouwerijen sinds de oprichting
in 2003 groeien van 38 naar ruim honderd nu.
Constant Keinemans, voorzitter van KBC, verklaart
de toename onder andere door de groeiende vraag
naar streekproducten. "Mensen zijn op zoek naar
wat er bij hen uit de omgeving komt. Ze steunen
liever een ondernemer uit de buurt dan een
onbekende leverancier."
Tegenbeweging
Brouwerij Maximus staat sinds 2008 in de Utrechtse
Vinex-wijk Leidsche Rijn. Van het oorspronkelijke
plan om verschillende ambachtslieden bij elkaar te
brengen bleef naast de brouwerij alleen nog een
houtbewerkingsbedrijf over. Maar de kerngedachte
blijft: ambachtelijke producten maken.
"Hoe groter de globalisering, hoe groter de
tegenbeweging", zegt Marcel Snater, mede-eigenaar
van Maximus. Volgens hem valt de populariteit van
lokale, ambachtelijke producten ook grotendeels te
verklaren door de recente voedselschandalen.
"Consumenten worden steeds bewuster in wat ze
kopen. Wanneer je voedsel en drank lokaal
produceert, kennen de mensen die het kopen je
persoonlijk. Ze weten waar het vandaan komt, het
draait allemaal om vertrouwen."
Wijnlanden
In het geval van het Utrechtse Maximus reikt de
horizon verder dan enkel het gezichtsveld. Want de
brouwerij is niet alleen "de ontmoetingsplek voor de
bewoners van Leidsche Rijn", zoals Snater het zelf
noemt, sinds de oprichting verdubbelt de productie
ieder jaar en exporteren zij hun producten naar tien
landen.
Daarbij gaan de bierflesjes uit Utrecht ook richting
de zogenoemde traditionele wijnlanden Frankrijk en
Spanje. "Die landen zien bier als iets bijzonders en
vinden het niet erg om er iets meer voor te betalen.
Dat zie je in Nederland ook vaker, steeds meer
toprestaurants hebben een uitgebreide bierkaart. De
Librije heeft zelfs door de brouwerij in de Haarlemse
Jopenkerk zijn eigen bier laten brouwen."
De Librije
Niet alleen het driesterrenrestaurant in Zwolle zoekt
gastronomische verdieping met het biertje.
Bierbrouwerij Het IJ werkt samen met Ciel Bleu, een
restaurant in het Amsterdamse Okura Hotel met
twee Michelin sterren. Maximus heeft samen met de
chefkoks van het Utrechtse restaurant Karel V een
exclusief speciaalbier gebrouwen.
Tsjomme Zijlstra, oprichter van de Kaapse Brouwers
in Rotterdam, denkt dat de beleving van bier het
niveau van wijn zal evenaren. "Waar vroeger de
Belgische speciaalbiertjes werden gedronken door
mannen van middelbare leeftijd met dikke buiken, is
dat nu gemeengoed geworden en bovendien voor
een heel ander publiek", zegt Zijlstra.
4.3 Human Technology en de Markt

4
Anderhalf jaar geleden brouwde hij met een 70
literpan op een wokbrander zijn eerste biertje nog
thuis. Nu staat er in de Rotterdamse Fenix Food
Factory op Katendrecht een 500 literketel waarin de
zes bieren van de Rotterdamse brouwer worden
gemaakt.
Zijlstra: "Mensen die vandaag de dag van een
speciaal biertje genieten zijn andere types dan
vroeger. Ze leven gezonder, zijn bewust met
biologisch eten bezig en willen weten waar de
producten vandaan komen. Van grondstof tot
eindproduct. Dat betekent ook geen kleur- en
smaakstoffen en e-nummers in eten en drinken."
Middeleeuwen
"Bier wordt in Nederland nog vaak geassocieerd met
een kratje van de super in de bonus, terwijl we van
oudsher een bierland zijn", zegt Snater van
brouwerij Maximus.
"Dat gaat terug tot in de middeleeuwen toen bier
volksdrank nummer een was. Vroeger werden er
veel soorten bier gebrouwen, in de jaren zeventig
van de vorige eeuw eigenlijk alleen nog pils.
Inmiddels kennen we weer veel bierbrouwerijen en
veel verschillende soorten biertypen." Keinemans
van KBC beaamt deze trend. "Ik denk dat oude
tijden weer gaan herleven."
Concurrentie
Ook de grote brouwerijen ontgaat de toegenomen
aandacht voor bier niet. "Tien jaar geleden is dat
ongeveer begonnen, maar de afgelopen drie vier
jaar heeft het een vlucht genomen", zegt Marc
Scholten, marketing manager bij Brand.
Ondanks het groeiende aantal kleine brouwerijen,
vreest Scholten niet voor een afvlakkend
marktaandeel van Brand. "Concurrentie? Nee, al die
aandacht voor bier vinden wij juist mooi. Het
prikkelt ons om ook met nieuwe bieren te komen."
KBC-voorzitter Keinemans, zelf al 24 jaar werkzaam
bij verschillende brouwerijen, denkt evenmin dat de
twee bierstromen elkaar bijten, maar benoemt
nadrukkelijker de verschillen die er volgens hem wel
zijn. "Bij ons gaat het om smaak en ambacht, bij de
grote jongens gaat het om hectoliters. Wij zijn een
aanvulling daarop."
Commercieel
De brouwers van Brand spelen in op de
veranderende vraag. De verhouding in de productie
van pils en speciaalbier was grofweg 90/10 en is nu
80/20, zegt Scholten. "De verkoop van speciaalbier
groeit harder dan pils. Ons doel is om ieder jaar met
een nieuwe smaak te komen en daarbij de bestaande
merken te behouden."
Dat laat de brouwer onder andere over aan de
zogenoemde thuisbrouwers. Sinds drie jaar
organiseert Brand een wedstrijd voor hobbyisten, de
winnaar ziet zijn zelf gebrouwen biertje terug in de
schappen van de supermarkt en in de horeca.
Onderschat
Volgens Scholten is bier in Nederland lang een
onderschat product geweest. "Maar de interesse
groeit. Je kunt wat dat betreft wel een parallel
trekken met de beleving van koffie. Vroeger dronk
iedereen filterkoffie, nu zie je overal mooie
apparaten en verschillende smaken van over de hele
wereld."
Volgens Zijlstra van Kaapse Brouwers ligt aan die
beleving wel een ideaal ten grondslag. "Maar het is
geen heilige missie. Het is niet zo dat we willen dat
Unilever over de kop gaat."

4.3 Human Technology en de Markt

5
Half Nederland hoogopgeleid

Hogeropgeleiden zullen wellicht in de toekomst
genoegen nemen met een mbo-baan.
In 2030 zal meer dan de helft van de bevolking
hoogopgeleid zijn, schrijft het weekblad
Intermediair. Dat kan ertoe leiden dat
hoogopgeleiden in de toekomst genoegen zullen
gaan nemen met een mbo-baan.
Nederland heeft het hoogste aandeel
hoogopgeleiden van Europa, met landen als
Denemarken, Finland, Zweden en Polen vlak achter
ons. Van de groep tussen 25 en 34 jaar had 38
procent vorig jaar een hbo- of wo-diploma. Dat
percentage stijgt nog, omdat een deel van die
leeftijdsgroep nog aan het studeren is.
Studenten
OCW verwacht voor het studiejaar 2020/2021 bijna
800.000 duizend studenten in het hoger onderwijs.
De toename van het aantal afgestudeerden in het
hoger onderwijs heeft te maken met het groeiend
aantal studerende vrouwen. Op dit moment zijn
vrouwen in de meerderheid in het hoger onderwijs.
De doorstroom van mbo en havo naar het hbo is ook
flink gegroeid.
Banen
De toename van het aantal hogeropgeleiden leidt
ertoe dat in 2030 meer dan de helft van de bevolking
hoogopgeleid is, dat percentage zal onder jongeren
nog hoger liggen. Het is de vraag of er genoeg banen
zijn voor deze groep. Of Nederland wordt meer een
kenniseconomie, of hoogopgeleiden zullen vaker
genoegen nemen met een mbo-baan. Frank Crvers,
van het Researchcentrum voor Onderwijs en
Arbeidsmarkt (ROA) in Maastricht, denkt dat
Nederlanders na de crisis weer terug zullen keren
naar een baan op hun eigen niveau.
Crvers zegt dat functies die nu door mboers
worden vervuld in de toekomst misschien door
hoger opgeleiden kunnen worden vervuld.
Stel dat het aanbod academici blijft toenemen, dan
zouden werkgevers in het onderwijs kunnen
beslissen dat alle leraren op basisscholen universitair
geschoold moeten zijn.
MBOers moeten dus voor hun baan vrezen, al zal er
door de vergrijzing nog genoeg werk voor ze zijn en
er is een grote vraag naar technische mboers.
Nederlanders trouwen minder vaak

Het aantal huwelijken en partnerschapsregistraties
in Nederland daalt. Sinds 2000 worden er 23%
minder huwelijken afgesloten uitgaande van de
cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek
(CBS). In 1999 stonden er 90.000 stellen voor het
altaar, in 2011, 71.000 en in 2012 waren dat er zon
69.000.
Als reden geeft het CBS aan: de afname van de
bevolkingsgroep tussen 20 en 50 jaar (in die groep
wordt het meest getrouwd) en ook de economische
crisis speelt mogelijk een rol. Niet gek als je bedenkt
dat je voor een beetje huwelijksfeest als snel boven
de 10.000,- kwijt bent. Als je het goedkoop wilt
regelen dan ga je met zijn tween naar het stadhuis
en laat je jullie in het echt verbinden. Geen feest,
geen toeters en bellen en binnen een uur zit je samen
aan een kop koffie. Of kies voor een maandag als
feestdag, bij veel gemeentes kun je dan gratis
trouwen. Vrijdag is nog steeds de meest populaire
dag om te trouwen Ruim 39 procent van alle
huwelijksvoltrekkingen vond plaats op de dag voor
het weekeinde. Volgens de cijfers hebben stellen die
in het weekend trouwen, meer geld over voor hun
bruiloft dan mensen die doordeweeks hun jawoord
geven. De grootse feesten worden ook altijd op
vrijdag en zaterdag gevierd.
Gepubliceerd: 14 juni 2014
4.3 Human Technology en de Markt

6

Britse inlichtingendienst weet exact
wat Britten online uitspoken
Nadat eerst de Amerikaanse
inlichtingendienstdienst NSA met de billen bloot
moest na de uitlatingen en bewijzen van Edward
Snowden, is het nu de beurt aan de Britse
inlichtingendienst GCHQ.
Burgerrechtenorganisaties hadden een rechtszaak
aangespannen tegen de GCHQ om erachter te
komen wat er nu precies wordt bijgehouden. De
GCHQ geeft toe dat het exact weet wat de Britten
liken, tweeten en bekijken op YouTube.
De Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden
maakte al in januari bekend dat de GCHQ zich ook
actief bezighoudt met het aftappen van Britten. Nu
de GCHQ is aangeklaagd, moest het open kaart
spelen. Charles Farr, het hoofd van de GCHQ, geeft
toe dat de inlichtingendienst meekijkt met Britten
die gebruikmaken van Facebook, Google, Twitter en
YouTube.
Volgens Farr is alle informatie rechtmatig verkregen,
al zullen de burgerrechtenorganisaties daar mogelijk
anders over denken. Officieel mag de GCHQ alleen
Britten aftappen als de Minister daar toestemming
voor geeft. De inlichtingendienst heeft echter een
manier gevonden om die regelgeving te omzeilen.
Diensten als Google, Facebook, Twitter en YouTube
zijn gevestigd in de Verenigde Staten en hun
datacenters bevinden zich ook veelal in de
Verenigde Staten en in andere Europese delen. Voor
de Britten betekent dit wanneer ze gebruik maken
van de diensten, ze in de meeste gevallen servers
buiten het Verenigd Koninkrijk benaderen. Op dat
moment gaat het om externe communicatie en is de
eerdergenoemde wetgeving niet van toepassing.
Farr spreekt dus de waarheid dat de data legitiem is
verkregen, maar hoogstwaarschijnlijk zal nu snel het
verzoek komen om ook externe communicatie onder
deze wet te laten vallen. Farr verdedigde het
aftappen van de communicatie ook, net als het delen
van deze informatie met andere buitenlandse
inlichtingendiensten, hierdoor zijn volgens Farr
terroristische aanslagen voorkomen.
Gepubliceerd : 18 juni 2014

Apple onthult 12 inch tablet in 2014
De geruchtenstroom omtrent Apple draait weer op
volle toeren. Een anonieme bron stelt tegenover
nieuwswebsite Korea Times dat de
elektronicagigant volgend jaar een tablet op de
markt brengt van maar liefst 12.9 inch. Dat is dus
ruim 3 inch groter dan de huidige iPad Air die een
scherm heeft van 9.7 inch.
Naast een groter scherm is het beeld op deze tablet
volgens de anonieme bron scherper dan ooit: hij
spreekt van een ultra-high definition display. De
nieuwste telg uit de iPad familie, de iPad Air, heeft
een Retina-scherm met een resolutie van 2048 x 1536
pixels. Mocht dit gerucht correct zijn, dan kunnen
we volgend jaar een schermresolutie van minimaal
3840 x 2160 tegemoet zien.
Concurrentie
Ergens is dit een opmerkelijk bericht. In een tijd dat
tablets steeds kleiner, dunner, lichter en sneller
worden, zou Apple ineens een zeer grote tablet
lanceren. Waarom? De anonieme bron noemt twee
redenen. Ten eerste wil Apple met deze grotere
tablets een alternatief bieden voor pcs, en ten
tweede wil het concurreren met andere
tabletfabrikanten zoals Samsung. In juni gingen er al
geruchten de ronde dat de Zuid-Koreaanse
producent met een 12 inch tablet op de markt zou
komen. Tot op heden is dat niet gebeurd en evenmin
is dit voornemen officieel bevestigd door Samsung.
Hoe betrouwbaar is dit gerucht dan? In juli schreef
de doorgaans zeer betrouwbare Wall Street Journal
een vergelijkbaar verhaal, namelijk dat Apple tests
uitvoert met grotere schermen voor de iPhone en
iPad. In september werd dit gerucht versterkt
doordat een anonieme bron uit de Aziatische
productieketen de geruchten bevestigde. En in
oktober ten slotte schreef investerings- en
4.3 Human Technology en de Markt

7
onderzoeksbureau Barclays Equity Research in een
brief aan investeerders dat Apple in de toekomst
grotere iPads op de markt zal brengen om de strijd
met pc-fabrikanten aan te gaan.
Ondanks de plausibiliteit en vele bevestigingen van
het gerucht, moeten dergelijke verhalen met een
korreltje zout genomen worden. Een 12 inch tablet is
vooralsnog toekomstmuziek.

Wat is Google Glass?
Google Glass, ook wel afgekort tot Glass, is een
nieuw wearable device van Google. Simpel gezegd
is het een slimme bril die gebruikers relevante
informatie verschaft die ze alleen op dat moment
nodig hebben. Je hebt vast al een aantal posts
voorbij zien komen van onze eerste Glass
ervaringen, maar wat is Google Glass dan precies?
Visie
Google Glass frees the eyes as well as the hands
when it comes to connecting to the internet on the
go. Sergey Brin (Google co-founder)
De technologie neemt ons steeds meer over: overal
waar we komen kijken we gebogen over onze
telefoons of tablets. Glass gaat efficinter om met
technologie; hij toont ons handsfree informatie in
ons gezichtsveld wanneer we het nodig hebben.
Zonder de flow van ons dagelijks leven te
onderbreken. Google Glass maakt de gebruiker het
middelpunt van de experience.
De slimme bril
Glass ziet eruit als een brilmontuur in een modern
jasje met aan de rechterkant een glazen prisma; het
scherm. Inmiddels heeft Google nieuwe echte
brilmonturen gelanceerd waardoor hij er wat
minder futuristisch uitziet. Door de prisma
projecteert hij een scherm in de rechter bovenhoek
van je gezichtsveld. Het beeld ziet eruit als een 25
inch televisie die je op een afstand van 2,5 meter
bekijkt. De prisma is zo geplaatst dat het scherm niet
direct te zien is zodat het, wanneer je Glass niet
gebruikt, niet in de weg zit. Om het goed te kunnen
zien moet je rechts omhoog kijken en zie je een zeer
scherp beeld.
Naast de prisma bevat Glass een camera, microfoon,
speaker en een oordopje waardoor het mogelijk is
om fotos te maken, video en audio op te nemen en
te luisteren. Er kan op drie manieren genteracteerd
worden met Glass:
Gestures met je rechter hand via het touchpad aan
de zijkant van de bril
Spraak via de microfoon zodat je de bril handsfree
kunt bedienen
Beweging met je hoofd (met een nieuwe
experimentele feature kan je zelfs met een knipoog
een foto te maken).
Onderdelen Google Glass
De content op het scherm word getoond op een
card en wordt geplaatst op een tijdlijn. Op een card
kunnen tekst, afbeeldingen of videos getoond
worden. Door te swipen op het touchpad van de bril
kan je navigeren door de cards (in tijd) en acties
uitvoeren zoals delen, een foto maken of Googelen.
Hoe dit precies werkt zullen we vertellen in een
volgende post. Het belangrijkste is dat de content
die Glass toont nu toegevoegde waarde geeft. Het
draait allemaal om het verschaffen van informatie
op het juiste moment. Als ontwerper is dit misschien
wel het belangrijkste gegeven, hierover meer in de
post over mijn ervaringen met het ontwerpen voor
Glass.
MyGlass en Glassware
Glass werkt via bluetooth samen met je smartphone.
Hierdoor kan hij gebruik maken van het internet en
zijn alle features te gebruiken. Doordat er een
connectie is kan je ook handsfree bellen en smsen. Je
kunt de bril beheren via de MyGlass app welke is
te downloaden voor op je smartphone (of via de
website google.com/myglass). Deze is beschikbaar
voor zowel Android als voor iOS, maar voorlopig
alleen nog maar in de Amerikaanse App Store.
devices-glass
De bril heeft een eigen API dus gewone apps
kunnen er niet op draaien. Via de MyGlass app kun
je Glassware installeren en beheren. Glassware zijn
vergelijkbaar met apps van je smartphone maar dan
4.3 Human Technology en de Markt

8
speciaal ontwikkelt voor de bril. Intussen zijn er
naast de Google diensten (Google now, Agenda,
Mail, Hangout, Google + etc.) al een hoop applicaties
voor de Google bril ontwikkeld. Hieronder een
opsomming van de apps die je kunt installeren via
MyGlass:
Path, Evernote, CNN, New York Times, Twitter,
Facebook, Elle, Field Trip, Tumblr, Blue, Stava
(fietsen en hardlopen), Word lens, Allthecooks,
Spellista, Compass, Fancy, IFTTT, KitchMe, Word of
the Day, Winkfeed, Umano, SportsYapper, Refresh,
Mashable Velocity, Mini Games, Thuus Sports,
Timer, Video Voyager, Jewish Guide for Glass,
Weather Alert en GolfSight.
In de toekomst zullen er nog veel meer apps voor
Glass ontwikkeld worden. Ze zullen volgens ons
niet alleen gericht zijn op de consument maar ook
zouden Glass applicaties organisaties in het
bedrijfsleven goed kunnen ondersteunen.

Beschikbaarheid
De VS is de focusgroep van Google Glass. In 2014
komt de bril dan ook alleen hier op de markt en is hij
beschikbaar voor de consument. Ze voorspellen dat
hij pas over een aantal jaar ook in Europa op de
markt komt vanwege privacy issues en buitenlandse
accenten bij de spraak besturing.
Gepubliceerd: 25 maart 2014








Google toont zelfrijdende auto
Google wordt autofabrikant. De zoekmachine-
gigant heeft een prototype klaar van een
zelfrijdende auto met elektrische aandrijving,
zonder stuur, rem of pedalen.
De passagiers aan boord van de auto een naam is
nog niet gekozen hoeven helemaal niets te doen,
alleen een bestemming ingeven. De zelfrijdende auto
doet dan de rest.
Het gaat bij de auto nog om een prototype, maar er
worden de komende tijd honderd testvoertuigen
gebouwd. Aanvankelijk nog met stuur en pedalen,
maar in Californi al zonder. Voordat een serierijp
product kan worden gepresenteerd, gaan er nog wel
wat jaartjes voorbij, zo liet Google weten. Misschien
kan die tijd mede benut worden voor het inhuren
van een goede ontwerper, want het nu getoonde
prototype lijkt op een kruising tussen een Smart en
een brommobiel. En op de video is te zien dat het
voertuigje met deze grondspeling niet over een
verkeersdrempel komt, dus daar mag ook wel wat
aan gebeuren. De snelheid van het prototype is nog
begrensd op 40 km/h.
Gepubliceerd: 28 mei 2014

4.3 Human Technology en de Markt

9

Astronauten in ISS krijgen in
augustus een 3D-printer
Een 3D-printer speciaal ontwikkeld voor gebruik
in het internationale ruimtestation gaat iets eerder
dan gepland al de ruimte in. De 3D-printer zal in
augustus door SpaceX in het ISS worden
afgeleverd.
Dat maakt Made in Space de producent van de 3D-
printer bekend. NASA heeft de 3D-printer aan tal
van testen onderworpen. Ook zijn de eerste serie
voorwerpen die de 3D-printer straks aan boord van
het ruimtestation moet gaan printen, uitgebreid
getest. De printer en objecten hebben al die testen
glorierijk doorstaan, dus heeft NASA besloten dat de
printer klaar is voor zijn eerste ruimtereis. En
daarom is ook de lancering van deze 3D-printer iets
vervroegd. Niet dit najaar, maar in augustus kiest
deze al het luchtruim.
Printen maar!
Zodra de 3D-printer in het ISS genstalleerd is, zal
deze 21 objecten printen. Het gaat dan onder meer
om onderdelen en gereedschappen. Deze zullen
weer terug naar de aarde worden gestuurd. Daar
worden de objecten die in een ruimte met beperkte
zwaartekracht zijn geproduceerd uitgebreid
geanalyseerd.
Overigens zullen niet alleen astronauten gebruik
gaan maken van deze eerste 3D-printer in de ruimte.
Ook onderzoekers en bedrijven op aarde kunnen de
3D-printer gebruiken om in de ruimte te printen.
Opvolger
Als deze 3D-printer goed functioneert, wil Made in
Space een opvolger bouwen. Het bedrijf denkt dan
aan een permanente 3D-printer die dankzij de
kennis die de experimenten met deze eerste 3D-
printer opleveren weer net ietsje beter is.
Naar verwachting zal de 3D-printer de kosten van
de ruimtevaart terugdringen. Als astronauten
bepaalde onderdelen en gereedschappen ter plekke
kunnen printen, hoeven deze niet meer stuk voor
stuk naar het ISS vervoerd te worden. Dat scheelt
een hoop geld. Daarnaast stelt een 3D-printer
astronauten in staat om in onvoorziene situaties
direct de benodigde gereedschappen of oplossingen
te printen waar anders wellicht enkele weken of
maanden op gewacht zou moeten worden.
Gepubliceerd: 13 juni 2014

4.3 Human Technology en de Markt

10

Opmars van vrouwen in Europees
Parlement
DEN HAAG - In het Europees Parlement zitten
steeds meer vrouwen. In 1979, toen dit parlement
voor het eerst rechtstreeks werd gekozen, was 16
procent van de europarlementarirs vrouw. Nu is
dat 36 procent.
Dat blijkt uit maandag gepubliceerde cijfers van het
Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Van de 26
Nederlandse leden van het Europees Parlement is 46
procent vrouw. Nederland staat daarmee op de
zevende plaats. Finland staat op n, met 62 procent
vrouwen, gevolgd door Denemarken (54 procent),
Kroati, Estland, Malta en Sloveni (alle 50 procent).
Het CBS schrijft de opmars van het aantal vrouwen
in het Europees Parlement toe aan de toegenomen
emancipatie van vrouwen in Europa. Ze zijn beter
opgeleid, werken meer en zijn actiever geworden in
de politiek. Sommige landen, zoals Belgi en Spanje,
hebben ook wettelijk vastgelegd dat er een bepaald
minimumaantal vrouwen op de kandidatenlijsten
voor verkiezingen moet staan.
Ook in nationale parlementen is het aantal vrouwen
toegenomen. Nederland komt met 39 procent
vrouwelijke Tweede Kamerleden op de vierde plaats
uit binnen de Europese Unie, na Zweden (45
procent), Finland (43) en Denemarken (39).
Gepubliceerd: 19 mei 2014








De organisatie van de toekomst:
veel vakmensen, geen managers
Nu maken we ons zorgen over werkloosheid. Maar
binnen enkele jaren - zodra de babyboomers zijn
vertrokken - ontstaat er een tekort aan personeel.
Gelukkig hebben we in het organisatiemodel van
de toekomst geen managers meer nodig.
In 2020 gaat de laatste babyboomer met pensioen.
Het kan zijn dat het volgende kabinet-Rutte daar
nog een stokje voor steekt natuurlijk, maar dat zal
hooguit leiden tot een uitstel van maximaal twee
jaar. Hierdoor zullen er grote gaten vallen op de
werkvloer, verwachten veel
arbeidsmarktdeskundigen.
Vooral in bepaalde regios en in arbeidsintensieve
sectoren als de zorg, techniek en het onderwijs
wordt de situatie nijpend. Economische crisis of niet.
Dat zal de bestuurders van grote organisaties in
deze sectoren en regios de nodige hoofdbrekens
bezorgen, maar het biedt ook kansen. De
broodnodige vernieuwing van de organisatie van
werk kan er een boost van krijgen.
Processen uitbesteden
De afgelopen decennia zijn grote organisaties vooral
bezig geweest met het steeds efficinter en
goedkoper uitvoeren van bestaande taken. Dat
leverde slechts deels de gewenste resultaten op,
omdat lokale efficintie vrijwel altijd leidt tot
inefficintie van het geheel.
Met andere woorden: als processen worden
-uitbesteed of vereenvoudigd is er aan de andere
kant meer cordinatie en toezicht nodig. De extra
kosten die daarmee zijn gemoeid, doen de
efficintiewinst op lokaal niveau grotendeels weer
teniet. Omdat medewerkers bovendien het gevoel
hebben te worden gereduceerd tot een radertje in het
geheel, leidt het ook tot minder betrokkenheid bij de
uitvoerders en dus tot minder productiviteit.
4.3 Human Technology en de Markt

11
De tegenbeweging van Buurtzorg
Een voorbeeld van een sector die al jaren met
personeelsschaarste kampt is de zorg. In de
thuiszorg zijn onder invloed van privatisering en
marktwerking commercile bedrijven ontstaan, die
hun taken zo efficint mogelijk proberen uit te
voeren. In de praktijk heeft dat vooral geleid tot
meer management, meer stafafdelingen en een
uitholling van het vak van verpleegkundige.
Met name onder druk van deze laatste groep
ontstond de laatste jaren een tegenbeweging in de
vorm van Buurtzorg Nederland, waar de
verpleegkundigen in kleine zelforganiserende teams
werken die met elkaar verbonden zijn door een slim
IT-systeem, waar ze niet alleen alle verrichtingen die
ze bij een clint doen makkelijk kunnen registreren,
maar ook onderling kennis kunnen delen en elkaar
op de hoogte kunnen houden van ontwikkelingen in
het vak en de markt.
()

Onderhandelingen superprovincie
mislukt
De onderhandelingen over een superprovincie zijn
mislukt. D66-leider Alexander Pechtold heeft dat
vandaag gezegd na besprekingen met het kabinet.
Daarbij waren naast de regeringspartijen VVD en
PvdA ook D66 en GroenLinks betrokken. Zij zijn
nodig voor een meerderheid in de Senaat.
De superprovincie zou moeten worden gevormd
door Noord-Holland, Utrecht en Flevoland.
Volgens PvdA-leider Diederik Samsom waren de
verschillen te groot en niet overbrugbaar. Het
kabinet moet nu bepalen op welke manier het verder
wil met het plan, 'maar er is nu geen politiek
draagvlak voor', zei hij. Samsom zei dat hij het
voorstel graag door had willen zien gaan.
Veel dingen zijn wel met succes afgesproken met de
oppositie, benadrukte hij, maar het is nu een keer
niet gelukt. PvdA-minister Ronald Plasterk heeft er
volgens hem alles aan gedaan om het voorstel te
laten slagen. Maar oppositiepartijen zijn nu eenmaal
niet verplicht om mee te werken, aldus Samsom.
Wetsvoorstel
Volgens Pechtold staat het wel het kabinet vrij met
een wetsvoorstel over een superprovincie te komen
en zal hij daar gewoon naar kijken. Het overleg is
volgens hem mislukt omdat de ideen te ver uit
elkaar liggen.
Ook GroenLinks-fractieleider Bram van Ojik zei dat
de verschillen tussen de partijen te groot waren om
er op korte termijn uit te komen. 'Het kabinet kent
nu onze wensen.' Het plan voor een superprovincie
is wat hem betreft mislukt, tenzij het kabinet nog
met een plan komt dat GroenLinks toch ziet zitten.
'Maar dat zou me verrassen', aldus Van Ojik..
Plasterk vindt het 'jammer' dat de onderhandelingen
over de vorming van een superprovincie zijn
mislukt. Volgens hem ging het niet zozeer om het
principe erachter, maar waren er op onderdelen
onoverbrugbare verschillen tussen de partijen.
Daardoor lukt het niet om op dit moment een
coalitie te vinden die een meerderheid in de Tweede
en in de Eerste Kamer heeft, zei Plasterk na afloop
van het overleg. De PvdA-minister gaat morgen in
het kabinet bespreken hoe het nu verder moet met
de plannen voor een fusie tussen Noord-Holland,
Flevoland en Utrecht.
Volgens Plasterk is in de afgelopen tijd constructief
over het voorstel overlegd met de regeringspartijen
VVD en PvdA en de oppositiepartijen D66 en
GroenLinks. Het kabinet had de steun van die
laatste twee partijen nodig voor een meerderheid in
de Senaat.
De minister sprak van een 'politieke mislukking',
omdat hij het een verstandig plan vindt. Op de
vraag of hij hierdoor politiek is beschadigd, zei hij:
'We lopen voortdurend krassen op, maar dat is niet
anders'.
Gepubliceerd op 16 juni 2014


4.3 Human Technology en de Markt

12
Taken zorg, jeugdzorg en werk
mogelijk niet op tijd bij gemeenten
Het is niet duidelijk of de geplande decentralisatie
van zorg, jeugdzorg en werk naar gemeenten
haalbaar en verantwoord op 1 januari kan worden
ingevoerd. Dat stelt de Algemene Rekenkamer in het
vandaag verschenen Verantwoordingsonderzoek
over de jaarrekeningen van het Rijk over 2013.
Op 1 januari 2015 hevelt het Rijk centrale
overheidstaken op het gebied van jeugdzorg,
arbeidsparticipatie en thuiszorg over naar
gemeenten. Volgens de Rekenkamer wordt daar
door alle betrokken partijen vier ministeries en 403
gemeentes hard aan gewerkt, maar verloopt die
voorbereiding ongecordineerd. Rekenkamer-
president Saskia Stuiveling zegt in een toelichting:
Iedereen is met zn eigen voorbereiding bezig. Het
kabinet heeft er geen zicht op.
Waarschuwing voor andere landen
Andere instellingen, zoals het Centraal Planbureau,
de Raad van State en de internationale organisatie
van rijke industrielanden OESO waarschuwden al
eerder voor het te hoge tempo waarin de
decentralisatie wordt doorgevoerd. Ook de
Rekenkamer heeft daar zorgen over, zegt Stuiveling:
Wij hebben niet kunnen constateren of het Rijk
weet of de gemeenten er klaar voor zijn en dus of er
sprak is van een verantwoord proces van taken,
bevoegdheden en budget.
De Rekenkamer pleit voor een integraal
beoordelingsmoment in oktober waarbij alle
betrokkenen kunnen vaststellen wat er nog moet
gebeuren om de decentralisatie in januari te kunnen
laten beginnen. Minister Plasterk (Binnenlandse
Zaken, PvdA), die de operatie cordineert, heeft de
Rekenkamer laten weten daar niet voor te voelen.
In het Verantwoordingsonderzoek wijst de
Algemene Rekenkamer erop dat met de
decentralisatie het budgetrecht van de Tweede
Kamer verder wordt uitgehold. Een groot deel van
de publieke middelen loopt al buiten de
rijksbegroting; de via premies gefinancierde zorg en
sociale zekerheid. Er wordt nu wr ruim 8 miljard
euro overgeheveld van de rijksbegroting naar de
gemeenten. De Kamer moet ervoor zorgen dat zij
nog wel het overzicht erop heeft, aldus Stuiveling.
De Tweede Kamer debatteert eind deze maand over
het Verantwoordingsonderzoek.
Gepubliceerd op 21 mei 2014

Kabinet annuleert handelsmissie
naar Rusland om Oekrane
De geplande handelsmissie naar Rusland onder
leiding van minister Henk Kamp van Economische
Zaken is voorlopig uitgesteld vanwege de crisis in
Oekrane.
Dat maakt het ministerie van Buitenlandse Zaken
woensdag bekend.
Het kabinet kwam tot dit besluit naar aanleiding van
de recente ontwikkelingen in het oosten van
Oekrane.
"Een succesvolle missie is in het huidige klimaat niet
goed mogelijk. Daarom is het beter de missie tot
nader order uit te stellen", aldus minister Frans
Timmermans van Buitenlandse Zaken.
Doodeng
Timmermans noemde de situatie in de grensstreek
tussen Oekrane en Rusland in een debat in de
Tweede Kamer woensdag 'doodeng'. "Het is een feit
dat er ontzettend veel troepen bij de grens aanwezig
zijn. Troepen die heel snel inzetbaar zijn met een
hoge graad van aanvallendheid. Dat vind ik
escalerend."
De minister liet weten te vrezen voor "onbedoelde
consequenties met verregaande gevolgen voor de
veiligheid in Europa". "Er is, ook in de Russische
4.3 Human Technology en de Markt

13
media, sprake van een manier van ophitsen die ik
nog niet vaak gezien heb", aldus Timmermans.
Sanctie
Het afbreken van de missie op dit moment moet niet
gezien worden als een sanctie tegen Rusland, aldus
de minister. "De energiesamenwerking tussen
Rusland en Nederland is van groot belang. De
missie zal op een later tijdstip plaatsvinden."
Timmermans kwalificeerde de
energiesamenwerking tussen Rusland en Europa
juist als een sleutel tot oplossing van de spanning
tussen de twee gebieden. "De missie is juist cruciaal
in het langetermijnproces. Daarom is het ook
onverstandig om in de politieke onrust waarin we
nu ons bevinden de missie te laten doorgaan."
Mei
De energiemissie met Kamp en afgevaardigden van
zo'n tien bedrijven uit de olie- en gassector stond
gepland op 13 tot en met 16 mei.
In de Tweede Kamer hadden oppositiepartijen als
D66, ChristenUnie en GroenLinks er vorige maand
al voor gepleit de geplande handelsmissie af te
blazen. Timmermans vond dat toen nog niet nodig.
De partijen hebben nu verheugd gereageerd.
Harry van Bommel van de SP vreest echter dat er
nog nu "heel weinig instrumenten" over zijn om
druk uit te oefenen op Rusland. Ook omdat er is
besloten vanuit de EU voorlopig geen wapens te
leveren aan Rusland. Hij kwalificeerde het uitstellen
van de missie wel als een "gedeeltelijke economische
sanctie".
"Wat we doen vanuit de Europese Unie is reageren
op een beweging die helaas door Rusland in gang is
gezet. De escalatie is niet aan onze kant begonnen",
zo reageerde Timmermans hierop.
Oost-Oekrane
In diverse steden in het oosten van Oekrane is het
sinds afgelopen weekeinde onrustig doordat pro-
Russische demonstranten de straat op zijn gegaan en
overheidsgebouwen zijn binnengedrongen. Zij eisen
dat hun regio zich aansluit bij Rusland, net als de
Krim.
Maandag riepen Donetsk en Charkov, in het oosten
van Oekrane, de onafhankelijkheid uit. Kiev heeft
daarop extra troepen naar de regio's gestuurd om de
gemoederen te bedaren.
Gepubliceerd op 9 april 2014

You might also like